Professional Documents
Culture Documents
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
«Απ τον τόπο μου σε όλη την Ελλάδα»
«ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ»
Είναι η λέξη της πρότασης που δείχνει κάποιος (κάποια, κάποιο, κάποιοι, κάποιες,
κάποια) κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
π. χ. Ο Γιώργος παίζει κιθάρα.
Παραδείγματα
π.χ. Η Μαρία διαβάζει ένα βιβλίο. (Το υποκείμενο Η Μαρία είναι γ' πρόσωπο
ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα διαβάζει)
Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε
πληθυντικό αριθμό,
Λόγια Λαϊκά
αρχι-/αμφι-/δια-/δι-/διχο- α-/αν-/ανα-/ξε-
δυσ-/εισ-/εκ-/εξ-/εν-/εμ-/εγ-
ερ-/ελ-/επι-/επ-/εφ-/ημι-
περι-/συν-/συμ-/συγ-/συ-
υπο-/ανα-/από-/κατά-/προσ-
Ορισμένες λέξεις που δε στέκονται μόνες τους στο λόγο, αλλά χρησιμοποιούνται για
την παραγωγή λέξεων, ονομάζονται αχώριστα μόρια.
«Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ»
Αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα, μια πληροφορία ή μια ιδέα, αλλά ταυτόχρονα
συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο. Κάθε
παράγραφος είναι κι αυτή ένα κείμενο ενιαίο, με αρχή, μέση και τέλος, που
ακολουθεί την εξής δομή:
Άσκηση
Πρώτο Κείμενο
Δεύτερο Κείμενο
Τρίτο Κείμενο
Ενότητα 2η
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες γυναίκες έχουν εισέλθει στην αγορά
εργασίας ενώ παράλληλα γίνονται μητέρες και συντηρούν τις οικογένειές τους. Η
εργασία της μητέρας επέφερε δραματικές αλλαγές στο οικογενειακό σύστημα,
επαναπροσδιορίστηκαν όλοι οι καθιερωμένοι ρόλοι στην οικογένεια και
παραδοσιακές αξίες ανατράπηκαν.
Πλέον εργάζονται και οι δύο γονείς. Η μητέρα λείπει πολλές ώρες απ’ το σπίτι.
Η μητέρα πλέον έχει λόγο στη διαχείριση και στις αποφάσεις του οίκου, δεν
αποφασίζει μόνο ο σύζυγος.
Τα παιδιά μένουν πολλές ώρες μόνα τους χωρίς τους γονείς. Ελλιπής
διαπαιδαγώγηση των παιδιών που πολλές φορές δημιουργεί συναισθηματικά
προβλήματα και αδιέξοδα. Τα παιδιά νιώθουν πολλές φορές έντονη παραμέληση
και πικρία και ότι δεν βρίσκουν συμπαράσταση στα προβλήματα τους.
Οι γονείς αδυνατούν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη και τις συνήθειες των
παιδιών τους, τις παρέες τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να παρέμβουν
έγκαιρα σε περιπτώσεις παραβατικής συμπεριφοράς.
Δεν υπάρχει η γυναικεία παρουσία στο σπίτι που καθορίζει με την αγάπη της και
τη στοργή της το συναισθηματικό κλίμα του σπιτιού. Ψυχρό και άτονο το κλίμα
στο σπίτι λόγω απουσίας της μητέρας.
Συγκρούσεις κι εντάσεις λόγω πιεστικού τρόπου ζωής και απαιτητικών εργασιών.
Η μητέρα βιώνει την ένταση της καθημερινότητας και το άγχος του βιοπορισμού
και το μεταφέρει εντός σπιτιού. Εντάσεις και ανάμεσα στους συζύγους λόγω
σύγχυσης των ρόλων.
Έλλειψη ελεύθερου χρόνου, οι υποχρεώσεις πνίγουν τους γονείς, με συνέπεια οι
γονείς να μην έχουν διάθεση να ασχοληθούν με τα παιδιά τους.
Δεν συγκεντρώνεται η οικογένεια γύρω απ’ το οικογενειακό τραπέζι, αποξένωση
, μοναξιά , συναισθηματικά κενά.
Η μητέρα ενισχύει οικονομικά την οικογένεια, άνοδος του βιοτικού επιπέδου της
οικογένειας- κάλυψη των υλικών αναγκών αλλά και δυνατότητα για επιπλέον
δραστηριότητες , ταξίδια, αγορές , χόμπι λόγω της αυξημένης αγοραστικής
δύναμης της οικογένειας.
Η μητέρα αισθάνεται δραστήρια και ισορροπημένη μέσα απ’ την εργασία της
έτσι έχει περισσότερα ψυχικά αποθέματα και γυρίζει στο σπίτι πιο χαρούμενη.
Τα παιδιά βλέπουν μια δραστήρια και δυναμική μητέρα που τη θεωρούν
πρότυπο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η σημασία και η αξία της οικογένειας είναι πολύ μεγάλη τόσο για τον
άνθρωπο όσο και για το κοινωνικό σύνολο γι’ αυτό και πρέπει να γίνουν
συστηματικές προσπάθειες από όλους για την ενίσχυση του θεσμού της
οικογένειας.
ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ
Η οριστική δηλώνει
α) το πραγματικό Ο Πέτρος δεν προσέχει.
β)το δυνατό Αν είχα τώρα αυτά τα χρήματα, θα αγόραζα ένα σπίτι.
γ)το πιθανό Βήχεις θα είσαι κρυολογημένος.
δ) ευχή Στερνή μου γνώση, να σ’ είχα πρώτα.
ε) παράκληση Δεν πηγαίνεις και εσύ μαζί τους;
Η υποτακτική δηλώνει
α)το ενδεχόμενο Ίσως να έρθει.
β)το επιθυμητό Ας γίνω καλά και θα δεις.
γ)προτροπή Ας περιμένουμε λίγο.
δ)παραχώρηση Ας φορέσει ότι θέλει.
ε)ευχή Ο θεός ας τον συγχωρήσει.
στ)το δυνατό Εκεί ν’ ακούσεις φωνές και φασαρία.
ζ)απορία Τι να κάνω;
η)το πιθανό Βρέξει χιονίσει εγώ θα πάω.
θ)προσταγή ή απαγόρευση Να μη με ξαναενοχλήσεις.
Η προστακτική δηλώνει
α)προσταγή Κοίταξε την δουλεία σου!
β)απαγόρευση Μην γράφετε στα θρανία.
γ)προτροπή Γράψε μας μόλις φθάσεις.
δ)παράκληση Παιδιά μου με μ’ αφήνετε μόνο!
ε)ευχή Πρόσεχε εκεί που θα πας!
στ) έντονη ενέργεια Άνοιξε κλείσε, χάλασε η πόρτα.
Ποιόν ενέργειας!
Ανάλογα με τον τρόπο (Ποιόν ενέργειας) που γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα,
οι χρόνοι διακρίνονται σε :
α) μη συνοπτικούς ( ενεστώτας, μέλλοντας εξακολουθητικός, παρατατικός) όταν
φανερώνουν εξακολούθηση η επανάληψη.
β) συνοπτικούς (στιγμιαίος ή συνοπτικός μέλλοντας, αόριστος) όταν
παρουσιάζουν κάτι συνοπτικά.
γ) συντελεσμένους ( παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας)
όταν αυτό που δηλώνουν είναι τελειωμένο.
Θέμα κλιτής λέξης είναι το τμήμα που βρίσκεται στην αρχή της και δεν αλλάζει
μορφή. Το τελευταίο τμήμα της λέξης που αλλάζει μορφή λέγεται κατάληξη.
Π.χ. δεν-ω , θέμα: δεν- /κατάληξη:-ω
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
α. αποτρεπτική προστακτική
β. πιθανολογική οριστική
γ. ευχετική οριστική
δ. προστακτική έντονης ενέργειας
ε. παραχωρητική υποτακτική
ΕΝΟΤΗΤΑ 3η - ΦΙΛΙΑ
Φιλία:
Βαθύτερη επικοινωνία.
Εμπιστοσύνη.
Αποφυγή της μοναξιάς.
Συμπαράσταση στις δύσκολες στιγμές.
Διάλογος.
Μας βοηθά να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.
Μας βελτιώνει σαν άτομα.
Μας εντάσσει ομαλά στην κοινωνία.
Αίτια:
β. Ανταγωνισμός.
Γενικά : η φωνή προσδιορίζει τον τρόπο κλίσης, αλλά όχι και τη σημασία του
ρήματος .
Έτσι, για παράδειγμα, το ρήμα λιώνω μπορεί να το δούμε και με παθητική
σημασία, ενώ είναι ενεργητικής φωνής :
Το χιόνι έλιωσε στα βουνά από τη βροχή → παθητική σημασία
Όμως : Η βροχή έλιωσε τα χιόνια → ενεργητική σημασία
Επίσης : η ενεργητική φωνή προσδίδει έμφαση στην ενέργεια του ρήματος, ενώ
η παθητική φωνή επικεντρώνεται στο αποτέλεσμα της ενέργειας και
χρησιμοποιείται περισσότερο στον επίσημο λόγο.
ΟΙ ΣΥΖΥΓΙΕΣ
Α’ Συζυγία
Ενεστ. Ενεργητ. φωνής Ενεστ. Παθητ. φωνής
γράφ-ω, γράφ-εις, γράφ-ει γράφ-ομαι, -εσαι,-εται
γράφ-ουμε, γράφ-ετε, γράφ-ουν γραφ-όμαστε, -εστε(-οσαστε),-ονται
Β’ Συζυγία
α ΄ τάξη β ΄ τάξη αποθετικά
Ενεστ. Ενεργητ. Ενεστώτας ενεργητ.
φωνής φωνής :
τραγουδ-ώ,/-άω ,-άς, -ά διατηρ-ώ, -είς, -εί, φοβ-άμαι και –ούμαι, -
(-άει), τραγουδ-άμε, (- διατηρ-ούμε, -είτε -ούν άσαι, -άται
ούμε),-άτε,--ούν (-άνε) (-ούνε)
Ενεστώτας παθητικής Ενεστώτας παθητικής
φωνής : φωνής :
τραγουδ-ιέμαι, -ιέσαι, - διατηρ-ούμαι,-είσαι,- φοβ-όμαστε (ούμαστε),
ιέται ,τραγουδ-ιόμαστε, είται, διατηρ-ούμαστε, - -όσαστε (-άστε), -
-ιέστε (-όσαστε), - είστε, -ούνται ούνται
ιούνται (-ιόνται)
Άσκηση
Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας:
Ενότητα 4η - ΣΧΟΛΕΙΟ
Προσφορά:
Σήμερα:
Αρνητικά:
Προτάσεις:
Πολιτεία:
Εκπαιδευτικοί:
ΑΣΚΗΣΗ
→ με κατάληξη – ω : Το χιόνι λιώνει σιγά – σιγά στα βουνά από τον ήλιο
Το ποιητικό αίτιο είναι η αιτία που ποιεί, δηλ. προκαλεί, οτιδήποτε παθαίνει το
υποκείμενο του παθητικού ρήματος .
→ Οι αδύνατοι μαθητές βρήκαν βοήθεια για τα κενά τους από την ενισχυτική
διδασκαλία
↓υποκείμ.
↓αντικείμ
↓υποκείμ
ΑΣΚΗΣΗ
Παραδείγματα:
Αμετάβατα λέγονται τα ρήματα που η ενέργειά τους δεν πηγαίνει πουθενά, ούτε σε
πρόσωπο, ούτε σε ζώο, ούτε σε πράγμα.
Παράδειγμα:
Ένα μεταβατικό ρήμα μπορεί να έχει ένα ή δύο αντικείμενα. Όταν το ρήμα έχει ένα
αντικείμενο ονομάζεται μονόπτωτο.
π.χ.
Η Κική καθαρίζει το σπίτι.
Μορφές:
Προσφορά:
Οικογένεια
Φίλοι
παρέες
Κοινωνικό περιβάλλον
Internet (διαδίκτυο)
Μέσα μαζικής ενημέρωσης
Σήμερα:
Εξειδίκευση
Πλήξη, κούραση, το άτομο δεν αισθάνεται ότι δημιουργεί.
Πολύωρη εργασία.
Χαμηλοί μισθοί.
Άγχος για εύρεση δεύτερης και τρίτης δουλειάς. • Ακατάλληλοι και επικίνδυνοι
χώροι εργασίας.
Νέοι
Προτάσεις
Νέοι
Παιδεία
Ολόπλευρη μόρφωση.
Να γνωρίσουν τι θέλουν.
Να κατανοήσουν τις κλίσεις τους και τα ενδιαφέροντά τους.
Οικογένεια – σχολείο
Σωστή παιδεία.
Ηθικές αρχές.
Να βοηθήσουν το παιδί να γνωρίσει τον εαυτό του.
Πολιτεία
Το επίθετο που φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει απλώς ένα γνώρισμα λέγεται
θετικού βαθμού ή θετικό. ωραίο σπίτι.
Το επίθετο που φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει ένα γνώρισμα σε μεγαλύτερο
βαθμό από ένα άλλο λέγεται συγκριτικού βαθμού ή συγκριτικό. Ο Κώστας είναι
εργατικότερος από το Γιάννη.
Στον υπερθετικό βαθμό διακρίνουμε δύο κατηγορίες:
Σχετικό υπερθετικό: λέγεται το επίθετο που φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό
έχει κάποιο γνώρισμα στο πιο μεγάλο βαθμό από όλα τα όμοιά του. Το Χ
είναι το πιο ψηλό κτίριο στον κόσμο.
Απόλυτο υπερθετικό: λέγεται το επίθετο που φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό
έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό χωρίς να γίνεται σύγκριση με
άλλα ουσιαστικά. Ο Κώστας είναι πλουσιότατος.
Ανώμαλα παραθετικά:
Παραθετικά επιρρημάτων:
Επίθετα Επιρρήματα
Η Σύγκριση.
α΄όρος β΄όρος
Ασκήσεις
Ενότητα 6η
«Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης»
Μ.Μ.Ε.
Θετικά:
Αρνητικά:
Παραπληροφορούν.
Αλλοιώνουν την πραγματικότητα.
Προξενούν «πλύση εγκεφάλου».
Αποδυναμώνουν την κριτική σκέψη του ατόμου.
Απομονώνουν το άτομο από τους γύρω του.
Προωθούν την ξενομανία.
Αλλοιώνουν τη γλώσσα.
Ουσιαστική ενημέρωση.
Σεβασμός στις ανάγκες του τηλεθεατή.
Καλλιέργεια ηθικών αξιών και αρχών.
Έντιμοι δημοσιογράφοι.
Η πολιτεία να λάβει αυστηρά μέτρα.
«Διαδίκτυο»
Προσφορά:
Κίνδυνοι:
Παραπληροφόρηση.
Αδυναμία ελέγχου ψευδών μηνυμάτων.
Απομόνωση του ατόμου.
«πλύση εγκεφάλου».
Κυριαρχία Αγγλικής γλώσσας > αλλοίωση άλλων γλωσσών
Προτάσεις:
Γονείς:
ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στη θέση ονομάτων ουσιαστικών ή επιθέτων
( αντωνυμία : αντί + όνομα ).
Ενότητα 7η
ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ
Αιτίες:
Μεγάλη ταχύτητα.
Παραβίαση Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Κατάσταση μέθης.
Απροσεξία – επιπολαιότητα.
Επιδεικτική συμπεριφορά.
Έλλειψη φωτεινών σηματοδοτών σε διασταυρώσεις.
Έλλειψη διαβάσεων.
Προτάσεις:
Ενημέρωση πολιτών.
Κυκλοφοριακή αγωγή στα σχολεία.
Λήψη μέτρων από την Πολιτεία (φωτεινοί σηματοδότες, διαβάσεις …).
Άγχος
Αίτια:
Επαγγελματικοί λόγοι.
Ψυχολογικοί λόγοι.
Γρήγορες συνθήκες ζωής.
Μαθητές:
Αυξημένες υποχρεώσεις.
Έλλειψη ελεύθερου χρόνου.
Πίεση περιβάλλοντος (οικογένεια – σχολείο).
Συνέπειες:
Προτάσεις:
ΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Είναι τα λεκτικά σύνολα που συμπληρώνουν την έννοια του ρήματος, δηλ. της δίνουν
συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που την ξεχωρίζουν από άλλες πιθανές σημασίες της . Μπορεί
να είναι μονολεκτικοί ή περιφραστικοί
Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥΣ
Τα επιρρήματα : θα σε δω απόψε
Απλή αιτιατική ή σπανιότερα γενική ενός ουσιαστικού : το βράδυ θα βγούμε – θα
έρθω του χρόνου - ώρες αγνάντευε το πέλαγος
Τα προθετικά σύνολα : κατέρρευσε από απογοήτευση με το να θυμώνεις δεν
πετυχαίνεις τίποτα
Συνδυασμός επιρρήματος με προθετικό σύνολο ή δύο επιρρημάτων μαζί :
καυγαδίζαμε έξω από τον κινηματογράφο- περπατούσε αργά αργά
Οι επιρρηματικές μετοχές : συγύριζε τραγουδώντας
Τα επίθετα (ως επιρρηματικά κατηγορούμενα ): γύρισε κεφάτος
Οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις : είχα διαβάσει τόσο καλά, ώστε δε με
προβλημάτισε καμιά ερώτηση
διπλή πτώση: στάθηκε άκρη άκρη.
ΟΙ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥΣ
Δηλώνουν κυρίως :
Επίσης μπορεί να δηλώνουν παρομοίωση, συνοδεία, αφαίρεση, ποσό κατά προσέγγιση κλπ.
Επειδή τόσο οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί όσο και το αντικείμενο συμπληρώνουν την έννοια
του ρήματος, είναι βασικό για να μην τα μπερδεύουμε να έχουμε ξεκαθαρίσει ότι με τους επιρρ.
προσδιορισμούς απαντούμε σε ερωτήσεις που αποκαλύπτουν επιρρηματικές σχέσεις ( πού, πότε,
με ποιον όρο, γιατί, για ποιο σκοπό κλπ. ) , ενώ με το αντικείμενο καλύπτουμε την απάντηση
σε ερωτήματα του τύπου : ποιον, σε ποιον , τι, κλπ.
Ενότητα 8η
ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ
Αιτίες:
Προτάσεις:
Ενημέρωση πολιτών.
Παιδεία.
Αρμονικό οικογενειακό περιβάλλον.
Δραστηριοποίηση σχολείου.
Μετοχές
Η παθητική μετοχή σε -μένος, γράφεται με δυο μ μόνο στα ρήματα που έχουν
χαρακτήρα π, β, φ, πτ, π.χ.: εγκαταλείπω – εγκαταλειμμένος, ράβω –
ραμμένος, γράφω – γραμμένος, απορρίπτω – απορριμμένος κτλ.
Η μετοχή σε -μένος, είναι κλιτή, έχει τρία γένη και δύο αριθμούς και
ισοδυναμεί με επίθετο.
Επίσης, η παθητική μετοχή τελειώνει σε:
ημένος (με η): στα ρήματα της δεύτερης συζυγίας (π.χ. αγαπημένος
< αγαπιέμαι)
σμένος: σε ρήματα της πρώτης συζυγίας και σε μερικά της
δεύτερης (π.χ. χτισμένος < χτίζομαι, δυστυχισμένος < δυστυχώ). Το ι, η,
υ, ει, οι που έχουν τα ρήματα της πρώτης συζυγίας στην παραλήγουσα της
οριστικής ενεστώτα διατηρείται και στη μετοχή (π.χ. δροσισμένος <
δροσίζομαι, δακρυσμένος < δακρύζω).
-ωμένος (με ω): όταν τονίζεται στην παραλήγουσα (π.χ. τεντωμένος <
τεντώνομαι).
όμενος (με ο): όταν τονίζεται στην προπαραλήγουσα (π.χ.
ενδιαφερόμενος < ενδιαφέρομαι).
-ώμενος (με ω): όταν τονίζεται στην προπαραλήγουσα (π.χ.
εκτιμώμενος < εκτιμώμαι).
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Πηγές: «synodoiporos.weebly.com/uploads/2/6/8/3/.../enot3_fones_syzygies_rimatos.pdf»
«http://diavatagirgenis.blogspot.gr/2012/12/blog-post_8.html»
http://2dim-siatist.koz.sch.gr/autosch/joomla15/images/glossaE/%20%20%20.pdf
https://dytestisgnosis.wordpress.com/2012/01/20/μεταβατικά-και-αμετάβατα-ρήματα-μονό/
«http://gym-kounoup.chan.sch.gr/index.php/component/attachments/download/46
http://4gym-irakl.ira.sch.gr/new/images/stories/pdf/neoellhnikh_glossa/neo_glosa_b_serdakh/enotita6_antonimies.pdf
http://synodoiporos.weebly.com/uploads/2/6/8/3/26835838/enotita7_epirrimatikoi_prosdiorismoipdf.pdf
http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/ΕΝΟΤΗΤΑ-4-ΣΧΟΛΕΙΟ.pdf
http://synodoiporos.weebly.com/uploads/2/6/8/3/26835838/enot_energitiki_pathitiki_syntaxi.pdf
Πηγές : http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/ΕΝΟΤΗΤΑ-4-ΣΧΟΛΕΙΟ.pdf