DEPREM MÜHENDİSLİĞİ

7. HAFTA DERS NOTU

‘ÇOK SERBESTLİK DERECELİ
SİSTEMLER’
Onur ONAT
7. Hafta
Tek Serbestlik Dereceli Sistem
Çok Serbestlik Dereceli Sistem
KAYMA ÇERÇEVESİ NEDİR?

• Denklemlerin çıkarılabildiği çerçeve

modele verilen addır.
• Kayma çerçevesi oluşabilmesi için,
kolonların eksenel deformasyonları
ile kirişlerin eğilme
deformasyonlarının ihmal edilmesi
gerekmektedir.
Kayma Çerçevesi
2. Kat kütlesi

2. Kat denklemi

1. Kat denklemi
1. Kat kütlesi
Atalet kuvveti toplam ivmeye; sönüm ve yay kuvveti ise bağıl harekete bağlıdır.
1. Katın rijitliği yazılacak olunursa; 2. Katın rijitliği yazılacak olunursa;

Üç katlı bir bina için matris aşağıdaki şekilde türetilir.

1. Kat ve 2. kat için türetilen rijitlik matrisleri eğer toplanır ve tek bir matris oluşturulursa;
Aşağıdaki boş alana notlarınızı
alabilirsiniz
 DOĞAL TİTREŞİM FREKANSLARI VE MODLAR

Özdeğer problemi Özdeğer probleminin

çözümünün olabilmesi için
yukarıdaki şartı sağlamalı

N serbestlik dereceli bir sistemin N

adet doğal titreşim frekansına karşılık
gelen N adet bağımsız vektörü vardır.
Çözüm ise ancak katsayılar matrisinin sıfır Bu vektörlere doğal titreşim modu
olmasıyla mümkündür. denir. Bu vektörler özvektör denir.
MODAL VE SPEKTRAL MATRİS
MODAL VE SPEKTRAL MATRİS
 MODLARIN ORTOGONALLİĞİ

Bir yapı sisteminin modları, temel ortogonallik koşulunu sağlamaktadır. Ortogonallik demek modların birbirine karşı
dikliği demektir. Bu özellik sayesinde birbirine bağlı hareket denklemleri, N adet bağımsız denklem takımı şeklinde
yazılabilmektedir. Mod şekilleri i ve j olan iki farklı doğal frekansı (wi ve wj) ele alalım. İ ve j frekansları için

denklemlerini ele alırsak.

Burada denklemlerin her iki terimi de skaler bir yapıdadır. Yukarıdaki denklemlerde j ile gösterilen denklemin tranzpozesi
alınırsa
 MODLARIN ORTOGONALLİĞİ

Denklemi elde edilir. K ve M matrisleri simetrik olduğundan, K=𝐾 𝑇 ve M= 𝑀𝑇 yazılabilir. Bu durumda,

Denklemi yazılır. Yukarıdaki denklem ile denklemi birleştirilirse,

Denklemi elde edilir. Buradan,

Bu denklemin ilk terimi skalerdir. 𝑤𝑖 ≠ 𝑤𝑗 koşulu, aşağıdaki gibi verilen ortogonallik koşulunun ilkini göstermektedir.

Mod şekillerinin ortogonallik özelliği, i modundaki atalet ve elastik kuvvetleri tarafından j moduna ait yerdeğiştirmeler
üzerinde yapılan işin sıfır olduğunu ifade etmektedir.
 MODLARIN ORTOGONALLİĞİ

Modal vektörler, M ve K matrislerine göre ortogonal olarak tanımlanır. Ortogonallik özelliklerine bağlı olarak aşağıdaki
ilişkiler yazılabilir:
• M’nin simetrik ve pozitif tanımlı kütle matrisi ve K’nın simetrik ve pozitif tanımlı rijitlik matrisi olması durumunda

Yazılabilir ki burada [M*] köşegen bir kütle matrisidir ve diyagonal üzerindeki elemanları,

Burada Mn modal kütle veya genelleştirilmiş kütle olarak tanımlanan skaler bir değerdir.
 MODLARIN NORMALİZASYONU

DİPNOT: RANK NEDİR?

M satır ve N sütundan oluşan bir A matrisi alalım. Bu matrisin bazı satır ve sütunları yok sayarak elde
edeceğimiz matrisin determinantı 0 dan farklı olmalıdır. Eğer 0 dan farklı değil ise alt kare matrise geçip orada
sıfırdan farklı bir rxr boyutunda bir matris bulmalıyız. Determinantı sıfırdan farklı ise o r ye matrisin rankı
denir.
 MODLARIN NORMALİZASYONU

Aşağıdaki boş alana not alabilirsiniz

 ÖRNEK SORU
Yandaki şekilde 2 katlı düzlem bir çerçeve sistem verilmiştir. Çerçevenin
kolonlarındaki eksenel deformasyonlar ihmal edilmiştir. Bu yapısal
sistemin kirişlerindeki düşey deformasyonlarında ihmal edildiği
varsayılırsa, sistemin doğal titreşim periyotlarını ve frekanslarını
bulunuz.
Çözümü aşağıdaki boş alana yazabilirsiniz
Kaynaklar
• Celep, Z. Ve Kumbasar, N., ‘Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme
Dayanıklı Yapı Tasarımı’, İTÜ Yayınları, 2004.
• Soyluk, K., ‘Deprem Mühendisliği ders notları’, Gazi Üniversitesi.
• Calayır, Y., ‘Deprem Mühendisliği ders notları’, Fırat Üniversitesi.