Mekanik Titreşimler Ders Notları

kinetik enerji olarak geri verir. Şekil 5’de bir kütle yay sisteminin denge konumu etrafındaki
hareketi görülmektedir. Şekil 5a’da yay ile zemine bağlanmış kütle denge konumunda
görülmektedir. Kütle verilen ilk yer değiştirme ile 2 konumuna getirilmiştir. 2 konumunda
yayın en uzamış halde olduğu ve dolayısı ile yayda depolanan potansiyel enerjinin en yüksek
düzeyde olduğu, bu konumda kütle sıfır hıza sahip olduğu için ise kinetik enerjinin sıfır
olduğu bilinmektedir. Kütle 2 konumundan serbest bırakıldığında m kütlesi 1 konumuna
doğru artan bir hızla hareket eder. Kütle 1 konumuna geldiğinde yay uzamamış boyuna ulaşır
ve depoladığı potansiyel enerjiyi tamamen m kütlesine aktarmıştır. Bu konumda enerjinin
korunumu prensibine göre kütlenin kinetik enerjisi dolayısı ile hızı en büyük değerine ulaşır.

Ep: Potansiyel Enerji

Ek= Kinetik Enerji
Ep=0, Ek=0

Ep(max)
Ek(min)
Enerji Ep
Ep(min) Ek
E=max
Ek(max)
E=0
Ep(max)
Ek(min)
3 1 2
Konum
Şekil 5. Yay-kütle sisteminin hareketi.

Yukarıda verilen yay-kütle sistemindeki enerji değişimi Şekil 6’da gösterilen basit
sarkaç ile benzerdir.
Fy
Fx
O

l g

θ
Ep(max)
3 2 m
1 Ek(min)
lsinθ

mg
Şekil 6. Basit sarkaç.

3/154
 Mekanik Titreşimler Ders Notları

Titreşim yapan sistemlere uygulanan başlangıç zorlaması kütleye uygulanan başlangıç

deplasmanı ve/veya hızı şeklinde olabilir. Bu başlangıç girdisi sisteme potansiyel ve/veya
kinetik enerji kazandırılmasına neden olur. Bu başlangıç girdisi sistemi serbest titreşim olarak
adlandırılan salınımlı bir harekete sürükler. Serbest titreşim anında potansiyel ve kinetik
enerji arasında bir değişim söz konusudur. Eğer sistem konservatif/korunumlu (conservative)
ise sistemin potansiyel ve kinetik enerjisinin toplamı sabittir ve zamana göre değişimi sıfırdır.
Bu durumda sistem teorik olarak sonsuza dek titreşir. Pratikte ise titreşim yapan sistemlerde
sönüm veya sistemi çevreleyen ortamdan kaynaklanan sürtünme (örneğin hava direnci)
mevcuttur ve bu etkiler hareket sırasında sistemin enerjisini kaybetmesine sebep olur. Sönüm
etkisi sistemin toplam enerjisinin sürekli olarak azalmasına ve sıfırlanmasına (hareketin
sonlandığı nokta) sebep olur. Eğer sisteme sadece ilk hareket şartları ile (yer değiştirme/hız)
girdi sağlanmış ise ortaya çıkan salınımlı hareket sonunda sonlanacaktır. Bu şekildeki
başlangıç girdilerine geçici zorlama (transient excitation) ve sonuç olarak ortaya çıkan
harekete ise geçici hareket (transient motion) adı verilir. Eğer sistem belirli bir genlikteki
cevapta tutulmak isteniyor ise sürekli bir dış kaynak ile uyarılmalıdır.

Dinamik ve alt alanı olan titreşim konusunda çalışan ve bu alana önemli katkılar
sağlayan bilim insanları Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Sürekli sistemlerin titreşimi konusuna katkı yapan başlıca bilim insanları.

4/154