İZMİR TİCARET ODASI

İZMİR İLÇELERİNİN SOSYO EKONOMİK

GELİŞMİŞLİK DÜZEYLERİNİN TAHLİLİ

Hazırlayan: Erdem Alptekin

İş Geliştirme Müdürlüğü
Araştırma ve Geliştirme Uzmanı

Haziran 2022

1
Yönetici Özeti: İllerin sosyo ekonomik gelişmişlik seviyelerinin yanısıra ilçelerin kalkınma
derecelerinin belirlenmesi de büyük önem taşımaktadır. Çünkü bir ilin, ilçelerinden biri gelişmiş
iken diğer bir ilçesi daha zayıf ekonomik koşullara sahip olabilmektedir.

Bu nedenle T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından çalışması yapılan sosyo ekonomik
gelişmişlik sıralaması araştırmaları, ilçelerin daha fazla yatırım alması gerektiğine dikkat
çekmekte ve il içerisinde oluşan ekonomik farklılıkların kapatılmasında önemli bir rol
oynamaktadır.

İzmir ilçelerinin sosyo ekonomik gelişmişlik düzeylerinin analiz edildiği ve diğer ilçelerle
karşılaştırıldığı raporda, İzmir ilçelerinin sıralamadaki yerlerine yer verilmiş ve politika önerileri
paylaşılmıştır.

İZMİR İLÇELERİNİN SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK DÜZEYLERİNİN TAHLİLİ

Ülkemizde kalkınma politikalarının değerlendirilmesi çalışmalarında öne çıkan araçlardan birisi,

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmalarıdır. Bu araştırmalar ilçe, il ve bölgelerin
gelişmişlik düzeylerini tespit eden bilimsel çalışmalar olup, birçok kurum tarafından referans
olarak kullanılmaktadır.

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları (SEGE), illerin ve ilçelerin sosyo-ekonomik

gelişmişliklerini nesnel olarak ölçen ve karşılaştıran analiz çalışmalarıdır. Çalışmalarda, sosyo-
ekonomik gelişmişliği ölçen değişkenler kullanılarak Düzey-2 bölgelerinin, illerin ve ülkemizdeki
973 ilçenin gelişmişlik düzeyleri istatistiksel tekniklerle analiz edilmekte ve söz konusu
birimlerin gelişmişlik sıralaması ortaya konmaktadır.

İlçelerin 2022 yılı içerisindeki sosyo ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırmasını Sanayi ve
Teknoloji Bakanlığı Nisan 2022 itibariyle açıklamıştır.

Araştırma kapsamında sosyo-ekonomik gelişmişliği ölçen değişkenler; demografi, istihdam ve

sosyal güvenlik, eğitim, sağlık, finans, rekabetçilik, yenilikçilik ve yaşam kalitesi olmak üzere 8
boyutta gruplandırılmış, toplam 56 değişken kullanılmıştır.

2017 yılındaki çalışmaya ek olarak yeni çalışmaya sosyo-ekonomik gelişmişliği temsil eden ilave
değişkenler dâhil edilmiştir. Bu çalışmada kullanılan 56 değişkenden 32 tanesi 2017
çalışmasında yer almayan yeni değişkenler olmuştur.

Sıralamada ilçelerin endeks değerlerinin doğal kırınımları dikkate alınarak ilçeler altı gelişmişlik
kademesinde sınıflandırılmıştır. Buna göre; birinci kademede 67, ikinci kademede 173, üçüncü
kademede 175, dördüncü kademede 215, beşinci kademede 222 ve altıncı kademede 121 ilçe
bulunmaktadır.

Ülkemizin sanayi ve hizmetler sektörlerinde öne çıkan ilçelerin büyük çoğunluğunun birinci
kademe gelişmiş ilçeler içerisinde yer aldığı görülmektedir.

2
 Tablo 1: İzmir, İstanbul ve Ankara İlçeleri Özeti

1. Kademe 2. Kademe 3. Kademe 4. Kademe 5. Kademe 6. Kademe

Toplam
İlçe İlçe İlçe İlçe
İller İlçe Sayısı Oran Oran İlçe Sayısı Oran Oran Oran Oran İlçe
Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı
Sayısı

Ankara 5 20% 8 32% 6 24% 3 12% 3 12% − − 25

İstanbul 29 74% 10 26% − − − − − − − − 39

İzmir 10 33% 14 47% 2 7% 3 10% 1 3% − − 30

İstanbul’un 39 ilçesinin 29’u ve İzmir’in 30 ilçesinin 10’u birinci kademede yer alarak birinci
gelişmişlik kademesinin yaklaşık %60’ını oluşturmaktadır.

Marmara Bölgesi ve Ege Bölgesi’nden herhangi bir ilçenin bulunmadığı altıncı gelişmişlik
kademesinde çoğunlukla Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden ilçeler
yer almaktadır. İkinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci gelişmişlik kademesinde yer alan ilçeler ise
ülke geneline dağılmış durumdadır.

İzmir’in en gelişmiş ilçeleri sırasıyla ilk 20 ilçe arasında yer alan Konak, Bornova, Balçova
olmuştur.

İlk 10 sırada İzmir’den hiçbir ilçe yer almıyorken, ilk 100 sırada 12 ilçenin yer aldığı
görülmektedir. Bu ilçelerin 10’u metropol ilçe iken, Çeşme ve Urla da bu sıralamada yer
almaktadır.

İzmir’in ticari kalbi olan Konak gelişmişlik anlamında ön sıralarda yer alırken, İzmir’in metropol
ilçelerinden Bayraklı’nın ise 92. sırada yer aldığı görülmektedir.

3
Tablo 2: Birinci Kademedeki Gelişmiş İlçeler İlk 20 İl-İlçe

Sıra İl Adı İlçe Adı Skor

1 İstanbul Şişli 6,959

2 Ankara Çankaya 6,901
3 İstanbul Beşiktaş 5,94
4 İstanbul Kadıköy 4,91
5 Ankara Yenimahalle 4,481
6 İstanbul Bakırköy 4,465
7 İstanbul Fatih 4,226
8 Bursa Nilüfer 4,072
9 İstanbul Ataşehir 3,545
10 İstanbul Başakşehir 3,468
11 İzmir Konak 3,465
12 İstanbul Beyoğlu 3,394
13 İstanbul Ümraniye 3,364
14 İstanbul Sarıyer 3,249
15 Antalya Muratpaşa 3,173
16 İstanbul Üsküdar 3,045
17 İzmir Bornova 3,028
18 İzmir Balçova 2,902
19 İstanbul Tuzla 2,73
20 İstanbul Maltepe 2,685

İzmir’in en çok nüfusa sahip ilçeleri Buca’nın 99, Karabağlar’ın ise 120. sırada yer alması dikkat
çekmektedir. Bu durum, İzmir’in nüfusunun % 22,5’ini üstlenen bu iki ilçemizde eğitim ve sağlık
gibi sosyal hizmetlerin yanısıra kentsel dönüşüm başta olmak üzere ticareti canlandıracak
adımların atılması gerektiğini göstermektedir.

SEGE Araştırmasında İzmir’in metropol ilçelerinin daha üst sıralarda, civar ilçelerinin ise daha
alt sıralarda kendilerine yer bulduğu görülmektedir.

Açıklanan SEGE raporu özellikle İzmir’in daha alt kademede yer alan ilçelerinde yatırım
yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Kiraz başta olmak üzere Beydağ, Bayındır, Kınık,
Ödemiş ve Bergama’ya yönelik istihdam yaratacak yatırımların arttırılması İzmir ekonomisinin
merkez ve civar ilçeler anlamında gelişebilmesi için önem taşımaktadır.

İlimizde yürütülen Tarımsal OSB çalışmaları, Dikili, Bergama, Kınık ve Bayındır ilçelerinde devam
etmektedir. Dikili ikinci, Bergama üçüncü, Kınık ve Bayındır ise dördüncü bölgede yer
almaktadır. Tarımsal OSB çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte ilgili ilçelerin bir sonraki
SEGE çalışmasında daha üstte yer alan kademelerde kendilerine yer bulabilecekleri
düşünülmektedir.

4
Tablo 3: İzmir'deki İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamaları

Genel İl İçi
İlçe Adı Skor Kademe
Sıralama Sıralama
11 1 Konak 3,465
17 2 Bornova 3,028
18 3 Balçova 2,902
37 4 Karşıyaka 2,222
41 5 Çiğli 2,046
Birinci Kademe
43 6 Gaziemir 2,031
45 7 Çeşme 1,998
52 8 Güzelbahçe 1,882
59 9 Urla 1,768
67 10 Narlıdere 1,632
92 11 Bayraklı 1,322
99 12 Buca 1,227
105 13 Aliağa 1,154
120 14 Karabağlar 1,078
133 15 Kemalpaşa 0,983
138 16 Torbalı 0,927
139 17 Seferihisar 0,924
İkinci Kademe
145 18 Menderes 0,903
154 19 Foça 0,844
156 20 Menemen 0,838
178 21 Selçuk 0,690
186 22 Karaburun 0,676
200 23 Dikili 0,609
221 24 Tire 0,500
241 25 Bergama 0,379
Üçüncü Kademe
250 26 Ödemiş 0,336
493 27 Kınık -0,297
503 28 Bayındır -0,304 Dördüncü Kademe
618 29 Beydağ -0,481
715 30 Kiraz -0,599 Beşinci Kademe

Yine Bergama’da kurulan BASBAŞ Serbest Bölgesinin de Bergama başta olmak üzere çevre
ilçelerin ekonomisine önümüzdeki yıllarda katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

İzmir’in kuzeyine etki eden İzmir-Çandarlı Otoyolu ve İzmir-İstanbul Otoyolu gibi yatırımların
yanısıra Çandarlı’da biten Otoyolun Bergama ve Dikili’yi de kapsayacak şekilde uzatılması ve
uzun vadede Çanakkale Köprüsüyle birleştirilerek kesintisiz bir otoyol hizmeti sağlanmasının
İzmir’in kuzeyinde yer alan Kınık, Dikili, Bergama gibi kentlere ve tüm İzmir geneline olumlu
katkısının olması beklenmektedir.