Low Power Wide Area Networks (LPWANs)

LoRa, SIGFOX, NB - IoT

Necmettin Erbakan Üniversitesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği
Ye n i N e s i l K a b l o s u z H a b e r l e ş m e S i s t e m l e r i v e A ğ l a r ı
Nesnelerin İnterneti (Internet of Things, IoT)

• 2020 yılına kadar 25 milyar cihazın kablosuz haberleşme teknolojileri ile birbirlerine
bağlanması bekleniyor. 5. nesil (5G) mobil teknolojiler insanlar ve nesnelerin
birbirleriyle tamamen bağlantılı oldukları bir dünya vaat ediyor. Burada nesne (thing)
kavramı ile bir haberleşme ağı üzerinde tanımlanabilecek ve ağa entegre edilebilecek
özellikte gömülü sistem tabanlı cihazlar ifade ediliyor.
IoT Connectivity
IoT Connectivity
 Internet of Things
“Network of physical objects with embedded
electronics, software, connectivity, and
people to
enable connectivity to exchange data, for
intelligent applications and services„
CONNECTIVITY
is one of the biggest challenges
to creating a true IoT
IoT Connectivity
IoT Connectivity
IoT Connectivity
Düşük Güç Haberleşme Teknolojileri

• Low Power Personal/Local Area Networks: <1000 m

ZigBee (IEEE 802.15.4), IEEE 802.11ah, BLE

• Low Power Wide Area Networks: > 1000 m

LoRa, SigFox, DASH7, NB-IoT

LPWANs
Düşük Güç Geniş Alan Ağlar

• Nesnelerin İnterneti (IoT) pazarındaki hızlı büyümeye paralel olarak düşük güç geniş
alan ağları (Low Power Wide Area Networks, LPWANs) teknolojilerinin yaygınlaşması
kaçınılmaz görünüyor.

• LPWAN teknolojisinin dünya genelinde kullanımı dikkate alındığında LoRa ve NB-IoT

olmak üzere iki farklı teknoloji üzerine odaklanılmakta. Lisanssız bantta çalışan LoRa
teknolojisi düşük pil tüketimi ve maliyet avantajlarına sahip iken, lisanslı bantta çalışan
NB-IoT teknolojisi ise yüksek servis kalitesi (QoS), düşük gecikme (latency), ve menzil
(range) bakımından avantajlı görünüyor.
LPWAN

• Düşük güç geniş alan ağı (LPWAN), çok düşük güç tüketimi ve düşük maliyet ile geniş
bir coğrafi bölgede veri aktarımı yapmayı mümkün kılan haberleşme teknolojileri
grubunu ifade eder. Özellikle uzun menzilli olarak düşük hızda iletişim yapılması
gereken IoT uygulamalarında kullanımı oldukça uygundur.

• Farklı geliştiriciler tarafından bu amaca yönelik birçok LPWAN teknolojisi ortaya

koyulmuştur. Bunların bir kısmı lisanssız bir kısmı ise lisanslı olarak kullanıma
uygundur. Bu teknolojiler arasında uzun menzil (Long Range) ve dar bant (Narrow
Band) IoT teknolojilerinin kullanımı son yıllarda diğerlerine göre daha ön plana
çıkmıştır. Aynı amaç doğrultusunda kullanılan bu iki teknoloji arasında oldukça fazla
teknik farklılıklar mevcuttur. Bu farklılıklar genellikle ağ kurulumunda kullanılan fiziksel
kanal özellikleri, ağ mimarisi ve MAC protokolü gibi teknik detaylardan kaynaklanır.
LPWAN Technologies
LPWAN Usages
LPWAN Technologies
LPWAN Technologies
LoRa

• LoRa teknolojisi 1 GHz altında lisanssız bantta uzun menzilli haberleşme bağlantısı
sağlar. LoRa temel olarak bir yayılmış spektrum (spread spectrum) modülasyon
planıdır. Bu modülasyon planı ise «chirp» (compressed high intensity radar pulse)
yayılmış spektrum (chirp spread spectrum, CSS) modülasyonundan türetilmiştir. CSS
modülasyonu uzun mesafeli haberleşmeye uygun ve girişime karşı dayanıklı olması
gibi avantajları sebebiyle 1940’lı yıllarda askeri uygulamalarda kullanılmak üzere
geliştirilmiştir. LoRa teknolojisi, CSS modülasyonunun ilk ticari kullanıldığı uygulamadır.
LoRa kısaltması ile LPWAN için fiziksel katman özelliklerini tanımlanır. Haberleşme
protokolü ve sistem mimarisini anlatmak için LoRaWAN kullanılır. LoRa fiziksel katman
özellikleri Semtech firması tarafından geliştirilmiştir. LoRa teknolojisi ile çalışan cihazlar
kullanıldıkları ülkeye bağlı olarak 433, 868, 915 MHz ISM bantlarında çalışır. Veri
transferi 2-255 aralığında octet (8 bit) yük (payload) içerir ve 50 Kbps hız sağlanır.
LoRa

• CSS modülasyonu artan frekanslı sinüs (chirp) sinyali kullanır. Sinyalin lineer olması
sebebiyle verici ile alıcı arasında frekans kaymaları kod çözücü tarafından kolayca yok
edilebilir ve modülasyonun Doppler etkisine karşı bağışıklığı sağlanır. Verici ile alıcı
arasındaki frekans kayması kod çözme performansını etkilemeden bant genişliğinin
%20’sine kadar çıkabilir. Böylece verici içerisinde bulunan aşırı hassas olmayan, düşük
maliyetli bir kristal osilatör ile uzun mesafeli veri transferi yapılabilir. LoRa alıcıları
genellike –130 dBm seviyelerinde hassasiyet ile chirp sinyali alıp bu sinyale
kilitlenebilecek özelliktedir. FSK gibi geleneksel modülasyonlara göre sahip olduğu
gelişmiş özellikleri sebebiyle CSS modülasyonunu, LoRa teknolojisi için en uygun
seçimdir.
LoRa

• Adından da anlaşılacağı gibi uzun menzilde haberleşme yeteneğine sahiptir. Bu

yeteneğin sağlanması için LoRa teknolojisi tabanlı geniş alan ağlarında (WANs)
bulunan baz istasyonları çok kanallı (multi-channel) ve çok modemli (multi-modem)
verici/alıcı (transceiver) ile uyarlamalı modülasyon (adaptive modulation) uygular.
Yayılmış spektrum ise farklı kaynaklar tarafından üretilen sinyalleri her biri diğerinden
farklı olan yayılma çarpanları kullanarak dik (orthogonal) hale getirir ve birbirlerinden
ayırır. Bu şekilde veri hızının ayarlanmasına olanak sağlanır. LoRa teknolojisi için veri
hızı ifadesi aşağıda verilmiştir:

• SF yayılma çarpanı (spreading factor), BW modülasyon bant genişliğini ifade eder.

BW
SF
SF
ToA
SF
SF - ToA
LoRa

• LoRaWAN ağ mimarisi olarak yıldız topolojisi ile çalışır. Böyle bir yapıda uç cihazlar
(düğümler) ile merkezi çekirdek ağ (core network) arasında bilgi aktarımı için ağ geçidi
(gateway) cihazlar kullanılır. Fakat LoRaWAN ağında düğümler için özel bir ağ geçidi
ilişkilendirmesi yapılmamıştır. Bir düğüm (genellikle sensör) tarafından tek atlama
(single hop) ile gönderilen veriler genellikle birden fazla sayıda ağ geçidi tarafından
alınır ve yönlendirilir. Ağ geçidinin bulut tabanlı (cloud based) ağ ile bağlantısı kablo
bağlantısı, mobil (hücresel) sistemler, uydu veya Wi-Fi ile sağlanabilir. Bu şekilde tüm
ağ geçitleri, çekirdek ağ sunucusuna standart IP bağlantısı ile bağlanır. Sunucu farklı
ağ geçitlerinden gelen ve birden fazla sayıda gönderilen paketleri filtreler, güvenliği
sağlar, ağ geçitlerine alındı onayı (ACK) bilgisi gönderir.
LoRa
LoRa

• LoRaWAN ağ mimarisi oldukça basit olmasına karşın ağ sunucusu karmaşık görevler

gerçekleştirir. Uç cihazlardan gelen paketlerin kodu burada çözülür ve uç cihazlara geri
gönderilecek paketler yine burada üretilir. Cihazlar arasında bağlantıya izin verilmez.
LoRaWAN
LoRa

• LoRa çerçeve (frame) yapısı başlık (header), yük (payload) ve opsiyonel olarak hata
düzeltme kodu (CRC) bloklarından oluşur. Yük içerisinde gönderilecek sembol sayısı
diğer parametrelere bağlıdır. Yük bloğu uzunluğu (PL) bayt olarak aşağıdaki formül ile
hesaplanır. Burada CRC parametresi eğer varsa 16 bit, yoksa 0 olarak alınır. Başlık (H)
parametresi izin verilmesi halinde 20, aksi takdirde 0 olarak hesaba dahil edilir. DE
parametresi ise düşük veri hızı optimizasyonu yapıldığında 2, aksi halde 0 olarak
değerlendirilir.
LoRa

• LoRaWAN ağında aşağı bağlantı (downlink) kanalı haberleşme gecikmesi (latency) ve

pil ömrü ödünleşimi (trade-off) dikkate alınarak üç farklı cihaz sınıfı tanımlanmıştır.
Buna bağlı olarak bu cihazlar için yine üç farklı MAC protokolü tasarlanmıştır.
LoRa
LoRa

• A sınıfı cihazlar pil ile çalışan sensörler olup maksimum çalışma ömrü istenir. B sınıfı
cihazlar ise pil ile çalışan eyleyici (actuator) cihazlardır. Tüm uç cihazlar ağa A sınıfı uç
cihaz olarak bağlanır ve daha sonra duruma göre B sınıfı olarak çalışmaya devam
edebilir. B sınıfı cihazlar için ağ düğümü periyodik olarak kılavuz (beacon) sinyal
göndererek uç cihazları senkronize eder. Uç cihazlar enerji tüketimini düşürmek için
kılavuz sinyali aldığında «ping slot» adı verilen çok kısa bir pencere oluşturarak veri
alır. C sınıfı cihazlar ise enerjisini pil dışında harici kaynaktan alan eyleyici cihazlardır.
Bu tip cihazların aşağı yönlü kanal haberleşme gecikmesi diğer sınıflardaki cihazlara
göre çok daha kısadır. Bu sebepten C sınıfı cihazlar, A sınıfı cihazlarda olduğu gibi
sadece iki veri alma penceresinde değil, veri gönderimi sonundan itibaren sürekli
olarak veri almaya hazırdır.
LoRa

• LoRaWAN çerçeve yapısı aşağıda gösterilmiştir.

SENSOR
SERVER

GATEWAY
SIGFOX & LoRa
MTC

• LTE kendisinden önce kullanılan teknolojilere göre yüksek veri hızı, düşük gecikme,
yüksek spektrum verimliliği, basit ve tamamen IP tabanlı ağ çekirdeği, OFDM erişimi
sağlayan yeni hava arabirimi (air interface) ve yüksek hücre kapasitesi avantajlarına
sahiptir. Sürüm (Release) 8 ile başlayıp Sürüm 15’e kadar devam eden evrim ile yeni
özellikler sunulmuştur. Bunlardan biri de cihazlar arasında haberleşme sağlayan
makine tipi haberleşme (MTC) teknolojisidir.
MTC

• Makine tipi haberleşme (MTC) yeteneğine sahip cihazlar noktadan noktaya (point-to-
point), çok atlamalı (multi-hop), tasarsız (ad-hoc) ağ yapılarını destekler.
MTC

• Makine tipi haberleşmenin çok sayıda farklı alanda çeşitli uygulamaları vardır.
MTC

• MTC için cihazların uzun menzilli, düşük güçte ve geniş bant haberleşme yapabilecek
özelliklere sahip olması beklenir. Uygulama özellikleri sebebiyle çoğu zaman cihazlara
pil ile enerji verilir. Bu şekilde IoT uygulamalarının gerçekleştirilmesine zemin hazırlar.
NB-IoT
Değerlendirme
NB-IoT

• LTE Narrowband Internet of Things veya kısaca NB-IoT teknolojisi 3GPP çalışma
grubu tarafından LTE Sürüm (Release) 13 ile (yani LTE Advanced Pro) kurgulanmış
olan IoT teknolojisidir. Sürüm 13, 5G öncesi (pre-5G) aktivitelerin başlangıcı olup 5G ile
sunulacak tamamlayıcı servislerin ve özelliklerin ortaya çıkış noktasıdır. Sensörler,
eyleyiciler, giyilebilir cihazlar, kameralar, arabalar vb. pek çok nesne NB-IoT ile uzakta
bulunan izleme merkezindeki bir sunucuya bağlanabilir. Bu şekilde toplanan veriler
işlenir, gerekirse belirli kontroller sağlanabilir.
NB-IoT

• LTE standardının içine entegre edilmesine karşın NB-IoT teknolojisi için yeni bir hava
arabirimi (air interface) kullanımı oluşturulmuştur. Lisanslı frekans bandında LTE için
kullanılan frekanslarda QPSK modülasyonu ile çalışılır.

• Cihaz maliyetlerini azaltacak ve pil tüketimini düşürecek şekilde LTE standardının pek
çok özelliği (el değiştirme *handover*, kanal kalitesini izlemek için ölçüm yapma,
taşıyıcı birleştirme *carrier aggregation*, ikili bağlantı *dual connectivity*) çıkarılarak
oldukça basit bir yapıda ortaya koyulmuştur.

• NB-IoT teknolojisi «stand alone» operasyon için aralarında 10 KHz koruma bandı
bulunan 200 KHz bant genişliğinde GSM frekanslarını kullanır. Buna karşın «guard
band» ve «in-band» operasyonlar için sırasıyla LTE taşıyıcısının kullanılmayan
koruyucu bant (guard band) ve kaynak bloğunu (resource block) kullanır.
NB-IoT Çalışma Modları

• In band: LTE frekansları ve LTE taşıyıcı bant genişliği içinde kaynak bloğu kullanılır.
LTE için bir fiziksel kaynak bloğu 180 KHz bant genişliğine sahiptir.

• Guard band: LTE frekans bandı kullanılır. LTE taşıyıcısının koruyucu bandının içinde
kullanılmayan kaynak blokları kullanılır.

• Standalone: LTE dışında (GSM gibi) atanmış bir taşıyıcı kullanılır.

NB-IoT

• NB-IoT teknolojisi LTE’nin mevcut olan E-UTRAN ağ mimarisi ve alt yapısını kullanır.
NB-IoT Ağ Mimarisi
NB-IoT

• NB-IoT çekirdek ağı geliştirilmiş paket sistemi (evolved packet system, EPS) tabanlıdır.
Hücresel IoT (C-IoT) uygulamaları için kullanıcı düzeyi (user plane) C-IoT EPS
optimizasyonu ve kontrol düzeyi (control plane) C-IoT EPS optimizasyonu yapılmıştır.

• NB-IoT ile bağlı cihazların hücresel sistemlere erişimi LTE ile benzerlik gösterir. Kontrol
düzeyinde kullanıcı cihazı (user equipment, UE) ile MME (mobility management entity)
arasında radyo haberleşmesini geliştirilmiş (evolved) UMTS karasal radyo erişim ağı (E-
UTRAN) taşır.

• MME içerisinde eNodeB veya eNB isimlendirilen geliştirilmiş baz istasyonları mevcuttur.
Böylece veriler paket veri ağı (packet data network, PDN) ağ geçidinden, servis ağ
geçidine (serving gateway, SGW) gönderilir. IP dışında veriler ise SCEF (service
capability explosure function) adı verilen ve makine tipi veri taşıyan düğümler ile kontrol
düzeyinde transfer edilir.
NB-IoT

• NB-IoT uygulamalarında çalışan cihazların çoğu için gecikme kritik değildir. Buna karşın
bazı alarm bilgisi içeren bazı uygulamalarda gecikme kritik hale gelir. Gerçek zamanlı veri
transferine yakın haberleşme gecikmesi üst sınırı hedefi 10 saniyedir.

• NB-IoT cihazlar yukarı bağlantı (uplink) kanalından veri gönderir ve aşağı bağlantı
(downlink) kanalından veri alır. Veri gönderimi sorguya dayalı, olaya dayalı veya zamana
dayalı (periyodik) olarak gerçekleştirilebilir.

• Sorguya dayalı veri transferi baz istasyonu tarafından cihaza gönderilen komuta cevap
olarak gerçekleşir. Buna örnek olarak bir akıllı sayaçtan değerin alınması verilebilir.

• Olaya dayalı veri transferi önceden belirlenen limit değerler aşıldığında gerçekleşir.
Örneğin bir gaz detektörü yangın riskine karşı alarm üretebilir.

• Periyodik veri transferi ise belirli zaman aralıklarında sürekli olarak tekrarlanır. Örneğin
bir odadaki sıcaklık bilgisinin izlenmesi bu tip veri transferine örnektir.
NB-IoT Protokol Yığını

• NB-IoT protokol yığını verici ve alıcı arasında katmanlı mimari üzerinde tasarlanmıştır.
Her katman karşı tarafta eşleştiği katmanla haberleşmeyi sağlayacak şekilde bir
protokol çalıştırır. Protokoller ile mesaj ve veri alış verişi gerçekleştirilir. Aynı zamanda
üst ve alt katmanlar ile mesaj alış verişi yapılarak servis ve hizmet verilir. NB-IoT için
ISO (International Standards Organization) tarafından geliştirilen OSI (Open Systems
Interconnection) referans modeli kullanılır.
NB-IoT Protokol Yığını

• Bu katmanlı mimari dikey olarak veri düzlemi ve kontrol düzlemi olmak üzere ikiye
bölünmüştür. Veri düzleminde iki düğüm arasında veri akışı gerçekleşir. Kontrol
düzleminde ise kontrol bilgisi alış verişi yapılır.

• Protokol yığının alttaki iki katmanı Access Stratum (AS) olarak isimlendirilir. Burada
fiziksel ortamda (Ethernet kablosuz, kablosuz kanal) gönderim ve alımı gerçekleştirmek
ile görevler yürütülür. Yukarıdaki katmanlar ise Non-Access Stratum (NAS) olarak
isimlendirilir.

• NB-IoT için protokol yığını (protocol stack) temel olarak LTE protokol yığını ile aynı olup
kullanılmayan LTE servislerinin yükünü engellemek için protokol yığını basitleştirilmiştir.
Bu sebepten NB-IoT protokol yığını yeni bir hava arabirimi olarak düşünülebilir.
NB-IoT Protokol Yığını

• 3GPP tarafından tanımlanan PDCP (packet

data convergence protocol) ve NAS (non-
access stratum) gibi protokoller ile kullanıcı
cihazı ile çekirdek ağ arasında veri transferi
sağlanır. NAS protokolü yetkilendirme
(authentication), güvenlik hareketlilik yönetimi
sağlar. NAS altındaki katman olan AS (access
stratum) ise ağ kaynaklarını yönetir. RRC
(radio resource control) katmanı kullanıcı
düzeyinde ağa bağlanıp ağdan kopma için
gerekli olan sinyalleşmeyi minimuma düşürür.
NB-IoT Protokol Yığını
NB-IoT Protokol Yığını

• Katmanlar yanda gösterildiği gibi Service Data Unit (SDU)

ve Protocol Data Unit (PDU) olarak isimlendirilen verilerini
birbirlerine gönderir ve alır. Burada SDU ile katman içinde
(intra-layer) veriler, PDU ile de katmanlar arasında (inter-
layer) veriler ifade edilir.

• Gönderim yolunda (transmit path), yol üzerinde her

katman SDU bilgisine kendi başlığını (header) ekler ve
altında bulunan katmana gönderir. Alım yolunda (recive
path), her katman kendi SDU bilgisini üst katmana
gönderir. Her katman kendi başlık boyutunu bilir ve
böylece alt katmandan alınan PDU içinden başlığı
çıkararak SDU bilgisini elde eder.
NB-IoT

• RACH (random access channel) kanal erişim yöntemi başlangıç (preamble) sinyali
gönderimi ile başlar ve sürekli olarak rekabete dayalı olarak gerçekleşir.
NB-IoT
Değerlendirme

• IoT uygulamalarında uygun teknoloji seçimi için servis kalitesi (QoS), pil ömrü,
kapasam alanı, yerleşim modeli ve maliyet gibi ihtiyaçlar göz önünde bulundurulur.

• Servis kalitesi: LoRa lisanssız spektrumda ve asenkron protokol ile çalışır. Girişim,
çok yollu yayılım ve sönümleme etkileri CSS modülasyonu minimuma indirgenir.
Buna karşın NB-IoT teknolojisi optimal servis kalitesi sunmak için lisanslı spektrum
ve zaman bölmeli senkron protokol kullanır. Bu yüksek servis kalitesi özellikleri
sebebiyle NB-IoT teknolojisi oldukça yüksek maliyet gerektirir.

• Pil ömrü: LoRa teknolojisi kullanan cihazlar ALOHA protokolü tabanlı asenkron
haberleşme avantajından dolayı uygulama özelliklerine bağlı olarak uyku
konumunda tutulur. NB-IoT teknolojisi ile bağlı cihazlar sürekli olmayan fakat
düzenli olarak gerçekleştirilen senkronizasyon ekstra enerji tüketir. OFDM veya
FDMA kullanımı sebebiyle verici güç tüketimi yüksektir ve pil ömrü oldukça düşer.
Değerlendirme

• Gecikme: NB-IoT teknolojisi düşük haberleşme gecikmesi bakımından oldukça

avantajlıdır. LoRa teknolojisine göre daha yüksek veri hızı ve düşük gecikme ile
haberleşme yapılabilir. Gecikmeye karşı duyarlı, büyük miktarda veri gönderilmesi
gerekli olan uygulamalar için NB-IoT teknolojisi kullanımı uygundur.
Değerlendirme

• Ağ kapsama alanı ve menzil: LoRa teknolojisi kullanımının temel avantajı bir ağ geçidi ile
şehir içinde oldukça geniş bir kapsama sahası oluşturulabilmesidir. Belçika yüz ölçümü
30.500 km2 olup 7 ağ geçidi ile LoRa ağı kapsamına alınmıştır. Buna karşın NB-IoT
teknolojisi genellikle makine tipi haberleşme (machine type communication, MTC) özelliğine
sahip cihazlar için elverişlidir. Çoğunlukla kolay erişim yapılamayan uzak yerlerde bulunan
bu cihazlar için kapsama sağlanması için minimum 23 dB sinyal gücüne ihtiyaç duyulur. NB-
IoT bağlantısı 4G/LTE baz istasyonları ile sınırlıdır. Bu sebepten 4G kapsama sahasına
girmeyen kırsal alanlarda kullanılamaz. LoRa teknolojisi ise esnek yapısı ise oldukça
avantajlı olup, daha geniş kapsama alanı sağlayabilir.
Değerlendirme

• Ağ kurulum modeli: NB-IoT teknolojisi mevcut olan hücresel sistem alt yapısı
kullanılarak oluşturulur. Buna karşın LoRa kurulumu uygulama ihtiyaçlarına göre
şekillendirilip gerektiğinde revize edilebilir.

• Maliyet: LoRa ve NB-IoT teknolojileri ile LPWAN kurulumunda spektrum maliyeti,

ağ kurulum maliyeti, cihaz maliyeti ve işletme maliyeti gibi çeşitli maliyetler vardır.
LoRa teknolojisi maliyet bakımından düşük olması ile NB-IoT teknolojisine göre
önemli ölçüde avantaj sağlar.
Uygulama Senaryoları
Veri Trafiği
Smart Metering with LoRa
hakkisoy@erbakan.edu.tr