GELENEKSEL OYUN: ÜÇ TAŞ

FİNAL ÖDEVİ

Tuğçe Doğan

200444048

OYUNLA MATEMATİK ÖĞRETİMİ

Serkan Coştu
Oyun nedir?

Oyun, TDK tanımına göre belirli kuralları olan yetenek ve zekâ geliştirici etkinliklerdir. Oyun için
geçmişten günümüze kadar birçok tanım yapılmıştır. Freud, çocuk oyunla farkında olmadan
duygularını, içgüdülerini yansıttığı etkinlikler; Piaget, gerçeğe uyum sağlamak için uyumun
önemsenmediği tüm davranışlar; Vygostky, sosyalleşmeyi ve kültürel değerlerin öğrenilmesi olarak
tanımlamıştır. Oyunu etkileyen faktörlere bakıldığında iklim, kültür, sosyo-ekonomik düzey, gelişim
düzeyi, cinsiyet, kitle iletişim araçları, kişisel tercihler ve ortam olduğu görülmektedir.(Polat,2019)

Oyun ve oyuncağın geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar, geçmişten günümüze kadar ilgi
duymuşlarıdır. Çocuklar eskiden oyuncaklarını kendileri yapar, büyüklerin oynadıkları oyunları
uyarlayarak oynamışlardır. Günümüzde oynanan birçok oyun eski tarihlere dayanmaktadır. En eski
oyun araçları taşlar olduğu gibi en eski oyunların ‘beştaş’ olduğu bilinmektedir. Oyun aracı olarak
taştan başka ip ve aşıktır.(Başal,2007)

Geçmişten günümüze oyun; şekil, biçim, icra ortamı, materyali değişerek gelmiştir. Eski oyunları
yerini dijital ortamdaki oyunlar yerini almış, açık havada oynanan oyunlar unutulmaya yüz tutmuş
yerine iç mekân oyunlarına, grup oyunlarından bireysel oyunlara dönülmüştür. (Tuğrul, Ertürk, Özen
Altınkaynak ve Güneş, 2014).

Geçmişte çocukların oyunlar için; taş, ağaç dalı, çamur, ip cam kozalağı gibi doğal materyaller
kullandıkları görülmüştür. Geçmişteki koşma yakalama gibi açık havada doğal materyallerle oynanan
oyunlar günümüzde kapalı alanlarda teknolojik materyallerle oynanan oyunlara dönmüştür.
Günümüzde çocukların ve çocuklar için ebeveynlerin seçtikleri oyunların daha çok bilişsel ve bireysel
olduğu görülmektedir. (Özyürek, Şahin ve Gündüz;2018)

Oyun çocukların fiziksel, psikomotor, duygusal, sosyal, dil ve bilişsel gelişimini katkı sağlar. Çocuk
oyun oynarken açık havada koşması oynaması çocuğun vücut sisteminin düzenli çalışması,
eğlenmesini sağlar. Oyunlar, çocukların öfkelerini kontrol altında tutmayı, arkadaşlarıyla iletişim
kurmayı, stratejiler düşünmeyi ve tekerleme içeren oyunlar dil gelişimini destekler. Gelişimin her
evresinde oyun önemli yer tutar. Çocukların gelişimi için oyun vazgeçilmez etkinliklerdir.(Bekmezci
ve Özkan,2015)

Üç Taş Oyunun Kökeni Ve Oynandığı Yöreler

Üç taş oyunun tarihi Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji
Bölümünün Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurettin Arslan’ın başkanlığını Yaptığı Assos Antik Kentindeki
yaptığı kazılarda geçmiş yıllara dair sosyal hayata dair bulguları ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Assos’un kapısında yapılan kazı çalışmalarında kente girilmek için yapılan kapılarda bekleyen
kişilerin oturması için yapılan taş bankların olduğunu ve burada vakitlerini geçirmek için oyunlar
oynandığı bulgularına erişmişlerdir.
Yapılan çalışmalarda Assos Antik kentin farklı kapılarında yapılan çalışmalarda girişteki taşlarda iki
tane oyun çizili olduğu görülmüş ve bu oyunun daire şeklinde ve merkeze 8 tane çizgiyle bağlı olduğu
görülmüştür.

Bu oyunun günümüzdeki üç taş olarak bilinen oyunun bir benzeri olduğu görülmektedir. Assos Antik
kentinde şehrin kapıları akşama kapandığı için insanlar akşam şehre geldiklerinde şehrin kapıları
açılıncaya kadar beklediklerinden boş zamanlarını değerlendirmek isteyebileceklerini ve bunun en
güzel yöntemi oyun oynamak olduğundan burada bekleyen kişiler ‘üç taş’ gibi oyunlar oynayarak boş
zamanlarını değerlendirdikleri bilinmektedir. Oyuna dair izler sadece giriş kapılarının önünde değil
şehrin diğer bölgelerinde olduğunda bilinmektedir. (URL1URL,2)

Oyun ilk kez olarak 18. Yüzyıldan itibaren İngiltere’de oynanmaya başlandığı bilinmektedir, orijinal
adı Tic Tac Toe’dir.

Daha sonra diğer ülkeler ve Türkiye’de oynanmaya başlamıştır.

Ayrıca Assos Antik kentindeki çalışmaların haricinde ‘üç taş’ 90’lı yılların en popüler.

Günümüzde üç taş olarak bilinen oyunu değişik yörelerde değişik isimlerle anılmaktadır. Üçtaş
oyunun adı Bitlis bölgesinde Riz, Adıyaman bölgesinde Cık şeklinde bilinmektedir.

Sonraki yıllarda bu oyunlardan esinlenerek ‘dokuz taş, on iki taş’ oyunları tasarlanmıştır .(3,4)

Üç taş oyunu ülkemizde değişik Tac Toe’dir yörelerde oynanmaktadır. Üç taş Kağızman, Silifke,
Ankara, Bitlis, Anamur, Altıntaş (Kütahya), Eskişehir, Adıyaman(Çelikhan) Toroslar’ da olduğu gibi
ülkemizde bir çok yörede oynandığı bilinmektedir. (Onur ve Güney, 2002)
Üç Taş Oyununa İlişkin Bilgiler

Üçtaş iki kişi arasında, üçer taşla oynanan bir oyundur. Düz bir yüzeye (yer, tahta, kâğıt) çizilen
kareler üzerinde taşların yerleştirilip ötelenerek üç taşı dikey ya da yatay olarak yan yana getirmeye
çalışılan bir strateji oyunudur.

Oyunda Kullanılan Materyaller

Üç taş oyununun oynanması için gerekli olan materyaller tebeşir, renkli taşlar, cam, tahta
gerekmektedir.

1)Tahta, Karton: Üç taşın oynanacağı iç içe geçmiş karelerin çizileceği yerdir.

2)Renkli Taşlar, Cam: Üç taş oyununda rakiplerin harekette ettireceği taşlardır.

Rakiplerin taşların karışmaması için farklı renkte olması gereken taşlardır.

Bazı yörelerde oyuncu biri taş kullanırken diğer oyuncu cam ile oyunu oynar.
Üç Taş Oyunun Oynanışı

Üç taş oyunu iki kişiyle oynanan bir strateji oyunudur.

Yere, taşa, kartona, tahtaya, kâğıda dikey ve yatay olarak ortadan ikiye bölünmüş bir kare çizilir.

Oyuncular farklı renklerde taşlar alırlar.

Oyuncular sırayla çizgilerin kesiştiği yerlere düz ya da çapraz yönde aldıkları taşları (cam, nesne)
dizmeye başlarlar.

Üç taşını da şekil üzerine yerleştiren oyuncu taşlarını öteleyerek hareket ettirmeye başlar.

Oyuncu hem kendi taşlarını yatay, dikey ya da çapraz olarak yan yana yerleştirmeye çalışırken bir
yandan da rakibinin taşlarını yan yana getirmeyecek şekilde hamlelerini yapmaya çalışır.

Üç taşını da yan yana getiren oyuncu kazanmış olur.

Oyunun Kuralları

 Oyuna ilk başlayacak oyuncu kura ya da yazı tura ya da taş kağıt makas ile belirlenir.
 İlk hamleyi yapacak olan oyuncu ilk taşını çizgilerin kesiştiği 9 köşeden birine koyarak oyun
başlar.
 Her oyuncu sırası geldiğinde hamlesini yapar ve bir hamleden başka yapamaz.
 Oyuncu dokunduğu taşı oynamak zorundadır.
 Oyuncu yaptığı hamleyi geri alamaz.
 Oyunda düşünme sınırlaması yoktur, süre kısıtlaması yoktur.
 Oyuncular birbirinin taşının üstünden atlayamazlar.
 Taşlar çizgiler üzerinden ötelenerek hareket ettirilmelidir.
 Oyuncular üçtaşını da oyun materyalinin üzerine koymadan taşlar hareket ettirilmez.
 Çizilen kare daha çok parçaya bölünerek oyun zorlaştırabilir.
 Rakip iki taşını yan yana yerleştirdiyse taş hemen rakibin taşlarının yanına koyulmalı ki rakip
3 taşını yan yana dizmesi engellenmelidir. (URL3,URL4)
Oyunun Terminolojisi

Üç taş oyunu geçmişi iki bin üç yüz yıl öncesine dayanan bir oyun olmasına ve ülkemizde yaygın
olarak yörelerde oynanmasına rağmen halk söyleşilerine sahip bir oyun değildir.

Oyun düşünme, konsantrasyon, strateji oyunu olduğu için halk söyleşilerle rakibini kızdırmak gibi
durumlarda bulunmamaktadırlar.

Per: Taşların yatay dikey veya çaprazda yana yana geldiğinde oyuncunun söylediği ve puan aldığı
durumdur.

Riz: Per teriminin Bitlis yöresinde söyleniş şeklidir.

İcra Ortamları

 Üç taş oyunu iki kişi ile oynanır.

 Açık alanlarda taş, toprak zeminlere tebeşirle çizilerek; kapalı ortamlarda (sınıf, ev) karton,
kâğıt, tahtaya çizilerek oynanabilen bir oyundur.
 Hem kızlar hem erkekler tarafından oynanmaktadır.

Üç Taş Oyununu Yaygınlaştırma Faaliyetleri

Geleneksel oyunlarımız arasında yer alan üç taş oyununun olduğu oyunları hatırlatmak, yaşatmaya
çalışmak için projeler düzenlenmeye başlamıştır. ‘Bir dem Rize’ Rize’deki okulda yapılan proje ve
‘Oyun hayattır eTwinning’ projesinde Türkiye’de Azerbaycan’daki okullarda olduğu gibi çeşitli
belediyeler ve MEB’e bağlı olan okullarda turnuvalarla dijital çağla unutulmaya yüz tutmuş geleneksel
oyunları yaşatma çalışmaları sürmektedir. Ayrıca üç taş oyunu sadece çizilerek oynanan oyun
durumundan çıkmış akıl, zekâ, strateji oyunu olarak satılıp oynanması üç taşı yaygınlaşmasını
sağlamaktadır.(5)
Üç Taş Oyununun İşlevleri

 Üç taş oyununda çocuklar taş yerleştirirken ve hareket ettirirken her hamlede gelişecek
durumları düşünerek stratejik düşünüp taşlarını oynarlar. Çocukların bu sayede de zihinsel
yetenekleri gelişir.
 Çocukların dikkatlerini odaklama, olasılıkları hesaplama yetenekleri geliştirir.
 Çocukların matematiksel ve analitik düşünme becerilerini geliştirir.
 Çocuklar arkadaşlarıyla oynadığı için iletişim ve sosyal gelişimini arttırma, empati becerisini
geliştirir.
 Taşları tutma ilerletme hareketleri yaparken ince motor becerilerini geliştirir.
 Oyun kazanma kaybetme durumlarıyla çocukta duygusal gelişimi sağlar.(Aksoy, 2014)

Sınıf Düzeyi: 5.sınıf

Öğrenme Alanı: Geometri Ve Ölçme

Alt Öğrenme Alanı: Temel Geometrik Kavramlar Ve Çizimler

Üç Taş Oyununun Uyarlandığı Kazanımlar

M.5.2.1.2. Bir noktanın diğer bir noktaya göre konumunu yön ve birim kullanarak ifade eder.

M.5.2.1.5. Bir doğruya üzerindeki veya dışındaki bir noktadan dikme çizer.

M.5.2.1.6. Bir doğru parçasına paralel doğru parçaları inşa eder, çizilmiş doğru parçalarının paralel
olup olmadığını yorumlar.

Üç Taş Oyununun Kazanımlara Uyarlanması

Çocuk oyun oynarken ders işlendiğini fark etmeden kazanımı kazandırmak için üç taş oyunundan
yararlanılacaktır.

Üçtaş oyununun materyali hazırlanırken paralel doğrular aynı renk ve dik kesişen doğrular farklı renk
çizilecek doğru parçalarının kesiştiği noktalar A,B,C,D,…şeklinde harflerle isimlendirilecektir.
Öğrencinin doğru parçalarını anlaması için bazı doğru parçaları aynı renkte bazı doğru parçaları farklı
renklerde çizilerek karenin kenarlarının doğru parçası olduğunu görmesi sağlanır.
 Şekil 1: Üç taş oyunun kazanımlara uyarlanmış hali

Şekil 2: Üç taş oyunun kazanımlara uyarlanmış hali

‘M.5.2.1.2. Bir noktanın diğer bir noktaya göre konumunu yön ve birim kullanarak ifade eder.’
kazanımı için öğrencinin oynadığı taşın seçilen herhangi bir taşa göre yerini sorarak kazanım
kavratılmış olunacaktır.

‘.M.5.2.1.5.Bir doğruya üzerindeki veya dışındaki bir noktadan dikme çizer.’ ve ‘M.5.2.1.6.Bir doğru
parçasına paralel doğru parçaları inşa eder, çizilmiş doğru parçalarının paralel olup olmadığını
yorumlar.’ kazanımlarını herhangi doğru parçalarının isimleri verilerek yaptığı hamlenin söylenen
doğru parçasına göre nasıl hareket ettiği sorularak ve farklı renklendirmeler ve kesişim noktaları
harflendirildiği için öğrenci yaptığı hareketin doğru parçası üzerinde olduğunu anlayacak dikme ve
paralelliği anlaması sağlanacaktır.

Sonuç ve Tartışma

Yapılan çalışmalar incelendiğinde oyunla matematik öğretiminin öğrenciler üzerindeki etkisi

araştırılmış ve olumlu sonuçlara ulaşılmıştır. Matematik öğretiminde oyun kullanılmasını öğretmenler
öğrencilere daha yarar sağlayacağını görmüşlerdir. Matematik öğretiminde oyun kullanılması dersi
eğlenceli hale getirdiği ve derste aktif olmaları matematiği daha kalıcı öğrenmelerini sağladığı ortaya
çıkmıştır. Eğlenceli hale getirilen ve somut materyal olarak oyunun kullanılması matematik dersine
karşı korku, kaygı ve olumsuz tutumlarını düşürdüğü gözlemlemiştir.(Usta; Işık vd. ,2017)

Eğitsel oyunlar ile işlenen dersler neşeli hale getirmesi ve öğrencilerin derse karşı olumlu tutuma sahip
olmasına ve dersi öğrenme konusunda istekli hale getirdiği gözlemlenmiştir. Eğitsel oyunların
matematik dersi için çok önemli ve lazım olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eğitsel oyunları matematik
öğretim programındaki kazandırılması gereken kazanımlarda önemli düzeyde etki ettiği görülmüştür.
Araştırmalar sonucunda eğitsel oyunların matematik dersin öğretimini eğlenceli keyifli hale getirdiği,
matematik dersine karşı olumsuz tutumu azalttığı, kalıcı öğrenmeyi sağladığı görülmüştür.( Özata ve
Coşkuntuncel,2019)

Geleneksel oyunlardan olan eğitsel strateji oyunlarından olan üçtaş kökeni çok eski dönemlere ait
olduğuna ulaşılmış ve İngiltere kökenli bir oyun olduğu ortaya çıkmış olmasına rağmen ülkemizde
yüzyıllardır oynanan geleneksel oyun olduğu görülmüştür. Üç taş özellikle Adıyaman ve Bitlis
bölgesinde oynandığı ve geleneksel isimlere sahip olduğu görülmüştür. Geleneksel oyunların yok
olmaya başladığı günümüzde üç taş oyununu yaygınlaştırmak için bazı belediyeler tarafından
yaygınlaştırma çalışma faaliyetleri yaptıkları görülmüştür. Yapılan faaliyetlerle birlikte strateji oyunu
olarak zihinsel süreçleri geliştiren üçtaş oyunun zekâ ve strateji oyunu olarak platformlarda satılması
öğrenciler arasında yaygınlaşmaya başladığını göstermektedir.
 ÜÇ TAŞ OYUNU MÜLAKAT SORULARI ve CEVAPLARI

Öğretmene sorulan sorular ve cevapları:

1. Oyunun uyarlanmış halinin öğrenciler tarafından anlaşıldığını düşünüyor musunuz? Neden?

Öğretmen: Evet. Anlaşıldığını düşünüyorum. Zaten oyunun kuralları değiştirilmediği için ve

öğrencilerin üç taş oyununun kurallarını az çok bildiklerinden dolayı oyunun anlaşıldığını
düşünüyorum

2. Oyunun vermeye çalıştığı kazanımın anlaşıldığını düşünüyor musunuz? Neden?

Öğretmen: Evet düşünüyorum. Öğrenciler oyun oynarken sorulan sorulara cevap verebildiler. Ayrıca,
verilmek istenen kazanımlar somut olarak görmelerini sağladı. Örneğin, paralel doğruların aynı renkte
olması, dik doğruların farklı renkte olması öğrencilerin doğruların durumlarını somut olarak fark
etmesini sağladı. Ayrıca oyun oynarken taşlarını çizgiler üzerinde ötelediklerini yaşayarak
gördüklerinden noktaların birbirine göre konumunu anladıklarını düşünüyorum.

3. Bu oyunun daha etkili olabilmesi için neler yapılabilir?

Öğretmen: Oyunun bu şekliyle gayet etkili ve anlaşılır olduğunu düşünüyorum. Oyunu bu kazanımlar
için daha etkili olması için şuan aklıma gelen, şu şekilde daha etkili olur diyebileceğim bir durum yok.

Öğrenciler için sorulan sorular ve cevapları: Öğrencilere üç taş oyunu oynatıldıktan sonra mülakat
soruları sorulmuştur ve öğrencilerden olumlu cevaplar alınmıştır.

1. Oyunu anladın mı? Oyun oynarken zevk aldın mı?

Zehra: Evet anladık. Çok eğlenceliydi.

Eylül: : Evet anladık. Çok eğlenceliydi. Çok iyi anladık.

2. Matematik derslerinin zaman zaman bu şekilde işlenmesini ister misin?

Zehra: Evet isteriz. Hatta diğer derslerde de olsun isteriz.

Eylül: Evet isteriz diğer derslerinde böyle geçmesini istiyoruz.

3. Oyun esnasında doğruların birbirine göre durumları konusu işlendi, bu konuyu daha iyi
anladığını düşünüyor musun?

Zehra: Evet bu şekilde daha iyi görerek anladık.

Eylül: Evet bu şekilde görüp daha iyi anladık.

 4. Oyun esnasında noktaların birbirine göre konumu konusu işlendi, bu konuyu daha iyi
anladığını düşünüyor musun?

Zehra: Evet. İyi anladık.

Eylül: Evet. İyi anladık.

5.Diğer konuların bu şekilde işlenmesini ister misiniz?

Zehra: Evet. İsteriz.

Eylül: Evet. Çok isteriz.

KAYNAKÇA

Aksoy, H. (2014). Çocuk oyunlarının işlevleri: Sarıkeçili yörük çocuk oyunları. Millî Folklor
Dergisi, 13(101), 265-276.

Başal, H. A. (2007). Geçmiş yıllarda Türkiye’de çocuklar tarafından oynanan çocuk oyunları. Uludağ
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XX(2), 243-266.

Bekmezcİ, H., & Özkan, H. (2015). Oyun ve oyuncağın çocuk sağlığına etkisi. İzmir Dr. Behçet Uz
Çocuk Hastalıkları Dergisi, 5(2), 81-87.

Karaca, Y. Çelikhan İlçesi Aksu Köyü Örneğiyle Geleneksel Çocuk Oyunlarının Yapı Ve
İcrası. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4(7), 215-235.

Onur, B., & Güney, N. (2002). Türkiye’de çocuk oyunları: derlemeler.

Oğuz, M. Ö., & Ersoy, P. (2005). Türkiye’de 2004 yılında yaşayan geleneksel çocuk oyunları. Ankara,
Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları.

Özata, M., & Coşkuntuncel, O. (2019). Ortaokul Matematik Öğretmenlerinin Matematik Öğretiminde
Eğitsel Matematik Oyunlarının Kullanımına İlişkin Görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 15(3), 662-683.

Özyürek, A., Şahin, F. T., & Gündüz, Z. B. (2018). Nesilden Nesile Kültürel Aktarımda Oyun Ve
Oyuncakların Rolü. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 1-12.

Usta, N., Işık, A. D., Şahan, G., Genç, S., Taş, F., Gülay, G., ... & Küçük, K. (2017). Öğretmen
adaylarının matematik öğretiminde oyunların kullanımı ile ilgili görüşleri.

Tuğrul, B., Ertürk, H. G., Özen Altınkaynak, Ş., & Güneş, G. (2014). Oyunun üç kuşaktaki
değişimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 27, 1-16.
(1)
https://www.sabah.com.tr/kultur-sanat/2015/12/07/uc-tasin-uzun-tarihi
https://www.evrensel.net/haber/267189/3-tas-oyunu-2-bin-300-yil-once-de-oynaniyordu
(2)

(3)
https://www.milliyet.com.tr/cocuk/eglence/uc-tas-oyunu-nasil-oynanir-uc-tas-oyununun-kurallari-
ve-az-bilinen-taktikleri-nelerdir-6183419

(4)
https://www.hurriyet.com.tr/aile/3-tas-nasil-oynanir-kurallari-nelerdir-uc-tas-oyununa-nasil-
baslanir-41900082#:~:text=90%20y%C4%B1llar%C4%B1n%20en%20pop%C3%BCler%20oyunlar
%C4%B1ndan,T%C3%BCrkiye'de%20de%20yayg%C4%B1nl%C4%B1k%20kazanm
%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r.

https://asa.meb.k12.tr/icerikler/bir-dem-rize-projemizin-geleneksel-oyun-ornekleri_8962405.html
(5)