Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme

Sistemleri ve Ağları
Dr. Öğr. Üyesi Hakkı SOY

Necmettin Erbakan Üniversitesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

 (Yeni Nesil) (Kablosuz)
(Haberleşme Sistemleri) ve (Ağları)
Next Generation Wireless Communication Systems and Networks

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 2

Kablosuz Haberleşme Teknolojilerinin Gelişimi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 3

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 4
Mobil Haberleşme Sistemlerinin Gelişimi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 5

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 6
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 7
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 8
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 9
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 10
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 11
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 12
Massive MIMO

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 13

IEEE 802

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 14

Kablosuz Ağlar

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 15

802.11 (Wi-Fi)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 16

802.11 (Wi-Fi)

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 17

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 18
802.11ax

Extremely High Throughput IEEE 802.11be

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 19

802.11ax

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 20

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 21
IoT Uygulamaları

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 22

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 23
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 24
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 25
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 26
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 27
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 28
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 29
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 30
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 31
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 32
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 33
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 34
Kablosuz Ağlar

• Kablosuz ağların gelişimini, bilgisayar ağları ve kablosuz haberleşme teknolojilerinin

birlikte kullanımı tetiklemiştir. Kablosuz ağ bağlantısı için geliştirilen cihazlar yüksek
fiyatları sebebiyle başlangıçta fazla talep görmese de, internet erişimine olan talebin hızla
artmasıyla yaygın olarak kullanım bulmuştur. İlk yıllarda (1997) farklı üreticiler tarafından
üretilen ürünlerin birbirleriyle uyumsuzluğu gibi problemler görülse de, günümüzde
kablodan bağımsız bağlantı avantajı sebebiyle ev ve iş yerlerinde internet erişimi için
genellikle kablosuz ağ kullanımı tercih edilmektedir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 35

IEEE 802.11

• Kablosuz ağ teknolojisinin ilk yıllarında ağa bağlı cihazların birlikte çalışabilirliğini

sağlamak üzere çeşitli standardizasyon çalışmalarına ihtiyaç duyulmuştur. Kablosuz yerel
alan ağları (WLAN) ile ilgili konularda yaşanan uyum problemlerinin çözümü için IEEE
tarafından 1997 yılında 802.11 standart grubu oluşturulmuş ve bu grup tarafından
802.11x şeklinde sona eklenen harfler ile belirlenen çeşitli standartlar geliştirilmiştir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 36

Kablosuz Ağların Gelişim Süreci

802.11 Legacy

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 37

Kablosuz Ağların Gelişim Süreci

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 38

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 39
802.11a

• 802.11a standardı için fiziksel katmanda dik frekans bölmeli çoğullama (orthogonal
frequency-division multiplexing, OFDM) tekniği kullanılarak çok taşıyıcılı veri transferi ile
yüksek veri hızı (maksimum 54 Mbps) sağlanmıştır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 40

Modülasyon

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 41

Tek Taşıyıcılı ve Çok Taşıyıcılı Modülasyon

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 42

FDM & OFDM

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 43

OFDM

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 44

802.11a

• 802.11a standardının yaygın kullanımının önündeki en önemli problem taşıyıcı frekansının

5 GHz olmasıdır. Yüksek frekans ile çalışılması durumunda elektromanyetik dalgaların
duvar gibi engellerin içinden geçiş yeteneği kısıtlıdır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 45

Wi-Fi Sinyal Kalitesi

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 46

802.11a

• Ayrıca OFDM kullanımını destekleyecek cihazların maliyetinin yüksek olması 802.11a

standardının geniş ölçekli kullanımını engellemiştir. 5 GHz frekansında çalışan kablosuz ağ
bağdaştırıcı adaptör maliyeti 2.4 GHz frekansına göre en az % 40 daha fazladır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 47

802.11b

• 802.11b standardı için fiziksel katmanda frekans atlamalı dağınık spektrum (frequency-
hopping spread spectrum, FHSS), düz sıralı dağınık spektrum (direct-sequence spread
spectrum, DSSS) ve 850-950 nanometre kızıl ötesi (infra-red, IR) haberleşme teknikleri
kullanılmıştır.

• 802.11 standardı başlangıçta sadece 1-2 Mbps veri hızını destekleyecek yeterliliktedir.
Daha sonra DSSS ile tanımlanan fiziksel katman üzerinde tamamlayıcı kod anahtarlama
(complementary code keying, CCK) modülasyon planı kullanılarak veri hızının 11 Mbps’a
çıkması sağlanmıştır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 48

802.11b

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 49

FHSS

• Frekans atlamalı yayılmış spektrum (FHSS), geniş bir frekans bandında yer alan birçok
farklı frekans arasında taşıyıcı frekansını hızla değiştirerek radyo sinyallerini iletme
yöntemidir. Frekans değişiklikleri hem verici hem de alıcı tarafından bilinen bir kodla
kontrol edilir. FHSS, paraziti önlemek, gizli dinlemeyi önlemek ve kod bölmeli çoklu erişim
(CDMA) iletişimini etkinleştirmek için kullanılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 50

DSSS

• Düz sıralı dağınık spektrum (DSSS), genel olarak sinyal girişimini azaltmak için kullanılan
bir yayılmış spektrum modülasyon tekniğidir. İletilen sinyalin taşıdığı bilgi bant genişliğini
daha geniş hale getirir. Alıcıda gelen sinyalin bilgi bant genişliği yeniden oluşturulurken
girişim etkisi de önemli ölçüde azaltılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 51

FHSS & DSSS

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 52

CCK

• Tamamlayıcı kod anahtarlama (CCK), IEEE 802.11b standardında kablosuz ağlarla (WLAN)
1999 yılında kullanılmaya başlanan bir modülasyon yöntemidir. Sinyal iletim mesafesini
kısaltmasına karşın CCK ve Barker kodlama planı ile yayılmış spektrum sinyal elde ederek
2 Mbps üzerinde veri hızına (maksimum 11 Mbps) ulaşılması sağlanmıştır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 53

802.11b

• 802.11b standardı ISM olarak isimlendirilen lisanssız 2,4 GHz frekans bandını kullanır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 54

802.11b

• 802.11b standardı 2,4 GHz frekansında çalışan farklı uygulamalarla çakışmasından dolayı
girişim etkisi sebebiyle girişim etkisine maruz kalır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 55

2.4 GHz Wi-Fi Girişim Kaynakları

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 56

802.11b

• Sunduğu avantajlar sebebiyle 802.11b standardı ile uyumlu cihazlar ev ve ofis

kullanımında hızla yaygınlaşmıştır. Diz üstü bilgisayarların 802.11b uyumlu adaptörler
kullanılarak kablosuz ağlara bağlantı kurmasıyla, 802.11b standardı 1999 yılında geniş
ölçekte kabul edilen ilk kablosuz ağ standardı olmuştur.

• 802.11b uyumlu cihazları üreten üreticilerin uyumluluk problemlerini ortadan kaldırmak

üzere oluşturdukları WECA (Wireless Ethernet Compatibility Alliance) grubu 2002 yılında
ismini Wi-Fi (Wireless Fidelity) Alliance olarak değiştirmiştir. IEEE 802.11 standardı ile
uyumlu kablosuz yerel alan ağlarının anlaşılırlığını kolaylaştırmak için Wi-Fi Alliance
tarafından Wi-Fi® markası oluşturulmuştur.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 57

802.11a & 802.11b

• Kablosuz ağlarda en önemli problemlerden biri veri hızının önceden kesin olarak
bilinememesidir. Kabloyla ağa bağlı bir bilgisayar Ethernet bağlantısı üzerinden düzenli
olarak 100 Mbps veri transfer hızı sağlarken, elektromanyetik dalga üzerinde gönderilen
sinyalin girişim (interference) ve zayıflama (attenuation) gibi kanal üzerindeki bozucu
etkenlere maruz kalmasından dolayı kablosuz ağ cihazları için veri transfer hızı kanal
şartlarına bağlı olarak anlık değişir.

• Kablosuz ağları tanımlayan standartlar için belirtilen hız değerleri teorik üst sınır olup
(802.11b standardında 11 Mbps, 802.11a standardında ise 54 Mbps), pratikte bu hız
değerlerinin üstüne çıkılması (802.11b standardında 5 Mbps, 802.11a standardında ise 20
Mbps) çoğu zaman mümkün olmaz.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 58

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 59
802.11g

• 2003 yılında geliştirilen 802.11g standardı ile 802.11a standardı gibi fiziksel katmanda
OFDM tekniği kullanılarak veri hızı 54 Mbps’a yükseltilirken, taşıyıcı frekansı 802.11b
standardında olduğu gibi 2,4 GHz belirlenmiştir.

• 802.11g standardı kullanımını cazip kılan en önemli avantajı 802.11b standardı kullanan
mevcut cihazlar ile geriye doğru uyumluluk (backward compatibility) sunmasıdır. Buna
göre 802.11g uyumlu bir dizüstü bilgisayar 802.11b uyumlu kablosuz modem ile bağlantı
kurduğunda çalışma özellikleri 802.11b standardına göre belirlenir. 802.11a/b veya
802.11a/g gibi birbiriyle uyumsuz birden fazla standardı destekleyecek özellikte çift bant
(dual band) cihazlarda mevcuttur. Bu tip cihazlar üzerinde her bir çalışma bandı için
bağımsız radyo alıcı/verici ve anten bulunduğundan maliyeti yüksektir. Buna karşın aynı
anda her iki bantta ağ erişimi sağlanır.
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 60
802.11g

• 802.11b ve 802.11g standartları için çalışma frekansı 2,4 GHz olup, 2401-2473 MHz
frekans bandında 70 MHz bant genişliği kullanılmaktadır. Tek bir kablosuz cihaz tarafından
kullanılan bant genişliği sadece 20 MHz’dir. Cihazların çalıştığı frekans aralığının merkezini
belirtmek için kanal numaraları kullanılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 61

802.11g

• Ev ve ofis ortamlarında kurulan kablosuz ağlarda seçilen kanalın numarası erişim noktası
tarafından belirtilir. 5 MHz boşluklarla 14 adet kanal tanımlanmıştır. 20 MHz bant
genişliğinde birbirinden bağımsız üç farklı kablosuz kanal (1, 6 ve 11 gibi) aynı anda birbiri
üzerinde girişim etkisi olmadan kullanılabilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 62

802.11n

• 802.11g standardı ile kullanıcıların ihtiyaçları önemli ölçüde sağlansa da, birden fazla
kullanıcı tarafından eş zamanlı olarak video aktarımı gibi multimedya uygulamalar için
gerekli olan veri hızı ve servis kalitesinin karşılanması amacıyla 2003 yılı sonlarında
802.11n standardının geliştirilmesi yönünde çalışmalar başlamıştır.

• Bu çalışmaların başlangıcında veri hızının G (802.11g) standardı için geçerli 54 Mbps

değerinden 100 Mbps’a çıkarılması hedeflenerek 802.11 standardının gelişimine katkıda
bulunmak üzere çeşitli firmalar tarafından çok sayıda öneri getirilmiştir. 2005 yılında ikiye
düşürülen bu önerilerden biri WWiSE grubu diğeri TGn Sync grubuna aittir. WWiSE grubu
mevcut 20 MHz bant genişliğinde kanalların korunmasını ve çoklu antenler ile 135 Mbps
veri hızına ulaşılmasını önermiştir. TGn Sync grubu ise bant genişliğinin 40 MHz’e
çıkartılmasını ve gelişmiş sinyal işleme teknikleri ile veri hızının 315 Mbps önermiştir.
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 63
802.11n

• Sonrasında bazı eklentiler yapılsa bile önerilerin ikisi de 802.11n standardı için yeterli
desteği görmemiştir. 2006 yılında her iki grup üyelerinin birlikte kurdukları ortak grup
tarafından gelen öneriler birleştirilip temeli atılan IEEE 802.11n standardı 2009 yılı Eylül
ayında onaylanmıştır. 802.11n standardı hem 2,4 GHz hem de 5 GHz çalışma frekansında
destek vermesi yanında OFDM ile birlikte veri transfer hızını artını artırmak amacıyla
çoklu-giriş, çoklu-çıkış (multiple-input, multiple-output, MIMO) teknolojisi ve 40 MHz
genişliğinde kanal kullanımına izin verir.
802.11g 802.11n
Maksimum veri hızı 54 Mbps 600 Mbps
Radyo frekansı 2.4 GHz 2.4 GHz / 5 GHz
Uzaysal veri akışı 1 1, 2, 3, 4
Kanal bant genişliği 20 MHz 20 MHz / 40 MHz
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 64
MIMO

• MIMO sistemlerde alıcı ve verici üzerinde çoklu antenlerin kullanımı ile eş zamanlı olarak
farklı sinyallerin gönderilip alınmasına olanak sağlayan uzaysal çoğullama (spatial
multiplexing) tekniğinden faydalanılır. Böylece farklı antenlerden aynı anda gönderilen
sinyaller ile kanal üzerinde birbirine paralel farklı uzaylarda veri aktarımı gerçekleştirilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 65

Uzaysal Çoğullama

• Uzaysal çoğullama tekniği ile farklı alıcı ve verici antenler arasında uzayların her biri
uzaysal akış (spatial stream) olarak isimlendirilir. Verici üzerinde anten sayısının ikiye
çıkartılırsa ile uzaysal akışı sayısı da ikiye çıkartılarak veri hızının iki kat artırılması
sağlanabilir. 802.11n standardı ile erişim noktası ve istemci üzerindeki anten sayısı kadar
uzaysal veri akışı oluşturulabilir. Ayrıca sinyal kalitesini yükseltmek amacıyla erişim
noktasında uzaysal akış sayısından fazla sayıda anten kullanılabilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 66

Kanal Birleştirme

• 802.11n standardında bant genişliği 20 MHz olan komşu kanalların kanal birleştirme
(channel bonding) tekniğiyle birleştirilmesi sonucunda 40 MHz bant genişliğinde kanallar
oluşturulur. Böylece veri hızı iki kat artırılır. 5 GHz çalışma frekansında 40 MHz
genişliğinde çok sayıda kanal bulunur. Birkaç kanal hariç bunlar birbirleriyle örtüşmeden
kullanılabilir. Buna karşın 2,4 GHz çalışma frekansında kanal sayısının sınırlı olması 40
MHz kanal kullanımını elverişsiz kılar. 2,4 GHz frekansı için 20 MHz bant genişliğinde
birbiriyle örtüşmeyen sadece üç kanal vardır. Bant genişliği 40 MHz’e çıktığında bu üç
kanaldan sadece ikisi kullanılabildiği için veri hızı oldukça düşer.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 67

802.11n

• 802.11g standardı için 20 MHz bant genişliğinde maksimum veri hızı 54 Mbps iken
802.11n standardında özellikle mobil telefon ve PDA gibi fiziksel boyutları kısıtlı cihazlar
için alıcı ile vericide tek anten olduğu durumda (1×1 konfigürasyon) 20 MHz için 65 Mbps
ve 40 MHz için 150 Mbps veri hızı elde edilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 68

802.11n

• MIMO tekniği kullanılırsa 2×2 anten konfigürasyonunda 300 Mbps, 3×3 anten
konfigürasyonunda ise 450 Mbps veri hızına ulaşmak mümkündür. 40 MHz bant genişliği
için OFDM sembolleri arasındaki koruma zaman aralığının 800 ns’den 400 ns’ye
düşürüldüğünde 4×4 anten konfigürasyonu ile elde edilebilecek maksimum veri hızı 600
Mbps değerindedir. 4×4 anten konfigürasyonu ev ve ofis kullanımı dışında yüksek hızlı
bağlantılar kurmak üzere kullanılır.

MIMO Konfigürasyonu 20 MHz 40 MHz

1x1 65-72 Mbps 150 Mbps
2x2 130-144 Mbps 300 Mbps
3x3 195-216 Mbps 450 Mbps
4x4 260-288 Mbps 600 Mbps

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 69

802.11n

• 20 MHz ve 40 MHz bant genişliğinde 1’den 15’e kadar numara ile sıralanan farklı
modülasyon ve kodlama planları vardır. 8-15 arasında ise iki uzaysal veri akışı mevcuttur.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 70

Adaptif Modülasyon

• Bina içi iletim ortam şartlarına bağlı olarak (alıcı ve verici arasındaki engellere göre alınan
güç ve girişim seviyesi) anlık veri hızını kablosuz bağlantı kalitesine adapte etmek üzere
bir plandan diğerine geçilir. Uygun modülasyon ve kodlama planı seçiminde bağlantı
kalitesinin anlık değişimini göz önünde tutmak üzere paket hata oranı değeri dikkate alınır.

• Veri transferinin güvenli olarak gerçekleştirilmesi için paket hata oranının belirli bir eşik
seviyesinin üzerinde olması gerekir. Bu sebepten kanal şartları kötü olduğunda daha düşük
seviyeli modülasyon ve kodlama planlarına geçiş yapılarak hız gerektiği kadar düşürülür.
Kanal koşulları iyi olduğunda ise yüksek seviyeli modülasyon yapılarak hız artırılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 71

Hüzme Biçimlendirme

• 802.11n standardında hüzme biçimlendirme (beamforming) ve uzaysal çeşitleme (spatial

diversity) teknikleri yardımıyla alınan sinyal kalitesi artırılır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 72

Hüzme Biçimlendirme

• Cihazlar üzerinde çoklu anten kullanılması durumunda hüzme biçimlendirme

uygulandığında gönderilen sinyallerin faz açıları değiştirilerek alıcıda birbirlerini
güçlendirecek şekilde birleştirilmesi ile bağlantı kalitesi yükseltilir. Bu şekilde sayısal
sinyal işleme (DSP) yardımıyla radyo sinyallerini doğrudan alıcı antene yönlendirerek
kablosuz ağın kapsama sahasının genişletilmesi mümkündür.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 73

Hüzme Biçimlendirme

• 802.11n standardı MIMO teknolojisi ile düzenli bir kapsama sahası sunarken hüzme
biçimlendirme tekniği ile aynı veri hızında 802.11g standardına göre iki kattan fazla
kapsama sahası sağlar. Hüzme biçimlendirme çoklu anten kullanımına bağlı olarak alıcı
ve/veya verici üzerinde yapılabilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 74

Uzaysal Çeşitleme

• Uzaysal çeşitleme tekniği sönümleme sonucu meydana gelen çoklu yol yayınımı etkisinin
ortadan kaldırılması için gönderilen sinyalin birden fazla kopyasını kullanarak alıcıda en iyi
sinyalin elde edilmesini amaçlar. Böylece ölü nokta (dead spot) problemleri azaltılırken ağa
bağlı kullanıcılar başta multimedya (video akışı ve VoIP gibi) olmak yüksek bant genişliği
gerektiren uygulamaları kullanabilirler.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 75

Güvenilirlik – Uzaysal Çeşitleme

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 76

Veri Hızı – Uzaysal Çoğullama

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 77

Güvenilirlik & Veri Hızı

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 78

802.11ac

• Kablosuz yerel alan ağlarının kullanımının yaygınlaşmasına paralel olarak yüksek

performans beklentilerinin karşılanması için IEEE 802 Standartları komitesi tarafından
oluşturulan yeni bir çalışma grubu 802.11-2007 standardını oluşturmak amacıyla 2008 yılı
Eylül ayında çalışmalarına başlamıştır.

• 802.11ac olarak bilinen bu standart ile kablosuz yerel alan ağlarında spektral verimliliğin
iyileştirilmesi sonucunda kablolu ağlarla karşılaştırılabilir performansa ulaşılması
sağlanacaktır. 802.11ac çalışma grubu (TGac) tarafından yapılan çalışmalar sonucunda
2011 yılı Ocak ayında yeni standardın getirdiği teknolojileri tanımlayan ve özelliklerini
belirleyen taslak ortaya çıkarılmıştır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 79

802.11ac

• Kablosuz ağlarda veri hızı ve haberleşme kapasitesi artışı sağlamak için kullanılabilecek
yöntemlerin başında daha yüksek dereceli modülasyon ile sembol başına taşınan bit
sayısının artırılması gelir. 802.11ac standardında performans artışı sağlanması için kanal
bant genişliği, modülasyon planı ve uzaysal akış sayısı gibi bazı seçime bağlı (opsiyonel)
parametreler tanımlanmıştır. Zorunlu (mandatory) parametreler (80 MHz bant genişliği, 1
uzaysal akış, 800 nano saniye uzun koruma aralığı ve 5/6 kod oranı ile 64-QAM
modülasyon) kullanılan 802.11ac cihaz için veri hızı yaklaşık 293 Mbps’dir. Tüm opsiyonel
parametreler uygulanırsa veri hızı (160 MHz bant genişliği, 8 uzaysal akış, 400 nano saniye
kısa koruma aralığı ve 5/6 kod oranı ile 256-QAM modülasyon) 7 Gbps’e çıkarılabilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 80

802.11ac

• 802.11ac standardı, 802.11n standardı tarafından desteklenen 20 MHz ve 40 MHz kanal

bant genişliği yanında 80 MHz bant genişliğini destekler. 802.11n standardı 2,4 GHz
frekans bandında 20 MHz kanal bant genişliğinde birbirleriyle örtüşmeyen sadece 3 kanal
kullanılırken, 802.11ac standardında 23 kanal vardır.

• 802.11ac standardında birbirine komşu iki adet 40 MHz kanal birleştirilerek bant genişliği
iki kat artırıldığında fiziksel katmanda veri hızı yaklaşık olarak iki katına çıkartılırken
(~2.1x, %117 artış) aynı zamanda sistem verimliliği de yükseltilmiş olunur. Opsiyonel
olarak komşu veya komşu olmayan iki adet 80 MHz kanal birleştirilerek 160 MHz kanal
bant genişliği kullanıldığında veri hızı yaklaşık olarak dört katına çıkartılırken (4.2x, %333
artış) hem de daha fazla kullanıcıya hizmet sunulması için önemli avantaj sağlanır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 81

802.11ac

• 802.11ac standardında fiziksel katman yine OFDM tekniğine dayanır. BPSK, QPSK, 16QAM
ve 64QAM modülasyonu yanında opsiyonel olarak 80 MHz ve 160 MHz kanal bant
genişliklerinde 3/4 ve 5/6 kodlama oranıyla 256QAM modülasyonu desteklenir. 256QAM
ile 64QAM modülasyonuna göre (8/6=1,33) %33 veri hızı artışı sağlanır. 802.11ac
standardında kullanılan modülasyon ve kodlama planı indisi (0-9) arasında olup sadece 10
farklı plan yer almaktadır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 82

802.11ac

• 802.11n standardında maksimum dört uzaysal akış desteklenirken 802.11ac standardı

sekize kadar uzaysal akış desteği içerir. Böylece 802.11ac standardında veri hızı iki katına
(~2x, %100 artış) çıkarılır. Saniyede Gigabit veri transferi hızı (Gigabit–per-second, Gbps)
sunan 802.11ac standardı sadece lisanssız 5 GHz frekans bandında çalıştığından
girişimden daha az etkilenir. Ayrıca 802.11ac standardı 5 GHz frekansında çalışan 802.11a
ve 802.11n cihazlar ile geriye doğru uyumludur.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 83

802.11ac

• 802.11n standardında olduğu gibi 802.11ac standardı da verici hüzme biçimlendirme

tekniğini destekler. Fakat 802.11ac standardında tanımlanan MU-MIMO (Multi-User
MIMO) tekniği ile hüzme biçimlendirme yeteneği daha ileriye taşınmıştır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 84

MU-MIMO

• 802.11ac standardını destekleyen bir erişim noktası uzaysal çoğullama tekniğiyle farklı
yönlerdeki çok sayıda istemci ile aynı frekans spektrumunda farklı uzaysal akışlar
kullanarak eş zamanlı olarak haberleşebilir. Spektral verimliliğin yükseltilmesi açısından
MU-MIMO tekniği büyük önem taşır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 85

MU-MIMO

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 86

MU-MIMO

• 802.11ac standardı uyumlu bir erişim noktası servis verdiği hücre içinde haberleşme
kapasitesini artırarak aynı sayıda istemciye 802.11n standardına göre kullanıcı başına daha
fazla kapasite ile servis sağlar. Alternatif olarak kullanıcı başına aynı haberleşme kapasitesi
ile daha fazla istemciye servis sunulabilir. Bu yetenekleri özellikle üniversite kampüsleri,
konferans salonları, stadyumlar ve diğer ortak kullanıma açık alanlarda 802.11ac
standardına oldukça cazip kılar.

• 802.11ac standardı ile uyumlu akıllı televizyonlar ve kablosuz oyun konsollarının

kullanılmaya başlanmasıyla ev ve ofislerde birden fazla cihaza eş zamanlı yüksek
çözünürlüklü (High Definition, HD) video aktarımı sağlanabilir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 87

MU-MIMO

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 88

802.11ac

• Her ne kadar fiziksel boyutlarının yetersiz olması sebebiyle sadece 1×1 veya 2×2 MIMO
anten konfigürasyonlarında kullanılsalar da akıllı telefon, PDA, tablet bilgisayarlar ve
kablosuz bağlantı özelliğine sahip kameralar için 802.11ac standardı yüksek veri hızı
yanında yüksek enerji verimliliği sebebiyle ideal çözüm olacaktır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 89

802.11n & 802.11ac

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 90

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 91
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 92
802.11ac Wave 2

• 802.11ac Wave 2, 160 MHz kanal bant genişliği kullanımını destekler. Esnek kanal
kombinasyonu ile bant genişliği kaynakları için yüksek gereksinimlere sahiptir. 5 GHz
bandında sadece birkaç 160 MHz kanalı vardır. 802.11ac Wave 2, 160 MHz modunda
uzamsal akış başına 866 Mbps’a kadar daha yüksek teorik veri iletim hızı sağlar.

• 802.11ac Wave 2 daha yüksek modülasyon verimliliğine sahip 256 QAM (8 bit)
modülasyonunu destekler. 802.11n standardında kullanılan 64 QAM modülasyonundan (6
bit) % 33 daha yüksek performans sağlar.

• 802.11ac Wave 2 dört uzaysal veri akışı desteklerken, 802.11ac Wave 1 ve 802.11n sadece
üç uzaysal veri akışı destekler. 802.11ac Wave 2, maksimum iletim hızını 80 MHz modunda
1.73 Gbps ve 160 MHz modunda 3.47 Gbps’a yükseltir.
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 93
802.11ac Wave 2

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 94

802.11ac Wave 2

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 95

802.11ad

• HD TV yayının artması ile kablosuz ağlarda video veri akışını hızlı bir şekilde yapabilmek
ve görüntü cihazlarıyla istemci arasında artan video transfer hızı ihtiyacını karşılamak için
WiGig Alliance çalışma grubu tarafından 2012 yılı sonunda 802.11ac standardına paralel
olarak 802.11ad standardı geliştirilmiştir. Bu standart 60 GHz ISM bandını kullanarak 7
Gbps veri transfer hızını desteklemektedir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 96

802.11ad

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 97

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 98
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 99
802.11ax

• Yüksek verimliliğe sahip kablosuz ağ olarak bilinen ve Wi-Fi 6 (bazen Next-gen Wi-Fi)
olarak da adlandırılan 802.11ax standardı kendisinden önceki 802.11ac (Wi-Fi 5) ile
karşılaştırıldığında veri transfer hızını önemli ölçüde artıracak (kalabalık ortamlarda 4 kat
fazla download ve 6 kat fazla upload hızı) iyileştirmeler sahiptir. Bu iyileştirmelerin
temelinde MU-MIMO ve OFDMA çok kullanıcı teknolojileri ile çok daha fazla eş zamanlı
bağlantı ve daha geniş kullanım imkanı sunulması yatmaktadır. 802.11ax standardı tek
kullanıcı için veri hızında yaklaşık % 40 artış sağlamakla birlikte daha iyi güç verimliliğine
sahip olması sebebiyle cihazların batarya sürelerini artıracak özellikler barındırmaktadır.
802.11ax standardının sunduğu avantajlar nesnelerin İnterneti (IoT) gibi teknolojilerin
yakın zamanda daha yoğun kullanımı ile (ev başına 50 adet internet bağlantılı cihaz) daha
belirgin hale gelecektir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 100

802.11ax

• Sadece 5 GHz bandını kullanan 802.11ac standardı ev kullanımı için tatmin edici
performans sunsa da eş zamanlı bağlanan cihaz sayısında artışa cevap verecek çoklu
kullanıcı teknolojilerini içermez. 802.11ax standardı son halini aldığında kendisinden
önceki standartlar ile geri yönelik uyumlu olarak 2.4 GHz ve 5 GHz bantlarını içermekle
birlikte 1 GHz ve 6 GHz bantlarını da destek sağlayacak özelliklere sahip olacaktır. Bu
şekilde bant genişliği artacağından mevcut frekans bandı daha küçük alt kanallara
bölünebilecek ve daha fazla cihaza bağlantı sunma imkanı sağlanacaktır.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 101

802.11ax Standardı Özellikleri

• Ultra-HD ve sanal gerçeklik yayınları için daha fazla bant genişliği

• Daha fazla aktarım imkanı sunacak çoklu bağlantı desteği

• Daha fazla bant (2.4 GHz ve 5 GHz’in yanı sıra 1 GHz ve 6 GHz)

• Bahsedilen bantlar daha fazla kanala bölünebilecek ve daha fazla iletişim imkanı sunacak

• Paketler daha fazla veri içerecek ve ağlar farklı veri akışlarını tek seferde işleyebilecek

• Maksimum menzilde 4 kata kadar daha fazla performans

• Dış mekanlarda ve kalabalık ortamlarda daha iyi performans

• Sunumun zayıf olduğu ağlardan kablosuz trafiği azaltma

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 102

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 103
MU-MIMO

• 802.11ax standardı için MU-MIMO teknolojisi 802.11ac standardında olduğu gibi çalışır.
Birden çok istemci aynı anda ortama erişmeye çalışırken, erişim noktası (access point, AP)
aynı anda birden çok istemciye veri göndermek için birden fazla radyo sinyali kullanır. MU-
MIMO olarak isimlendirilen bu teknoloji uzaysal çeşitleme tekniği ile sağlanır. Downlink
MU-MIMO için 802.11ax standardında önceki 802.11ac standardına göre farkı, en fazla
dört kullanıcı yerine daha fazla (sekiz kullanıcıya kadar) olmasıdır. 802.11ac standardı MU-
MIMO sayesinde dört kullanıcıya download bağlantı imkanı sunsa da, aynı anda sadece bir
kullanıcıya upload bağlantı imkanı verir. 802.11ax standardının hem download hem de
upload kanalı için 8 kullanıcıya kadar bağlantı imkanı sunacak özelliklere sahip olması
beklenmektedir. Bu şekilde MU-MIMO tekniği ile tek bir kullanıcıya dört eş zamanlı veri
akışı sunulması ön görülmektedir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 104

OFDMA

• OFDMA (Dik Frekans Bölmeli Çoklu Erişim), OFDM tekniğinin bir uzantısıdır. OFDM, tek bir
taşıyıcı frekansı kullanmak yerine Wi-Fi ağlarında sıklıkla kullanılan 20 MHz kanalı gibi bir
RF kanalı alır ve farklı modülasyon yöntemleri ile modüle edilen bir dizi alt taşıyıcı belirler.
802.11ac standardında 20 MHz RF kanalında 52 adet veri taşıyan alt taşıyıcı kullanırken,
802.11ax standardında bu sayı 234'e yükseltilmiştir. Her alt taşıyıcı bağımsız ve eşzamanlı
olarak modüle edilir ve koruma aralıklarıyla zaman içinde ayrılmış OFDM sembolleri
oluşturulur. OFDM tekniği ile elde edilen sinyal, birçok alt taşıyıcı üzerinden gelen bir dizi
eşzamanlı sembolden oluşur. Alıcı tüm alt taşıyıcıları aynı anda izleyebilir ve sembolleri
bağımsız olarak demodüle edebilir. OFDMA tekniği alt taşıyıcıları RF kanalı üzerinden alır
ve farklı cihazlar arasındaki aktarımlara grup olarak atar.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 105

OFDMA

• Downlink OFDMA uygulamasında erişim noktası (AP), paketleri farklı kullanıcılara

göndermek için farklı alt taşıyıcı gruplarını kullanır. Örneğin AP'nin üç kullanıcıya
gönderilecek verileri olduğu durumda 802.11ac standardında ardışık olarak üç paket
gönderilirken OFDMA ile gönderimler birleştirilir ve aynı anda üç kullanıcıya da gönderilir.
Bu şekilde OFDMA, birçok ağda yaygın olan kısa paketler için rekabet (contention) ve ek
yükü (overhead) önemli ölçüde azaltır.

• Sonuç olarak OFDMA birçok düşük bant genişliği akışının paralel olarak iletilmesine izin
vererek gecikme (latency) ve titremeyi (jitter) azaltır. Gecikmenin azaltılması, 802.11ax
standardının kullanılacağı IoT, multimedya ve endüstriyel otomasyon uygulamaları için
önemli bir gereksinimdir.

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 106

OFDMA

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 107

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 108
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 109
Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 110
802.11ax

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 111

802.11ax

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 112

802.11ax

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 113

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 114
802.11ac & 802.11ax

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 115

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 116
Üretici Firmalar

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 117

Yeni Nesil Kablosuz Haberleşme Sistemleri ve Ağları - H. SOY 118