Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Τμήμα Γεωγραφίας

Διπλωματική Εργασία:
Τρισδιάστατη χαρτογράφηση και οπτικοποίηση Γεωμορφών με τη χρήση μη
επανδρωμένου αεροσκάφους.
Three-dimensional (3D) Mapping and Visualization of Geoforms with the use of
Unmanned Aerial Vehicle (UAV).

Κύργινας Μιχαήλ
Μυτιλήνη, 2019

1
2
Περιεχόμενα
Three-dimensional (3D) Mapping and Visualization of Geoforms with the use of
Unmanned Aerial Vehicle (UAV). ........................................................................................ 1
Περίληψη ............................................................................................................................... 8
Σκοπός ................................................................................................................................... 9
Εισαγωγή ............................................................................................................................. 10
Γεωγραφία ....................................................................................................................... 10
Χαρτογραφία ................................................................................................................... 11
Φωτογραμμετρία ............................................................................................................. 12
Γεωλογικό υπόβαθρο........................................................................................................... 15
Γεωλογία της Ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου ............................................................. 15
Τριτογενής και τεταρτογενής ηφαιστειότητα του Ελληνικού χώρου .............................. 15
Περίοδος Κάτω Μειοκαίνου 20 – 17 Μα ........................................................................ 16
Γεωλογικές Μετρήσεις – Τεκτονικά Στοιχεία ................................................................. 18
Καταπτώσεις – Ανατροπές .............................................................................................. 19
Περιοχή Μελέτης ................................................................................................................ 20
Λέσβος............................................................................................................................. 20
Θεωρητικό πλαίσιο.............................................................................................................. 23
Αεροφωτογραφίες ........................................................................................................... 23
Κατηγορίες αεροφωτογραφιών ....................................................................................... 23
Γεωμετρία απλής Α/Φ ..................................................................................................... 24
Κλίμακα αεροφωτογραφίας............................................................................................. 24
Στερεοσκοπία .................................................................................................................. 25
Γεωμετρία στερεοζεύγους ............................................................................................... 25
Εξωτερικός προσανατολισμός ......................................................................................... 27
Εσωτερικός προσανατολισμός ........................................................................................ 28
Σχετικός προσανατολισμός ............................................................................................. 29
Απόλυτος προσανατολισμός ........................................................................................... 30
Συνθήκη συγγραμμικότητας ............................................................................................ 31
Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους............................................................................................ 32
Ορθοφωτοχάρτες ............................................................................................................. 33
Συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών (ΣμηΕΑ) ................................................... 33
ΣμηΕΑ – Κατηγορίες ...................................................................................................... 34
Προβλήματα στο σχεδιασμό πτήσης. .............................................................................. 36
Μέθοδος Structure from Motion ..................................................................................... 36
Ο Αλγόριθμος SIFT ......................................................................................................... 37
Μέθοδος Bundle Adjustment .......................................................................................... 38

3
 ΤΙΝ - Triangulated Irregular Networks ........................................................................... 39
Τα φωτοσταθερά ............................................................................................................. 40
Δεδομένα ............................................................................................................................. 42
Συλλογή δεδομένων......................................................................................................... 42
Εξοπλισμός ...................................................................................................................... 43
Στόχοι .............................................................................................................................. 44
Αποστολές ....................................................................................................................... 44
Μεθοδολογία ....................................................................................................................... 52
Επεξεργασία Δεδομένων ................................................................................................. 52
Αποτελέσματα – Συζήτηση ................................................................................................. 66
Αποτελέσματα ................................................................................................................. 66
Συζήτηση ......................................................................................................................... 69
Συμπεράσματα ................................................................................................................. 69
Βιβλιογραφία ....................................................................................................................... 72

4
Παράρτημα Εικόνων
Εικόνα 1. Χάρτης κάτοψης της πόλης Τσατάλ Χογιούκ 7.500 π.Χ. ....................................... 11
Εικόνα 2. Κατακόρυφη και Πλάγια Αεροφωτογραφία και οι κύριες εφαρμογές τους. .......... 23
Εικόνα 3. Γεωμετρία απλής Αεροφωτογραφίας. ..................................................................... 24
Εικόνα 4. Υπολογισμός κλίμακας Α/Φ. .................................................................................. 25
Εικόνα 5. Βασικές αρχές της στερεοσκοπικής όρασης. .......................................................... 26
Εικόνα 6. Μετρήσεις Χ, Υ, h, σε στερεοζεύγος Α/Φ. ............................................................. 26
Εικόνα 7. Μπλοκ αποτελούμενο από τρεις λωρίδες. Τα σημεία διασύνδεσης (tie points)
φαίνονται σε κυκλάκια. ........................................................................................................... 27
Εικόνα 8. Τρόπος σχηματισμού εικόνας με φακό. .................................................................. 29
Εικόνα 9. Δέσμες ομόλογων ακτίνων σε προβολική θέση και ο σχηματισμός του μοντέλου. 30
Εικόνα 10. Συσχετισμός συστήματος αναφοράς μοντέλου με το σύστημα αναφοράς εδάφους.
................................................................................................................................................. 31
Εικόνα 11. Διάταξη ζεύγους επικαλυπτόμενων φωτογραφιών. .............................................. 32
Εικόνα 12. Ορθή και κεντρική προβολή μιας εικόνας στο επίπεδο. ....................................... 33
Εικόνα 13. Λωρίδα με κατακόρυφες Α/Φ. .............................................................................. 35
Εικόνα 14. Πλευρική επικάλυψη και γωνίες (α) crab, (β) drift, (γ) κλίση. ............................. 36
Εικόνα 15. Μέθοδος Τριγωνοποίησης Delannay. ................................................................... 40
Εικόνα 16. Γραμμική Παρεμβολή. .......................................................................................... 40
Εικόνα 17. Ο εξοπλισμός ΣμηΕΑ, αεροσκάφος, τηλεχειριστήριο και κινητό. ....................... 43
Εικόνα 18. Διάφοροι τύποι στόχων/φωτοσταθερών πεδίου. ................................................... 44
Χάρτης 19. Τοπογραφικός χάρτης κλίμακας 1:5.000 της περιοχής Πολιχνίτου ..................... 46
Εικόνα 20. Σχέδιο πτήσης από το λογισμικό Fly Litchi σε μορφή πλέγματος, της πρώτης
περιοχής μελέτης (Βρίσα). ...................................................................................................... 47
Εικόνα 21. Σχέδιο πτήσης από το λογισμικό Fly Litchi με παράλληλη πτήση, της πρώτης
περιοχής μελέτης (Βρίσα). ...................................................................................................... 47
Εικόνα 22. Σχέδιο πτήσης από το λογισμικό Fly Litchi σε μορφή πλέγματος, της δεύτερης
περιοχής μελέτης (Καράβα). ................................................................................................... 51
Εικόνα 24. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για
τη δημιουργία του τρισδιάστατου μοντέλου, και με μαύρες γραμμές τα προβολικά τους
κέντρα. ..................................................................................................................................... 54
Εικόνα 25. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense
Cloud, 3η Shaded (Mesh), 4η Solid, 5η Wireframe. ................................................................. 55
Εικόνα 26. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Πλάγιος
Ορθοφωτοχάρτης..................................................................................................................... 56
Εικόνα 27. Απόδοση μετρητικής ικανότητας μέσα από σημεία και απόστασης μεταξύ αυτών
στο πεδίο.................................................................................................................................. 57
Εικόνα 28. Έλεγχος ακρίβειας μέσα από τοποθετημένους στόχους στο πεδίο καθώς και από
το πλάτος μιας οριογραμμής του οδοστρώματος. ................................................................... 57
Εικόνα 29. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας της περιοχής της Βρίσας: 1η Κάθετος
Ορθοφωτοχάρτης, 2η Πλάγια Προβολή Προοπτικής. ............................................................. 58
Εικόνα 30. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για
τη δημιουργία του τρισδιάστατου μοντέλου, και οι μαύρες γραμμές είναι τα προβολικά τους
κέντρα. ..................................................................................................................................... 59
Εικόνα 31. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense
Cloud, 3η Shaded (Mesh), 4η Solid, 5η Wireframe. ................................................................. 59
Εικόνα 32. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η
Ορθοφωτοχάρτης..................................................................................................................... 60

5
Εικόνα 33. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για
τη δημιουργία του τρισδιάστατου μοντέλου, και οι μαύρες γραμμές είναι τα προβολικά τους
κέντρα. ..................................................................................................................................... 61
Εικόνα 34. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense
Cloud, 3η Shaded (Mesh), 4η Solid, 5η Wireframe. ................................................................. 61
Εικόνα 35. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Πλάγια
Προβολή Προοπτικής. ............................................................................................................. 62
Εικόνα 36. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για
τη δημιουργία του τρισδιάστατου μοντέλου, και οι μαύρες γραμμές είναι τα προβολικά τους
κέντρα. ..................................................................................................................................... 63
Εικόνα 37. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense
Cloud, 3η Shaded (Mesh), 4η Solid, 5η Wireframe. ................................................................. 63
Εικόνα 37. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Πλάγια
Προβολή Προοπτικής. ............................................................................................................. 64

Παράρτημα Χαρτών
Εικόνα 2. Γενικός Γεωλογικός Χάρτης Ελλάδας…………………………………………….15
Εικόνα 2. Γεωλογικός Χάρτης Λέσβου………………………………………………………20
Εικόνα 2. Γεωλογικός Χάρτης Περιοχής μελέτης Α…………………………………………21
Εικόνα 2. Γεωλογικός Χάρτης Περιοχής μελέτης Β…………………………………………22
Εικόνα 2. Τοπογραφικός Χάρτης Περιοχής Πολιχνίτου……………………………………..46
Εικόνα 2. Τοπογραφικός Χάρτης Περιοχής Πεδή……………………………………………50
Εικόνα 47. Ορθοφωτοχάρτης γεωλογικής δομής στη περιοχή της Βρίσας…………………..67
Εικόνα 49. Ορθοφωτοχάρτης γεωλογικής δομής στη τοποθεσία Καράβα…………………...68

Παράρτημα Πινάκων
Πίνακας 1. Στάδια συλλογής δεδομένων με τη χρήση ενός ΣμηΕΑ, πριν το πεδίο, κατά τη
διάρκεια και με την ολοκλήρωση της διαδικασίας…………………………………………...43
Πίνακας 2. Χαρακτηριστικά Συστήματος μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους, τύπου Phantom 4
Pro, που χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή δεδομένων………………………………………44
Πίνακας 3. Δεδομένα πτήσεων……………………………………………………………….49
Πίνακας 4.Αναλυτικά στοιχεία για τα παραγόμενα προϊόντα………………………………..64

Παράρτημα Διαγραμμάτων
Διάγραμμα 1. Διάγραμμα ροής της Μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε……………..52

6
Ευχαριστίες
Με την ολοκλήρωση της παρούσας διπλωματικής εργασίας ολοκληρώνεται και ο
κύκλος των προπτυχιακών σπουδών μου στο Τμήμα Γεωγραφίας, του Πανεπιστημίου
Αιγαίου. Γι’ αυτό το επίτευγμα μου, χρωστάω περισσότερα από ένα «Ευχαριστώ!»
στην οικογένειά μου, για τη συνεχή παρουσία της και στήριξή της αυτά τα τέσσερα
χρόνια σε όλη τη σταδιοδρομία μου στο πανεπιστήμιο.
Οφείλω να ευχαριστήσω:
τον καθηγητή μου, και επιβλέπων της διπλωματικής εργασίας, κύριο Σουλακέλλη
Νικόλαο, για τη συνεργασία μας αυτά τα χρόνια τόσο στις αίθουσες του πανεπιστημίου
όσο και στην υλοποίηση της εργασίας αυτής. Επιπλέον, θέλω να τον ευχαριστήσω για
τον ποιοτικό χρόνο που αφιερώθηκε και από τις δύο πλευρές, στο εργαστήριο αλλά και
στο πεδίο για την απόκτηση γνώσεων πέρα των ακαδημαϊκών και την εξοικείωση πάνω
σε νέες τεχνολογίες και τεχνικές,
τον κύριο Ζούρο Νικόλαο και τη κυρία Ρούσσου Όλγα, για την άριστη συνεργασία μας
κατά τη διάρκεια των σπουδών μου αλλά, και για την αποδοχή τους για τη συμμετοχή
ως μέλη της επιτροπής στη διπλωματική μου εργασία,
τον κύριο Τάταρη Γεώργιο, μέλος του Εργαστηρίου Χαρτογραφίας και
Γεωπληροφορικής, για τη παροχή γνώσεων και συμβουλών καθ’ όλη τη διάρκεια της
εργασίας καθώς και δεδομένων και εξοπλισμού του εργαστηρίου, για την ολοκλήρωση
αυτής.

7
Περίληψη
Η χρήση συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (ΣμηΕΑ) έχει αυξηθεί στη
διαδικασία συλλογής δεδομένων, σε μια πληθώρα εφαρμογών τα τελευταία χρόνια. Η
κατασκευή τρισδιάστατων μοντέλων από μια αλληλουχία επικαλυπτόμενων
φωτογραφιών, με μεθόδους φωτογραμμετρίας και αλγορίθμους υπολογιστικής όρασης,
χρησιμοποιείται για τη δημιουργία γεωχωρικών δεδομένων, όπως ψηφιακά μοντέλα
επιφάνειας και δισδιάστατοι ορθοφωτοχάρτες μεγάλης κλίμακας. Στην εργασία αυτή
παρουσιάζεται αναλυτικά η διαδικασία επεξεργασίας φωτογραφιών από ένα ΣμηΕΑ με
τη μέθοδο Structure From Motion στην περίπτωση τρισδιάστατης χαρτογράφησης
γεωλογικών δομών. Ειδικότερα, κατασκευάζονται κινούμενα βίντεο, για τη
παρουσίαση της κάθε περιοχής μελέτης και τρισδιάστατα μοντέλα των γεωλογικών
δομών, αξιόπιστης μετρητικής πληροφορίας, σε περιοχές δύσβατες για επιτόπια
έρευνα. Τα νέφη σημείων προέρχονται από το συνδυασμό ναδίρ και πλάγιων εικόνων
προς την επιφάνεια της κάθε γεωλογικής δομής, από τη κάμερα του ΣμηΕΑ, για μία
ολοκληρωμένη προβολή των δομών από όλες τις πλευρές του. Η διαδικασία συλλογής
των δεδομένων έγινε σε δύο στάδια, η πρώτη τον Απρίλιο και η δεύτερη τον Ιούλιο σε
δύο διαφορετικές περιοχές στο νησί της Λέσβου. Χρησιμοποιήθηκε το ΣμηΕΑ του
εργαστηρίου χαρτογραφίας του τμήματος Γεωγραφίας, το Phantom 4 Pro, με κάμερα
συλλογής δεδομένων ανάλυσης 4Κ. Τα συνολικά παραγόμενα αποτελέσματα είναι δύο
βίντεο, ένα για κάθε περιοχή μελέτης, δύο αρχεία pdf που παρουσιάζονται τα
τρισδιάστατα μοντέλα των περιοχών, και δύο τελικοί ορθοφωτοχάρτες, στους οποίους
απεικονίζονται οι περιοχές μελέτης με ναδίρ προβολή. Μέσα από τις διαδικασίες
επεξεργασίας αποδεικνύεται ότι μπορούν να παραχθούν χαρτογραφικά προϊόντα
μεγάλης ευκρίνειας μέσα από μία σειρά εξειδικευμένων διαδικασιών που δεν είναι
άμεσα διαθέσιμα και προσβάσιμα από τους ερευνητές. Το εξειδικευμένο προσωπικό
που συμμετέχει τόσο στη συλλογή των δεδομένων από το πεδίο όσο και στην
επεξεργασίας αυτών στο εργαστήριο, πρέπει να είναι ικανό να προγραμματίσει αρχικά
την περίοδο (ημέρα, ώρα) συλλογής των δεδομένων για την βέλτιστη καταγραφή του
χώρου, λαμβάνοντας υπόψιν τις καιρικές συνθήκες, τη θέση του ήλιου και το ανάγλυφο
της περιοχής, καθώς και όλες τις παραμέτρους που μπορεί να δημιουργήσουν
προβλήματα στην επεξεργασία των δεδομένων, όπως σκοτεινά σημεία που έχουν σαν
αποτέλεσμα την έλλειψη πληροφορίας στα τελικά προϊόντα. Τέλος, διαπιστώνεται ότι
αυτή η μεθοδολογία είναι γρήγορη, αξιόπιστη και οικονομικά προσιτή για τους
ερευνητές για τη ποιότητα των δεδομένων που παράγονται.

8
Σκοπός
Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η τρισδιάστατη (3D)
χαρτογράφηση μεγάλης κλίμακας γεωμορφολογικών δομών, με τη χρήση Συστημάτων
μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών – Unmanned Aerial System (ΣμηΕΑ – UAS).
Αποτέλεσμα της τρισδιάστατης χαρτογράφησης είναι η παραγωγή τρισδιάστατων
μοντέλων για τη καταγραφή, τη παρακολούθηση, την εκτίμηση, τη τεκμηρίωση, τη
κατανόηση και τη διαχείριση των περιοχών αυτών. Αναλυτικότερα, με την αξιοποίηση
των ΣμηΕΑ, μέσα από το σχεδιασμό των πτήσεων γίνεται εφικτή η 3D χαρτογράφηση
περιοχών με έντονο ανάγλυφο, που χρήζει μελέτη, και πολλές φορές είναι δυσπρόσιτη.
Η χρήση των ΣμηΕΑ μας εξασφαλίζει εικόνες υψηλής ανάλυσης με γνωστές τις
συντεταγμένες στο προβολικό κέντρο της κάθε εικόνας ή βίντεο υψηλής ανάλυσης 4Κ,
χωρίς τη πληροφορία των συντεταγμένων. Ανάλογα τη περιοχή και την επιφάνεια που
χρήζει μελέτη, οι φωτογραφίες που λαμβάνονται είναι είτε με τη κάμερα κάθετη
(oblique) είτε οριζόντια (nadir) προς το στόχο. Οι συντεταγμένες όπου έχουν οι εικόνες
διευκολύνουν τη διαδικασία της γεωαναφοράς του 3D μοντέλου στο πραγματικό χώρο.
Τα προϊόντα που παράγονται είναι αποτέλεσμα κατάλληλης επεξεργασίας των εικόνων
αυτών. Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας στα μοντέλα αποδίδονται μετρήσεις
κλίμακας είτε από στόχους που τοποθετήθηκαν στο πεδίο είτε από μετρήσεις που
πάρθηκαν από ήδη υπάρχοντες σταθερούς στόχους. Οι περιοχές μελέτης που
επιλέχθηκαν να χαρτογραφηθούν στη παρούσα εργασία είναι γεωλογικές δομές,
ηφαιστειακής μορφής, με έντονο ανάγλυφο, μη εύκολα προσβάσιμες. Η πρώτη περιοχή
βρίσκεται βόρεια-βορειοδυτικά του οικισμού της Βρίσας στην νότια Λέσβο, και η
δεύτερη περιοχή εντοπίζεται νοτιοανατολικά του οικισμού Πεδή, στις ανατολικές
ακτές του νησιού.

9
Εισαγωγή
Γεωγραφία
Η γεωγραφία και η χαρτογραφία, είναι δύο λέξεις Ελληνικές με παγκόσμια
χρήση. Η μελέτη της Γεωγραφίας ξεκίνησε από τις καταβολές του ανθρώπινου
πολιτισμού. Η γεωγραφία ήταν πάντα η αυτοτελής εκείνη επιστήμη η οποία
λειτούργησε ως μία ενεργητική «διασύνδεση», άλλων αυτοτελών θεματικών
επιστημών με το γεωχώρο. Είναι η επιστήμη εκείνη, που «μεταφέρει», «εμβαπτίζει»,
«δομεί», «συσχετίζει», «ερμηνεύει», «μετασχηματίζει», άλλες θεματικές επιστήμες
στο γεωχώρο. Οι απαρχές της ως ξεχωριστού κλάδου συστηματικής έρευνας και
μελέτης τοποθετούνται στην Ελληνική Κλασική Αρχαιότητα. Ο Ηρόδοτος, ο
Αναξίμανδρος, ο Ερατοσθένης, ο Στράβωνος, ο Κλαύδιος Πτολεμαίος υπήρξαν οι
πρωτοπόροι της επιστημονικής γεωγραφίας – χαρτογραφίας, ως μελέτη τόσο των
φυσικών διεργασιών και μεταβολών της επιφάνειας της γης όσο και των φαινομένων
που απορρέουν από την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον του, στο χώρο
και το χρόνο. Στο σύγχρονο κόσμο, η Γεωγραφία καθιερώθηκε ως επιστημονικός
κλάδος στη δυτική Ευρώπη και στη βόρεια Αμερική τον 19ο αιώνα. Αρχικά ανήκε στις
φυσικές επιστήμες για τη μελέτη της επιφάνειας, του ανάγλυφου, της βλάστησης και
του κλίματος της γης. Σταδιακά όμως εξελίχθηκε σε κοινωνική επιστήμη για τη μελέτη
των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο χώρο και το χρόνο. Η σύγχρονη επιστήμη της
γεωγραφίας κινείται ανάμεσα σε δύο κόσμους και επιχειρεί να τους συνθέσει, τον
κόσμο των φυσικών και τον κόσμο των κοινωνικών επιστημών. Με βάση τη
διεπιστημονική, συνθετική και διαχρονική προσέγγιση, η σύγχρονη γεωγραφία
αναλύει και ερμηνεύει τη συγκρότηση και διαφοροποίηση του χώρου έτσι όπως
διαμορφώνεται και μεταβάλλεται κάτω από τη διαρκή αλληλεπίδραση φυσικών
παραγόντων, όπως το κλίμα, το ανάγλυφο, τη βλάστηση.
Η ανάγκη του ανθρώπου για συστηματική ταξινόμηση των ιδιαίτερων
στοιχείων της γήινης επιφάνειας σχετικά με τη χωρική κατανομή, καθώς και η ζήτηση
χαρτών εξειδικευμένων θεμάτων που αφορούσαν στη γήινη επιφάνεια, ήταν η αιτία
που οδήγησε στην κατασκευή των πρώτων χαρτών. Οι χάρτες αυτοί απετέλεσαν την
πρώτη μορφή GIS (Geographic Information Systems). Η ανάπτυξη μεθόδων λήψης και
ανάλυσης αεροφωτογραφιών και εικόνων τηλεανίχνευσης είχαν ως αποτέλεσμα τη
χαρτογράφηση με μεγαλύτερη ακρίβεια από ότι τα προηγούμενα χρόνια. Οι ίδιες
μέθοδοι ήταν αυτές που έδωσαν στους επιστήμονες τεράστιες δυνατότητες όχι απλώς
για έρευνα, αλλά και για σημαντική αύξηση της ακρίβειας των αποτελεσμάτων που
προκύπταν από αυτή. Η πρώτη προσπάθεια για συστηματική χρησιμοποίηση των
χαρτογραφικών δεδομένων έγινε κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ‘60 και του ‘70.
Ιδιαίτερα οι σχεδιαστές και οι αρχιτέκτονες στις Η.Π.Α. συνειδητοποίησαν ότι τα
δεδομένα που προέρχονται από διαφορετικές πρωτογενείς έρευνες, μπορούν να
συνδυαστούν και να ενοποιηθούν επικαλύπτοντας διαφανή αντίγραφα χαρτών σε μία
φωτεινή τράπεζα. Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια χρησιμοποίησης των
χαρτογραφικών δεδομένων από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή έγινε το 1963 από τον
Howard Τ. Fisher. Το πρόγραμμα του Fisher ονομάστηκε SYMAP (Synagraphic
Mapping System) και δημιουργούσε απλούς χάρτες τυπώνοντας στατιστικές τιμές
πάνω σε έναν κάνναβο, ενώ τα αποτελέσματα προβάλλονταν με πολλούς τρόπους
χρησιμοποιώντας διαδοχικές γραμμικές εκτυπώσεις για την παραγωγή κατάλληλων
αποχρώσεων του γκρι. Από τότε μία σειρά εξελίξεων όχι μόνο στα προγράμματα αυτά

10
αλλά και στην τεχνολογία των υπολογιστών ως μηχανήματα, είχαν ως αποτέλεσμα τη
δημιουργία των νέων συστημάτων που χειρίζονται, αναλύουν και παρουσιάζουν
πληροφορίες από το γεωγραφικό χώρο.
Το γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών (Γ.Π.Σ.) ορίζεται σαν: Η επιστήμη, η
τέχνη και η τεχνολογία για τα διαχείριση γεωχωρικών δεδομένων και πληροφοριών
(Χατζόπουλος, 2012). Τα γεωχωρικά δεδομένα είναι δείγματα από φαινόμενα του
πραγματικού κόσμου και νοητά οργανώνονται και εκτείνονται σε πολλαπλά επίπεδα
πάνω στην έκταση του γεωγραφικού χώρου. Τα Γ.Π.Σ. ουσιαστικά δημιουργούν ένα
γεωμετρικό σκελετό με βάση τα χαρακτηριστικά του γεωγραφικού χώρου και πάνω
στα χαρακτηριστικά αυτά τοποθετούν τις αντίστοιχες γεωχωρικές πληροφορίες.
Συνεπώς, η θέση κλειδί σε ένα Γ.Π.Σ. έχουν το σύστημα του ηλεκτρονικού υπολογιστή,
τα γεωχωρικά δεδομένα και οι χρήστες που τα λειτουργούν. Μέχρι τώρα δόθηκε
έμφαση στην τοπογραφική πληροφορία που βασικά ασχολείται με τη θέση σημείων
που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια της γης και εκφράζεται με συντεταγμένες. Η
χρήση του Η/Υ με το συνδυασμό των τοπογραφικών πληροφοριών σε ψηφιακή μορφή
μας δίνει τη δυνατότητα να κατασκευάσουμε ψηφιακούς χάρτες, μεγάλης κλίμακας, οι
οποίοι έχουν το πλεονέκτημα να μένουν αναλλοίωτοι στο πέρασμα του χρόνου και να
επιδέχονται αναθεώρηση με μεγάλη ευκολία λόγω των άμεσα προσβάσιμων αρχικών
πληροφοριών.
Χαρτογραφία
Η κατασκευή χαρτών είναι μία από τις αρχαιότερες δραστηριότητες του
ανθρώπου. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους τα παλιότερα σχέδια που έχουν βρεθεί και
που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν χάρτες χρονολογούνται ακόμα και 30.000
χρόνια πριν. Έχουν δε βρεθεί χαραγμένα σε σπηλιές, σε κομμάτια οστράκου ή σε
κομμάτια οστών. Ένα σημαντικότατο εύρημα της προϊστορικής περιόδου είναι ο
χάρτης που βρέθηκε στον οικισμό του Τσατάλ Χογιούκ της Τουρκίας και
χρονολογείται γύρω στο 7.500 π.Χ.. Ο χάρτης έχει τη μορφή τοιχογραφίας, έχει μήκος
περίπου 3 μέτρα και απεικονίζει τον οικισμό σε κάτοψη καθώς και ένα γειτονικό
ηφαίστειο.

Εικόνα 1. Χάρτης κάτοψης της πόλης Τσατάλ Χογιούκ 7.500 π.Χ.

Η χαρτογραφία αναδείχθηκε σε υψίστης μορφής επιστήμη, τεχνολογία και

τέχνη, κυρίως από την Αναγέννηση και μετά, με κορύφωση τους Νέους Χρόνους του

11
17ου και 18ου αι., τότε που σχεδόν δύο στους πέντε επιστήμονες ασχολούταν με
οπουδήποτε τρόπο με τη χαρτογραφία. Αργότερα, εντάχθηκε στο μεγάλο τεχνολογικό
ρεύμα που ανέδειξαν οι μεγάλοι πόλεμοι του πρώτου μισού του 20ου αιώνα και η
διαστημική τεχνολογία, που αναπτύχθηκε στο δεύτερο μισό του. Η χαρτογραφία
ορίζεται σαν η τέχνη, η επιστήμη και η τεχνολογία που ασχολείται με τη σύνταξη και
κατασκευή χαρτών με αυξημένη αποδοτικότητα επικοινωνίας, ή πιο αναλυτικά, με την
αποδοτική παρουσίαση πληροφορίας που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη γεωγραφική
θέση, πάνω σε χαρτί, πλαστικό ή άλλης επιφάνεια όπως η οθόνη του Η/Υ, σε δύο ή
τρεις διαστάσεις. Με τον όρο αποδοτική παρουσίαση εννοούμε το καλύτερο δυνατό
τρόπο μεταβίβασης της πληροφορίας από έναν χάρτη, στο χρήστη. Η τεχνολογία
αφορά τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για το σχεδιασμό και τη κατασκευή του
χάρτη και είναι φυσικό να επηρεάζονται από τη σύγχρονη τεχνολογία, την
πληροφορική και τις εξελίξεις της. Η ανάπτυξη της πληροφορικής έδωσε στο
χαρτογράφο πολλά εργαλεία χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ελάττωσε το
επιστημονικό βάθος της χαρτογραφίας. Ο αυτοματισμός απλούστατα καθιστά τη
σύνθεση, αποθήκευση, επαναχρησιμοποίηση και αναπαραγωγή των επιμέρους
στοιχείων και του συνόλου του χάρτη ευκολότερη, ταχύτερη, χαμηλότερου κόστους
και καλύτερης ποιότητας.
Φωτογραμμετρία
Η Φωτογραμμετρία ορίζεται σαν: Η επιστήμη, η τέχνη και η τεχνολογία πού
χρησιμοποιεί εικόνες για να πάρει από αυτές αξιόπιστη μετρική πληροφορία
(Χατζόπουλος, 2012). Γενικά η φωτογραμμετρία είναι η επιστήμη εκείνη που παράγει
μετρήσεις από φωτογραφίες, αεροφωτογραφίες και γενικότερα από κάθε είδους
εικόνες. Πιο συγκεκριμένα, με τη φωτογραμμετρία μπορούν να εξαχθούν πληροφορίες
για το υψόμετρο, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό τρισδιάστατες οντότητες.
Εφευρέτης της μεθόδου αυτής ήταν ο Γάλλος ερευνητής Aime Laussedat το
1851, όταν πρώτος αντελήφθη την αξία της, βασιζόμενος σε κάθετη και πλάγια
φωτογράφηση αντικειμένων. Χρειάστηκε όμως να περάσει σχεδόν μισός αιώνας για να
γίνει αντιληπτή η αξιοποίηση της μεθόδου αυτής, ειδικά για τη χαρτογράφηση
περιοχών, όπου συνετέλεσε η εξέλιξη του αεροπλάνου. Στη δεκαετία που προηγήθηκε
του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η φωτογραμμετρία σημείωσε ευρύτατη χρήση ειδικά
στην τοπογραφία. Με την έναρξη του πολέμου όπου για στρατιωτικές ανάγκες άρχισε
να αναπτύσσεται η αεροφωτογραφία η μέθοδος αυτή έλαβε νέες διαστάσεις
αποτελεσματικής εφαρμογής καλούμενη επί τούτου αεροφωτογραμμετρία. Σήμερα η
φωτογραμμετρία αποτελεί την κυρίαρχη μέθοδο στη χαρτογραφία και την τοπογραφία
καθώς και σε πολλές μελέτες. Ο εξοπλισμός και τα όργανα (φωτογραφικές μηχανές,
κ.λπ.) που χρησιμοποιούνται στη μέθοδο αυτή έχουν ήδη εξελιχθεί σε πολύ υψηλό
βαθμό μέχρι αυτοματοποίησης.
Στην φωτογραμμετρία για τοπογράφηση μέχρι πρότινος χρησιμοποιείτο
περισσότερο η συμβατική φωτογραφία σε ψηφιακή μορφή, ενώ σήμερα
χρησιμοποιείται και η ψηφιακή αεροφωτογραφία αλλά και η ψηφιακή διαστημική
φωτογραφία η οποία έρχεται από τους δορυφόρους υψηλής ανάλυσης. Η
φωτογραμμετρία είναι σε θέση να παραλάβει τη ψηφιακή φωτογραφία και
χρησιμοποιώντας επιστημονικές μεθόδους, κατάλληλα όργανα και έμπειρους χειριστές
να πάρει την αξιόπιστη μετρητική πληροφορία. Η μετρητική πληροφορία εμπεριέχει

12
και την αναγνώριση του αντικειμένου αλλά προπαντός έχει σαν περιεχόμενο τον
ακριβή προσανατολισμό της θέσης του αντικειμένου στον τρισδιάστατο χώρο σε σχέση
με άλλα αντικείμενα ή σε σχέση με ένα σύστημα αναφορά (W.G.S. ‘84/ Ε.Γ.Σ.Α. ’871)
και τον ακριβή προσδιορισμό γεωμετρικών στοιχείων όπως μήκη, πλάτη, ύψη, γωνίες,
διεύθυνση. Η όλη διαδικασία απόσπασης της μετρητικής πληροφορίας γίνεται με τη
βοήθεια κατάλληλου λογισμικού και για το λόγο αυτό η διαδικασία ονομάζεται
λογισμική φωτογραμμετρία. Επιπλέον η σύγχρονη λογισμική φωτογραμμετρία
διαθέτει πληθώρα εργαλείων που επιτρέπουν σε μεγάλο βαθμό την αυτοματοποίηση
της διαδικασίας, όπως είναι οι προσανατολισμοί, το ψηφιακό μοντέλο εδάφους, η
ορθοφωτογραφία και η χαρτογράφηση χαρακτηριστικών.
Τα πλεονεκτήματα της φωτογραμμετρίαw συνοψίζονται ως εξής:
• Ελαχιστοποίηση εργασιών πεδίου.
• Μεγάλη γεωμετρική ακρίβεια, που επιτρέπει σε μεγάλο βαθμό τον
αυτοματισμό στη χαρτογράφηση.
• Είναι ταχύτερη σε σχέση με τις επίγειες μετρήσεις.
• Οικονομική.
• Δημιουργεί μόνιμο αρχείο καταγραφής του εδάφους κατά τη στιγμή λήψης της
φωτογραφίας.
• Προσφέρει ευκολότερη προσβασιμότητα στη περιοχή μελέτης, σε αντίθεση με
τις επίγειες μετρήσεις, που σε απόκρημνα μέρη ή μέρη με πυκνή βλάστηση
καθίστανται αδύνατη.
• Συνεχή απεικόνιση.
Τα μειονεκτήματα της διαδικασίας της φωτογραμμετρίας είναι:
• Πολλές πιθανές πηγές σφαλμάτων κατά τη φωτογραμμετρική συλλογή
(διάθλαση ατμόσφαιρας, φωτεινότητα, μετρήσεις από γεωδαιτικούς σταθμού ή
GPS, βλάστηση).
• Απαιτήσεις σε σημεία ελέγχου στο έδαφος (φωτοσταθερά).
• Εξειδικευμένο προσωπικό για την εφαρμογή όλων των κατάλληλων
προδιαγραφών για τη συλλογή και την περαιτέρω επεξεργασία των δεδομένων.

Τέλος, σε εφαρμογές που απαιτούν υψηλής ακρίβειας υψομετρικές καμπύλες, η

φωτογραμμετρία αποτελεί ουσιαστικά τη μόνη εφικτή μέθοδο.

Στην Ελλάδα η ΓΥΣ (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού) χρησιμοποιώντας

φωτογραμμετρικές μεθόδους, έχει καλύψει ολόκληρη την Ελλάδα με χάρτες 1:50.000
από τους οποίους με γενίκευση παράγει τους χάρτες μικρότερης κλίμακας 1:100.000
και 1:1250.000. Η ΓΥΣ έχει καλύψει την Ελλάδα χρησιμοποιώντας φωτογραμμετρικές
μεθόδους με χάρτες κλίμακας 1:5.000 από τους οποίους παράγονται με γενίκευση οι
χάρτες με κλίμακες 1:10.000 και 1:25.000. Πέραν από τη ΓΥΣ άλλες υπηρεσίες
χρησιμοποιούν φωτογραμμετρία για την παραγωγή χαρτών είναι ο ΟΚΧΕ και μέσω

1
WGS ’84: World Geodetic System 1984
ΕΓΣΑ ’87: Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς 1987

13
αυτού η Κτηματολόγιο ΑΕ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η σύνταξη του χαρτογραφικού
υποβάθρου για το κτηματολόγιο βασίζεται στη φωτογραμμετρία.

14
Γεωλογικό υπόβαθρο
Γεωλογία της Ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου

Χάρτης 1. Γενικός Γεωλογικός Χάρτης Ελλάδας.

Τριτογενής και τεταρτογενής ηφαιστειότητα του Ελληνικού χώρου

Κατά την εξέταση των γεωτεκτονικών ζωνών διαπιστώνεται, εκτός από τα

παλιά ηφαιστειακά πετρώματα του Αλπικού κύκλου, και ορισμένες περιοχές νέων
ηφαιστειακών πετρωμάτων (Ροδόπη, Αλμωπία) που δεν συνδέονται με την Αλπική
γεωτεκτονική εξέλιξη και φυσικά δεν συνδέονται και με τις συγκεκριμένες ζώνες στις
οποίες εμφανίζονται. Τα ηφαιστειακά αυτά πετρώματα μαζί με τα ηφαιστειακά του
Αιγαίου συνιστούν τη νέα μετά- αλπική ηφαιστειότητα που συνδέεται με το νέο-
σύγχρονο γεωτεκτονικό καθεστώς της βύθισης της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την
Ευρωπαϊκή στο χώρο του Αιγαίου.

Θα πρέπει να τονισθεί πάντως ότι παρόλο που συνολικά η νέα αυτή

ηφαιστειότητα αποδίδεται στη βύθιση της Αφρικανικής πλάκας, εντούτοις δεν έχουν
δικαιολογηθεί ικανοποιητικά η εξάπλωση των ηφαιστειακών κέντρων σε όλες τις
περιοχές καθώς και ο χημισμός όλων των εμφανίσεων. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες

15
απόψεις (Fytikas et. al., 1984) η ηφαιστειότητα θεωρείται ότι έλαβε χώρα σε συνεχείς
διαδοχικές φάσεις από το Ολιγόκαινο μέχρι σήμερα. Η πρώτη και δεύτερη φάση
έλαβαν χώρα στη διάρκεια Ολιγοκαίνου – Μέσου Μειοκαίνου στο χώρο του Βορείου
Αιγαίου και συνίστανται από ασβεσταλκαλικές και σονσονιτικές ενδιάμεσες λάβες και
πυροκλαστικά υλικά. Πιο συγκεκριμένα τα ηφαιστειακά πετρώματα που συναντώνται
στις περιοχές αυτές είναι ανδεσίτες, δακίτες, βασάλτες και ρυόλιθοι, ενώ από τα
πυροκλαστικά υλικά τη μεγαλύτερη εξάπλωση έχουν οι ιγνιμβρίτες κυρίως στη
περιοχή της Λέσβου. Ιδιαίτερα στη νήσο Λέσβο τα ηφαιστειακά πετρώματα καλύπτουν
περισσότερο από τη μισή έκταση της Νήσου (όλο το δυτικό τμήμα), συγκροτούν
διάφορα ηφαιστειακά κέντρα (Βατούσας, Σκουτάρου, Ερεσού, Λεπέτυμνου,
Πολιχνίτου) και η ηλικία τους κυμαίνεται από 23-16 Μα (Κάτω- Μέσο Μειόκαινο).

Δημιούργημα της ηφαιστειότητας της Λέσβου είναι το πολύ μεγάλης

σπουδαιότητας «Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου», που βρίσκεται στο δυτικό άκρο
της νήσου στο χωριό Σίγρι. Πρόκειται για ένα μεγάλης έκτασης δάσος της περιόδου
εκείνης αποτελούμενο από μεγάλου ύψους δένδρα, κυρίως προγονικής μορφής του
είδους Σεκόια, που απολιθώθηκαν από τα ηφαιστειακά υλικά. Αναμφισβήτητα
πρόκειται για το σημαντικότερο γεωλογικό μνημείο της Ελλάδας και ένα από τα
σημαντικότερα όλου του κόσμου, καθιερώθηκε ως ένα από τα παγκόσμια γεωπάρκα
της UNESCO.

Μια τρίτη φάση στο Άνω Μειόκαινο εκδηλώθηκε στο περιορισμένο χώρο του
Ανατολικού Αιγαίου με λίγες εμφανίσεις. Η τέταρτη και σπουδαιότερη φάση
αντιπροσωπεύει την ηφαιστειότητα Πλειοκαίνου- Τεταρτογενούς του Νότιου-
Αιγαιακού ηφαιστειακού τόξου, άμεσα συνδεδεμένου με την ενεργό βύθιση της ζώνης
Benioff κάτω από το Αιγαίο, καθώς και την ηφαιστειότητα της Αλμωπίας. Ορισμένα
από τα ηφαίστεια του τόξου θεωρούνται γεωλογικά ενεργά και συντηρούν σημαντικά
γεωθερμικά πεδία, τα ηφαιστειακά πετρώματα του Αιγαιακού τόξου είναι ανδεσίτες,
βασάλτες, και ρυόλιθοι, τυπικού ασβεσταλκαλικού χημικού χαρακτήρα.
Περίοδος Κάτω Μειοκαίνου 20 – 17 Μα

Το Κάτω Μειόκαινο σημαδεύεται γεωτεκτονικά από την ηπειρωτική

σύγκρουση της Αραβικής μικροπλάκας με την Ευρασία, που είχε σαν αποτέλεσμα τη
μερική απόσυρση της θάλασσας από το χώρο της σύγκρουσης όπου αναπτύχθηκαν
πολύ ρηχές περιοχές με συνθήκες εβαπορικής ιζηματογένεσης. Σχηματίζεται επίσης
ένα ενδοκόπλωμα στην αρχική ηπειρωτική διάρρηξη της Ερυθράς Θάλασσας. Η
δημιουργία αυτής της γέφυρας ξηράς στη περιοχή της Μεσοποταμίας επέτρεψε τη
μετανάστευση πολλών ειδών θηλαστικών ζώων καθαρά Αφρικανικών που
μετανάστευσαν στην Ευρασία. Με τα παραπάνω γεωτεκτονικά γεγονότα προκλήθηκε
διακοπή της ανοιχτής θαλάσσιας σύνδεσης ανατολικής Παρατηθύος με τον Ινδο-
Ειρηνικό ωκεανό.
Στην περίοδο του Κάτω-Μέσου Μειόκαινου πριν από 22,5 μέχρι 13
εκατομμύρια χρόνια, η ηφαιστειακή δραστηριότητα μεταναστεύει νοτιότερα και
εκδηλώνεται στη περιοχή του Βορείου και Κεντρικού Αιγαίου με επέκταση προς τη
Μικρά Ασία. Δείγματά της βρίσκουμε στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου, Ίμβρο, Λήμνο, Αγ.
Ευστράτιο, και Λέσβο, τα οποία διασώθηκαν από τη μεταγενέστερη καταβύθιση της

16
περιοχής μεταξύ των νησιών, η οποία έλαβε χώρα κατά το Τεταρτογενές. Λιγότερο
διαδεδομένα είναι τα ηφαιστειακά κέντρα στη Χίο, τα Ψαρά, τα Αντίψαρα, τη Σκύρο
και την Εύβοια. Η έντονη ηφαιστειακή δράση συνδέεται με τη δημιουργία του
Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου και της Λήμνου. Λόγω της ηφαιστειακής
δραστηριότητας, μεγάλοι όγκοι ηφαιστειακών υλικών και ηφαιστειακής στάχτης
παρασύρθηκαν από μεγάλες ποσότητες νερού και προκάλεσαν μεγάλης κλίμακας
λασποροές που κάλυψαν τη βλάστηση της περιοχής.

Το γεωλογικό υπόβαθρο του νησιού της Λέσβου αποτελείται από μια

κρυσταλλική επιμεταμορφική σειρά, που περιλαμβάνει κυρίως αδιαπέρατους φυλλίτες
και μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους με ενδιαστρώσεις φακών μαρμάρου. Η ηλικία των
σχηματισμών αυτών θεωρείται Ανωπαλαιοζωική έως Τριαδική (Παπαδάκης, 1966,
Χριστόπουλος, 1991). Τοπικά η σειρά αυτή περιέχει τεκτονικά εγκλείσματα
οφειολιθικών σωμάτων εν μέρει σερπεντινιωμένα. Είναι διακριτές επίσης δύο
ηφαιστειακές σειρές.

• Η παλαιότερη ηφαιστειακή σειρά που παρουσιάζει μια ασβεστο-αλκαλική

συγγένεια, ηλικίας 19 έως 15 εκ. ετών και συνιστά τη κύρια μάζα των
ηφαιστειακών πετρωμάτων του νησιού. Ακολουθείται από ιγνιμβρίτες με
μέγιστα πάχη 100 μέτρα περίπου. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στη συνέχεια
χαρακτηρίζεται από όξινα πυροκλαστικά και ανδεσιτικές έως βασαλτικές -
ανδεσιτικές λάβες.
• Η νεότερη ηφαιστειακή σειρά που αποτελείται από αλκαλικές βασαλτικές
εκχύσεις που παρουσιάστηκαν στη διάρκεια ή και μετά το Κατώτερο
Πλειόκαινο. Τα Νεογενή ιζήματα που αποτελούνται από μάργες και ηφαιστειο-
ιζηματογενείς αποθέσεις με τοπικές ασβεστολιθικές και αρενιτικές
ενδιαστρώσεις. Πυριγενή πετρώματα: που κυρίως αποτελούνται από
ιγνιμβρίτες, ρυολιθικού έως ρυοδατικού χαρακτήρα Μειοκανικής-
Πλειοκαινικής ηλικίας, που εμφανίζονται βορειότερα της περιοχής της Θέρμης.

Ο ιγνιμβρίτης είναι ηφαιστειογενές πέτρωμα που έχει δημιουργηθεί από θερμά

αέρια ηφαιστείου, τα οποία παρέσυραν θραύσματα ελαφρόπετρας, υάλου και άλλων
υλικών, που επικάθησαν στην συνέχεια στο έδαφος σε μορφή τόφων και καθώς ήταν
θερμά συγκολλήθηκαν μεταξύ τους. Το χρώμα τους ήταν αρχικά λευκό, αλλά με το
πέρασμα του χρόνου έγινε ροζ ή κόκκινο, λόγω εξαλλοίωσης του αιματίτη.

17
Γεωλογικές Μετρήσεις – Τεκτονικά Στοιχεία

Στη παρούσα εργασία κληθήκαμε να χαρτογραφήσουμε με τη βοήθεια της

επιστήμης της φωτογραμμετρίας, γεωλογικές δομές. Από τα παραγόμενα
αποτελέσματα τα οποία ενδιαφέρουν άμεσα τους γεωλόγους επιστήμονες μπορούμε να
αποσπάσουμε μετρήσεις πέρα από τα μήκη, τα πλάτη αυτών καθώς και τη θέση τους
στο χώρο, έχουμε μετρήσεις που αφορούν τις κλίσεις και τις διευθύνσεις αυτών των
επιφανειών που μεταγενέστερα μπορούν να φανούν ωφέλιμες σε περίπτωση που χρήζει
ένα πρανές μελέτη για τυχόν καλαισθητικά φαινόμενα.

Ως τεκτονικά στοιχεία ορίζεται: η διεύθυνση, η μέγιστη κλίση, η φορά μέγιστης

κλίσης. Η γνώση των στοιχείων αυτών επιτρέπει στους γεωλόγους να προσδιορίζουν
πλήρως τη θέση στο χώρο των στρωμάτων αλλά και κάθε άλλου γεωλογικού επιπέδου,
όπως ρήγματα, διακλάσεις, σχιστότητα.

Η διεύθυνση (strike) ενός γεωλογικού επιπέδου ονομάζεται η οριζόντια γωνία

που σχηματίζεται από το σταθερό οριζόντιο άξονα Β-Ν και μία οριζόντια ευθεία του
επιπέδου, που αποτελεί τη λεγόμενη παράταξη (strike-line) αυτού. Για παράδειγμα,
όταν λέμε ότι το τάδε κεκλιμένο στρώμα έχει επιφάνεια στρώσης με διεύθυνση Β30Α
που σημαίνει ότι η παράταξη του έχει βορειανατολικό προσανατολισμό ως προς τον
άξονα Β-Α και σχηματίζει γωνία 30ο.

Μέγιστη κλίση (dip) ενός γεωλογικού επιπέδου ονομάζεται η γωνία η

αντίστοιχη της διέδρου που σχηματίζεται από το συγκεκριμένο επίπεδο και ένα
οριζόντιο επίπεδο. Συνεπώς η ΜΚ μετριέται πάντοτε σε κατακόρυφο επίπεδο κάθετο
στη διατομή των δύο επιπέδων (παράταξη), σε μοίρες ή επί της εκατό. Κάθε άλλη
γωνία, που μετριέται σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο μη κάθετο στη παράταξη,
ονομάζεται φαινόμενη κλίση (apparent dip) και είναι πάντοτε μικρότερη της μέγιστης,
έως και μηδενική εάν η τομή είναι παράλληλη με τη διεύθυνση των στρωμάτων, οπότε
αυτά φαίνονται οριζόντια.

Φορά μέγιστης κλίσης (direction of true dip) ενός γεωλογικού επιπέδου είναι
ένα ανυσματικό μέγεθος κάθετο προς τη διεύθυνση του συγκεκριμένου επιπέδου, που
δείχνει προς τα πού μειώνεται η τιμή των παρατάξεων αυτού (κατεβαίνοντας σε
χαμηλότερα υψόμετρα). Για παράδειγμα, ένα κεκλιμένο στρώμα με διεύθυνση Β30Α
θα πρέπει αναγκαστικά να έχει ΦΜΚ είτε προς ΒΔ είτε προς ΝΑ. Έτσι η
συγκεντρωτική τυποποιημένη έκφραση των τεκτονικών στοιχείων μιας δέσμης
παράλληλων στρωμάτων μπορεί να είναι της μορφής Β30Α, 50ΒΔ, που δείχνει τη
διεύθυνση (Β30Α), τη ΜΚ (50) και τη ΦΜΚ (ΒΔ).

Εκτός από τα γεωλογικά επίπεδα μπορεί να καθοριστεί και η σχέση στο χώρο,
γραμμικών γεωλογικών στοιχείων, όπως είναι οι ευθύγραμμοι άξονες πτυχών, οι
γραμμές προστριβής των ρηγμάτων κ.α. Για παράδειγμα, όταν λέμε ότι ο τάδε άξονας
έχει στοιχεία 20ο/270ο (διαβάζεται 20 προς 270), που σημαίνει ότι βυθίζεται με γωνία
20 προς τα δυτικά.

18
Καταπτώσεις – Ανατροπές

Η κατάπτωση θεωρείται η ελεύθερη πτώση κομματιών πετρώματος, ή πολύ

σκληρού εδάφους, τα οποία αποσπώνται απότομα από κλιτείς με μεγάλη κλίση. Η
κινούμενη μάζα μετακινείται κατά τη μεγαλύτερη απόσταση στον αέρα. Στο σύνολο
της όμως, περιλαμβάνει: ελεύθερη πτώση, κίνηση με πηδήματα, κύλιση των τεμαχών.
Το όλο φαινόμενο περνάει από ορισμένα στάδια εξέλιξης. Καταρχήν παρατηρείται μια
προοδευτική απώλεια στήριξης του κομματιού που θα πέσει, η οποία κατά κανόνα
συνοδεύεται από μία διαστολή των ρωγμών. Ακολουθεί πολλές φορές αιώρησή του και
στο τέλος η πτώση του.

Για την αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών απαιτείται:

• η πλήρης γνώση της γεωλογικής δομής και εξέλιξης της ευρύτερης

περιοχής στην οποία εκδηλώθηκε το φαινόμενο,
• πλήρης γνώση της λιθοστρωματογραφικής διάρθρωσης, δηλαδή της
λιθολογίας, της αλληλουχίας των κατακόρυφων και των πλευρικών
μεταβάσεων, του πάχους και άλλων στοιχείων των γεωλογικών
σχηματισμών,
• απαιτείται πλήρης γνώση της τεκτονικής παραμόρφωσης, που
εκφράζεται μέσα από κάμψεις, παρέλξεις, πτυχές (συνεχής
παραμόρφωση), καθώς επίσης και από ρήγματα, διακλάσεις,
εφιππεύσεις (ασυνεχείς παραμόρφωση),
• ο ακριβής καθορισμός των επιφανειών ολίσθησης και γενικότερα ο
γεωμετρικός καθορισμός στο χώρο, των χαρακτηριστικών περιοχών και
τμημάτων της κατολισθαίνουσας μάζας.

Η εικόνα αυτή πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πλησιέστερη και καθορίζεται με

λεπτομερή γεωλογική χαρτογράφηση σε κλίμακες 1:1000, 1:5000, 1:10000 όλων των
στοιχείων της κατολίσθησης (κεφαλή, πόδας, εφελκυστικές ρωγμές, πλευρές,
διακλάσεις, ρήγματα κλπ.) καθώς επίσης με εκτέλεση ερευνητικών γεωτρήσεων και με
εκτέλεση γεωφυσικών διασκοπήσεων.

19
Περιοχή Μελέτης
Λέσβος
Η Λέσβος, το τρίτο σε μέγεθος ελληνικό νησί, έχει συνολική έκταση 1.630
τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το νησί έχει πληθυσμό 85.330 κατοίκους, σύμφωνα με την
απογραφή του 2011. Ανήκει στη Πελαγονική ζώνη και το αλπικό της υπόβαθρο
αποτελεί τμήμα της Κιμμερικής ηπείρου (Μουντράκης, 1983). Τη γεωλογική δομή της
Λέσβου τη συγκροτούν τέσσερις κύριες ενότητες πετρωμάτων. Το μεταμορφωμένο
υπόβαθρο Περμο-Τριαδικής ηλικίας που αποτελείται από σχιστόλιθους, χαλαζίτες,
φυλλίτες, μάρμαρα και κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους. Το οφιολιθικό κάλυμμα που
αποτελείται από βασικά και υπερβασικά μέλη, αμφιβολίτες και αμφιβολιτικούς
σχιστόλιθους καθώς και τα συνοδά ιζήματα. Τα ηφαιστειακά πετρώματα που
καλύπτουν μεγάλο μέρος της Λέσβου είναι αποτέλεσμα της έντονης ασβεσταλκαλικής-
σωσωνιτικής ηφαιστειακής δραστηριότητας που έλαβε χώρα κατά το Κατώτερο
Μειόκαινο στο ανατολικό Αιγαίο. Τέλος Νεογενή και Τεταρτογενή ιζήματα
περιορισμένης έκτασης, αποτελούν τους νεότερους σχηματισμούς του νησιού.
Η Λέσβος καλύπτεται κατά το μεγαλύτερο τμήμα της από ηφαιστειακά
πετρώματα, αποτέλεσμα της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας στο κεντρικό
Αιγαίο κατά τη διάρκεια του Κατώτερου Μειοκαίνου. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα
δημιούργησε σύνθετα ηφαιστειακά κέντρα με πολλά διαφορετικά σημεία εξόδου
ηφαιστειακών υλικών, τα οποία εντοπίζονται στο κεντρικό τμήμα της Λέσβου
(Λεπέτυμνος, Βατούσα, Άγρα).
Η Ελλάδα λόγω της θέσης της στο χώρο σύγκλισης δύο τεκτονικών πλακών,
έχει σύνθετη γεωλογική δομή και ποικιλία μορφών, σχηματισμών και σύγχρονων
φυσικών διεργασιών που αποτελούν τη γεωλογική-γεωμορφολογική κληρονομιά.

Χάρτης 2. Γεωλογικός Χάρτης Λέσβου.

20
 Η εργασία εστιάζει στην τρισδιάστατη απεικόνιση γεωλογικών δομών, με τις
δομές που μελετήθηκαν να αποτελούνται από ιγνιμβριτικής σύστασης πετρώματα. Οι
περιοχές μελέτης βρίσκονται στη νήσο Λέσβο, στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, στο
βόρειο-ανατολικό Αιγαίο. Οι δομές αυτές βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη πάνω στο
νησί, το ένα στο νότιο μέρος του, ανάμεσα στους δύο μεγάλους κόλπους του νησιού,
Καλλονής και Γέρας, και το δεύτερο βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του, κοντά στην
ακτή του νησιού. Οι περιοχές μελέτης με τις οποίες ασχοληθήκαμε στην εργασία αυτή
είναι δύο:
A. Η γεωλογική δομή στη περιοχή της Βρίσας, στη νότια Λέσβο, και
B. Η γεωλογική δομή στη περιοχή Καράβα, στην ανατολική Λέσβο.
Η περιοχή μελέτης Α, βρίσκεται 2 χλμ. βόρεια βορειοδυτικά από τον οικισμό
της Βρίσας. Είναι προσεγγίσιμη από τον επαρχιακό οδικό άξονα Πολιχνίτου –
Μεγαλοχωρίου, και μπροστά από τη γεωλογική δομή, διαρρέει ο Αλμυροπόταμος
ποταμός. Στη περιοχή αυτή συναντάμε κάθετες στηλοειδείς κατατμήσεις πετρωμάτων,
σε απότομο πρανές. Στηλοειδείς κατατμήσεις λαβών ονομάζεται το διάπυρο
πυκνόρευστο υλικό του μανδύα, το μάγμα, όπως ανεβαίνει από το μανδύα προς την
επιφάνεια ψύχεται και στερεοποιείται σε διάφορα βάθη όπου δημιουργούνται τα
εκρηξιγενή ή μαγματικά πετρώματα. Στα παράγωγα της ηφαιστειακής δράσης
συμπεριλαμβάνονται οι λάβες, όπου αναλόγως της περιεκτικότητάς τους σε διοξείδιο
του πυριτίου, διακρίνονται σε βασαλτικές και ανδεσιτικές - ρυολιθικές λάβες. Κάθετα
στην επιφάνεια ροής αυτών των λαβών συχνά σχηματίζονται κατά τη ψύξη τους
διακλάσεις που προκαλούν στο πέτρωμα μία στυλοειδή κατάτμηση από πολυγωνικά
πρίσματα. Οι στηλοειδείς λάβες ορίζονται ως πενταγωνικές πρισματικές μορφές λάβας
που δημιουργούνται από την απότομη ψύξη του μάγματος.

Χάρτης 3. Γεωλογικός Χάρτης Περιοχή Μελέτης Α.

21
 Η δεύτερη περιοχή μελέτης (Β), βρίσκεται 25 χλμ. βορειοδυτικά από τη πόλη
της Μυτιλήνης. Είναι προσβάσιμη από την επαρχιακή οδό Θερμής – Μήθυμνας. Σε
αυτή τη περιοχή η γεωλογική δομή, μεγάλοι ηφαιστειακοί τέμαχοι που
αποκαλύφθηκαν λόγω της διάβρωσης του εδάφους, δεν είναι εύκολα προσβάσιμοι
λόγω της πυκνή βλάστησης και του έντονου αναγλύφου.

Χάρτης 4. Γεωλογικός Χάρτης Περιοχή Μελέτης Β.

22
Θεωρητικό πλαίσιο
Αεροφωτογραφίες
Οι αεροφωτογραφίες αποτελούν τα πρωταρχικά δεδομένα της
Φωτογραμμετρίας και της Τηλεπισκόπησης. Για να χαρακτηριστεί μια φωτογραφία της
γης ως αεροφωτογραφία, θα πρέπει η φωτογράφιση να μην είναι επίγεια αλλά να
πραγματοποιείται από ορισμένο ύψος, δηλαδή η φωτογραφική μηχανή να βρίσκεται σε
πλατφόρμα αερομεταφοράς που μπορεί να είναι δορυφόρος, αεροπλάνο, ελικόπτερο,
αερόστατο, γερανός ή ένα ΣμηΕΑ.
Κατηγορίες αεροφωτογραφιών
Οι αεροφωτογραφίες ανάλογα με την κλίση του οπτικού άξονα της φωτογραφικής
μηχανής και της κατακόρυφου στο ίδιο σημείο, διακρίνονται σε:
• Αυστηρώς κατακόρυφες (όταν η διεύθυνση του οπτικού άξονα ταυτίζεται με
την κατακόρυφο).
• Οριζόντιες (οπτικός άξονας επί ορίζοντα).

Στα κυριότερα πλεονεκτήματα των κατακόρυφων αεροφωτογραφιών

περιλαμβάνεται το γεγονός ότι η κλίμακα είναι σχεδόν η ίδια σε όλη την
αεροφωτογραφία και μπορεί έως ένα βαθμό να υποκαταστήσει τον συμβατικό χάρτη
(Περάκης Κ., 1999). Παρόλα αυτά, τόσο οι κατακόρυφες όσο και οι πλάγιες
αεροφωτογραφίες συνεισφέρουν σε όλες τις φάσεις της φωτοερμηνευτικής διαδικασίας
για μία πληρέστερη και έγκυρη εξαγωγή χρήσιμων πληροφοριών. Στις κατακόρυφες
φωτογραφίες ο οπτικός άξονας της μηχανής είναι κατακόρυφος ή έχει κλίση < 3 μοίρες.
Ενώ, στις κεκλιμένες φωτογραφίες ο οπτικός άξονας έχει κλίση μέχρι και 45 μοίρες,
ενώ στις πλάγιες απεικονίζεται ο ορίζοντας του τόπου. Οι κατακόρυφες φωτογραφίες
συνήθως λαμβάνονται με 60% επικάλυψη δημιουργώντας στερεοζευγάρια. Η
επικάλυψη δημιουργεί το φαινόμενο της παράλλαξης κάνοντας δυνατό τον υπολογισμό
της τρίτης διάστασης.

Εικόνα 2. Κατακόρυφη και Πλάγια Αεροφωτογραφία και οι κύριες εφαρμογές τους.

23
Γεωμετρία απλής Α/Φ

Η γεωμετρία σχηματισμού εικόνας σε απλή Α/Φ είναι η κεντρική προβολή. Το

επίπεδο αναφοράς είναι η αφετηρία μέτρησης των υψομέτρων με το σημείο Α να έχει
θετικό υψόμετρο hA ενώ το σημείο Β να έχει αρνητικό υψόμετρο hΒ . Το προβολικό
κέντρο Ο βρίσκεται στη θέση που είναι ο φακός της μηχανής και (ΟΝ) είναι ο άξονας
της μηχανής που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι κατακόρυφος. Θα πρέπει να
σημειωθεί ότι στην αεροφωτογράφηση ο άξονας της μηχανής πρέπει να πληροί
συγκεκριμένες προδιαγραφές σχετικά με την απόκλιση που επιτρέπεται να έχει από την
κατακόρυφο. Η εικόνα σημείου Α δημιουργείται με την προβολή του σημείου Α από
το προβολικό κέντρο Ο και με την τομή της αντίστοιχης προβολικής ακτίνας (ΟΑ) με
το επίπεδο της εικόνας για να δημιουργηθεί έτσι το αντίστοιχο σημείο εικόνας α. Η
διαδικασία αυτή σχηματισμού εικόνας ονομάζεται κεντρική προβολή και ισχύει για τη
δημιουργία όλων των σημείων της Α/Φ.

Εικόνα 3. Γεωμετρία απλής Αεροφωτογραφίας.

Η κλίμακα στη κατακόρυφη Α/Φ μεταβάλλεται ανάλογα με το υψόμετρο που

βρίσκεται το σημείο. Όσο μεγαλύτερο είναι το υψόμετρο του σημείου, τόσο πιο κοντά
στο φακό βρίσκεται, και τόσο μεγαλύτερη κλίμακα εικόνας έχει. Αντίθετα με το σημείο
Α, το σημείο Β βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση και έχει μικρότερη κλίμακα.
Κλίμακα αεροφωτογραφίας
Η κλίμακα αεροφωτογραφίας εκφράζει τον αριθμό των μονάδων πραγματικού
μήκους στο έδαφος, οι οποίες αντιπροσωπεύονται από τις αντίστοιχες μονάδες της
αεροφωτογραφίας. Στην πραγματικότητα η κλίμακα αεροφωτογραφίας δεν είναι ενιαία
αλλά σημειακή, αφού είναι συνάρτηση του ύψους πτήσης, του αναγλύφου του
εδάφους, της εστιακής απόστασης και της κλίσης της αεροφωτογραφίας. Για τον λόγο
αυτόν όταν αναφερόμαστε σε κλίμακα αεροφωτογραφίας, στην πραγματικότητα
κάνουμε αναφορά στη μέση κλίμακα της αεροφωτογραφίας.
Η σχέση είναι θεμελιώδης και φανερώνει ότι η κλίμακα στην κατακόρυφη Α/Φ
μεταβάλλεται ανάλογα με το υψόμετρο που βρίσκεται το σημείο. Ο τύπος για τον
υπολογισμό της κλίμακας μιας αεροφωτογραφίας είναι ο παρακάτω:

24
 𝑓
𝑆=
𝐻−ℎ
Όπου:
S η κλίμακα της αεροφωτογραφίας
f η εστιακή απόσταση του φακού
H το ύψος πτήσης του αεροπλάνου από τη μέση στάθμη της θάλασσας
h το υψόμετρο του σημείου από τη μέση στάθμη της θάλασσας
H – h το ύψος πτήσης του αεροπλάνου για συγκεκριμένο σημείο του εδάφους

Εικόνα 4. Υπολογισμός κλίμακας Α/Φ.

Στερεοσκοπία

Η στερεοσκοπία ασχολείται με την οπτική αντίληψη του τρισδιάστατου χώρου

και η εφαρμογή της στον τομέα της φωτοερμηνείας-τηλεπισκόπησης αφορά τη
τρισδιάστατη παρατήρηση και ερμηνεία επίγειων αντικειμένων ή φαινομένων από
στερεοσκοπικές αεροφωτογραφίες (Warren, 1997). Η στερεοσκοπική παρατήρηση
επιτυγχάνεται με τη χρήση ζεύγους Α/Φ που παρουσιάζουν επικάλυψη. Οι δύο
αεροφωτογραφίες που έχουν ληφθεί από διαφορετικά σημεία αλλά με κοινή επικάλυψη
𝛣
καλούνται στερεοζεύγος. Για καλή στερεοσκοπική παρατήρηση ο λόγος 𝛨 πρέπει να
είναι μεταξύ 0,3 έως 1, όπου: Β είναι η απόσταση μεταξύ των κέντρων των διαδοχικών
φωτογραφιών, και Η το ύψος πτήσης.
Γεωμετρία στερεοζεύγους

Ο άνθρωπος όταν χρησιμοποιεί τα δύο του μάτια για να δει ένα αντικείμενο
τότε βλέπει στερεοσκοπικά δηλαδή μπορεί να εκτιμήσει άμεσα την τρίτη διάσταση ή
βάθος του αντικειμένου. Όταν όμως χρησιμοποιεί μόνο το ένα μάτι για να δει ένα
αντικείμενο, τότε δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει άμεσα το βάθος του αντικειμένου. Ο
προσδιορισμός της θέσης ενός σημείου στο χώρο δια μέσου της στερεοσκοπικής
όρασης γίνεται κατά κανόνα με την τομή των δύο ευθειών στο χώρο ή όπως

25
χαρακτηρίζεται από την ορολογία έχουμε μία εμπροσθοτομία του χώρου. Η γεωμετρία
αυτής της εμπροσθοτομίας επηρεάζεται από το μέγεθος της παραλλακτικής γωνίας Φ,
η καλύτερη να γεωμετρία αντιστοιχεί σε Φ = 90ο μοίρες. Κάτι ανάλογο με την
στερεοόραση συμβαίνει και με το στερεοζεύγος φωτογραφιών δηλαδή προσδιορίζεται
άμεσα η ακριβής θέση αντικειμένου στο τρισδιάστατο χώρο όταν το αντικείμενο έχει
εικόνες σε δύο στέρεο φωτογραφίες.

Εικόνα 5. Βασικές αρχές της στερεοσκοπικής όρασης.

Δύο φωτογραφίες χαρακτηρίζονται στέρεο όταν πληρούνται οι εξής συνθήκες:

• Είναι παρμένες από δύο διαφορετικούς σταθμούς λήψης.

• Έχουν επικάλυψη.
• Ο άξονας της φωτογραφικής μηχανής στην πρώτη λήψη και ο άξονας της
φωτογραφικής μηχανής στη δεύτερη λήψη είναι παράλληλοι μεταξύ τους και
κάθετοι στη φωτογραφική βάση Β που είναι το ευθύγραμμο τμήμα ανάμεσα
στα δύο σημεία λήψης Ο και Ο’.
• Το αντικείμενο είναι σταθερό όταν η μηχανή κινείται.

Εικόνα 6. Μετρήσεις Χ, Υ, h, σε στερεοζεύγος Α/Φ.

26
Εξωτερικός προσανατολισμός
Ο εξωτερικός προσανατολισμός, εκφράζει τη θέση και το προσανατολισμό της
φωτογραφίας στο χώρο κατά τη στιγμή της έκθεσης με 6 παραμέτρους (XL, YL, ZL, ωL,
φL, κL). Χρησιμοποιώντας τη συνθήκη συγγραμμικότητας και 3 απόλυτα
φωτοσταθερά, δημιουργούνται 6 εξισώσεις με 6 αγνώστους και η επίλυση του
συστήματος προσδιορίζει τις 6 παραμέτρους του εξωτερικού προσανατολισμού η
διαδικασία αυτή ονομάστηκε οπισθοτομία χώρου. Όταν μία δεύτερη επικαλυπτόμενη
φωτογραφία βλέπει τα ίδια φωτοσταθερά, τότε με τον ίδιο τρόπο δηλαδή με
οπισθοτομία χώρου προσδιορίζεται ο εξωτερικός προσανατολισμός και της δεύτερης
φωτογραφίας. Έχοντας τώρα οι δύο επικαλυπτόμενες φωτογραφίες γνωστό τον
εξωτερικό προσανατολισμό σε κάθε μία από αυτές και κάνοντας εμπροσθοτομία χώρου
δίνεται η δυνατότητα προσδιορισμού οποιωνδήποτε σημείων. Επιλέγοντας σημεία στη
τριπλή ζώνη επικάλυψης όπου τα σημεία της ζώνης αυτής τα «βλέπουν» τρεις
φωτογραφίες, τότε τα σημεία αυτά με εμπροσθοτομία μπορούν να πάρουν
συντεταγμένες και να χρησιμοποιηθούν σαν φωτοσταθερά για τον εξωτερικό
προσανατολισμό της τρίτης φωτογραφίας. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι να
υπολογιστεί ο εξωτερικός προσανατολισμός ολόκληρης της λωρίδας. Τα σημεία
τριπλής επικάλυψης βρίσκονται στη περιοχή του άξονα y της μεσαίας φωτογραφίας
και ονομάζεται σημείο Von Gruber για τη φωτογραφία αυτή. Τα σημεία Von Gruber
ονομάζονται και σημεία μεταβίβασης (pass points) επειδή μεταβιβάζουν το σύστημα
αναφοράς από τη μία φωτογραφία στην άλλη.
Προσδιορίζοντας νέα σημεία στην πλευρική επικάλυψη με τη γειτονική λωρίδα
με τη μέθοδο της εμπροσθοτομίας, δημιουργούνται σημεία ελέγχου στην άλλη λωρίδα
οπότε με τον τρόπο αυτό μπορεί να υπολογιστεί ο εξωτερικός προσανατολισμός των
φωτογραφιών σε ολόκληρο το μπλοκ. Τα σημεία στη πλευρική επικάλυψη με τη
γειτονική λωρίδα ονομάζονται σημεία διασύνδεσης (tie points).

Εικόνα 7. Μπλοκ αποτελούμενο από τρεις λωρίδες. Τα σημεία διασύνδεσης (tie points) φαίνονται σε κυκλάκια.

Ο εξωτερικός προσανατολισμός μπορεί επίσης να γίνει σε δύο στάδια. Το

πρώτο στάδιο ονομάζεται σχετικός προσανατολισμός και στόχο έχει να φέρει όλες τις
δέσμες των ακτίνων από όλες τις φωτογραφίες σε προβολική θέση ή πιο αναλυτικά να
τέμνονται όλες οι ομόλογες ακτίνες στο χώρο και να δημιουργήσουν έτσι ένα στερεό

27
μοντέλο. Το δεύτερο στάδιο που λέγεται απόλυτος προσανατολισμός είναι να γίνει
ένας τρισδιάστατος μετασχηματισμός των συντεταγμένων που δημιουργήθηκαν από
τον σχετικό προσανατολισμό χρησιμοποιώντας φωτοσταθερά και να πάρουν όλα τα
σημεία συντεταγμένες εδάφους. Το πλεονέκτημα του σχετικού προσανατολισμού είναι
ότι δεν χρησιμοποιεί φωτοσταθερά και έτσι δημιουργεί ένα στερεομοντέλο ολόκληρου
του μπλοκ μετρώντας σημεία στις εικόνες και με τον τρόπο αυτό οι μετρήσεις των
σημείων ελέγχονται καλύτερα εφόσον πρέπει να ταιριάζουν μέσα σε ανεκτά όρια
ακριβείας στο στερεομοντέλο που δημιουργείται.
Εσωτερικός προσανατολισμός
Η φωτογραμμετρία στη προσπάθειά της να αποσπάσει μεγάλης ακρίβειας
μετρητική πληροφορία από εικόνες χρησιμοποιεί ένα σύστημα αναφοράς πάνω στη
φωτογραφία το οποίο ορίζεται στις αναλογικές μηχανές από τα εικονοσήματα. Στις
ψηφιακές μηχανές το σύστημα αυτό ορίζεται από τη θέση των εικονοστοιχείων πάνω
στο ηλεκτρονικό τσιπ τα οποία είναι διατεταγμένα σε προκαθορισμένες θέσεις που
ορίζονται από τη γραμμή και τη στήλη κάθε εικονοστοιχείου. Ο φακός της
αεροφωτογραφικής μηχανής όπως και κάθε φακός δημιουργεί γεωμετρικές
παραμορφώσεις οι οποίες ονομάζονται διαστροφές.
Ο εσωτερικός προσανατολισμός έχει σαν στόχο το προσδιορισμό και τη
μέτρηση παραμέτρων που επηρεάζουν το σχηματισμό της εικόνας από το φακό μέχρι
τα εικονοστοιχεία. Το πρώτο λοιπόν βασικό στοιχείο του εσωτερικού
προσανατολισμού είναι το σύστημα αναφοράς. Το δεύτερο στοιχείο του εσωτερικού
προσανατολισμού είναι η κύρια απόσταση η οποία είναι η απόσταση από το οπίσθιο
κομβικό σημείο του φακού μέχρι τα εικονοστοιχεία. Στην αεροφωτογραφική μηχανή
όπως ειπώθηκε, η κύρια απόσταση συμπίπτει με την εστιακή απόσταση και για το λόγο
αυτό χρησιμοποιούνται και οι δύο αυτοί όροι. Το τρίτο στοιχείο του εσωτερικού
προσανατολισμού είναι το πρωτεύον σημείο της εικόνας Ο’(xo, yo) το οποίο ορίζεται
από τον πόδα της καθέτου Ο’ που ξεκινά από το οπίσθιο κομβικό σημείο Ο και φτάνει
στο επίπεδο εικονοστοιχείων. Επειδή το μοντέλο που στη προκειμένη περίπτωση
χρησιμοποιείται στην φωτογραμμετρία είναι η κεντρική προβολή, για το λόγο αυτό
ένας από τους λόγους βαθμονόμησης είναι να προσδιορίσει την απόκλιση της
κεντρικής προβολής από το σημείο α στο α’. Με άλλα λόγια η βαθμονόμηση μπορεί
να δώσει τις απαραίτητες διορθώσεις Δr ώστε γνωρίζοντας το σημείο α’ να εντοπισθεί
το σημείο α από τη σχέση: α = α’ Δr
Tο τέταρτο στοιχείο του εσωτερικού προσανατολισμού είναι η γνώση των διορθώσεων
Δr η οποία επιτρέπει είτε τη διόρθωση σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της
φωτογραμμετρικής διαδικασίας, είτε με επαναδειγματοληψία τη ψηφιακής εικόνας
ώστε να δημιουργηθεί μια νέα εικόνα προσαρμοσμένη με ακρίβεια στη κεντρική
προβολή.

28
 Εικόνα 8. Τρόπος σχηματισμού εικόνας με φακό.

Σχετικός προσανατολισμός

Ο σχετικός προσανατολισμός έχει σαν στόχο τη τομή όλων των ομόλογων

ακτίνων δύο ή περισσοτέρων επικαλυπτόμενων εικόνων. Όταν αυτό επιτευχθεί, τότε οι
δέσμες των ακτίνων αυτών βρίσκονται σε προβολική θέση. Από τη προβολική
γεωμετρία είναι γνωστό ότι όταν δύο δέσμες είναι προβολικές και 5 ζεύγη ομόλογων
ακτινών τέμνονται στο χώρο, τότε και όλα τα υπόλοιπα ζεύγη ομόλογων ακτίνων
τέμνονται. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για να ελαχιστοποιηθούν τα σφάλματα τομής
των ομολόγων ακτινών θα πρέπει τα σημεία τομής να είναι κατανεμημένα περιμετρικά
και να μην βρίσκονται πλησίον κοινής ευθείας. Η τομή των ομόλογων ακτινών
δημιουργεί το μοντέλο. Η δημιουργία του μοντέλου ανεξαρτήτου κλίμακας και
προσανατολισμού ως προς ένα γενικά αποδεκτό σύστημα αναφοράς είναι το
αποτέλεσμα του σχετικού προσανατολισμού, κατά τη διαδικασία μάλιστα αυτή
προσδιορίζονται 5 από τις συνολικά 12 παραμέτρους που έχει ο εξωτερικός
προσανατολισμός δύο ομόλογων δεσμών. Να σημειωθεί ότι τα σημεία που επιλέγονται
για το σχετικό προσανατολισμό πρέπει να είναι σαφή και ευδιάκριτα στις εικόνες που
μετρούνται.

29
 Εικόνα 9. Δέσμες ομόλογων ακτίνων σε προβολική θέση και ο σχηματισμός του μοντέλου.

Απόλυτος προσανατολισμός

Ο απόλυτος προσανατολισμός έπεται του σχετικού προσανατολισμού για να

μετατρέψει τις συντεταγμένες μοντέλου σε συντεταγμένες εδάφους. Ένα μοντέλο που
προκύπτει από το σχετικό προσανατολισμό βρίσκεται σε τυχαία θέση σχετικά με το
σύστημα αναφοράς εδάφους. Μια λίμνη σε ένα σχετικά προσανατολισμένο μοντέλο θα
είναι κεκλιμένη και η ακτογραμμή της δεν θα έχει το ίδιο υψόμετρο, δε θα υπάρχει
προσανατολισμός στο βορρά και δεν θα έχει συντεταγμένες που να ανταποκρίνονται
σε ένα σύστημα προβολής που ορίζουν οι προδιαγραφές ούτε οι μετρήσεις θα γίνονται
με επιθυμητές μονάδες μέτρησης. Για να αποκατασταθούν οι ατέλειες αυτές στο μπλοκ
χρειάζεται να προσδιοριστούν 7 παράμετροι. Για την οριζοντίωση απαιτούνται 2
γωνίες στροφής Ω, Φ. Για το προσανατολισμό στο Βορρά απαιτείται μία γωνία
στροφής Κ. Για τη μέτρηση σε αποδεκτές μονάδες απαιτείται ένας συντελεστής
κλίμακας k. Για την αντιστοίχιση σε ένα αποδεκτό σύστημα αναφοράς απαιτούνται
τρεις μετακινήσεις Δx, Δy, Δz. Οι 7 παράμετροι λοιπόν του απόλυτου
προσανατολισμού είναι: Ω, Φ, Κ, k, Δx, Δy, Δz.

Ο απόλυτος προσανατολισμός ολοκληρώνει τη διαδικασία του εξωτερικού

προσανατολισμού σε δύο βήματα και για τις δύο εικόνες ισχύει:

• Εξωτερικός προσανατολισμός = Σχετικός + Απόλυτος

12 παράμετροι 5+7

Να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχει και εξωτερικός προσανατολισμός σε ένα βήμα στην

περίπτωση που από την αρχή υιοθετείται το σύστημα συντεταγμένων εδάφους και δεν
χρησιμοποιείται το σύστημα αναφοράς του μοντέλου. Για να γίνει όμως αυτό
απαιτούνται σημεία ελέγχου με γνωστές συντεταγμένες στο έδαφος. Έτσι για δύο
εικόνες έχουμε:

• Εξωτερικός προσανατολισμός = Αριστερή εικόνα + Δεξιά εικόνα

30
12 παράμετροι 6 + 6

Θα πρέπει οπωσδήποτε να ξεκαθαρίσουμε ότι δύο προβολικές δέσμες για να βρεθούν

σε προβολική θέση (σχετικός προσανατολισμός) απαιτούν το προσδιορισμό 5
παραμέτρων, ενώ ένα μοντέλο σχετικά προσανατολισμένο από οποιαδήποτε
επικαλυπτόμενες εικόνες και αν αποτελείται για να προσανατολιστεί απόλυτα
χρειάζεται τον προσδιορισμό 7 παραμέτρων. Για το λόγο αυτό εξυπηρετεί καλύτερα
όταν πρώτα κάνουμε σχετικό προσανατολισμό ολόκληρης της περιοχής χωρίς τη
χρήση των σημείων ελέγχου στο έδαφος, και στη συνέχεια να κάνουμε τον απόλυτο
προσανατολισμό οπότε είναι δυνατόν να εντοπιστούν και τυχόν σφάλματα στα σημεία
ελέγχου ώστε να γίνει βέλτιστη επιλογή σημείων ελέγχου.

Εικόνα 10. Συσχετισμός συστήματος αναφοράς μοντέλου με το σύστημα αναφοράς εδάφους.

Συνθήκη συγγραμμικότητας

Η αναλυτική φωτογραμμετρία θεμελιώνεται με δύο μαθηματικές σχέσεις: τη

συνθήκη συγγραμμικότητας, τη συνθήκη συνεπιπεδότητας. Ένα πρόβλημα
φωτογραμμετρίας όπως ο αναλυτικός αεροτριγωνισμός, αναλυτικός σχετικός
προσανατολισμός, μπορεί να τυποποιηθεί και να λυθεί με οποιαδήποτε από αυτές τις
δύο συνθήκες. Η συνθήκη συγγραμμικότητας είναι άμεση λύση και εφαρμόζεται σε
κάθε φωτογραφία ξεχωριστά και για το λόγο αυτό έχει επικρατήσει σαν λύση για όλα
τα φωτογραμμετρικά προβλήματα. Η συνθήκη συνεπιπεδότητας εφαρμόζεται σε δύο
τουλάχιστον επικαλυπτόμενες φωτογραφίες και είναι λιγότερο άμεση λύση και για το
λόγο αυτό δεν έχει ευρεία χρήση. Να σημειωθεί ότι παλαιότερα που η υπολογιστική
ισχύ ήταν ένα σοβαρότερο πρόβλημα, η συνθήκη συνεπιπεδότητας χρησιμοποιείτο
στον σχετικό προσανατολισμό επειδή δημιουργούσε σύστημα εξισώσεων με
λιγότερους αγνώστους. Αν υποθέσουμε ότι όλα τα σημεία του εδάφους προβάλλονται
από το προβολικό κέντρο Ο’ δηλαδή ενώνουμε κάθε σημείο Ρ του εδάφους με μία
ευθεία γραμμή που ονομάζεται ακτίνα (Ο’Ρ). Όπως νωρίτερα αναπτύχθηκε, αν
κόψουμε τη δέσμη των προβολικών ακτινών με ένα επίπεδο, τότε δημιουργείται ένα
σύνολο σημείων p’(x’, y’) τα οποία είναι εικόνες των αντίστοιχων σημείων P(X, Y, Z)
του εδάφους. Η συνθήκη συγγραμμικότητας είναι σχετικά απλή και εκφράζει ότι: το

31
σημείο λήψης της φωτογραφίας Ο’ η εικόνα p ενός σημείου Ρ στο έδαφος και το σημείο
Ρ του εδάφους, βρίσκονται επί μιας ευθείας γραμμής.

Εικόνα 11. Διάταξη ζεύγους επικαλυπτόμενων φωτογραφιών.

Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους

Με τα αποτελέσματα που απαιτούν οι παραπάνω προδιαγραφές υπάρχει
δυνατότητα στερεόρασης και επιμέτρησης οποιουδήποτε στερεοζεύγους φωτογραφιών
στο μπλοκ. Υπάρχουν δύο προϊόντα που μπορούν να παραχθούν αμέσως, το ένα είναι
το ψηφιακό μοντέλο εδάφους (ΨΜΕ) και με βάσει το ΨΜΕ μπορεί να γίνει ο
ορθοφωτοχάρτης που είναι το δεύτερο προϊόν. Τόσο το ΨΜΕ και ο ορθοφωτοχάρτης
γίνονται με αυτοματοποιημένο τρόπο χρησιμοποιώντας συσχετισμό εικόνων και
αυτόματο ταίριασμα ομόλογων χαρακτηριστικών. Το ΨΜΕ ορίζεται σαν: ένα σύνολο
διακεκριμένων σημείων με γνωστή οριζοντιογραφική θέση και γνωστό υψόμετρο
(υψομετρικά σημεία) τα οποία με τη χρήση μαθηματικής συνάρτησης συνθέτουν
αξιόπιστα το ανάγλυφο της επιφάνειας του εδάφους (Χατζόπουλος, 2012). Η
αναπαράσταση του υψομέτρου γίνεται μέσω των τιμών φωτεινότητας ή με τη μέθοδο
του σκιασμένου αναγλύφου (Mikhail et.al. 2001). Τα διακεκριμένα σημεία στο ΨΜΕ
μπορεί να έχουν ακανόνιστη κατανομή πάνω στην επιφάνεια του εδάφους οπότε και
ονομάζονται Δίκτυο Ακανόνιστων Τριγώνων (ΔΑΤ) ή ΤΙΝ (Triangulated Irregular
Network) ή μπορεί να έχουν κατανομή σε κορυφές καννάβου οπότε ονομάζονται
GRID. Η κατανομή ενός ΨΜΕ με ψηφιδωτή μορφή (raster, grid) έχει υψομετρική
πληροφορία σε κάθε pixel. Η αξιοπιστία με την οποία αναπαρίσταται η γήινη επιφάνεια
εξαρτάται από τη διάσταση του pixel του ΨΜΕ και τον τρόπο υπολογισμού του
υψομέτρου. Τα ΤΙΝ αποθηκεύουν σε ηλεκτρονική μορφή και τις τρεις συντεταγμένες
x, y, z, κάθε σημείου, ενώ τα GRID αποθηκεύουν μόνο το υψόμετρο αφού τα x, y
ορίζονται έμμεσα και υπολογίζονται με βάση το πλέγμα του καννάβου. Σύμφωνα με
τα παραπάνω, τα ΨΜΕ αποτελούν διακριτές αναπαραστάσεις της γήινης επιφάνειας.
Αυτό έχει όμως ένα μειονέκτημα όταν πρόκειται για μεγάλες εναλλαγές υψομέτρου
στο έδαφος ή έδαφος με έντονο ανάγλυφο, με αποτέλεσμα αυτές να μην μπορούν να
αναπαρασταθούν πιστά στα ΨΜΕ ψηφιδωτής μορφής.

32
Ορθοφωτοχάρτες
Ορθοφωτοχάρτης λέγεται η εικόνα, η προβολή της οποίας δεν είναι κεντρική,
αλλά, ορθογραφική προβολή της περιοχής που απεικονίζει, με κάθε pixel να
προβάλλεται από το δικό του προβολικό κέντρο. Θεωρητικά, η προβολή του
ορθοφωτοχάρτη είναι από το άπειρο. Μαθηματικά μετακινούνται τα pixel μιας raster
εικόνας στις σωστές θέσεις με βάση μια συγκεκριμένη χαρτογραφική προβολή. Για να
επιτευχθεί αυτό, χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματα του εσωτερικού και εξωτερικού
προσανατολισμού των αρχικών εικόνων.
Η κλίμακα μιας εικόνας είναι συνάρτηση του ύψους πτήσης και του αναγλύφου
της περιοχής εξαιτίας της κεντρικής προβολής. Στην ορθογραφική προβολή, οι ακτίνες
προβολής κάθε σημείου είναι κάθετες σε ένα οριζόντιο επίπεδο αναφοράς που σημαίνει
ότι το υψόμετρο κάθε σημείου δεν επηρεάζει την προβολική απεικόνισή της, άρα και
ότι η κλίμακα στην εικόνα είναι συνεχής. Απαραίτητη προϋπόθεση για την παραγωγή
ορθοφωτογραφιών είναι η χρήση ενός ψηφιακού μοντέλου αναγλύφου από το οποίο
γίνεται η εξάλειψη του αναγλύφου. Τέλος, ο εμπλουτισμός της ορθοφωτογραφίας με
χαρτογραφικά στοιχεία όπως είναι οι συντεταγμένες και τα τοπωνύμια, δομούν τον
ορθοφωτοχάρτη.

Εικόνα 12. Ορθή και κεντρική προβολή μιας εικόνας στο επίπεδο.

Συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών (ΣμηΕΑ)

Διεθνώς ονομάζονται UAS (Unmanned Aircraft System) ή UAV
(UnmannedAircraft Vehicle) ή RPAS (Remotely Piloted Aircraft Systems) ενώ η ΥΠΑ
χρησιμοποιεί τον όρο ΣμηΕΑ (Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών).
Ένα μη επανδρωμένο εναέριο όχημα (unmanned aerial vehicle, UAV) είναι ένα
αεροσκάφος χωρίς την παρουσία πιλότου επί του σκάφους (ICAO, 2011). Ο όρος UAV
υιοθετήθηκε από τις United States Department of Defense (Υπουργείο Εθνικής Άμυνας
ΗΠΑ) και United States Federal Aviation Administration (Ομοσπονδιακός Οργανισμός
Αεροπορίας ΗΠΑ) το 2005 σύμφωνα με το πρόγραμμα Unmanned Aircraft System
Roadmap 2005–2030. Με τον όρο unmanned aircraft system (UAS) περιγράφεται το
σύστημα το οποίο περιλαμβάνει το αεροσκάφος αλλά και κάποιο σένσορα ή μηχανή,
καθώς και τα χειριστήρια – μέσα εποπτείας της πτήσης.

33
 Τα ΣμηΕΑ (Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών) είναι ιπτάμενες
μηχανές χωρίς πλήρωμα - τα ευρέως γνωστά ως “drone”. Το μέγεθός τους ξεκινάει από
πολύ μικρό και φτάνει μέχρι μεγέθους κανονικού αεροπλάνου. Αντί πιλότου έχουν
έναν “χειριστή” που είτε τα κατευθύνει ο ίδιος από το έδαφος ή προγραμματίζει την
πορεία τους πριν από την πτήση, ώστε να κινούνται αυτόματα ακολουθώντας
προδιαγεγραμμένη πορεία στον αέρα (“αυτοκατευθυνόμενα” - πλοηγούνται δηλαδή
από πρόγραμμα “ηλεκτρονικών εντολών” το οποίο φορτώνεται στη μνήμη από πριν
και εκτελείται την ώρα της πτήσης). Υπάρχουν επίσης ΣμηΕΑ που πλοηγούνται και με
τις 2 μεθόδους.
ΣμηΕΑ – Κατηγορίες
Τα τελευτάια χρόνια έχει προκύψει η ανάγκη κατηγοριοποίησης των μη επανδρωμένων
εναέριων συστημάτων. Σύμφωνα με τον Adam C. Watts (Unmanned Aircraft Systems
in Remote Sensing and Scientific Research: Classification and Considerations of Use,
2012) οι κατηγορίες εξαρτώνται από το μέγεθος του σκάφους, το χρόνο πτήσης, το
ύψος πτήσης και την απόσταση που μπορεί να καλύψει. Αναλυτικότερα αναφέρει τις
εξής κατηγορίες:
• MAV (Micro (ή Miniature) ή NAV (Nano) Air Vehicles): Ονομάζονται έτσι
λόγω του μεγέθους τους, πρόκειται για σκάφη τα οποία μπορούν να μεταφερθούν μέσα
σε ένα σακίδιο πλάτης. Το ύψος πτήσης τους δεν ξεπερνά τα 330 μέτρα, ενώ ο χρόνος
πτήσης τους κυμαίνεται μεταξύ 5 και 30 λεπτών.
✓ «Μίνι Συστήματα Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών» με μέγιστη μάζα
αεροσκάφους κατά την απογείωση (ΜΤΟΜ) μικρότερη του ενός κιλού (<1Kg).
✓ «Πολύ Μικρά Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών» με μεγίστη μάζα
αεροσκάφους κατά την απογείωση (ΜΤΟΜ) ίση ή μεγαλύτερη από ένα κιλό
(=/>1 Kg) έως τα τέσσερα κιλά (<4 Kg).
✓ «Μικρά Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών» με μέγιστη μάζα
αεροσκάφους κατά την απογείωση (ΜΤΟΜ) ίση ή μεγαλύτερη από τα τέσσερα
κιλά (=/> 4 Kg) και έως τα είκοσι πέντε κιλά (<25 Kg).
• VTOL (Vertical Take-Off & Landing): Σκάφη κάθετης απογείωσης και
προσγείωσης, δεν χρειάζονται διάδρομο απογείωσης και χρησιμοποιούνται όπου είναι
αναγκαίο (π.χ. περιοχές με έντονο ανάγλυφο)
• LASE (Low Altitude, Short-Endurance): Αναφέρονται και sUAS, είναι
συστήματα αεροσκαφών τα οποία δεν χρειάζονται διάδρομο απογείωσης, μπορούν να
απογειωθούν με τη βοήθεια καταπέλτη ή με το χέρι. Το βάρος τους είναι 2-5 κιλά και
το άνοιγμα φτερών μικρότερο των 3 μέτρων. Μέγιστος χρόνος πτήσης 1-2 ώρες και σε
απόσταση μερικών χιλιομέτρων από το σημείο απογείωσης.
• LASE Close: Πρόκειται για συστήματα αεροσκαφών τα οποία χρειάζονται
διάδρομο απογείωσης, αλλά το μεγαλύτερο μέγεθος και βάρος τους δίνουν αυξημένες
δυνατότητες. Τα συστήματα αυτά επιχειρούν μέχρι τα 1.500 μέτρα και για πολλές ώρες.
• LALE (Low Altitude, Long Endurance): Τα συστήματα αυτά έχουν τη
δυνατότητα μεταφοράς μεγάλων φορτίων σε ύψη μερικών χιλιάδων μέτρων για
εκτεταμένες περιόδους.

34
• MALE (Medium Altitude, Long Endurance): Μπορούν να πετάξουν μέχρι τα
9.000 μέτρα, να καλύψουν αποστάσεις εκατοντάδων χιλιομέτρων από το σημείο
απογείωσής τους και αντέχουν αρκετές ώρες.
• HALE (High Altitude, Long Endurance): Πρόκειται για τα μεγαλύτερα και
πολυπλοκότερα UAV , μπορούν να πετάξουν μέχρι τα 20.000 μέτρα, να καλύψουν
αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων ενώ ορισμένα έχουν ξεπεράσει τις 30 ώρες πτήσης.

Σχεδιασμός πτήσης

Η μελέτη πτήσης αποτελείται από το χάρτη πτήσης που προσδιορίζει με

ακρίβεια τις θέσεις των γραμμών πτήσης και τις θέσεις των σημείων λήψης Α/Φ και
από τις προδιαγραφές που καθορίζουν πως θα παρθούν οι φωτογραφίες για να γίνουν
αποδεκτές.

Οι προδιαγραφές προσδιορίζουν την απαιτούμενη φωτογραφική μηχανή, την

κλίμακα της φωτογραφίας, το ύψος πτήσης, την επικάλυψη ανάμεσα στις φωτογραφίες
κατά το μήκος της λωρίδας (κατά μήκος επικάλυψη) και την επικάλυψη μεταξύ των
λωρίδων (πλευρική επικάλυψη), όρια επιτρεπόμενης κλίσης, crab και drift. Η μελέτη
πτήσης περιλαμβάνει επίσης τη διάταξη των φωτοσταθερών καθώς και την ακρίβεια
και την σήμανση των φωτοσταθερών. Οι προδιαγραφές πτήσης θα πρέπει να
εγγυούνται συνεχή κάλυψη όλης της περιοχής. Κενά ή μη επικαλυπτόμενες από
φωτογραφίες περιοχές μπορεί να οφείλονται σε μεγάλες τιμές των crab, drift, κλίσης ή
έντονο ανάγλυφο στο έδαφος ή μη σταθερό ύψος πτήσης. Το ύψος πτήσης πρέπει να
είναι κατά το δυνατόν σταθερό ώστε η κλίμακα της εικόνας να μην αλλάζει
περισσότερο από 5% εξαιτίας του ύψους πτήσης. Η συνήθης κατά μήκος επικάλυψη
είναι 60% - 68% ενώ η πλευρική επικάλυψη κυμαίνεται μεταξύ 15%- 30%.

Εικόνα 13. Λωρίδα με κατακόρυφες Α/Φ.

35
 Εικόνα 14. Πλευρική επικάλυψη και γωνίες (α) crab, (β) drift, (γ) κλίση.

Το διάγραμμα πτήσης προετοιμάζεται πάνω σε μικρής κλίμακας χάρτη. Οι γραμμές

πτήσης χαράζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε: να υπάρχει ασφάλεια κατά τη πτήση, να
ελαχιστοποιείται ο αριθμός των στερεομοντέλων που καλύπτουν την περιοχή, άλλα
κριτήρια όπως το μέγιστο μήκος λωρίδας. Η μονάδα στερεομοντέλου που
επαναλαμβάνεται για να καλύψει την προς χαρτογράφηση περιοχή καλείται καθαρό
μοντέλο. Τα σχέδια πτήσης που χρησιμοποιήθηκαν για τη συλλογή των δεδομένων
σχεδιάστηκαν μέσα από ένα διαδικτυακό λογισμικό το fly litchi.
Προβλήματα στο σχεδιασμό πτήσης.

Ο σχεδιασμός πτήσης με τον τρόπο που αναπτύχθηκε πρέπει να ελεγχθεί ώστε

να εξασφαλισθεί η πλήρης κάλυψη του εδάφους. Συνήθως πρόβλημα κάλυψης
υφίστανται όταν το έδαφος έχει έντονο ανάγλυφο οπότε η κάλυψη σε σημεία του
εδάφους με μεγαλύτερο υψόμετρο από αυτό που θεωρήθηκε σαν μέσο υψόμετρο
εδάφους για το σχεδιασμό ενδέχεται να αφήνει κενά. Το ίδιο ισχύει κι όταν το ύψος
πτήσης μεταβάλλεται ακόμη και εντός παραδεκτών ορίων. Επίσης πρόβλημα υπάρχει
όταν ο άξονας της αεροφωτογραφική μηχανής δεν είναι κατακόρυφος. Τα προβλήματα
αυτά καθώς και ο πλήρης αυτοματισμός του σχεδιασμού πτήσης γίνεται με υπάρχοντα
λογισμικά. Τα λογισμικά αυτά χρησιμοποιούν ένα ψηφιακό μοντέλο εδάφους της
περιοχής συνήθως χρησιμοποιώντας υπάρχοντες χάρτες μικρής κλίμακας, που δεν
βοηθάν το ΣμηΕΑ να ακολουθήσει με μεγάλη ακρίβεια το ανάγλυφο του εδάφους.
Μέθοδος Structure from Motion
Η ανάπλαση της γεωμετρίας μιας τρισδιάστατης σκηνής επιτυγχάνεται με τη
χρήση πλήθους εικόνων οι οποίες έχουν ληφθεί με τον κατάλληλο τρόπο. Από μία μόνο
εικόνα είναι αδύνατο να αναδημιουργηθεί η αντίστοιχη τρισδιάστατη σκηνή. Εάν
προβάλουμε την τρισδιάστατη σκηνή επάνω σε μια δισδιάστατη εικόνα, αυτό έχει ως
αποτέλεσμα να χαθεί το βάθος.
Οι μέθοδοι «δομής από κίνηση» (Structure from Motion) μπορούν να
εκτιμήσουν τις θέσεις των καμερών και των τρισδιάστατων σημείων από μια
ακολουθία δύο ή περισσότερων όψεων. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται επίσης

36
τρισδιάστατη ανακατασκευή και συνήθως βασίζεται στα αντίστοιχα χαρακτηριστικά
σημεία που έχουν εντοπιστεί στις διάφορες εικόνες. Τελικός σκοπός είναι η δημιουργία
ενός πυκνού νέφους σημείων (dense cloud) με τη χρήση των ακριβέστερων
χαρακτηριστικών σημείων τα οποία εξάγονται από τις δισδιάστατες εικόνες (Nex, F.,
Remondino, F., 2014).
Ο Αλγόριθμος SIFT
Ο αλγόριθμος SIFT (Scale Invariant Feature Transform) αναπτύχθηκε από τον
David Lowe (2004) και αφορά την εξαγωγή σημειακών χαρακτηριστικών από εικόνες.
Ουσιαστικά εξάγει από τις εικόνες μια συλλογή σημείων, τα οποία συνοδεύονται από
ένα διάνυσμα περιγραφικών ιδιοτήτων (με την δισδιάστατη θέση, την κλίμακα και τον
προσανατολισμό τους), προκειμένου να είναι δυνατή η συνταύτιση σε επόμενο στάδιο
όμοιων χαρακτηριστικών σε διαφορετικές εικόνες. Ο αλγόριθμος που προτείνει ο
Lowe, αποτελεί μια ολοκληρωμένη μέθοδο έτσι ώστε τα χαρακτηριστικά που
εντοπίζονται, να διατηρούνται αναλλοίωτα σε στροφές της εικόνας και σε μεταβολές
της κλίμακας. Επιπλέον, δεν επηρεάζονται, σε μεγάλο βαθμό, σε μεταβολές της
φωτεινότητας και στην παρουσία θορύβου στην εικόνα.
Για να γίνονται αποδεκτά τα χαρακτηριστικά και οι περιγραφικές τους ιδιότητες θα
πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις (Remondino, 2006):
• Ευκρίνεια (Distinctness): να είναι σαφώς ορισμένα και να διαχωρίζονται από
τα γειτονικά τους.
• Σπανιότητα (Seldomness): να είναι μοναδικά ή σπάνια σε σχέση με όλη την
εικόνα.
• Σταθερότητα (Stability): να είναι όσο το δυνατό λιγότερη ευαίσθητα απέναντι
στο θόρυβο και να αναμένεται να εμφανίζονται σε όσο το δυνατό περισσότερες
εικόνες.
• Ανεξαρτησία (Invariance): να διατηρούνται αναλλοίωτα σε γεωμετρικές και
ραδιομετρικές μεταβολές.
• Ερμηνεία (Interpretability): να επιδέχονται φυσική ερμηνεία.
• Πυκνότητα (Density): να είναι τέτοιο το πλήθος τους και η κατανομές τους
ώστε να είναι δυνατή η εύρεση ομολογιών στο δεύτερο στάδιο.
• Ακρίβεια (Precision): να είναι προσδιορισμένη με ακρίβεια η θέση τους πάνω
στην εικόνα.
• Ταχύτητα (Speed): να είναι γρήγορη η εξαγωγή τους.
Η λειτουργία του SIFT ακολουθεί ορισμένα βήματα για την εξαγωγή και ταύτιση των
σημείων ενδιαφέροντος, τα οποία συνοψίζονται πιο κάτω:
1. Δημιουργείται μια πυραμίδα εικόνων σε όλες τις πιθανές κλίμακες,
εφαρμόζοντας στην τελευταία μια συνεχή συνάρτηση μεταβολής κλίμακας
(scale – space). Σε κάθε επίπεδο της πυραμίδας εφαρμόζονται φίλτρα Gauss για
εξομάλυνση διαφορετικής τυπικής απόκλισης.
2. Η θέση των σημείων ενδιαφέροντος προσδιορίζεται με υποψηφιδική ακρίβεια
παρεμβάλλοντας πολυώνυμα δευτέρου βαθμού στη συνάρτηση διαφοράς των
εικόνων.
3. Μετά τον εντοπισμό των σημείων, υπολογίζεται ο προσανατολισμός και το
μέτρο των τοπικών κλίσεων της εικόνας, στην κλίμακα του επιπέδου της

37
 πυραμίδας που αυτό εντοπίστηκε. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, είναι η
δημιουργία ενός διανύσματος nx4 (όπου n: το πλήθος των εξαγόμενων
σημείων), με το κάθε εξαγόμενο σημείο να συνοδεύεται από τις συντεταγμένες
της θέσης του σε δεκαδική μορφή, την κλίμακα και τον προσανατολισμό του.
4. Ακολουθεί η δημιουργία του διανύσματος των περιγραφικών χαρακτηριστικών
του κάθε σημείου, ορίζοντας ένα παράθυρο που στρέφεται βάσει του
προσανατολισμού της επικρατούσας κλίσης. Μέσα σε αυτό το παράθυρο
υπολογίζονται τα μέτρα και οι διευθύνσεις των τοπικών κλίσεων της εικόνας.
Τα δεδομένα της εικόνας διαμορφώνονται, έτσι ώστε να παραμένουν
αναλλοίωτα σε μελλοντικούς μετασχηματισμούς.
5. Στο τελευταίο στάδιο γίνεται η αντιστοίχιση των χαρακτηριστικών
χρησιμοποιώντας ως μέτρο ομοιότητας, την ευκλείδεια απόσταση μεταξύ των
διανυσμάτων των ιδιοτήτων τους. Για την εύρεση των ομολογιών εφαρμόζεται
η μέθοδος του πλησιέστερου γείτονα, δηλαδή αντιστοιχίζονται χαρακτηριστικά
που έχουν την ελάχιστη απόσταση μεταξύ των διανυσμάτων τους.
Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει ο συγκεκριμένος αλγόριθμος, είναι ότι
εντοπίζει μεγάλο πλήθος χαρακτηριστικών που διατηρούνται αναλλοίωτα σε
γεωμετρικές και ραδιομετρικές παραμορφώσεις. Ακόμη και όταν οι εικόνες
παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, τα αποτελέσματα της
συνταύτισης είναι ικανοποιητικά. Ωστόσο λόγω του μεγάλου όγκου δεδομένων που
αποθηκεύει προσωρινά κατά την εκτέλεση του (χαρακτηριστικά σημείων, ζεύγη
φωτογραφιών, αντιστοίχιση σημείων), απαιτεί μεγάλη χωρητικότητα μνήμης σε
έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Μέθοδος Bundle Adjustment
Η μέθοδος bundle adjustment χρησιμοποιήθηκε στην φωτογραμμετρία την
δεκαετία του 1950 με σκοπό να ελαχιστοποιεί τα σφάλματα επαναπροβολής
(reprojection error) μεταξύ των θέσεων των σημείων που παρατηρήθηκαν και
προβλέφθηκαν. Το σφάλμα αυτό εκφράζεται ως το άθροισμα των τετραγώνων ενός
μεγάλου αριθμού μη γραμμικών, πραγματικών συναρτήσεων. Έτσι, η ελαχιστοποίηση
πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας μη γραμμικούς αλγορίθμους ελαχίστων
τετραγώνων. Αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για να κερδίσουμε τεράστια υπολογιστικά
οφέλη αποφεύγοντας την αποθήκευση και την επεξεργασία μηδενικών στοιχείων.
Στην ουσία, προσδιορίζονται οι παράμετροι της κάμερας και της σκηνής, έτσι
ώστε να υπολογισθεί σετ παραμέτρων, που να προβλέπουν τις θέσεις των σημείων, στο
σετ φωτογραφιών που τίθεται υπό επεξεργασία. Η bundle adjustment χρησιμοποιείται
σχεδόν πάντα ως το τελευταίο στάδιο τρισδιάστατης ανακατασκευής της σκηνής (που
βασίζεται σε χαρακτηριστικά σημεία-features) και είναι υπεύθυνη για την ανάκτηση
των παραμέτρων της κάμερας και της τρισδιάστατης θέσης της κατά την λήψη των
φωτογραφιών. Η ονομασία της μεθόδου προέρχεται από τις δέσμες (bundle) ακτινών
του φωτός, που προέρχονται από κάθε σημείο και συγκλίνουν στο οπτικό κέντρο της
μηχανής, οι οποίες προσαρμόζονται βέλτιστα τόσο ως προς τη δομή αλλά και στις
παραμέτρους προβολής (James M.R, 2017).

38
ΤΙΝ - Triangulated Irregular Networks

Τα ΤΙΝ έχουν χρησιμοποιηθεί από την κοινότητα των ΣΓΠ εδώ και αρκετά
χρόνια. Αποτελούν ένα ψηφιακό μέσο αναπαράστασης μιας συνεχούς επιφάνειας και
κυρίως επιφανειών εδάφους DΕM. Τα ΤΙΝ είναι μια δομή γεωγραφικών ψηφιακών
δεδομένων που θεμελιώνεται στο γραμμικό γεωμετρικό αρχέτυπο και κατασκευάζεται
με τη βοήθεια των σημείων, τα οποία συνδέονται έτσι ώστε οι ακμές τους να
δημιουργούν ένα δίκτυο τριγώνων, κατά το δυνατόν ισόπλευρων. Στην περίπτωση
αυτή τριγωνοποίηση σημαίνει ότι, όλα τα σημεία που ενώνονται μεταξύ τους,
μετατρεπόμενα σε ένα σύνολο πλευρών τριγώνων που καλύπτουν ολόκληρη τη
περιοχή μελέτης. Κάθε πλευρά τριγώνου θεωρείται ότι έχει ομοιόμορφες χωρικές
ιδιότητες, δηλαδή η τιμή του χαρακτηριστικού μεταξύ των δύο κορυφών της πλευράς
μεταβάλλεται με έναν καθορισμένο και σταθερό τρόπο. Η όλη διαδικασία της
δημιουργίας του ΤΙΝ αφορά τη δημιουργία του πλέγματος των τριγώνων και το
καθορισμό της συνάρτησης της χωρικής διαφοροποίησης των τιμών. Ένα σύνολο
σημείων μπορεί να τριγωνοποιήσει συνδέοντας κάθε σημείο με όλα τα γειτονικά που
είναι πλησιέστερα σε αυτό, με ευθύγραμμα τμήματα που δεν τέμνονται μεταξύ τους. Η
σύνδεση αυτή δημιουργεί μία πλειάδα πλευρών τριγώνου διαφορετικού μεγέθους.
Μεγάλα τρίγωνα για σχετικά επίπεδες επιφάνειες ή ομαλά κεκλιμένες επιφάνειες και
μικρά τρίγωνα για επιφάνειες μεταβλητής κλίσης. Η κλίση, ο προσανατολισμός και η
διεύθυνση ροής μπορούν άμεσα να υπολογιστούν από ένα μοντέλο ΤΙΝ.

Η διαδικασία αυτή τριγωνοποίησης μπορεί να επιτευχθεί με διαφορετικούς τρόπους

ανάλογα με το κριτήριο σύνδεσης των σημείων.

• Πλησιέστερης γειτονιάς (Nearest neighbor, Voronoy)

• Βασισμένων στην απόσταση (Distance Based)
• Γραμμικής παρεμβολής σε τρίγωνα (Linear interpolation in triangles, Delaunay,
1932)
• Φυσικής γειτονιάς (natural neighbor, Sibson, 1981)

Από τις μεθόδους αυτές, η πλέον γνωστή είναι η μέθοδος Delannay, γνωστή και ως
κριτήριο μέγιστη- ελάχιστη γωνία. Με την ολοκλήρωση της τριγωνοποίησης, η κυρίως
διαδικασία της χωρικής παρεμβολής, δηλαδή ο ορισμός της χωρικής συνάρτησης,
μπορεί να αρχίσει και μπορεί να πάρει πολλές μορφές από την πιο απλή μέχρι την πιο
σύνθετη, ανάλογα με το στόχο της μελέτης, τη ποσότητα και τη ποιότητα των
στοιχείων. Η πιο απλή συνάρτηση είναι η γραμμική, η οποία υποθέτει ότι κάθε
τριγωνομετρική επιφάνεια είναι ομοιογενής με μία ομοιόμορφη κλίση (η κλίση μεταξύ
δύο κορυφών είναι σταθερή). Πιο συγκεκριμένα, η τιμή του υπό εξέταση
χαρακτηριστικού για κάθε σημείο, κάθε τριγωνομετρικής επιφάνειας θεωρείται ότι
είναι συνάρτηση των συντεταγμένων (Χ, Υ) της θέσης του και δίνεται από τη σχέση:

𝑍𝑖 = 𝛼𝑋𝑖 + 𝛽𝑌𝑖 + 𝛾

39
 Εικόνα 15. Μέθοδος Τριγωνοποίησης Delannay.

Σε κάθε κορυφή, της γραμμικής παρεμβολής, θεωρείται ότι υπάρχει μία

κάθετος γραμμή, το ύψος της οποίας είναι ανάλογο της τιμής της μεταβλητής στη θέση
αυτή. Ως αποτέλεσμα, το αρχικό σύνολο των τριγώνων προβάλλεται σε ένα σύστημα
επικλινών τριγωνικών επιπέδων τα οποία απεικονίζουν τις εκτιμηθείσες επιφάνειες με
βάση τη γραμμική συνάρτηση. Με δεδομένο ότι οι τιμές σε κάθε κορυφή της
εκτιμηθείσας επιφάνειας είναι γνωστή, με χρήση απλής γεωμετρίας η τιμή σε κάθε
σημείου μπορεί χωρίς πρόβλημα να εκτιμηθεί.

Εικόνα 16. Γραμμική Παρεμβολή.

Τα φωτοσταθερά

Η εξέλιξη της φωτογραμμετρίας με αναλυτικό τρόπο και τη χρήση λογισμικού

επιτρέπει την ελάχιστη χρήση φωτοσταθερών. Θεωρητικά οσοδήποτε μέγεθος και να
έχει ένα μπλοκ φωτογραφιών μπορεί να προσανατολιστεί με τρία απόλυτα
φωτοσταθερά σημεία με γνωστές τις X, Y, Z, συντεταγμένες. Σχεδόν όλα τα λογισμικά
που χρησιμοποιούνται στη σύγχρονη φωτογραμμετρία κάνουν συνόρθωση δέσμης
ακόμη και με 3 φωτοσταθερά. Όμως για να υπάρχει καλύτερος έλεγχος της ακρίβειας

40
και επειδή τα σφάλματα της φωτογραμμετρίας μεταδίδονται με μορφή πολυωνύμου
δευτέρου και τρίτου βαθμού κατά μήκος της λωρίδας και του μπλοκ, είναι απαραίτητο
να υπάρχει ένα σχετικά πυκνό δίκτυο με φωτοσταθερά σημεία. Η τεχνολογία του GPS
από το άλλο μέρος, έχει διευκολύνει σημαντικά την μέτρηση των φωτοσταθερών
σημείων κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες και με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Θα
πρέπει να σημειωθεί ότι η σύνδεση της αεροφωτογραφικής μηχανής με το σύστημα
πλοήγησης του αεροσκάφους και τη χρήση κινηματικού GPS καθώς και με την
τοποθέτηση της μηχανής πάνω σε γυροσκοπική πλατφόρμα με αδρανειακό σύστημα
μέτρησης των γωνιών στροφής, επιτρέπει των άμεσο προσδιορισμό όλων των
στοιχείων του εξωτερικού προσανατολισμού, οπότε στη περίπτωση αυτή δεν είναι
απόλυτα απαραίτητα τα φωτοσταθερά.

Ωστόσο σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται η χρήση των φωτοσταθερών για δύο

λόγους, πρώτον να υπάρχει έλεγχος ώστε να γίνεται καλή προσαρμογή των
φωτογραμμετρικών μετρήσεων με την πραγματική θέση του εδάφους και δεύτερον να
υπάρχουν σημεία ελέγχου για τον έλεγχο ακρίβειας της φωτογραμμετρικής εργασίας

Στη περίπτωση αυτή τα φωτοσταθερά στο έδαφος διατάσσονται κατά τέτοιο

τρόπο ώστε να καλύπτεται ομοιόμορφα ολόκληρη η περιοχή. Θα πρέπει να λαμβάνεται
υπόψη ότι το μοντέλο όλης της περιοχής τείνει να παραμορφώνεται σε σχέση με το
έδαφος και για να ελαχιστοποιηθούν αυτές οι παραμορφώσεις χρειάζονται
φωτοσταθερά σε τακτά διαστήματα ώστε να γίνεται καλή προσαρμογή. Δεν υπάρχει
ακριβείς κανόνας για τη διάταξη των φωτοσταθερών αλλά οποιοσδήποτε πιο έμπειροι
φωτογραμμέτρες χρησιμοποιούν λιγότερα φωτοσταθερά. Τα φωτοσταθερά
επιμετρούνται στο έδαφος είτε πριν παρθούν οι φωτογραφίες είτε αφού παρθούν οι
φωτογραφίες και μετά.

41
Δεδομένα
Συλλογή δεδομένων
Έχοντας ολοκληρώσει όλο το θεωρητικό υπόβαθρο που απαιτείται για την
ολοκλήρωση της εργασίας περνάμε στις απαραίτητες εργασίες που θα μας δώσουν τα
επιθυμητά αποτελέσματα και χαρτογραφικά προϊόντα.
Προτού βγούμε στο πεδίο και ξεκινήσει η συλλογή όλων των επιθυμητών
δεδομένων, θα χρειαστεί αρχικά να γίνει μία προετοιμασίας από το εργαστήριο, τόσο
του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθεί όσο και των περιοχών μελέτης.
Η προετοιμασία η οποία ξεκινάει με την λίστα ελέγχου για το ΣμηΕΑ, πριν από το
πεδίο.
Πίνακας 1. Στάδια συλλογής δεδομένων με τη χρήση ενός ΣμηΕΑ, πριν το πεδίο, κατά τη διάρκεια και με την
ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Πριν το Πεδίο
Σχεδιασμός πτήσης σε Litchi
Φόρτιση μπαταριών Drone
Φόρτιση Tablet
Φόρτιση τηλεχειριστηρίου
Φόρτιση σχεδίου πτήσης σε Tablet (LitchiApp)
Άδειασμα μνημών
Ετοιμασία Πτήσης
Τοποθέτηση ελίκων drone
Τοποθέτηση μπαταρίας drone
Αφαίρεση προστατευτικού κάμερας
Ενεργοποίηση drone
Ενεργοποίηση τηλεχειριστηρίου
Ενεργοποίηση Tablet
Σύνδεση χειριστηρίου – Tablet
Εύρεση δορυφόρων – GPS
Φόρτωση σχεδίου πτήσης
Επιλογή ανάλυσης για τη λήψη (4Κ/ ΜΡ4)
Κάμερα σε ναδίρ θέση
Αποστολή πτήσης
Έναρξη βίντεο
Επιστροφή σημείο εκκίνησης
Μετά τη Πτήση
Απενεργοποίηση drone
Απενεργοποίηση τηλεχειριστηρίου
Απενεργοποίηση Tablet
Αποσύνδεση τηλεχειριστηρίου – Tablet
Αφαίρεση μπαταρίας drone
Αφαίρεση ελίκων drone
Τοποθέτηση προστατευτικού κάμερας

42
 Πριν το Πεδίο: κάθε φορά πριν ξεκινήσει μία αποστολή για χαρτογράφηση στο
πεδίο, ετοιμάζεται από το εργαστήριο το σχέδιο πτήσης στο λογισμικό Fly Litchi. Στο
λογισμικό αυτό εφόσον έχει σχεδιαστεί η ακριβής διαδρομή που θα ακολουθήσει το
ΣμηΕΑ, μας παρέχει πληροφορίες όπως τη συνολική διαδρομή που θα διανύσει και το
χρόνο που θα χρειαστεί. Έπειτα ετοιμάζεται ο εξοπλισμός για να βεβαιωθούμε ότι θα
είναι πλήρως λειτουργικός στο πεδίο, γι’ αυτό οι μπαταρίες του ΣμηΕΑ πρέπει να είναι
πάντα φορτισμένες στο 100%. Δεν ξεκινάει ποτέ μία αποστολή στο πεδίο με μία ή δύο
μπαταρίες που θα εκτελέσουν τη πτήση οριακά, καθώς πάντα υπάρχει περίπτωση να
αντιμετωπίσουμε προβλήματα, είτε με τις ίδες της μπαταρίες είτε με δυσμενείς καιρικές
συνθήκες, καθώς καλό είναι να εξοπλιζόμαστε με τρεις τουλάχιστον πλήρως
φορτισμένες μπαταρίες. Απαραίτητη είναι η φόρτιση του τηλεχειριστηρίου του
ΣμηΕΑ, καθώς και του Tablet ή του κινητού που θα χρησιμοποιηθεί. Τέλος, θα
ελέγξουμε αν υπάρχει επαρκής χώρος αποθήκευσης στο αποθηκευτικό μας μέσο και
θα φορτώσουμε το σχέδιο πτήσης στο Tablet ή κινητό.
Στο πεδίο, προετοιμασία πτήσης: το ΣμηΕΑ θα χρειαστεί να συναρμολογηθεί
τοποθετώντας αρχικά τους έλικές του, έπειτα την μπαταρία του και να αφαιρεθεί το
προστατευτικό κάλυμμα της κάμεράς του. Με την ακόλουθη σειρά ενεργοποιείται
πρώτα το ΣμηΕΑ, έπειτα το τηλεχειριστήριο και τελευταίο το Tablet. Εφόσον
συγχρονιστούν όλα μεταξύ τους και βρεθεί ο ελάχιστος επιτρεπόμενος αριθμός
δορυφόρων (8), φορτώνουμε στο ΣμηΕΑ το σχέδιο πτήσης από το λογισμικό,
επιλέγουμε τα είδος των δεδομένων που θέλουμε να συλλέξουμε, βίντεο ή εικόνες, και
ξεκινάει η αποστολή του.
Με την ολοκλήρωση της πτήσης: απενεργοποιούμε το ΣμηΕΑ, σε συνέχεια το
τηλεχειριστήριο του και τέλος το Tablet. Αφαιρούμε τη μπαταρία και τους έλικες του
ΣμηΕΑ και τοποθετούμε το προστατευτικό κάλυμμα της κάμεράς του.
Εξοπλισμός
ΣμηΕΑ
Το Τετρακόπτερο που χρησιμοποιήθηκε είναι το Phantom 4 Prο.

Εικόνα 17. Ο εξοπλισμός ΣμηΕΑ, αεροσκάφος, τηλεχειριστήριο και κινητό.

Πίνακας 2. Χαρακτηριστικά Συστήματος μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους, τύπου Phantom 4 Pro, που

χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή δεδομένων.

Χαρακτηριστικά ΣμηΕΑ
Τύπος Τετρακόπτερο
Κάμερα DJI
Ανάλυση 20 MP

43
 Αισθητήρας CMOS
Εστιακή Απόσταση Φακού 24 mm
Μέγεθος Εικόνας 5472 x 3078
Αρχείο Εικόνας JPEG
Αρχείο Βίντεο MP4
Μέγιστη ώρα πτήσης Περίπου 28 λεπτά
Βάρος 1.380 g

Στόχοι
Για τον έλεγχο της μετρητικής αξίας των παραγόμενων μοντέλων τοποθετήθηκε
στόχος διαστάσεων 0,20 μ. x 0,20 μ. σε εμφανές σημείο με σκοπό τον εύκολο
εντοπισμό του.

Εικόνα 18. Διάφοροι τύποι στόχων/φωτοσταθερών πεδίου.

Αποστολές
Για τη συλλογή όλων των απαραίτητων δεδομένων για την μετέπειτα
επεξεργασία τους και εξαγωγή χαρτογραφικών προϊόντων, πραγματοποιήθηκαν 3
συνολικά αποστολές. Μία αποστολή πραγματοποιήθηκε για τη περιοχή μελέτης της
γεωλογικής δομής στη Βρίσα, και δύο αποστολές για τη συλλογή δεδομένων για τη
περιοχή μελέτης στη Καράβα.
1η Αποστολή:
Η πρώτη αποστολή για τη συλλογή δεδομένων από τη γεωλογική δομή της
Βρίσας πραγματοποιήθηκε στις 14 Απριλίου 2019, και ώρα 12 το μεσημέρι. Η πρώτη
αναγνώριση της περιοχής έγινε μέσα από το τοπογραφικό διάγραμμα 1:5000, της
περιοχής μελέτης, για τον σχεδιασμό της πτήσης, την αναγνώριση του αναγλύφου και
πιθανών εμποδίων που θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν. Μέσα από το διάγραμμα
διαπιστώθηκε η υψομετρική διαφορά από το σημείο όπου θα απογειωνόταν το ΣμηΕΑ
μέχρι το ψηλότερο σημείο του πρανούς, καθώς και η διεύθυνση της δομής. Η διαφορά
αυτή είναι περίπου 30 μέτρα. Το πρώτο σχέδιο πτήσης σχεδιάστηκε λαμβάνοντας
υπόψιν την υψομετρική αυτή διαφορά. Στη συνέχεια σχεδιάστηκε ένα δεύτερο σχέδιο
πτήσης στα 50 από την επιφάνεια του αναγλύφου, καθώς υπολογίστηκε πιθανή πυκνή
βλάστηση και ψηλά δένδρα να εμποδίσουν την ολοκλήρωση τη αποστολής. Η
διεύθυνση του πρανούς συμβάλει στο προγραμματισμό της ώρας που πρέπει να γίνει η
πτήση για την εξασφάλιση όσο το δυνατόν ιδανικότερων συνθηκών φωτισμού. Τέλος,
την ημέρα της αποστολής, στη περιοχή επικρατούσαν ευνοϊκές καιρικές συνθήκες με
κατά τόπους αραιή συννεφιά, αλλά, λόγω μίας νέας επιτόπου εκτίμησης του
αναγλύφου, αποφασίστηκε η πτήση για τη συλλογή των δεδομένων να γίνει

44
χειροκίνητα με χειριστή μέσα από το τηλεχειριστήριο. Στη περιοχή τοποθετήθηκε
στόχος για τον έλεγχο της μετρητικής αξίας.
Συλλέχθηκαν εικόνες, nadir και oblique, με γνωστό το σύστημα συντεταγμένων
τους, καθώς και βίντεο. Ο χρόνος πτήσης διήρκησε 13 λεπτά και με την εξαγωγή των
καρέ από το βίντεο συλλέχθηκαν συνολικά 633 εικόνες.

45
Χάρτης 19. Τοπογραφικός χάρτης κλίμακας 1:5.000 της περιοχής Πολιχνίτου

46
Εικόνα 20. Σχέδιο πτήσης από το λογισμικό Fly Litchi σε μορφή πλέγματος, της πρώτης περιοχής μελέτης (Βρίσα).

Εικόνα 21. Σχέδιο πτήσης από το λογισμικό Fly Litchi με παράλληλη πτήση, της πρώτης περιοχής μελέτης (Βρίσα).

47
2η Αποστολή:
Η δεύτερη περιοχή μελέτης χρειάστηκε να καταγραφεί μέσα από δύο διαφορετικές
αποστολές.
Η πρώτη αποστολή για τη συλλογή δεδομένων από τη γεωλογική δομή της
περιοχής μελέτης Καράβα, πραγματοποιήθηκε στις 12 Ιουλίου 2019, και ώρα 11 το
πρωί. Η πρώτη αναγνώριση της περιοχής έγινε μέσα από το τοπογραφικό διάγραμμα
1:5000, της περιοχής μελέτης, για τον σχεδιασμό της πτήσης, την αναγνώριση του
αναγλύφου και πιθανών εμποδίων που θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν. Μέσα από το
διάγραμμα διαπιστώθηκε η υψομετρική διαφορά από το σημείο όπου θα απογειωνόταν
το ΣμηΕΑ μέχρι το ψηλότερο σημείο του πρανούς, καθώς και η διεύθυνση του. Η
υψομετρική διαφορά είναι περίπου 45 μέτρα. Την ημέρα εκείνη επικρατούσαν ευνοϊκές
καιρικές συνθήκες για πτήση. Η πρώτη πτήση έγινε με τηλεχειριστήριο, χειροκίνητα,
χωρίς σχέδιο πτήσης. Η κάμερα του ΣμηΕΑ κατέγραφε τόσο nadir όσο και oblique
εικόνες. Συλλέχθηκαν μόνο εικόνες με γνωστό το σύστημα αναφοράς τους. Ο χρόνος
πτήσης έφτασε τα 20 λεπτά και συνολικά συλλέχθηκαν 952 εικόνες.
Η δεύτερη αποστολή για τη συλλογή δεδομένων από τη γεωλογική δομή της
περιοχής μελέτης Καράβα, πραγματοποιήθηκε στις 15 Ιουλίου 2019, και ώρα 11 το
πρωί. Το σχέδιο πτήσης σχεδιάστηκε στα 50 υψόμετρο, λαμβάνοντας υπόψιν την
υψομετρική αυτή διαφορά, καθώς και τη πιθανή πυκνή βλάστηση και τα ψηλά δένδρα
που βρίσκονται μέσα στη περιοχή μελέτης, και η ταχύτητα του ΣμηΕΑ ορίστηκε στα
15 χλμ./ώρα. Η διεύθυνση του πρανούς συμβάλει στο προγραμματισμό της ώρας που
πρέπει να γίνει η πτήση για την εξασφάλιση όσο το δυνατόν ιδανικότερων συνθηκών
φωτισμού. Την ημέρα της αποστολής, στη περιοχή επικρατούσαν ευνοϊκές καιρικές
συνθήκες για πτήση. Η κάμερα του ΣμηΕΑ κατέγραφε nadir εικόνες. Στη περιοχή
τοποθετήθηκε στόχος για τον έλεγχο της μετρητικής αξίας.
Συλλέχθηκαν εικόνες με γνωστό το σύστημα συντεταγμένων τους. Ο χρόνος πτήσης
διήρκησε 7 λεπτά και συλλέχθηκαν συνολικά 320 εικόνες. Η συνολική απόσταση που
διένυσε το ΣμηΕΑ ήταν τα 2,3 χιλιόμετρα.
Πίνακας 3. Δεδομένα πτήσεων.

Γεωλογική Δομή
Γεωλογική Δομή Καράβα
Βρίσας
Τύπος Σχέδιο
Χειροκίνητη Χειροκίνητη
πτήσης πτήσης
Ημ. πτήσης 14/04/2019 12/07/2019 15/07/2019
Ώρα πτήσης 12:00 π.μ. 11:00 π.μ. 11:00 π.μ.
Συλλογή Βίντεο &
Φωτογραφίες Φωτογραφίες
Δεδομένων Φωτογραφίες
Ύψος πτήσης - - 50 μέτρα
Ταχύτητα
- - 15 km/h
πτήσης
Χρόνος
13 λεπτά 20 λεπτά 7 λεπτά
πτήσης
Αριθμός
633 952 320
φωτογραφιών

48
Σύστημα
WGS ‘84 WGS ‘84 WGS ‘84
αναφοράς
Μονάδα
Μέτρα Μέτρα Μέτρα
μέτρησης
Τύπος
Τετρακόπτερο Τετρακόπτερο Τετρακόπτερο
ΣμηΕΑ
Απόσταση - - 2,3 χλμ.

49
Χάρτης 6. Τοπογραφικός χάρτης κλίμακας 1:5.000 της περιοχής Πεδή

50
Εικόνα 22. Σχέδιο πτήσης από το λογισμικό Fly Litchi σε μορφή πλέγματος, της δεύτερης περιοχής μελέτης
(Καράβα).

51
Μεθοδολογία
Επεξεργασία Δεδομένων
Εφόσον ολοκληρώθηκε η συλλογή των δεδομένων από το πεδίο, ξεκινάει η
διαδικασία επεξεργασίας τους για τη παραγωγή των χαρτογραφικών προϊόντων.
Χρησιμοποιήθηκε λογισμικό για την επεξεργασία των πρωτογενών δεδομένων
(βίντεο), λογισμικό για την μετέπειτα επεξεργασία αυτών και λογισμικά GIS για τη
παραγωγή των τελικών χαρτογραφικών αποτελεσμάτων.

Διάγραμμα 1.Διάγραμμα ροής της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε.

Η συλλογή πρωτογενών δεδομένων από το πεδίο βασίζεται σε εικόνες και

βίντεο. Για την εξαγωγή των τρισδιάστατων μοντέλων απαιτείται εισαγωγή μόνο
εικόνων στο λογισμικό, γι’ αυτό πρώτο βήμα είναι η εξαγωγή της πληροφορίας που
έχουμε από βίντεο σε εικόνα. Στη προκειμένη περίπτωση έχουμε ένα βίντεο, στην

52
αποστολή της πρώτης περιοχής μελέτης, και με το λογισμικό Free Studio μετατρέπουμε
το βίντεο σε εικόνες εξάγοντας το σε καρέ.
Από τη στιγμή που όλα τα δεδομένα μας, έχουν την μορφή που μας επιτρέπει
να τα επεξεργαστούμε, θα χρησιμοποιηθεί το λογισμικό Agisoft PhotoScan
Professional Metashape. Το λογισμικό αυτό θα χρησιμοποιηθεί για κάθε μία αποστολή
ξεχωριστά, δηλαδή, συνολικά τρεις φορές. Στο λογισμικό αυτό εισάγονται οι εικόνες
της κάθε περιοχής μελέτης, εφόσον έχουμε ήδη κάνει έναν πρώτο οπτικό έλεγχο στις
εικόνες. Ελέγχθηκε αν ένα σημείο ενδιαφέροντος εμφανίζεται τουλάχιστον 3 φορές
στις εικόνες, καθώς και εικόνες θολές ή κουνημένες απορρίπτονται από το χρήστη και
δεν εισάγονται στο project του λογισμικού.
Η επεξεργασία των φωτογραφιών αποτελείται από πέντε βήματα στο λογισμικό,
και πραγματοποιήθηκε τρεις φορές συνολικά. Τη 1η φορά χρησιμοποιήθηκαν εικόνες
ναδίρ και πλάγιες με συντεταγμένες και σημεία κλίμακας, τη 2η φορά εικόνες ναδίρ και
πλάγιες με συντεταγμένες και τη 3η φορά εικόνες μόνο ναδίρ με γεωαναφορά.
1) Αεροτριγωνισμός η ευθυγράμμιση φωτογραφιών, με βάση τα κοινά σημεία
τους σε τρεις διαστάσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα αραιό νέφος
σημείων και να εκτιμάται η θέση λήψης της κάθε φωτογραφίας (tie points).
2) Γεωαναφορά, η διαδικασία κατά την οποία προσθέτουμε γνωστές
συντεταγμένες στο αραιό νέφος σημείων.
3) Δημιουργία πυκνού νέφους (dense cloud), από το αρχικό αραιό νέφος
εφαρμόζοντας τεχνικές multi-view stereo.
4) Δημιουργία τριγωνικού πλέγματος μεταξύ των σημείων του πυκνού νέφους
ώστε να έχουμε μια πιστή αναπαράσταση κάθε επιφάνειας (mesh).
5) Προσθήκη φωτοϋφής στο τριγωνικό πλέγμα χρησιμοποιώντας τις αρχικές
φωτογραφίες (texture).
Πριν ξεκινήσει η διαδικασία, όλες οι εικόνες δέχονται το ποιοτικό έλεγχο του
λογισμικού φωτογραφιών (Image Quality Index – IQI). Αυτό έχει σαν σκοπό εικόνες
με δείκτη κάτω του 0,8 να απορρίπτονται. Το πρώτο βήμα τις επεξεργασίας αυτών των
εικόνων είναι η διαδικασία αναγνώρισης και συνταύτισης κοινών σημείων μεταξύ των
εικόνων (Alighment), μέσω του αλγορίθμου υπολογιστικής όρασης Structure-from-
Motion (SfM). Κατά τη διαδικασία αυτή γίνεται αναγνώριση χαρακτηριστικών
σημείων των εικόνων για την ανακατασκευή της κίνησης τους κατά μήκος της
ακολουθίας τους (Nex, Remondino, 2014). Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας,
είναι ένα αραιό νέφος σημείων (tie points) όπου έχει γίνει ο υπολογισμός των θέσεων
λήψης των σημείων που θεωρούνται κοινά. Το accuracy σε όλες τις περιπτώσεις
ορίστηκε στο medium.
Το επόμενο βήμα αφορά τη γεωαναφορά αυτού του πρώτου μοντέλου. Η
διαδικασία αυτή, για όλα τα μοντέλα που θα κατασκευαστούν για αυτή την εργασία,
γίνεται αυτόματα, καθώς δεν έχει γίνει δειγματοληψία στο πεδίο σημείων με γνωστό
το x, y, z. Σε αντίθεση αυτή η διαδικασία θα επιλυθεί μέσα από τις εικόνες που έχει
συλλέξει το ΣμηΕΑ, όπου το προβολικό τους κέντρο έχει συντεταγμένες x, y, z, στο
παγκόσμιο σύστημα συντεταγμένων WGS ’84. Έτσι το λογισμικό αυτόματα θα
εκτιμήσει τη θέση λήψης της κάθε φωτογραφίας με σκοπό την βελτιστοποίηση της
απεικόνισής του στο χώρο (James, 2017).

53
 Επόμενο βήμα είναι η δημιουργία του πυκνού νέφους σημείων (Dense points
cloud), το οποίο υλοποιείται με τη χρήση των αλγόριθμων υπολογιστικής όρασης
(computer multi-view stereo), και προσδίδει στο μοντέλο μετρητική αξία. Το πυκνό
νέφος σημείων δημιουργείται με βάση τις φωτογραφίες, και το εκτιμώμενο βάθος κάθε
εικονοστοιχείου (pixel) το οποίο εμφανίζεται σε μια αλληλουχία εικόνων. Επομένως,
ο αριθμός σημείων του πυκνού νέφους εξαρτάται μόνο από το σύνολο των
εικονοστοιχείων κάθε εικόνας και όχι από τον αριθμό σημείων του αραιού νέφους.
Επίσης, η μέθοδος που επιλέγουμε για το φιλτράρισμα του βάθους κάθε σημείου είναι
σημαντική για την δημιουργία του τελικού μοντέλου. Σε όλες περιπτώσεις επιλέξαμε
το Aggressive filtering ώστε να έχουμε μεγαλύτερη ακρίβεια στις περιοχές με απότομες
κλίσεις.
Στο επόμενο βήμα δημιουργούμε το πλέγμα τριγωνικών επιφανειών (mesh). Ο
αριθμός των τριγωνικών επιφανειών καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάλυση του
ψηφιακού μοντέλου επιφανείας και του ορθοφωτοχάρτη. Σε όλα τα μοντέλα το face
count εφαρμόστηκε στη medium επιλογή του.
Τέλος, για τη δημιουργία του τρισδιάστατου μοντέλου, από το οποίο προκύπτει και
ο ορθοφωτοχάρτης, σε κάθε τριγωνική επιφάνεια αποδίδεται η υφή (Texture), όπου
καλύπτει με χρώμα το μοντέλο, το οποίο προέρχεται από τις αρχικές φωτογραφίες.
Τα παραγόμενα προϊόντα που εξάγουμε είναι το ψηφιακό μοντέλο επιφάνειας, τον
ορθοφωτοχάρτη και το τρισδιάστατο μοντέλο οπτικής.
Η χαρτογραφική σύνθεση και η οπτικοποίηση των αποτελεσμάτων του
ορθοφωτοχάρτη, του ψηφιακού μοντέλου επιφάνειας και του τρισδιάστατου μοντέλου,
γίνεται με τα προγράμματα Arc GIS 10.2.2, και Shotcut 19.07.15.
Εφαρμογή μεθοδολογίας
Για τη κατασκευή του 1ου τρισδιάστατου μοντέλου δημιουργήσαμε ένα Chunk
όπου εισάγομε 268 εικόνες. Η δημιουργία του αραιού νέφους σημείων (tie points)
δημιούργησε 164.892 σημεία. Η διαδικασία της γεωαναφοράς υλοποιείται αυτόματα
χρησιμοποιώντας τις συντεταγμένες των προβολικών κέντρων των εικόνων. Σε αυτή
τη περιοχή μελέτης δόθηκε η δυνατότητα για τη συλλογή μετρήσεων από το πεδίο με
σκοπό την απόδοση μετρητικής πληροφορίας στο μοντέλο, εισαγόμενες με τη μορφή
κλίμακας (Scale Bars). Σε αυτό το μοντέλο εισήχθησαν συνολικά τρεις κλίμακες που
εκφράζουν το μήκος και το ύψος στο πεδίο μελέτης. Στη συνέχεια, η δημιουργία του
πυκνού νέφους σημείων (dense points cloud) δημιούργησε 14.439.285 σημεία, και η
κατασκευή του τριγωνικού πλέγματος (mesh) έδωσε 495.436 faces στο μοντέλο. Το
παραγόμενο ψηφιακό μοντέλο επιφάνειας έχει μέγεθος εικονοστοιχείου 2,34 cm, ενώ
ο ορθοφωτοχάρτης έχει μέγεθος εικονοστοιχείου τα 5,85 mm.

Εικόνα 23. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του
τρισδιάστατου μοντέλου, και με μαύρες γραμμές τα προβολικά τους κέντρα.

54
Εικόνα 24. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense Cloud, 3η Shaded (Mesh),
4η Solid, 5η Wireframe.

55
Εικόνα 25. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Πλάγιος Ορθοφωτοχάρτης.

56
 Εικόνα 26. Απόδοση μετρητικής ικανότητας μέσα από σημεία και απόστασης μεταξύ αυτών στο πεδίο.

Εικόνα 27. Έλεγχος ακρίβειας μέσα από τοποθετημένους στόχους στο πεδίο καθώς και από το πλάτος μιας
οριογραμμής του οδοστρώματος.

57
 Εικόνα 28. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας της περιοχής της Βρίσας: 1η Κάθετος Ορθοφωτοχάρτης, 2η Πλάγια
Προβολή Προοπτικής.

Για τη κατασκευή του 2ου τρισδιάστατου μοντέλου χρησιμοποιήθηκαν μόνο

ναδίρ εικόνες. Δημιουργήθηκε στο λογισμικό ένα Chunk όπου εισάγομε τις 316
εικόνες. Η δημιουργία του αραιού νέφους σημείων (tie points) δημιούργησε 399.625
σημεία. Η διαδικασία της γεωαναφοράς πραγματοποιήθηκε αυτόματα
χρησιμοποιώντας τις συντεταγμένες των προβολικών κέντρων των εικόνων. Στη
συνέχεια, η δημιουργία του πυκνού νέφους σημείων (dense points cloud) δημιούργησε
67.472.507 σημεία, και η κατασκευή του τριγωνικού πλέγματος (mesh) έδωσε
5.262.983 faces στο μοντέλο. Το παραγόμενο ψηφιακό μοντέλο επιφάνειας έχει
μέγεθος εικονοστοιχείου 5,21 cm, ενώ ο ορθοφωτοχάρτης έχει μέγεθος
εικονοστοιχείου τα 1,3 cm.

58
 Εικόνα 29. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του
τρισδιάστατου μοντέλου, και οι μαύρες γραμμές είναι τα προβολικά τους κέντρα.

Εικόνα 30. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense Cloud, 3η Shaded (Mesh),
4η Solid, 5η Wireframe.

59
 Εικόνα 31. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Ορθοφωτοχάρτης.

Για τη κατασκευή του 3ου και του 4ου τρισδιάστατου μοντέλου,

χρησιμοποιούνται εικόνες ναδίρ και oblique. Κάποιες εικόνες ναδίρ χρησιμοποιήθηκαν
και στη κατασκευή του προηγούμενου μοντέλου. Στο μοντέλο αυτό φορτώθηκαν 163
εικόνες. Η δημιουργία του αραιού νέφους σημείων (tie points) δημιούργησε 106.653
σημεία. Η διαδικασία της γεωαναφοράς υλοποιείται αυτόματα χρησιμοποιώντας τις
συντεταγμένες των προβολικών κέντρων των εικόνων. Στη συνέχεια, η δημιουργία του
πυκνού νέφους σημείων (dense points cloud) δημιούργησε 2.671.527 σημεία, και η
κατασκευή του τριγωνικού πλέγματος (mesh) έδωσε 170.934 faces στο μοντέλο. Το
παραγόμενο ψηφιακό μοντέλο επιφάνειας έχει μέγεθος εικονοστοιχείου 7,31 cm, ενώ
ο ορθοφωτοχάρτης έχει μέγεθος εικονοστοιχείου τα 1,83 cm.

60
 Εικόνα 32. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του
τρισδιάστατου μοντέλου, και οι μαύρες γραμμές είναι τα προβολικά τους κέντρα.

Εικόνα 33. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense Cloud, 3η Shaded (Mesh),
4η Solid, 5η Wireframe.

61
 Εικόνα 34. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Πλάγια Προβολή Προοπτικής.

Για τη κατασκευή του 4ου τρισδιάστατου μοντέλου δημιουργήθηκε ένα Chunk

όπου φορτωθήκαν 126 εικόνες. Η δημιουργία του αραιού νέφους σημείων (tie points)
δημιούργησε 119.836 σημεία. Η διαδικασία της γεωαναφοράς υλοποιείτε αυτόματα
χρησιμοποιώντας τις συντεταγμένες των προβολικών κέντρων των εικόνων. Στη
συνέχεια, η δημιουργία του πυκνού νέφους σημείων (dense points cloud) δημιούργησε
13.835.108 σημεία, και η κατασκευή του τριγωνικού πλέγματος (mesh) έδωσε 675.626
faces στο μοντέλο. Το παραγόμενο ψηφιακό μοντέλο επιφάνειας έχει μέγεθος
εικονοστοιχείου 5,17 cm, ενώ ο ορθοφωτοχάρτης έχει μέγεθος εικονοστοιχείου τα 1,29
cm.

62
 Εικόνα 35. Με μπλε απεικονίζονται οι θέσεις των φωτογραφιών που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του
τρισδιάστατου μοντέλου, και οι μαύρες γραμμές είναι τα προβολικά τους κέντρα.

Εικόνα 36. Στάδια επεξεργασίας και παραγόμενα αποτελέσματα: 1η Tie Points, 2η Dense Cloud, 3η Shaded (Mesh),
4η Solid, 5η Wireframe.

63
 Εικόνα 37. Τελικά προϊόντα της επεξεργασίας: 1η 3D Model, 2η DSM/DEM, 3η Πλάγια Προβολή Προοπτικής.

Πίνακας 4. Αναλυτικά στοιχεία για τα παραγόμενα προϊόντα.

Chunk Laves Karava1 Karava2 Karava3

Number of
268 316 163 126
Images
164.892 399.625 106.563 119.836
Tie Points
points points points points
14.439.285 67.472.507 2.671.527 13.835.108
Dense Cloud
points points points points
5.262.983
3D Model 495.436 faces 170.934 faces 675.626 faces
faces
Digital Surface
2,34 cm/pixel 5,21 cm/pixel 7,31 cm/pixel 5,17 cm/pixel
Model
5,85
Orthophotomosaic 1,3 cm/pixel 1,83 cm/pixel 1,29 cm/pixel
mm/pixel
Scale Bars 3 1 - -
Markers 6 - - -
Για τη χαρτογραφική σύνθεση χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Arc GIS. Σε αυτό
το λογισμικό παρήχθησαν οι δύο ορθοφωτοχάρτες από τις δύο περιοχές μελέτης.

64
Επιπλέον υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας χαρτών του ψηφιακού μοντέλου
επιφάνειας. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για τη παραγωγή αυτών των χαρτών
είναι η πληροφορία z του υψομέτρου, εξάγεται από τις εικόνες που τραβήχτηκαν από
τη κάμερα του ΣμηΕΑ. Επειδή η ακρίβεια των δεδομένων για την κατασκευή του
ψηφιακού μοντέλου επιφάνειας δεν ανακτήθηκαν μέσα από σημεία ελέγχου στο πεδίο
με τη χρήση συσκευών GPS, δε προχωρήσαμε στη παραγωγή τέτοιων χαρτών καθώς
δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ακρίβεια το υψόμετρο με τα δεδομένα που έχουμε
στη διάθεσή μας.

65
Αποτελέσματα – Συζήτηση
Αποτελέσματα
Από την εφαρμογή της παραπάνω μεθοδολογίας προκύπτουν δύο
ορθοφωτοχάρτες, δύο τρισδιάστατα μοντέλα των γεωμορφών και τρία animation
βίντεο περιήγησης των γεωμορφών αυτών. Μέσα από την κατάλληλη επεξεργασία
τους σε ΓΣΠ, παρήχθησαν δισδιάστατοι χάρτες μεγάλης χαρτογραφικής κλίμακας,
τρισδιάστατα αρχεία με αξιόπιστη μετρητική ικανότητα, μορφής Portable Document
Format (pdf), και βίντεο animation (κινούμενης εικόνας) των περιοχών που
μελετήθηκαν. Στο παρόν έγγραφο μπορούμε να δείξουμε μόνο τους δύο
ορθοφωτοχάρτες καθώς δεν καθίσταται δυνατή η εισαγωγή των βίντεο και του
τρισδιάστατου μοντέλου μέσα σε αυτό. Παρόλα αυτά το τρισδιάστατο μοντέλο
δημιουργήθηκε μετά την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των δεδομένων στο λογισμικό
Agisoft Metashape, εξάγωντάς το σε αρχείο μορφής PDF. Τα βίντεο που παρουσιάζουν
τις περιοχές δημιουργήθηκαν μετά την επεξεργασία τους στο λογισμικό Arc GIS και
πιο συγκεκριμένα στο Arc Scene. Οι ορθοφωτοχάρτες που παρήχθησαν δομήθηκαν σε
χάρτες μέσα από το Arc Map. Το αποτέλεσμα όλης της επεξεργασίας ήταν η παραγωγή
αυτών των δύο χαρτών πολύ υψηλή διακριτικής ικανότητας και για τις δύο περιοχές με
αποτέλεσμα την χρήση πολύ μεγάλης χαρτογραφικής κλίμακας στους παραγόμενους
χάρτες. Οι χάρτες φτιάχτηκαν σε χαρτί μεγέθους Α0, σε κλίμακες 1:50 για τη
γεωμορφή στη περιοχή της Βρίσας και 1:200 για τη γεωμορφή στη περιοχή Καράβα.
Στη συνέχεια παραθέτονται οι δύο ορθοφωτοχάρτες:

66
Χάρτης 7. Ορθοφωτοχάρτης γεωλογικής δομής στη περιοχή της Βρίσας.

67
Χάρτης 8. Ορθοφωτοχάρτης γεωλογικής δομής στη τοποθεσία Καράβα.

68
Συζήτηση
Από την πρώτη αυτή συστηματική καταγραφή θα προκύψει ένας δυναμικός
κατάλογος θέσεων προς διατήρηση ενδεχομένως προστασία και διαχείριση. Το
τρισδιάστατο μοντέλο παρέχει τη δυνατότητα παρουσίασης της εξειδικευμένης
γεωλογικής γνώσης στο ευρύ κοινό με ένα κατανοητό και ελκυστικό τρόπου. Γι’ αυτό
μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν το κεντρικό τμήμα ενός πληροφοριακού συστήματος
που θα παρέχει εικόνες και στοιχεία για τη μορφολογία και ειδικότερα τη γεωλογική
δομή του νησιού, εκμεταλλευόμενο τη δυνατότητα παρατήρησης του από πολλές
οπτικές γωνίες. Τη διαχρονική εξέλιξη του με τη παρουσίαση τρισδιάστατων εικόνων.
Ενδιαφέρουσες γεωλογικές εμφανίσεις και σημεία ιδιαίτερου φυσικού κάλους.
Όπως για παράδειγμα ο υπάρχων άτλαντας γεωλογικών μνημείων του Αιγαίου
συγκροτείται από 32 χάρτες κλίμακας 1:250.000, 9 χάρτες κλίμακας 1:500.000, 1
χάρτη κλίμακας 1:1.000.000, αξιοποιείται η χρήση ψηφιακού μοντέλου αναγλύφου,
για τη χαρτογράφηση χρησιμοποιούνται, ψηφιακές εικόνες Landsat 5 /TM, γεωλογικοί
χάρτες κλίμακας 1:50.000 (ΙΓΜΕ), χάρτες της ΕΣΥΕ κλίμακας 1:200.000 και ο
αρχαιολογικός άτλαντας Αιγαίου. Στοιχεία που αφορούσαν τις θέσεις που δεν
αναφέρονται είναι λόγω της κακής προσβασιμότητας ή διαθεσιμότητας τους
(Βελιτζέλος, Μουτράκης, Ζούρος, Σουλακέλλης, 2002).
Η παρούσα μελέτη πραγματεύεται την χαρτογράφηση γεωλογικών δομών σε
δύο περιοχές της Λέσβου, με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων γεωπληροφορικής.
Ειδικότερα με τη χρήση ενός ΣμηΕΑ, κατεγράφησαν συνολικά δύο γεωμορφές με
εικόνες και βίντεο πολύ υψηλής ανάλυσης. Η επεξεργασία τους έγινε με αλγορίθμους
υπολογιστικής όρασης και φωτογραμμετρίας.
Τα αποτελέσματα είναι ορθοφωτοχάρτες που προσφέρουν πολύ υψηλή χωρική
ανάλυση και υψηλή ακρίβεια στον υπολογισμό των γεωμετρικών μετρήσεων και
βίντεο animation που παρουσιάζουν τις περιοχές. Οι πτήσεις που πραγματοποιήθηκαν
ήταν είτε με χειροκίνητη λειτουργία είτε με την εφαρμογή σχεδίου πτήσης με
προκαθορισμένα χαρακτηριστικά.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει ήδη η χαρτογράφηση και καταγραφή
των γεωλογικών θέσεων σε χάρτες μικρής χαρτογραφικής κλίμακας. Τα αποτελέσματα
αυτής της διπλωματικής μπορούν να δώσουν μία θέση σε αυτούς του νέους χάρτες
μεγάλης χαρτογραφικής κλίμακας στο δυναμικό κατάλογο χαρτογράφησης
γεωλογικών θέσεων.
Συμπεράσματα
Με την καταγραφή και οπτικοποίηση των ορθοφωτοχαρτών προκύπτουν
χάρτες πολύ υψηλής χωρικής ανάλυσης. Χρησιμοποιήθηκαν δυο διαφορετικοί τρόποι
συλλογής των δεδομένων, αυτή του σχεδιασμού πτήσης με συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά (ύψος πτήσης, ταχύτητα) και αυτή της χειροκίνητης πτήσης. Και στις
δύο περιπτώσεις παρουσιάζονται γεωλογικές δομές όπου σε περίπτωση μελέτης δεν
είναι προσιτές είτε λόγω πυκνής βλάστησης ή έντονου αναγλύφου από τους ερευνητές.
Τα τρισδιάστατα μοντέλα και οι δισδιάστατοι χάρτες έχουν σαν σκοπό την πρόσβαση
των ερευνητών σε γεωλογικές πληροφορίες, μετρήσεις κλίσεων και διεύθυνσης των
πρανών χωρίς να είναι απαραίτητη η συνεχή παρουσία τους στο πεδίο.

69
 Τα παραχθέντα ψηφιακά μοντέλα επιφανείας, λαμβάνουν τις πληροφορίες του
υψομέτρου μέσα από τα προβολικά κέντρα των εικόνων που συλλέχθηκαν στο πεδίο.
Από τη στιγμή που δεν καθίσταται προσβάσιμο το πρανές για τη συλλογή πληροφορίας
με συστήματα GPS, περιοριζόμαστε στις μετρήσεις του αισθητήρα του ΣμηΕΑ. Χωρίς
να μπορούμε να ελέγξουμε την ακρίβεια αυτών των δεδομένων, παράγουμε τα ΨΜΕ
και έπειτα μπορεί να γίνει εμπειρική σύγκριση του αποτελέσματος με τους
τοπογραφικούς χάρτες (1:5.000) που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για την αναγνώριση
του εδάφους σε κάθε περιοχή μελέτης για το σχεδιασμό της πτήσης.
Τα κινούμενα βίντεο (animation) παρουσιάζουν τη περιοχή μελέτης όπως είναι στο
πραγματικό χώρο με όλες τις τρισδιάστατες πληροφορίες τους. Ενώ τα έγγραφα
μορφής PDF είναι αυτά που διαθέτουν το τρισδιάστατο μοντέλο που δημιουργήθηκε
μέσα από όλες τις διαδικασίες και παρέχει αξιόπιστη μετρητική πληροφορία στο
χρήστη. Μέσα από τα animation βίντεο περιήγησης και του τρισδιάστατου μοντέλου
φαίνονται από πολύ κοντά οι γεωμορφές, δυνατότητα την οποία δεν έχουμε στο πεδίο
καθώς η προσβασιμότητα είναι αποτρεπτική λόγω του έντονου αναγλύφου.
Παρουσιάζονται μέσα από τα μοντέλα οι γεωμορφές από τις οποίες μας δίνεται η
δυνατότητα να μετρήσουμε μήκη και πλάτη πάνω στη γεωμορφή, καθώς και μετρήσεις
που ένας γεωλόγος θα μπορούσε να πάρει μόνο με τη γεωλογική πυξίδα, με απευθείας
επαφή με τη γεωμορφή. Γι’ αυτό το μοντέλο δίνει στους γεωλόγους τη δυνατότητα να
αποσπάσουν πληροφορίες προσανατολισμού και κλίσεων των επιφανειών τους μέσα
από τα παραγόμενα προϊόντα αυτής της επεξεργασίας.
Σε περιπτώσεις χαρτογράφησης δομών με έντονο ανάγλυφο και με μεγάλες
κλίσεις στα πρανή τους είναι πιο αποτελεσματική η χρήση τόσο ναδίρ όσο και πλάγιων
εικόνων για την παραγωγή του τρισδιάστατου μοντέλου για την συμπλήρωση της
πληροφορίας που χάνεται. Αποτέλεσμα του συνδυασμού των ναδίρ με τις πλάγιες
εικόνες είναι η δημιουργία θορύβου στο νέφος σημείων.
Όσον αφορά τα προβλήματα που εμπόδισαν τη ροή της εργασίας τόσο στη
συλλογή όσο και στην επεξεργασία των δεδομένων, μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε
κάποιά από αυτά ενώ πολλά που εμφανίζονται και πάνω στα τελικά αποτελέσματα
μπορούμε να τα εντοπίσουμε για να τα επισημάνουμε. Ξεκινώντας με το πεδίο,
βλέπουμε ότι έχουμε να κάνουμε και στις δύο περιπτώσεις με γεωμορφές με έντονη
κλίση σε μη προσβάσιμες περιοχές. Η πυκνή βλάστηση και η ώρα της συλλογής των
δεδομένων είναι παράγοντες που περιορίζουν τη χρήση και τις δυνατότητες του
εξοπλισμού μας. Πιο συγκεκριμένα στη πρώτη περιοχή μελέτης στη γεωμορφή στη
περιοχή της Βρίσας, η συλλογή των δεδομένων έπρεπε να γίνει σε διάστημα όπου ο
ήλιος θα φωτίζει όσο το δυνατόν το μεγαλύτερο μέρος της γεωμορφής. Η γεωμορφή
με διεύθυνση Ν-Β έχει την επιφάνεια που χρήζει χαρτογράφηση στα δυτικά, με
αποτέλεσμα η συλλογή των δεδομένων να γίνει νωρίς το μεσημέρι. Αντίθετα με τη
δεύτερη περιοχή μελέτης, όπου πάλι με ίδια διεύθυνση περίπου η γεωμορφή Ν-Β, όμως
με την επιφάνεια προς χαρτογράφηση να βρίσκεται στα ανατολικά, έπρεπε η συλλογή
των δεδομένων να γίνει πρωινές ώρες και να μην περάσει το μεσημέρι καθώς λόγω της
θέσης του ήλιου θα είχαμε πολλές σκιές πάνω στη γεωμορφή χάνοντας ουσιαστικά τη
πληροφορία. Μετά την επεξεργασία και τη δημιουργία που τρισδιάστατου μοντέλου
διαπιστώνουμε στις άκρες, κορυφές του μοντέλου, τη δημιουργία «θορύβου» από τον
ουρανό. «Θόρυβος» που δεν μπορεί να απομονωθεί και φαίνεται πάνω στο μοντέλο.

70
Στα αποτελέσματα των ορθοφωτοχαρτών πέρα από τη ωφελιμότητά τους, βλέπουμε
κάποιες λευκές περιοχές μέσα στη περιοχή μελέτης τις λεγόμενες «τρύπες». Οι τρύπες
αυτές είναι αποτέλεσμα των παραπάνω εμποδίων κατά τη συλλογή των δεδομένων. Η
πυκνή βλάστηση, η σκιές και πιθανές πηγές αντανάκλασής δεν επιτρέπουν στους
αλγορίθμους που κατασκευάζουν τα μοντέλα να διακρίνουν καθαρά την επιφάνεια του
εδάφους με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αυτά τα κενά στους ορθοφωτοχάρτες.
Επίσης, το είδος της γεωμορφής βλέπουμε πως καθορίζει τη χρησιμότητα κάθε
ορθοφωτοχάρτη καθώς στη πρώτη περιοχή μελέτης όπου η γεωμορφή έχει πολύ
μεγάλες κλίσεις δεν γίνεται εύκολα διακριτή η γεωμορφή από τον ορθοφωτοχάρτη, σε
αντίθεση με τη δεύτερη όπου ναι μεν χάνεται και εδώ η πληροφορία από το πρανές της
γεωμορφής αλλά έχουμε καθαρή εικόνα από την πάνω επιφάνεια της. Τέλος ένα πιο
τεχνικό μέρος της εργασίας αυτής είναι η ανάγκη για την ύπαρξη επαρκούς
αποθηκευτικού χώρου για την ολοκλήρωση όλης της διαδικασίας, σε συνδυασμό με
την αναγκαία υπολογιστική ισχύ, καθώς πολλές φορές στην επεξεργασία χρειάστηκε
να «σπάσουμε» τις περιοχές μελέτης σε υποπεριοχές για την επεξεργασία τους μέσα
στα λογισμικά.
Τέλος, παρόλα τα παραπάνω εμπόδια και προβλήματα που μπορούν να
δημιουργηθούν κατά τη διάρκεια της παραγωγής των χαρτογραφικών δεδομένων,
διαπιστώνεται ότι για τη χαρτογράφηση περιοχών μεγάλης κλίμακας, η χρήση νέας
τεχνολογίας (ΣμηΕΑ), αποδίδει αξιόπιστα χαρτογραφικά και τρισδιάστατα
αποτελέσματα. Ο χρόνος που απαιτείται στο πεδίο για τη συλλογή δεδομένων είναι
λιγότερος σε σχέση με άλλες μεθόδους, όπου εξαρτάται κυρίως από το ΣμηΕΑ και από
τον χειριστή του. Το μεγαλύτερο τμήμα για την παραγωγή των προϊόντων γίνεται στο
εργαστήριο με υπολογιστές και ο χρόνος για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων
εξαρτάται από την υπολογιστική ισχύ του κάθε υπολογιστή. Μία παράμετρος ακόμη
που πρέπει να σημειωθεί είναι η ύπαρξη ικανοποιητικού αποθηκευτικού χώρου για τα
παραγόμενα δεδομένα.

71
Βιβλιογραφία
Βελιτζέλος Ε., Μουτράκης Δ., Ζούρος Ν., Σουλακέλλης Ν., 2002. Άτλαντας των
Γεωλογικών Μνημείων του Αιγαίου. Υπουργείο Αιγαίου.

Δούτσος Θεόδωρος, 2014. Γεωλογία: Αρχές και Εφαρμογές. Εκδόσεις Liberal Books.

Καρτάλης Κωνσταντίνος, Φείδας Χαράλαμπος, 2017. Αρχές και Εφαρμογές

Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης. Εκδόσεις Τζιόλα.

Κάτσιος Ι., Τσάτσαρης Α., 2014. Διαλέξεις Θεματικής Χαρτογραφίας. Εκδόσεις

Δίσιγμα.

Κουτσόπουλος Κωστής, 2017. Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών και Ανάλυση

του Χώρου. Εκδόσεις Δίσιγμα.

Λέκκας Ε. Λ., 1998. Γεωλογία και Περιβάλλον. Γ΄ Έκδοση, Αθήνα.

Λέκκας Ε. Λ., 2000. Φυσικές και Τεχνολογικές Καταστροφές. Β΄ Έκδοση, Αθήνα.

Λιβιεράτος Ε., 1988. Γενική Χαρτογραφία και Εισαγωγή στη Θεματική
Χαρτογραφία. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη.

Μηλιαρέσης Χ. Γιώργος, 2009. Φωτοερμηνεία -Τηλεπισκόπηση. Εκδοτικός Όμιλος

Ίων. Αθήνα.
Μουντράκης Δ., 1983. Η γεωλογική δομή της Βόρειας Πελαγονικής Ζώνης και η
γεωτεκτονική εξέλιξη των εσωτερικών Ελληνίδων. Πραγματεία για Υφηγεσία,
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 289.

Μουντράκης Δ., 2010. Γεωλογία και Γεωτεκτονική Εξέλιξη της Ελλάδας. University
Studio Press, Θεσσαλονίκη.

Παπαδάκης Ν., 1966. Γεωλογική και γεωχημική μελέτη μεταλλικών πηγών Θερμής
Μυτιλήνης. ΙΓΜΕ.

Παπανικολάου Δ. Ι., Σίδερης Χρ. Ι., 2014. Γεωλογία. Η Επιστήμη της Γης. Εκδόσεις
Πατάκη.

Πατιάς Π. 1991, Εισαγωγή στην Φωτογραμμετρία. Εκδόσεις Ζήτη.

Παυλόπουλος Κ., Μαρουκιάν Χ., Ζαμάνη Α., Παπαγεωργάκης Ι., 1995.

Γεωμορφολογία, υδρογεωλογία και δυνατότητες αξιοποίησης των ιαματικών πηγών
Θερμής Λέσβου. Τομέας Γεωγραφίας-Κλιματολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Παυλόπουλος Π. Κοσμάς, 2011. Γεωμορφολογία. Εφαρμογές και Γεωεπιστήμες.

Εκδόσεις Ίων.
Περάκης Κ., 1999. Φωτοερμηνεία και Τηλεπισκόπηση. Βόλος: Πανεπιστημιακές
Εκδόσεις Θεσσαλίας.
Υ.Π.Α. – ΣμηΕΑ. -https://uas.hcaa.gr/Faq#anchor1

72
Χατζόπουλος Ν. Ι., 2012. Γεωχωροπληροφορική Τοπογραφία. Εκδόσεις Τζιόλα.

Χριστόπουλος Π., 1991. Υδρογεωλογική αναγνώριση ιαματικών πηγών Θερμής.

Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, Διεύθυνση ΥΠΕΧΩΔΕ.
Adam C. Watts, Vincent G. Ambrosia, Everett A. Hinkley, 2012. Unmanned Aircraft
Systems in Remote Sensing and Scientific Research: Classification and
Considerations of Use. Remote Sens. 2012, 4, 1671-1692, doi:10.3390/rs4061671.

Aubouin, J., 1957. Essai de corrélation stratigraphique de la Grèce occidentale,

Bulletin de la Société Géologique de France, 7, 281-304.

Brunn J., 1956. Contribution a l’ etude geologique du Pinde septentrional et d’ une

partie de la Macedoine occidentale. Ann. geol. Pays Hell., 7, 1-358.

Cruden D. M. and Varnes D. J., 1996. Landslide types and Processes. Landslides:
Investigation and Mitigation. A. K. Turner and R. L. Schuster. Washington D.C.,
Transportation Research Board National Research Council. Special Report 247: 37-
75.
David G. Lowe, 2004. Distinctive Image Features from Scale-Invariant Keypoints.
Computer Science DepartmentUniversity of British Columbia, Canada. International
Journal of Computer Vision.

Fytikas M., Innocenti F., Manetti P., Mazzuoli R., Peccerillo A., Villari L., 1984.
Tertiary to Quaternary evolution of volcanism in the Aegean Region. Jour. Geol. Soc.
London sp. Publ. 17, 687-699.
ICAO, 2011. International Civil Aviation Organization, Unmanned Aircraft Systems
(UAS). https://www.icao.int/Meetings/UAS/Documents/Circular%20328_en.pdf
James M.R, 2017. SfM-MVS PhotoScan image processing exercise, Research Gate.
AVCEI 2017 – The Drone Workshop PhotoScan exercise.

Kossmat F., 1924. Geologie der zentralen Balkanhalbinsel. Mit einer Uebersicht des
dinarischen Gebirgsbaus. Die Kriegsschauplaetze 1914-1918 geologisch dargestellt.
Heft 12. Berlin, Borntraeger.
Mikhail E., Bethel J., McGlone J., 2001. Introduction to modern photogrammetry.
John Wiley & Sons, New York, 479 p.
Nex, F., Remondino, F., 2014. UAV for 3D mapping applications: A review,
Research Gate. Applied Geomatics 6(1). DOI: 10.1007/s12518-013-0120-x.
Remondino, F., Sabry El‐Hakim, 2006. Image‐based 3D Modelling: A Review.
https://doi.org/10.1111/j.1477-9730.2006.00383.x.

Warren R. P., 1997. Manual of photographic interpretation. American Society of

Photogrammetry, Washington D. C., 690 pages.
Συνέδρια

73
Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών και Μνημείων της Φύσης, Λέσβος 2001.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Διεθνές Συνέδριο: «Προστατευόμενες Φυσικές Περιοχές και Περιβαλλοντική
Εκπαίδευση». Σίγρι Λέσβου, 24-26 Σεπτεμβρίου 1999.
Προγράμματα
CloudCompare 2.11. alpha. https://www.danielgm.net/cc/.
Shotcut, Version 19.07.15. https://shotcut.org/.
Agisoft PhotoScan Professional Metashape 1.5.3 https://www.agisoft.com/.
ArcGIS, ArcGIS Desktop, Version 10.2. https://www.esri.com/en-us/home.
Fly Lichi, 2019 https://flylitchi.com/hub.
Free Studio, 2018, DVD Video Soft, Version 6.6.42.703,
https://www.dvdvideosoft.com/free-dvd-video-software.htm.

74