1.

0 PENGENALAN

Bekalan air yang selamat dan berkualiti secara langsung meningkatkan taraf kesihatan
penduduk luar bandar. Ianya adalah penting untuk menyalurkan bekalan air yang
melibatkan faktor kesempurnaan dari segi bau, rasa dan warna serta bekalan yang
mencukupi. Pada kebiasaannya bekalan air selamat ini tidak diliputi oleh agensi pihak
berkuasa perbekalan air contohnya di kawasan pedalaman kampung Orang Asli. Ia
merupakan sistem bekalan air yang disalurkan dari punca air permukaan semula jadi yang
terletak pada kedudukan aras tinggi. Sistem ini bermula daripada punca air yang
dikumpulkan melalui kaedah empangan dan disalurkan ke rumah penduduk melalui paip
sumber utama dan paip agihan. Sistem ini tidak menggunakan kaedah rawatan yang
konvesional.

Pemilihan lokasi adalah berdasarkan kajian awal dan kajian sanitari untuk menentukan
bekalan air mengikut piawaian air minum kebangsaan. Pembinaan projek GFS adalah
berdasarkan beberapa kriteria :-

- Lokasi yang jauh dari pada pencemaran dan tiada cadangan pelan pembangunan
untuk jangkamasa 5 tahun

- Tiada aktiviti peladangan / pertanian dijalankan berdekatan dengan sumber air.

- Kapasiti air mencukupi mengikut kawasan yang dibekalkan

Rekabentuk yang dicadangkan perlu bersesuaian dengan faktor kecuraman, jarak dan
bilangan rumah. Anggaran kos binaan adalah berpandukan kepada kajian awal dan
rekabentuk yang dicadangkan.

1 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 2.0 KOMPONEN SISTEM/PROJEK

2.1 Senarai komponen projek/ sistem

2.1.1 Empangan (Dam)

2.1.2 Break Pressure Tank (Jika perlu)
2.1.3 Sistem sambungan paip dari sumber
2.1.4 Tangki enapan/ tangki takungan (Jika ada)
2.1.5 Sistem rawatan (Jika ada)
2.1.6 Sistem paip utama
2.1.7 Pecahan agihan sambungan paip
2.1.8 Sambungan paip ke rumah-rumah

2.2 Penjelasan dan penerangan mengenai setiap komponen projek/sistem

2.2.1 Empangan (Dam)

Empangan adalah binaan konkrit yang dibina mengikut ukuran tertentu bagi
mewujudkan satu takungan aliran air di kawasan tadahan sebelum ianya
disalurkan ke rumah-rumah untuk kegunaan penduduk yang mendapat
kemudahan bekalan air GFS. Rekabentuk empangan dibina berasaskan
kepada tapak empangan yang dipilih berpandukan kreteria-kreteria yang
ditetapkan.

- Penapis / Strainer
- Penutup PVC / Scour Pipe
- Paip Alur Limpah / Spill Way / Overflow
- Paip Sumber / Outlet Pipe
- Kunci Air / Valve

2.2.2 Break Pressure Tank (Jika perlu)

Sekiranya tekanan air sediada adalah tinggi, adalah menjadi keperluan untuk
menyediakan break pressure tank selepas empangan.

2.2.3 Sistem sambungan paip dari sumber

Terdiri daripada MTA poly pipe bersaiz 3”, poly pipe bersaiz 3 ”, pvc pipe
bersaiz 3 ” dan kunci air bersaiz 3 ”

2 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 2.2.4 Tangki tadahan/ tangki enapan ( Jika ada )
Bahan binaan tangki adalah terdiri samada daripada fibre glass, High Density
Polyethylene (HDPE), Galvanised Iron (GI), zink dan gegelung konkrit
mengikut kesesuaian. Berbentuk silinder atau segiempat dengan berkapasiti
minimum 300 - 600 gallon

2.2.5 Sistem rawatan ( Jika ada )

Rawatan mudah yang mempunyai rawatan penapisan, pemendakan dan
pembasmian kuman

2.2.6 Sistem paip utama

Terdiri daripada MTA poly pipe bersaiz 3” dan poly pipe bersaiz 3 ”

2.2.7 Pecahan agihan sambungan paip

Terdiri daripada pvc pipe bersaiz 2” dan elbow bersaiz 2”

2.2.8 Sambungan paip ke rumah-rumah

Terdiri daripada pvc pipe bersaiz 2” dan elbow bersaiz 2”

3 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 3.0 GAMBARAJAH / SKEMATIK

3.1 Skematik Sistem

RAJAH 1 : EM PANG AN

Lim p a h Air Ja ring Pe ra ng ka p

Le b ih a n Sa m p a h Pa ip G I 3” Kun c i Air 3”

Be nte ng
Bua n g a n Pa sir Penyaring
Pe n a p is MTA Po ly 3” Pa ip Po ly 3”

Pa ip Cu c ia n Da sa r Em p a n g a n
Pa ip PVC 3”

Rajah 3.1 : Skematik Komponen Empangan

4 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 RAJAH 2 : TANG KI ENDAPAN 600 G ELEN

Pe nya m bung
ta ng ki

MTA Po ly 3”

Pa ip PVC 2” ke
Ta ng ki Ag iha n

Pa ip Po ly 3”

Pa ip PVC 2”
untuk a ir le b iha n
( Ove rflo w )

Kunc i Air 2”

Pe nya m bung – T
PVC La nta i Ko nkrit

Elb o w PVC 2”

Rajah 3.2 : Skematik Komponen Tangki Enapan Bersaiz 600 galon

5 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Rajah 3.3 : Skematik Komponen Tangki Enapan Bersaiz 600 galon dan Tangki Agihan Bersaiz 400 galon

6 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 RAJAH 4 : TANG KI AG IHAN 400 G ELEN BERTIANG

Pa ip PVC 2” untuk a ir
le b iha n ( Ove rflo w )

Ta ng ki 400
Ge le n

La nta i / Be nte ng Ko nkrit

Tia ng Konkrit

Pa ip PVC 2”

Pa ip Po ly 2” untuk
a g iha n ke rum a h Pa ip PVC 1” sa lura n p a ip
m e la lui b a wa h ja la n

Rajah 3.4 : Skematik Komponen Tangki Agihan Bertiang Bersaiz 400 galon
7 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia
 RAJAH 5 : SAM BUNG AN KERUM AH

Ke p a la Pa ip

So ke t Cla m p

Pa ip Po ly 2” d a ri Pa ip Po ly ¾ ” T – So ke t ½ ”
Ta ng ki Ag iha n

Pa ip PVC ½ ” Elb o w PVC ½ ”

So ke t Re d use r ¾ ” – ½”

Rajah 3.5 : Skematik Paip Agihan Ke Rumah

8 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 4.0 CONTOH GAMBAR PROJEK

4.1 Komponen Sistem

Rajah 4.1 : Kawasan Tadahan

Rajah 4.2 : Pembinaan Empangan

9 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Rajah 4.3 : Empangan yang telah siap dibina

Rajah 4.4 : Sistem Sambungan Paip dari Sumber

10 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Rajah 4.5 : Penyambungan paip agihan dari empangan ke rumah-rumah

Rajah 4.6 : Pemasangan tangki agihan ke rumah

11 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Rajah 4.7 : Tangki Enapan/Tangki Takungan

Rajah 4.8 : Sistem rawatan – penapisan

12 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Rajah 4.9 : Sistem rawatan – pembasmian kuman

Rajah 4.10 : Sambungan paip ke rumah

13 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Rajah 4.11 : Persampelan air di kawasan tadahan

Rajah 4.12 : Persampelan di paip agihan rumah

14 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 5.0 SENARAI SEMAK PERLAKSANAAN PROJEK

5.1 Carta Alir Pelaksanaan Projek

5.1.1 Peringkat Pra Pelaksanaan

Mula

Wabak /
Terima
Bencana
Permohonan

Siasatan Awal Oleh PKA

Siasatan Susulan dan syor oleh PPKP

BAKAS

Syor oleh PPKP

U32/U36

tidak
Maklum Kelulusa
kepada n oleh
pemohon PKD
lulus

15 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 5.1.2 Peringkat Pelaksanaan

Jika perlu
Kajian Impak

(Pra Kajian)

Kaedah
Kontrak Perlaksanaan Gotong
Projek Royong

Proses Mesyuarat
Sebutharga bersama JKKK

Pembelian
Makluman Peralatan dan
kepada JKKK Bahan binaan

Pembinaan Penghantaran
bahan binaan

Ujian dan Pembinaan

Pentauliah

Ujian dan
Pentauliah

Pembayaran

C
B

16 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 5.1.3 Peringkat Post Pelaksanaan

B C
Bagi projek
yang
berskala
besar
Pelancaran Penyerahan
atau Perasmian Projek

Kajian Impak
Pendidikan (Post Kajian)
Kesihatan

Rekod dan
Dokumentasi

Pemantauan Laporan Kajian

Penilaian Teknikal
(mengikut kesesuaian)

Laporan Penyelenggaraan
Penilaian dan
Penambahbaikan

17 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

5.2 Senarai Semak Pelaksanaan Projek

Bil Perkara Tandakan Catatan

(√)
1.0 Permohonan Projek
1.1 Penerimaan Surat Permohonan/ Borang Borang
Permohonan KAS/PBS/BA/1
1.2 Merekodkan Permohonan
2.0 Tinjauan Awal
2.1 Siasatan oleh PPKP/PKA
2.1.1 Mengisi Borang Siasatan Borang
KAS/SP/BA/3
2.1.2 Menyemak Perancangan PBA dalam 5 tahun
berikutnya
2.1.3 Menyemak Data Asas
 Bilangan Rumah
 Bilangan Penduduk
 Kemudahan Kesihatan Sediaada
2.1.4 Siasatan Punca Air
 Nama Sungai
 Kualiti (Percontohan air)
 Kuantiti (Kadar alir)
 Risiko Pencemaran
 Koordinat / Pelan Topografi
2.1.5 Memaklumkan pembinaan kepada
 Pejabat Tanah Daerah
 Jabatan Perhutanan Negeri
 Lain-lain Agensi yang berkaitan
2.1.6 Persetujuan tuan tanah
 Empangan

18 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Bil Perkara Tandakan Catatan
(√)
 Laluan paip retikulasi
3.0 Menjalankan Kerja Ukur Aras
 Makluman kepada JKKK
 Jarak dan ketinggian punca
 Plan dan Profail
 Rekabentuk
 Anggaran Kos
4.0 Keperluan Peruntukan
 KKM
 Lain-lain Agensi
(Sila Nyatakan .....................................)
5.0 Kelulusan Projek
 Kemukakan kepada JKN untuk ulasan
teknikal
 Kelulusan oleh PKD/JKN berdasarkan Borang
ulasan Borang Siasatan Permohonan KAS/SP/BA/3
6.0 Pelaksanaan Projek
6.1 Pra Pembinaan
6.1.1 Mesyuarat dengan penduduk kampung
 Taklimat Projek
- Objektif
- Syarat dan Polisi
 Lantikan AJK projek
 Jadual pelaksanaan projek
 Kutipan Sumbangan
 Akujanji antara Jabatan Kesihatan
dengan JKKK dan penduduk kampung
Borang
KAS/AJ/BA/5

19 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Bil Perkara Tandakan Catatan
(√)
6.1.2 Pesanan dan Pembelian Peralatan Projek
6.1.3 Penghantaran Peralatan ke Lokasi
6.1.4 Dokumentasi (Gambar/ Video)
 Sebelum, semasa dan selepas
pelaksanaan projek
6.2 Pembinaan projek secara gotong-royong
 Pembinaan Empangan
 Pembinaan Sistem Retikulasi
 Pemantauan Kerja-kerja Lapangan Borang KAS/PKL/6
Projek
 Ujian dan pentauliahan ( T & C ) Borang
Atau KAS/T&C/BA/7
Pembinaan projek secara kontrak
 Penyediaan Sebutharga
 Spesifikasi
 Tawaran Sebutharga
 Penilaian Sebutharga
 Pemilihan Kontraktor
 Pembinaan
 Pemantauan Kerja-kerja Lapangan
Projek Borang KAS/PKL/6
 Ujian Sistem (T&C) Borang
 Penyerahan Projek (Rujuk 6.3) KAS/T&C/BA/7

 Pembayaran
6.3 Penyerahan Projek
 Menandatangani Borang Penyerahan
Projek Borang KAS/SRH/9
 Taklimat penggunaan dan
penyelenggaraan

20 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 Bil Perkara Tandakan Catatan
(√)
 Perasmian (Jika perlu)
7.0 Mengemaskini Data Asas
 RES 102/103
 Sistem InfoKAS
 Laporan HMIS E-Reporting
(RES 212/213, RES 677)
 Peta Kawasan
 Profail Kampung
8.0 Penwartaan kawasan tadahan air
 Pejabat Tanah Daerah
 Jabatan Perhutanan Negeri
9.0 Pemantauan
 Pendidikan kesihatan berterusan
 Percontohan air 2 kali/tahun
 Pemeriksaan sistem secara berkala
 Lawatan Berkala Borang KAS/PP/10

 Bantuan khidmat nasihat/ teknikal Borang KAS/PKP/11

untuk penyelenggaraan sistem Borang KAS/BKP/12

21 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 6.0 SENARAI SEMAK PENYELENGARAAN PROJEK
6.1 Penyelengaraan oleh Pengguna

Bil Komponen/ Kaedah Penyelenggaraan Kekerapan Anggaran Kos

Peralatan Yang Penyelenggaraan Penyelenggaraan
Perlu
Diselenggara
1 Empangan dan  Memeriksa dan memerhati 1 bulan sekali
kawasan sekitar aktiviti di kawasan sekitar
empangan yang berpotensi
memberi impak pencemaran
 Kenalpasti tiada mendapan
berlaku dalam empangan
(cth: pasir,batu,kayu,lumpur,
daun dan lain-lain)
 Pastikan penyaring tidak
tersumbat
 Pastikan tiada berlaku
kebocoran pada empangan
 Pastikan pagar sekeliling tidak
rosak dan empangan tidak
diceroboh

22 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

2 Sistem  Tiada berlaku kebocoran 1 bulan sekali
Sambungan Paip pada paip sumber
Sumber  Pastikan semua valve
berfungsi
 Pastikan jajaran paip
mengikut laluan yang sesuai
 Kawasan sekeliling laluan paip
selamat dari risiko pokok-
pokok tumbang
 Pastikan laluan jalan untuk
pemeriksaan paip selamat
dilalui
 Pastikan kabel / tiang
penyokong dalam keadaan
baik

3 Tangki takungan  Pastikan inlet / outlet paip 1 bulan sekali

/ tangki enapan tidak berlaku kebocoran
(Jika ada)  Pastikan semua valve
berfungsi
 Buat pemeriksaan bagi
memastikan tidak berlaku
kebocoran pada tangki
enapan
 Pastikan tidak terdapat apa-
apa bahan mendapan dalam
tangki
 Tapak kaki /tiang dalam
keadaan stabil dan tiada
sebarang kerosakan
 Pastikan pagar sekeliling tidak
rosak dan tangki tidak
diceroboh
 Kawasan tangki selamat dari
risiko pokok-pokok tumbang
 Tangki enapan sentiasa
bertutup

23 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

4 Sistem Rawatan  Sistem Pengudaraan 1 bulan sekali
( Jika ada ) berfungsi
 Pastikan chamber mendapan
dibersihkan

5 Sistem Paip  Tiada berlaku kebocoran 4 kali Sebulan

Utama pada paip utama atau lain-
lain sistem sambungan
 Pastikan semua valve
berfungsi
 Kawasan sekeliling laluan paip
selamat dari risiko pokok-
pokok tumbang , aktiviti
sabotaj dan sambungan
haram
 Pastikan laluan jalan untuk
pemeriksaan paip selamat
dilalui
 Pastikan kabel / tiang
penyokong dalam keadaan
baik

24 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 6.2 Penyelenggaraan Oleh Anggota BAKAS

Bil Komponen/ Kaedah Penyelenggaraan Kekerapan Anggaran Kos

Peralatan Yang Perlu Penyelenggaraan Penyelenggaraan
Diselenggara

1. Semua komponen Memberi khidmat nasihat Bila perlu

GFS dan tunjuk ajar dari masa
ke semasa

Membuat lawatan secara 2 kali setahun

berkala

Menerima aduan dan Berdasarkan

menjalankan siasatan ke aduan
atas sistem

25 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

 7.0 LAMPIRAN

Rujuk Dokumen DB5 Borang

7.1 BORANG PERMOHONAN BANTUAN SUBSIDI BEKALAN AIR KAS/PBS/BA/1

MASYARAKAT

7.2 BORANG PERMOHONAN BANTUAN SUBSIDI KEMUDAHAN KAS/PBS/SAN/2

SANITASI
7.3 BORANG SIASATAN PERMOHONAN BEKALAN AIR KAS/SP/BA/3
MASYARAKAT

7.4 BORANG SIASATAN PERMOHONAN KEMUDAHAN SANITASI KAS/SP/SAN/4

7.5 SURAT AKU JANJI PROJEK BEKALAN AIR MASYARAKAT LUAR KAS/AJ/BA/5
BANDAR

7.6 SURAT AKU JANJI PROJEK KEMUDAHAN SANITASI KAS/AJ/SAN/5

7.7 BORANG PEMANTAUAN KERJA-KERJA LAPANGAN PROJEK KAS/PKL/6

BAGI BEKALAN AIR LUAR BANDAR DAN KEMUDAHAN
SANITASI

26 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia

7.8 BORANG SENARAI SEMAK UJIAN DAN PENTAULIAHAN KAS/T&C/BA/7
BEKALAN AIR LUAR BANDAR

7.9 BORANG SENARAI SEMAK UJIAN DAN PENTAULIAHAN KAS/T&C/SAN/8

KEMUDAHAN SANITASI

7.10 BORANG PENYERAHAN PROJEK SUBSIDI KAS/SRH/9

7.11 REKOD PENYELENGGARAAN PROJEK BAGI BEKALAN AIR LUAR KAS/PP/10

BANDAR DAN KEMUDAHAN SANITASI

7.12 REKOD PEMERIKSAAN DAN KEROSAKAN PROJEK BAGI KAS/PKP/11

BEKALAN AIR LUAR BANDAR DAN KEMUDAHAN SANITASI

7.13 REKOD BAIKPULIH DAN KOS PROJEK BAGI BEKALAN AIR LUAR KAS/BKP/12
BANDAR DAN KEMUDAHAN SANITASI

27 Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia