You are on page 1of 122

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H.

SOY 120
Kablosuz Algılayıcı Ağlar (Wireless Sensor Networks, WSNs)

ALGILAMA İŞLEME HABERLEŞME


(SENSING) (PROCESSING) (COMMUNICATION)

GÖMÜLÜ SİSTEMLER (EMBEDDED


MİKROELEKTRONİK DEVRELER (VLSI)
SYSTEMS)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 121


Sistem Mimarisi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 122


Algılayıcı Düğüm (Sensor Node)

• Kablosuz algılayıcı ağlar fiziksel boyutları çok küçük, hafif, düşük maliyetli ve çok az güç
tüketen algılayıcı düğümlerden meydana gelir. Algılayıcı düğüm sayısı takip edilen coğrafi
sahanın büyüklüğüne ve uygulamanın gerektirdiği hassasiyete bağlı olarak değişir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 123


Kablosuz Algılayıcı Ağlar ve IoT

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 124


Kablosuz Algılayıcı Ağlar ve IoT

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 125


Dağıtılmış Algılama (Distributed Sensing)

• Bireysel olarak yetenekleri oldukça sınırlı olan algılayıcı düğümler aynı amaç
doğrultusunda iş birliği (co-operation) yapacak şekilde kablosuz ağ yardımıyla birbirleriyle
bağlandıklarında, son derece güçlü ve esnek bir sistem modeli ortaya çıkar. Bu işbirliğinden
faydalanarak geniş bir coğrafi saha üzerinde uçtan uca dağıtılmış algılama (distributed
sensing) fonksiyonu kolaylıkla gerçekleştirilebilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 126


Uygulama Alanları

• Algılayıcı düğümlerin fiziksel boyutları ve maliyetlerinin giderek düşmesiyle birlikte algılama,


hesaplama ve haberleşme ihtiyacı duyulan pek çok alanda kablosuz algılayıcı ağlar kullanılmaktadır.
 Askeri uygulamalar
 Akıllı evler, ticari binalar ve güvenlik uygulamaları
 Endüstriyel tesisler ve proses kontrolü
 Medikal sistemler ve sağlık uygulamaları
 Hassas tarım ve hayvancılık uygulamaları
 Elektrik şebekeleri ve güç sistemleri
 Doğal alanların izlenmesi
 Otomotiv ve ulaşım sistemleri
 …
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 127
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 128
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 129
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 130
Sağlık (WBAN)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 131


Sağlık (WBAN)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 132


Sağlık (WBAN)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 133


Ulaşım

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 134


Endüstriyel (IWSN)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 135


WSAN

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 136


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 137
Tarım

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 138


WMSN - WCN

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 139


WMSN - WCN

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 140


Doğal Yaşam Alanlarının İzlenmesi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 141


Orman Yangınlarının Erken Tespiti

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 142


Akıllı Şehirler

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 143


Park Yönetimi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 144


Park Yönetimi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 145


Libelium http://www.libelium.com/

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 146


Libelium (Hava Kalitesi ve Gürültü)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 147


Libelium (Su)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 148


Libelium (Su)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 149


Libelium (Tarım)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 150


Libelium (Erken Sel Tespiti)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 151


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 152
Algılayıcı Düğüm

• Genel amaçlı bir algılayıcı düğüm üzerinde güç birimi, hesaplama birimi, algılama birimi ve
haberleşme birimi olmak üzere dört temel blok yer alır. Ayrıca kullanıldığı uygulamanın
özelliklerine bağlı olarak algılayıcı düğümler üzerinde küresel konumlandırma sistemi
(GPS) ve konum değiştirici (mobilizer) birimlerine yer verilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 153


Algılayıcı Düğüm

• Algılayıcı düğümler saha üzerinde planlı olarak veya rastgele konumlandırılır. Her bir
algılayıcı düğüm çevresinden veri toplayan bilgi kaynağı olarak çalışırken, aynı zamanda
diğer algılayıcı düğümler tarafından toplanan verilerin çıkış düğümüne (sink node)
aktarılmasında röle görevi üstlenir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 154


Algılayıcı Düğüm (Libelium)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 155


Güç Birimi

• Güç birimi algılayıcı düğüm üzerindeki diğer tüm birimlerin enerji kaynağı olarak görev
yapar. Algılayıcı düğümler enerji ihtiyaçlarını üzerlerinde bütünleşik olarak bulunan pil
yardımıyla sağlar. Çoğu uygulamada enerjisi tükenen algılayıcı düğümlere ait pillerin
değiştirilmesi veya yeniden şarj edilmesi mümkün değildir. Güneş paneli gibi alternatif
enerji kaynakları ile destek sağlansa da kullanılan pillerin kapasitesi sınırlıdır.

1 cm by 1 cm solar-
powered Wireless
Sensor Node using
the S6AE101A Energy
Harvesting Power
Management IC

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 156


Enerji Hasatlama

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 157


Algılama Birimi

• Algılama birimi üzerinde ortamdaki fiziksel büyüklükler hakkında bilgi toplama yeteneğine
sahip bir veya daha fazla algılayıcı bulunur. Her algılayıcı sıcaklık, nem, ışık gibi belirli bir
fiziksel büyüklüğün algılanmasından sorumludur. Algılayıcının ürettiği sinyaller ADC
üzerinden hesaplama birimine aktarılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 158


Hesaplama Birimi

• Hesaplama birimi algılayıcı düğüm üzerinde yürütülen tüm yönetim fonksiyonlarından


sorumludur. Fiziksel boyutlarının küçük olması sebebiyle algılayıcı düğümler üzerinde
genellikle çalışma frekansı düşük (< 20 MHz) ve hafıza kapasitesi (< 128 KB ROM + 10 KB
RAM) sınırlı, aynı zamanda düşük maliyetli bir mikrokontrolör kullanılması tercih edilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 159


Haberleşme Birimi

• Algılayıcı düğümler haberleşme birimi yardımıyla ağa bağlanır. Gönderilecek bit dizisi
formatında veriler algılayıcı düğüm tarafından paketlenerek alıcı/verici (transceiver)
üzerinden radyo frekans (RF) sinyallerine ve benzer şekilde dışarıdan alınan RF sinyalleri
yine alıcı/verici üzerinden bit dizisi halinde veri paketlerine dönüştürülür. Algılayıcı
düğümler arasında veri transferi oldukça düşük hızlarda (10 – 250 Kbps) gerçekleştirilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 160


Haberleşme Birimi

• Haberleşme birimi kendi içinde barındırdığı filtreleme, modülasyon, de-modülasyon ve


kuvvetlendirici devrelerinden dolayı oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Algılayıcı
düğümler üzerinde en fazla enerji haberleşme biriminde tüketilir. Algılayıcı düğümlerin ve
ağın çalışma ömrünün artırılması için başta haberleşme birimi olmak üzere algılama ve
hesaplama birimlerinde enerji verimliliğini artıracak iyileştirmelere ihtiyaç duyulur.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 161


Haberleşme Birimi

CC2420 RF transceiver

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 162


Lokal Veri Analizi

• Gereksiz veri transferini ortadan için algılanan fiziksel büyüklüklere ait ham verilerin
doğrudan çıkış düğümüne gönderilmesi yerine algılayıcı düğüm üzerinde işlenmesi
sağlanabilir. Bu durumda hesaplama biriminde harcanan enerji artarken, önemsiz paketler
daha algılayıcı düğüm üzerinde elenerek gereksiz ağ trafiği düşürülür ve haberleşme
biriminde boşa enerji tüketimi azaltılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 163


Uyku Modu

• Haberleşme biriminde enerji tüketimini düşürmek için genellikle veri transferine gerek
duyulmayan zamanlarda alıcı/verici devresi kapatılarak algılayıcı düğümler uyku modu
(sleep mode) konumuna alınır. Uykuya geçerek ağdan ayrılan ve uyanarak tekrar ağa
bağlanan algılayıcı düğümler sebebiyle ağın fiziksel topolojisi ve mantıksal topolojisi
sürekli olarak değişir. Ayrıca durum değiştirme sürecinde algılayıcı düğümlerin enerji
tüketimi, haberleşme için tüketilen enerjiden daha fazladır. Bu sebepten algılayıcı
düğümlerin uyutulup yeniden aktif duruma getirilmesinden kaçınılmalıdır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 164


Çok Atlamalı Haberleşme

• Haberleşme biriminde enerji tüketiminin kaynağında sinyal gönderimi için güç


kuvvetlendirici üzerinde harcanan enerji ve sinyal işleme için diğer devreler üzerinde
harcanan enerji vardır. Mesafe uzadığında sinyal gönderimi için güç kuvvetlendirici
üzerinde tüketilen enerji artacağından, kablosuz algılayıcı ağlarda genellikle kısa mesafeli
haberleşme tercih edilir. Bu şekilde çıkış düğümü algılama bölgesine uzakta olsa bile çok
atlamalı (multi-hop) haberleşme yapılarak kaynaktan hedefe veri transferi gerçekleştirilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 165


Yönlendirme Protokolü

• Çok atlamalı haberleşme durumunda güç kuvvetlendirici üzerinde düşük enerji tüketimi
gerçekleştirilse de kaynaktan gönderilen verilerin röle görevi üstlenen düğümler
tarafından aktarıldığı her istasyonda sinyal alımı, yönlendirme ve sinyal gönderimi için
haberleşme biriminde yer alan RF devreler üzerinde ekstra enerji tüketilir. Ayrıca kanal
üzerinde daha fazla rekabet, girişim ve gecikme ortaya çıkar. Bu problemlerin önlenmesi
için yönlendirme protokolü (routing protocol) kullanılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 166


Tek Atlamalı & Çok Atlamalı Haberleşme

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 167


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 168
İşbirlikçi ve Hiyerarşik Ağ Mimarileri

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 169


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 170
Veri Aktarım Modelleri

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 171


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 172
ISO-OSI Katmanlı Ağ Modeli

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 173


Fiziksel Katman

• Fiziksel katman (physical layer) kablosuz bağlantı üzerinde işlenmemiş (ham) bit dizisi
akışının güvenli şekilde transferinden sorumludur. Frekans seçimi, taşıyıcı frekans üretimi,
modülasyon, kanal kodlama, güç kontrolü ve çoklu anten teknikleri (çeşitleme, çoğullama)
gibi işlemler fiziksel katman üzerinde gerçekleştirilir. Algılayıcı düğümlerin enerji tüketimi
fiziksel katman özellikleriyle doğrudan bağlantılıdır. Modülasyon planı, veri hızı, verici
iletim gücü ve uyku modu gibi faktörler fiziksel katmanda güç tüketimini etkiler.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 174


Veri Bağlantı Katmanı

• Veri bağlantı katmanı (data link layer) girişim ve gürültü nedeniyle bozulmaya açık bit
dizisi akışını daha üst seviyeli katmanlarda hatalardan etkilenmeyen veri akışına
dönüştürür ve aynı zamanda veri trafiğinin düzenlemesinden sorumludur. Kendi içinde
lojik bağlantı kontrolü (LLC) ve ortam erişim kontrolü (MAC) şeklinde iki alt katmandan
meydana gelir. LLC katmanı fiziksel kanaldan bağımsız olarak adresleme, çoğullama,
çerçeve algılama, akış kontrolüyle birlikte gecikme süresinin düşürülmesi, hata kontrolü,
yeniden paket gönderimi ve şifreleme gibi işlemlerden sorumludur. MAC katmanı ise ağ
kaynakların (zaman, frekans, güç vb.) verimli paylaşımından sorumludur. Algılayıcı
düğümlerin kanala erişimleri ve paket gönderimleri MAC katmanı üzerinde kontrol edilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 175


Veri Bağlantı Katmanı

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 176


Kanal Paylaşımı

• Kablosuz kanalın algılayıcı düğümler arasında paylaşımı için FDMA tekniği kullanıldığında
algılayıcı düğüm maliyeti yükselirken, CDMA tekniği kullanılması durumunda daha fazla
hesaplama yapılacağından algılayıcı düğümlerin enerji tüketimi artar. Bu sebepten kanal
paylaşımı için TDMA tekniğinden faydalanılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 177


Ağ Katmanı

• Ağ katmanı (network layer) algılayıcı düğümler tarafından toplanan verilerin ağ üzerinde


çıkış düğümüne kadar uçtan uca taşınması ve bakımından sorumludur. Komşu düğümlerin
belirlenmesi ve yönlendirme gibi görevler ağ katmanı üzerinde yerine getirilir. Kaynak
görevi üstlenen algılayıcı düğüm tarafından gönderilen paketin hedefteki çıkış düğümüne
ulaşması için izlenmesi gereken yol ağ katmanında yönlendirme protokolü ile belirlenir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 178


Taşıma Katmanı

• Taşıma katmanı (transport layer) uçtan uca veri transferi sürecinde yeniden gönderim,
hata düzeltme, yeniden sıralama ve akış kontrolünden sorumludur. İnternet veya başka bir
harici ağ üzerinden sisteme erişim sağlanacaksa taşıma katmanı önem kazanır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 179


Uygulama Katmanı

• Uygulama katmanı (application layer) kaynak kodlama/kod çözme ve hata saklama


fonksiyonlarını yerine getirir. Ayrıca bağımsız uygulama geliştirme ve haberleşme için
ortak çatı sağlar.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 180


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 181
Kablosuz Algılayıcı Ağ Protokol Yığını (Protocol Stack)

• Kablosuz algılayıcı ağlar için protokol yığını fiziksel katman, veri bağlantı katmanı, ağ
katmanı, taşıma katmanı ve uygulama katmanından oluşur.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 182


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 183
IEEE 802.15.4 Standardı

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 184


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 185
IEEE 802.15.4

• Kablosuz yerel alan ağlarında uyum problemlerinin çözümü için IEEE (Institute of
Electrical and Electronics Engineers) tarafından 1997 yılında 802.11 standart grubu
oluşturulmuştur. IEEE 802.11 standardı haberleşme kapasitesi ve servis kalitesinin
artırılmasına odaklanılarak geliştirildiği için enerji tüketimi kısıtlanmış kablosuz ağlarda
beklenen performansı vermez.

• Düşük veri hızı ve sınırlı enerji tüketimiyle kablosuz haberleşen cihazlar için IEEE 802.15.4
standardı geliştirilmiştir. IEEE 802.15.4 standardı ile uyumlu alıcı/verici taşıyan algılayıcı
düğümler farklı üreticiler tarafından üretilmeleri durumunda bile birbirleriyle bağlantı
kurabilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 186


ZigBee

• IEEE 802.15.4 standardı kablosuz algılayıcı ağlar için fiziksel katman ve MAC katmanı
özelliklerini tanımlar. Fiziksel katmanda 2.4 GHz (Global – 250 Kbps), 915 MHz (Amerika –
40 Kbps) ve 868 MHz (Avrupa – 20 Kbps) olmak üzere üç farklı frekans kullanılmaktadır.
Algılayıcı düğümlerin iletim menzili düşük güç modunda 10 – 100 metre arasındadır. Daha
sonra IEEE 802.15.4 standardı üzerinde ortak uygulamalar geliştirmek için birçok üretici
firmanın oluşturduğu bir konsorsiyum tarafından ağ ve uygulama katmanlarını tanımlayan
ZigBee standardı geliştirilmiştir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 187


ZigBee Alliance

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 188


IEEE 802.15.4 - Fiziksel Katman

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 189


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 190
IEEE 802.15.4 - Paket Yapısı

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 191


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 192
ZigBee ve Alternatif Teknolojiler

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 193


ZigBee ve Diğer Kablosuz Teknolojiler

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 194


Ağ Topolojileri

• MAC katmanında yıldız (star), örgü (mesh) ve kümelenmiş ağaç (cluster tree) topolojileri
desteklenmektedir. Algılayıcı düğümler basit ve gelişmiş olmak üzere fonksiyonel olarak iki
gruba ayrılmıştır. Gelişmiş düğümlerden biri koordinatör olarak yönetici görevi üstlenir.
Basit düğümler yönlendirici ve koordinatör fonksiyonlarına sahip değildir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 195


Ağ Topolojileri

• Yıldız (star) topolojisinde basit veya gelişmiş tüm düğümler doğrudan koordinatörle
haberleşir. Çalışma sahasının nispeten küçük olduğu uygulamalarda genellikle yıldız
topolojisi kullanılır.

• Örgü (mesh) topolojisinde gelişmiş düğümler birbirleriyle doğrudan haberleşirken, basit


düğümler kendilerine en yakın gelişmiş düğüm üzerinden ağa bağlanır.

• Yıldız topolojisine sahip ağların birbirlerine bağlanmasıyla kümelenmiş ağaç (cluster tree)
topolojisi oluşturularak hiyerarşik bir yapı elde edilir

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 196


Algılayıcı Düğüm Özellikleri

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 197


Ağ Kurulumu

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 198


Kanal Erişim Yöntemleri

• IEEE 802.15.4 standardında kılavuz etkinleştirilmiş (beacon enabled) ve kılavuz


etkinleştirilmemiş (non-beacon enabled) kanal erişim yöntemleri desteklenir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 199


Kılavuz Etkinleştirilmiş Kanal Erişimi

• Koordinatör tarafından periyodik olarak üretilen kılavuz (beacon) sinyaller kullanılarak


aktif ve aktif olmayan periyotlar oluşturulur. Aktif periyotta kendilerine en yakın
koordinatörle haberleşen algılayıcı düğümler, aktif olmayan periyotta uyku durumuna
geçer. Bu şekilde görev çevrimi oluşturularak kılavuz etkinleştirilmiş kanal erişiminde
enerji tasarrufu sağlanır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 200


IEEE 802.15.4 Superframe

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 201


Kılavuz Etkinleştirilmemiş Kanal Erişimi

• Algılayıcı düğümler sürekli aktif durumda bulunduğundan MAC katmanında enerji


tasarrufu sağlanamaz.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 202


MAC Protokolleri

• Algılayıcı düğümlerin çalışma ömrünün uzatılması için enerji verimli MAC protokolü
tasarımına ihtiyaç duyulur. Geliştirilen MAC protokolleri zamanlamaya dayalı ve rekabete
dayalı olmak üzere iki grupta incelenir. Ayrıca hem zamanlamaya dayalı hem de rekabete
dayalı MAC protokollerinin bazı karakteristik özellikleri kendi içinde barındıran melez
(hybrid) MAC protokolleri geliştirilmiştir

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 203


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 204
Zamanlamaya Dayalı MAC Protokolleri

• TDMA tekniği yardımıyla zaman boyutu çerçevelere ve her bir çerçeve de belirli sayıda
zaman dilimine bölünür. Oluşturulan zamanlama planıyla her algılayıcı düğüm kendisi için
ayrılan zaman dilimlerinde paket gönderimi gerçekleştirdiğinden çarpışma problemi
yaşanmaz. Ayrıca algılayıcı düğümlerin haberleşme ihtiyacı duymadığı görev çevriminin
büyük kısmını uykuda geçirmesi sağlanarak ağın çalışma ömrü uzatılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 205


Zamanlamaya Dayalı MAC Protokolleri

• Zamanlamaya dayalı MAC protokolü oluşturulması için algılayıcı düğümler arasında


senkronizasyona ihtiyaç vardır. Algılayıcı düğüm sayısı ve ağ topolojisinin değişmesi
durumunda senkronizasyon bozulacağından ölçeklenebilirlik ve esneklik sağlanamaz. Çok
sayıda algılayıcı düğümden oluşan geniş ölçekli ağlarda gecikme sürelerinin oldukça uzun
ve kanal kullanımının oldukça düşük olması en büyük dezavantajıdır.

• Zamanlamaya dayalı MAC protokolleri genellikle topoloji değişiminin yavaş, veri trafiğinin
periyodik ve servis kalitesi ihtiyacının ön planda tutulduğu uygulamalarda tercih edilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 206


Rekabete Dayalı MAC Protokolleri

• Algılayıcı düğümlerin kanal erişimleri rastgele gerçekleştirilir. Gönderilecek pakete sahip


algılayıcı düğümlerden hangisinin kanal erişimine hak kazanacağına karar vermek için
rekabet mekanizması kullanılır. Algılayıcı düğümler arasında senkronizasyona ihtiyaç
duyulmadığından algılayıcı düğüm sayısı ve ağ topolojisinin değişmesi problem oluşturmaz
ve ölçeklenebilir yapıya sahiptir.

• Özellikle veri trafiğinin düşük olduğu kesintili (bursty) paket gönderimi yapılan
uygulamalarda çarpışma (collision) olasılığı azalacağından, rekabete dayalı MAC
protokolleri daha iyi sonuç verir. Topoloji değişiminin hızlı olduğu uygulamalarda yine
rekabete dayalı MAC protokolleri tercih edilir. En önemli dezavantajı gönderilen paketlerin
başarılı alınması çarpışma sebebiyle garanti edilemediğinden ağın enerji verimliliğinin
düşük olmasıdır.
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 207
Rekabete Dayalı MAC Protokolleri

• Rekabete dayalı MAC protokollerinde kanal erişimi ALOHA ve taşıyıcı duyarlı çoklu erişim
(carrier sense multiple access, CSMA) teknikleriyle düzenlenir.

• ALOHA ve bölünmüş (slotted) ALOHA protokollerinde algılayıcı düğümler gönderecek


pakete sahip olduklarında hiç beklemeden gönderir. Eğer çarpışma meydana gelirse bir
süre sonra tekrar paket gönderimi tekrar gerçekleştirilir.

• CSMA tabanlı MAC protokollerinde ise algılayıcı düğümler paket gönderimi


gerçekleştirmeden önce belirli bir süre kanalı dinler ve kanal boşta ise paket gönderimi
gerçekleştirilir. Eğer kanal başka bir düğüm tarafından kullanılıyorsa paket gönderimi
ertelenir ve kanalın dinlenmesine devam edilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 208


ALOHA

• En basit rastgele erişi yöntemidir. Çarpışma olasılığı yüksek olduğundan, performansı


oldukça düşüktür.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 209


Slotted ALOHA

• Zaman ekseni parçalara bölünür ve paket gönderimleri sadece zaman dilimlerinin başında
gerçekleştirilir. Bu şekilde çarpışma olmasına karşı tedbir alınır. Fakat uygulanabilmesi için
algılayıcı düğümler arasında senkronizasyon sağlanmalıdır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 210


Çarpışma Önleme Mekanizmaları

• Rekabete dayalı MAC protokollerinde rastgele kanal erişiminde yaşanan çarpışma


probleminin önlenmesi için bazı mekanizmalar geliştirilmiştir:

• Taşıyıcı algılama (carrier sensing)

• Çarpışma tespiti (collision detection)

• Çarpışma önleme (collision avoidance)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 211


CSMA

• Taşıyıcı algılamalı çoklu erişim (CSMA) tekniği kullanılan protokollerde, ALOHA


protokolünün iyileştirilmesi için algılayıcı düğümler paket gönderimi yapmadan önce
kanalı dinler. Kanal üzerinde paket gönderimi yapan başka bir kullanıcı yoksa kendi
paketini gönderir. Eğer başka bir algılayıcı düğüme ait devam eden bir paket gönderimi
varsa, kendi paket gönderimini belirli (rastgele) süre geri çeker (back off) ve bu süre
sonunda kanalı tekrar dinler. Kanal boş ise paket gönderimi yapılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 212


CSMA/CD

• Çarpışma algılama (collision detection) özelliği algılayıcı düğüm tarafından gönderilen


paketin, aynı anda kanala başka bir algılayıcı düğüm tarafından gönderilen paket ile
çarpışması durumunda bunun tespit edilmesi yeteneğini kazandırır. Eğer çarpışma varsa,
paket gönderimi belirli (rastgele) süre bekletilir ve yeniden gönderilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 213


Gizli Terminal Problemi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 214


CSMA/CD

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 215


CSMA/CA

• CSMA/CD mekanizmasının en önemli kısıtlaması kanal üzerinde paket gönderimi


algılanamayan gizli düğümlerden kaynaklanan çarpışmalardan etkilenmesidir. Algılayıcı
düğümler paket gönderimi yaparken aynı zamanda kanalı dinlemesi oldukça zordur.

• Bu problemin çözümü için gönderim isteği (request to send, RTS), gönderime uygun (clear
to send, CTS) ve alındı onayı (acknowledge, ACK) sinyallerinin kullanılmasıyla CSMA/CA
mekanizması oluşturulmuştur.

• Paket gönderimi yapmak isteyen algılayıcı düğüm kanalın boş olduğunu algılarsa, RTS
sinyali ile paket göndermek istediğini diğer algılayıcı düğümlere bildirir. Bu isteğine karşı
CTS sinyali alırsa paket gönderimini başlatır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 216


CSMA/CA

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 217


CSMA/CA

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 218


Kablosuz sensör ağı geliştirme kartı, Arduino ile 1 GHz altı kablosuz
Geliştirme Platformları haberleşme modülleri ve şarj edilebilir bataryaya sahip kullanışlı bir karttır.
Üzerinde ATMega328 mikrokontrolcü ve CC1101 868MHz kablosuz haberleşme
modülü bulunur. Kart üzerinde dahili olarak sıcaklık ve nem sensörleri yer
almaktadır. Harici olarak sensörlerinizi sağlanmış olan pinler ile kolayca
bağlayabilirsiniz. Kart CR123A şarj edilebilir batarya ile birlikte gönderilmektedir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 219


Geliştirme Platformları

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 220


Geliştirme Platformları

Crossbow
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 221
Digi XBee

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 222


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 223
Digi XBee

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 224


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 225
XCTU

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 226


XCTU

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 227


XCTU

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 228


XBee ile Algılayıcı Düğüm Tasarımı

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 229


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 230
TI CC2530

CC2530 = CC2520 +8051 + Memory

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 231


SmartRF™ Studio

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 232


TI CC2530

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 233


nRF24L01

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 234


nRF24L01

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 235


nRF24L01

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 236


nRF24L01

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 237


nRF24L01

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 238


nRF24L01

• https://howtomechatronics.com/tutorials/arduino/how-to-build-an-arduino-wireless-
network-with-multiple-nrf24l01-modules/

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 239


Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 240

You might also like