ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç BE NOT AFRAID

First Telugu Edition - 2011

=∞~°} ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ JkèQqÆ ∞OK«∞@

Author :
Johann Christoph Arnold
*’Ǩ<£ ¢H˜™ÈìÑπ¶ P~åflÖò¤

Published by
Christian Education Council of India
Samanvay, Deepti Chambers,
Vijayapuri, Hyderabad - 500 017.

Printed at :
¢H˜+≤ìÜ«∞<£ Z_»∞ºˆH+¨<£ H“xûÖò PѶπ WO_çÜ«∂ Gamaliel Printers & Publishers
# 36, HUDA Complex,
ã¨=∞#fiÜü∞ : nÑ≤Î KåO|~üû Tarnaka, Hyderabad - 500 007.
q[Üü∞ѨÙi, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ - 500 017. Ph : 040-27018467

1 2
 q+¨Ü«∞㨥zHõ
=ÚO^Œ∞=∂@
LáÈ^•…`=« Ú ... ... ... 11
1. ѨÙ<å^Œ∞Å∞ ... ... ... 15
2. ÉèÜí ∞« =Ú ... ... ... 24
3. x~åâ◊ ... ... ... 32
=∞# ܡμ_»Å ^Õ=ÙxH˜ L#fl „¿Ñ=∞#∞ =∞#"≥∞iy# "å~°"∞≥ ÿ ^•x #=Ú‡H˘x 4. a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê=Ù@ ... ... ... 40
Ü«Ú<åfl=Ú. ^Õ=Ù_»∞ „¿Ñ=∞ ã¨fi~°∂Ñ≤Ü∞ÿ≥ Ü«Ú<åfl_»∞. „¿Ñ=∞ Ü«∞O^Œ∞ xez 5. Q“~°=O ... ... ... 48
Ü«ÚO_»∞"å_»∞ ^Õ=Ùx Ü«∞O^Œ∞ xez Ü«Ú<åfl_»∞, ^Õ=Ù_»∞ "åx Ü«∞O^Œ∞ xez 6. Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜ =∞#ã¨∞ ... ... ... 55
Ü«Ú<åfl_»∞. f~°∞Ê k#=∞O^Œ∞ =∞#‰õΩ ^è~·≥ º° =Ú HõÅ∞QÆ∞#@∞¡ nx =Å# „¿Ñ=∞ =∞#Ö’ 7. =ÚO^Œ∞QÍ<Õ TÇ≤ÏOK«_O» ... ... ... 65
ѨiѨÓ~°=‚ Ú KÕÜ∞« |_ç Ü«Ú#flk. UÅÜ«∞#QÍ PÜ«∞# Z\˜"ì å_≥· Ü«Ú<åfl_À 8. ã≤^áúŒ ê@∞ ... ... ... 71
=∞#=Ú#∞ D Ö’Hõ=ÚÖ’ J\˜"ì å~°"∞≥ ÿ Ü«Ú<åfl=Ú. „¿Ñ=∞Ö’ ÉèÜ í ∞« =ÚO_»^∞Œ . 9. „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞ ... ... ... 79
JO`ÕHÍ^Œ∞ ѨiѨÓ~°‚ „¿Ñ=∞ ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ "≥à§◊ Q˘@∞ì#∞. ÉèÜ
í ∞« =Ú ^ŒO_»#`À ‰õÄ_ç#k. 10. B+¨^•è ʼnõΩ JO^Œxk ... ... ... 88
ÉèÜí ∞« Ѩ_∞» "å_»∞ „¿Ñ=∞Ü«∞O^Œ∞ ѨiѨÓ~°=‚ Ú KÕÜ∞« |_ç#"å_»∞ HÍ_»∞. 11. ^Õ=Ùx ǨÏã¨=Î ÚÅÖ’ ... ... ... 94
12. „â◊=∞ Ѩ_∞» @ ... ... ... 103
- 1 Ü≥∂Ǩ#∞ 4:16-18 13. qâßfiã¨=Ú ... ... ... 114
14. ^è~·≥ º° =Ú ... ... ... 122
15. ã¨fiã¨`÷ « ... ... ... 133
16. „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«∞@ ... ... ... 141
17. =∞~°}O˜ K«∞@ ... ... ... 149
18. ^Œ∞óY=Ú / qKå~°=Ú ... ... ... 159
19. ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú ... ... ... 172

„QÆO^äŒ LѨãO¨ Ǩ~°O / =ÚyOѨÙ

PHÍ~åk 㨥zHõ.
3 5
 J^躌 ‰õΩΔ Å "åi =∂@ D ã¨OHõÅÊ=Ú ¢H˜+≤ìÜ«∞<£ Z_»∞ºˆH+¨<£ H“xûÖò PѶπ WO_çÜ«∂ "åik. ã¨Ç¨ÏŸII
¢H™˜ ÈìÑπ¶ QÍiH˜, ¢H+˜ Ü
ì≤ ∞« <£ Z_»∞ºˆH+¨<£ H“xûÖò PѶπ WO_çÜ∂« "åiH˜ nx H˘~°HÔ · Jaè#O^Œ#Å∞.
ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° _»∞ *’ǨÏ<£ ¢H™˜ ÈìÑπ¶ P~åflÖò¤ HõÅO #∞O_ç "≥Å∞=_»¤ =∞~˘Hõ ѨÙãÎ̈Hõ ã¨OѨ^Œ ã¨∞Å∞"≥#· ÉèÏ+¨Ö’ fiÛk^Œ|Ì _»¤ D ѨÙãÎ̈HOõ ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ KèkÕ OK«∞@‰õΩ, ^Õ=Ù_»∞ =∂#=ÙxH˜
''ÉèÜ
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ _ç—— J<Õ ~°K#« . ^Õâ◊ q^Õâ◊ áê~ Ωõ ʼnõΩ =ÚYºOQÆ ¢HÔ ã· =Î̈ qâßfiã¨∞ʼnõΩ ã¨ÇϨ Ÿ. „Ѩ™êkOz# rq`åxfl ã¨=∞$kúQÍ rqOK«∞@‰õΩ, J<Õ‰Ωõ Å#∞ P^ŒiOK«∞@‰õΩ, P^Œ~≈° „áêÜ«∞OQÆ
¢H™˜ ÈìÑπ¶ ã¨∞Ѩiz`«∞Å∞. ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° Å ã¨=∂[=Ú (Bruderof Community) ܡÚHõ¯ =ÚYº „|`«∞‰õΩ@‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ∞» `«∞O^Œx ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊#Å #∞O_ç ã¨fi`«O„`«∞Å= QÆÅQÍÅx Ptã¨∞,Î
<åÜ«∞‰õΩ_»∞QÆ, ¢ÔH·ã¨Î= rq`«OÖ’ Q˘Ñ¨Ê J#∞Éèí=QÆ∞fl_»∞QÆ, ~°K«#ÅÖ’ XHõ „Ѩ`ÕºHõ`«#∞
ã¨OáêkOK«∞‰õΩ#fl ~°K~« Ú`«Q,Æ ^Õâ^◊ âÕ ßÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê Jaè=∂<åxfl á⁄Ok# =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞
„|^Œ~ü ¢H™˜ ÈìÑπ¶ ¢HÔ ã· =Î̈ rq`«OÖ’ `å#∞ J#∞Éèqí Oz#, W`«~∞° Å ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç „QÆÇÏ≤ Oz# Éèí=nÜ«Ú_»∞
™êfi`«O„`« k<À`«û=O 2011 _®II *ˇ\ì̃ Pe=~ü
Ѩiã≤`÷ ∞« ÖˇxflO\˜<À ^Œ$+≤Oì z ~°K#« Å ^•fi~å XHõ #∂`«# r=# ã¨~o° x „Ѩ™êkOz# ã¨=∞#fiÜü∞, q[Ü«∞ѨÙi,
=∞ǨÏhÜ«Ú_»∞. ''ÉèÜ
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ _ç—— J<Õ D „QÆO^äOŒ rq`« Ѷ∞¨ \ÏìÅ <≥xflO\˜<À „Ѩ™êÎqã¨∞Î ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^Œ∞ - 500 017 ¢H㘠Ü
ì≤ ∞« <£ Z_»∞ºˆH+¨<£ H“xûÖò PѶπ WO_çÜ∂«
H˜+¡ ì̈ Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞, xã¨Ê $ǨÏÅ#∞, x~åâ◊Å#∞ JkèQqÆ ∞OK«QÅÆ ã¨¥ÊiÎx „Ѩ™êkOK«∞ suÖ’
„"åÜ«∞|_ç#k. ÉèÜ
í ∞« =Ú „Ѩu =∞x+≤x "≥O\Ï_»∞`«∞Ok† =∞i =ÚYºOQÆ `«ÑC¨ KÕ¿ã"å~°∞,
áêѨO KÕã#≤ "å~°∞, XO@iÜ≥∞ÿ #"å~°∞, ~°HãÎõ O¨ |O^è∞Œ Å#∞ áÈQ˘@∞ìH˘#fl "å~°∞, Jaè=∂#O
<ÀK«∞HÀx"å~°∞, „¿Ñ=∞‰õΩ ^Œ∂~°"∞≥ #ÿ "å~°∞ WÖÏO\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ QÆ∞~Ô #· "å~°∞ Ö’HõOÖ’
ZO^Œ~À. ^Õ=Ùx #∞O_ç á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞ P^Œ~}
° ZÖÏO\˜^À ^≥=· "å‰õΩ¯ ^•fi~° x|ƒ~°`« QÆÅ
™ê=∞~°ºú O =∂#=ÙxH˜ ZÖÏQÆ∞O^À, ZÖÏ á⁄O^Œ=KÀÛ, „â◊=∂#∞Éè=í =Ú#∞ ã¨ÇÏ≤ Oz, =Ç≤ÏOz,
„¿Ñq∞OѨQÅÆ ¢Hã© ∞¨ Î <å^è∞Œ x P„â◊~ÚOK«_O» , `«^•fi~° á⁄O^ŒQÅÆ J#∞Éè∂í ux QÆ∂iÛ qâßfiã¨∞Å
J#∞Éè"í åÖˇxflO\˜<À ã¨=∞#fiÜ«∞Ѩ~z° *’_çOz# q^è•#O âß¡Ñ∞¨¶ hÜ«∞O. JO^Œ∞‰õΩ ã¨ÇϨ Ÿ.
¢H™˜ ÈìÑπ¶ ^è#Œ ∞ºÅ∞.
POQÆ ¡ O Ö’ ~° z OѨ | _» ¤ D Ѩ ٠㨠ΠH Íxfl J#∞=kOz `≥ Å ∞QÆ ∞ áê~î ° ‰ õ Ω Å‰õ Ω
JOkOK«|_»∞`«∞#flO^Œ∞‰õΩ "Õ∞=Ú ã¨O`À+≤OK«∞K«∞<åfl=Ú.
7 8

=∂º_çb<£ ZÖò ZOyÖò ܡÚHõ¯ =ÚO^Œ∞=∂@
XHõ ™êÜ«∞OHÍÅO =∂ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ WO\˜Ñx¨ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. <Õ#∞ <å |Å¡
^ŒQ~æÆ ° „"åã¨∞‰õΩO@∂ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ L#fl`« áê~îâ° ßÅÖ’x =∂ á⁄~°∞QÆ∞
=ºHÎ̃ ''=∂º_çÖ’<£, =∞~°}O JO>Ë h‰õΩ ÉèÜ í ∞« =∂?—— Jx J_»∞QÆ∞`«∂ =KåÛ_»∞.
H˘kÌQÍ u~°∞QÆ∞`«∂ ''J=Ù#∞, ÉÏÉò—— Jx <Õ#∞ ["åaKåÛ#∞. J`«#∞ JHõ¯_Õ
XHõ ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ''^Õ=ÙxH˜ Hõ$`«[`˝ Å« ∞. "Õ~Ô =~°∂ ^•xx XѨCH˘#∞@‰õΩ
™êǨÏã≤OK«~°∞——.
=∞~°}=Ú J#∞#k XHõ =∂~°∞Ê, =∞iÜ«Ú =∂~°∞Ê J#∞#k ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ÉèÜ í ∞« O
Q˘Å∞Ê#k J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨"åÅ∞ KÕ¿ãkQÍ =ÙO@∞Ok, HÍh ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ =∞#O
XѨC‰õΩ<Õ =~°‰Ωõ , ã¨"åÅ∞#∞ =∞#O JOwHõiOK«Ö=Ë Ú. ÉèÜ í ∞« =ÚQÍ =∞#O XѨCH˘<Õ
=~°‰Ωõ , ÉèÜ
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ _ç, Jx =∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« O `«~O° QÆOÖ’ =Ù#fl xâ◊ÛÜ«∞`«#∞ =∞#O
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ú.
ÉèÜ
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ _ç J<Õ D J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ѨÙãÎ̈HOõ =∞#‰õΩ#fl ™ê^è•~°} ÉèÜ
í ∂« Å
#∞O_ç =∞~°}O JO>Ë ÉèÜ í ∞« O ÖˉΩõ O_»∞@ QÆ∞iOz, =∞# qâßfiã¨O ZO`« Ö’`«∞QÍ
=Ù<åfl ^•xH˜ ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. "åãÎ̈"åxH˜, Ö’`≥·# qâßfiã¨"Õ∞
ÉèíÜ«∞=Ú#∞ XѨCH˘x, =∞# ã¨O`À+¨=ÚÅÖ’ =∞iÜ«Ú HõëêìÅÖ’ ^Õ=Ù_»∞ Ѩx
KÕÜ∞« QÆÅ_»∞ Jx =∞#O J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ q^èOŒ QÍ =∞#Å#∞ #_çÑO≤ K«QÅÆ ^Œ∞. =∞iÜ«Ú
WOHÍ „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞ =∞iÜ«Ú J<å~ÀQƺ=ÚÅ∞ =∞#Å#∞ ¢HO˜ kH˜ #_çÑO≤ z<å, ^Õ=Ù_»∞
ZѨC_»∂ =∞#Å#∞ ¢HO˜ ^Œ‰Ωõ „`Àã≤"Ü Õ ∞« _»∞.
9 10
=ÚO^Œ∞=∂@
ã¨fiz`«=Î Ú J#∞ Q˘Ñ¨Ê =~°=Ú ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆ Ñ¨~K° |« _»∞ `«∞O^Œ<Õ =∞# q~Àkè
ÉèÏ==Ú#‰õΩ =∞iÜ«Ú qâ◊fiO Ѩ@¡ „¿Ñ=∞ѨÓ~°fiHõ „Ѩ}ÏoHõ`À ^Õ=Ù_»∞ Ѩx [iy™êÎ_x»
ÉèÜ
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ _ç J<Õ D ѨÙãÎ̈HOõ K≥|∞`«∞O^Œx <Õ#∞ K≥Ñʨ _»O <å‰õΩ Hõey# PkèHºõ `«.
ÖË^Œ∞, a_»¤ =∞~°}O ^Õ=Ùx ¢H˜Ü«∞ ÖËHõ z`«ÎOHÍ^Œ∞, HÍh ZO`« ^•~°∞}"≥∞ÿ#
q+¨Ü∞« "≥∞#ÿ ѨÊ\˜H,© ^Õ=Ù_»∞ Jxfl q+¨Ü∞« =ÚÅÖ’xH˜ ~åQÆÅ_»∞. "å\˜x Éèií OK«∞@‰õΩ
^Õ=Ù_»∞ =∞#‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« QÆÅ_»∞, =∞iÜ«Ú ^•xÖ’ ÉèÏQÆOQÍ ‰õÄ_® =ÙO_»QÅÆ _»∞.
=∞~°}O JO>Ë ÉèÜ í ∞« Ѩ_Õ ã¨=∂[OÖ’ - ÉÏÉò =ºHõΠѨizOk. ™ê^è•~°}
ÉèÜ
í ∞« O HÍ^Œ∞, HÍh ^Õ=Ùx Hˆ O„^ŒOQÍ =∞#O ÖË#ѨÙ_»∞ =∞#Å#∞ K«∞@∞ì‰Ωõ <Õ ^•~°∞}"≥∞#ÿ
ÉèÜí ∞« O - =∞~°}=Ú#∞ „Ѩ`ºÕ H˜OK«∞@‰õΩ =∞#O W+¨Ñì _¨ `» å=Ú, =∞~°}O J#∞#k
JO@∞"åºkè =O\˜^xŒ 㨥zã¨∞OÎ \Ï=Ú. J=Ù#∞, =∞#=∞O^Œ~O° =∞~°}™˜ êÎ=Ú, U
q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞ ÖË=Ù, HÍh =∞#O XO@iQÆ =∞~°}O˜ K«∞@‰õΩ ÖË=Ú.
<å Éè~í ΰ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#`À =ÙO_ç PÜ«∞##∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ <Õ J=HÍâ◊O
<å‰õΩ HõeyOk. W`«~∞° Å =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® "åi`À =ÙO_ç "åi H˘~°‰Ωõ
q*Ï˝Ñ#¨ KÕ¿ã Hõ$Ѩ <å‰õΩ =ÙO_çOk. ÉÏÉò ܡÚHõ¯ „Ѩâfl◊ ‰õΩ <Õ#∞ J=Ù#∞ Jx K≥ÑÊ≤ #ѨÊ\˜H©
<åÖ’ ÉèÜí ∞« O, PO^Àà◊#HõO>Ë Pâ◊Û~°ºO HõeyOk. ^•xx Z^Œ∞~˘¯#ÖË#O`« Pâ◊Û~°ºO
HõeyOk.
<å Éè~í ΰ =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞ D JO^Œ"∞≥ #ÿ ѨÙãÎ̈HÍxfl <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ <å KÕuÖ’
=ÙOz`Õ ÉÏQÆ∞O_Õk. Wk rq`åxfl Q“~°qã¨∞OÎ k. rq`åxfl Q“~°qOK«∞@ ^•fi~å
=∞~°}=Ú#∞ Q“~°qã¨∞OÎ k. =∞#Å#∞ `«# „¿Ñ=∞`À KÕã#≤ ^Õ=Ùxfl ‰õÄ_® Q“~°qã¨∞OÎ k.
^Õ=Ù_»∞ ÜÕ∞ã¨∞ ~°∂ѨOÖ’ =∞#`À x=ã≤OK«∞@‰õΩ =∞#"≥∞ÖÏ rqOKåÖ’ K«∂ѨÙ@‰õΩ,
ZÖÏ =∞~°}O˜ KåÖ’ `≥eÜ«∞*ËÜÚ« @‰õΩ =KåÛ_»∞. Jk =∞#‰õΩ Ñ¨Ù#~°∞`å÷# xâ◊ÛÜ«∞`«#∞
x`«º r==Ú#∞ J#QÍ =∞~°}O J#O`«~O° x`«º=Ú ^Õ=Ùx „¿Ñ=∞`À =ÙO_Õ Ü«∞^è•~°`÷ «
ã¨`º« =Ú#∞ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k.
QÀ+¨<£, Hõ<≥H˜ìHõ\ò

LáÈ^•…`«O
=∞~°}O˜ KåÅO>Ë ÉèÜ í ∞« =∂? D q^èOŒ QÍ ÉèÜ
í ∞« Ѩ_"Õ å~°∞ g∞‰õΩ Z=Ô~<· å `≥Å∞™ê?
h=Ù „¿Ñq∞OKÕ "åix h=Ù HÀÖ’Ê~Ú# `«~∞° "å`« h=Ù U q^èOŒ QÍ rqOKåÖ’ ZѨC_≥<· å
PÖ’zOKå"å? ã¨Ê $ǨÏÖ’ HÍh xã¨Ê $ǨÏÖ’ (`≥eã≤ / `≥eÜ«∞Hõ) QÍh „Ѩu rq
`«fi~°Ö’ QÍh PÅ㨺OQÍ QÍh =∞~°}ÏxH˜ Ö’#=Ù`å_»∞. HÍ|\˜ì „Ѩu =ºH˜Î D „Ѩâfl◊ Å
KÕ`« XHõ™êi HÍHõáÈ`Õ =∞~˘Hõ™êi ã¨OkèOK«|_»=Åã≤ =ÙOk. JO^Œ∞Hˆ <Õ#∞ D
ѨÙãÎ̈HOõ „"åâß#∞.
=∞#=Ú =∞~°}Ïxfl `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖË=Ú. =∞# rq`åÅ#∞ Jk Hõ=Ú‡‰õΩO@∞Ok.
=∞#=Ú =∞# J=fi `å`«Å HõO>Ë Z‰õΩ¯= HÍÅO rq™êÎ=Ú. =∞#=Ú "åi HõO>Ë
=∞Oz PǨ~°=Ú fã¨∞ ‰õΩO@∞<åfl=Ú. "åiHõO>Ë `«‰Ωõ ¯= tâ◊√=ÙÅ#∞ HÀÖ’Ê`«∞<åfl=Ú.
XHõÑC¨ _»∞ ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«O HõeÊOz# "åº^è∞Œ ʼnõΩ x~À^èŒ \©HÍÅ∞ Hõ#∞Q˘#|_®¤~Ú. Jq
~°HãΔ˜ ∞¨ <Î åfl~Ú. ÃÇÏ· >ˇH± Pã¨∞Ѩ„`«∞Å∞ =¸„`« Ñ≤O_®Å∞, QÆ∞O_≥ "≥ÚII "å\˜x "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ
J=∞~°∞Û@ ^•fi~å "åix ~°HãΔ˜ ∞¨ <Î åfl~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ =∞#=Ú WOHÍ HíÜ Δ ∞« "≥∞#ÿ
"å~°"∞Õ . =∞# =ÚO^Œ∞ `«~åÅ#∞ JÅiOѨ*ãË #≤ ÉèÜ í ∞« OHõ~° "åº^è∞Œ Å #∞O_ç =∞#Å#∞
=∞#=Ú q[Ü«∞=O`«OQÍ HÍáê_»∞‰õΩO@∞<åfl =∞# `«~åxH˜ ã¨O|OkèOz#
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞, „Éèí∂} ǨÏ`«ºÅ∞, q_®‰õΩÅ∞, =∞`«∞ΠѨ^•~°ú=ÚʼnõΩ ÉÏxã¨Å=fi_»O,
‰õΩÅ q=Hí,Δ ¿Ñ^ŒiHõO, Ç≤ÏOã¨, Ü«Ú^•úÅ #∞O_ç HÍáê_»∞HÀÖËHõ áÈ`«∞<åfl=Ú. áÈÑπ
*Ï<£ áêÖò-II K≥ÑÊ≤ #@∞ì =∞#O =∞~°} ã¨O㨯 $uÖ’ rqã¨∞<Î åfl=Ú.
11
LáÈ^•…`«=Ú
Wk ÉèÜ
í ∞« =Ú`À ‰õÄ_ç# ã¨O㨯 $u ‰õÄ_® =$^•úѺ¨ =Ú#∞ QÆ∂iÛ# ÉèÜ í ∞« =Ú.
=∞# =$^Œ∞Åú #∞ =$^•ú„â◊=∂Ö’¡ ^•ã¨∞<Î åfl=Ú. <Õ~åÅ#∞ QÆ∂iÛ# ÉèÜ í ∞« O =∞#Å#∞
=∞#O `«∞áê‰õΩÅ∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞@ ^•fi~å ^•fi~åʼnõΩ `åà◊O "Õã∞¨ ‰õΩx ~°HOΔ˜ K«∞H˘#∞
K«∞<åfl=Ú. =∞# ™ê÷~Ú HõO>Ë `«‰õΩ¯= ™ê÷~Ú QÆÅ"åi ÉèíÜ«∞O "å~°∞ =∞#HõO>ˇ
Z‰õΩ¯= ã¨OáêkOK«~∞° , =∞#ÖÏQÍ =ÙO_»~∞° Jq ã¨=∞™ê÷~Ú QÆÅ =∞#Hõ#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ
„áêO`åxH˜ `«~e° áÈ`å=Ú. W`«~° ^ÕâßÅ#∞ QÆ∞iOz# ÉèÜ í ∞« O. ÉÏO|∞ ^•_»∞Å#∞,
ÉÏO|∞ `«Ü∂« sÅ#∞ ‰õÄ~°∞Û‰õΩO@∞<åfl=Ú. z=~°‰Ωõ =∞# "å~°ã∞¨ Å #∞O_ç ÉèÜ í ∞« =Ú.
=∞# áê~îâ° ßÅÅ#∞ HÍ~åQÍ~åÅ∞QÍ "åiH˜ =∂ˆ~Ûã¨∞<Î åfl=Ú. "å\˜x uiy HõÅO
Ѩ@∞ì "åiQÍ JǨÏOHÍ~° =~°#÷ O HõÅ"åiQÍ =∂~°∞ã¨∞<Î åfl=Ú. "å\˜`À áê@∞ XuÎ_∞» Å∞
"ÕÅH˘Åk „Ѩ[Å#∞ <åâ◊#O KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. nxx „"åÜ«Ú#ѨÙ_»∞ ‰õÄ_® L„QÆ"å^ŒO,
J}∞ Ü«Ú^•úÅ∞, PHÍâ◊OÖ’ q=∂# „Ѩ=∂^•Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
Zxq∞k =∞Ok Ñ≤Å¡Å`À Ô~O_»∞ _»[#∞Å =∞#∞=∞Å∞ =∞#=∞~åO„_»`À
Éèíq+¨º`«∞Î#∞ TÇ≤ÏOz# ^•x QÆ∂iÛ# ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞~°}˜OK«∞K«∞#fl
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å „ѨH¯õ # =ÙO_ç, =∞~°}O˜ K«∞K«∞#fl |O^è∞Œ =ÙÅ =∞^躌 =ÙOk. "åi`À áÈ~å_ç
=∞~°}=Ú#∞ Z^Œ∞~˘¯=_»=∞O>Ë Uq∞\’ „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. <å‰õΩ ‰õÄ_® =∞~°}O JO>Ë
ÉèíÜ«∞"Õ∞. „áê=ÚYº"≥∞ÿ#k Uq∞@O>Ë ÉèíÜ«∞O`À áÈ~å_ç# "åix HÍ^Œ∞ "å\˜x
[~ÚOK«_®xH˜ â◊HΘ á⁄Ok "åi =ÚMÏÅÖ’ âßOu „ѨHÍtOK«_O» <Õ#∞ K«∂âß#∞. P
âßOu <å‰õΩ ^è~·≥ åºxflzÛOk, xsHí}Δ xzÛOk. P ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ g∞‰õΩ `≥Å∞ѨÙ`«∞#flѨÙ_»∞
g∞~°∞ ‰õÄ_® J@∞=O\˜ âßOux á⁄O^Œ∞`å~°x Ptã¨∞<Î åfl~°∞.
D ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’ „"åÜ«∞|_ç# "å~°∞ ™ê=∂#º"≥∞#ÿ ¢ãΑ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ "å~°∞. "åi
^Œ ∞ iÌ < åÅ#∞ áÈ~å\ÏÅ#∞ J_» ¤ O ‰õ Ω Å#∞ ^Ò~° ƒ ù Å º Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞ =∞#`À
ѨOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. "å~°∞ U_®Û~°∞, ÉèÜ í ∞« Ѩ_®¤~∞° . "åiH˜ ѨÙ#ó xâ◊ÛÜ«∞`« J=ã¨~"° ∞≥ ÿ
=ÙOk. KåÖÏ=∞Ok =∞^Œ`Ì ∞« ÖËHõ Hõ$Oy áÈÜ«∂~°∞. <å =∞@∞ìHÔ `· Õ "å~°∞ U q^èOŒ QÍ
=∞~°}O˜ Kå~°∞ J#flk =ÚYºO HÍ^Œ∞ QÍh "å~°∞ =∞~°}ÏxH˜ U q^èOŒ QÍ ã≤^ÑúŒ _¨ ®¤~∞°
J#flk =ÚYºO, "å~°∞ `«=∞ ѨÓiÎ HÍÅO rqOz "åiHÀã¨O HÍHõ W`«~∞° Å HÀã¨O
rqOKå~°∞. "åiÖ’ Z=~°∂ ‰õÄ_® ѨiѨÓ~°∞Å‚ ∞ HÍ~°∞. HÍh W`«~∞° ʼnõΩ ¿ã= KÕÜÚ« @Ö’
"å~°∞ HõxÑ≤OKÕ "åiHõO>Ë Q˘Ñ¨Ê HÍ~åºÅ∞ KÕâß~°∞. "åi J=ã¨~åÅ∞ HõO>Ë Z‰õΩ¯=
12
 ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç =ÚO^Œ∞=∂@
"å\˜x K«∂¿ã ^Œ$+≤ì "åiH˜ =ÙOk. „â◊=∞ KÕ`« [~ÚOѨ|_»∞@HõO>Ë ^•xx ã¨ÇÏ≤ OKÕ á¶ ê . "≥ ∞ ÿ ˆ H Öò `« # z=i 㨠= ∞Ü« ∞ =Ú#∞ Éè í ∂ Ö’Hõ = ÚÖ’ W`« ~ ° ∞ Å#∞
^è~·≥ º° =Ú "åiH˜ =ÙOk. „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»OÖ’ „ѨÉèí∞=Ù "≥·Ñ¨Ù "åix =∞o§OK«_»OÖ’ QÆ_çáê_»∞. JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞
<å‰õΩ `≥eã≤# XHõ =ºHÎ̃ D =∞^躌 <Õ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =∞~°}O˜ Kå_»∞. <Õ#∞ Jk <Õ#∞ ‰õÄ_® D ѨÙãÎ̈HÍxfl „áê=ÚYºOQÍ „"åã¨∞<Î åfl#∞. q∞=∞‡efl „áÈ`«ûÇ≤Ï㨥Π^Õ=Ùx
=∞~°∞=ÖËHõ áÈ`«∞<åfl#∞. „á¶ê<£û‰õΩ K≥Ok# XHõ ^≥=· [#∞_»∞ Jyfl=∂ѨHõ qÉèÏQÆOÖ’ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ =∞o§OK«_®xH˜ PÜ«∞#Ö’ PO^Àà◊# K≥O^Õ „Ѩu P`«‡‰õΩ P^Œ~} ° |Å=Ú
KèåÑ≤<¡ .£ á¶ê. "≥∞HÔÿ Öò [_£̊. k#K«~º° „ѨHÍ~°O #∂ºÜ«∂~ü¯ ã≤\ Ö˜ ’x Ãã~ÚO\ò „á¶êxûãπ =ÙOk Jx D ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú.
ã¨OѶ∂¨ xH˜ "≥à√◊ §K«∞O_≥#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨ÇϨ „ѨÜ∂« }©‰Ωõ _»∞ XHõ~∞° PÜ«∞# ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ iѶ¨ì<£, #∂ºÜ«∂~ü¯
"≥o§ JHõ¯_» Hõ#|_»∞K«∞#fl Jyfl „Ѩ=∂^Œ=Ú#∞ uÅH˜OK«=∞<åfl_»∞. Jk ÃãÃÑOì |~°∞
11, 2001. =~°Öò¤ „>Ë_£ ÃãO@~ü Jyfl „Ѩ=∂^ŒO. J~Ú`Õ "åi q=∂#O ‰õÄ_®
~Ô O_»∞ q=∂#=ÚÅ KÕ`« ÃÇÏ· *ÏH± KÕÜ∞« |_ç Jyfl =∂@Ö’¡ W~°∞‰õΩ¯Ok.
PÜ«∞# ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ã¨~∞° ‰Ì Ωõ O@∂ ¢HO˜ ^Œ‰Ωõ "≥àϧ_»∞. á¶ê. "≥∞Hÿ̂ Öò ~Ô O_»∞ tY~åʼnõΩ
^ŒQ~æÆ Ö° ’ =Ù<åfl_»∞. JHõ¯_» KåÖÏ =∞Ok =Ù<åfl~°∞. |Ǩïâ◊ ã¨Ç¨ Ü«∞ ^ŒàÏÅ∞ HÍ=K«∞Û.
`«~∞° "å`« [iy# q+¨Ü∂« Å∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ ÖË=Ù. H˘O^Œ~O° \Ï~°∞ K«xáÈ`«∞#fl Jyfl=∂ѨHõ
^Œà◊ ã¨É∞íè ºxH˜ JOu=∞ ã¨O™ê¯~°O KÕâß_»O\Ï~°∞. =∞iH˘O^Œ~∞° J~Ú# XO@iQÍ
=∞ø# „áê~°#÷ Ö’ =Ù<åfl_»O\Ï~°∞. P qëê^ŒOÖ’ Uq∞ [iy<å XHõ\ ˜ =∂„`«O Ü«∞^ä•~°O÷ .
Uq∞@O>Ë Jk PÜ«∞#‰õΩ z=i ã¨=∞Ü«∞O XHõ tY~°=Ú ‰õÄeáÈ~Ú# `«~∞° "å`«
PÜ«∞# =∞$`«^ÇÕ Ï¨ =Ú P â◊HÖõ ÏÖ’¡ ^˘iH˜Ok. ^ŒQ~æÆ Ö° ’x K«iÛÖ’ PÜ«∞#‰õΩ JOu=∞
ã¨O™ê¯~åÅ∞ [iQÍ~Ú.
á¶ê. "≥∞Hÿ̂ Öò Jyfl =∂ѨHõ qÉèÏQÆO #∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ KèåÑ≤<¡ Q£ Í =ÙO_»@"Õ∞ HÍHõ
Z~Ú_£û "åºkè`À =∞~°}O˜ KÕ "åiH˜ P^Œ~} ° Hõ~Qΰ Í „ѨMϺu K≥O^•_»∞. #QÆ~=° ∞O`«\ Ö˜ ’
J}QÍi# „Ѩ[ʼnõΩ „¿Ñ=∞ K«∂Ñ≤OKå_»∞. J~Ú# *Ë|∞ÅÖ’ H˘xfl _®Å~°∞¡ "åi
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å ^•fi~å fã¨∞H˘x#q =ÙOK«∞H˘x g^èŒ∞ÅÖ’ J=ã¨~°`«Ö’ =Ù#fl "åiH˜
WKÕÛ"å_»∞.
1999Ö’ <Õ#∞ á¶ê. "≥∞Hˆÿ Öò`À Hõeã≤ =∞iÜ«Ú NYPD _ç>ˇHì̃"£ ã‘ì"≥<£ "≥∞H±
_˘<åÖò¤`À Hõeã≤ L`«Î~° S~å¡O_£ „Ѩܫ∂}O KÕâß#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#`À
ã¨OÉèÏ+≤OK«_O» , ã¨=∂^è•#OQÍ =ÙO_»@O [iyOk. =∞iܡÚHõ™êi 2000 ã¨OIIÖ’
S~å¡O_£Ö’ „Ѩܫ∂xOKåO. J~Ú# =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ W„âßÜÕ∞Å∞ ^Õâ◊=Ú#‰õΩ
"≥ãìπ ÉÏOH± ^Õâ=◊ Ú#‰õΩ „ѨÜ∂« }˜OK«_®xH˜ z=i „ѨÜ∞« `«flO KÕâß=Ú.
13 14

1. ѨÙ<å^Œ∞Å∞
<å‰õΩ 6 ã¨OII =Ü«∞ã¨û L#flѨÙ_»∞, XHõ¯~ÀA =Ü«∞ã¨∞#fl <å ã¨ÇϨ Ÿ^Œi =∞iÜ«∂<≥fl
=∞~°}O˜ zOk. P"≥∞ rqOz =Ù#flѨÙ_»∞ <Õ#∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ QÍh P"≥∞ q∞ye# "åi
=Öˇ <å ÉÏź k<åÅ#∞ „ѨÉÏè q`«O KÕãO≤ k. P"≥∞ [##O, =∞~°}O <å ÃÑ#· , <å
ã¨ÇϨ Ÿ^ŒsÅ ÃÑ#· <Õ QÍHõ H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ `«~∞° "å`« <å‰õΩ Hõey# <å ã¨fiO`« Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ·
‰õÄ_® „ѨÉÏè =O K«∂Ñ≤Ok.
qJk 1947 =∂ ‰õΩ@∞O|O ÃÑ~°∞Qˆ fiÖ’ "≥#∞Hõ =Ù#fl J_»=ÙÖ’¡ rqOKÕ"å~°∞.
JHõ¯_» XHõ z#fl „áê^äqŒ ∞Hõ P~ÀQƺ Hˆ O„^ŒO ¢HÔ ã· =Ψ ÙÅKÕ #_»∞Ѩ|_»∞K«∞O_≥#∞. =∞iÜ«∂<≥fl
ѨÙ@∞ì@‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~Ô O_»∞ k#=ÚÅ∞ =∂ J=∞‡ ѨÙi\˜ <˘Ñ¨CÅ`À ÉÏ^èŒ Ñ¨_∞» K«∞O_≥#∞.
KåÖÏ Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ HÍ#∞Ê [~°∞QÆÉ’=Ù`«∞#flO^Œ∞# =∂ J=∞‡ QÆ∞O_≥ PyáÈÜÕ∞O`« Ѩx
J~ÚOk. J~Ú`Õ JHõ¯_» =Ù#fl ã≤|ƒOk JѨ„=∞`«`Î « =Å# =∂ J=∞‡‰õΩ ZÖÏO\˜
„áê}ÏáêÜ«∞O HõÅ∞QÆÖË^Œ∞ HÍh P"≥∞ JѨ™ê‡~°Hõ ã≤÷uÖ’ =ÙO_ç áÈ~ÚOk. =∂
<å#flQÍ~°∞ _®Hõ~ì #¡° ∞ ã≤*iË Ü«∞<£ PѨ~ˆ +¨<£ KÕÜ∞« =∞x „áê^èÜ Õ ∞« Ѩ_®¤_∞» . HÍh "å~°∞
''"Õ∞=Ú <å ÉèÏ~°º‰õΩ PѨ~ˆ +¨<£ KÕã#≤ @¡~Ú`Õ P"≥∞ K«xáÈ`«∞Ok. P"≥∞ „|`«HÍÅO>Ë
„Éè∂í }ǨÏ`«º HÍqOKåeûO^Õ. ÖËHáõ È`Õ `«b,¡ a_»¤ W^ŒiÌ h HÀÖ’Ê=Åã≤ =ÙO@∞Ok——
Jx ÉèÜ í ∞« ÃÑ\Ïì~∞° .
Jk `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖËx Hõ+`ì¨ ~« "° ∞≥ #ÿ Ѩiã≤u÷ . =∂ `«e^¡ OŒ „_»∞e^Œ~Ì ∂° Jxfl rq`åÅ∞
Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ =x #=∞‡HõO QÆÅ"å~°∞. =∂ <å#fl „áêi÷OK«_®xH˜ J_»=ÙÖ’¡H˜ "≥àϧ_»∞.
15
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
J~Ú# uiy =KÕÛ ã¨=∞Ü«∂xH˜ =∂ J=∞‡ ã¨Ê $ǨÏÖ’H˜ =KåÛ~°∞ QÍh Hõ+ì¨
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’<Õ =ÙOk. HÍh J#∞HÀx suQÍ =∂=¸Å∞ „Ѩã=¨ O`À a_»#¤ ∞ „Ѩãq¨ OzOk.
„Ѩã=¨ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ LѨÜ∂≥ yOz# ѨiHõ~=° ÚÅ =Å# z#fl a_»¤ `«ÅÃÑ· QÍÜ«∞O
U~°Ê_çOk. HÍh q∞QÆ`å JO`å P~ÀQƺ=O`«OQÍ =ÙOk. =∂ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ^Õ=Ù_»∞
D q+¨Ü∞« OÖ’ HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ ‰õΩ<åfl_»x ^Œ$_èO» QÍ #=∂‡~°∞.
J~Ú`Õ =∂ J=∞‡QÍ~°∞ D z#fla_»¤ JO`« ã¨=ºOQÍ ÖË^xŒ „QÆÇÏ≤ OzOk.
ZO^Œ∞HõO>Ë =∞iÜ«∂<Õfl ѨÙ\ì̃# "≥O@<Õ U_»=ÖË^∞Œ . Hõà√◊ § `≥~=° ÖË^∞Œ . =∞~°∞ã¨\ ˜ ~À*Ë
P a_»¤ =∞~°}O˜ zOk. H˘xfl "å~°=ÚÅ `«~∞° "å`« =∂ J=∞‡QÍ~°∞ [~°‡hÖ’x `«#
ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° xH˜ D q^èOŒ QÍ „"åã≤Ok:-
"Õ∞=Ú ZO`À HÀ~°∞‰õΩ#fl ‰õΩ=∂Ô~Î KåÖÏ Hõ+Oì¨ QÍ [x‡OzOk. P"≥∞
Z@∞=O\˜ =ºH˜Î J=Ù`«∞O^À "Õ∞=Ú „QÆÇÏ≤ OK«H=õ ÚO^Õ =∞=Ú‡#∞ =ke
"≥o§Ok. P q+¨Ü∂« xfl *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ HÀ=_»O KåÖÏ Hõ+Oì̈ QÍ =ÙOk.
H˘xfl™ê~°∞¡ HõiyáÈ`«∞#fl HõÅÖÏQÍ "åã¨=Î O HÍ^Õ"∂≥ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍh
<Õ#∞ PÖ’zOKÕ H˘kÌ =∞iÜ«∂<Õfl r=O`À ѨÙ@ì_"» ∞Õ XHõ Q˘Ñ¨Ê HÍ~°º=Ú
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. P"≥∞ [##O H˘kÌ QÆO@Öˇ<· å =∂Ö’ Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO
HõeyOzOk. XHõ~O° >Ë XHõiH˜ QÍ_è"» ∞≥ #ÿ „¿Ñ=∞#∞ HõÅ∞QÆ*ãË O≤ k. P"≥∞
r=O`À LO_»Háõ È~Ú<å P"≥∞ `«# HÍ~°º=Ú Éè∂í q∞ g∞^Œ <≥~"° iÕ Û
"≥o§O^Œx ÉèÏq™êÎ#∞.
=∂ <å#flQÍ~°∞ =∂ zxfl „Éèí∂}ǨÏ`«º QÍqOK« |_ç#O^Œ∞‰õΩ `«# âı+¨
rq`«=∞O`å ^Õ=ÙxH˜ Hõ$`«[˝`å ã¨∞Î`«∞Å∞ K≥e¡OKå_»∞. D J#∞Éèí==Ú PÜ«∞#
qâßfiã¨=Ú#∞ ^è$Œ _»Ñi¨ zOk. Éè∂í q∞ g∞^Œ ZO`« `«‰Ωõ ¯= HÍÅO ZO`« Z‰õΩ¯= HÍÅO
rqOz<å Jk ^Õ=Ùx L^ÕâÌ ßxfl Hõey =ÙO@∞Ok. D qâßfi™êxfl PÜ«∞# <å‰õΩ
‰õÄ_® PáêkOKå_»∞. ZÖÏQÆ#QÍ Ñ¨Ù@∞ìHõ ܡÚHõ¯ ~°ÇϨ 㨺"Õ∞ HÍh =∞~°}O ‰õÄ_®
„Ѩu=∂#= rq`«O ܡÚHõ¯ Ѩiâ◊√^Œ`ú « ‰õÄ_® PÜ«∞# PÜ«Úëê¯ÅO`À q#∂`«flO
ÖˉΩõ O_® =∞~°}"≥∞ÿ Ü«Ú#flk.
16
 ѨÙ<å^Œ∞Å∞
<Õ#∞ Ü«∞=fi# „áêÜ«∞OÖ’ =ÙO_»QÍ ZѨC_»∂ JÅ¡i Ѩ#∞Å∞ KÕ㥨 Î HõëêìÅÖ’
=ÙO\˜x. W`«~° ÉÏÅ∞~°`À áê@∞ <Õ#∞ ‰õÄ_® J~°H`Δ˜ "« ∞≥ #ÿ "åǨÏ# ™êfis KÕÜ∞« _»=∞O>Ë
<å‰õΩ W+ì̈O. ~°ÇϨ 㨺OQÍ "Õ\Ï_»∞@‰õΩ "≥à§ı "å_»#∞. Q“HÀãπ `≥QÆ "åix QÆ=∞xOK«_O»
"åi Ѩâ√◊ =ÙÅ =∞O^ŒÅ#∞ QÆ=∞xOK«_O» "åi QÆ∞„~åÅ#∞ ™êfis KÕÜ∞« _»O <å‰õΩ KåÖÏ
W+¨Oì . <å TÇ¨Ï ZO`« =~°‰Ωõ "≥o§O^ŒO>Ë <Õ#∞ ‰õÄ_® XHõ Q“HÀ *Ïu "å_»#x
HõÅÅ∞ Hõ<"Õ å_çx. J~Ú<å =∞iÜ«∂<Õfl ã¨OѶ∞¨ @# <åÖ’ ZѨC_»∂ Ѩx KÕ¿ãk. Jk
"≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÍ "≥ÚÅÔHuÎ <å ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ "Õ~∞° áêiOk. Jk WOHÍ =ÙOk.
=∂ LѨ L+¨Y‚ O_» „áêO`«OÖ’ rq`«O ™œHõ~º° =O`«OQÍ =ÙO_çOk. HÍh
~ÀQÆ=Ú =∞~°}=Ú ‰õÄ_® =∂ K«∞@∂ì =ÙO_çOk. <Õ#∞ =∂ <å#fl PǨ~° Ѩ^•~åúÅ#∞
„Ѩu~ÀA W=fi_®xH˜ "≥à§ı q∞+¨#∞ Ǩã≤Ê@Öò =^ŒÌ =∂#=ÙÅ∞ n# ã≤u÷ x „Ѩuk#O
K«∂¿Ñ"å_çx. KåÖÏ=∞Ok ~ÀQÆ∞Å∞ ã¨=∞`Òź PǨ~°O ÖË#O^Œ∞# ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ "å~°∞.
‰õΩ+¨μª "åºkè, HíΔÜ«∞ "åºkè Z‰õΩ¯=QÍ „Ѩ|e Ü«ÚO_≥#∞. Hõ+¨ì`«~°"≥∞ÿ# „Ѩã¨"åÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞O_Õq. âßfi㨠ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ "åº^è∞Œ Å KÕ`« z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞~°}O˜ KÕ"å~°∞.
ѨÙ~°∞+¨μÖˇ`· Õ =$HΔÍÅ∞ g∞^Œ Ѩ_∞» @ =Å#, `åy# "≥∞Hÿ Oõ Ö’ JÜÕ∞º HõuÎ QÍÜ«∂Å`À
ÉÏ^èŒÑ¨_Õ"å~°∞.
=∂ `«O„_ç QÍ~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ "≥∞#ÿ =∂‰õΩ ÜÕ∞ã¨∞#∞ QÆ∂iÛ PÜ«∞# c^Œ"åi HÀã¨O
U q^èOŒ QÍ =KåÛ_»∞ J<Õ q+¨Ü∂« Å#∞ ZѨC_»∂ K≥¿ÑÊ"å_»∞. J^Õ q^èOŒ QÍ â◊`åÉÏÌÅ
#∞O_ç ¢ãΑ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ ÜÕ∞ã¨∞ „ѨÉ∞íè =Ù‰õΩ U q^èOŒ QÍ `«# ã¨~fi° ã¨fiO WKåÛ_À K≥¿ÑÊ"å_»∞.
"å\˜Ö’ =∂‰õΩ W+ì̈"∞≥ #ÿ Hõ^Œä =ã≤ûe XÑ≤ÊáÈ=<£ ~°ÉÏѶ.π J`«_∞» XHõ Ü«∞ø=#ã¨∞_÷ #·≥
~°ëêº „ѨÉèí∞`åfikèHÍi, J`«_»∞ `«# ‰õΩ@∞OÉÏxfl ^èŒ<åxfl =ke ÃÑ\˜ì „â◊=∞Ѩ_Õ
"åiH˜, K«xáÈÜÕ∞ "åiH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« _®xH˜ XHõ „QÍ=∞O #∞O_ç =∞~˘Hõ „QÍ=∂xH˜
"≥à§ı "å_»∞. <Õ_∞» D ~°ÉÏѶ#π ∞ QÆ∞iOz ZѨC_»∂ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O PÖ’zOKÕ
"å_çx. XHõ Ü«∞ø=#ã¨∞_Î xç KåÖÏ =∂™êÅ∞ <Õ#∞ <å ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_ç
ÃÑ~°∞Qˆ fi ~å[^è•xÜ≥∞ÿ # JÃãO+≤Ü∞« <£ Ö’x q∞+¨<£ ǨÏ∫ãπÖ’ Ѩx KÕ¿ã"å_çx. D
ǨÏ∫ãπ‰Ωõ K«∞@∞ì =Ù#fl „Ѩ^âÕ ßÅÖ’ qxÜ≥∂QÆ=Ú#∞ QÆ∞iOz P~å fÜ«Ú@‰õΩ nxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ KÕã∞¨ #Î fl "åix QÆ∞iÎOK«∞@‰õΩ „ѨÜ∂« }˜OKå_»∞ <å L^ÀºQÆ=Ú.
17
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
KåÖÏ™ê~°∞¡ Pk"å~°O L^ŒÜ∂« ~å^è#Œ ʼnõΩ QÔ ~· å›[~Ô · ^Œo`« "å_»Å‰õΩ "≥à§ı "å_çq.
JHõ¯_» <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Z‰õΩ¯= =∞Ok =ÙO_Õ"å~°∞. "åi r=# Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ q_»∂~¤ O° QÍ
=ÙO_Õq. QÆ∞|∞~°∞QÍ =ÙO_Õ "≥^∞Œ ~°∞ K≥@¡ #_»∞=∞ z#fl HÍeÉÏ@ =ÙO_Õk. DQÆÅ∞,
^À=∞Å∞ qѨs`«OQÍ =ÙO_Õq. =O^ŒÅH˘kÌ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ g^è∞Œ ÅÖ’ u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_Õ"å~°∞.
"åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok J<å^èÅŒ ∞, <≥Ñ· Ù¨ }ºO QÆÅ ^˘OQÆÅ∞. H˘O`«=∞Ok |∂\ò áêe+π
KÕ¿ã"å~°∞. XHõ [`«‰õΩ J~Ú^Œ∞ ÃãO@∞¡ fã¨∞‰õΩ<Õ "å~°∞. P Ѩx <åÔHO`À
PHõ~¬° }Ü © ∞« =∞xÑ≤OzOk. JO^Œ∞Hˆ <Õ#∞ ‰õÄ_® ѨiHõ~åÅ∞ H˘x JѨC_»ÑC¨ _»∞ "åi`À
Hõeã≤ Ѩx KÕ¿ã"å_çx. D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D q^èOŒ QÍ "åi rq`åÅ#∞ QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ"å~°∞.
"åi `«e`¡ O« „_»∞Å∞ Q˘_»=Ö’¡ ǨÏ`«º QÍqOѨ|_ç# "å~°x ÖË^• Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ "åº^è∞Œ Å
KÕ`« K«xáÈÜ«∂~°x K≥¿ÑÊ"å~°∞. "åi `À|∞@∞ì=ÙÅ∞ ‰õÄ_® ~ÀQÆ=ÚÅ KÕ`« ÖË^•
ã¨=∞`«∞ź PǨ~° ֒ѨO =∞~°}˜OKå~°x "å~°∞ =∂„`«O HõëêìÅÖ’, ÉèíÜ«∞OÅÖ’
JáêÜ«∞=ÚÅÖ’ rqOK«_®xH˜ „|kH˜ =Ù<åfl~°x K≥¿ÑÊ"å~°∞.
#QÆ~O° Ö’ U^≥<· å qѨ=¡ O =¿ãÎ Z‰õΩ¯= Q˘_»=Å∞ =∂ gkèÖ’<Õ [iˆQq. =∂‰õΩ
^ŒQ~æÆ Ö° ’<Õ Ü«Ú^Œ<Ì ÒHõ, `«∞áê‰õΩÅ â◊ÉÏÌÅ∞ ~å„`«O`å qxÑ≤™êÎ~Ú. |∞Öˇ@ ¡ ∞¡ =∂ Wà◊§ÃÑ·
Ѩ_qÕ . Ããx· ‰õΩÅ∞ =∂ H˜\ H˜ Å© #∞O_ç K«∂¿ã"å~°∞. Wk Ü«Ú^ŒOÌ . JѨC_»∞ <å =Ü«∞ã¨∞
13 ã¨OIIÅ∞. <Õ#∞ <å ‰õΩ@∞O|O #∞O_ç "Õ~Ô · áÈÜ«∂#∞. <Õ#∞ K«OѨ|_çÜÚ« O>Ë
U=∞ÜÕ∞º^Œx ÉèÜ í ∞« Ѩ_®¤#∞.
=∂ ÃÑ^Œ=Ì ∞‡ "≥∂xHõ =∂`À áê@∞ =∂ WO\’¡ =ÙO_Õk. <Õ#∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» `«∞<åfl#x
„QÆÇÏ≤ Oz P^Œ~} ° K«∂Ñ≤OKÕk. "≥∂xHõ "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOú Ö’ ¿ã= KÕãO≤ k.
K«xáÈ`«∞#fl Ãã·x‰õΩÅ∞ P"≥∞ Xà’§ `«=∞ `«ÅÅ∞Oz z#fl Ñ≤Å¡ÖÏ¡QÆ ÉÏ^èŒ`À
=∞~°}ÉèíÜ«∞O`À ZÖÏ U_ÕÛ"å~À K≥¿ÑÊk. "å~°∞ "åi áêѨ=ÚÅ#∞ |\ì̃ QÆ\ ì̃QÍ
U_ÕÛ"å~°x "å~°∞ "åi „Ñ≤ÜÚ« Å#∞ WHõ Z#fl\˜H© K«∂_»Ö~Ë x° "Õ^#Œ Ѩ_"Õ å~°∞. "≥∂xHõ
`«# QÍ_è"» ∞≥ #ÿ qâßfiã¨O`À "åix =Ú@∞ì‰Ωõ <Õk, P^ŒiOKÕk. "å~°∞ K«xáÈHõ=ÚO^Õ
ÜÕ∞ã¨∞"≥Ñ· Ù¨ "å~°∞ uiˆQ@@∞¡ KÕ¿ã^Œx K≥¿ÑÊk.
J~Ú<å XHõ „Ѩâ◊fl ##∞fl u<Õ¿ãk. =∞#∞+¨μºÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ K«xáÈ"åe ?
Ö’HõOÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ WO`« H©_∞» ^Œ∞~å‡~°Oæ =ÙOk? "≥∂xH˜ ~À=∂ 8 J^蕺ܫ∞OÖ’x
18
 ѨÙ<å^Œ∞Å∞
H˘O`« ÉèÏQÆO K«kqOk. JO^Œ∞Ö’ ã¨$+≤ì Ü«∂=`«∞.Î q_»∞^ŒÅ HÀã¨O =¸Å∞QÆ∞K«∞#fl^Œx
„"åÜ«∞|_çOk. P"≥∞ <å ÉèÜ í ∂« Åxfl\˜x `˘ÅyOzOk. =ÚYºOQÍ =∞~°}ÉèÜ í ∞« O.
<å#fl ÖÏQÆ qâßfiOÖ’ ZHõ¯_À XHõKÀ@ ¢Hã© ∞¨ Î =∞#H˘~°‰Ωõ ã¨Å÷ O ã≤^ÑúŒ ~¨ K° ∞« K«∞<åfl_»x
K≥ÑÊ≤ Ok. Jk x["≥∞#ÿ ã¨Å÷ =∞x <Õ#∞ „QÆÇÏ≤ OKå#∞. Jk q∞^二 HÍ^Œ∞. KåÖÏ™ê~°∞¡
D qâßfiã¨=Ú <åH˘Hõ xâ◊ÛÜ«∞`« xzÛOk. =∞`«~Î Ú ã¨∞"å~°ÖÎ ’ ÜÕ∞ã¨∞ „ѨÉ∞íè qzÛ#
J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ "åQÍÌ#=Ú ''WkQÀ <Õ#∞ ã¨^•HÍÅ=Ú Ü«ÚQÆã=¨ ∂Ñ≤Î =~°‰Ωõ g∞`À ‰õÄ_®
=Ù<åfl#∞—— ^•fi~å <Õ#∞ P^Œ~} ° á⁄Ok Ü«Ú<åfl#∞.
10ã¨OII `«~°∞"å`« KåÖÏ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ <å‰õΩ =∞~°}O `«@ã≤÷OzOk. (P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂ ‰õΩ@∞O|O J"≥∞iHÍ ã¨OÜ«ÚHõÎ ~åROÖ’ =ÙO_çOk. JHõ¯_» XHõ
¢H˘`«Î iѶ<ì̈ ,£ #∂ºÜ«∂~ü¯, ã¨ÇϨ "å㨠âßY#∞ ™ê÷ÑO≤ K«_®xH˜ ^ŒH} Δ̃ J"≥∞iHÍ #∞O_ç
JHõ¯_çH˜ "≥àϧ~°∞). áœ~° ǨωõΩ¯Å qѨ=¡ O ѨÓiÎ ™ê÷~ÚÖ’ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. Jk `≥eÜ«∞x
"å~°∞ Z=~°∂ ÖË~∞° . =∂iì<£ Å∂^ä~Œ ü H˜OQ∑ <å‰õΩ P z„`åxfl q=iOz „¿Ñ~ˆ Ñ≤ã∞¨ <Î åfl_»∞.
<åºÜ«∞O HÀã¨O JK«OK«Å"≥∞#ÿ qâßfiã¨O HõÅ"å_»∞. PÜ«∞# x~°ƒÜ ù ∞« OQÍ HõxÑ≤OKÕ"å_»∞.
J<Õ‰Ωõ Å KÕ`« ^Œ∂+≤OK«|_®¤_∞» . KåÖÏ `«~K° ∞« QÍ ÉèÜ í ∞« ÃÑ@ì|_®¤_∞» , ZѨC_À XHõ™êi
=∞~°}O =ÙO^Œx PÜ«∞# K≥=ÙÅÖ’ =∂~°∞„"≥∂QÆ∞`«∞Ok. PÜ«∞# ǨÏ`«ºQÍqOK«|_»\ÏxH˜
H˘xfl ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# ZO^Œ∞‰õΩ ÉèÜ í ∞« Ѩ__» ∞» J<Õ q+¨Ü∂« xfl WÖÏ K≥áêÊ_»∞:-
W`«~∞° Å =∂ki QÍ<Õ <Õ#∞ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯= HÍÅO rqOKåÅx =ÙOk.
n~°H… ÍÅO rqOK«QÅÆ <Õ"∂≥ . HÍh ^•xx QÆ∞iOz WѨC_»∞ PÖ’zOK«#∞.
<Õ#∞ ^Õ=Ùx z`«OÎ [iyOKåÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï#∞. PÜ«∞# ##∞fl L#fl`«
™ê÷<åxH˜ ZH˜¯OKå_»∞. JO^Œ~∂° ##∞fl L#fl`«OQÍ K«∂™êÎ~∞° . <Õ#∞
"åQÍÌ# ^Õâßxfl K«∂âß#∞. <Õ#∞ g∞`À áê@∞ JHõ¯_çH˜ ~åÖË<Õ"≥∂.
J~Ú`Õ D ~å„u XHõ\ ˜ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. „Ѩ[Å∞QÍ =∞#=Ú "åQÍÌ#
^ÕâO◊ KÕ~`° åO ! HÍ|\˜ì D ~å„u <Õ#∞ ã¨O`À+¨OQÍ =Ù<åfl#∞. ^Õx
QÆ∞iOz <Õ#∞ zOuOK«#∞. U =∞#∞+¨μºx QÆ∂iÛ <Õ#∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_#» ∞.
<å Hõ#∞flÅ∞ ~å<≥Ü · Ú« #fl „ѨÉ∞íè =Ù ÜˇÚHõ¯ =∞Ç≤Ï=∞#∞ K«∂z#q!
~åA ܡÚHõ¯ rq`«O <å‰õΩ XHõ „áê=ÚYº"≥∞#ÿ ã¨O^Õâßxfl WzÛOk. 1965
19
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
=ã¨O`«HÍÅOÖ’ <Õ#∞, <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ JÅÉÏ=∞‰õΩ "≥àϧ=Ú. JHõ¯_» ~åA ܡÚHõ¯
QÍ_è"» ∞≥ #ÿ „¿Ñ=∞, #„=∞`« J#∞Éèqí OKå#∞. "Õ∞=Ú @㨯w ã¨Oã¨#÷ ∞ ^Œi≈Oz#ѨÙ_»∞
l=∞‡ b *ÏHõû<£ =∞~°} "å~°#Î ∞ q<åfl=Ú. J`«_∞» "Õ∞iÜ«∂<£ ^ŒQ~æÆ ° [~°∞QÆ∞`«∞#fl
âßOuÜ«∂„`«Ö’ 8 ~ÀAÅ ¢H`˜ O« f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_#ç Ü«∞ø=#ã¨∞_÷ ∞» . DÜ«∞# áÈbã¨∞Å
KÕ`« H˘@ì|_®¤_∞» .
xÅ|_ç K«∂KÕ"å~°∞ `«~∞° "å`« ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ^Œ$âߺxfl WÖÏ =i‚OKå~°∞. `≥Å¡
^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ Oz K«∂KÕ"å~°∞ HÔ "≥∞~åÅ#∞ ^èfiŒ Oã¨O KÕã≤ gkè náêÅ#∞ ѨQ∞Æ ÅQ˘\Ïì~∞° .
J~Ú`Õ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞ #Å¡x qѨ=¡ HÍ~°∞Å#∞ ÉèÜ í ∞« OHõ~O° QÍ x~ÀkèOKå~°∞.
"åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok K«iÛ "≥∞@¡ÃÑ#· „áêi÷OKÕ"å~°∞<åfl~°∞. l=∞‡, XHõ |$O^Œ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
`«# `«ex¡ ZO`« ^•~°∞}OQÍ Ç≤ÏOã≤OKå_À WÖÏ K≥áêÊ_»∞. J`«_∞» P"≥∞#∞ =Ú@ì_Oç z
Hõ_∞» ѨÙÖ’ `«<åfl_»∞. `«~∞° "å`« `«Å Ѩ@∞ìH˘x K«KÛÕ O`«=~°‰Ωõ H˘\Ïì_∞» . l=∞‡x ‰õÄ_®
Ǩã≤Ê@ÖòÖ’ KÕiÊOK«_®xH˜ Z=~°∂ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. ÃãÖχ, J#∞ „áêO`åxH˜
fã¨∞‰õΩx "≥o§#ѨC_»∞ J`«_∞» `«# ã¨OQÆux qÖËH~õ ∞° ʼnõΩ K≥áêÊ_»∞. `«~∞° "å`« KåÖÏ
k#=ÚʼnõΩ J`«_∞» ‰õÄ_® =∞~°}O˜ Kå_»∞.
l=∞‡ =∞~°}"å~°Î qx ÃãÖχ‰õΩ "≥O@<Õ "Õ∞=Ú |Ü«∞Å∞^Õ~å=Ú. „É∫<£ KèåÃÑÖòÖ’
^Œ$â◊º=∞O`å ÉÏǨ@OQÍ HõxÑ≤OzOk. JO`«º¢HÜ ˜ ∞« ʼnõΩ ã≤^ÑÌŒ ~¨ z° # "å~°∞ J`«x
QÍÜ«∂Å#∞ =¸ã≤ÃÑ@ì_®xH˜ ZO`« „ѨÜ∞« uflOz<å "åiH˜ KÕ`H« ÍHõáÈ~ÚOk. JO`«QÍ
J`«#∞ QÍÜ«∞Ѩ_®¤_∞» . =¸_»∞ #iH˜# QÍÜ«∂Å∞ „Ѩu XHõ QÍÜ«∞=Ú XHõ JOQÆ∞à◊O
"≥_Å» ∞Ê =ÙOk JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=ÙOk.
P ^Œ$â◊ºO`À "Õ∞=Ú =}˜HᘠÈ~Ú l=∞‡ *Ï˝ÑH¨ Í~°ú ‰õÄ@=Ú#‰õΩ =ÙO_çáÈÜ«∂=Ú.
QÆk JO`å ‰õÄ_® [#∞Å`À ¢HH˜ ¯˜ iã≤áÈ~ÚOk. |Ü«∞\˜ ã¨Å÷ =Ú |Ü«∞Å∞ „áêO`«ÑÙ¨
[#∞Å KÕ`« xO_çáÈ~ÚOk. =∂‰õΩ "≥#∞Hõ "≥Ñ· Ù¨ z=~° XHõ H˜\ H˜ ˜ ^˘iH˜Ok.
Pâ◊Û~°º"Õ∞=∞O>Ë XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® P ‰õÄ@=ÚÖ’ HÀѨO QÍh „ѨfHÍ~°O QÍh
=ºHõÎO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ P "å`å=~°}=∞O`å „Ñ¨[ʼnõΩ ^è≥·~åºxfl,
ã¨=∂^è•<åxfl HõÅ∞QÆ∞*ËãO≤ k. áê`« ÉÏx㨠áê@ áê_»\ÏxH˜ JO^Œ~∂° xez#ѨÙ_»∞
[Ü«∞âße P`«‡ â◊H=Θ O`«OQÍ Ñ¨xKÕãO≤ k. ''<Õ#∞ "≥à§◊ =Åã≤ Ü«Ú#flk. ##∞fl Z=~°∂
20
 ѨÙ<å^Œ∞Å∞
"≥#∞Hõ‰Ωõ ~åxÜ«∞º=^Œ∞.Ì —— J#∞ =∂@ qx#ѨÙ_»∞ XHõ =ºHÎ̃ JHõ¯_» ZO^Œ∞‰õΩ KÕi<å_À
TÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
Ô~O_»= ‰õÄ@O <Õ#∞ =∂iÜ«∂ J#∞ „Ѩ^Õâ◊OÖ’ Ǩ[~°Ü«∂º#∞. JHõ¯_ç
"å`å=~°}O KåÖÏ ¢H=õ ∞tHí} Δ `À =ÙOk. P gkè QÆ∞O_® WO\˜ =~åO_® =~°‰Ωõ ~åR
Ããx· Hõ |$O^•Å∞ =~°∞ã¨QÍ xÅ|_ç Ü«Ú<åfl~°∞. "åi ÖÏsî Hõ„~°ÅÃÑ· KÕ`∞« Å∞OK«∞‰õΩx
㨥\˜QÍ =∂"≥Ñ· Ù¨ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞. gÔ~=~À HÍ^Œ∞ H˘xfl ~ÀAÅ¢H`˜ O« =∂iÜ«∞<£Ö’
#∞#fl #Å¡ *Ïu "åix =Ú@ì_Oç z#"å~°∞. "Õ∞=Ú JO`«º¢HÜ ˜ ∞« ÅHÀã¨O "≥o§#ѨÙ_»∞
"≥Ú^Œ@ "åix ^•\Ï=Ú. `«~∞° "å`« ã≤\ ǘ ¨ ÖòÖ’ =Ù#fl ^Ò~°#˚ ºHÍ~°∞Å#∞ ^•\Ï=Ú.
ɡ<· å‰õΩºÅ~üû, HÔ "≥∞~åÅ∞, `«∞áê‰õΩÅ∞, PÜ«Ú^è•Å∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ #fl áÈbã¨∞ "å~°∞ =∂Ö’
„Ѩu XHõ¯ih á¶È\’ fã≤ ‰õΩΔ }‚OQÍ Ñ¨sH˜OΔ Kå~°∞. ^Ò~°#˚ ºHÍ~°∞Å∞ PÜ«Ú^è•Å∞ ÖËHáõ È~Ú<å
J==∂#O`À ѨiǨÏã≤㥨 Î "≥O|_çOKå~°∞. 㨇âß# "å\˜HÖõ ’ H˜OQ∑ Hí=Δ ∂Ѩ}#∞ QÆ∂iÛ,
„¿Ñ=∞#∞ QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_®_»∞. JHõ¯_» KÕi# „Ѩu XHõ¯~°∞ l=∞‡x ǨÏ`«º KÕã#≤ áÈbã¨∞
"åix HíΔq∞OKåÅx "åi HÀã¨O „áêi÷OKåÅx JÖψQ "åix Ç≤ÏOã≤OKÕ "åix
HíqΔ ∞OKåÅx =∞#q KÕâß~°∞. `«~∞° "å`« "Õ∞=∞O^Œ~=° Ú KÕ`∞« Å∞ Ѩ@∞ìH˘x ''=ÙÜü∞ +¨Öò
F=~ü HõO—— J<Õ áê@ áê_»∞‰õΩ<åfl=Ú.
=∂iì<£ Å∂^ä~Œ ü H˜OQ∑#∞ HõÅ=_»=Ú XHõ ™ê=∂#º J#∞Éè=í =Ú. Jx #<Õflg∞
„ѨÉÏè q`«O KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . HÍh <å `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ =∞~°}O QÆ∞iOz, =∞~°}O˜ KÕ "åi
QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∂« Å∞ ##∞fl „ѨÉÏè q`«O KÕâß~Ú. =∂ <å#fl QÍ~°∞ PÜ«∞#
rq`«HÍÅOÖ’ KåÖÏ „â◊=∞Å∞ J#∞ÉèíqOKå_»∞. KåÖÏ Ñ¨~åºÜ«∂Å∞ =∞~°}ÏxH˜
KÕi#O`«QÍ ~ÀQÆ „QÆã∞¨ _÷ Ü » ∂« º_»∞. HÍh J^Œ∞ƒù`« suQÍ "å\˜ #∞O_ç |Ü«∞@ Ѩ_®¤_∞» .
=∂ J=∞‡QÍ~°∞ =∂ <å#fl HõO>Ë 4 ã¨OIIÅ∞ ÃÑ^Œ^Ì <·≥ å ZO`À â◊H=Î̃ O`«OQÍ K«∞~°∞‰õΩQÍ
=ÙO_ç KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ ~Ày JÜÕ∞ºk, "Õ∞=Ú Ñ≤ÅÅ¡ =ÚQÍ J=∞‡HõO>Ë KåÖÏ =ÚO^Õ
<å#fl K«xáÈ`å#x TÇ≤ÏOKÕ"å~°=Ú. HÍh ^Õ=Ùx TÇ¨Ï "Õ~ˆ . 1979 ÃãÃÑOì |~°∞
=∂ã¨OÖ’ J=∞‡QÍiH˜ ÖÏÖÏ[Å „QÆO^äOŒ Ö’ HÍ#û~ü =ÙO^Œx `≥eã≤Ok. j„Ѷ∞¨ OQÍ
P"≥∞ P~ÀQƺO H©} Δ O˜ zOk. P"≥∞ rq`«=∞O`å W`«~∞° ʼnõΩ ¿ã= KÕã#≤ P"≥∞ WѨC_»∞
W`«~°∞Å KÕ`« ¿ã=KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe J<Õ ã¨`åºxfl JOwHõiOK«ÖËHõ áÈ~ÚOk.
J~Ú#ѨÊ\˜H© JO`« ÉÏ^èÖŒ ’ ‰õÄ_® P"≥∞ ^Õ=Ùx #q∞‡ P"≥∞ P q^èOŒ QÍ „â◊=∞
21
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Ѩ_@ » O ^Õ=Ùx z`«=Î ∞x ^•xx JOwHõiOzOk. P"≥∞ =∂#ã≤HOõ QÍ <≥=∞‡kQÍ =ÙO_ç
`«# JO`«ºk<åÅ#∞ x~°ƒÜ ù ∞« OQÍ Z^Œ∞~˘¯#flk.
"≥·^Œ∞ºÅ∞ =∂ J=∞‡QÍi ~ÀQÆO QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê#ѨÙ_»∞ =∂ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
qÅÑ≤OKå~°∞. "Õ∞=Ú ‰õÄ_® "åi`À qÅÑ≤OKå=Ú. "å~°∞ XHõi<˘Hõ~∞° K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
P K«∂ѨÙÅÖ’ „¿Ñ=∞ <Õ<Ñ≥ ʨ \˜H© =∞~°∞=ÖË#∞. `«~∞° "å`« Ñ≤ÅÅ¡ "≥∞#ÿ =∂ "≥Ñ· Ù¨ K«∂z
WÖÏ J<åfl~°∞. ''WѨÊ\˜ #∞O_ç „Ñ¨u ~ÀA „Ѩu xq∞+¨O QÆ∞iÎOK«|_»∞`«∞Ok. =∞#
ã¨Ç¨ÏŸ^Œ~°∞ʼnõΩ, ã¨Ç¨^ŒsʼnõΩ, Ñ≤šʼnõΩ, Ju^èŒ∞ʼnõΩ K«∂Ѩ=Åã≤# „¿Ñ=∞ #∞O_ç
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ ——. =∂ `«eQ¡ Í~°∞ ^Õ=Ùx ܡÚHõ¯ *Ï˝#=Ú, #_çÑO≤ ѨÙ#‰õΩ ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ
Ö’|_®Åx K≥ÑÊ≤ Ok. Jk KåÖÏ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« q^•~°Hõ ã¨=∞Ü«∞O. HÍh `«Ñʨ xã¨iQÍ
ã¨OÉèqí OKÕ ã¨=∞Ü«∞O.
H˘xfl <≥ÅÅ `«~°∞"å`« 1980 Ö’ Ô~O_»∞ "å~åÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =ÚQÆ∞æ~°∞
ã¨OѶ∞¨ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ =∞~°}O˜ Kå~°∞. "å~°∞ =∂ `«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ KåÖÏ ã¨g∞Ѩã∞¨ Å÷ ∞. Hõ#∞Hõ
"åi =∞~°}O =∂ J=∞‡QÍi ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ HõÅz"ÕãO≤ k. XH˘¯Hõ¯i =∞~°}O`À
P"≥∞ Hõ$OyáÈ=_®xfl QÆ=∞xOKå=Ú. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ =∂ <å#flQÍi `«e¡ =∂ <åÜ«∞#=∞‡
95 ã¨OIIÅ „áêÜ«∞OÖ’ =∞~°}O˜ zOk. Jk J=∞‡#∞ KåÖÏ ÉÏ^èŒ ÃÑ\˜Oì k. ZO^Œ∞HõO>Ë
P"≥∞ ÖËz <åÜ«∞#=∞‡ Éè∫uHõ HÍÜ«∂xfl Éè∂í ™ê÷Ñ#¨ xq∞`«OÎ ã≤^OúŒ KÕÜ∞« ÖËx ã≤u÷ Ö’
=ÙOk. JO`ÕHÍHõ P"≥∞ =Ù#fl QÆkx ‰õÄ_® ã¨~ÖÌ° xË ã≤u÷ Ö’ =ÙOk. D ''z=i „¿Ñ=∞
ѨiK«~º° —— KÕÜ∞« _»O P"≥∞ XHõ ã¨^=Œ HÍâ◊OQÍ ÉèÏqã¨∞OÎ k. =∂ ã¨=∞O[ã¨=∞O`«\ H˜ ©
P"≥∞ D ѨiK«~º° KÕãO≤ k. HÍh <åÜ«∞#=∞‡‰õΩ KÕÜ∞« ÖËHáõ È~ÚOk.
H˘xfl ~ÀAÅ J#O`«~O° ^À~° J#∞ XHõ ¢ãΑ 50 ã¨OII #∞O_ç `≥eã≤# =ºH˜Î
=∞~°}O˜ zOk. =∂ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å#∞ P"≥∞ ܡÚHõ¯ z=i K«∂Ѩ٠K«∂_»\ÏxH˜ <Õ<Õ
fã¨∞‰õΩx "≥àϧ#∞. =∂ J=∞‡ QÍ~°∞ =∞~°ÑÙ¨ ~åx "Õ^#Œ `À ‰õΩq∞eáÈÜ«∂~°∞. P"≥∞
JO`«º¢HÜ ˜ ∞« ʼnõΩ Ç¨[~°∞ HÍÖËx ã≤u÷ Ö’ =Ù<åfl ^À~å Éè∫uHõ HÍÜ«∞=Ú =∂ WO\˜
g∞^Œ∞QÍ Tˆ~yOѨÙQÍ "≥o§#ѨC_»∞ `«# Ѩ~∞° Ѩ٠ÃÑ· #∞Oz =}‰õΩ`«∂ ÖËz ZO`À
Q“~°=O`À "åH˜e ^ŒQ~æÆ ° xÅ∞=|_çOk.
=∂ `«O„_ç QÍi ã¨ÇϨ J^躌 ~Úx ~°∂`«∞ =∞~°∞ã¨\ ˜ "å~°O =∞~°}O˜ zOk. P"≥∞
JO`«º¢HÜ ˜ ∞« ʼnõΩ =∂ J=∞‡ QÍ~°∞ =∞OK«OÃÑ· #∞O_ç ÖËz ã≤^ÑúŒ _¨ Oç k. Jk P"≥∞‰õΩ
22
 ѨÙ<å^Œ∞Å∞
â◊HHΘ ˜ q∞Oz#k. J~Ú`Õ ~°∂`«∞ ÃÑ#· =Ù#fl „¿Ñ=∞#∞, Q“~°==Ú#∞ Hõ#|~°K_« ®xH˜
JÖÏ KÕãO≤ k.
=∂ ã¨OѶ∞¨ =ÚÖ’x Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«~K° ∞« QÍ =zÛ ^Œi≈OKÕ"å~°∞. "åi‰õΩ#fl #=∞‡HõO
=∂ J=∞‡ =∞~°ÖÏ P~ÀQƺOQÍ =ÙO@∞Ok. Jk "≥O@<Õ ¢HÜ ˜ ∂« ~°∂Ѩ=∞~ÚOk.
"å~°∞ P q^èŒOQÍ =zÛ#ѨÙ_»∞ P"≥∞Ö’ ZO`À ã¨=∂^è•#=Ú, P#O^Œ=Ú
„Ѩã∞¨ Êù@=∞ÜÕ∞ºq. „Ѩu™êi P"≥∞ ''Ñ≤ÅÖ¡ Ï~å Ñ≤ÅÖ¡ Ï~å—— Jx Ñ≤eKÕk. J~Ú`Õ P
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ ™ê~°∞¡ =zÛ P"≥∞HÀã¨O ~°ÇϨ 㨺OQÍ „áêi÷ã∞¨ <Î åfl~°x P"≥∞‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
=∂ J=∞‡QÍ~°∞ 1980 =∂iÛÖ’ =∞~°}O˜ Kå~°∞. JѨÊ\˜H˜ P"≥∞ ~ÀQÆ=Ú#∞
QÆ∞iÎOz J~Ú^Œ∞ <≥ÅÅ∞ J~ÚOk. P"≥∞ =∞~°}O =∂ <å#flÃÑ· HÀÅ∞HÀÖË#O`«
„ѨÉÏè ==Ú K«∂Ñ≤OzOk. =∂ J=∞‡<å#flÅ qǨÏǨÏ"≥∞ÿ JѨÊ\˜H˜ 40 ã¨OIIÅ∞ J~ÚOk.
JѨÊ\˜ #∞O_ç "å~°∞ XHõi g∞^Œ XHõ~∞° P^è•~°Ñ_¨ ç Hõeã≤ ѨxKÕâß~°∞. WѨC_≥`· Õ
<å#flQÍ~°∞ XO@iQÍ =Ù<åfl~°∞.
2 ã¨OIIÖ’<Õ PÜ«∞# P~ÀQƺO KåÖÏ H©Δ}˜OzOk. „Ѩu ~ÀA ɡ·aÅ∞
K«^∞Œ =ÙK«∞<åfl~°∞ QÍh J~Ú#‰õΩ KÕ`<« #·≥ ѨC_»∞ =∂„`«"∞Õ P~å^è#Œ Å∞ [~°∞ѨÙK«∞<åfl~°∞.
PÜ«∞# ^Õ=Ùx ã¨$+≤ì Ѩ@¡ =Ù#fl „Ѩ}ÏoHõ QÆ∞iOz ZѨC_»∂ K≥¿ÑÊ"å~°∞. PÜ«∞# WÖÏ
J<Õ"å~°∞. ''^Õ=Ùx ~å[º"Õ∞ „áê=ÚYº=∞~Ú#k. =∞#Ö’ „Ѩu XHõ¯~°=Ú KåÖÏ z#fl
"å~°=Ú KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#∞Å=Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© D Ö’Hõ=ÚÖ’xH˜ =∞#Ö’ „Ѩu XHõ¯i
^•fi~å<Õ ^Õ = Ùx „¿Ñ=∞ D Ö’Hõ O Ö’xH˜ =㨠∞ Î O k. JO^Œ ∞ HÀ㨠" Õ ∞ <Õ # ∞
rqOKåÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. JO^Œ∞HÀã¨"∞Õ =∞~°}O˜ KåÅ#∞ ‰õΩO@∞<åfl#∞.—— D =∞#ã¨∞
PÜ«∞# K«xáÈÜÕ∞ =~°‰Ωõ ‰õÄ_® =ÙO_çOk.
=∂ <å#flQÍ~°∞ z=i "å~åÖ’¡ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ =∂@ÖÏ_Õ"å~°∞. J~Ú`Õ
JO`«~O° yHõOQÍ PÜ«∞##∞ |ÅѨ~K° _« ®xH˜ PÜ«∞#`À ‰õÄ~°∞ÛO_Õ "å_çx. ^Õ=Ùx
ã¨xflkè „QÆÇÏ≤ OK«QeÆ Qˆ "å_»x. Jk PÜ«∞#‰õΩ ZO`À <≥=∞‡k xKÕÛk. PÜ«∞# XHõ
"Õãq¨ Ö’ L^ŒÜ∞« HÍÅ=Ú#<Õ =∞~°}O˜ Kå_»∞. PÜ«∞# XHõ¯QÍ<˘Hõ¯ ‰õΩ=∂~°∞_ç<#·≥ <å‰õΩ
PÜ«∞# Hõ#∞flÅ∞ Z#fl>ˇ#fl\˜H˜ =¸ã≤"¿Õ ã ^è#Œ º`« ÅaèOzOk.
23
2. ÉèÜ
í ∞« =Ú
1940 Ö’ WOQÍ¡O_»∞Ö’ <Õ#∞ [x‡OKå#∞. Jq ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ k#=ÚÅ∞.
HÍ\òû"ÀÖò¤ „áêO`«OÖ’ =∂ WO\˜ ÃÑ#· ~å„`«∞ÅÖ’ [~°‡h "å~°∞ ÉÏO|∞Å∞ "ÕÜ∞« _®xH˜
"≥à§ı "å~°∞. "å~°∞ |i‡OQ∑ÇϨ Ÿ"£∞ "≥Ñ· Ù¨ "≥à§ı "å~°∞. "å~°∞ "≥#∞Hõ =KÕÛ@ѨC_»∞ "åi
^ŒQ~æÆ ° q∞ye# "å\˜x L#flk L#fl@∞ìQÍ Ñ¨_"» ¿Õ ã "å~°∞. KåÖÏ ™ê~°∞¡ =∂ WO\˜H˜
ã¨g∞ѨOÖ’<Õ Ñ¨_¿Õ ã"å~°∞. `«~∞° "å`« =∂ J=∞‡QÍ~°∞ "å\˜ =Å# HõeQˆ JáêÜ«∞O
QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ Ñ≤ÅÅ¡ "≥∞#ÿ =∂ Hˆ =Δ ∞O HÀã¨O ÉèÜ í ∞« Ѩ_"Õ å~°∞.
1955 Ö’ =∂ ‰õΩ@∞O|=Ú Ü«Ú<≥>· _ˇ £ ¿ã\ì òû‰õΩ =zÛOk. a¡\ò˚ J<Õ „áêO`«=Ú
KåÖÏ *Ï˝ÑH¨ Oõ =ÙOK«∞HÀ=Åã≤# „áêO`«=Ú. ZO^Œ∞Hõ#QÍ JHõ¯_» =∞iܡÚHõ Ѩ~ÀHíΔ
Ü«Ú^ŒOú f„=OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. L#fl`åkèHÍ~°∞Å∞ KåÖÏ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ PÜ«Ú^è•Å#∞
`«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. Ç≤Ï~À+≤Ü∂« <åQÆ™êÅÖ’x P¢HOõ ^Œ#Å∞ WOHÍ =∞~°záÈÖË^∞Œ .
JѨÊ\˜ #∞O_ç U~°Ê_ç# #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ~ü Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ JO`«HOõ `«‰Äõ Z‰õΩ¯"≥· f„=™ê÷~ÚÖ’
=ÙOk. áê~îâ° ßÅÖ’¡ QÍeÖ’H˜ Zyˆ~ "åºÜ«∂=∂Å∞ <ÕiÊã¨∞<Î åfl~°∞. Wà◊§Ö’¡ =ÙO_Õ"å~°∞
ÉÏO|∞Å∞ =¿ãÎ ^•K«∞‰õΩ<Õ Wà◊§#∞ xi‡OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "≥^∞Œ ~°∞ ™ê=∂#¡#∞ ã≤^OúŒ QÍ
LOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ™Èfi~Ú\ò "å~°∞ J"≥∞iHÍ #QÆ~åÅÃÑ·# ^•_»∞Å∞ [iy™êÎ~°x
"å~åÎÑ„¨ uHõÅ∞ Ѷ∞¨ ’+≤ã∞¨ <Î åfl~Ú.
<åÔH`· Õ Ü«Ú<≥>· _ˇ £ ¿ã\ì òûÖ’ rqOK«_O» XHõ ™êǨÏ㨠Hõ$`«ºOQÍ =ÙO_çOk. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂ ¢H˘`«Î WÅ∞¡ iѶì̈<£Ö’ #∂ºÜ«∂~ü¯ ã≤\ ˜H˜ 90 "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’
=Ù#flO^Œ∞# J}∞ÉÏO|∞ "Õã#≤ ѨÙ_»∞ <åâ◊#=∞=Ù`«∞O^Œ<Õ ÉèÜ í ∞« O ‰õÄ_® =ÙO_çOk.
24
 ÉèíÜ«∞=Ú
<Õ#∞ U "åºÜ«∂=∂ʼnõΩ "≥à◊§ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ÉÏO|∞Å QÆ∂iÛ#
PO^Àà◊#‰õΩ, Ü«Ú^•ÌʼnõΩ `«@∞ì‰Ωõ <åfl#∞. KåÖÏ=∞Ok <å ã¨ÇϨ áê~ Ωõ ÅÖ’ ‰õÄ_®
J@∞=O\˜ PO^Àà◊#<Õ K«∂âß#∞. "å\˜x QÆ∂iÛ Ñ¨iǨ™êÅ∞ KÕ¿ã"å~°=Ú. <å
`«~O° "åiÖ’ q∞QÆ`å "åiH˜ ‰õÄ_® W@∞=O\˜ *Ï˝ÑH¨ ÍÖË LO\ÏÜ«∞#∞@Ö’ ã¨O^ÕÇϨ O
ÖË^Œ∞.
ÉèíÜ«∞O J#∞#k XHõ „áêO`åxH˜, HÍÖÏxH˜ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. Jk
™ê~°fi„uHõ"∞≥ #ÿ ÉèÏ"À„^ÕHOõ . Jk „áê^äqŒ ∞Hõ „Ѩ=$uÎ HÍ^Œ∞. =∂Ö’ „Ѩu XHõ¯~°O ^•xx
J#∞ÉèíqOKå=Ú. Jk ZÖÏQÆO>Ë JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ =∞O@Å∞ ~å=_»O ÖË^• ‰õΩHõ¯Å∞
J~°=_»O ÖË^• fQÆÅQÆ∞O_® x@∂ì~∞° ÊÅ∞ ~å=_»O ÖË^• U^À XHõ\ ˜ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í ÃÑ·
#∞O_ç Ѩ_@ » O =O\˜q =∞=Ú‡#∞ ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« Å#∞ KÕ¿ãq. Wk HÍHõ J<å~ÀQƺO
=∞~°} ÉèÜ í ∂« Å∞ =∞=∞‡efl P=iOz =ÙO_ç#q. ™⁄O`« Ѩi~°H} Δí HõO>Ë D ÉèÜ
í ∂« ÖË
Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_Õq. Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∞iOz Jxâ◊ÛÜ«∞`« =∂~°∞Ê#∞ QÆ∂iÛ ÉèÜ í ∞« =Ú
=ÚYºOQÍ XH˘¯Hõ¯i rq`åÅ∞ â◊¥#º"≥∞áÿ È`åÜÕ∞"≥∂ J<Õ ÉèÜ í ∂« Å∞ ‰õÄ_® =∞=Ú‡Å#∞
P=iOz =ÙO_Õq.
22 ã¨OIIÅ =∞^ä∂Œ º =∂eQÆflO\ò eOá¶È=∂ `À ÉÏ^èŒ Ñ¨_#ç ѨÙ_»∞ =∂‰õΩ ‰õÄ_®
=ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ Jx ZѨC_»∂ ^•x QÆ∞iOKÕ ã¨OÉèÏ+≤Oz ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°=Ú. KåÖÏ =∞Ok
"åºkè„QÆã∞¨ Å÷ ∞ "≥^· ∞Œ ºÅ#∞ „ѨtflOz#>Ë¡ =∂^ä∂Œ º ‰õÄ_® `«# â◊s~° Ѩiã≤u÷ x QÆ∞iOz
WÖÏ „ѨtflOKå_»∞. eOá¶È=∂‰õΩ HÍ~°}O Uq∞\˜ ? WKÕÛ zH˜`û« ZO`«=~°‰Ωõ J=ã¨~O°
? ZO`«=~°‰Ωõ J`«_∞» „|`«∞‰õΩ`å_»∞ ? D Ѩ^•xH˜ J~°Oú Uq∞ ? H˘xfl ~ÀAňH
PÜ«∞#Ö’x D „â◊^úŒ P^蕺u‡Hõ ã≤u÷ H˜ =∂iOk. `«# rq`«O ZO`« u~°∞QÆ∞ÖËx
[|∞ƒ`À =Ù<åfl Uk U"≥∞<ÿ å `«# P^蕺u‡Hõ rq`«O ‰õÄ_® ã≤^OÌŒ KÕã∞¨ HÀ=Åã≤#
J=ã¨~`° « =ÙOk Jx J#∞‰õΩ<åfl_»∞. PÜ«∞# ܡÚHõ¯ ‰õΩ@∞O| "≥^· ∞Œ º_»∞ D q^èOŒ QÍ
QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
=∂^ä∂Œ ºãπ#∞ _çâßÛ~ü̊ KÕã#≤ ~Ô O_»∞ ~ÀAʼnõΩ PÜ«∞# QÆkÖ’H˜ "≥àϧ#∞.
PÜ«∞# ZѨÊ\˜#∞O_À U_»∞ã¨∞<Î åfl_»x „QÆÇÏ≤ OKå#∞. U=∞~ÚOk Jx
<Õ#∞ J_çy#ѨÙ_»∞ PÜ«∞# 㨥Hí;OQÍ <Õ#∞ =∂ <å#fl`À KåÖÏ ¿ãѨÙ
=∂\Ï¡_®#∞. JѨC_»∞ PÜ«∞# <å rq`åxfl ã¨iKÕã∞¨ HÀ=∞<åfl_»∞. <Õ#∞
25
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
W`«~∞° ʼnõΩ K≥Ñʨ =Åã≤# q+¨Ü∂« Å∞ H˘xfl =Ù<åflÜ«∞x <å =∞#™êûH˜Δ
K≥|∞`«∞Ok. JO`Õ HÍHõ ''ÉèÜ í ∞« =Ú XO@i`«#=Ú—— ##∞fl Ñ‘_ãç ∞¨ <Î åfl~Ú.
XHõ"àÕ ◊ J`«x Ѩiã≤u÷ WOHÍ kQÆ*ÏiáÈ~Ú<å H˘xfl ~ÀAÅ `«~∞° "å`«
P WO\˜Ö’ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊§_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«=∞x ã¨ÅǨ
WKåÛ#∞. JÖÏÔQ`· <Õ Õ ã¨iáÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ J`«#∞ <å "≥Ñ· Ù¨ fHí} Δ OQÍ
K«∂ã≤ ''^Õ=Ùx`À <å ã¨O|O^è=Œ Ú LO_»=Åã≤#O`«QÍ ÖË^∞Œ —— Ü«∞<åfl_»∞.
PÜ«∞# XHõ¯_Õ HÍ^Œ∞ „Ѩu XHõ¯~°=Ú =∞# rq`åÅ#∞
ã¨iKÕã∞¨ HÀ=Åã≤# J=ã¨~`° « =Ù#flk. J`«xHÔ `· Õ J`«x "åºkè ^Õ=Ùx
J=ã¨~°=Ú =∞iO`« *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞ÎOk. =∂^äŒ∂º J„â◊√#Ü«∞<åÅ`À
`«# ܡÚHõ¯ Ѩiã≤u÷ x *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ 㨥\˜QÍ K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞.
J`«x "≥·Ñ¨Ù K«∂㨥Π=∞# JO^ŒiH˜ ‰õÄ_® J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞O
J=ã¨~=° ∞x QÆ∞iÎOKå#∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂^ä∂Œ º <å‰õΩ D-"≥∞~ÚÖò ѨOÑ≤OKå_»∞. Jk WÖÏ =ÙOk.
Ü«∂HÀ|∞ Ѩ„uHõÖ’x XHõ ÉèÏQÆ=Ú KåÖÏ „áê=ÚYº=∞x =∂‰õΩ WѨC_Õ
`≥eã≤Ok. Jk U=∞#QÍ h „áê~°#ú Å∞ q#|_ç ["å|∞ á⁄O^•ÅO>Ë
h áêѨ=ÚÅ∞ XHõi`À XHõ~°∞ XѨCH˘#∞_ç. <å áêѨ=ÚÅ∞ <Õ#∞
XѨCH˘x Hí=Δ ∂Ѩ} á⁄O^•#∞. J~Ú`Õ âßs~°HOõ QÍ ã¨fiã¨Ñ÷ _¨ @» O HõO>Ë
<Õ#∞ Z=i<≥·`Õ ÉÏ^èŒÃÑ\Ïì<À "åix HíΔ=∂Ѩ} J_»QÆ@O KåÖÏ
„áê=ÚYº=Ú. „Ѩ[Å =∞^躌 Ö’ áêѨ~Ç° Ï≤ `«∞xQÍ HõxÑ≤OK«_O» . HõO>Ë
^Õ=Ùx ܡÚHõ¯ J=ã¨~`° « ZO`À =ÚYº"≥∞#ÿ k. =∂~°∞ =∞#ã¨∞ J#∞#k
h‰õΩ J=ã¨~O° HÍh ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ k HÍ^Œ∞. Ǩã≤Ê@Öò #∞O_ç =zÛ#
`«~∞° "å`« nxx =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ J#∞Éèqí OKå#∞. <Õ#∞ <å "åºkè #∞O_ç
|Ü«∞@Ѩ_®ÅO>Ë <å ^Õ=Ùx`À ã¨O|O^è=Œ Ú#∞ ã¨iKÕã∞¨ HÀ"åe. Wk
r=#‡~°}=ÚÅ ã¨=∞㨺.
J@∞=O\˜ D-"≥∞~ÚÖòû =∂^äŒ∂º KåÖÏ Ñ¨OÑ≤OKå_»∞. <Õ#∞ "å\˜H˜
["åaKåÛ#∞. XHõ¯ ã¨OQÆu <Õ#∞ J`«xH˜ K≥áêÊ#∞. Uq∞@O>Ë Z=iÔH<· å HÍ#û~ü
"åºkè ™ÈH˜O^ŒO>Ë Jk J`«x „áê~°<ú å rq`«=Ú#∞ K≥iÑ≤ "ÕÜ∞« _®xˆH, ^•x ^•fi~å
26
 ÉèíÜ«∞=Ú
^Õ = Ù_» ∞ J`« x `À =∂@ÖÏ_» ` å_» ∞ . J`« x H˜ JѨ Ê \˜ = ~° ‰ õ Ω Jxfl 㨠* Ï=ÙQÍ
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x QÆ∞~°∞Î KÕâß#∞. PÜ«∞# |ÅOQÍ Ü«∞ø=# „áêÜ«∞OÖ’ =Ù<åfl_»∞,
`«ÖÏO`«∞Å∞ Hõey# ™œO^Œ~º° =O`«∞_çQÍ =Ù<åfl_»∞. PÜ«∞# rq`«OÖ’ Ö’HÍxH˜ z=i
™ê÷#O =ÙOk. XHõ"àÕ ◊ ^Õ=Ù_»∞ PÜ«∞# ܡÚHõ¯ Jxfl `«ÖÏO`«∞Å#∞ qxÜ≥∂yOK«∞HÀHõ
áÈ~Ú=ÙO_»=K«∞Û. ''=∂^ä∂Œ º ^Õ=Ù_»∞ x#∞fl WOHÍ `«yOæ KåÅ#∞‰õΩ<åfl_Õ"∂≥ . h |ÅÇ‘Ï#`«
^•fi~å<Õ PÜ«∞# HÍ~åºÅ∞ KÕÜ∂« Å#∞‰õΩ<åfl_Õ"∂≥ . WѨC_≥`· Õ h"Õ PÜ«∞# z`åÎxfl
JOwHõiOK«_®xH˜ HÍ=Åã≤# â◊HÎ̃ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«=∞x J_»QÍe——. Pâ◊Û~°ºOQÍ =∂^ä∂Œ º
WÖÏ ["åaKåÛ_»∞. ''g∞ =∂@Å∞ <Õ#∞ qO@∞<åfl#∞. Jk JOwHõiOK«_O» KåÖÏ
Hõ+Oì¨ . HÍh <Õ#∞ JOwHõiOKåeûO^Õ——.
q∞ye# =∂™êÅÖ’ J`«xÖ’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Ê =zÛOk. PÜ«∞#‰õΩ ~ÀQÆ x~åú~} ° „Ѩ}ÏoHõÅ∞, L^ÀºQÍÅ∞, Ñ≤ÅÅ¡ q"åǨÅ∞, z#fl a_»Å¤ ¿Ñ~°∞¡ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x Jxfl
[iy#ѨÙ_»∞ PÜ«∞# QÆ\ Qì˜ Í =∂@ÖÏ_ç ѨiǨã¨O KÕ¿ã =ºH˜.Î "≥ÚO_ç"å_»∞. ã¨∞Yrq.
ZO`À ã¨O`À+¨OQÍ |Ü«∞@‰õΩ HõxÑ≤Oz<å ֒ѨŠÑ≤iH˜"å_»∞. P~°∞ =∂™êÅ `«~∞° "å`«
PÜ«∞# =∂~°∞Ê K≥Ok# =ºHÎ̃. ¢H=õ ∞tHí} Δ Ö’ ÖˉΩõ <åfl JѨC_»ÑC¨ _»∞ ÉèÜ
í ∞« Ѩ_"Õ å_»∞.
<≥ÅÅ `«~|° _ç ~å„uO|QÆà√◊ § â◊s~°OÖ’x ÉÏ^èŒ XHõ ¢H˘`«Î HÀ}Ïxfl „áê~°OaèOzOk.
^•#∞flO_ç `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ"åÅ<Õ PÖ’K«# QÍh `å#∞ =∞~°}O˜ K«É’`«∞<åfl_»<Õ PÖ’K«#
QÍh J`«xH˜ ~åÖË^Œ∞. HÍh ^•xx ZÖÏÔQ·<å [~ÚOKåÅ<Õ PÖ’K«# =zÛOk.
JO^Œ∞=Å# =∞~°}OÖ’ =Ù#fl ÉÏ^èŒÅ#∞ <≥=∞‡kQÍ J#∞ÉèíqOK«_®xH˜ |Å=Ú#∞
á⁄O^•_»∞.
„Ѩu XHõ¯~°∞ <≥=∞‡kQÍ ã¨=∂^è•#O`À =∞~°}O˜ K«~∞° . J^Õ^À ÉèÏ"À„^ÕH"õ ∞≥ #ÿ
=ºH˜`Î fi« O HÍ^Œ∞. ã¨=∂^è•#O J#∞#k ''HÍ~åºÅ∞ KÕÜ∞« _»O—— ^•fi~å Hõ#|_»^∞Œ . HÍ~åºÅ∞
KÕÜ«Ú@ =Å# =∞# ÉèíÜ«∂Å∞ áÈÜ«∂~Ú Jx K≥ѨC@‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∞Ok.
QÍÜ«∞Ѩ~K° |« _»@O "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ O¤» =∞# ÉèÜ
í ∂« Å#∞ J}z"ÕÜ∞« ÖË^∞Œ . =∂^ä∂Œ ºÖÏQÍ
=∞#=Ú Z=i<≥`· Õ #=Ú‡K«∞<åfl"≥∂, „¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl"≥∂ "åi "≥Ñ· Ù¨ =∞o§ã¨∞OÎ k. ÉèÜ í ∞« O
J#∞#k ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ KÕ`« xã¨Ê $ǨÏÅ KÕ`« P`«‡ Ãã~÷ º° O KÕ`« [~ÚOѨ|_»^∞Œ . Hõi#î ∞_≥#·
Ããx· ‰õΩ_»∞ Ãã`· O« `«# =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«eH¡ Àã¨O U_»∞™êÎ_∞» .
ÉèíÜ«∂xH˜ P`«‡ 'Hõiî#`åfixH˜— Jq<åÉèÏ=# ã¨O|O^èŒO =ÙO^Œx J#∞Éèí=
27
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ѨÓ~°fiHõOQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. |ÅÇ‘Ï#`«Ö’ =Ù#fl"å_»∞ `«# ܡÚHõ¯ ǨÏ^Œ∞ÌÅ#∞
™ê=∞~°ºú =Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ã¨Ç¨ Ü«∞O HÀã¨O Ji÷OK«∞@ =Å# LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^Œ∞#∞.
ã¨fi`«O„`«∞_≥·# "å_»∞ QÍÜ«∞Ѩ_ç# ã≤÷ux F@q∞QÍ ÉèÏq™êÎ_»∞. Jk J`«xx
ÉèÜ
í ∞« HõOÑ≤`∞« }˜‚ KÕã∞¨ OÎ k. KåÖÏ HÍÅO #∞O_ç =∞~°}O J`«xx ''^˘OyeOK«∞H˘x——
"≥à√◊ `«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ_∞» . J`«xg∞^Œ J`«_Õ P^è•~°Ñ_¨ ç TǨ Ö’HõOÖ’ rq™êÎ_∞» . D
=∞~°ºÎ rq`«=Ú ZO`« |Å=O`«∞xÔH<· å xã¨ûǨÜ«∞ ã≤`÷ Õ Jx QÆ∞iΙêÎ_∞» .
ã¨∞Ãã<åfl J<˘Ê<≥fl\Ï, ÉÏ^Õ \ÏH˜ûH± J<Õ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ `«# *Ï˝ÑH¨ ÍÅ#∞ q™êÎ~O° QÍ
q=iã¨∞ÎOk. J<˘Ê<≥fl\Ïì ܡÚHõ¯ ÉÏ=∞‡QÍ~°∞ JxflO\˜x ZO`À xѨÙ}`«`À
xÜ«∞O„uOKÕ"å~°∞. P"≥∞ WO\˜"åi#O^Œix Jxfl q+¨Ü∂« ÅÖ’ Éè’[#O, =G=ÚÅ∞,
q+¨Ü«∂ÅÖ’ JO^Œ~°∂ P"≥∞ ã¨ÅǨ<Õ áê\˜OKÕ"å~°∞. (P"≥∞ XѨCHÀHõ áÈ`Õ
`å`å¯eHõOQÍ "å~Ú^• "Õ¿ã"å~°∞). J~Ú`Õ P"≥∞‰õΩ =∞~°}O ã¨OÉèíqOz#ѨÙ_»∞
xÜ«∞O„uOK«∞HÀÖË#O`« ÉèÜ í ∞« O`À xO_çáÈ~ÚOk.
JO`« ÉèÜ í ∞« ã¨∞Å÷ #∞ Z=Ô~<· å K«∂¿ãÎ "å~°∞ ‰õÄ_® ÉèÜ í ∞« Ѩ_áç È`å~°∞.
P"≥∞ rqOz# rq`åxH˜ P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# ‰õΩ@∞O| "å`å=~°}O
Z#fl\˜H© *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞‰õΩ<Õ „¿Ñ=∞ D =∞~°}Ïxfl ™ê^è•~°}OQÍ
K«∂_»ÖHË áõ È~ÚOk. P"≥∞ ܡÚHõ¯ ÉèÜ í ∞« =Ú J™ê^è•~°}OQÍ =ÙO_çOk.
P"≥∞ ^ŒQ~æÆ ° =∞#O =ÙO_»@O P"≥∞‰õΩ Ug∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë ∞« ÖË^∞Œ . P"≥∞
HÀ~° ∞ ‰õ Ω #fl=hfl LO_®Åx PtOKå#∞. P"≥ ∞ Éè í Ü « ∞ O KÕ ` «
P=iOK«|_çOk. P"≥∞ Z=ÚHõÅ∞, Z^ŒÅ∞, ÉèÜ í ∞« =Ú`À ZQÆÉ’ã¨∞<Î åfl~Ú.
P"≥∞ Hõ#∞flÅ∞ ÉèÜ í ∞« OHõ~=° ÚQÍ =∂i J^Œ∞Ѩ٠`«ÑÊ≤ #q. P"≥∞ JO^ŒO
HÀÖ’Ê~ÚOk. XO@i`«#OÖ’ =ÙO_Õ ¢ã‘Î x~°¡HíΔ ºO KÕÜ«∞|_ç#@∞¡
=ÙO_Õk.
=∂ ÉÏ=∞‡ =∞~°}O ZѨÊ\˜H© *Ï˝Ñ¨HõO =ã¨∞ÎOk. P"≥∞
=∞~°}O XHõ>Ë HÍ^Œ∞, P"≥∞ „Ѩu~å„u ^ŒÜ∂« ºÅ∞, Éè∂í `åÅ∞ `«# =∞OK«O
K«∞@∂ì =Ù<åflÜ«∞x `«# QÆkÖ’ ^•‰õΩ¯<åflÜ«∞x H˜\ ˜H©Å QÆ∞O_®
u~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x K≥¿ÑÊk. Jq P"≥∞#∞ ÉèÜ í ∞« ÃÑ_»∞`«∞<åflÜ«∞x K≥¿ÑÊk.
28
 ÉèíÜ«∞=Ú
P"≥∞ JѨq„`å`«‡Å =∞^茺 x=ã≤OzOk. P"≥∞ "å\˜x QÆ∞iOz
K≥¿ÑÊ@ѨC_»∞ <Õ#∞ KåÖÏ ^Œ∂~°O "≥o§áÈÜÕ∞^•xfl. =∂ J=∞‡ ''FǨϟ
hˆH `≥Å∞ã¨∞ KåÖÏ =∞Ozk HÍ^Œ∞——. J#∞ Ѩ^•Å`À ["å|∞ WKÕÛk.
J<ÀÊ<≥fl\Ï =∞~°}O˜ K«∞ "åix QÆ∂iÛ# =~°#‚ JO`« ÉÏQÍ ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ Jk
=ºH˜ÎQÆ`«OQÍ „áêѨOzHõ"≥∞ÿ# "å\˜`À ã¨O|O^èŒO ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl "å\˜x QÆ∞iOz
JO`«~`æ° O« QÍ =Ù#fl ã≤u÷ x `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k. ZÖÏÔQ<· å =∞#=Ú ZѨC_»∂ XO@iQÍ
=ÙO_»=Ú. „Ѩu ã¨=∞Ü«∞=Ú K≥_∞» ÖË^• =∞Oz â◊‰Ωõ ÅÎ `À P=iOK«|_ç =ÙO\Ï=Ú.
"å\˜ =∞^茺 áÈ~å@=Ú Jxfl ~°OQÍÅÖ’ =Ù#fl =∞~°}˜ã¨∞Î#fl P`«‡ ^ŒQÆæ~° Z‰õΩ¯=
„ѨÉÏè =O Hõey =ÙO@∞O^Œx qâ◊fiã≤™êÎ#∞.
=∂ J=∞‡QÍi ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ _Ài D J#∞Éè"í åxfl D áÈ~å\Ïxfl `«# J=™ê#
^ŒâÖ◊ ’ á⁄O^ŒÖ^Ë ∞Œ QÍh H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞ P ã≤u÷ x J#∞Éèqí OzOk. P"≥∞ =∂ WO\˜
„ѨH¯õ <Õ KåÖÏ HÍÅOQÍ =ÙO@∂ =∂ `«e^¡ OŒ „_»∞Å`À áê@∞ Hõeã≤ =ÙO_Õk. "åi
=∞~°}Ï#O`«~O° P"≥∞ <å`À Hõeã≤ rqã¨∞OÎ _Õk.
_Ài ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_Õ =ºH˜QÎ Í ¿Ñ~°∞ QÍOzOk. P"≥∞ W`«~∞° ʼnõΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« _»OÖ’ Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO á⁄OkOk. Z=iÔH<· å XHõ tâ◊√=Ù [x‡¿ãÎ
JHõ¯_çH˜ P"≥∞ JO^ŒiHõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨à√◊ §, ѨÓÅ∞, HÍ#∞Hõ fã¨∞H˘x =zÛ WÅ¡O`å
â◊√„ÉèOí KÕ¿ãk. JÖψQ Z=Ô~<· å Ju^è∞Œ Å∞ =ã¨∞<Î åfl~°O>Ë =∞iܡÚHõ QÆk â◊√„ÉèÑí ~¨ z°
¢H˘`«Î Ѩ~∞° Ѩ٠"Õ¿ã<Î Õ P"≥∞‰õΩ `«$Ñ≤Î =ÙO_Õk. P"≥∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_ç
WO\˜ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ∞« _®xH˜ W+¨Ñì _¨ kÕ . P"≥∞ ZѨC_»∞ =O^Œ<åÅ#∞ |Ǩï=∂<åÅ#∞
PtOKÕk HÍ^Œ∞.
_Ài #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« Hõey PO^Àà◊#`À =ÙO_Õk. ~å„uà◊√§ x„^ŒÖqË ∞`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ç Z=~À XHõ~∞° `«#^ŒQ~æÆ ° =ÙO_®Å#∞‰õΩ<Õk. P"≥∞ ZѨC_»∂ =Ü«∞Ããá· È`«∞O^Õ"∂≥
Jx qKåiOKÕk. âßs~°Hõ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ U~°Ê_ç "≥H· Åõ ºO =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ Jx ÉèÜ í ∞« Ѩ_kÕ .
50 㨠O IIň H K« x áÈ`å<Õ " ≥ ∂ Jx Éè í Ü « ∞ Ѩ _ Õ k . J~Ú`Õ P"≥ ∞ W`« ~ ° ∞ ʼnõ Ω
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»=Öˇ##fl xâ◊ÛÜ«∞`« P"≥∞#∞ qHõã≤OѨ*Ëã≤Ok. P"≥∞ Hõ$OyáȉõΩO_®
ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊#efl JkèQqÆ ∞OzOk.
29
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
JѨC_»∞ P"≥∞ HÍ#û~ü ÉÏi# Ѩ_Oç k. 6 ã¨OIIÅ∞ ^è~·≥ º° OQÍ ^•x`À áÈ~å_çOk.
"≥Ú^Œ@ KåÖÏ™ê~°∞¡ H©"≥∂^ä≥~°Ñ≤ fã¨∞‰õΩOk. ^•x=Å# =∂#ã≤Hõ ã≤÷u HÀÖ’Ê~Ú
ZѨC_»∂ Z=~À XHõ~∞° ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ#∞ xÜ«∞O„u㨥Π=ÙO_®eû =zÛOk. JO`ÕHÍHõ
áêãì̈~¡° Ç≤Ï`«É’^èŒ J=ã¨~=° ∞~ÚOk. J~Ú`Õ J^Œ$+ì̈=âß`«∞Î P"≥∞ KåÖÏ ã¨O=`«û~åÅ∞
HÍ#û~ü ÖˉΩõ O_® rqOK«QeÆ yOk.
`«~∞° "å`« [|∞ƒ =∞~°ÖÏ =zÛOk. D ™êi [|∞ƒ qG$`«OQÍ =zÛOk. _Às
KåÖÏHÍÅO „|^ŒHõ^Œx =∂‰õΩ `≥eã≤áÈ~ÚOk. KåÖÏ ÉÏ^èŒ`À =ÙO_Õk. zH˜`«û
(ˆ~_çÜ∞Õ +¨<)£ H˘O`«=∂„`«O LѨâ=◊ ∞#O HõeyOKÕk. P"≥∞`À ‰õÄ~°∞Êx =∂\Ï¡_@ » "Õ∞
Z‰õΩ¯= ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ~O° QÍ =ÙO_Õk. P"≥∞`À <å ÉèÏ~°º, <Õ#∞ _Ài J_ç̂Q „Ѩâfl◊ ʼnõΩ
["å|∞ WKÕÛ"åà◊§O. =∞~°}O JO>Ë Uq∞ ? =∞#"≥∞O^Œ∞‰õΩ =∞~°}O˜ Kåe ? =∞~°}O
`«~°∞"å`« rq`«O =ÙO^• ? ÖÏO\˜ „Ѩâ◊flʼnõΩ ["å|∞ WKÕÛ"åà◊√§. =∞~°}=Ú
ѨÙ#~°∞^•ú#O "≥ÚIIJOâßÅ#∞ QÆ∂iÛ# ÉèÏQÍÅ#∞, P"≥∞#∞ |ÅѨiKÕ ÉèÏQÍÅ#∞ K«kq
qxÑ≤OKÕ "åà◊§O. P"≥∞ ^Õ=Ùx HÀã¨O KÕã#≤ ѨiK«~º° #∞ `«# K«∞@∞ì =Ù#fl"åiH˜
^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ KÕã#≤ ¿ã=#∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã≤ ^Õ=Ù_»∞ `«Ñʨ Hõ P"≥∞‰õΩ „ѨuѶŨ q∞™êÎ_x»
K≥¿ÑÊ"å_çx.
J^Õ q^èOŒ QÍ P"≥∞ z=i "å~åÅ∞ âßs~°HOõ QÍ, Pf‡Ü«∞OQÍ qѨs`«"∞≥ #ÿ
áÈ~å@O áÈ~å_çOk. XHõ~°<åfl~°∞ Jk P"≥∞Ö’ =ÙO_Õ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# PO^Àà◊#
HÍ^Œ∞ QÍh „áê}=Ú P`«‡‰õΩ =∞^躌 Ü«Ú^ŒOú [iyO^Œx K≥¿ÑÊ"å_»∞. pHõ\ ˜ â◊‰Ωõ ÅÎ
KÕ`« Ñ‘_Oç Ѩ|_çOk. <å ÉèÏ~°º, ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ ∞ P"≥∞‰õΩ Ñ¨iK«~º° KÕâß~°∞. z=i QÆO@Ö’
‰õÄ_® P"≥∞ áÈ~å@OÖ’ áêÅ∞ѨOѨÙÅ∞ á⁄O^•~°∞. U^À pHõ\ ˜ â◊HΘ P"≥∞ QÆkÖ’
„Ѩ"tÕ OzO^Œx Hˆ HõÅ∞ "ÕãO≤ k. P"≥∞‰õΩ =Ù#fl H˘kÌ â◊H`Î̃ À kO_»∞#∞ qã≤i"Õã≤ ''pHõ\ ˜
â◊HΘ "≥o§áÈ "≥o§áÈ—— Jx JizOk. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "Õ∞=∞O^Œ~O° P"≥∞
K«∞@∂ì KÕi áê@Ö’ QÍh „áê~°#÷ Ö’ QÍh QÆ_¿ç Ñ"å~°=Ú. _Ài „ѨÉ∞íè =Ù <ÕiÊ# „áê~°#÷ #∞
Z‰õΩ¯=QÍ W+ì̈Ñ_¨ kÕ . P „áê~°#÷ P"≥∞#∞ L„^ÕHÑõ i¨ KÕk.
XHõ Jq„âßOu ~å„u _ÀiÖ’ =Ù#fl ÉèÜ í ∞« O JO`å áÈ~ÚOk. P"≥∞ ''^Õ=Ùx
g∞^Œ =∂„`«"∞Õ P^è•~°Ñ_¨ ®Å#∞ ‰õΩ<åfl#∞.—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞Ö’ KåÖÏ ã¨O`À+¨O,
30
 ÉèíÜ«∞=Ú
P#O^ŒO HõxÑ≤OzOk. `«fi~°Ö’<Õ ^Õ=Ù_»∞ `«##∞ fã¨∞‰õΩ"≥à`◊ å_»x ã¨O`À+≤OKÕk. P
~ÀA WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk. ''D ~ÀA XHõ Pâ◊Û~°ºO [~°QÆ<≥·Ü«Ú#flk. ^Õ=Ùx ~å[ºO
=ã¨∞OÎ k. Jk =zÛ#ѨÙ_»∞ <Õ#∞ "≥O@<Õ "≥∞@∞¡ ky |Ü«∞@‰õΩ áÈ~Ú ™êfiQÆ`O«
K≥|∞`å#∞.—— J^Õ ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok. ''<å ÉÏ^èOŒ `å áÈ~ÚOk. WO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞HõO>Ë KåÖÏ ÉÏQÆ∞#flk. ^Õ=ÙxH˜ =O^Œ<åÅ∞ g∞HõO^ŒiH© =O^Œ<åÅ∞——. H˘O`«
ã¨=∞Ü«∂xH˜ #=Ùfi`«∂ D q^èOŒ QÍ J#flk. ''^Õ=Ù_»∞ D ~å„u Ñ≤Å∞™êÎ_∞» ——.
™êÜ«∞OHÍÅO P"≥∞ =∂ ‰õΩ@∞OÉÏ#flO`å Ñ≤ez P"≥∞ ã‘fiHõiOz# ‰õΩ@∞O|"≥∞#ÿ
=∞=∞‡ÅflO^Œifl H“yeOK«∞‰õΩx g_À¯Å∞ K≥ÑÊ≤ Ok. "Õ∞=Ú áê@Å∞ áê_ç P"≥∞ =∞OK«O
„ѨH¯õ # „áêi÷O Kå=Ú. ~å„`«O`å ZO`À ã¨=∂^è•#O`À =ÙO_çOk. `≥Å"¡ å~°∞ `«∞#flѨC_»∞
P"≥∞ "Õ∞Å∞ KÕÜÚ« @‰õΩ =∂ #∞O_ç *ÏiáÈ~ÚOk.
P"≥∞ÖÏQÍ KåÖÏ Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ HÍÅO áÈ~å@=Ú áÈ~å_ç# `«~∞° "å`«
_Ài ܡÚHõ¯ x„+¨¯=∞} XHõ q[Ü«∞OQÍ `ÀzOk. P"≥∞‰õΩ ÉèÜ í ∞« O`À =ÙO_»@O JO>Ë
Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ^Õ=Ùx Ü«∞O^Œ∞ qâßfiã¨O =^ŒÅHõ QÆ\ Qì˜ Í Ñ¨@∞ì‰Ωõ Ok.
P"≥∞ PO^Àà◊# HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê"å_»x `≥Å∞ã¨∞‰õΩOk. ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å∞ P"≥∞#∞ U"≥∂
KÕÜ«∞ÖË=x `≥Å∞ã¨∞‰õΩOk. P"≥∞ ã¨O`À+¨OQÍ, <≥=∞‡kQÍ, =∞ø#OQÍ `«∞k âßfiã¨
q_çzOk. "≥Ú^Œ\ ˜ ¢HÔ ã· =Î̈ ÙÅ∞ K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ D Ö’Hõ=Ú Éè∂í q∞H˜, x`«ºr"åxH˜ XHõ
"å~°kè ''^•x ÃÑ#· ã≤Å∞= =Ù#flk J~Ú`Õ h WO\˜x ^•xÃÑ#· Hõ@∞ìH˘#ÖË^∞Œ ——.
31
3. x~åâ◊
H˘O`«=∞Ok rq`« f~åxfl ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ ^•\˜áÈ`Õ =∞iH˘O^Œ~∞° XHõ^•x
#∞O_ç =∞~˘Hõ ^•xx áÈ~å_ç qã≤y rq`åxfl ™êQÆn™êÎ~∞° . WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∞O^À
=∞#‰õΩ ZѨÊ\˜H© `≥eÜ«∞^Œ∞. P q^èOŒ QÍ [~°∞QƉÄõ _»^∞Œ J#∞@‰õΩ HÍ~°}O ÖË^∞Œ .
áÈ~å@OÖ’ =Ù#fl =ºH˜Î`À Ü«∞^•~°÷OQÍ =∂@ÖÏ_»∞@‰õΩ J<ÕHõ™ê~°∞¡
ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ `» å=Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë J`«x QÆ∂iÛ# Pã¨HΘ J`«x rq`«OÖ’ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ=_»O
J=Ù`«∞O^Õ"∂≥ #x ÖË^• J`«xx / P"≥∞#∞ WOHÍ W~°HÍ@OÖ’ Ѩ_ãÕ ∞¨ OÎ ^Õ"∂≥ #x.
HÍh P`«‡Ç¨Ï`åº „ѨÜ∞« `«flOÖ’ Hõ$OyáÈ~Ú# "åi`À <Õ#∞ ã¨OkèOz#ѨÙ_»∞ ^•x
=ºuˆ~Hõ"Õ∞ "åãÎ̈==∞~ÚOk. P q^èŒOQÍ ÉÏ^èŒÖ’ #∞#fl"å~°∞ xã¨Ê $ǨÏÖ’ #∞O_ç
"åi ÉèÏ=#Å#∞ K≥ÑC¨ HÀ"åÅ#∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍh qKå~°"∞Õ =∞O>Ë "å~°∞ JÖÏ KÕÜ∞« ~°∞.
ZO^Œ∞Hõ#QÍ ''ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_»∞. h=Ù `«fi~°Ö’<Õ HÀÅ∞‰õΩO\Ï=Ù.—— J<Õ =∂@ÖË
q#|_»`åÜ«∞x "åi ÉèÜ í ∞« O.
„Ѩu Ѩiã≤u÷ „Ѩ`ºÕ Hõ=∞~Ú#k. xã¨Ê $ǨÏÖ’ =Ù#fl =ºHÎ̃x ã¨ÊOkOѨ*ÜË ∞« _»O
J™ê^躌 O. z=~°‰Ωõ XHõ =ºHÎ̃x =∂@Å∞ ~°HOΔ̃ K«=Ù. P =∂@Å∞ „¿Ñ=∞`À ‰õÄ_ç#
ÉÏO^èŒ=ºOÖ’ =ÙO_»=Öˇ#∞. JáÈ.áœÅ∞ WÖÏ JO\Ï_»∞. ''XHõi ÉèÏ~°=Ú XHõ~°∞
"≥∂ã¨∞H˘x ¢Hã© ∞¨ ΠܡÚHõ¯ P[˝#∞ <≥~"° ~Õ ∞° Û=Ú.——
1970 ã¨OII =∂ <å#flQÍ~°∞ =∂ WO\˜H˜ >ˇ„i J<Õ XHõ „`åQÆ∞É’`«∞#∞
fã¨∞H˘x =KåÛ_»∞. PÜ«∞# =Ü«∞ã¨∞ 32 ã¨OIIÅ∞. PÜ«∞#‰õΩ WÅ∞¡ ÖË^∞Œ . J`«<˘Hõ
32
 x~åâ◊
=∂r Ãã·x‰õΩ_»∞. PÜ«∞# ÉÏźOÖ’ Öˇ·OyHõOQÍ â’kèOѨ|_®¤_»∞. z#fl<å\˜ P
ÉèÜí ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í `«∞Å∞ PÜ«∞##∞ Hõ$OQÆnã¨∞<Î åfl~Ú. <å#flQÍ~°∞ J`«_∞» K≥¿ÑÊ
=∂@Å∞ qO@∂ PÜ«∞#‰õΩ ã¨ÅǨe㨥ΠZ‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O QÆ_¿ç Ñ"å_»∞. J`«xH˜ XHõ
¿ãflÇ≤Ï`«∞xQÍ "≥∞eˆQ"å_»∞. J`«xH˜ =∂#ã≤Hõ ã¨Ç¨ Ü«∞O B+¨^•è Å∞ U~åÊ@∞ KÕâß_»∞.
„Ѩu XHõ¯~°∞ >ˇ„ix „¿Ñq∞OKÕ"å~°∞. J`«_∞» =∂`À ‰õÄ_® ã¨OII HõO>Ë Z‰õΩ¯= HÍÅO
=ÙO_ç<å_»∞.
`«~∞° "å`« XHõ~ÀA >ˇ„i =∞=Ú‡#∞ =keÃÑ\˜ì "≥àϧ_»∞. áê`« ^ŒÜ∂« ºÅ∞ J`«xx
"≥O|_çOKå~Ú. H˘xfl ~ÀAÅ `«~åfi`« J`«_∞» `«#∞fl`å#∞ K«OѨىõΩ<åfl_»x q<åfl=Ú.
D "å~°Î =∞=Ú‡Å#∞ ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ëêH±‰Ωõ QÆ∞iKÕãO≤ k. =ÚYºOQÍ =∂ <å#flQÍ~°∞
>ˇ„sx Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞Oz#"å_»∞, k„Q̓ùOuH˜ QÆ∞~°Ü∂« º_»∞. =∂ ‰õΩ@∞O|OÖ’<Õ
XHõ~∞° =∞~°}O˜ z#@∞¡ =ÙO_çOk. =∂ <å#flQÍ~°∞ >ˇ„s HÀã¨O qÅÑ≤OKå_»∞. Ö’HõO
QÆ∞iOz, Ö’HõOÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl "å\˜ QÆ∞iOz U_®Û_»∞.
>ˇ„s ÖÏO\˜ "å_çH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« _»O =º~°=ú ∞x Z=Ô~<· å J#=K«∞Û. >ˇ„sH˜
^Õ=Ù_»∞ =∞iܡÚHõ J=HÍâ◊O W=fiÖË^∞Œ . HÍh KåÖÏ =∞Ok QÍÜ«∂Å#∞ =∂#Ê=K«Ûx
P`«‡Ç¨Ï`«º ^Œ$HõÊ^äŒO =Ù#fl"åix =∂~°Û=K«Ûx J#∞Éèí=O ^•fi~å KåÖÏ™ê~°∞¡
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú.
KåÖÏ ^ŒâßÉÏÌÅ #∞O_ç xã¨Ê $ǨÏÖ’ =Ù#fl"å~°∞ áêãì̈~ü QÍi ã¨Ç¨ Ü«∞O H˘~°‰Ωõ
<å ܡÚ^Œ‰Ì Ωõ =KåÛ~°∞. KåÖÏ =∞Ok =ºH˜QÎ `Æ « rq`åÅ∞ „â◊=∞Ö’¡ ã¨O|O^èŒ ÉÏO^è"Œ åºÅ`À
qã≤yáÈ~Ú x~°∞^ÀºQÆO`À ÖË^• PiúHõ q+¨Ü∂« ÅÖ’ qã≤yáÈ~Ú "åi ÉèÏ"À„^ÕHÍʼnõΩ
ÉèOí QÆO HõeyOzOk.
KåÖÏ ã¨OIIÅ∞ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ#∞ QÆ∞iOz ~°Ç¨Ï㨺OQÍ K≥ѨC‰õΩ<Õ"å~°∞. =∞#
ã¨O㨯 $uÖ’ ã¨ÇϨ #O =Ù#flѨÊ\˜H© XHõx QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ=O áÈÖË^∞Œ . ã¨OÉèÏ+¨}‰õΩ
Hˆ O„^ŒOQÍ H˘xfl™ê~°∞¡ P`«‡Ç¨Ï`«ºÖË =ÙO\Ï~Ú. J^ŒO`å x¿+kèOK«=Åã≤ =ÙOk. „Ѩ[Å∞
=∞~°}O QÆ∞iOz =∂@ÖÏ_»`å~°∞ QÍh ^•x HÍ~°}=Ú#∞ Ѩ\Oì˜ K«∞HÀ~°∞. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ#∞
QÆ∞iOz "åˆ~"≥∞<ÿ å K≥Ñʨ _®xH˜ x~åHõi™êÎ~∞° . ã¨O㨇~°} ã¨ÉÖíè ’ P`«‡Ç¨Ï`«º#∞ QÆ∞iOz
Z=Ô~<· å ZѨC_≥<· å „Ñ¨™êÎqOKå~å ?
33
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Ѩã∞¨ `Î « JOK«<åÅ „ѨHÍ~°O „Ѩu 15 xIIʼnõΩ XHõ~∞° Ü«Ú<≥>· _ˇ £
¿ãÊ\òû Ö’ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. 10 ã¨OIIÅ ¢H`˜ O« HõO>Ë z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ 10-
14 ã¨OII =Ü«∞ã¨∞û#fl"å~°∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ "åi ã¨OYº ~Ô \ì̃OѨ٠J~ÚOk.
P`«‡Ç¨Ï`«º J#∞#k <åâ◊#O KÕ¿ã ã¨=∞㨺QÍ Z‰õΩ¯=QÍ „Ѩ|eáÈ~ÚOk. KåÖÏ
=∞OkH˜ =∞# =∞#ã¨∞Ö’ ‰õÄ_® XHõ"àÕ ◊ D ã¨=∞㨺 ^•\˜ áÈ~Ú =ÙO_»=K«∞Û. JÖÏÔQ`· Õ
^•x QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ [O‰õΩ`«∞<åfl=Ú ? XHõ"Õà◊ JÖÏ
„Ѩ™êÎqOz#@¡~Ú# =∞#=Ú xã¨Ê $ǨωõΩ ZO`« ^ŒQ~æÆ Q° Í =Ù<åfl"≥∂ `≥eÜ«∞‰õÄ_»^xŒ
HÍ=K«∞Û.
l"£∞ J<Õ =ºH˜xÎ z#fl`«#O #∞O_Õ <Õ<~≥ ∞° QÆ∞^Œ∞#∞. J`«_∞» +‘Å J#∞ XHõ ¢ãΑ
„¿Ñ=∞Ö’ Ѩ_®¤_∞» . "åi ã¨O|O^èOŒ =Úki# `«~∞° "å`« "åiH˜ áêã¨~ì Qü Í #_çÑO≤ ѨÙ
WKÕÛ ã¨^=Œ HÍâ◊O <å‰õΩ HõeyOk. `«~∞° "å`« "åi q"åǨxfl [iyOKÕ P#O^ŒO
‰õÄ_® <å‰õΩ HõeyOk.
"åi ܡÚHõ¯ ^•OѨ`«º rq`«O ã¨O`À+¨OQÍ QÆ_çzOk. XHõ ã¨OII Ö’¿Ñ
P~ÀQƺ=O`«"∞≥ #ÿ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ "åiH˜ HõeQÍ_»∞. P ÉÏÅ∞_»∞ ѨÙ\ì̃# H˘kÌ <≥ÅňH
XHõ~ÀA l"£∞ `å#∞ ѨxKÕã∞¨ #Î fl KÀ@ Jã¨ÇϨ =OQÍ =Ù<åfl_»∞. PÜ«∞# JO`«~å`«‡
U^À ã¨O‰õΩzã¨∞ÎOk. ֒Ѩe #∞O_ç XHõ ã¨fi~°O ''+‘ÖÏ ã¨=∞㨺֒ =ÙOk—— Jx
K≥|∞`«∞#flk. P"≥∞ ѨxKÕã∞¨ #Î fl KÀ\˜H˜ á¶È<£ KÕâß_»∞ HÍh P"≥∞ JHõ¯_» ÖË^∞Œ . `«~∞° "å`«
"åi WO\˜H˜ á¶È<£ KÕâß_»∞ HÍh Z=~°∂ ["åa=fiÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì PO^Àà◊#`À PÜ«∞#
ѨxKտ㠄Ѩ^âÕ ßxfl =ke 1/4 "≥∞Åÿ ∞ ^Œ∂~°OÖ’x `«# WO\˜H˜ Ѩ~∞° QÔ `åÎ_∞» . =∞OK«OÃÑ#·
XHõ L`«~Î åxfl Hõ#∞Q˘x ^•xx P`«∞~°``« À `≥iz K«∂Kå_»∞. `«~∞° "å`« ™êfl#Ѩ٠QÆkÖ’
"≥kHÍ_»∞. JHõ¯_» P"≥∞ K«Åx¡ <ÕÅÃÑ#· Ѩ_ç =Ù#flk. P"≥∞ KÕuÖ’ HõuÎ =ÙOk. Z‰õΩ¯=
â◊HxÎ̃ KÕÛ =∂iì<£ J<Õ MÏm ã‘㨠P"≥∞ „ѨH¯õ # Ѩ_=ç ÙOk.
P `«~∞° "å`« PÜ«∞# "≥#∞Hõ `«@∞ì K«∞@∂ì K«∂Ñ≤ ÉèÜ í ∂« xfl HõeyOKÕ QÆ∞~°∞ÅÎ #∞
QÆ=∞xOKå_»∞. P QÆ∞~°∞ÅÎ ∞ PÜ«∞# á⁄O^ŒÖxË q, x~°H¡ Δí ºO KÕã#≤ q. +‘ÖÏ J`«x`À
K≥ÑC¨ K«∞#fl ^Œ∞~åÖ’K«#Å∞ ^Œ∞~å`«‡Å∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. P"≥∞ "å\˜x QÆ∞iOz
K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ q+¨Ü∂« xfl =∂iÛ =∞#ã¨∞ =∞~°eOKÕ"å_»∞. WѨC_»∞ P x~°H¡ Δí º"Õ∞ +‘ÖÏÖ’
34
 x~åâ◊
¢HÜ
˜ ∂« ~°∂Ѩ=∞~ÚOk. P ~ÀA L^ŒÜ∞« O PÜ«∞# ™êfl#Ѩ٠QÆkH˜ "≥à√◊ §#ѨÙ_»∞ P"≥∞
Éèí∞[=ÚÅ∞ Ѩ@∞ì‰õΩx P"≥∞ K≥=ÙÅÖ’ P"≥∞ ¿Ñ~°∞#∞ QÆ\ ˜ìQÍ K≥áêÊ_»∞. PÜ«∞#
PÖ’zOzO^ŒO`å XHõ>.Ë ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ [~°∞QÆ∞K«∞#flk ?
x~åã¨H`Îõ « HõeyOKÕ ^Œ∞~å`«‡Å∞ „Ѩu =∂#=Ùx ǨÏ$^ŒÜ∞« O K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∂
=ÙO\Ï~Ú. =∞#O Ü«∞^•~°÷ =O`«∞Å"≥∞`ÿ Õ P J#∞Éè"í åxfl `«Ñʨ ‰õΩO_® XѨCHÀ=Åã≤O^Õ.
xã¨Ê $Ç¨Ï =∞# |^ŒÌ â◊„`«∞=ÙÅÖ’ XHõ\ .˜ xã¨Ê $Ç¨Ï JO>Ë ã¨O`Àëêxfl, xsHí} Δ #∞,
P`«‡ qâßfi™êxfl HÀÖ’Ê=_»"∞Õ . H˘xfl ™ê~°∞¡ rqOKåÅ<Õ Pâ◊ ‰õÄ_® ÖËHõ áÈ=_»O.
q∞QÆ`å "åº^èŒ∞Å ÖÏQÍ nx x"å~°}‰õΩ ™ê^茺"≥∞ÿ# LáêÜ«∂Å#∞ ™ê=∂#ºOQÍ
PÖ’z™êÎ=Ú. KåÖÏ ™ê~°∞¡ P`«‡xO^Œ J#∞#k x~åâ◊ =Å#<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. KåÖÏ
=∞Ok JO^èHŒ Í~°OÖ’ rq㨥ΠJѨ~å^èŒ ÉèÏ=O Hõey =ÙO\Ï~°∞. JÖÏO\˜ "å~°∞
`«fi~°Ö’<Õ ã¨fi<åâ◊<åxH˜ QÆ∞i J=Ù`å~°∞. H˘xfl™ê~°∞¡ "åi JѨ~å^è=Œ ÚÅ∞ x["≥∞#ÿ q
HÍ=K«∞Û. =∞iH˘xfl ™ê~°∞¡ "åi TÇ¨Ï HÍ=K«∞Û. KåÖÏ =~°‰Ωõ Ѩ\ Oì̃ K«∞HÀ=Åã≤#
J=㨠~ ° O ÖË x |ÅÇ‘ Ï #`« Å #∞ JѨ ~ å^è Œ = ÚÅ#∞ ÃÑ^Œ Ì q QÍ TÇ≤ Ï OK« ∞ ‰õ Ω x
J™ê^躌 "≥∞#ÿ qQÍ =∂~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞.
P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =∞~˘Hõ HÍ~°}O JÜ≥∂QÆ∞ºxQÍ ZOK«∞HÀ=_»O
Jã¨OѨÓ~°∞‚_çQÍ ZOK«∞HÀ=_»O. J@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ ~°∞Q͇`« ™ê=∂#º"≥∞ÿ#k.
=∞#Å#∞ Z=~°∂ „¿Ñq∞OK«ÖË^Œx =∞#ÔH=~°∂ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ ÖË~°x H˘xfl™ê~°∞¡
J#∞‰õΩO\ÏO. J~Ú`Õ Hõѯ¨¶ J<Õ ¢Hq˜ ∞ H˘xfl W`«~° ¢H=˜ ÚÅ∞ <åâ◊#O HÍ=_®xˆH
=ÙO\Ï~Ú. KåÖÏ =∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ ∞ "åi ܡÚHõ¯ J<ÕHõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ (Ü«Ú`«<+Õ Ü ≤ ∂« ,
"≥∞iûH˜eO¡ Q∑) K«@|ì ^Œ"Ì ∞≥ #ÿ ǨÏ`«º Ѩiëê¯~°O J#∞‰õΩO\Ï~°∞. ÉèÏQÆ™êfiq∞ ÖË^• ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å
=∞~°}O =Å# U~°Ê_Õ XO@i`«#O, x„QÆÇϨ â◊HΘ Ö’Ñ≤OK«_O» , ã¨fi`«O„`«O ÖËHáõ È=_»O,
Z=~°∂ „¿Ñq∞OK«_O» ÖË^∞Œ J<Õ ÉèÏ=#Å∞ P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ „¿Ñ~ˆ Ñ≤™êÎ~Ú. "åi ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
ÉèÏ~°OQÍ =Ù<åflÜ«∞x ÉèÏq™êÎ~∞° . `«~K° ∞« ÉèÏ"À„^ÕHÍʼnõΩ QÆ∞i J=Ù`«∂ âßs~°HOõ QÍ
ÉÏ^èŒ Ñ¨_∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. XHõ"àÕ ◊ K«xáÈ"åÅO>Ë KåÖÏHÍÅO Ѩ_∞» `«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° .
z=iQÍ H©_∞» J#∞#k XHõ x["≥∞#ÿ â◊HΘ Jx „Ѩu =ºH˜Î #=∞‡HõO`À QÍh
JѨ#=∞‡HõO`À QÍh ÉèÏq™êÎ_∞» . Jk ^Œ∞~å`«‡ ܡÚHõ¯ Ѩx. JO^Œ∞Hˆ "åxx '<Õ~å~ÀѨ}
35
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
KÕÜÚ« "å_»∞—— "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ç ǨÏO`«‰Ωõ _»∞ Jx ɡa· Öò Ñ≤Å∞ã¨∞OÎ k. ™ê`å#∞ =∞#
ܡÚHõ¯ Ju |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx =∞# P`«‡Å#∞ „Ѩ`º« HíOΔ QÍ _èHô ˘O\Ï_»∞.
=∞#Å#∞ Ѩ_Q» ˘@ì_®xH˜ =∂#ã≤HOõ QÍ, âßs~°HOõ QÍ Jxfl HÀ}ÏÅ#∞O_ç Z^Œ∞~˘¯O\Ï_»∞.
=∞#∞+¨μºÅ#∞ ã¨OIIʼnõΩ `«~|° _ç ÖË=ÖË#O`« x~åâ◊ xã¨Ê $ǨÏÅÖ’H˜ „`Àã≤"™Õ êÎ_∞» . D
q^èOŒ QÍ P`«‡Ç¨Ï`«º#∞ Ѩije¿ãÎ Wk Pf‡Ü«∞ â◊‰Ωõ ÅÎ =∞^躌 Ü«Ú^ŒOú QÍ ÉèÏqOK«=K«∞Û.
Wk =∞#Å#∞ x~åâ◊Ö’xH˜ Ѩ_Q» ˘\˜ì ^Õ=Ùx ܡÚHõ¯ J#O`«"∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ# #∞O_ç
„ѨH¯õ ‰õΩ ^˘~°Å_®xH˜ „¿Ñ~ˆ Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ áêÅÊ_Õ "å~°∞ KåÖÏ =~°‰õΩ K«xáÈ"åÅx J#∞HÀ~°∞. "åi
`«Ñ#¨ O`å JO^Œi ^Œ$+≤xì PHõi¬OK«_O» , ã¨Ç¨ Ü«∞O HÀã¨O x~åâ◊`À Hˆ HõÅ∞ "ÕÜ∞« _»O.
D q+¨Ü∂« xfl x~°H¡ Δí ºO KÕÜ∞« ‰õΩO_® f„=OQÍ PÖ’zOKåe. q[Ü«∞=O`«O HÍx
XHõ „Ѩܫ∞`«flO =∞~˘Hõ „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞_®xH˜ ^ÀǨÏ^Œ Ѩ_»∞`«∞Ok. ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕÜ∞« ‰õΩO_® Z=~°∂ HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ HÀ‰õΩO_® =ÙO>Ë HÍÅ"Õ∞ [~Úã¨∞OÎ k.
J@∞=O\˜ "åiH˜ =∞#O U q^èOŒ QÍ ã¨Ç¨ Ü«∞ Ѩ_Q» ÅÆ O? KåÖÏ x"å~°}
HÍ~°º¢H=õ ∂Å∞ =Ù<åfl~Ú. J@∞=O\˜ HÍ~°º¢H=õ ∂Å ^•fi~å "å\˜x x"åiOK«=K«∞Û.
xѨÙ}∞Å g∞^Œ Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ_¨ H» õ áÈ=_»O =∞Oz^Õ"∂≥ J#∞‰õΩO\Ï#∞. XHõ
=ºH˜Î x~åâ◊Ö’ =ÙO>Ë ''xѨÙ}∞_»∞—— HõÅ=_»O J#∞#k PÜ«∞# PYi LáêÜ«∞O
HÍ=K«∞Û. J`«_∞» Z=i ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ ÖË#O`« x~åâ◊Ö’ =ÙO>Ë "åi ܡÚHõ¯ qâı+¡ }
¨ Å#∞
ã¨ÅǨʼnõΩ Z=~°∞ "≥à`◊ å~°∞ ? =∞O^Œ∞Å`À KåÖÏ =~°‰Ωõ ÉÏQÆ∞HÍHõáÈ=K«∞Û. HÍh
XHõ\ ˜ =∞#=Ú =∞~°záÈ~å^Œ∞. U=∞#QÍ FÑ≤H`õ À PÅH˜OK«_O» , P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»O
x~åâ◊Ö’ =Ù#fl ¿ãflÇ≤Ï`«∞xH˜ QÍh ‰õΩ@∞O|OÖ’x =ºHÎ̃H˜ QÍx áêãì̈~ü ÖËHõ =∞`«ÃÑ^Œ‰Ì Ωõ
QÍh ZO`À ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok.
~ÀQÆO`À #∞#fl P`«‡Ö’ #∞O_ç „¿Ñ=∞#∞ J¿ÑH˜OΔ KÕ P`«‡Ö’ #∞O_ç P`«‡Ç¨Ï`«º
~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ O@∞Ok. ÉÏźO #∞O_ç rq`åxH˜ XHõ QÆ∞i =ÙOk. rq`åxfl P#O^ŒO`À
QÆ_á» êe Jx ^Õ=Ùx "≥Ñ· Ù¨ =∞o§OK«_O» HõO>Ë =∞~˘Hõ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ#∞
PѨQÅÆ ^• ? =∞# ã¨=∂[OÖ’ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ =ÚYºHÍ~°}O =∞#=Ú
¢H©ã¨∞ΠܡÚHõ¯ Ô~O_»∞ Q˘Ñ¨Ê P[˝Å#∞ =∞~°záÈ=_»"Õ∞ : ''h ^Õ=Ùxx h ѨÓ~°‚
36
 x~åâ◊
ǨÏ$^ŒÜ∞« O`À#∂ ѨÓ~°‚ P`«‡`À#∂ ѨÓ~°‚ =∞#ã¨∞`À#∂ „¿Ñq∞OѨ=Öˇ#∞ =∞iÜ«Ú
x#∞fl =Öˇ h á⁄~°∞QÆ∞ "åxx „¿Ñq∞OѨ=Öˇ#∞.—— Z<Àfl ã¨OII ¢H`˜ O« K≥Ñʨ |_ç# D
=∂@Å∞ WѨÊ\˜H© ã¨=∂^è•#q∞™êÎÜ∞« x Ju x~åâß"å^Œ∞Å#∞ Ãã`· O« [~ÚOѨ*ãË ∞¨ OÎ ^Œx
<Õ#∞ fHí} Δ OQÍ PÖ’zOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞.
=∞iܡÚHõ q~°∞QÆ_∞» U=∞O>Ë „áê~°#ú #∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ JOK«<å "ÕÜ∞« ~å^Œ∞. =∞#
„áê~°#ú ZO`« n#"≥∞#ÿ ^≥<· å ZO`« Jã¨OѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ ^≥<· å x~åâ◊‰Ωõ JkÜÕ∞ „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ
x"å~°}ÀáêÜ«∞O. XHõ"àÕ ◊ =∞#‰õΩ ZÖÏ „áêi÷OKåÖ’ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å ^Õ=Ùx "≥Ñ· Ù¨
u~°∞QÆ∞`å=Ú. H©~#ΰ Å`À „áêiúOK«_=» Ú ZO`À ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok. ZO^Œ∞Hõ#QÍ
H©~<ΰ åHÍ~°∞_»∞ PO`«~º° OQÍ ^Õ=Ùx HÀã¨O PtOK«_O» QÆ∂iÛ WÖÏ K≥áêÊ_»∞.
''<å „Ñ¨É∞íè "å <å "≥Ú~°Å‰õΩ K≥q "≥ÚQÆ∞=æ Ú. <å x@∂ì~∞° ÊÅ#∞ QÆ∞iÎOK«∞=Ú....——
ÖË^• ''<å "Õ^#Œ Ö’ <Õ#∞ „ѨÉ∞íè =Ù‰õΩ "≥Úé]ÃÑ\˜uì x. PÜ«∞# <å "≥Úé] qx <å‰õΩ
q_»∞^ŒÅ ^ŒÜ∞« KÕÃã#∞—— =∞#=Ú JO^èHŒ Í~° â◊‰Ωõ ÅÎ KÕ`« =Ú@ì_Oç Ѩ|_ç<å, ^Õ=Ù_»∞
^Œ∂~°OQÍ =Ù<åfl_»x ÉèÏqOz<å „áê~°#ú ÜÕ∞ P„â◊~ÚOK«^yŒ #k.
=∞#O „áêiúã¨∞Î#flѨC_»∞ ^Õ=Ù_»∞ qã≤i# `å_»∞ ÃÑ·# P^è•~°Ñ¨_ç#@∞¡QÍ
=ÙO@∞Ok. D „`å_»∞#∞ QÆ\ Qì̃ Í Ñ¨@∞ì‰Ωõ O>Ë =∞# ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѩ٠KÕ`∞« Å∞ ã¨Ê~°≈ ÖˉΩõ O_®
=Ù<åfl ^Õ=Ù_»∞ =∞#Å#∞ ÃÑH· ˜ ÖÏy Hˆ =Δ ∂xH˜ q_»∞^ŒÅ‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜÚ« #∞. =∞`«~Î Ú
ã¨∞"å~°ÖÎ ’ ÜÕ∞ã¨∞¢Hã© ∞¨ Î D q^èOŒ QÍ K≥|∞`å_»∞. ''„ѨÜ∂« ã¨Ñ_¨ ç ÉèÏ~°=Ú "≥∂ã¨∞H˘#∞K«∞#fl
ã¨=∞ã¨Î [#∞ÖÏ~å <å ܡÚ^Œ‰Ì Ωõ ~°O_ç <Õ#∞ g∞‰õΩ q„âßOu HõÅ∞QÆ*`Ë ∞« #∞. g∞ g∞^Œ
<å HÍ_ç Z`«∞‰Î Ωõ x <å ܡÚ^ŒÌ <Õ~∞° ÛH˘#∞_ç. ZO^Œ∞Hõ#QÍ <Õ#∞ n# =∞#ã¨∞ HõÅ"å_»#∞,
™êffi‰õΩ_»#∞ QÆ#∞Hõ g∞ „áê}=ÚʼnõΩ q„âßOu ^˘~°∞‰õΩ#∞. ''„áêi÷OK«_®xH˜
JÜ≥∂QÆ∞ºÅ=∞x ÉèÏqOKÕ"åiH˜ ~À=∂ 8: D q^èOŒ QÍ „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞OÎ k.—— P`«‡ `å<Õ
=∞# |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ Ziy ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕã∞¨ OÎ k... LK«Ûiù OѨ â◊Hºõ =Ú HÍx =∂@Å`À
=¸Å∞QÆ∞Å`À q*Ï˝Ñ#¨ KÕã∞¨ OÎ k.——
P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩ<Õ =ºH˜Îx J@∞=O\˜ "åHͺÅ∞ P^ŒiOK«HõáÈ`Õ PÜ«∞#
ã¨g∞ѨOÖ’ =Ù#fl"å~°∞ PÜ«∞# ѨHOΔí QÍ qâßfiã¨O`À xsHí} Δ `À Ѩ@∞ì^ÅŒ `À =∞iܡÚHõ
™êi „áê~°#ú KÕÜ∞« =Öˇ#∞. J`«_∞» ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕã<≤ å ÖÏÉèOí ÖËx Ѩiã≤u÷ Ö’ =Ù#flѨÊ\˜H©
37
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
W`«~∞° Å∞ PÜ«∞# ѨHOΔí QÍ q*Ï˝Ñ#¨ KÕ㥨 Î H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~°#fl *Ï˝#=Ú#∞ PÜ«∞#‰õΩ
HõeyOz ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_=» K«∞Û. nxÖ’ ZO`À ~°H} Δí =Ù#flk. _À™ÈÊ"£ã¯‘ J#∞#`«_∞»
WÖÏ K≥|∞`å_»∞: ''`«$}©Hiõ OK«|_ç# "åiHÀã¨O KÕÜÚ« „áê~°#÷ ^Õ=Ùx KÕ~∞° `«∞Ok.
Wk ã¨`º« =Ú.——
XHõ"àÕ ◊ =∞#O „ѨÜ∞« uflOKÕ x"å~°}ÀáêÜ«∂Åxfl ѨxKÕÜ∞« Hõ XHõ_∞» P`«‡Ç¨Ï`«º
KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ „ѨÜ∞« ufl¿ãÎ ZÖÏ? ÃÇÏ„a „Ѩ=HõÜ Î ∞ÿ≥ # ~Úi‡Ü«∂ WÖÏ K≥|∞`å_»∞.
''XHõx „áê}=Ú `«#k HÍ^Œ∞. =∂#=Ù_»∞ `«# J_»∞QÆ∞Å#∞ `å#∞ x~°~‚ ÚOK«∞HÀ~å^Œ∞.——
=∞#=Ú J`«xx ~°HOΔ˜ K«_®xH˜ KÕÜ∞« QÆey#O`« KÕÜ∞« =Öˇ#∞. nxx ^Œ∞~°∞ã¨∞ =∂@Å
KÕ`« f~°∞Ê fˆ~Û =∂@Å KÕ`« KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«~å^Œ∞. QÍÜ«∞Ѩ_#ç P`«‡‰õΩ
*Ïe J=ã¨~O° . HÍh q=∞~°≈ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ ~Úi‡Ü«∂ ‰õÄ_® P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜
„ѨÜ∞« uflOKå_»∞. PÜ«∞# =∂@Å`À ''<å [#‡k#=Ú â◊ÑO≤ Ѩ|_»∞#∞ QÍHõ. <å `«e¡
QÆ~ƒ° =ù ÚÖ’<Õ <Õ#∞ K«xáÈ~Ú =ÙO_ç# "Õ∞Å∞. P"≥∞ QÆ~ƒ° "ù ∞Õ <å‰õΩ ã¨=∂kè HÍ=Åã≤
=ÙO_ç#k. <å rq`«O JO`å ã¨=∞㨺Å`À "Õ^#Œ `À ã≤Q∞Æ `æ À xO_ç=Ù#flk.——
ÖËY<åÅÖ’ KåÖÏ ÉèÏQÍÅ∞ rq`«OÖ’x „â◊=∞Å∞ JO^èHŒ Í~° ã¨=∞Ü«∞OÖ’ rq`«O
g∞^Œ xsHí} Δ HÀÖ’Ê~Ú# ã¨O^è~Œ åƒùÅ∞ ‰õÄ_® „"åÜ«∞|_®¤~Ú. Å∂HÍ ã¨∞"å~°,Î „ѨH@õ #
„QÆO^äOŒ Ö’x =K«<åÅ#∞ ^ä•=∞ãπ "≥∞~°<ì £ D q^èOŒ QÍ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ_∞» . ''JO`«ºHÍÅOÖ’
rqOKåÅ#fl HÀiHõ Z=iH© =ÙO_»^∞Œ . =∞#∞+¨μºÅ∞ Ѩ~fi° `«=ÚÅ∞ `«=∞ÃÑ· Ѩ_=» Öˇ#x
Pt™êÎ~∞° . ZO^Œ∞HõO>ˇ „|^ŒHÍÅ<Õ Pâ◊ "åiH˜ ÖË^∞Œ . "å~°∞ =∞~°}O HÀã¨O "Õz
=ÙO\Ï~°∞. HÍh =∞~°}O "åix ã¨g∞Ñ≤OK«^∞Œ .——
D "åHͺÅ∞ P`«‡Ç¨Ï`«º#∞ =∞Oz^Œx QÍh Z‰õΩ¯= x~åâ◊Ö’ =Ù#fl "å~°∞
nxx J#∞ã¨iOKåÅx QÍh `≥Å∞Ѩ^∞Œ . J<ÕHõ =∞Ok qâßfiã¨∞Å∞ `«ÅOz#@∞¡ <Õ#∞
‰õÄ_® `«=∞#∞ `å=Ú á⁄_»∞K«∞H˘#∞"å_»∞ ^Õ=ÙxH˜ q~À^èOŒ QÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°x
`«Å∞™êÎ~∞° . Wk `«ÑC¨ . D q^èOŒ QÍ K≥ÑC¨ @Ö’ <å L^ÕâÌ º◊ O U=∞O>Ë P`«‡Ç¨Ï`«º#∞
HíqΔ ∞OK«~åx áêѨOQÍ =∞#=Ú `«ÅOK«~å^Œ∞. XHõ™êi HÍHõáÈ`Õ =∞~À™êi „Ѩu
XHõ¯~°∞ P`«‡Ç¨Ï`«º PÖ’K«#`À áÈ~å_ç =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ P`«‡Ç¨Ï`«º „ѨÜ∞« `«flO KÕã≤
P PÖ’K«# Hõey# "åix J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åÖË HÍh f~°∞Ê f~°Û~å^Œ∞.
38
 x~åâ◊
"≥Ú^Œ\ ˜ J^蕺ܫ∞OÖ’ +‘ÖÏ P`«‡Ç¨Ï`åº „ѨÜ∞« `«flO QÆ∂iÛ <Õ#∞ `≥eÑ≤ =Ù<åfl#∞.
ã¨iÜ≥∞ÿ # =∞O^Œ∞Å∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞@ ^•fi~å P"≥∞ =∞~°}O #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«|_çOk.
~Ô O_»∞ "å~°=ÚÅ `«~∞° "å`« JHõ¯_» "å~°∞ =∂#ã≤Hõ "å~°∞¤ #∞O_ç P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ
ÉèÏ=# #∞O_ç rqOKåÅ<Õ ÉèÏ=#‰õΩ =∞~°ÖÏÛ~°∞. P"≥∞ l"£∞`À áê@∞ uiy WO\˜Ö’
rqOzOk. Jk KåÖÏ =~°‰Ωõ P"≥∞ z=i Hõ^.Œä KåÖÏ HÍÅO ¢H`˜ =« Ú áê`« ^Œ∞~å`«‡Å∞
uiy =KåÛ~Ú. „Ѩu~ÀA P`«‡Ç¨Ï`«º „ѨÜ∞« `«flO KÕ㥨 Î "å\˜`À áÈ~å_Õk.
`«~∞° "å`« KåÖÏ ã¨OII +‘ÖÏ rq`«O ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ#∞ JkèQqÆ ∞OzOk. Pâß
rq`«O P`«‡ qâßfiã¨O P"≥∞ JO`«~O° QÆOÖ’ |ÅѨ_Oç k. P"≥∞#∞ Hõ$OQÆn¿ã q+¨Ü∂« Å∞
=∞O^Œ∞Å ^•fi~å =∂#ã≤Hõ "≥^· ∞Œ ºÅ, áêãì̈~¡° Ç≤Ï`«É’^èŒ ^•fi~å, Z‰õΩ¯= „áê~°#÷ Å =Å#
[~ÚOK«|_®¤~Ú.
P"≥∞ rq`«=Ú #~°HÍxH˜ „ѨÜ∂« }˜ã∞¨ #Î fl@∞¡ HõxÑ≤OzOk. ZO^Œ∞HõO>Ë P"≥∞Ö’
JѨ~å^èŒ ÉèÏ==Ú Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_çOk. Ü«∞ø=#OÖ’ =Ù#flѨÙ_»∞ ¢Hõ=∞tHíΔ} ÖËx
rq`«O JѨ~å^èŒ ÉèÏ==Ú#∞ HõeyOz x~åâ◊Ö’H˜ "≥o§áÈÜÕ∞k. ~å#∞~å#∞ P"≥∞
^•xH˜ q~°∞QÆ∞_»∞ ^•xx Z^Œ∞~À¯=_»"∞Õ Jx „QÆÇÏ≤ OzOk.
+‘ÖÏ, l"£∞ W~°∞=Ù~°∞ ã¨ÅǨ HÀã¨O `«~K° ∞« QÍ <åܡÚ^Œ‰Ì Ωõ =KÕÛ"å~°∞. H˘xfl
Ѩ~åºÜ«∂Å∞ ã¨ÅǨ W=fiQÆeQˆ "å_çx. =∞iH˘xfl ™ê~°∞¡ W=fiÖËHõ áÈÜÕ∞"å_çx. ã¨ÅǨ
W=fiÖËx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ug∞ KÕÜ∞« ÖËHõ =∞ø#OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx ^Õ=Ù_»∞ HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ ‰õΩx
ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∞« =∞x q*Ï˝Ñ#¨ KÕ¿ã"å_çx.
WѨC_»∞, J#QÍ 7 ã¨OII `«~∞° "å`« P"≥∞ P`«‡Ç¨Ï`«º ÉèÏ=#Å∞ fã≤"ãÕ ∞¨ ‰õΩx
Z^Œ∞QÆ∞K«∞#fl =ÚQÆ∞~æ ∞° JÉσ~ÚʼnõΩ XHõ J=∂‡~ÚH˜ `«eQ¡ Í =ÙOk. Wk ''ã¨∞MÏO`«O——QÍ
P"≥∞ ÉèÏqOK«∞@ ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞Hõ#QÍ JѨC_»ÑC¨ _»∞ P"≥∞ ÉèÜ í ∞« O`À Jxâ◊ÛÜ«∞`«`À
áÈ~å_»∞`«∞Ok. J~Ú#ѨÊ\˜H© P"≥∞ „|kH˜#xfl ~ÀAÅ∞ ^Õ=Ù_»∞ `«##∞ x~åHõiOK«_x»
`≥Å∞ã¨∞H˘#flk. P"≥∞ qKå~°O`À =Ù<åfl, XO@iQÍ =Ù<åfl ^Õ=Ù_»∞ q_çzÃÑ@ì_x»
J~°Oú KÕã∞¨ ‰õΩOk. P"≥∞ ^è~·≥ º° OQÍ D q^èOŒ QÍ K≥Ñʨ QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ''H˘xfl™ê~°∞¡ <Õ#∞
PÜ«∞# KÕ`∞« Ö’¡ =Ù<åfl#x #=∞‡=Åã≤# Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =Ù<åfl~Ú——. <Õ#∞ P q^èOŒ QÍ
ÉèÏqOK«Háõ È~Ú<å P Ѩiã≤`÷ ∞« ÖË `≥Å∞ѨÙ`å~Ú.——
39
4. a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê=Ù@
XHõ tâ◊√=Ù [#‡=Ú ã¨$+≤Öì ’x Q˘Ñ¨Ê J^Œ∞ƒù`=« Ú. KåÖÏ <≥ÅÅ∞ "ÕzÜ«Ú#fl
`«~∞° "å`« H˘xfl QÆO@Å∞ „Ѩã=¨ "Õ^#Œ Ѩ_#ç `«~∞° "å`« XHõ #∂`«# =ºH˜Î D Ö’HõOÖ’xH˜
=™êÎ_∞» . KåÖÏ HÍÅO ¢HO˜ ^Œ@ #∞O_ç |Ǩï=∂#"≥∞#ÿ ¢H˘`«Î r"åxfl Q˘Ñ¨Ê ã¨O`À+¨O`À
L`«û=OQÍ [~°∞ѨىõΩO\Ï=Ú. Ü≥∂Ǩ#∞ ã¨∞"å~°ÖÎ ’ ''„Ѩã=¨ "Õ^#Œ Ѩ_∞» K«∞#fl ¢ãΑ
ZO`À ^Œ∞óYO`À "Õ^#Œ `À =ÙO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë P"≥∞ „Ѩã=¨ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞#ÿ k.
J~Ú`Õ P"≥∞ „Ѩã=¨ "≥∞#ÿ `«~∞° "å`« tâ◊√=Ù#∞ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ `«# ÉÏ^è#Œ ∞ U=∂„`«O
*Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞HÀ^Œ∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ XHõ tâ◊√=Ù „ѨѨOK«OÖ’H˜ ~å=_»O ZO`À
ã¨O`À+¨H~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O—— Jx „"åÜ«∞|_çOk. „Ѩã=¨ "Õ^#Œ Ѩ_∞» K«∞#fl ¢ãΑ ܡÚHõ¯
XHõ HÍÅ∞ ã¨=∂kèÖ’ =Ù#flk J#∞ Ö’HÀH˜ÖÎ ’ ZO`À *Ï˝#=Ú#flk. D k#=ÚÅÖ’
‰õÄ_® „Ѩu tâ◊√=Ù [#‡#∞ `«e¡ a_»Å¤ Hˆ =Δ ∞OHÀã¨O PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞Ok. U^À
XHõ\ ˜ [~°∞QƉÄõ _»xk [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx, =∞$`«∞º"Õ^À P=iã¨∞OÎ ^Œx "å~°∞ ZѨC_»∂
PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`å~°∞.
=∂ ã¨ÇϨ Ÿ^Œi ‰õΩ=∂~°∞x ÉèÏ~°ºÜ≥∞ÿ # _Às¡ `«# *˺+¨ª ‰õΩ=∂~°∞_»∞ [x‡Oz#ѨÙ_»∞
`å#∞ Ѩ_#ç ÉèÏ"À^ÕfiQÆ áÈ~å@=Ú#∞ QÆ∞iOz WÖÏ „"åã≤Ok.
XHõ Ü«¸x=iû\˜ Pã¨Ê„uÖ’ ã‘Ãì Ñ<¶ £ U_»∞"å~åÖË `«‰Ωõ ¯"≥#· <≥ÅÅ∞
xO_»x tâ◊√=ÙQÍ [x‡OKå_»∞. J`«x Ñ≤e‰¡ Äõ `« ÖÏO\˜ z#fl U_»∞ѨÙ
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ <å‰õΩ *Ï˝ÑH¨ Oõ =ã¨∞OÎ k. JѨC_»∞ =∂„`«"∞Õ J`«x ã¨fi~°O
40
 a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê=Ù@
q#|_ç O k. <Õ # ∞ XHõ ™ êi J`« x fl K« ∂ âß#∞. P `« ~ ° ∞ "å`«
PÜ«∂ã¨Ñ_¨ ∞» `«∂ =ÙO>Ë J`«xx ѨsHíΔ QÆkÖ’H˜ fã¨∞‰õΩx "≥àϧ~°∞.
tâ◊√=Ù [x‡Oz# ~Ô O_»∞ QÆO@Å `«~∞° "å`« JѨC_Õ Ñ¨Ù\˜#ì tâ◊√=ÙÅ
J`«º=ã¨~° zH˜`û« "å~°∞Ö¤ ’H˜ ##∞fl fã¨∞‰õΩx "≥àϧ~°∞. P a_»¤ KåÖÏ
z#flQÍ =Ù<åfl_»∞. =¸_»∞ áœO_»¡ HõO>Ë `«‰Ωõ ¯= |~°∞=Ù<åfl_»∞. #Å¡x
^Œ@"ì ∞≥ #ÿ "≥O„@∞HõÅ`À =Ù<åfl_»∞. „Ѩu ܡÚHõ¯ ѨiHõ~=° ÚÅ`À J`«xx
Hõ\ ˜ì"Õã≤ =Ù<åfl~°∞. "≥O\˜ÖË@~°∞ ^•fi~å âßfiã¨xã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ P
tâ◊√=Ù#∞ K«∂z KåÖÏ ã¨O`À+≤OKå#∞. tâ◊√=Ù `«Ñʨ Hõ J^Œ∞ƒù`« suQÍ
„|^Œ∞‰õΩ`å_»x ^Õ=ÙxH˜ Hõ$`«[˝`« K≥e¡OKå#∞. J~Ú`Õ <å Éèí~°ÎÜ≥ÿ∞#
Z_çH¤ ˜ ã‘Ãì Ñ<¶ #£ ∞ QÆ∂iÛ# xâ◊ÛÜ«∞`«Ö’ <å JO`« qâßfiã¨=Ú ÖË^xŒ
K≥áêÊ_»∞. 1988 ã¨OIIÖ’ Pˆ~‡xÜ«∂Ö’ [iy# Éè∂í HõOѨOÖ’ PÜ«∞#
XHõ ã¨fiK«ÛùO^Œ ¿ã=‰õΩxQÍ J<ÕHõ =∞~°}=ÚÅ∞ K«∂âß_»∞. JO^Œ∞ˆH
PÜ«∞#‰õΩ rq`«O ܡÚHõ¯ „ѨÜ∂« 㨠Jâßâ◊fi`«`fi« =Ú ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞.
ã‘Ãì Ñ<¶ £ ã¨iQÍæ 26 QÆO@Å ~Ô O_»∞ xq∞ëêÅ∞ „|kHÍ_»∞. J`«_∞» <≥ÅÅ∞
xO_»‰Ωõ O_® ѨÙ@ì_O» =Å# "≥^· ∞Œ ºÅ∞ zH˜`û« KÕÜ∞« ÖË#xfl ~°∞QƇ`«Å∞
J`«xÖ’ =ÙO_ç#q. J`«x =∞~°}ÏxH˜ P~°∞ QÆO@Å =ÚO^Õ =∞=∞‡efl
_®Hõ~ì ¡° |$O^Œ=Ú zH˜`û« QÆkÖ’ =ÙOz QÆ~ƒ° ãù ÷¨ ^ŒâÖ◊ ’<Õ H˘xfl ֒Ѩ=Ú
Å∞O_»∞@ =Å# `«fi~°QÍ K«xáÈ`å_»x K≥ÑC¨ K«∞#flѨC_»∞ <å Hõà§◊ "≥O@
g~°∞ PQÆÖ^Ë ∞Œ . <Õ#∞ Z^ÕxÌ P^è•~°O KÕã∞¨ ‰õΩx "å~°∞ =∂‰õΩ K≥ÑÊ≤ #^•xx
J~°O÷ KÕã∞¨ H˘#∞@‰õΩ <≥=∞‡kQÍ „ѨÜ∞« uflOKå#∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂ ‰õΩ@∞O| "≥·^Œ∞º_»∞ P H˜¡+¨ì ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞
^•>ËO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕâß_»∞. ã‘Ãì Ñ<¶ £ K«xáÈ=ÙK«∞<åfl_»x =∂HõO^ŒiH©
`≥Å∞ã¨∞. P ã¨=∞Ü«∂xH˜ =∂‰õΩ ã¨iÜ≥∞ÿ # =∂@Å∞ ~åÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ P
a_»¤ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ "Õ∞=Ú W=fiÖËx „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ „Ѩ^âÕ ßxH˜ "≥à√◊ §K«∞<åfl_»x
<Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞. PÜ«∞# ^Õ=Ùx KÕ`« H˘xáÈ|_»∞ #ѨC_»∞ P Ñ≤Å"¡ åxx
<å KÕ`∞« ÅÖ’<Õ Ñ¨@∞ì‰Ωõ <åfl#∞.
41
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ã¨r=OQÍ =Ù#fl XHõ tâ◊√=Ù =∞~°}O `«e^¡ OŒ „_»∞Å ÃÑ#· ZO`À „ѨÉÏè =O
K«∂ѨÙ`«∞Ok. ã¨iÜ≥∞ÿ # QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} ÖËx ^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ Ç≤Ï`«É’^èŒ KÕÜ∞« _®xH˜ D QÍÜ«∞=Ú
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_∞» K«∞#flk. =ÚYºOQÍ `«ex¡ ã¨=Ú^•~ÚOK«_®xH˜ ‰õΩ=∂~°∞x HÀÖ’Ê~Ú#
=∂ á⁄~°∞yO\Ï"≥∞ Pbãπ WÖÏ K≥ÑC¨ K«∞#flk.
=∂‰õ Ω U_» ∞ =∞Ok ‰õ Ω =∂~° ∞ Å∞O_ç < å~° ∞ . S^À ‰õ Ω =∂~° ∞ _≥ · #
QÍ„aÜÕ∞Å∞ [##O`À q∞ye# "åi [##O P#O^ŒOQÍ Hˆ =Δ ∞OQÍ
=ÙO@∞O^Œx TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. <Õ#∞ QÆ~°ƒù=Ú`À =Ù#fl H˘xfl <≥ÅÅ
J#O`«~O° QÆ~ƒ° Où Ö’ =Ù#fl tâ◊√=Ù „|kˆH J=HÍâ◊O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=x
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. D tâ◊√=Ù [x‡OKåÅx KåÖÏ HÀ~°∞‰õΩ<åfl=Ú. HÍh
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P tâ◊√=Ù =∞~°}O˜ K«_"» ∞Õ "Õ∞Åx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú.
J~Ú`Õ P tâ◊√=Ù#∞ áÈQ˘@∞ìH˘#∞@‰õΩ <Õ#∞ ã≤^OúŒ QÍ ÖË#∞. D Ѩiã≤u÷
"Õ~ˆ "åiH˜ [~°Q=Æ Åã≤ =Ù#flk. Wk =∂ÔHO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞K«∞#flk ?
"Õ∞=Ú KåÖÏ ™ê~°∞¡ J„ÖÏì ™œO_£Ö’ tâ◊√=Ù r=O`À =Ù#fl@∞¡ K«∂âß=Ú.
Jk "åã¨Î==Ú. =∂‰õΩ tâ◊√=Ù `«Ñ¨ÊHõ [x‡ã¨∞ÎO^Œx `«ÅOKå=Ú.
JÖÏO@ѨC_»∞ P tâ◊√=Ù U q^èOŒ QÍ =∂ #∞O_ç fã≤"Ü Õ ∞« |_»∞`«∞Ok?
XHõ~ÀA P QÆ~°ƒùã¨÷ tâ◊√=٠ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú U =∂„`«O ѨxKÕÜ«∞_»O
ÖË^Œ∞. =∞~˘Hõ ѨsHíΔ KÕ~ÚOKå#∞. HÍh ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞. P tâ◊√=Ù
=∞~°}O˜ zOk. WHõ D Ö’HõOÖ’ ÖË^∞Œ .
P =∞$`« tâ◊√=Ù [x‡Oz# `«~∞° "å`« Pbãπ, P"≥∞ Éè~í ΰ P tâ◊√=Ù‰õΩ `«∞k
g_À¯Å∞ WKåÛ~°∞. Jk =∞~°záÈÖËx ^Œ$â◊º=Ú. Pbãπ JO^ŒOQÍ =Ù#fl QÍ„aÜÕ∞Å∞#∞
`«# KÕ`∞« Å`À Ѩ@∞ìH˘x ZO`À ã¨∞xfl`«OQÍ |@ìÅ∞ K«∞\ì̃ â◊=¿Ñ\˜HÖõ ’ ÃÑ\ì̃Ok. P
â◊=¿Ñ\˜Hõ "åi ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ "åiH˜ „¿Ñ=∞`À `«Ü∂« ~°∞KÕãK≤ åÛ_»∞. "Õ∞=Ú P ^ŒOѨ`∞« Å#∞
ã¨=∂kè =~°‰Ωõ "≥O|_çOz ZO`À qKå~°O`À P tâ◊√=Ù#∞ Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ O« KÕâß=Ú.
`«~∞° "å`« P Ѷ∞¨ @#‰õΩ ã¨ÊOk㨥ΠPbãπ WÖÏ „"åã≤Ok :
`« e ¡ ^ Œ O „_» ∞ Å∞ "åi ܡ Ú Hõ ¯ ^Œ ∞ óMÏxfl áÈ=Ù@‰õ Ω "åix
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»=Ú ZO`À J=ã¨~°O, ZO`À „áê=ÚYºO Jx <Õ#∞
42
 a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê=Ù@
`«ÅOK≥^#Œ ∞. Wk [~°∞QÆHõ áÈ~Ú =ÙO>Ë P tâ◊√=Ù ã¨∞n~°… HÍÅO
zH˜`û« á⁄O^Œ=Åã≤ =ÙO_Õk. XHõ"àÕ ◊ ã¨fiã¨`÷ « á⁄O^ŒHõ áÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ
âßOu á⁄O^Œ_®xH˜ ã¨=∞Ü«∞O Ѩ_∞» `«∞Ok. Hõ#QÍ<Õ Pâ◊Û~°ºÑ¨_=» ^Œ∞,Ì
QÍÜ«∞Ѩ~K° |« _»\ÏxH˜ ‰õÄ_® ã≤^OúŒ QÍ =ÙO_®e. qKå~°=Ú ZÅ¡ÑC¨ _»∞
=∞#`À =ÙO@∞Ok HÍh h"Õ âßOuOѨ|_»=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
XHõ tâ◊√=Ù =∞~°}=Ú ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨OѶ∞¨ @#<Õ HÍHõ qâßfiã¨=Ú#‰õΩ Hõi#î
ѨsHíΔÜ≥ÿ∞ Ü«Ú#flk. ''H˘O`«HÍÅ"Õ∞ rqOK«_®xH˜ ^Õ=Ù_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ P tâ◊√=Ù#∞
KÕÜ∂« Åx =∞#O qã¨∞‰õΩ¯O\Ï=Ú. W^Œ~Ì ∞° a_»Å¤ #∞ HÀÖ’Ê~Ú# =∂ J=∞‡QÍ~°∞ P
„Ѩâfl◊ ‰õΩ ["å|∞ ÖË^xŒ K≥áêÊ~°∞. J~Ú`Õ P"≥∞ qâßfiã¨OÖ’ P^Œ~} ° á⁄OkOk.
^Õ=Ù_»∞ `«ÑC¨ Å∞ KÕÜ∞« _»xŒ qâ◊fiã≤OzOk. „Ѩu ã¨$+≤ì ‰õÄ_® ^Õ=Ùx =Ú„^Œ#∞ Hõey
rqã¨∞OÎ ^Œx #q∞‡Ok. `«‰Ωõ ¯= HÍÅO rqOKÕ "å~°∞ ‰õÄ_® ^Œ∂~°OÖ’ #∞#fl Ѩ~Ö° ’HõO
#∞O_ç U^À XHõ ã¨`åºxfl `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~∞° .
x*ÏxH˜ =∞~°}O J#∞#k `«$Ñ≤HÎ ~õ =° ÚQÍ q=iOK«ÖxË XHõ =∞~°‡=Ú. JO`ÕHÍx
=∞~° } =Ú =∞#Å#∞ q_ç z áÈ^Œ ∞ . =∞# 㨠= ∂[=Ú =∞~° } =Ú =Å#
JãÎ̈=ºãÎ̈=∞=Ù`«∞Ok. =ÚYºOQÍ U^≥<· å „Ñ¨=∂^ŒOÖ’ =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞, P`«‡Ç¨Ï`«º
KÕã¨∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ k„Q̓ùOuH˜ QÆ∞i J=Ù`å=Ú. JO^Œ∞ˆH "≥·^Œº suQÍ =∞`«Ñ¨~°OQÍ
‰õΩ@∞O|=∞O`å ã¨∞Yº`«`À =ÙO_®Åx ã¨ÅǨe™êÎ=Ú. JÖÏO@ѨC_»∞ ¢‰õÄ~°"≥∞ÿ#
=∞~°}O Z=iÔH·<å ã¨OÉèíqOz#ѨÙ_»∞ `«@∞ìHÀQÆÅ~°∞. HÍh D ã¨ÅǨ#∞ Z=~°∂
áê\˜OK«~∞° . ZO^Œ∞HõO>Ë =∞~°}=Ú J#∞#k `«∞k ^Œâ.◊ P `«~∞° "å`« Z@∞=O\˜
ÉÏ^èÅŒ ∞ =ÙO_»=Ù. Hõ#∞Hõ =∞~°}=Ú#∞ QÆ∞iOz qKåiOz =∞#=Ú =∂~°=Åã≤#
J=ã¨~O° ÖË^OŒ \Ï~°∞. *ˇ<· £ J<Õ XHõ ¢ãΑ Pbãπ ÖÏQÍ HÍHõ K«xáÈ~Ú# `«# tâ◊√=Ù#∞
K«∂_»<Õ ÖË^∞Œ . P"≥∞ WÖÏ K≥ÑC¨ K«∞#flk.
<å UÔHH· õ tâ◊√=Ù <≥ÅÅ∞ xO_»Hõ =ÚO^Õ [x‡OzOk. <Õ#∞ P tâ◊√=Ù#∞
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA P"≥∞ `«O„_ç [#‡k#O ~ÀA Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ O« KÕâß=Ú.
qKå~°H~õ "° ∞≥ #ÿ ã¨OQÆu Uq∞@O>Ë "Õ∞=Ú J=∂‡~Úx K«∂KÕ J=HÍâ◊=Ú
ÖË^∞Œ . KÕ`∞« ÅÖ’ Z`«∞‰Î Ωõ <Õ J=HÍâ◊O Jã¨ÖË ÖË^∞Œ . P"≥∞ KåÖÏ „ѨÜ∂« ã¨,
43
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Hõ+=ì¨ Ú J#∞Éèqí Oz# `«~∞° "å`« ~°∂Ѩ=Ú ÖËHOõ _® [x‡Oz#k. <Õ#∞
KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#OQÍ =ÙO\˜x. <å Éè~í ΰ XHõ¯_Õ =Ù<åfl_»∞. _®Hõ~ì ∞° QÍ~°∞
J=∂‡~Ú K«xáÈ=_»"∞Õ =∞Oz^Œx "Õ~˘Hõ Pã¨∞Ѩ„uH˜ "≥à§◊ =∞#flѨC_»∞
<å Éè~í ΰ ^•xH˜ JOwHõiOKå_»∞. <Õ#∞ ™ê^è•~°} ã≤u÷ Ö’<Õ QÆ~ƒ° Où
^èiŒ OKå#∞. HÍh J=∂‡~Ú ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ù@ìH=õ ÚO^Õ K«xáÈ~ÚO^Œx
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞ ‰õΩ<åfl#∞. J~Ú<å "å~°∞ P"≥∞ =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°}O
x~åúiOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. P"≥∞#∞ fã¨∞‰õΩx =zÛ# `«~°∞"å`« "Õ∞=Ú
P"≥∞#∞ fã¨∞‰õΩx =zÛ# `«~∞° "å`« "Õ∞=Ú P"≥∞#∞ K«∂_»ÖHË õ áÈÜ«∂=Ú.
_®Hõ~ì ∞° QÍ~°∞ ‰õÄ_® =∞=∞‡efl K«∂_»=^ŒxÌ ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
P tâ◊√=Ù YO_çOK«|_ç J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÆ∞iÎOK«ÖxË q^èOŒ QÍ =Ù<åfl~Ú.
<Õ#∞ ‰õÄ_® H˜¡+¨ì Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =ÙO_ç J`«º=ã¨~° zH˜`«û "å~°∞¤Ö’
=ÙO_ç<å#∞. JO^Œ∞=Å# P tâ◊√=Ù#∞ K«∂K«∞@‰õΩ QÍh, KÕ`∞« Å`À
Z`«HÎ ˘#∞@‰õΩ QÍh J=HÍâ◊O ÖËHáõ È~ÚOk.
WѨÊ\˜H˜ W~°"≥· Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÖˇ·<å <Õ#∞ <å Éèí~°Î P #ëêìxfl
QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_»∞HÀÖË^Œ∞. ^•xx `«Å∞K«∞‰õΩ#flѨC_»∞ =∂ W^ŒÌi
ǨÏ$^ŒÜ∂« Å∞ ZO`À ÉÏ^èŒ Ñ¨_`» å~Ú. WÖÏ KÕÜ∞« _®xH˜ "Õ∞=Ú ZO^Œ∞‰õΩ
JOwHõiOKå=∂ Jx `«ÅÅ∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ O\Ï=Ú. U^À [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ#fl
Pâ◊`À WÖÏ KÕâß=∞x QÆ=∞xã¨∞<Î åfl=Ú.
WÖÏO\˜ J#∞Éè"í åÅ ^•fi~å <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_® [x‡OKÕ tâ◊√=ÙÅ#∞ ‰õÄ_®
„|kH˜ =ÙO_Õ tâ◊√=ÙÖÏ¡~å ˆHΔ=∞OQÍ „Ѩã¨qOz# t+¨μºÖÏ¡QÍ K«∂ã¨∞HÀ"åÅx
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. D ~Ô O_»∞ q+¨Ü∂« Ö’¡ D zxfl„áê}∞Å#∞ ‰õÄ_® U^À XHõ L^ÕâÌ º◊ O`À
^Õ=Ù_»∞ ã¨$lOKå_»x #=∂‡e. „|`«H~õ #° fl tâ◊√=ÙÅ [##O =Å# ‰õÄ_® `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞
U^À XHõ áê~îåxfl <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞. WOHÍ [x‡OK«x tâ◊√=ÙʼnõΩ ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì_»O
‰õÄ_® XHõ „áê=ÚYº"≥∞ÿ# ã¨fiã¨÷`« zH˜`«û. P tâ◊√=Ù#∞ QÆ∂iÛ W`«~° Ñ≤Å¡Å`À
=∂\Ï¡_@ » O, á¶È\’Å∞ fÜ«∞_»O, Z`«∞,Î |~°∞=Ù `«∂HõO "ÕÜ∞« _»O, HÍe =Ú„^ŒÅ∞
fã¨∞HÀ=_»O ~åÉ’=Ù ã¨O`«û~åÅÖ’ ‰õÄ_® tâ◊√=Ù#∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ HÀ=_»O. rq`«O
HõÅHÍ^Œx *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ OÎ k.
44
 a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê=Ù@
eÜ≥∂ \ÏÖò™êìÜ∞ü J<Õ Q˘Ñ¨Ê ~°ëêº #=ÖÏ ~°K~« Ú`« `«# ã¨fiO`« Ñ≤ÅÅ¡ Ö’
XHõi =∞~°}O J#O`«~O° WÖÏ „"åâß_»∞.
KåÖÏ=∞Ok J_»∞QÆ∞K«∞#fl>Ë¡ <Õ#∞ ‰õÄ_® ''Ñ≤ÅÖ¡ Oˇ ^Œ∞‰õΩ K«xáÈ`å~°∞?——
Jx J<ÕH™õ ê~°∞¡ ##∞fl<Õ#∞ „ѨtflOK«∞‰õΩ<åfl#∞. HÍh ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O
ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . HÍh D =∞^躌 <Õ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ QÆ∂iÛ Jã¨Å∞ PÖ’zOz#
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂‰õΩ Hõ#∞qѨC HõeyOk. J^Õ=∞O>Ë rq`«OÖ’
=ºHÎ̃Q`Æ O« QÍ „¿Ñq∞OK«_O» , „¿Ñ=∞Ö’ Jaè=$kú K≥O^Œ_O» =ÚYº"≥∞#ÿ k.
P q^èOŒ QÍ KÕ㥨 Î W`«~∞° ÅÖ’ ‰õÄ_® „¿Ñ=∞#∞ Jaè=$kú KÕÜ∞« _»O.
=∂=¸Å∞QÍ `«# K«∞@∂ì =Ù#fl "Õ∞=∞O^Œ~°O ‰õÄ_® XˆH „¿Ñ=∞ KÕ`«
„¿Ñq∞OK«|_»∞K«∞<åfl=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘xi. P a_»¤ ^Õ=Ùx KÕ~°∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „¿Ñ=∞
J~Ú# ^Õ=Ùx ^ŒQiæÆ Hˆ "≥à√◊ §K«∞<åfl=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ "Õ∞=∞O^Œ~=° Ú P a_»¤
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ ã¨g∞ѨOQÍ KÕ~å=Ú. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ <Õ#∞, <å ÉèÏ~°º WO`« J=QÍǨÏ#
Hõey =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ . „¿Ñ=∞Ö’ WO`« |ÅO =ÙO^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀÖË^∞Œ . Jk ÖËHáõ È=_»O
=Å# ã¨O|O^è•Å∞ `≥yáÈ`åÜ«∞x, H©_∞» ã¨OÉèqí ã¨∞OÎ ^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀÖË^∞Œ .
a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê~Ú# ÉÏ^èŒ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ^ŒQ~æÆ =° fi_®xH˜ HÍ~°}O J=Ù`«∞O^Œx
K≥Ñʨ ÖË=Ú. "åãÎ̈"åxH˜ "åi ã¨O|O^è•xfl f„=OQÍ Ñ¨sHΔ̃ã∞¨ OÎ k. _Às¡ D q^èOŒ QÍ
*Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok.
KåÖÏ ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨=∞Ü«∞O Uk JO>Ë Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ O« `«~∞° "å`«
=ÙO_Õ ã¨=∞Ü«∞O. <Õ#∞ `«~K° ∞« QÍ ã‘Ãì Ñ<¶ £ ã¨=∂kè ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o§, XO@iQÍ
U_ÕÛ^•##∞.
„Ѩ[ÅO`å `«fi~°QÍ =∂=¸Å∞QÍ =∂~°`å~°∞. XHõ qâßfiã¨O Uq∞@O>Ë
„â◊=∞, "Õ^#Œ ^ŒOѨ`∞« Å#∞ =∞iO`« ^ŒQ~æÆ ° KÕã∞¨ OÎ k. Wk ZѨC_»∂
TÇ≤ÏOK«~å^Œ∞. XH˘¯Hõ¯™êi Wk [~°∞QÆ=K«∞Û#∞. HÍh a_»¤ =∞~°}=Ú
"åi "≥"· åÇ≤ÏHõ rq`«OÃÑ· XuÎ_ç fã¨∞‰õΩx ~å=K«∞Û. =∂‰õΩ P q^èOŒ QÍ<Õ
[iyOk.
45
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
xã¨|Î `Ì `« À Z_ô¤ U q^èOŒ QÍ uiy `«# L^ÀºQÍxH˜ "≥àϧ_À <Õ#∞
K≥Ñʨ ÖË#∞. PÜ«∞# Hõhfl~°∞ HÍ~°ÛÖË^∞Œ . QÍÜ«∞Ѩ_#ç <Õ#∞ =∂„`«O KåÖÏ
<≥ÅÅ =~°‰Ωõ U_»∞㨥ΠKåÖÏ Hõhfl~°∞ HÍ~åÛ#∞. J~Ú`Õ ã¨OѶ∞¨ =Ú,
ã¨=∂[=Ú =∂ K«∞>Ëì =ÙO_ç „áêi÷㥨 Î Jxfl q+¨Ü∞« =ÚÅÖ’ P^Œi㨥Î
Z_ô¤ ‰õÄ_® `«#^≥#· â‹e· Ö’ qÅÑ≤ã∞¨ <Î åfl_»x K≥¿ÑÊ"å~°∞. ã¨=∞Ü«∞ÉèÏ=O
=Å# h=Ù K«∂_»ÖHË õ áÈ`«∞<åfl=Ù J<Õ"å~°∞.
=∞$^Œ∞"≥#· Ç≤Ï`«É’^èŒ =∂‰õΩ ÖËHáõ È~Ú =ÙO>Ë =∂ q"åÇ¨Ï |O^è=Œ Ú
U=∞ÜÕ∞º^À <Õ#∞ K≥Ñʨ ÖË#∞. D HÍ~°º=Ú WOHÍ [~°∞QÆ∞K«∞<Õ =Ù#flk.
Z_ô¤ J#∂ǨϺOQÍ U_»=_»=Ú ##∞fl WOHÍ Pâ◊Û~°ºÑ¨~K° ∞« K«∞#flk.
a_»¤ =∞~°}=Ú#∞ =∞#=Ú xâ◊Û~ÚOK«Ö^Ë ∞Œ . qKå~°=∞#∞#k <åÖ’
XHõ ÉèÏQÆO Jx `«ÅOKÕ ã≤u÷ H˜ <Õ#∞ =KåÛ#∞. ã‘Ãì Ñ<¶ £ `«~∞° "å`« [x‡Oz#
Ñ≤ÅÅ¡ `À ZO`À ã¨g∞ѨOQÍ =ÙO_®Åx J#∞‰õΩO\Ï#∞ HÍh D ÉÏ^èŒ
##∞fl JÖÏ KÕÜ«∞xÜ«∞º^Œ∞. "Õ∞=Ú uiy HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<Õ =~°‰õΩ J^Õ
q^è=Œ ÚQÍ =ÙO@∞O^Õ"∂≥ .
„Ѩu™êi XHõ z#fl a_»¤ K«xáÈ~Ú#ѨÙ_»∞ Éè∂í Ö’Hõ=Ú =∞#‰õΩ ã¨iÜ≥∞ÿ # WÅ∞¡
HÍ^Œx, WHõ¯_» =∞# rq`«=Ú XHõ ѨÙ+¨Ê=Ú=Öˇ, QÆ_¤ç =Öˇ, ã‘`åHÀHõ zÅ∞Hõ =Öˇ
JÅÊ"≥∞#ÿ ^Œx QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï=Ú. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZO`« ÃÑ^Œ"Ì åÔ~<· å, Zxfl QÆO@Å, k<åÅ,
<≥ÅÅ "åÔ~<· å "åix =∞#=Ú „¿Ñq∞OK«=Åã≤O^Õ. "Õ^#Œ Å∞ ZѨC_»∂ =ÙO\Ï~Ú.
QÍÜ«∂Å∞ =∂xáÈ=Ù. J~Ú`Õ ÜÕ∞ã¨∞ g@xflO\˜h x~°∂‡Å=Ú KÕÜ∞« QÆÅ_»∞ J<Õ
qâßfiã¨=Ú `«Ñʨ "Õ^#Œ Ö’ =Ù#fl `«e^¡ OŒ „_»∞Å#∞ Un P^ŒiOK«Ö^Ë ∞Œ . XHõ"àÕ ◊ x^•#OQÍ
ÖË^• 㨥Hí;OQÍ P^ŒiOѨ|_»=K«∞Û#∞.
¢H˘`«QÎ Í [x‡Oz# tâ◊√=ÙÅÖ’ J=∂Ü«∞Hõ`fi« =Ú, ѨiѨÓ~°`‚ « K«∂_»QÅÆ =Ú.
„ѨÑO¨ K«=∞O`å `«∞_çz"ÕÜ∞« |_Õ ¢H˘`«Î k#O HÀã¨O =∞#=Ú Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl=Ú.
ã¨$+≤ì JO`å =∞~°ÖÏ Ñ¨iѨÓ~°=‚ Ú KÕÜ∞« |_»∞K«∞#flk. P ~ÀA =∞~°}=Ú U=∂„`«O
=ÙO_»^Œ∞. ɡ·aÅ∞ ^•xx QÆ∞iOz ã≤÷~°"≥∞ÿ# xâ◊ÛÜ«∞`«#∞ Wã¨∞ÎO^Œx =∞#=Ú
qâ◊fiã≤ã∞¨ <Î åfl=Ú. Wk JO`å ¢Hã© ∞¨ Î =∞~°ÖÏ =zÛ#ѨÙ_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. *Ïi˚ "≥∞H±
_À<åÖò¤ J<Õ ~°K~« Ú`« `«# Ñ≤ÅÅ¡ #∞ HÀÖ’Ê~Ú#ѨÙ_»∞ XHõ™êi WÖÏ „"åâß_»∞.
46
 a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê=Ù@
=∞# `«Å"≥O„@∞HõÅhfl ÖˇH¯˜ OK«|_ç#ѨC_»∞ =∞# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Jã¨OѨÓ~°`‚ `« À
D Ö’HõOÖ’H˜ ~å‰õÄ_»^xŒ , PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. "å~°∞ W`«~∞° Å HõxHõ~O°
ÃÑ#· , =∞O^Œ∞Å „ѨÉÏè =O ÃÑ#· =ÙO_»~å^Œx PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. JO`Õ
HÍHõ Ѩ~Ö° ’Hõ ^Õ=Ùx z`«=Î Ú „ѨHÍ~°=Ú „¿Ñ=∂=∞Ü«Úx P[˝ „ѨHÍ~°O 5. Q“~°=O
[~°∞QÆ∞K«∞#flk. =∞#Ö’ H˘O`« =∞Okq∞ =∞#"å~°∞ =∞~°}O˜ z#O^Œ∞‰õΩ
Q˘Ñ¨ÊQÍ U_çÛ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ `» å=Ú.
„Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ a_»Ö¤ Ï~å ! „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ g∞ =ÚY=ÚÅ∞ K«∂K«∞@‰õΩ "Õ∞=Ú "Õz
Ü«ÚO\Ï=Ú. q∞=∞‡efl K«∂㨥Πg∞‰õΩ =∂‰õΩ =∞#HõO^ŒiH© `«O„_çÜ≥ÿ∞# "åxx
K«∂™êÎ=Ú. g∞~°∞ PÜ«∞# ^ŒQ~ˆæÆ =Ù<åfl~°∞. =∂‰õΩ XHõ~ÀA =ã¨∞OÎ k. g∞ ã¨O`À+¨O,
=∂ ã¨O`À+¨O, =∞# JO^Œi ã¨O`À+¨O ѨiѨÓ~°=‚ ∞=Ù`«∞Ok. ~°∂a `«# ~Ô O_»= tâ◊√=Ù P<£ ‰õΩ [#‡xzÛ#ѨÙ_»∞ 'TÇ≤ÏOK«ÖxË L`åûǨÏO`À——
P ~å„`«O`å QÆ_Ñç O≤ k. P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _®xH˜ HÍ~°}O P"≥∞ ™ê^è•~°}OQÍ<Õ QÆ~ƒ° Où
^èŒiOK«_»O tâ◊√=Ù JO^ŒOQÍ, P~ÀQƺOQÍ =ÙO_»@O JO`ÕHÍHõ P"≥∞ "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨O`å#"≥∞ÿ# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ _Õq_£ `À|∞@∞ì=ÙQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞O_»@O. J~Ú`Õ Ô~O_»∞
~ÀAÅ `«~∞° "å`« P<£ K«xáÈ~ÚOk. P q+¨Ü∂« xfl P"≥∞ `«O„_ç _ÒQ∑ D q^èOŒ QÍ
*Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞.
P<£ XHõ¯~ÀA tâ◊√=ÙQÍ =Ù#flѨC_»∞ J=∂‡~Úx QÆ∂iÛ _®Q∑ KåÖÏ
„â◊^úŒ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë „Ѩã=¨ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ U^À á⁄~°áê@∞
[iyO^Œx PÜ«∞# „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. "≥O@<Õ =∞#ˆH"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞ Jx
ZO^Œ∞Hõ<åfl_À `≥eÜ«∞_»O ÖË^∞Œ . J~Ú#ѨÊ\˜H© P<£#∞ "Õ̂~ Pã¨∞Ѩ„uH˜
fã¨∞HÔ àϧÅO>Ë P ~åROÖ’ KåÖÏ ^Œ∂~°O. (P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "Õ∞=Ú
<å~üÎ Hõ~Àe<å „QÍ=∞OÖ’ =Ù<åfl=Ú). =∞iÜ«Ú tâ◊√ [##=Ú P
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ [~°∞QÆÖË^Œ∞. ~°∂ax P tâ◊√=Ù`À áê@∞ =ÙO_»\ÏxH˜
J#∞=∞uOK«Ö^Ë ∞Œ HÍ|\˜ì "Õ∞=Ú WO\˜H˜ uiy "≥àϧ=Ú. "å~°Î HÀã¨=Ú
Z^Œ∞~°∞K«∂㨥Π=Ù<åfl=Ú. QÆO@Å∞ `«~|° _ç "ÕzÜ«Ú<åfl=Ú QÍh Ug∞
KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂=Ú. =∂‰õΩ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ „Ѩ`º« HíΔ ã¨O|O^èOŒ ÖˉΩõ O_ç#k.
~Ô O_»= ~ÀA „Ѩâã◊ "Î̈ ∞≥ #ÿ =∂ z#fla_»¤ `«# `«∞k âßfi㨠q_çzOk.
~°∂a P^Œ~} ° á⁄O^ŒÖ#Ë O`«QÍ XHõ>Ë U_»∞ѨÙ. "≥^· ∞Œ ºÅ∞ ã¨=∞㨺 QÆ∂iÛ
47 48
 Q“~°=O
K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ WOHÍ kQÆ*Ïi áÈÜ«∂~Ú. =∂ P~ü.ÃÇÏK£
„QÆ∂Ñπ aè#flOQÍ =Ù#flk. "≥^· ºŒ Ѩ~O° QÍ K≥áêÊÅO>Ë =∂‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ>Ëì
J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ .
~°∂cx =ke P<£ JO`«º¢H˜Ü«∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ Pã¨∞Ѩ„u #∞O_ç
fã¨∞H˘x ~å=_®xH˜ XHõ¯_ç<Õ "≥àϧ#∞. Pã¨∞Ѩ„uH˜ =zÛ#ѨÙ_»∞
™ê÷xHõOQÍ =ÙO_Õ XHõ =ºH˜Î K«@„ì ѨHÍ~°OQÍ P"≥∞ ^ÕÇ¨ xfl WzÛ "Õâß=∞x
K≥áêÊ_»∞.
ã¨=∂kè KÕ¿ã KÀ@∞H˜ <Õ#∞ "≥àϧ#∞. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ ZO`À Q“~°=O`À
*Ïe`À ##∞fl KÕ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. P =ºH˜Î <Õ#∞ â◊=¿Ñ\˜Hõ#∞ H˘##x
JO`«º¢H˜Ü«∞Å∞ JHõ¯_» KÕÜ«∞#x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl `«~åfi`« x~åâ◊`À P
QÆkÖ’ #∞O_ç "≥o§áÈÜ«∂_»∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ɡOzÃÑ#· ÉËa "åi`À <Õ#Hõ¯_»
"ÕzÜ«Ú<åfl#∞. P =ºH˜Î =∂ z#fl J=∂‡~Úx `«Å¢HO˜ ^Œ∞Å∞QÍ XHõ¯
KÕ~Ú`À Ѩ@∞ì‰Ωõ x =KåÛ_»∞. <Õ#∞, ~°∂a J=∂‡~Ú HÀã¨O `«Ü∂« ~°∞
KÕã#≤ Ѩ~∞° ѨÙHÀã¨O "≥^‰Œ Ωõ K«∞<åfl=Ú. HÍh Jk JHõ¯_» ÖË^∞Œ . PÜ«∞#
x~åâ◊`À =Ù<åfl_»∞.
KåÖÏ ^Œ∂~°O =Ù#fl =∂ WO\˜H˜ "≥o§# `«~∞° "å`« P J=∂‡~Úx
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÛ#O^Œ∞‰õΩ KåÖÏ qKå~°Ñ_¨ ®¤#∞. =∂ WO\˜ ^ŒQ~ˆæÆ XHõ
ã¨=∂kè ã≤^OúŒ KÕã≤ ÉÏ^è•`«ÑÎ̈ ǨÏ$^ŒÜ∂« Å`À Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ O« KÕâß=Ú.
_ÒQ∑ ~°∂cÅ Hõ^Œä qO`«QÍ HõxÑ≤OK«=K«∞Û. J~Ú`Õ <Õ\ ˜ k#=ÚÅÖ’ [~°∞QÆ∞`«#fl
q+¨Ü∞« =Ú#∞ qâ◊nHõiã¨∞#Î flk. D Ѩiã≤u÷ JO`å ZO^Œ∞‰õΩ [iyO^ŒO>Ë rq`«=Ú#∞
QÆ∂iÛ# Q“~°= ÉèÏ=O ÖËHáõ È=_»"∞Õ . (=∞~°}=Ú#∞ QÆ∂iÛ). "åiH˜ =∞~°}O JO>Ë
XHõ ѨxH˜~åxk, x~°¡HíΔ ºO KÕÜ«∞=Åã≤#k ÖË^• Hõiî#"≥∞ÿ#k. Wq ÖˇHõ¯ÖË#xfl
[~°∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙO\Ï~Ú Hõ#∞Hõ ÅHíΔ ºO KÕÜ∞« =Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^xŒ "åi ÉèÏ=#.
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ ''=$uÎÅHí} Δ O——QÍ ÉèÏqOz ~ÀQÆ∞Å#∞ ¿Ñ~°`¡ À HÍHõ #O|~°`¡ À Ñ≤Å∞™êÎ~∞° .
ã¨=∂kè `À@ÅÖ’ Z‰õΩ¯= ™⁄=Ú‡#∞ Y~°∞Û KÕ™êÎ~∞° . ÖËHáõ È`Õ =∞~°}=∞#∞#k x~°H¡ Δí ºO
KÕÜ«∞|_çO^Œx ÖË^• Ö’aè Ü«∞x Ñ≤Å∞™êÎ~°∞. (‰õΩ@∞O|OQÍ =∞eKÕ `«e¡x |_≥˚\ò
49
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
_»ÉσQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞). JHõ¯_Õ a_»¤Å∞ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® ^Õ=Ùx z`åÎxH˜
=Oâ◊áê~°OѨ~åºÅ‰õΩ =∞^躌 áÈ~å_»`å~°∞. =∞~°}㘠∞¨ #Î fl `«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ âßOuÜ«Ú`«"∞≥ #ÿ
=∞~°}O ÖˉΩõ O_® KÕã∞¨ OÎ k.
=∞#ܡÚHõ¯ _®|∞ =Å# Q“~°=„Ѩ^Œ"≥∞ÿ# =∞~°}Ïxfl Q“~°=OQÍ K«∂_»ÖËHõ
áÈ`«∞<åfl=Ú. Z^Œ∞\˜"åi ÉÏ^è#Œ ∞, "Õ^#Œ #∞ ѨOK«∞HÀÖËHõ áÈ`«∞<åfl=Ú. |Å=O`«"∞≥ #ÿ
#=Ùfi`À ÃÑ÷ ÑH· ˜ HõxÑ≤㥨 Î `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩx áÈ`å=Ú. <Õ#∞ =∞iܡÚHõ J^蕺ܫ∞OÖ’
„"åã≤# XHõ Ü«∞ø=#ã¨∞x÷ `«e¡ eO_® D q^èOŒ QÍ K≥|∞`«∞Ok. =ÚO^Õ ^Ò~åƒùQºÆ OQÍ
=Ù#fl Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ WOHÍ ^Ò~åƒùQºÆ OQÍ kQÆ*Ï~°∞ã¨∞OÎ k.
"≥^· ºŒ Ѩ~O° QÍ =∂@ÖÏ_ç#ѨÙ_»∞ =∂^ä∂Œ ºãπ‰Ωõ U "≥^· ºŒ =¸ ѨxKÕÜ∞« ^Œ∞.
Jx `≥eã≤#ѨÙ_»∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl á⁄~°∞yO\˜ =ºHÎ̃ #=Ùfi`«∂ =∂
‰õΩ=∂~°∞_»∞ U^À XHõ q^èOŒ QÍ rq`«O ÖψQ™êÎ_∞» . Jx <å Éè~í `ΰ À
K≥Ñ≤ÊOk. ''=∂^äŒ∂º K«xáÈ=_»O ÖË^Œ∞. <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. =∂^äŒ∂º
K«xáÈ_»∞.—— ^•xx <Õ#∞ =∂=¸Å∞QÍ #=∂‡#∞. HÍh WÖÏO\˜ J|^ŒÑú Ù¨
q+¨Ü∂« Å∞ `«fi~°QÍ h~°ãѨ _¨ ∞» `«∞#fl =∂^ä∂Œ º‰õΩ xsHí} Δ x™êÎÜ∂« ? Jk
=∞Ozk HÍ^Œx J#∞‰õΩO\Ï#∞. H˘xfl ~ÀAÅ `«~∞° "å`« XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞
xÅ∞=|_ç =∂^ä∂Œ º`À WÖÏ K≥áêÊ_»∞. ''J^Œ∞ƒù`O« [~°QÍÅx WOHÍ
„áêi÷ã∞¨ <Î åfl#∞.—— JѨC_»∞ =∂^ä∂Œ º WÖÏ ["åaKåÛ_»∞. ''KåÖÏ =O^Œ<åÅ∞
HÍh P ã≤ ÷ u ^•\˜ á ÈÜ« ∂ ##∞‰õ Ω O\Ï#∞. J~Ú`Õ WѨ C _» ∞
„áê=ÚYº"≥∞#ÿ k <Õ#∞ „ѨâßO`«OQÍ =ÙO_»@O——.
=∂^äŒ∂º z=i "å~åÅ∞-eO_® ‰õÄ_® =∞~°}O ܡÚHõ¯ JOu=∞ ^Œâ◊#∞
Q“~°qOK«_®xH˜ áÈ~å_®_»∞. J`«xÖ’#∂ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅÖ’#∂ =∂ JO^ŒiÖ’#∂
D áÈ~å@O =ÙO_ç#k.
J`«#∞ K«xáÈ=_®xH˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ Z=~À XHõ~∞° ã≤x=∂
K«∂_»\ÏxH˜ H˘xfl ã‘_Åç #∞ J^≥‰Ì Ωõ `≥KåÛ~°∞. J`«x z=i QÆO@Å∞
Éèí∂q∞ÃÑ·# q<À^ŒO`À =ÙO\ÏÜ«∞x <Õ#∞ qKåiOKå#∞. =∂
‰õΩ@∞O|OÖ’ HõÅ`«Å∞ ~ˆ y#q.
50
 Q“~°=O
PÜ«∞# ~ÀQÆ„QÆã∞¨ _÷ Qç Í =Ù#fl ã¨=∞Ü«∞=∞O`å KåÖÏ g_çÜ∂≥ Å∞ `≥zÛ
WKåÛ_»∞. "å\˜ =Å# ÉÏQÆ∞Ѩ_`» å_»x <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞. J~Ú`Õ "å\˜
=Å# <å‰õΩ J™œHõ~º° OQÍ =ÙO_Õk. ã≤x=∂Å#∞ QÆ∞iOz HÍ^Œ∞ J`«#∞
K«∂ã¨∞#Î fl P ã≤x=∂ÅÖ’ K«∂_»=Åã≤#O`« Q˘Ñ¨Ê"Õg∞ HÍ^Œ∞. KåÖÏ
™ê~°∞¡ PÜ«∞# "åã¨Î=O #∞O_ç "Õ^Œ# #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_®xH˜
LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Oç k. Jq P~ÀQƺHõ~"° ∞≥ #ÿ =x <Õ#∞ `«ÅOK«#∞.
"åã¨=Î OQÍ K≥áêÊÅO>Ë W`«~∞° Å∞ `≥zÛ WKÕÛ q∞QÆ`å "å\˜x QÆ∞iOz
‰õÄ_® <Õ#∞ KåÖÏ ÉÏ^èŒ Ñ¨_Õ ^•xx ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ =∞^躌 áêhÜ«∂Å∞,
_»[#¡ H˘kÌ ã‘_Åô ∞, z„`«Ñ\¨ ÏÅ∞, ÃÇÏ_£áȶ #∞¡, ~ˆ _çÜ∂≥ , P~°∞ ã‘ÊHõ~`¡° À
‰õÄ_ç# ™œO_£ ÉÏH±ûÅ∞, WO@Ô~fl\ò #∞O_ç _Ò<£Ö’_£ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ iÜ«∞Öò
¿ÑÜ
¡ ∞« ~ü "≥ÚII =ÙO_Õq.
<å Éè~í `ΰ À KåÖÏ ™ê~°∞¡ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ XHõ HÍ#û~ü ~ÀyH˜ WÖÏO\˜
"å\˜x W=fi_»O ã¨iÜ≥ÿ∞#^Õ<å J<Õ^•xx. XHõ"Õà◊ J`«_»∞ D
Ö’HõãO¨ |O^èOŒ QÍ P^ŒiOK«=K«∞Û. W=hfl ‰õÄ_® PÜ«∞# Z^Œ∞~˘¯#É’ÜÕ∞
r=#‡~°} ã¨=∞㨺 #∞O_ç „Ñ¨H¯õ ‰õΩ =∞o§OKÕ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ =∂„`«"∞Õ . =∂^ä∂Œ º
‰õÄ_® WÖÏ<Õ ÉèÏqOKÕ"å_»∞. XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«# QÆk #∞O_ç KåÖÏ
"å\˜x fã≤"~Õ ÚOKå_»∞.
ZÖÏÔQ`· <Õ qÕ ∞ J`«x z=i =∞^躌 Ǩ#=ÚÅ∞ D ã≤x=∂Å#∞ K«∂㨥Î
QÆ_»Ñ¨=∞x K≥áêÊ#∞. HÍh J`«_»∞ JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ''P
z=i QÆO@Å∞ #=Ùfi`«∂ ÉÏ^è#Œ ∞ =∞~°záÈQÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl#∞. Jk KåÅ∞
=∂ ܡÚHõ¯ ÉÏ^èŒ x"åiOKÕ"å_çQÍ WѨC_»∞ h=Ù ZÖÏ =ÙO_»QÅÆ =Ù?——
Jx J`«_∞» Ñ≤zÛQÍ J<Õ"å_»∞.
''D n#∞_»∞ H˘xfl QÆO@ÅÖ’ D Ö’HõO #∞O_ç "≥o§áÈ`å_»∞. HÍ|\˜ì
D H˘O`« ã¨=∞Ü«∞"≥∞<ÿ å J`«_∞» ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_»\ÏxH˜ ǨωõΩ¯ ÖË^•?——
Jx ÉèÏqOz <å Hõà§◊ "≥O@ hà◊√§ =KåÛ~Ú. JO`ÕH͉õΩO_® =∞~°}=Ú
=∞~°}O˜ KÕ "åix QÆ∂iÛ „"åÜ«∞|_ç# D ѨÙã¨HÎ Íxfl JѨC_Õ K«kq
51
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
=ÙO>Ë XHõ =∞~°}˜ã¨∞Î#fl =ºH˜ÎH˜ âßOu Ü«Ú`«"≥∞ÿ# "å`å=~°}
HõeÊOK«_»=Ú J#∞#k ZO`À =ÚYº=∞x ~°K«~Ú`« „"åâß_»∞.
=∞#q∞ѨC_»∞ áÈ\Ï¡_∞» H˘#∞K«∞#fl@∞¡ ''‰õΩ@∞O| HõÅǨÅ∞ =ÙO_»~å^Œ∞——.
Jx P ѨÙã¨HÎ =õ ÚÖ’ „"åÜ«∞|_ç =ÙOk. P =∂@ ##∞fl HõÅz "ÕãO≤ k.
ã≤x=∂Å∞ K«∂_»@O JO>Ë <å‰õΩ KåÖÏ W+¨Oì . Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ @∞=O\˜
q+¨Ü∂« Å #∞O_ç h=Ù `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_®xH˜ (h Ñ≤ÅÅ¡ ∞) Jk ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ
=∂~°Oæ . Jx WѨÊ\˜H© ZѨÊ\˜H© `«ÅOK«∞`å#∞. HÍ#û~ü #∞O_ç =∂„`«"∞Õ
HÍ^Œ∞. ZѨC_≥<· å h‰õΩ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ áÈ~å@O =Ù<åfl x#∞fl |ÅѨiKÕ
^Œ$âߺÅÃÑ#· h =∞#ã¨∞#∞ =ÙOKåÖË `«Ñʨ x#∞fl |ÅÇ‘Ï#ѨiKÕ "å\˜ÃÑ·
HÍ^Œ∞. Jk h=Ù "å\˜ ^•fi~å LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^•Å#∞‰õΩO>Ë<.Õ
''<Õ<O≥ `À hu É’^èŒ KÕã∞¨ <Î åfl#x =∂^ä∂Œ º PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞<åfl_»∞.
<Õ#∞ PÜ«∞# K≥¿ÑÊq q<åe. XHõ"Õà◊ <Õ#∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞ ѨÓ~°fiHõOQÍ
ã‘ fi Hõ i OKåeû#q U"≥ · < å =ÙO_» = K« ∞ Û. ZÖÏÔ Q · ` Õ < Õ q ∞ PÜ« ∞ #
=∞~°}˜OK«É’`«∞<åfl_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜h J`«_»∞ <å ‰õΩ=∂~°∞_Õ.
`«ÑÊ≤ OK«∞H˘x áÈ~Ú#@∞ìQÍ áÈ=_»O =∞Ozk HÍ^Œx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
ZO`À „áê=ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∂« xfl K≥Ñʨ ‰õΩO_® =ÙO_»=KåÛ ?—— Jx
<Õ#∞ `«ÅOKå#∞. P Hí} Δ ÏÅ∞ <Õ#∞ ZѨC_»∂ Z^Œ∞~˘¯#x Hõi#î "≥∞#ÿ
HíΔ}ÏÅ∞.
`«~∞° "å`« =∂^ä∂Œ º <≥=∞‡kQÍ =ÙO_ç <Õ#∞ ZHõ¯_ç#∞O_ç =ã¨∞<Î åfl<À
`«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞H˘# K≥áêÊ_»∞. J`«x ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ `å#∞ ‰õÄ_®
ã≤x=∂Å#∞ K«∂^•ÌO =º~°=ú ∞x KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= ã¨=∞Ü«∞O q∞yeOk
HÍ|\˜ì W`«~°∞Å`À `«# ã¨=∞Ü«∞O QÆ_»Ñ¨_»O =∞Oz^Œx PÜ«∞#
„QÆÇ≤ÏOz#@∞¡ K≥áêÊ_»∞. Jq K«∂_»‰õΩO_® KÕã¨∞Î#flO^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ
Hõ$`«[`˝ Å« ∞ K≥áêÊ_»∞.
=∞~°}=Ú#∞ Q“~°qOK«_=» ∞#QÍ qKå~°=^Œ#O`À =ÙO_»@O HÍ^Œ∞. JO`«HOõ >Ë
Z‰õΩ¯"≥·#k. HÍ~ÀÖò XHõ ã¨Ç¨ÏŸ^Àºy „ɡãπì HÍ#û~ü KÕ`« ÉÏkèOѨ|_Õk. P"≥∞#∞
52
 Q“~°=O ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
rqOѨ*ãË O≤ k Un HÍ^Œ∞ QÍh x~°∞ѨÜ∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ Ǩº=Ú. H˘xfl ™ê~°∞¡ „Ѩu XHõ¯~°∞ ã¨O|O^èOŒ ÖˉΩõ O_® =ÙO_»@O ÖË^∞Œ . WHõ¯_» ZѨC_»∂ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å „¿Ñ=∞, q∞ye#
"åi ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ *’‰õΩÅ#∞ "≥∞~ÚÖò KÕÜ∞« =∞x K≥¿ÑÊk. P"≥∞ "å@#xflO\˜x ''<Õ#∞ "åi *Ïe P^Œ~}° =∂@Å∞ ѨeH˜# áêã¨~ì ü QÍ~°∞ =Ù<åfl~°∞. PÜ«∞# ZO`À xâ◊ÛÜ«∞`«`À
x~åâ◊`À =ÙO_ç #=ÙfiHÍ"åe J#∞‰õΩ#flѨC_»∞—— J#∞ ji¬H`õ À "å\˜x ¿ãHõiOKÕk. ‰õÄ_ç# =∂@Å∞ D q^èOŒ QÍ Ñ¨eHÍ_»∞. ''r=O ÖËHáõ È~Ú<å rq`« q^è•<åÖ’¡ xsHí} Δ
HÍ~ÀÖò q+¨Ü∞« OÖ’ =∞~°}Ïxfl JQ“~°=Ѩ~K° _« O» HÍ^Œ∞QÍh P"≥∞ ܡÚHõ¯ XO@i`«<åxfl ÖËHáõ È~Ú<å =º~°=÷ Ú——. D =∂@Å∞ "åi<≥O`À P^ŒiOKå~Ú. _ÒQ∑ JO\Ï_»∞ "å~°∞
ѨOK«∞HÀ=_®xH˜ P"≥∞ K«xáÈ=_®xH˜ H˘OK≥O =ÚO^Œ∞ <å`À WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok. „á¶êxûãπ#∞ Éè∂í ™ê÷Ñ#¨ KÕÜ∞« _®xH˜ ã¨=∂kè `À@‰õΩ "≥o§#ѨÙ_»∞ K«O„^Œ∞x "≥Å∞QÆ∞Ö’
<Õ#∞ Ü«∞^•~°O÷ QÍ K≥ÑC¨ K«∞<åfl#∞. ã¨=∞Ü«∞O =zÛ#ѨÙ_»∞ Ѩ~Ö° ’HõO‰õΩ ÖÏO`«~∞° Ѩ@∞ìH˘x ~å=_»O J`«_^Õ À WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ TÇ≤ÏOK«x ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ
ZH˜¯ áÈ=Ù#ѨC_»∞ Z=~°∂ áê@Å∞ áê_»~∞° . <Õ#∞ ã¨=∂kèÖ’H˜ ky Ѩiã≤÷ux Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl_»x JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞ QÍh ''"≥Å∞QÆ∞=∞Ü«∞"≥∞ÿ# Ѩ~°Ö’HõO——
áÈ`«∞<åfl#x <Õ#∞ `«ÅOK«∞K«∞<åfl#∞. D áê@Åhfl KåÖÏ Ö’`«∞QÍ Ö’H˜ „Ѩ"tÕ ã¨∞#Î fl@∞¡ =ÙO_çOk.
=ÙO_ç rq`«O ܡÚHõ¯ xã¨ûǨÜ«∞`«#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú. Jq P
q^èOŒ QÍ =ÙO_»‰Äõ _»^∞Œ . J~Ú`Õ â◊HxÎ̃ áÈ~å_»\ÏxH˜ |ÖÏxfl WKÕÛqQÍ
=ÙO_®e.
K«∞@∂ì KåÖÏ =∞Ok KÕi =ÙO_»@O, qKå~°O`À =ÙO_»@O, <å
ÉÏ^è#Œ ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ##∞fl ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« }˜‚ KÕã∞¨ OÎ k. <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞
QÍh „Ѩu =∞~°}O "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ =ÙO@∞O^Œx TÇ≤Ï™êÎ#∞. <Õ#∞
"≥o§áÈ`«∞#flѨC_»∞ |Ü«∞@ =∞Oz ÉÏÃã¯\ò ÉÏÖò P_»∞`«∂ =ÙO_»@O
"≥∞@¡ ¢HO˜ k #∞O_ç =∞Oz ã¨Ow`«O =ÙO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO\Ï#∞.
JÖÏÔQ`· ,Õ Q“~°qOK«_O» JO>Ë Uq∞\˜ ? xѶ∞¨ O@=Ù „ѨHÍ~°O ''ã¨<å‡xOK«_O» ——
ÖË^• ''Éè^Ë OŒ K«∂Ѩ_O» —— D =∂@Å∞ ã¨iáÈ=K«∞Û HÍh ã¨OѨÓ~°‚ J~°O÷ W=fi^Œ∞. <å
=∞@∞ìHÔ `· Õ Q“~°qOK«_O» #∞ J#∞Éèqí OKåe, J~°=÷ O`«OQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
<Õh J^蕺ܫ∂xfl Rh ã¨iáÈx `«e¡^ŒO„_»∞Å ‰õΩ=∂Ô~Î P<£ =∞~°}O`À
„áê~°OaèOKå#∞. P<£ =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°}O P"≥∞ `«e^¡ OŒ „_»∞Å Rh XHõ ã¨OII `«~∞° "å`«
_ÒQ∑, ~°∂cÅÖ’ Ѩiâ’^è#Œ Å ^•fi~å Hõ#∞Q˘#|_ç# =∞O^Œ∞Å`À =∞~˘Hõ tâ◊√=Ù#∞
á⁄O^•Åx PtOKå~°∞. J~Ú`Õ =∞~°ÖÏ <≥ÅÅ∞ xO_»x tâ◊√"Õ [x‡OzOk. D ™êi
"å~°∞ ^Œ∞óY=Ú#∞ JkèQÆq∞OKå~°∞. (_ÒQ∑ =∂@Ö’¡) ''Q“~°qOK«_»OÖ’ q_»∞^ŒÅ
HõÅ∞QÆ*¿Ë 㠄ѨÉÏè =O =Ù#flk——. ~°∂c J`«x Pâ◊ÅHõO>Ë tâ◊√=Ù#∞ HÀÖ’Ê~Ú# ÉÏ^èŒ
JO`« ÉÏ^è•Hõ~O° HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ D ™êi WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ÖÏQÍ XO@i`«#O a_»`¤ À
53 54

6. Ñ≤ÅÅ
¡ =O\˜ =∞#ã¨∞
ÃÑ^ŒÅÌ =ÚQÍ, =∞#=Ú rq`«OÖ’x áÈ~å\ÏÅ#∞ qâı+¡ O≤ z HÍ~°}O Hõ#∞Q˘x
"å\˜ Ѩiëê¯~åÅ#∞ "≥^‰Œ Ωõ `å=Ú. H˘xfl Ѩ~åºÜ«∂Å∞ Wk ѨxKÕã∞¨ OÎ k. HÍh Jxfl
™ê~°‰¡ Ωõ ã¨iáÈ^Œ∞. "åºkè q+¨Ü∞« OÖ’ =∞~°} q+¨Ü∞« OÖ’ =ÚYºOQÍ XHõ =∞~°‡O
QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. =∞#=Ú Zxfl q=~°}Å∞ WzÛ<å WOHÍ U^À `«‰Ωõ ¯=QÍ =Ù#fl@∞¡
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. Ñ≤ÅÅ¡ q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® D =∞~°‡=Ú KåÖÏ ã¨ÇϨ <åxfl HÀ~°∞`«∞Ok.
W"Õ"À ''z#flq+¨Ü∂« Å∞—— J#∞‰õΩ#flq rq`«OÖ’ Z‰õΩ¯= „â◊^ÌŒ fã¨∞HÀ=Åã≤#qQÍ
=ÙO\Ï~Ú. Z<Àfl ã¨O^ÕÇ¨ ʼnõΩ `åq™êÎ~Ú. Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∂iÛ# „Ѩâfl◊ Å∞, qKå~åÅ∞
Z‰õΩ¯= J=Ù`å~Ú. JO`ÕHÍHõ P q+¨Ü∂« Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ ™êQÆnÜ«∞|_ç J#∂ǨϺ"≥∞ÿ
Q˘Ñ¨ÊQÍ ZOK«|_ç Z‰õΩ¯= „ѨÉÏè =O K«∂ѨÙ`å~Ú.
HÍÑ≤û ɡ~åflÖò J<Õ H˘ÖË~å_À Ü«Ú=‰õΩx =∞~°}=Ú J"å=∞Hõ"∞≥ #ÿ H˘ÅOɡ<· £
ÃÇÏ· 㨥¯Å∞Ö’ [iy# =∞~°}HÍO_» ZO`À „Ѩãk≤ ú `≥zÛOk. Jk U„Ñ≤Öò 1999Ö’
[iyOk. nxH˜ HÍ~°}O ™êÜ«Ú^è∞Œ Öˇ#· W^Œ~Ì ∞° ÃÇÏ· 㨥¯Å∞ q^•º~°∞Å÷ ∞ „QÆO^è•ÅÜ«∞OÖ’
"Õã#≤ „Ѩâfl◊ . ''h=Ù ^Õ=Ùxx #=Ú‡`«∞<åfl"å—— ? "åiÖ’ XHõ~∞° ^è~·≥ º° OQÍ ''J=Ù#∞——
JO>Ë<Õ =∞~À =ºH˜Î `«∞áêH˜`À HÍÖÏÛ_»∞. H˘xfl ~ÀAÅÖ’<Õ JO`«~å˚fÜ«∞ Ѩ„uHõ
P"≥∞#∞ JO`«ºHÍÅOÖ’x ǨÏ`«™êH˜QΔ Í =i‚OzOk. P"≥∞#∞ ^è~·≥ º° ™êǨ™êʼnõΩ QÆ∞~°∞QÎ Í
xeáê~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ZO`À ã¨xflÇ≤Ï`«∞Öˇ#· ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Ãã`· O« P"≥∞ ^è~·≥ åºxfl
â◊OH˜OK«Ö^Ë ∞Œ . P"≥∞ ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ Ü«∞ø=#ã¨∞~÷ åÅ∞. P"≥∞ ‰õÄ_® q∞ye#"åi =Öˇ
ã¨=∞㨺Å∞ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ =ÙO_ç#q. P `«~∞° "å`« HÍã‘û `«e`¡ À XHõ ã¨Ç¨ ^蕺~Úx D
q^èOŒ QÍ K≥ÑÊ≤ Ok.
55
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
„Ѩ[Å∞ HÍã‘ûx ǨÏ`«™êHΔ̃ Jq Ñ≤Å∞==K«∞Û. J~Ú`Õ Ç¨Ï`«™êHΔ̃QÍ
Ñ≤Å∞=|_ÕO`« hu Ѩiâ◊√^Œ`ú « P"≥∞Ö’ =Ù<åflÜ«∞O>Ë á⁄~°áê>Ë. P"≥∞
KÕãO≤ ^ŒO`å Uq∞@O>Ë Éˇa· Å∞ K«kqOk. JO`Õ, HÍh P"≥∞ JÖÏQÆ
=ÙO_Õk HÍ^Œ∞. W`«~° Ü«∞ø=#ã¨∞Å÷ =Öˇ P"≥∞ ‰õÄ_® =ÙO_Õk. P"≥∞
Hõ^ÅŒä #∞O_ç P"≥∞ ¿Ñ~°∞# =KÕÛ \˜-+¨~∞° Åì ∞, "≥ÉòÃã\· òÅ∞, QÆ∞O_ôÅ∞,
Ñ≤#∞flÅ∞ P"≥∞‰õΩ Q˘Ñ¨Ê „áêѨQÍO_» Wã¨∞<Î åfl~Ú. HÍh "å\˜ =Å#
P"≥∞ ^≥|ƒuO@∞Ok. XHõ"àÕ ◊ P"≥∞ Ѩ~Ö° ’HõOÖ’ =ÙO_ç Hõàϧ~°Ê‰õΩO_®
JO`å K«∂ã¨∞OÎ _»=K«∞Û. K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_»=K«∞Û. HÍh P"≥∞
Éè∂í Ö’HõOÖ’ =Ù#flѨC_»∞ P"≥∞#∞ P~åkèOKÕ "åi`À <Õ<gÕ ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ
=ºH˜xÎ HÍ^Œ∞. JO^ŒiÖÏO\˜ ^•#<Õ Jx K≥¿ÑÊk.
P"≥∞ Hõàϧ~°Ê‰õΩO_® K«∂_»\ÏxH˜ =∞~˘Hõ HÍ~°}O P"≥∞ ܡÚHõ¯ z#fl Ñ≤ÅÖ¡ ÏO\˜
qâßfiã¨O. ''ǨÏ`«™ê‰õΩΔ Å∞—— J<Õ ^•xH˜ P"≥∞‰õΩ J~°Oú `≥eÜ«∞^Œ∞ QÆ#∞Hõ P"≥∞ =ÚYOÖ’
JO`å qO`«QÍ Pâ◊Û~°ºOQÍ =ÙO@∞Ok. P"≥∞ `«e¡ q∞ã≤ì D q^èŒOQÍ *Ï˝Ñ¨HõO
KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok.
HÍã‘û =∞~°}ÏxH˜ "å~°O ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ XHõ~ÀA "Õ∞=Ú =O@QÆkÖ’
|Å¡ ܡÚ^ŒÌ ‰õÄ~°∞Û#flѨÙ_»∞ =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<Õ@ѨC_»∞ =∞~°}O QÆ∞iOz
‰õÄ_® =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<åfl=Ú. J~Ú`Õ P q+¨Ü∞« O ZÖÏ =zÛO^À <å‰õΩ
QÆ∞~°∞Î ÖË^Œ∞. P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ P"≥∞ ''J=∞‡ K«xáÈ"åÅO>Ë <å‰õΩ
ÉèÜ í ∞« O ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë K«xáÈ`Õ <Õ#∞ Ѩ~Ö° ’HõOÖ’ =ÙO\Ï#∞——.
Jx J#flk. P"≥∞ =∞~°}Ïxfl <Õ#∞ TÇ≤ÏOK«Ö#Ë x P"≥∞ ÖˉΩõ O_®
rq`åxfl QÆ_Ñ» Ö¨ #Ë x K≥áêÊ#∞. JѨC_®"≥∞ ''J~Ú`Õ J=∂‡ XHõ\ ˜
h=Ù `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. J^Õ=∞O>Ë <Õ#∞ =∞Oz „âı+¨ª"≥∞ÿ# „Ѩ^Õâ◊OÖ’
=ÙO\Ï#∞. JÖÏO@ѨC_»∞ h=Ù ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_»"å—— ? J#flk.
=∞~À q^èOŒ QÍ PÖ’z¿ãÎ HÍã‘û ܡÚHõ¯ =∞~°}Ï#O`«~° rq`« ÉèÏ"åÅ∞ "åã¨"Î åÅ∞ Jq
ZO`À `≥e"≥#· q. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«eÜ ¡ ∞ÿ≥ # q∞ã‘Hì ˜ `«#∞ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl ‰õΩ=∂Ô~#Î ∞
=∞~°ÖÏ á⁄O^Œ∞`å#<Õ xâ◊ÛÜ«∞`«#∞ Wã¨∞OÎ k. P =∂@Å∞ ''J~Ú`Õ J=∂‡ XHõ\ ˜
h=Ù `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Jk U=∞O>Ë <Õ#∞ „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ ã¨Å÷ OÖ’ =ÙO\Ï#∞.——
56
 Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜ =∞#ã¨∞
=∞iܡÚHõ a_»#¤ ∞ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl `«e¡ "Õ∞i `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ¿Ñ\˜ ^Õ=Ùx ^ŒQ~æÆ °
=Ù<åfl_»x J^Õ ~°H"õ ∞≥ #ÿ P^Œ~} ° á⁄OkOk. ¿Ñ\˜ 5 ã¨OII =Ü«∞ã¨∞#flѨC_»∞ KåÖÏ
aè#fl"≥∞#ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =∞~°}O˜ Kå_»∞. 1960 ã¨OII "Õãq¨ Ö’ #∂ºÜ«∂~ü¯ ã≤\ Ö˜ ’
PÜ«∞# =∞~°}O˜ Kå_»∞. HÍh JHõ™ê‡`«∞QÎ Í HÍ^Œ∞.
ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_Õ XHõ JÉσ~ÚH˜ ~Ô O_»∞ `«ÅÅ∞O_Õq. he Hõà√◊ § =ÙO_Õq.
`«# HÍ~°∞ ÖÏs ÉÁ=∞‡Å`À ¿Ñ\˜ WO\˜ =ÚO^Œ∞ Wã¨∞HõÖ’ P_»∞H˘#∞@‰õΩ W+¨Ñì _¨ "Õ å_»∞.
XHõ™êi "å~°∞ #~°ûs HÍ¡ã¨∞ PQÆã¨∞ì =∂ã¨OÖ’ „ÉÏOH±û E‰õΩ"≥o§#ѨC_»∞ ¿Ñ\˜
J`åº#O^ŒÉiíè `«∞_»Ü∂« º_»∞. „H˘`«Î xHõ¯~°∞, =∞Oz K˘Hõ¯ "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. J^Õ J`«xH˜
z=i ~ÀAx Z=fi~°=¸ J#∞HÀÖË^∞Œ .
=∞^蕺ǨÏfl 3QÆOII ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P ÉÏÅ∞x `«e¡ =∞øO\ò ã‘<å~Ú Pã¨∞Ѩ„u
#∞O_ç XHõ á¶È<£ qxOk. =ÚO^Õ TÇ≤ÏOz#@∞¡ ¿Ñ\˜ QÆ∞O_≥áÈ@∞`À Pã¨∞Ѩ„uÖ’
KÕ~å_»x K≥áêÊ~°∞. "Õ∞i KåÖÏ ^Œ∞ódOzOk. P"≥∞ Éè~í ΰ "≥O_≥Öò "åºáê~°O xq∞`«OÎ
"ÕÅ "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl S~ÀáêÖ’ =Ù<åfl_»∞. Ǩã≤Ê@Öò #∞O_ç P"≥∞ Ô~O_»∞
QÆO@Å „ѨÜ∂« }=∞O`« ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#flk. `«# á⁄~°∞QÆ∞"åi ã¨Ç¨ Ü«∞O`À "≥O@<Õ
Pã¨∞Ѩ„uH˜ |Ü«∞Å∞^ÕiOk. P"≥∞ Ǩã≤Ê@Öò KÕ~Q° Í<Õ P"≥∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ H˜+¡ ì¨ Ñ¨iã≤`÷ ∞« Ö’¡
=Ù<åfl_»x `≥eáê~°∞. ZO^Œ∞‰õΩ ? ZÖÏ ? Éè∂í q∞ÃÑ#· J`«xH˜ U=∞~ÚOk ? P"≥∞
=∂ `«O„_çÜ∞ÿ≥ # áêã¨~ì ü QÍix Ñ≤ezOk. Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« _≥· PÜ«∞# P q+¨Ü∂« xfl
ã¨OѶ¨∞ã¨∞÷ÅO^ŒiH© `≥eáê_»∞. „Ѩu XHõ¯~°∞ P Ñ≤Å¡"åx HÀã¨O „áêi÷OK«_®xH˜
Tˆ~yOѨÙQÍ =KåÛ~°∞.
¿Ñ\˜ JѨ™ê‡~°Hõ ã≤u÷ Ö’ =ÙO_ç WOHÍ q+¨=∞Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =Ù<åfl_»∞. PO^Àà◊#`À
"≥^· ∞Œ ºÅ∞ "å~°∞ KÕÜ∞« QÆey#^ŒO`å KÕâß~°∞. _»∂º\©Ö’ ÖËx "≥^· ºŒ xѨÙ}∞~åÅ∞ ‰õÄ_®
=zÛ P"≥∞ U"≥∞<ÿ å KÕÜ∞« QÆÅ^Õ"∂≥ #x ѨsH˜OΔ zOk. J~Ú`Õ J^ŒO`å =º~°"ú ∞≥ áÿ È~ÚOk.
~å„u 10QÆOIIʼnõΩ JO`å J~ÚáÈ~ÚOk. Z=fi~°∂ #=∞‡ÖËHõ áÈÜ«∂~°∞. P ~ÀA
L^ŒÜ∞« "Õ∞ ¿Ñ\˜ r=O`À WO\˜Ö’ #∞O_ç "≥àϧ_»∞. J~Ú`Õ ~å„uˆH J`«_∞» qQÆ`r« =Ù_»∞
JÜ«∂º_»∞. J`«x `«O„_ç WOHÍ ~åÖË^∞Œ . =∂~°=æ ∞^躌 OÖ’ =Ù<åfl_»∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA =∂„`«"∞Õ q+¨Ü∂« Åhfl |Ü«∞@Ѩ_®¤~Ú. Ñ≤ÅÅ¡ O`å HÀu `«e¡
57
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Ñ≤ÅÅ¡ #∞ K«∂㨥Π=Ù#flѨC_»∞ \©K~« ∞° ¿Ñ\˜ H˘xfl Hí}Δ ÏÅ =ÚO^Õ ¿Ñ\˜ HõxÑ≤OK«Háõ È=_»O
QÆ=∞xOzOk. "åi`À áê@∞ E JkèHÍ~°∞Å∞ ‰õÄ_® „Ѩu XHõ¯ =¸Å#∞ ZO`À
"Õ^#Œ `À "≥kHÍ~°∞. z=~°QÍ ã¨¥¯Å∞ "åº#∞Ö’ z=i ã‘@∞ ^ŒQ~æÆ ° J#™ê‡~°Hõ ã≤u÷ Ö’
Ѩ_=ç ÙO_»@O QÆ=∞xOKå~°∞. QÆ∞ǨÏÅ#∞ K«∂_»\ÏxH˜ QÆ∞OѨÙ`À ‰õÄ_® =zÛ#"å_»∞
"åǨÏ<åÅ∞ xe¿Ñ ã¨Ö÷ ÏxH˜ ZÖÏ =KåÛ_»∞ ? PÜ«∞##∞ HÍz =ÙO_Õ ^Œ∂`« `«Ñʨ
Z=~°∞ PÜ«∞##∞ JHõ¯_»‰Ωõ #_çÑO≤ Kå~°∞ ?
¿Ñ\˜ K«xáÈ~Ú# =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA =∂ á⁄~°∞QÆ∞"å~°O`å #=∞‡ÖËHõ =∞ø#OQÍ
=ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. `«e^¡ OŒ „_»∞Öˇ#· "Õ∞i "≥O_≥Öò \©K~« ∞° ¡ =∂„`«"∞Õ HÍHõ ã¨=∂[=∞O`å
k„Q̓ùOu K≥OkOk. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ [iy# ã¨OѶ¨∞@#ʼnõΩ JO^Œ~°∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞
q^•~°H=õ ∞Ü«∂º~°∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JÖÏ HÍ^Œ∞. "å~°∞ WOHÍ "Õ^#Œ K≥O^•~°∞. =ÚO^Œ∞~ÀA
"å~°∞ JO^Œ~∂° Hõeã≤ E Ö’x [O`«∞=ÙÅ#∞ K«∂㨥Π=ÙO_ç<å~°∞. HÍh WѨC_≥`· Õ
"å~°∞ ¿Ñ\© "≥o§# ¢H˘`«Î WO\˜x QÆ∂iÛ K«iÛã¨∞<Î åfl~°∞. #Hí„Δ `åÅ =∞^躌 Ö’, #Hí„Δ `«
‰õÄ@g∞Å QÆ∞O_®, "Õ∞Ѷ∂¨ Å QÆ∞O_®, WO„^è^Œ #Œè ã¨∞ûÅ QÆ∞O_® XHõ ^Õ=^Œ∂`« J`«xx
fã¨∞‰õΩx "≥à√◊ §`«∞#fl@∞¡QÍ ÃÑ^ŒÌ z„`«Ñ\¨ Ïxfl ~°OQÆ∞Å`À "Õâß~°∞. ¿Ñ\©H˜ W+ì̈"∞≥ #ÿ
áê@Å#∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. "å\˜x =∞i =∞s áê_»∞‰õΩ<åfl~°∞.
40 ã¨OII `«~∞° "å`« "Õ∞i P ÉÏ^èŒ #∞O_ç LѨâ=◊ ∞#O á⁄OkOk HÍh ¿Ñ\˜ U
q^èŒOQÍ K«xáÈÜ«∂_»#flk =∞~°‡O QÍ<Õ q∞yeOk. HÍh Uq∞ [iyO^À P"≥∞
JOwHõiOzOk. ¿Ñ\˜ ã¨ÇϨ J^蕺~ÚxÅ`À áê@∞ `å#∞ ‰õÄ_® âßO`«OQÍ ^Õ=ÙxÖ’
#=∞‡HõO =ÙOzOk. ''^Õ=Ùx z`åÎxfl JOwHõiOKåÅx <Õ#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl#∞. Jk
J~°Oú KÕã∞¨ HÀÖË#O`«\ ^˜ <·≥ å ã¨~ˆ . XHõ z#fl a_»#¤ ∞ ^Õ=Ù_»∞ Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ#flѨC_»∞ ^•xx
`≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ rq`«HÍÅO KåÅ^Œ∞. WѨÊ\˜H© <Õ#∞ P =∞~°}O =Å# ^Õ=Ù_»∞
U^À K≥|∞`«∞<åfl_»x #=Ú‡`å#∞.——
KåÖÏ HÍÅO `«~∞° "å`« =∂‰õΩ `≥eã≤# XHõ ‰õΩ@∞O|O HÍ#û~ü #∞O_ç XHõ
a_»¤#∞ HÀÖ’Ê~ÚOk. ¿Ñ\© =∞~°}O ÖÏ HÍHõ =∂~ü¯ *Ï<£ =∞~°}O ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
[~°∞QÆÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© Ñ≤Å¡ÖÏ¡O\˜ =∞#ã¨∞ =∞~°}˜OK«∞K«∞#fl"åi K«∞@∂ì
JÅ∞=Ú‰õΩ#fl qëê^èŒ KèåÜ«∞Å#∞ [~Úã¨∞OÎ k. ZÖÏ [~Úã¨∞OÎ ^À `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k. P
58
 Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜ =∞#ã¨∞
J#∞Éèí==Ú XHõ x"å~°}ÀáêÜ«∞OQÍ Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk. J`«x `«e¡^ŒO„_»∞Å k#K«~°º
ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’ WÖÏ „"åÜ«∞|_çOk.
UÖò-#∂ºÇ¨"≥<£ Ö’x "≥^· ∞Œ ºÅ∞ 3 ã¨OIIÅ =∂~°∞¯ *Ï<£#∞ #∂ºÜ«∂~ü¯
#QÆ~O° Ö’x "Õ̂~ Pã¨∞Ѩ„uH˜ `«~e° Oz H©"∂≥ ^ä~≥ Ñ° `≤ À áê@∞ ¢H˘`«Î zH˜`û«
„áê~°OaèOKåÅx K≥áêÊ~°∞. J`«x Ѩiã≤u÷ WOHÍ Ñ¨ijÅ<å`«‡Hõ Ѩiã≤`÷ .Õ
Jk ZO`« =~°‰õΩ =∂~ü¯ *Ï<£‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞O^Œx "Õ∞=Ú
J_çy#ѨÙ_»∞ "≥^· ∞Œ ºÅ∞ J`«xx ~Ô O_»∞ #∞O_ç Zxq∞k <≥ÅÅ =~°‰Ωõ
rqOѨ*ãË ∞¨ OÎ k. P `«~∞° "å`« J`«_∞» =∞~°}Ïáê~Ú ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩO\Ï_»∞.
"Õ ∞ =Ú ZO`À J_» Q Æ Q Í x~° ¡ H í Δ ºOQÍ J`« _ » ∞ Éè í Ü « ∞ OHõ ~ ° O QÍ
„â◊=∞Ѩ_`» å_»xÜ«Ú, zH˜`û« =∞^躌 Ö’<Õ K«xáÈ=K«ÛxÜ«Ú K≥áêÊ~°∞.
P ÉÏÅ∞_»∞ H˘O`«HÍÅ"Õ∞ rq™êÎ_∞» HÍ|\˜ì Pã¨∞Ѩ„uÖ’ =ÙOK«‰Ωõ O_®
=∂‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í =∂ WO\˜ =^Œ<Ì Õ ÉÏÅ∞}˜fl =ÙOK«∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl=Ú.
x*ÏxH˜ Jk qO`≥·# x~°‚Ü«∞O. =∞# „áê}ÏÅhfl ^Õ=Ùx KÕuÖ’
=Ù<åfl~Ú. =ÚYºOQÍ z#fl"å_≥#· =∂ ‰õΩ=∂~°∞_ç „áê}O. JO^Œ∞Hˆ
JÖÏO\˜ x~°Ü ‚ ∞« O fã¨∞‰õΩ<åflO.
~ÀA~ÀA‰õΩ =∂~ü¯ *Ï<£ |ÅÇ‘Ï#∞_»=Ù`«∞<åfl_»∞. H˘xfl "å~°=ÚÅ
`«~°∞"å`« =∂ áêã¨ì~ü QÍ~°∞ "åix P~å^èŒ#‰õΩ fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl_»∞.
JHõ¯_»~Ú`Õ ^Õ=Ùx ã¨xflkèÖ’ J`«xx =ÙOz ã¨OѶ∞¨ O JO`å J`«x
HÀã¨O q*Ï˝Ñ#¨ KÕÜÚ« @‰õΩ gÅ=Ù`«∞Ok. "Õ∞=Ú ÜÕ∞ã¨∞„ѨÉ∞íè =Ù J`«xx
ã¨fiã¨Ñ÷ ~¨ K° =« K«∞Û ÖË^∞Œ uiy Ñ≤Å∞K«∞HÀ=K«Ûx J#∞‰õΩ<åfl=Ú.
P~å^è#Œ KåÖÏ ã¨~à° O◊ QÍ =ÙO_çOk. =∂ áêã¨~ì ü QÍ~°∞ „ѨÑO¨ K«OÖ’x
Ñ≤ÅÅ¡ O^Œix ÜÕ∞ã¨∞ U q^èOŒ QÍ „¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl_À q=iOKå_»∞. ^Õ=Ùx
z`«"Î ∞Õ [~°QÍÅx "Õ∞=Ú „áêi÷OKå=Ú. Jk U=∞~Ú<å ã¨~ˆ ^Õ=Ùx
z`åÎxfl JOwHõiOK«∞@‰õΩ "Õ∞=Ú ã≤^ÑúŒ _¨ ®¤=Ú.
ѨÙ#~°∞^•ú# ѨO_»∞QƉΩõ =∂‰õΩ XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ# =ÙO_ç#k.
ѨÙ#~°∞^•ú#ѨO_»∞QÆ JO>Ë ÜÕ∞ã¨∞ „â◊=∞Å∞, "Õ^Œ#, ^Õ=Ùx KÕ`«
59
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
q_» ∞ =|_» ∞ @, x㨠û Ǩ  ~ÚQÍ =ÙO_» ∞ @ J#∞"å\˜ x QÆ ∞ iOz
^蕺xOK«_"» ∞Õ QÍHõ =∞~°}O #∞O_ç uiy ÖË=_»O. „Ѩu ܡÚHõ¯ qâßfiã≤H˜
Wk #=∞‡ÖË#O`« "åQÍÌ#O. =∂~ü¯ *Ï<£ ‰õÄ_® XHõ =∞Oz qâßfiã≤.
PÜ«∞# ÜÕ∞ã¨∞ K≥ÑÊ≤ # Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜ =∞#ã¨∞ Hõey =ÙO_»O_ç J#∞
q+¨Ü∂« xfl #q∞‡#"å_»∞. ѨÙ#~°∞^•ú# ѨO_»∞QÆ ~ÀA J`«xfl |O_çÖ’
KåÖÏ ^Œ∂~°O fã¨∞‰õΩx "≥àϧ=Ú. JÖÏ "≥à√◊ `«∞#flѨC_»∞ J`«_ç `«e¡
Ѩ~°Ö’HõO QÆ∞iOz ^Õ=^Œ∂`«Å QÆ∞iOz ÜÕ∞ã¨∞„ѨÉèí∞=Ù#∞ QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_çOk. JO`ÕHÍHõ J`«_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ `«fi~°Ö’ Ѩ~°Ö’HÍxH˜
"≥à`◊ å_»x =∂ HÀã¨O JHõ¯_» "Õz =ÙO\Ï_»x XHõ~ÀA "Õ∞=∞O`å
uiy HõÅ∞ã¨∞‰õΩO\Ï=∞x K≥ÑÊ≤ Ok. J`«_∞» Jhfl qx J~°"ú ∞≥ #ÿ @∞¡ `«Å
TÑ≤ H˘xfl ™ê~°∞¡ ''J=Ù#∞—— Jx ‰õÄ_® K≥áêÊ_»∞. P `«~∞° "å`« =∂
WÅ∞¡ KÕi#ѨÙ_»∞ q∞ye# "å~°O^Œi`À Hõeã≤#ѨÙ_»∞ J`«x ÃÑ^ŒÌ JHõ¯#∞
`«#"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ Ñ≤ez ã¨O`À+¨OQÍ P"≥∞ K≥qÖ’ ''#\Ïb `«fi~°Ö’<Õ <å‰õΩ
~Ô Hõ¯ÖÁ™êÎ~Ú !—— J<åfl_»∞.
`«~∞° "å`« =∂~ü¯ *Ï<£ XHõ HõO\˜ K«∂Ѩ٠HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. PÜ«∞# ^•xx
QÆ∞iÎOz#ѨÙ_»∞ KåÖÏ qÅÑ≤OKå_»∞. ÜÕ∞ã¨∞ J`«xx fã¨∞HÀHõ=ÚO^Õ
„QÆ∞_ç¤ "å_»=Ù`å_Õ"≥∂#x PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞i JÜ«∂º=Ú. J`«_»∞
JѨ~åkèQÍ ZOK«|_»‰Äõ _»^xŒ "Õ∞=∞O^Œ~=° Ú HÀ~°∞‰õΩ<åfl=Ú.
XHõ~ÀA =∂ =∞^躌 Ö’ J`«_∞» Ѩ_∞» ‰õΩx =Ù#flѨC_»∞ =∂ Ѩ~∞° ѨىõΩ
Z^Œ∞~°∞QÍ „"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl z„`« Ѩ@=Ú#∞ QÆ∂iÛ J_çQÍ_»∞. Jk
=∞OzHÍѨix 㨥zOKÕ z„`«Ñ@ ¨ O. XHõ Q˘„Ô~Ñ≤Å#¡ ∞ ~°HOΔ̃ K«_®xH˜
PÜ«∞# XHõ H˘O_»g∞^Œ #∞O_ç "åe#@∞ìQÍ =Ù#flk. XHõ ѨHΔ˜ J`«xx
P=iOz#@∞¡QÍ =Ù#flk. =∂ z#fl"å_ç ÃÑ·# ‰õÄ_® XHõ ѨH˜Δ
P=iOz#@∞¡ =∂‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Jk J`«xH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. P Ѩ\Ïxfl
K«∂㨥ΠP Ѩ@O QÆ∞iOz K≥Ñʨ =∞x Pã¨HÎ̃ Hõ#|iKå_»∞. ÜÕ∞ã¨∞ =∞Oz
HÍѨi Jx =∞#=∞O`å Q˘„Ô~Å=∞x J`«_∞» ‰õÄ_® =∂`À áê@∞ XHõ
Q˘„Ô~ Jx K≥áêÊ=Ú. P Ñ≤Å"¡ å_»∞ ZO`À Pã¨H`Θ À q#_»O ^•xx
J~°Oú KÕã∞¨ HÀ=_»O QÆ∞iÎOѨ^yŒ #k...
60
 Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜ =∞#ã¨∞
PÜ«∞# P~ÀQƺO ZO`«QÍ H©} Δ O˜ zO^ŒO>Ë J`«_∞» Ug∞ u#∞@ ÖË^∞Œ .
KåÖÏ ã¨#fl|_çáÈÜ«∂_»∞. PHõe`À<Õ =∞~°}™˜ êÎ_"Õ ∂≥ Jx `«ÅOKå=Ú.
q∞ye# Ñ≤Å¡Å∞ J`«x ÉÏ^èŒ#∞, "Õ^Œ##∞ K«∂_»ÖËHõáÈ`åˆ~"≥∂
J#∞‰õΩ<åfl=Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë D "åºkè <≥=∞‡kQÍ ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ
=∂iáÈ~ÚOk. J`«x ã¨∞O^Œ~"° ∞≥ #ÿ =ÚY=Ú, â◊s~°=Ú =∂iáÈ~ÚOk.
J~Ú#ѨÊ\˜H© „¿Ñ=∞ `«# =∂~åæxfl HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞‰õΩ#flk. Pâ◊Û~°ºOQÍ
q∞ye# Ñ≤ÅÅ¡ O^Œ~∂° J`«x `À<Õ =ÙO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. PÜ«∞#
"Õ^#Œ Ѩ_@ » O K«∂_»QeÆ QÍ~°∞...
XHõ~ÀA PÜ«∞# |O_çÖ’ =Ù#flѨC_»∞ "Õ∞=∞O^Œ~O° PÜ«∞# K«∞@∂ì
=Ù<åfl=Ú. JѨC_»`_« ∞» `«# ã¨#flx KÕ`∞« Å∞ |Ü«∞@ÃÑ\˜ì ^ŒÜ∞« hÜ«∞OQÍ
''<åˆHg∞ HõxÑ≤OK«_O» ÖË^∞Œ , <åˆHg∞ HõxÑ≤OK«_O» ÖË^∞Œ —— Jq JiKå_»∞.
JѨC_»∞ "Õ∞=Ú ''h=٠Ѩ~Ö° ’HÍxH˜ "≥o§#ѨÙ_»∞ ÜÕ∞ã¨∞ KÕ`∞« Ö’¡H˜ h
JOQÆ~H° ‰Δí Ωõ _≥#· ^Œ∂`« x#∞fl =ÙOz#ѨÙ_»∞ h=Ù =∞~°ÖÏ K«∂_»QÅÆ =Ù——.
J~Ú`Õ P ÉÏÅ∞_»∞ `«$Ñ≤ÑÎ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . J`«_∞» ''ZѨC_»∞ ? ZѨC_»∞—— ?
Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ "Õ∞=Ú ''`«fi~°Ö’<Õ—— Jx K≥áêÊ=Ú. ''ÖË^∞Œ ——
Jx J`« _ » ∞ "åkOKå_» ∞ . JO^Œ ∞ ‰õ Ω <Õ # ∞ ''<å „Ñ¨ = ∂}OQÍ
K≥ÑC¨ K«∞<åfl#∞—— J<åfl#∞. `«~∞° "å`« J`«_∞» <≥=∞‡k Ѩ_®¤_∞» .
X\˜ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« "Õ∞=Ú =∂~ü¯ *Ï<£‰Ωõ QÆ∞_£<\·≥ ò K≥áêÊ=Ú.
JѨC_»`_« ∞» ÃÑH· ˜ ÖËz ''J=∂‡ <Õ#∞ x#∞fl =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ìHÀ"åÅx =ÙOk——
Jx K≥ÑÊ≤ =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. J`«_∞» "≥Ú^Œ@ "åà◊§ J=∞‡#∞ `«~∞° "å`«
##∞fl =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. D q+¨Ü∞« O =∂‰õΩ ÉÏ^èŒ HõeyOz<å
ã¨O`À+¨Ñ_¨ ®¤=Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ÖÏQÍ `«#‰õΩ =Ú^Œ∞Ì
ÃÑ@ì=∞x J_»QÖÆ ^Ë ∞Œ . P `«~∞° "å`« J`«x z#fl `«Å "åà◊§ J=∞‡"≥Ñ· Ù¨
uÑ≤Ê "åà◊§=∞‡<Õ K«∂ã¨∞#Î fl@∞ìQÍ =ÙOk. J`«x „Ѩâã◊ "Î̈ ∞≥ #ÿ Hõ#∞flÅ∞ WHõ
U=∂„`«O K«∂_»‰Ωõ O_® PyáÈÜ«∂~Ú...
"Õ∞=Ú =∂~ü¯ *Ï<£`À =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl J`«x z=i ~ÀAÅÖ’ J`«_∞»
^è~·≥ º° O QÆÅ ÉÏÅ∞_»x K≥¿ÑÊ"å~°=Ú. =∂‰õΩ¯ KåÖÏ KåÖÏ ã¨O`À+¨O
61
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Uq∞@O>Ë J`«_»∞ =∂`À =ÙO_ç =∞Oz ÉÏÅ∞_»∞QÍ<Õ rqOKå_»∞.
~Ô O_»∞ Ѩ~åºÜ«∂Å∞ =∂„`«O J`«_∞» '' ÖË^∞Œ , ÖË^∞Œ —— Jx `«# z#fl
`«Å#∞ J_»O¤ QÍ TѨÙ`«∂ |ÅOQÍ K≥áêÊ_»∞. Jk =∞=∞‡efl x~åâ◊
ѨizOk. JÖÏ ZO^Œ∞Hõ<åfl_À ^•x J~°"÷ ∞Õ "≥∂ =∂‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
J~Ú`Õ "å_çÉÏè "åÅ∞ P q^èOŒ QÍ |Ü«∞@ ÃÑ_»`å_Õ"∂≥ Jq `«ÅOKå=Ú.
z=i ~ÀA J`«_∞» ~°HÎõ "åOu KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. =∂ _®Hõ~ì ∞° =∂ "≥Ñ· Ù¨
K«∂z ''`«fi~°QÍ—— J<åfl_»∞. JѨC_»∞ "Õ∞=Ú z=i k<åÖ’¡ KåÖÏ ™ê~°∞¡
áê_ç# áê@#∞ áê_®=Ú. Jk ''<å ~°H‰Δí Ωõ x "≥O|_çO`«∞...—— ѨÅq¡
áê_Õ@ѨC_»∞ ''ÜÕ∞ã¨∞<Õfl#∞ Z#fl_≥#fl_»∞—— J<Õ@ѨC_»∞ =∂~ü¯ *Ï<£
''J=Ù#∞ J=Ù#∞ J=Ù#∞—— J<Õ"å_»∞.
z=i QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂~ü¯ *Ï<£ ‰õΩ J#∂ǨϺ"≥∞#ÿ |ÅO
=zÛOk. KåÖÏ™ê~°∞¡ ''ÃÑH· Ø ÑH· —˜ — ! Jx K≥áêÊ_»∞. Ѩ~Ö° ’HÍxH˜ ZH˜¯
áÈ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl"å Jx "Õ∞=Ú J_çy#ѨÙ_»∞ ''J=Ù#∞—— Jx
K≥áêÊ_»∞. XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ ''QÆ∞_£É·ˇ =∂~ü¯ *Ï<£—— Jx K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞
''WѨC_Õ HÍ^Œ∞—— Jx J<åfl_»∞. P `«~°∞"å`« XHõ QÆO@ˆH J`«_»∞
H˘xáÈ|_®¤_»∞.
P `«~∞° "å`« "Õ∞=Ú J`«x K«∞@∂ì KÕi#ѨÙ_»∞ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í ''#=fiO_ç——
J<åfl_»∞.
''=∂~ü¯ *Ï<£ UO\˜ ?——
''#=fiO_ç——
''"Õ∞"≥∞O^Œ∞‰õΩ #"åfie „Ñ≤Ü∂« ?——
''ZO^Œ∞HõO>Ë—— Jx =∂„`«"∞Õ z#fl ["å|∞ QÆ\ Qì˜ Í Ñ¨eHÍ_»∞. P
`«~∞° "å`« "Õ∞q∞OHÍ J~°Oú KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ „ѨÜ∞« uflã¨∞#Î flѨC_»∞ ''^ŒÜ∞« KÕã≤
#=fiO_ç—— Jx =∞o§ J<åfl_»∞.
P `«~∞° "å`« ''QÆ∞_£ ɡ· =∂~ü¯ *Ï<£—— Jx J#flѨC_»∞ ''ɡ· ɡ—· — J<åfl_»∞.
"Õ∞=Ú `«fi~°Ö’<Õ PÜ«∞##∞ =∞m§ K«∂™êÎ=∞x K≥áêÊ=Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë
62
 Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜ =∞#ã¨∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
PÜ«∞# `«fi~°QÍ x`«º`«fiO Ö’H˜ "≥à`◊ å_»∞. `«~∞° "å`« J`«_∞» `«# ~Ô O_»∞ ^Õ=Ùx`À =Ù#flk. J`«xH˜ WOÔHO`« =∂„`«O ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞——. ''_®Hõì~ü
KÕ`∞« Å#∞ ÃÑHÔ· uÎ J`«x „"Õà√◊ § Ѩ~Ö° ’HõO "≥Ñ· Ù¨ K«∂Ñ≤㥨 Î J`«x Hõ#∞flÅ∞ QÍ~°∞ Wk x[=∂—— Jx "Õ∞=Ú J_çQÍ=Ú. PÜ«∞# ''U ã¨O^ÕÇϨ =Ú
U^À K«∂ã¨∞#Î fl@∞¡QÍ HõxÑ≤OzOk. J`«x JO^èHŒ #õ ∞flÅ∞ Éè∂í q∞ g∞^Œ ÖË^∞Œ Wk x[O—— Jx J<åfl_»∞. Wk `≥Å"¡ å~°∞*Ï=Ú# 3-4 QÆOII
^Õxh K«∂_»Ö=Ë Ù HÍh Éè∂í q∞H˜ Jf`«"∞≥ #ÿ "å\˜x =ÚO^Õ K«∂âß_»∞ =∞^躌 Ö’ [iyOk.
HÍ|\ì̃ ''W^Œ~Ì ∞° HÍ^Œ∞ ! XHõ¯~ˆ !—— Jx QÆ\ Qì̃ Í JiKå_»∞. D =∂@#∞ `«~°∞"å`« "Õ∞=Ú P ~å„u [iy# ã¨OѶ¨∞@#Åhfl *Ï˝Ñ¨HõO
~Ô O_»∞ ÖË^• =¸_»∞™ê~°∞¡ QÆ\ Qì̃ Í K≥áêÊ_»∞. ''W^Œ~Ì ∞° HÍ^Œ∞ ! XHõ¯~ˆ ! KÕã∞¨ ‰õΩ#flѨÙ_»∞ =∂~ü¯ *Ï<£ <≥=∞‡kQÍ Ñ¨~Ö° ’HõO "≥àϧ_»x „QÆÇÏ≤ OKå=Ú.
J#∞@Ö’ J`«_∞» W^Œ~Ì ∞° ^Œ∂`«Å∞ ~å=_»O K«∂âß_»∞. "Õ∞"≥∞`ÿ Õ XHõ¯ PÜ«∞# #=∞‡HõOQÍ, ã¨O`À+¨OQÍ "≥o§ Ü«Ú<åfl_»∞. Jk ZÖÏ =ÙO^ŒO>Ë
^Œ∂`«#∞ QÆ∂iÛ =∂„`«"∞Õ K≥ÑÊ≤ Ü«ÚO\˜q∞. "Õ∞=∞O^Œ~O° x`«º`«fiѨ٠^•fi~°O =^ŒÌ xez JO`« ^Œ∂~°O Jxx fã¨∞‰õΩx
`«~∞° "å`« "åà◊§ J=∞‡"≥Ñ· Ù¨ uiy ã¨Ê+ì̈OQÍ ^ŒÜ∞« hÜ«∞OQÍ ''J=∂‡ "≥o§ J`«xx =∂„`«O =ke =zÛ#@∞¡QÍ =ÙOk. J`«<`·≥ Õ Ö’Ñ¨eH˜
J=∂‡—— J<åfl_»∞. P `«~∞° "å`« ''<å#fl <å#fl—— J<åfl_»∞. Jk ZÖÏ "≥à`◊ å_»∞ QÍh "Õ∞=Ú "Õz=ÙO_»=Åã≤O^Õ.
=ÙO^ŒO>Ë =∂ W^ŒiÌ h WOHÍ ã¨g∞Ѩã∞¨ Å÷ #∞ KÕÜ∞« _®xH˜ ѨeH˜#@∞¡
=ÙOk. P `«~∞° "å`« ZO`À „¿Ñ=∞`À QÆ∞iÎOK«^yŒ #@∞ìQÍ `«# `«Å#∞
P_ç㥨 Î ''=∂~ü¯ *Ï<£ =∂~ü¯ *Ï<£—— J<åfl_»∞. Jk ZÖÏ =ÙO^ŒO>Ë
ÜÕ∞ã¨∞ PÜ«∞##∞ ¿Ñ~°∞ÃÑ\˜ì Ñ≤Å∞ã¨∞#Î flѨC_»∞ P ¿Ñ~°∞#∞ `å#∞ ‰õÄ_®
ѨeH˜#@∞¡ =Ù#flk. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZѨC_»∂ `«# ¿Ñ~°∞ `å#∞ JÖÏ
Ñ≤Å∞K«∞HÀÖË^∞Œ . "Õ∞=∞O^Œ~O° J`«x K«∞@∂ì KÕ~å=Ú. =∞i ~Ô O_»∞™ê~°∞¡
`«# ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å∞ ÃÑHÔ· uΠѨ~Ö° ’HõO "≥Ñ· Ù¨ K«∂Ñ≤OKå_»∞. P KÕ`∞« Å∞
KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#"≥∞#ÿ KÕ`∞« Å∞. H˘xfl ~ÀAÅ #∞O_ç P KÕ`∞« Å`À HÍǶ‘
`åQÆ_®xH˜ ‰õÄ_® gÅÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞.
`«~∞° "å`« âßfiã¨`À áÈ~å_»∞`«∂ ''J=∂‡ J=∂‡ J=∂‡—— Jx QÆ\ Qì˜ Í
JiKå_»∞. ZÖˇ<£ J`«x`À <≥=∞‡kQÍ JÉèÜ í ∞« q∞㨥Π=∂@ÖÏ_çOk.
PÜ«∞# z#fl QÆ∞O_≥ Ѩx KÕÜ«∞_»O HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞ HÍh Hõ+¨ìOQÍ
âßfiã≤ã∞¨ <Î åfl_»∞. z=~°QÍ J`«_∞» `«∞k âßfi㨠q_çKå_»∞. z=i x@∂ì~∞° Ê
QÆ\ Qì˜ Í q_çKå_»∞. =∞~°}O J`«x â◊s~åxfl fã¨∞‰õΩ#flk QÍh J`«x
P`«‡ [~ÚOzOk. ¿ãfiK«Û#ù ∞ á⁄OkOk. =∂ „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ ‰õΩ=∂~°∞_çx
''=∂~ü¯ *Ï<£ =∂~ü¯ *Ï<£—— ! Jx Ñ≤eKå=Ú QÍh J`«_∞» ÖË^∞Œ . =∂
"≥^· ∞Œ º_»<åfl_»∞ ''JO`å J~ÚáÈ~ÚOk. PÜ«∞# P`«‡ q_»∞^ŒÅ á⁄Ok
63 64

7. =ÚO^Œ∞QÍ TÇ≤ÏOK«_O»
=∞~°}O J#∞#k z=i Ѩiã≤u÷ J~Ú#ѨÊ\˜H© H˘xfl™ê~°∞¡ =∞# rq`«=ÚÖ’
=∞~°}=Ú "≥Ú^Œ\ k˜ QÍ =∞#Å#∞ P=iOK«=K«∞Û. ~°ÇϨ ^•i ÃÑ#· [iy# „Ѩ=∂^ŒO
QÍh, L„QÆ"å^Œ∞Å =Ú@ì_ç QÍh ™ê=∂#ºOQÍ U~°Ê_Õ ^Œ∞+¨Êi=∂}ÏÅ∞ QÍh ÖË^•
"å~°ÅÎ Ö’ K≥Ñʨ |_Õ Ç≤ÏO™ê <Õ~åÅ∞ QÍh =∞#=Ú Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞OKÕ =ºH˜Î f„=OQÍ
Jã¨fiã¨`÷ ‰« Ωõ Ö’<≥· HÍ#û~ü Jq x~åú~} ° [iy#ѨC_»∞ QÍh =∞~°}O U q^èOŒ QÍ
J#∞HÀ‰õΩO_®, ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ g∞^Œ Ѩ_»∞`«∞O^Œ<Õk *Ï˝Ñ¨HõO KÕ™êÎ~Ú. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
=∞~° } ˜ O K« _ » O n~° … H ÍeHõ Ѩ i ã≤ ÷ u HÍHõ á È~Ú<å ^•x QÆ ∞ iOz Z‰õ Ω ¯=QÍ
qKåiOK«HõáÈ~Ú<å ^•xx Z^Œ∞~˘¯#Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. =∞#=Ú ^•xx U q^èŒOQÍ
Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl=Ú ? ÉèÜ í ∞« O`À#∞ ÖËHõ xâ◊ÛÜ«∞`«`À#∞ J#flk =ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O.
KåÖÏ =∞Ok `«fi~°QÍ =∞~°}O˜ Kåe HÍh Z‰õΩ¯= HÍÅO „â◊=∞ Ѩ_ç K«xáÈ~å^Œ∞
Jx K≥¿ÑÊ"åix <Õ#∞ Hõeâß#∞. J~Ú<å D 30 ã¨OIIÅ Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ Ö’ XHõ¯~°∞
‰õÄ_® q^è•#OQÍ K«xáÈ=_»O J#∞#k =∞~°}ÏxH˜ ã≤^áÌŒ ê@∞ Jx Z=~°∂ Hõ$`«[`˝ å
ѨÓ~°fiHõOQÍ ^•xx Z^Œ∞~˘¯#_»O ÖË^∞Œ .
qx„ÃÑ_¶ £ J<Õ XHõ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ ~åÅ∞ QÆ∞O_≥ â◊GzH˜`û« ‰õΩ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç#ѨÙ_»∞
P"≥∞ `«~∞° "å`« `«#‰õΩ P~ÀQƺHõ~"° ∞≥ #ÿ ¢H˘`«Î rq`«O =KÕÛ J=HÍâ◊O =ÙO^Œx Z^Œ∞~°∞
K«∂ã≤Ok. P"≥∞ KåÖÏ ã¨OIIÅ∞ |ÅÇ‘Ï# ã≤u÷ Ö’ =ÙO_çOk. P"≥∞ "≥^· ∞Œ ºÅ∞ QÆ∞O_≥
Hõ"å@O =∂~åÛÅx 㨥zOKå~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P q^èOŒ QÍ KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞ P"≥∞‰õΩ
65
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
U~°Ê_»É’ÜÕ∞ f„= ™ê÷~Úx P"≥∞ x~°¡HíΔ ºO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. P"≥∞ ֒֒ѨŠ^•~°∞}O
[iy#ѨÊ\˜H© ã≤^ÑúŒ _¨ Oç k.
P"≥∞ `«#ܡÚHõ¯ ~°K#« `À "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜Oì k. P"≥∞ ܡÚHõ¯ |Å¡ xO_® ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞,
ÃÑà·¶ √◊ § =Ù#flѨÊ\˜H© P"≥∞ â◊GzH˜`û« J~Ú# =∞^蕺ǨÏfl=Ú#‰õΩ K≥Ñʨ â◊Hºõ O H͉õΩO_®
MÏm J~ÚáÈ~ÚOk. Jxfl ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ â◊√„ÉèOí QÍ ã¨iÌ =ÙOKå~°∞. Jk U q^èOŒ QÍ
=ÙO^ŒO>Ë Z=~À =zÛ ^•x g∞^Œ ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞ J#fl@∞¡ =Ù#flk. J^Õ ~ÀA P"≥∞
`«# ã¨ÇϨ L^Àºy J~Ú# HÍnä `À `«#∞ ~°ÇϨ 㨺OQÍ =∂\Ï¡_∞» @‰õΩ ã¨=∞Ü«∞q∞=∞‡x
J_çyOk. HÍnä JO@∞Ok ''J^Õ=∞O`« ÃÑ^ŒkÌ HÍ^Œ∞.—— Jq H˘xfl P"≥∞ KåÖÏ ã¨OIIÅ
¢H˜`«O KÕã≤# ã¨=∂Kå~° ¿ãHõ~°}. P ã¨OѶ¨∞@#Å∞ "å~åΠѨ„uHõÖ’ "ÕÜ«∞=Åã≤#
J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . P q+¨Ü∂« Å∞ P"≥∞#∞ "Õkãè ∞¨ <Î åfl~Ú. XHõ™êi XHõ \©K~« ∞° QÍ~°∞
`«# q^•º~°∞Å÷ `À Hõi#î OQÍ Jã¨ÇϨ #OQÍ „Ѩ=iÎOz# ã¨OѶ∞¨ @#. Jk ™ê=∂#º"≥∞#ÿ k.
qx„ÃÑ_¶ £ â◊GzH˜`û« J#O`«~O° ã¨QOÆ „ã¨ÊǨÏ`À |Ü«∞@‰õΩ =zÛOk. KåÖÏ
~ÀAÅ `«~∞° "å`« =∞~°}O˜ zOk HÍh `«# Éè~í ‰Î° Ωõ QÍh `«# 5 =∞Ok ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ ∞ QÍh
g_À¯Å∞ ѨÅ∞HõÖËHõáÈ~ÚOk. qx„ÃѶ_£ JѨC_»∞ 79 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞û Hõey#k.
KåÖÏ ~ÀQÆ = ÚÅ`À ÉÏ^è Œ Ñ ¨ _ » ∞ `« ∂ =ÙO_Õ k . XHõ " Õ à ◊ P"≥ ∞ ‰õ Ω â◊ G zH˜ ` « û
[~°∞QÆHõáÈ~Ú=ÙO>Ë QÆ∞O_≥[|∞ƒ`À =∞~°}˜Oz =ÙO_Õk. Z=~°∂ Pâ◊Û~°ºÑ¨_Õ"å~°∞
HÍ^Œ∞. WѨC_≥`· Õ P"≥∞ ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ O`å P"≥∞ ѨH¯õ Ö’<Õ =ÙO_ç ֒Ѩ֒¡ÑŨ "Õ^#Œ Ѩ_∞» `«∂
=Ù#flѨC_»∞ P"≥∞ =∞~°}O˜ zOk. P â◊G zH˜`û« KÕÜ∞« _»OÖ’ ZO`À W|ƒOk =ÙO@∞O^Œx
JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞ J~Ú`Õ z=~°‰Ωõ D ~°HOõ QÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok Jx "å~°∞ =ÚO^Õ
TÇ≤ÏOKå~°∞. J~Ú`Õ "≥^· ∞Œ ºÅ∞ JO`å ã¨*Ï=ÙQÍ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx xâ◊ÛÜ«∞`«`À =Ù<åfl~°∞.
"åi `«e¡ â◊GzH˜`û« J#O`«~O° #∂`«# ¢ãQΑ Í =ÙO@∞Ok Jx K≥Ñʨ ÖË^∞Œ . JO`ÕHÍHõ
"åi `«O„_ç H˘kÌ ~ÀAÅ ¢H`˜ "« ∞Õ J^Õ â◊G zH˜`û« #∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ KÕã∞¨ ‰õΩx
=Ù<åfl_»∞.
XHõ"àÕ ◊ ‰õΩ@∞O|ã¨∞Å÷ ∞ qx„ÃÑ_¶ £ =∞~°}Ïxfl =ÚO^Õ TÇ≤ÏOK«Háõ È~Ú =ÙO_»=K«∞Û
HÍh qx„ÃÑ_¶ £ HÍnä`À =∂@ÖÏ_ç# =∂@Å#∞ |\˜ì P"≥∞ =ÚO^Õ TÇ≤ÏOzO^Œx
ã¨Ê+¨Oì J~ÚOk. KåÖÏ <≥ÅÅ∞ P"≥∞ =∞~°}Ï#O`«~=° Ú ^Œ∞ódOz# P"≥∞ ™œYº"≥∞#ÿ
66
 =ÚO^Œ∞QÍ TÇ≤ÏOK«_O»
âßOuHõ~°"≥∞ÿ# =∞# *Ï˝<åxH˜ q∞Oz# Z=~°∂ W=fiÖËx P#O^ŒOÖ’ =ÙO^Œx
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
P `«~∞° "å`« 35 ã¨OIIÅ iÖÏ¡‰Ωõ HÍ#û~ü =ÙO^Œx x~åú~}° KÕÜ∞« |_çOk. P"≥∞
â◊G zH˜`û« KÕ~ÚOK«∞‰õΩx J*Ï„QÆ`QΫ Í =Ù#flk. 2 ã¨OIIÅ `«~åfi`« =∞~°ÖÏ P "åºkè
ã¨O¢Hqõ ∞OzOk. WHõ U "≥^· ºŒ O P"≥∞ ÃÑ#· „ѨÉÏè =O K«∂ѨÖ=Ë x `≥eã≤áÈ~ÚOk. Wk
"≥^· ∞Œ ºÅ J„â◊^ÌŒ =Å# „Ѩ=∂^Œ=âß`«∞Î ã¨OÉèqí Oz# ~ÀQÆO HÍ^Œx P"≥∞ „QÆÇÏ≤ Oz
D™êi P "åºkè`À áÈ~å_»‰Ωõ O_® P "åºkè ^Õ=Ùx z`«=Î ÚQÍ JOwHõiOzOk. iÖÏ¡
á⁄_»QiÆ . Z„~°x "≥O„@∞HõÅ∞ Hõey Z=~°∂ =∞~°záÈÖËx z~°∞#=Ùfi Hõey# ~°∂Ѩ=Ú.
<≥=∞‡kQÍ =∂\Ï¡_kÕ HÍh QÆifi+≤Qì Í =ÙO_Õk HÍ^Œ∞. P"≥∞ JO^Œ"∞≥ #ÿ ѨÙ=ÙfiÅ∞ ã¨Ow`«O
Ѩ^•ºÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ W+¨Ñì _¨ kÕ . J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ 1960 `«~∞° "å`« [iy# Ç≤ÏOã¨Å#∞
K«∂ã≤#ѨÙ_»∞ P"≥∞ rq`«O ܡÚHõ¯ KÕ^∞Œ x*ÏÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flk. JO^Œ∞Hˆ ZÅ¡ÑC¨ _»∞
Mˇn· Å`À HõÅ"åÅx Hõ^ÅŒ ÖËHõ Wà◊§Ö’<Õ =ÙO_Õ =$^Œ∞Åú #∞ HõÅ"åÅx =∂#ã≤HOõ QÍ,
âßs~°HOõ QÍ qHõÖÏOQÆ∞Å#∞ HõÅ"åÅx PtOKÕk. D Ѩ#∞Å#∞ P"≥∞ [|∞ƒÑ¨_#ç
`«~∞° "å`« P ÉÏ^èÖŒ ’ ‰õÄ_® H˘#™êyOKÕk.
P"≥∞ JOu=∞ rq`«OÖ’ P"≥∞ |Ü«∞@‰õΩ u~°∞QÆÖ#Ë Ñ¨C_»∞ iÖÏ¡ Ö’HõOÖ’
=Ù#fl, J=ã¨~`° Ö« ’ =Ù#fl "åi HÀã¨O Hõhfl~°∞ H͈~Ûk. =ÚYºOQÍ Ç≤ÏOã¨Ö’ #∞#fl
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ HÀã¨O WÖÏ „áêi÷OKÕk. ''=∂ ǨÏ$^ŒÜ∂« Å∞ KåÖÏ z#flq. J~Ú#ѨÊ\˜H©
ZÖÏÔQ·<å Jq qâßÅѨ~°K«|_®Åx Ptã¨∞Î<åfl#∞. Ç≤ÏOã≤OK«|_Õ"åi HÀã¨O
„áêi÷OK«∞#@∞¡ =∂ ǨÏ$^ŒÜ∂« Å#∞ qâßÅѨ~K° O« _ç——.
=∂ <å#flQÍi JOu=∞ Ѷ¨∞_çÜ«∞Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ iÖÏ¡‰õΩ HÍ#û~ü =ÙO^Œx
x~åúiOK«|_çOk. =∂ <å#flQÍi ã¨ÅǨ ÖˉΩõ O_®<Õ P"≥∞‰õΩ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ KÕâß#∞. =∞~°}â◊Ü∞« º g∞^Œ =Ù#fl"åiH˜ <Õ#∞ Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ KÕã#≤ "åiÖ’
D"≥∞ "≥Ú^Œ\ k˜ . JO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú <Õ#∞ =∂ <å#flQÍi ã¨ÅǨ ÃÑ<· Õ P^è•~°Ñ_¨ ç
Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ KÕ㥨 Î =ÙO_Õ^•xx.
q∞ye# ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ P`«‡Å ÖÏQÍ<Õ iÖÏ¡ ‰õÄ_® Hõi#î "≥∞#ÿ =ºHÎ̃ HÍ^Œ∞. P"≥∞
ã¨∞Å∞=ÙQÍ x„ã¨ÊǨÏÖ’H˜ "≥o§ `«#ܡÚHõ¯ á⁄~°áê@¡ HÀã¨O zOuOKÕk. =ºH˜QÎ `Æ « qâßfiã¨O
67
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Hõey =ÙO_»∞@‰õΩ Z<Àfl ã¨OII #∞O_ç áÈ~å_»∞`«∂ =ÙO_Õk. P"≥∞`À =∂ <å#flQÍi
JOu=∞ Ѩiã≤u÷ x ѨOK«∞‰õΩ#flѨC_»∞ `«#ܡÚHõ¯ =∞~°}O ‰õÄ_® ^Œ∂~°OÖ’ ÖË^xŒ
„QÆÇÏ≤ OzOk. rq`«O ZO`À ã¨~à° "◊ ∞≥ #ÿ kQÍ `ÀzOk.
XHõ~ÀA iÖÏ¡ `«#‰õΩ ÉÏÑ‘ãÎ ‡¨ O W=fi=∞x J_çyOk. =∂ <å#fl =∞~°}O˜ z#
XHõ "å~åxH˜ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ ÉÏÑ‘ãÎ ‡¨ O WKåÛ#∞. P"≥∞ `«# qâßfiã¨O Lr˚qOѨ*ãË ∞¨ ‰õΩx
ZO`À Q˘Ñ¨Ê â◊HxΘ á⁄OkOk. P"≥∞ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok. ''<Õ#∞ <å rq`«=ÚÖ’ Hõ$Ѩ#∞
J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl#∞. ^Õ=Ùx ܡÚHõ¯ ^èŒ#=O`«"≥∞ÿ# rq`«O ^Õ=ÙxÖ’ ѨiѨÓ~°‚`«#∞
J#∞Éèqí ã¨∞<Î åfl#∞ !——
P"≥∞ ~ÀQÆ=Ú f„=™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° K«∞#flѨC_»∞ „Ѩu~ÀA D Ö’HõOÖ’ `«# K«∞@∂ì
=Ù#fl"åi #∞O_ç "≥o§áÈ=_®xH˜ ã≤^ÑÌŒ _¨ @ » O. ZO`≥<· å J=ã¨~=° ∞x „QÆÇÏ≤ OzOk.
P"≥∞ D Ö’HõOÖ’ Z<Àfl Ѩ#∞Å∞ KÕÜ∂« Åx `«ÅOzOk. H˘xfl Ѩ^•ºÅ#∞ ¿ãHõiOKåÅx
`å#∞ ~åã≤# "å\˜x ¿ãHõiOKåÅx Z=Ô~=~°∞ U U q+¨Ü∂« Å∞ KÕÜ∂« Ö’ "åiH˜
K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° _»∞ [ã≤<ì £ D q+¨Ü∞« OÖ’ P"≥∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕâß_»∞. P"≥∞
KÕã#≤ Ѩx ZO`« *Ï„QÆ`QΫ Í ZO`« LѨÜ∂≥ QÆH~õ O° QÍ KÕãO≤ k Jx ^•x QÆ∞iOz
PHõi¬`∞« _»Ü∂« º_»∞. =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA P"≥∞ WOHÍ Z‰õΩ¯= ÉÏ^èŒ HõeyOK«#x P"≥∞
=∞~°}Ïxfl QÆ∞iÎOz K≥ÑÊ≤ Ok. `«# =∞~°}O QÆ∞iOz =∂@ÖÏ_ç#O^Œ∞‰õΩ HíqΔ ∞OK«=∞xOk.
J~Ú`Õ qx„ÃÑ_¶ £ =∞~°}ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ QÆ∞iOz ^Œ∞ódOz# "å~°O^Œ~∂° P"≥∞
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ ^•xx JOwHõiOѨ*Ü Ë ∞« _»O XHõ ã¨Ç¨ Ü«∞OQÍ `«ÅOKå~°∞. P z=i
^ŒâÖ◊ ’ P"≥∞Ö’ JO‰õΩiOz# ^è~·≥ º° =Ú P"≥∞ =∞~°}O˜ z# `«~∞° "å`« q∞ye#"åiH˜
P^Œ~} ° HõeyOzOk.
e<£ 1979 ã¨OII 6= ‰õΩ=∂~°∞xH˜ [#‡xzÛ# `«~∞° "å`« Å∞ˆHq∞Ü«∂ ™ÈH˜O^Œx
x~åúiOK«|_çOk. "≥Ú^Œ@ H©"∂≥ ^ä~≥ Ñ° ,≤ ~ˆ _çÜ∞Õ +¨<£ P"≥∞ HÍ#û~ü#∞ `«yOæ Kå~Ú. `«~∞° "å`«
=∞~°ÖÏ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. ~Ô O_»= ™êi zH˜`û« ‰õÄ_® P"≥∞ ~ÀQÍxfl `«yOæ z P"≥∞
HÀÅ∞‰õΩO@∞O^Œ#fl xsHí} Δ HõeyOKå~Ú. J~Ú`Õ JÖÏ [~°∞QÆÖ^Ë ∞Œ . P"≥∞ =∞~°ÖÏ
=¸_»=™êi Å∞ˆHq∞Ü«∂‰õΩ QÆ∞i J~ÚOk.
xѨÙ}∞Öˇ#· "≥^· ∞Œ ºÅ∞ Ѩiâ’^è<Œ å`«‡Hõ zH˜`û« HÀã¨O "åi Pã¨∞Ѩ„uH˜ ~°=∞‡x
68
 =ÚO^Œ∞QÍ TÇ≤ÏOK«_O»
P"≥∞#∞ Ji÷OKå~°∞. J~Ú`Õ P"≥∞ Pã¨∞Ѩ„u KåÖÏ ^Œ∂~°=∞x `«ÅOz zH˜`«û
KÕ~ÚOK«∞H˘#∞@‰õΩ x~åHõiOzOk. JO`ÕH͉õΩO_® P"≥∞ Éè~í ΰ *Ë"∞£ û ‰õÄ_® P"≥∞
‰õΩ@∞O|O JO`å ^Õ=Ùx KÕuÖ’ =ÙO^ŒxÜ«Ú "å~°∞ ^Õ=Ùx Ü«∞O^Õ #=∞‡Hõ=ÚOz
Ü«Ú<åfl~°x K≥áêÊ~°∞.
D q^èŒOQÍ K≥ѨÊ_»O JO>Ë =∞~°}O HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂㨥Π‰õÄ~ÀÛ=_»O
HÍ^Œ∞. P"≥∞‰õΩ WOHÍ ZO`« `«‰Ωõ ¯= ã¨=∞Ü«∞O Hˆ \Ï~ÚOK«|_çO^À „QÆÇÏ≤ Oz `«#
a_»Å¤ #∞ `å#∞ ÖˉΩõ O_® ZÖÏ rqOKåÖ’ XHõ Ѩ^uÌŒ x <ÕiÊOKåÅ#∞‰õΩ#flk. P"≥∞
ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Ѩ~∞° ѨÙÅ#∞ `≥ÑÊ≤ Oz HÍ=Åã≤#xfl U~°Ê~°zOk. „Ѩu XHõ¯iH˜ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ
á¶È\’ PÅÊ"£∞Å∞ Ñ≤šʼnõΩ ã¨iáÈ~Ú# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ "åi Éèíq+¨º`«∞Î ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ
Kåe#xfl U~°Ê~°zOk. P"≥∞ =∞~°}=Ú J#O`«~°O Ñ≤Å¡Å#∞ QÆ∞iOK« „â◊^ŒÌ
fã¨∞H˘#∞"å_»∞ „â◊=∞Ѩ_‰» Ωõ O_® Z=iH˜ K≥Ok# =ã¨∞=Î Ù#∞, QÆ∞_»Å¤ ∞ XHõ ¢H=õ ∞OÖ’
ÃÑ\˜Oì k. JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯=QÍ P"≥∞ ã¨=∞Ü«∂xfl ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å#∞ á⁄~°∞QÆ∞"åix q_çz
~åÉ’=Ù rq`«=ÚÖ’ (=∞~°}Ï#O`«~° rq`«O) „Ѩ"ÕtOK«_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_çOk. e<£
ܡÚHõ¯ áêã¨~ì ü QÍ~°∞ P"≥∞ ɡa· Å∞Ö’ K≥Ñʨ |_ç# J~Ú^Œ∞=∞Ok |∞kÌQÅÆ Hõ#ºHõÅÖ’
XHõi ÖÏO\˜^xŒ K≥áêÊ_»∞. P"≥∞ `«# nѨOÖ’ #∂<≥ xOѨÙH˘x ÃÑO_ç¡ ‰õΩ=∂~°∞x
Z^Œ∞~˘¯#∞@‰õΩ ã≤^ÑúŒ _¨ #ç k.
P"≥∞ |Å=Ú H©Δ}˜Oz#ѨÙ_»∞ P"≥∞ ‰õΩ@∞O|=Ú`À Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O
QÆ_Ñ» Ö¨ HË áõ È~ÚOk. ZѨC_≥<· å P"≥∞ ‰õΩ@∞O|O`À QÆ_Ñç `≤ Õ ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K≥¿ÑÊ
q+¨Ü∂« Å#∞ q<Õk. "åi áÈ\Ï¡@Å#∞ ã¨iKÌ ¿≥ ÑÊk. ÖË^• "åiH˘~°‰Ωõ XHõ Hõ^#Œä ∞
K«kq qxÑ≤OKÕk. P"≥∞ ~ÀQÆ=Ú P"≥∞#∞ =∞OKåxˆH Ѩiq∞`«O KÕã#≤ ѨÊ\˜H© P"≥∞
`«e¡QÍ `«# ÉÏ^茺`«#∞ q㨇iOK«ÖË^Œ∞. „Ѩu XHõ¯ Ñ≤Å¡"åx`À ZO`« ã¨=∞Ü«∞=Ú
QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ ^À JO`«ã=¨ ∞Ü«∞O "≥zÛOzOk. z=~°QÍ P"≥∞ Hõà§◊ Ö’ ã¨O`À+¨O HõxÑ≤OKÕk.
e<£ `«# WO\˜Ö’x `«# Ѩ~∞° ѨÙÃÑ#· P"≥∞ ‰õΩ@∞O|O JO`å K«∞@∂ì KÕi =Ù#flѨC_»∞
=∞~°}˜OzOk.
„Ѩu XHõ¯~°∞ =∞~°}O H˘~°‰Ωõ ã≤^ÑúŒ _¨ \» ÏxH˜ ã¨=∞Ü«∞O W=fi|_»^∞Œ . <å‰õΩ
`≥eã≤<å KåÖÏ =∞Ok =∞~°}O QÆ∞iOz# =ÚO^Œ∞ TÇ¨Ï ÖˉΩõ O_®<Õ =∞~°}O˜ Kå~°∞.
69
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Hõ#∞Hõ „Ѩu XHõ¯~°∞ Éè∂í q∞ÃÑ#· `«=∞ rq`«O Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ k Jx „QÆÇÏ≤ OKåe. Wk 9
ã¨OIIÅ ~ˆ K«Öò q+¨Ü∞« OÖ’ "åã¨=Î "≥∞#ÿ k. P"≥∞ <Õ#∞ ܡμiy# ÃÑ~°∞Qˆ fiQÆ∞ K≥Ok#
„QÍ=∞OÖ’ x=ã≤OKÕk.
P"≥∞ á⁄~Úº ÃÑ·# q∞~îå~Ú KÕã¨∞Î#flѨC_»∞ ˆ~K«Öò `«e¡ ''XHõ¯HíΔ}O—— W@∞
~°=∞‡x Ñ≤ezOk. JѨC_»∞ P"≥∞ á⁄~Úº g∞^Œ‰Ωõ =Oy q∞~îå~Úx HõÅ∞ѨÙ`«∂ =ÙO_çOk.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ |@ìÅ∞ =∞O@ʼnõΩ JO@∞‰õΩ<åfl~Ú. P"≥∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_ç Ѩ~∞° QÔ uÎOk.
|@ìÅhfl =∞O@Ö’¡ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl~Ú. ~ˆ K«Öò `«O„_ç P"≥∞ Hˆ HõÅ∞ qx Ѩ~∞° QÔ uÎ =zÛ
<ÕÅÃÑ#· P"≥∞#∞ Ѩ_"» ãÕ ≤ J@∞ W@∞ á⁄i¡OKå_»∞. "≥O@<Õ =∞O@Å∞ PiáÈÜ«∂~Ú.
J~Ú`Õ #+¨=ì Ú "å\˜eO¡ k. P"≥∞ â◊s~°OÖ’x áêuHõ ÉèÏQÆO f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_Oç k.
^ŒQ~æÆ Ö° ’x q∞+¨<£ Ǩã≤Ê@ÖòÖ’xH˜ P"≥∞#∞ fã¨∞‰õΩx =zÛ KÕ`<« #·≥ O`« =∞Oz
zH˜`û« #∞ JOkOKå~°∞. J~Ú`Õ `«~∞° "å`« ~ÀAÖ’¡ P"≥∞ Ѩiã≤u÷ WOHÍ kQÆ*ÏiáÈ~Ú
ÉèÜ
í ∞« OHõ~O° QÍ „â◊=∞ Ѩ_Oç k. P"≥∞ "≥^· ∞Œ ºÅ∞ Jã¨O+¨<Ö£ ’x xѨÙ}∞Å`À ã¨O„ѨkOz<å
"åi ã¨ÅǨ =º~°"ú ∞≥ áÿ È~ÚOk. P"≥∞ â◊s~°OÖ’x „^Œ=O JO`å PqÔ~á· È=Ù@ =Å#
|ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ <åÅ∞QÆ= k#O ™êÜ«∞O„`åxH˜ ã¨ÊO^Œ#Å∞ ÖˉΩõ O_® áÈ~ÚOk.
JѨÊ\˜H˜ ~ˆ K«Öò#∞ ~°HOΔ˜ K«_®xH˜ U =∞O^Œ∞Å∞ ÖË=x `≥eã≤áÈ~ÚOk. "åi
‰õΩ@∞O|O JO`å P"≥∞ =∞OK«O K«∞@∂ì xez P"≥∞‰õΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ áê@Å#∞ áê_®~°∞.
XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ `«e¡ P"≥∞#∞ Ñ≤ezOk. J#∞HÀx suQÍ ~ˆ K«Öò ÖËz ‰õÄ~°∞Ûx
"åi`À Hõeã≤ áê@ áê_çOk. `«~∞° "å`« H˘xfl QÆO@Å∞ ã¨Ê $ǨÏÖ’ =ÙO_ç "åà◊§=∞‡`À
=∂@ÖÏ_çOk. `«#O`«@ `å#∞ áê@Å∞ áê_»∞‰õΩOk. =∞~°∞ã¨\ ~˜ ÀA `≥Å"¡ å~°∞*Ï=Ú#
=∞~°ÖÏ P"≥∞ ã¨Ê $Ç¨Ï HÀÖ’Ê~Ú uiy~åx Ö’HÍʼnõΩ "≥o§Ok.
`«~°∞"å`« KåÖÏ ~ÀAʼnõΩ "åi ‰õΩ@∞O|=Ú XHõ ã¨OѶ¨∞@##∞ *Ï˝Ñ¨HõO
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. D Jyfl „Ѩ=∂^ŒO [~°Q_Æ ®xH˜ H˘xfl ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ ~ˆ K«Öò `«#
=ã¨∞=Î ÙÅÖ’ KåÖÏ "å\˜x W`«~∞° ʼnõΩ WKÕÛã≤Ok. XHõ "å~°O ¢H`˜ O« JO^Œ~∂° WO\˜
|Ü«∞@ ‰õÄ~°∞Û#flѨÙ_»∞ PHÍâ◊OÖ’x #Hí„Δ `åÅ#∞ K«∂㨥Π=∞~°}O QÆ∂iÛ „Ѩ™êÎq㨥Î
^Õ=Ùx QÆ∞iOz J_çyOk. J~Ú`Õ P"≥∞ =∞~°}ÏxH˜ ã≤^ÑÌŒ _¨ Oç ^Œx =∂„`«O xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ
K≥Ñʨ ÖË=Ú. `«# áÈHõ_#» ∞ QÆ∞iOz ã¨fi`«Ç¨ QÍ ã≤^ÑúŒ _¨ Oç ^Œx ~°∂_èQô Í K≥Ñʨ ÖË=Ú.
70

8. ã≤^áúŒ ê@∞
["Õi XHõ |eÜ≥∞ÿ # ZÅ¡ÑC¨ _»∂ #=Ùfi`«∂ =ÙO_Õ P~åkèOK«^yŒ # ÉèÏ~°º =∞iÜ«Ú
„¿Ñ=∞QÆey# `«e.¡ P"≥∞‰õΩ rq`«OÖ’ `˘e ^ŒâÖ◊ ’<Õ J<å~ÀQƺO ã¨OÉèqí OzOk.
JѨC_»∞ P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞ 33 ã¨OIIÅ∞. P"≥∞ ~Ô O_»= ‰õΩ=∂~°∞_»∞ QÍÔ~`ü‰Ωõ [#‡xzÛ#
`«~∞° "å`« JHõ™ê‡`«∞QÎ Í J<å~ÀQƺO áêÅ~ÚºOk. "≥Ú^Œ@ P"≥∞ Hõ#∞flÅ∞ <˘Ñ≤ÊQÍ
=ÙO_ç#q. `«~∞° "å`« Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê J#O`«~O° `«ÅÃÑ#· QÆ_Ť» ∞ =zÛ#q. P"≥∞ >ˇeÿ <åÖò
J<Õ B+¨^èŒO`À zH˜`«û „áê~°OaèOKÕk. XHõ "å~°O ֒ѨÖË =∂iÊù<£ "å_Õ ^Œâ◊‰õΩ
KÕiOk. KåÖÏ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« P"≥∞ =∞~°}O˜ zOk.
["ÕiH˜ HÍ#û~ü =ÙO^Œx `≥eã≤#ѨÙ_»∞ P"≥∞ Pâ◊Û~°ºáÈ~ÚOk. P"≥∞ Éè~í ΰ *Ï<£`À
D q^èOŒ QÍ K≥ÑÊ≤ Ok. ''^Õ=Ù_»∞ =∞#=Ú "≥∂Ü«∞ÖËx ^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= ÉèÏ~°O ÃÑ@ì_∞» .
Wk <Õ#∞ "≥∂Ü«∞QÆÅ#x PÜ«∞# `«ÅOKå_»∞. HÍ|\˜ì <Õ#∞ "≥∂Ü«∞QÆÅ#x PÜ«∞#
`«ÅOKå_»∞. HÍ|\˜ì <Õ#∞ "≥∂™êÎ#∞.—— `«# `«e`¡ À D q^èOŒ QÍ K≥ÑÊ≤ Ok. ''J=∂‡ h‰õΩ
`≥Å∞™ê <å rq`«OÖ’ ÃÑ^ŒÌ ÉèÜ í ∞« O U=∞O>Ë <å‰õΩ HÍ#û~ü =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ JO^Œ∞Hˆ
<å‰õΩ HÍ#û~ü =zÛOk Jx qx# Hí} Δ "Õ∞ <å‰õΩ U=∂„`«O ÉèÜ í ∞« O ÖË^∞Œ .—— `«~∞° "å`«
"åà◊§ J=∞‡ ã≤aÖò D q^èOŒ QÍ „"åã≤Ok. ''P"≥∞ ~ÀQÆx~åú~} ° QÆ∂iÛ qx#ѨÙ_»∞
'*Ï<£, J=∂‡ <Õ<gÕ ∞ qKåiOK«_O» ÖË^∞Œ . Hõhflà◊√§ ÃÑ@ì_O» ÖË^∞Œ . W^Õ^À Q˘Ñ¨Ê
Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ J#∞Éè=í =ÚQÍ ÉèÏqOK«_O» ÖË^∞Œ . <Õ#∞ z#fl Ñ≤ÅÖ¡ ÏQÍ =ÙO_ç ã¨O`À+¨OQÍ
=ÙO_®Å#∞‰õΩ<åfl#∞.— ֒֒ѨŠ<Õ#∞ ^Œ∞ódOKå#∞ JÖψQ *Ï<£ ‰õÄ_® ^Œ∞ódOz
=ÙO_»=K«∞Û D Ö’HõOÖ’ QÆOcè~"° ∞≥ #ÿ =ÚMÏÅ`À ZÖÏ =ÙO_»QÅÆ =Ú ?
71
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
["Õi `«# "åºkèx XHõ Ñ≤Å∞ѨÙQÍ ÉèÏqOzOk. `å#∞ „¿Ñq∞OKÕ rq`åxfl
q_çzÃÑ@ì_®xH˜ Jk XHõ Ñ≤Å∞ѨÙ. `«##∞ Q˘Ñ¨ÊQÍ „¿Ñq∞OKÕ ^Õ=Ùx HÀã¨O `«#
‰õΩ@∞OÉÏxfl =ke ÃÑ@∞ì@‰õΩ Jk XHõ Ñ≤Å∞ѨÙ. P"≥∞ „Ѩuk#=Ú ¢H©ã¨∞ΉõΩ
ã¨=∞iÊOK«∞H˘#∞@ =Å# H˘xfl ã¨OIIÅ∞ |ÅO á⁄Ok D Q˘Ñ¨Ê #∂`«# `åºQÍxH˜
ã≤^ŒúѨ_çOk. =∂=¸Å∞QÍ<≥·`Õ P"≥∞ `«# Ñ≤Å¡Å#∞ ZO`À „¿Ñq∞OzOk. J~Ú`Õ
WѨC_»∞ `«#‰õΩ =∞iܡÚHõ Ѩx HõeÊOK«|_çOk - `å#∞ =∞~°}O˜ K«_®xH˜ ã≤^ÑÌŒ _¨ ®e
- "åiHÀã¨O ÉèÏ"À„^ÕHOõ `À `å#∞ „"ÕÖÏ_»‰Äõ _»^∞Œ . á⁄~°∞QÆ∞"å~°∞ `«##∞ QÆ∂iÛ „â◊^ÌŒ
=Ç≤ÏOK«_®xH˜ U~°Ê~°K|« _ç#ѨÙ_»∞ KåÖÏ =∞Ok `«Å∞¡Å∞ H˜+¡ Oì̈ QÍ Ñ¨iQÆ}™˜ êÎ~∞° -
HÍh P"≥∞ "åi ã¨Ç¨ Ü«∂xfl Hõ$`«[`˝ å ѨÓ~°fiHõOQÍ JOwHõiOzOk. á⁄~°∞yO\˜ ¢ãxΑ
ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõOQÍ Jaè#OkOzOk. #=∞‡â◊Hºõ O HÍx q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë `«#
Éèqí +¨º`«∞Î QÆ∞iOz ZѨC_»∂ PO^Àà◊# K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ . P"≥∞ "åºkè„QÆã∞¨ ~Î åÖˇ#· k "≥Ú^ŒÅ∞
=∞~°}O˜ KÕ=~°‰Ωõ U ~°H"õ ∞≥ #ÿ xO^•~ÀѨ} KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . P"≥∞ Hõhfl~°∞ HÍiÛ#@∞¡ Z=~°∂
K«∂_»ÖË^Œ∞.
XHõ~ÀA <Õ#∞ <å ÉèÏ~°º P"≥∞#∞ Ѩ~å=∞i≈OK«∞@‰õΩ =zÛ#ѨÙ_»∞ P"≥∞ Ü«∂HÀ|∞
5Ö’ „"åÜ«∞|_ç# „ѨHÍ~°=Ú P"≥∞ `«ÅÃÑ· <å KÕ`∞« Å∞OK«=∞x J_çyOk. JHõ¯_» D
q^èOŒ QÍ „"åÜ«∞|_ç =ÙOk. ''g∞Ö’ Z=_≥#· #∞ ~Ày Ü«∂ܡμ<å J`«_∞» ã¨OѶ∞¨ ÃÑ^ŒÅÌ #∞
Ñ≤eÑ≤Oz „áê~°#÷ KÕÜ∞« =Öˇ#∞. "å~°∞ J`«xH˜ #∂<≥ ~åã≤ „ѨÉ∞íè =Ù <å=∞OÖ’ „áê~°#÷
KÕÜ«∞=Öˇ#∞.——
H˘xfl k#=ÚÅ `«~∞° "å`« q*Ï˝Ñ#¨ KÕÜÚ« @‰õΩ ["Õi HÀã¨O XHõ P~å^è#Œ #∞
x~°fiÇ≤ÏOKå=Ú. JHõ¯_» =zÛ# [# ã¨=¸Ç¨Ï=Ú xsHíΔ}`À =Ù<åfl~°∞ HÍh
ǨÏ$^ŒÜ∞« ÉèÏ~°O`À =Ù<åfl~°∞. JHõ¯_» =Ù#fl „Ѩu XHõ¯~°∂ Hõhfl~°∞ HÍ~°∞ã¨∞<Î åfl~°∞. K«eOz
áÈ`«∞<åfl~°∞. "Õ∞=∞O^Œ~=° Ú x`«º ^Õ=Ùx ã¨xflkèx =∂ =∞^躌 Ö’ J#∞Éèqí OKå=Ú.
["Õi Qƈ~fl J<Õ "åǨÏ#O ÃÑ· IV-Öˇ·<£ PH˜û[<£`À QÆkÖ’ „Ѩ"ÕtOzOk.
ã¨O`À+¨O`À JO^Œi"≥Ñ· Ù¨ KÕ`∞« Å∂Ñ≤ ‰õÄ~˘Û#∞@‰õΩ „ѨÜ∞« uflOzOk. D Ѩiã≤u÷ x
XHõ á¶È\’Ö’ K«∂âß#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ *Ï<£ =ÚYOÖ’ PO^Àà◊# HõxÑ≤OzOk.
J~Ú`Õ P"≥∞ =ÚY=ÚÖ’ ZO`À "≥Å∞QÆ∞ xsHí} Δ `À ‰õÄ_ç# P#O^ŒO HõxÑ≤OKå~Ú.
72
 ã≤^Œúáê@∞
<Õ#∞ P"≥∞ ÃÑ#· KÕ`∞« Å∞Oz#ѨÙ_»∞ P"≥∞ <å "≥Ñ· Ù¨ #=∞‡HõO`À K«∂z WÖÏ J#flk.
''^Õ=ÙxH˜ JxflÜ«Ú ™ê^躌 "Õ∞ !—— P"≥∞ ^Õ=Ùx z`«OÎ Ö’ `å#∞ ã¨fiã¨`÷ « á⁄O^•ÅO>Ë
`«Ñʨ ‰õΩO_® ã¨fiã¨`÷ « á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ÖË^• K«xáÈ=_®xH˜ ‰õÄ_® ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ ã≤^ÑúŒ _¨ Oç k.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA L^ŒÜ∞« O <Õ#∞ <å ÉèÏ~°º =∞~°ÖÏ ^Œi≈Oz#ѨÙ_»∞ WÖÏ J<åfl=Ú.
''["Õi h H˘~°HÔ #· ^Õ=Ùx z`«=Î ÚÖ’ "Õ∞=Ú #=∞‡Hõ=ÚOzÜ«Ú<åfl=Ú. h=Ù x`«º`«fiO
HÀã¨O ã≤^ÑÌŒ _¨ Üç Ú« <åfl= ? P"≥∞ =∞#™êûHΔ̃ U =∂„`«O QÆkOÌ K«_O» ÖË^xŒ Ü«Ú `«#‰õΩ
ZO`À âßOu =ÙO^ŒxÜ«Ú ''<Õ#∞ ^Õ=Ùx z`åÎxfl JOwHõi™êÎ#∞ Jk U"≥∞<ÿ å ã¨~ˆ
^•xH˜ <Õ#∞ ã≤^OúŒ QÍ =Ù<åfl#∞ Jx ~°∂_èQô Í K≥ÑÊ≤ Ok.—— P ~ÀA ™êÜ«∞OHÍÅ"Õ∞ P"≥∞
=∞~°}˜OzOk.
=∞~°}ÏáêÜ«∞ ã≤u÷ Ö’ #∞#fl =ºH˜Î ^Õ=Ùx`À ã¨=∂^è•#Ѩ_ç `«# rq`«OÖ’x
X_ç^Œ∞_»∞‰õΩÅ#∞ ã¨iKÕã¨∞HÀ=_»=Ú Jk ^Õ=Ùx Hõ$ѨÜÕ∞. Jk "åiH˜ HíΔ=∂Ѩ}
HÀ~°_®xH˜, HíΔq∞OK«_®xH˜ J<å~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# |O^èŒ∞`åfiÅ#∞ [~ÚOK«_®xH˜ áê`«
QÍÜ«∂Å#∞ =∂#∞ÊHÀ=_®xH˜ Jk XHõ `«~∞° }O. J~Ú`Õ P J=HÍâ◊O JO^ŒiH©
~å^Œ∞.
iH± XHõ =∞Oz <≥Ñ· Ù¨ }ºO QÆÅ =„_»Oy ZѨC_»∂ Pã¨=Î ∂ KÕ`« ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å_»∞.
J~Ú`Õ XHõ™êi PÜ«∞# _®Hõ~ì ü ‰õÄ_® ÉèÜ í ∞« Ѩ_OÕ `« „áê}ÏO`«HOõ QÍ P "åºkè ™ÈH˜Ok.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ã¨O`À+¨OQÍ =Ù<åfl_»∞. |Ü«∞@‰õΩ "≥à√◊ `«∂ =㨥Π*’H±û "Õ㥨 Î ã¨O`À+≤㥨 Î
=Ù<åfl_»∞. `«# Ñ≤ÅÅ¡ #∞ „¿Ñq∞OKå_»∞.
J~Ú`Õ XHõ~ÀA PÜ«∞# „ɡ<· £ ÃÇÏ=∞ˆ~*ò KÕ`« =∞~°}O˜ Kå_»∞. PÜ«∞# ÉèÏ~°º
e*ò XHõ\ ˜ #∞O_ç 14 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞ =∞^躌 QÆÅ Zxq∞k =∞Ok ã¨O`å#O XO@iQÍ
q_»∞=|_®¤~∞° . =∂=¸Å∞QÍ<Õ `«# ܡÚHõ¯ k<åxfl „áê~°OaèOKå_»∞. `«# ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂Ô~#Î ∞
L#fl`« áê~îâ° ßÅÖ’ =^ŒÅ_®xH˜ L^ŒÜ∞« O `«fi~°QÍ ÖËKå_»∞. q∞ye# ‰õΩ@∞O|O`À
áê@∞ JÖÏÊǨ~°O Éè∞í lOKå_»∞. ^ŒQ~æÆ Ö° ’ =Ù#fl á¶êºHõsì H˜ L^ÀºQÆO xq∞`«OÎ "≥àϧ_»∞.
"≥à¥◊ Î "≥à¥◊ Î `«Å∞Ѩ٠^ŒQ~æÆ ° xÅ|_ç Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ÖËÑ_¨ O» Ö’ P ~ÀA P"≥∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O
KÕÜ∞« #O^Œ∞‰õΩ Hí=Δ ∂Ѩ} J_çQÍ_»∞. Jk e*ò#∞ KåÖÏ Pâ◊Û~°ºÑ¨izOk. J~Ú`Õ
U^À [~°∞QÆÉ’`«∞O^Œ#fl ã¨OHˆ `åÅ∞ Ug ‰õÄ_® HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
73
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
L^ŒÜ«∞O J~ÚáÈ=Ù ã¨=∞Ü«∂xH˜ *ˇÑ¶π J<Õ ã¨Ç¨Ï L^Àºy iH± f„="≥∞ÿѨ
`«Å<˘Ñ≤Ê`À x~°∞ѨÜ∂≥ QÆOQÍ =Ù#fl ѨiHõ~åÅ ‰õΩѨÊ#∞ J#∞H˘x =ÙO_»@O K«∂âß_»∞.
J`«#∞ Ѩx =∞^躌 Ö’ q„âßOu fã¨∞‰õΩ<Õ =ºHÎ̃ HÍ^Œ∞ Hõ#∞Hõ *ˇÑπ¶ J^Õ^À H˜+¡ Oì̈ QÍ =Ù#fl
Ѩiã≤u÷ Jx „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. PÜ«∞##∞ „H˜O^Œ Ѩ_∞» HÀɡ\ ì˜ =∞~˘Hõix `ÀѨÙ_»∞ |O_çHÀã¨O
Ѩ~∞° QÔ uÎOKå_»∞. H˘xfl xq∞ëêÅ `«~åfi`« iH± ã¨ÊOkOK«_O» ÖË^∞Œ . J`«xx Pã¨∞Ѩ„uH˜
fã¨∞‰õΩx "≥àϧ~°∞ HÍh JѨÊ\˜H© ã¨=∞Ü«∞O ^•\˜áÈ~ÚOk. J^Õ~ÀA ™êÜ«∞OHÍÅO
`«# rq`« `˘e Ѷ∞¨ _çÜ∞« ÅÖ’<Õ =∞~°}O˜ Kå_»∞. „Ѩu XHõ¯~°∂ Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« ÅÜ«∂º~°∞.
ZÃѶ㑠4: „Ѩu~ÀA ã¨=∂^è•# Ѩ_»=∞x ã¨ÅǨ Wã¨∞ÎOk. Jk ‰õÄ_®
''㨥~åºã¨=Î ∞Ü«∞=Ú#‰õΩ =ÚO^Õ——. iH± P Ѩ<Õ KÕã#≤ @∞ìQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. J`«x rq`«OÖ’
Z#fl>ˇ#fl\˜H© 㨥~°∞º_»∞ JãÎ̈q∞OK«_∞» . PÜ«∞# =∞~°}O˜ KÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~åºÉè~í ΰ
e^ŒiÌ =∞^躌 áÈ\Ï¡@ ÖˉΩõ O_® ã¨=∂^è•# =ÚO_çO^Œx J^Õ P"≥∞HÔ O`À <≥=∞‡kxã¨∞OÎ ^Œx
PÜ«∞# ÉèÏ~°º ZѨC_À K≥ÑÊ≤ Ok.
„ÃÑ_¶ £ J<Õ WO[h~°∞ JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= ǨÏ~îå`«∞QÎ Í =∞~°}O˜ Kå_»∞. XHõ~ÀA
L^ŒÜ∞« O x~å‡}ÏÅ#∞ ѨsH˜ãΔ ∞¨ #Î flѨC_»∞ QÆ∞O_≥<˘Ñ≤Ê =zÛOk. ^ŒQ~æÆ Ö° ’ =Ù#fl "≥^· ∞Œ º_»∞
ECG fã≤ QÆ∞O_≥áÈ@∞‰õΩ Wk XHõ ã¨OH ˆ `«=∞x 㨥zOKå_»∞. JO|∞Öˇ<û£ Ñ≤eÑ≤OKå~°∞.
„ÃÑ_¶ £ ÉèÏ~°ºÜ≥∞ÿ # =∂~°~Ôæ \ò#∞ Ñ≤eÑ≤OKå~°∞. P"≥∞ `«fi~°QÍ =zÛOk HÍh Pã¨∞Ѩ„uÖ’
=ÙO_»∞@‰õΩ, Jhfl ã¨~∞° ‰Ì Ωõ x ~å=_®xH˜ uiy WO\˜H˜ "≥o§Ok. H˘xfl Hí} Δ ÏÅ `«~∞° "å`«
„ÃÑ_¶ £ ѨsHΔ̃OKÕ |Å¡ÃÑ· #∞Oz `«#‰õΩ Hõà√◊ §u~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x K≥ÑÊ≤ =¸~°ÛÉù ’Ü«∂_»∞.
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# s`«∞Å∞QÍ PÜ«∞##∞ ~°H˜ΔOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. HÍh Ug
Ѷe¨ OK«Ö^Ë ∞Œ . ǨÏ$^ŒÜ∞« ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ™êOˆHuHõ Jaè=$kú =ÙOk HÍh WOHÍ Jaè=$kú
K≥O^Œ=Åã≤ =ÙOk. ~°HõÎ=Ú Ñ¨Å∞K«# KÕ¿ã ѨiHõ~åÅ∞ <å}º"≥∞ÿ#q HÍ=Ù. QÆO@
֒ѨŠ=∂~°~Ôæ \ò uiy =zÛOk. `«# Éè~í ΰ WHõ U =∂„`«O „|^ŒH_õ <» Õ "å~°#Î ∞ qxOk.
Jk P"≥∞‰õΩ U =∂„`«O #=∞‡â◊Hºõ OQÍ ÖË^∞Œ .
x~å‡}O [~°∞QÆ∞K«∞#fl ã¨÷ÅOÖ’ „ÃѶ_£ K«xáÈÜ«∂_»#fl "å~°Î ^•"å#OÖÏ
"åºÑ≤OzOk. Ѩx JO`å xezáÈ~ÚOk. H˘xfl QÆO@Å ¢H`˜ O« PÜ«∞# Ѩ_áç È~Ú#
ã¨Å÷ OÖ’ ѨÓÅQÆ∞`«∞ÅÎ #∞OKå~°∞. z#fl z#flQÍ =∂@ÖÏ_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. „ÃÑ_¶ £ Z‰õΩ¯=
74
 ã≤^Œúáê@∞
=∂@ÖÏ_Õ =∞x+≤ HÍ^Œ∞. WѨC_»∞ Jk ‰õÄ_® ÖË^∞Œ . PÜ«∞#‰õΩ Q“~°=O ã¨=∞iÊOK«_O»
JO>Ë =∞ø#O =Ç≤ÏOK«_O» HõO>Ë Z‰õΩ¯"≥#· k U=ÚOk.
iH± , „ÃѶ _ £ Å ‰õ Ω ã¨ O Éè í q Oz#@∞¡ J#∞HÀx 㨠= ∞Ü« ∞ OÖ’ =∞~° } O
ã¨OÉèqí Oz#@¡~Ú`Õ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ k„Q̓ùOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë
ÉèÜ
í ∞« O J#∞#k ZO`À ^Œ∂~°O ÖË^∞Œ . [~°‡<£ ~°K~« Ú`« ¢H™˜ êìÑπ¶ |¡"∞£ Ǩ~üì XHõ™êi
WÖÏ ã¨¥zOKå_»∞. =∞#Ö’ KåÖÏ =∞Okq∞ qq^èŒ ~°HÍÖˇ#· ÉÏ^躌 `«Å =Å# XuÎ_Hç ˜
ÉèÜ
í ∞« „ÉèÏO`«∞Å∞ K≥O^Œ∞K«∞<åfl=Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë ~°H} Δí , JÉè„í ^Œ`åÉèÏ=O`À. W@∞=O\˜
rq`«O rqOK«_O» KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒH~õ O° . ZO^Œ∞HõO>Ë ''D rq`«O ã¨O~°H} Δí ÖËxkQÍ
J=QÍǨÏ} ÖËxkQÍ, Ѩ~^° •è º#O HõeyOKÕkQÍ "åã¨=Î O #∞O_ç ^Œ∂~°OQÍ fã¨∞‰õΩx
"≥à§ı kQÍ =Ù#flk.—— Jx PÜ«∞# J<åfl_»∞.
JÖÏÔQ`· Õ Uq∞. U ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <≥<· å =∞~°}ÏxH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ ç =ÙO_®Åx ^•x
J~°÷=∂ ? =∞# QÆ∞iOz# ÖˇHõ¯ JѨÊyOK«_®xH˜ =∞# ã¨$+≤ìHõ~°Î Z^Œ∞@ =∞#O
xÅ∞=QÆÅ=∂ ? rq`«=Ú ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ k. =∞#Ö’ Z=~°"∞≥ <ÿ å U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥<· å
PiÊ"ÕÜ∞« |_»`å=Ú. =∂~°∞¯ ã¨∞"å~°ÖÎ ’ ÜÕ∞ã¨∞ L^ŒÜ∞« =Ú ~å„u "≥∞Å∞‰õΩ=QÍ =ÙO_»=∞x
`≥eÑ≤ÜÚ« <åfl_»∞. ''Z=~°∞ ‰õÄ_® "åi =∞~°} k#=Ú#∞ "åÔ~~°∞QÆ~∞° ——. 10 =∞Ok
Hõ#ºHõÅ LѨ=∂#=ÚÖ’ ''ÃÑO_ç¡ ‰õΩ=∂~°∞_»∞—— uiy =zÛ#ѨÙ_»∞ x~°H¡ Δí ºOQÍ ã≤^áÌŒ ê@∞
ÖˉΩõ O_® =ÙO_Õ"åiH˜ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. JÖÏQÆx =∞#=Ú ZÅ¡ÑC¨ _»∞
ÉèÜ
í ∞« =Ú`À qKå~° =ÚY=ÚÅ`À U^À [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx rqOKåÖÏ ?
=∂iì<£ Å∂^ä~Œ ∞° ~ˆ Ѩ٠D „ѨÑO¨ KåxH˜ JO`«O =zÛ<å D ~ÀA `«#∞ XHõ
"≥ÚHõ¯#∞ <å@∞`å#∞ Jx K≥áêÊ_»∞. =∞Oz ÉèHí QΘ ÅÆ Å∂^ä~Œ ∞° ™êO„Ѩ^•Ü«∞|^ŒOÌ QÍ
K≥Ñʨ |_Õ áê`« <å#∞_ç ''u#∞=Ú, „`åQÆ∞=Ú, ã¨∞dOK«∞=Ú—— ZO^Œ∞HõO>Ë ~ˆ Ѩ٠=∞#O
K«xáÈ=ÙK«∞<åfl=Ú. J#∞^•xH˜ =ºuˆ~H˜. XHõx áê^Œ=ÚÅ∞ <ÕÅg∞^Œ ã≤~÷ O° QÍ =ÙO>Ë
J`«x Hõ#∞flÅ∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú Ñ¨~°Ö’HõO "≥·Ñ¨Ù =ÙO\Ï~Ú. D =∂@ J`«xH˘Hõ
xâ◊ÛÜ«∞`«#∞ „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `åºÅ∞ U=∂„`«O HõkeOK«Ö=Ë Ù J<Õ #=∞‡HÍxfl HõeyOKå~Ú.
J^Õ q^è"Œ ∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ# x`«º`«fiO Ѩ@¡ ‰õÄ_® =ÙO>Ë - =∞#=Ú ^Õ=Ùx KÕ`∞« ÅÖ’
=ÙO_ç Éè„í ^ŒÑ~¨ K° |« _»∞K«∞<åfl=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘x =ÙO>Ë - Jk =∞# rq`åÅÖ’ ‰õÄ_®
75
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
"åã¨=Î O J=Ù`«∞Ok. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ U"≥∞<ÿ å [~°QhÆ =∞#"≥∞`ÿ Õ <≥=∞‡kQÍ =ÙO\Ï=Ú.
ZO^Œ∞HõO>Ë ^ÕxHÔ <· å ã≤^OúŒ QÍ =ÙO_»@O J#∞#k =∞# ^Œ$HõÊ^ä=Œ Ú.
P~À<£ =∞iÜ«Ú H“nä "åi U_»∞ =∞Ok Ü«∞ø=#ã¨∞Ö÷ #·ˇ Ñ≤ÅÅ¡ `À FÇ≤ÏÜ≥∂
#∞O_ç Ü«Ú^ŒúOÖ’ <åâ◊#"≥∞ÿ# ǨϟO_»∞~åãπ J#∞ „Ѩ^ÕâßxH˜ "≥o§#ѨÙ_»∞ KåÖÏ
Jã¨ÇϨ #=ÚQÍ =ÙO_çOk. 1994 ã¨OIIÖ’ „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `«º â◊~} ° ÏÅÜ«∞OÖ’ "≥∞<˘<≥\· ò
ã¨OѶ∞¨ ã¨fiK«ÛOù ^Œ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ "åi |ã¨∞û xO_® ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕÜÚ« ™ê=∞„y`À ~À_»∞ä Ñ<· Õ
=ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ ÃãO„@Öò J"≥∞iHÍ "å~°∞ JHõ¯_» [iˆQ Ç≤ÏOã¨Å#∞
QÆ∂iÛ *Ï„QÆ`QΫ Í =ÙO_»=∞x ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. WѨC_»∞ "å~°∞ ^ŒH} Δ̃ =Ú#‰õΩ „ѨÜ∂« }O
KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.
Ü«Ú^Œú ÉÏkè`∞« Å ã¨Ç¨ Ü«∂~°O÷ "≥à§ı "åǨÏ<åÅ "≥O@ XHõ ~åRO #∞O_ç =∞~˘Hõ
~å„ëêìxH˜ „ѨÜ∂« }˜Oz `«~∞° "å`« U ã¨OѶ∞¨ @# ÖˉΩõ O_» "≥∞H˜ûHÀ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ
KåÖÏ "å~°=ÚÅ `«~åfi`« XHõ L^ŒÜ∞« HÍÅO >ˇQ∞Æ ã≤QÅÆ Ê J<Õ „áêO`«OÖ’ Ѩ~fi° `åÅ
=∞^躌 =Ù#fl ^•iÖ’ #∞O_ç kˆQ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `«ºO ã¨OÉèqí OzOk. "åi
‰õΩ=∂Ô~ÂÎ Ã+s¡ D q^èOŒ QÍ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok.
<Õ#∞ x„^ŒÖ’ *’QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ =∂ <å#fl "åǨÏ#O ܡÚHõ¯ „ÉˉΩõ Å#∞
Hõ+¨ìO`À "ÕQÆOQÍ "Õã¨∞Î<åfl_»∞. =∂ J=∞‡QÍ~°∞, =∞O_ç W~°∞=Ù~°∞
ÉèÜí ∞« =Ú`À ''„ÉˉΩõ Å∞ Ѩ_@» O ÖË^• ?—— Jx J_çQÍ~°∞. "≥O@<Õ <Õ#∞
ÖËz ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. <å x„^Œ JO`å áÈ~ÚOk. =∂ <å#flQÍ~°∞ "≥O@<Õ
["åa=fiÖË^∞Œ . `«~∞° "å`« PO^Àà◊#`À J=Ù#∞ Jx ["åazÛ HÍ~°∞
ܡÚHõ¯ CB x QÆ\ Qì̃ Í Ñ¨@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. =∂ "≥#∞Hõ =∂ ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° Å∞
=∞~˘Hõ "åǨÏ#=Ú#∞ #_»∞ѨÙK«∞O_ç<å~°∞. Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À =∂
P#fl "åiH˜ K≥áêÊ_»∞. ''„áêi÷OK«O_ç—— Jx „áê^èÜ Õ ∞« Ѩ_®¤_∞» .''QÆ\ Qì̃ Í
„áêi÷OK«O_ç—— Jx Hˆ Hõ "Õâß_»∞.
"Õ∞=Ú "ÕQÍxfl JO^Œ∞‰õΩx =∞Å∞Ѩ٠^•@=Åã≤ =ÙOk. XHõ "≥Ñ· Ù¨
ÃÑ^ŒÌ ~åuQÀ_» =ÙOk =∞~˘Hõ "≥Ñ· Ù¨ Ö’Ü«∞ =ÙOk. "Õ∞=Ú =∂ <å#fl`À
QÀ_£"Ñ·≥ Ù¨ áÈx=fi=∞x K≥áêÊ=Ú. Jk ‰õÄ_® „Ѩ=∂^Œ"∞Õ Jx =∂‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. HÍh =∂ <å#fl "åǨÏ<åxfl P q^èOŒ QÍ PѨÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞.
76
 ã≤^Œúáê@∞
"Õ∞=Ú WOHÍ "ÕQOÆ QÍ "≥àϧ=Ú. JHõ™ê‡`«∞QÎ Í ~À_»∞¤ "≥Ñ· Ù¨ xez=Ù#fl
"åǨÏ#OÖ’H˜ ~åà◊√§ xOѨÙ`«∞#fl =º‰õΩÅÎ ÃÑ· Ѩ_É» ’Ü«∂=Ú. <å#flQÍ~°∞
^•xH˜ H˘_»`å~°x `≥eÑ≤ "åǨÏ<åxfl Z‰õΩ¯=QÍ =}˜HO˜ Kå~°∞. ^•x
K«∞@∞ì uѨÊ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz K«∂_»QÍ ã‘ìiOQ∑ ÃÑ·# xÜ«∞O„`«}
HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. =∂~°æO `«Ñ≤ÊáÈÜ«∂_»∞. ''=∞#=Ú x`«º`«fiOÖ’xH˜
áÈ`«∞<åfl=Ú !—— Jx QÆ\ Qì˜ Í JiKå_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åǨÏ#O
K«¢HÍÅ∞ <ÕÅÃÑ#· ∞O_ç ÃÑH· ˜ ÖËã∞¨ #Î fl@∞ì QÆ=∞xOKå_»∞. ~åà◊√§ =∂ g∞^Œ
Ѩ_®¤~Ú. "åǨÏ#O ܡÚHõ¯ QÍA =ÚHõ¯Å∞ JO`«\Ï K≥ki Ѩ_®¤~Ú. P
`«~∞° "å`« <å‰õΩ Ug∞ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
Z`≥#ÂÎ H˘O_»ÃÑ· #∞O_ç *ÏiѨ_#ç `«~∞° "å`« Ã+s¡ ™È^Œ~∞° Å∞ P"≥∞, P"≥∞ ã¨ÇϨ Ÿ^ŒsÅ∞
f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_#ç @∞¡ QÆ=∞xOKå~°∞. HÍh "å~°∞ r=O`À =Ù<åfl~°∞. J^Œ∞ƒù`« suQÍ
P "åǨÏ#O |Å"≥∞#ÿ ֒ǨÏO`À KÕÜ∞« |_ç#O^Œ∞# - "å~°∞ `«=Ú‡#∞ `å=Ú f„="≥∞#ÿ
Ѩi}Ï=∂Å #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. P"≥∞ ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° Å#∞ K«∂z xã¨ûǨÜ«Ú~åeQÍ
=ÙO_»Hõ Ã+s¡ P"≥∞ ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~∞° Å "≥Ñ· Ù¨ „áê‰õΩ`«∂ =zÛOk. "å~°∞ =∞~°}O˜ K«∞K«∞#fl
"åi `«ex¡ D q^èOŒ QÍ P^ŒiOKå~°∞.
J=∂‡ KåÖÏ Hõ+¨ìOQÍ âßfiã≤ã¨∞ÎOk. P"≥∞ ZO`À PO^Àà◊#Ö’
xã¨ûǨÜ«∞ ã≤u÷ Ö’ =Ù<åfl~°∞. <Õ#∞ =∂ J=∞‡`À ''J=∂‡ "Õ∞=∞O`å
x#∞fl „¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl=Ú—— Jx K≥áêÊ#∞. P"≥∞ XHõ¯Hí} Δ O <å"≥Ñ· Ù¨ f„=OQÍ
K«∂ã≤Ok HÍh `«~°∞"å`« â◊¥#ºOÖ’H˜ "≥o§áÈ~ÚOk. JѨC_»∞
<å#fl‰õÄ_® J=∞‡‰õΩ H˘xfl J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ xs˚=OQÍ Ñ¨_=ç ÙO_»@O
K«∂âß#∞. <å QÆ∞O_≥ *ÏiáÈ~ÚOk - <å#flQÍ~°∞ KåÖÏ |ÅOQÍ
=ÙO_ç ZѨC_»∂ P^ŒiOKÕ"å~°∞ - ZšѨC_»∞ =∂ HÀã¨O xez
=ÙO_Õ"å~°∞.
P"≥∞ `«# `«e"¡ Ñ·≥ Ù¨ K«∂z ''P"≥∞#∞ áÈx=fiO_ç—— Jx K≥Ñʨ _®xH˜ ZO`À „â◊q∞OzOk.
`«~∞° "å`« P"≥∞ P q^èOŒ QÍ KÕãO≤ k.
<Õ#∞ KåÖÏ ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤#∞. ''J=∂‡ rqOK«∞ ! ^ŒÜ∞« KÕã≤ rqOK«∞ !——
77
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Jx QÆ\ Qì̃ Í J~°"åÅxÑ≤OzOk. =∞~À"≥Ñ· Ù¨ P"≥∞ áÈ`Õ<Õ =∞Ozk.
`˘O^Œ~Q° Í D ÉÏ^èŒ #∞O_ç LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^Œ∞`«∞Ok JxÑ≤OzOk.
<Õ#∞ P"≥∞`À h=Ù "≥à§◊ _»"∞Õ =∞Ozk. =∞#=∞O^Œ~O° =∞~°ÖÏ XHõ~ÀA
`«Ñʨ Hõ HõÅ∞ã¨∞‰õΩO\ÏO Jx "åQÍÌ#O KÕâß~°∞. `«~∞° "å`« <å ^ŒQ~æÆ °
=Ù#fl =∞~°}ÏxH˜ ã¨g∞ѨOQÍ =Ù#fl <å ã¨ÇϨ Ÿ^Œi "Õ∞i "≥Ñ· Ù¨ uiQÍ#∞.
ã¨=Ú^•~ÚOK«∞@‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå#∞. =∞~°ÖÏ J=∞‡"≥·Ñ¨Ù uiy
K«∂z#ѨÙ_»∞ P"≥∞ JѨC_Õ uiy~åx Ö’HÍʼnõΩ "≥o§áÈ~ÚOk. P"≥∞
„ѨH¯õ <Õ KåÖÏ ¿ãѨ٠"≥∂HõiOz <å ^Œ∞óYO JO`å q∞Oy"Õâß#∞.
P~À<£ Hˆ nä `«Ñʨ |ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl „Ѩu XHõ¯~°∞ „|uHÍ~°∞. HÍh `«~∞° "å`« ~ÀAÅÖ’
~å„`«∞Å∞ ZO`À ÉèÜ í ∞« ÃÑ>Ëqì . >ˇQ∞Æ ã≤QÅÆ ÊÖ’ #∞#fl „ѨÉ∞íè `«fi Pã¨∞Ѩ„uÖ’ Ã+s¡ P"≥∞
ã¨ÇϨ Ÿ^ŒsÅ∞ KåÖÏ Ñ¨sHíÅΔ ∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx XHõ\ ˜ `«~∞° "å`« =∞~˘Hõ â◊G zH˜`û« Å∞
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "≥·^Œº=Ú "åiH˜ ÉÏ^èŒ #∞O_ç LѨâ◊=∞#O HõeÊOzOk. HÍh
~å„`«∞ÅÖ’ ÉèÜ í ∞« O Q˘ÖËÊ *Ï˝ÑH¨ ÍÅ#∞ "åi =∞#ã¨∞ÅÖ’ #∞O_ç Ug `«∞_çzÃÑ@ìÖHË õ
áÈÜ«∂~Ú. "åi "≥∞^Œ_∞» "≥Ú^Œ∞ÉÌ Ïi#@¡~ÚOk. "åi `«e^¡ OŒ „_»∞Å ^ÕÇ¨ Å∞ Ü«Ú<≥>· _ˇ £
¿ã\ì òûÖ’ Éè∂í ™ê÷Ñ#¨ KÕÜ∞« _®xH˜ `≥zÛ#O^Œ∞=Å# P"≥∞ "åi ^ÕÇ¨ Å#∞ K«∂z#O^Œ∞=Å#
<≥=∞‡k á⁄OkOk. "åi~°∞=Ù~°∞ ^Õ=Ùx ã¨xflkèH˜ KÕ~_° ®xH˜ ã≤^ÑÌŒ _¨ #ç "å~°x Ã+s¡H˜
`≥Å∞ã¨∞.
<Õ#∞ <å#flQÍi ¿Ñ\˜H#õ ∞ K«∂ã≤#ѨÙ_»∞ Q˘Ñ¨Ê ã¨=∂^è•#O <å P`«‡Ö’
HõeyOk. PÜ«∞# =ÚY=ÚÖ’ Ѩ~°Ö’HõO HõxÑ≤OzOk. PÜ«∞#
=ÚY=ÚÖ’ Z#fl_»∂ HõxÑ≤OK«x ã¨O`«$Ñ≤Î HõxÑ≤OzOk. <Õ#∞ J=∞‡"≥Ñ· Ù¨
K«∂z#ѨC_»∞ ‰õÄ_® J^Õ ÉèÏ=#. "å~°∞ ZO`À ã¨O`À+¨OQÍ
HõxÑ≤OKå~°∞. "åi~°∞=Ù~°∞ Ѩ~Ö° ’HõOÖ’ =Ù<åfl~°#_»OÖ’ U =∂„`«O
ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ .
78

9. Ñ„ =¨ ∂^Œ=ÚÅ∞
Ѩk ã¨OII QÆ_zç <å ‰õÄ_® „Ѩ[Å∞ Ç≤ÏÅ¡s ‰õΩ=∂~°∞x K«∂z ''âßfi㨠P_»Hõ
ÉÏ^èÑŒ _¨ #ç =ºHÎ̃ W`«_<Õ å ?—— Jx J_»∞QÆ∞`å~°∞.
"Õ∞=Ú K«iÛÖ’ ‰õÄ~°∞Û#flѨC_»∞ P~å^è#Œ =∞^躌 Ö’ XHõ ѨiKå~°‰Ωõ _»∞
=zÛ =∞=Ú‡Å#∞ |Ü«∞@‰õΩ Ñ≤eKå_»∞. Ñ≤ÅÅ¡ ã¨O~°H} Δí Hˆ O„^ŒOÖ’
#∞#fl =∂ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ *ËiÜ«∞ãπ âßfiã≤OK«_®xH˜ Hõ+ì̈Ѩ_»∞`«∞<åfl_»x
`≥eã≤Ok. =∂‰õΩ `≥eã≤# =∞iܡÚHõ =ÚQÆ∞~æ ∞° =º‰õΩÅÎ `À xq∞ëêÅÖ’
"Õ∞=Ú JHõ¯_»‰Ωõ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl=Ú. =ÚQÆ∞iæ Ö’ W^Œ~Ì ∞° "≥^· ∞Œ ºÅ∞ XHõ~∞°
#~°∞û. "≥O@<Õ "å~°∞ âßfiã¨HÀâ◊=Ú `≥~K° ∞« @‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞ HÍh
H˘OK≥O `≥~°=QÍ<Õ P ÉÏÅ∞_»∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ U_»∞ã¨∞Î<åfl_»∞. =∞^茺
=∞^茺֒ =∞ø#OQÍ =ÙO@∞<åfl_»∞. "≥·^Œº |O^Œ=Ú PÜ«∞# â◊s~°O
JO`«\ ˜`À áÈ~å_»∞`«∂ JѨC_»Ñ¨C_»∂ PÜ«∞# "≥#∞Hõ ÉèÏQÆ=Ú#∞
Q˘O`«∞#∞ x=Ú~°∞`«∞<åfl~°∞.
*ËiÜ«∞ãπ‰õΩ `˘q∞‡k <≥ÅÅ∞. HÍh P~ÀQÀº=O`«"≥∞ÿ# tâ◊√=Ù.
ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO@∂ `«# K«∞@∂ì =Ù#fl „Ѩ^âÕ ßxfl „áêˆH"å_»∞. PÜ«∞#‰õΩ
W+¨"ì ∞≥ #ÿ „áêHõ_O» U=∞O>Ë „ѨH¯õ ʼnõΩ ^˘~°_¡ O» . D q^èOŒ QÍ P Ñ≤Å"¡ å_»∞
ZHõ ¯ _ç H ˜ HÍ"åÅO>Ë JHõ ¯ _ç H ˜ "≥ à ı § "å_» ∞ . U^≥ · < å P@=㨠∞ Î = Ù
`≥K∞« ÛHÀ=_®xH˜ D q^èOŒ QÍ "≥o§ `≥K∞« ÛH˘x "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩx ^•xx
K«∂㨥Π=ÙO_Õ"å_»∞ - ÖË^• `«# KÕu „"Õà√◊ § U q^èOŒ QÍ Hõkeã¨∞#Î fl"≥∂
79
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ѨsH˜OΔ KÕ"å_»∞. P ~ÀA L^ŒÜ∞« O <ÕÅg∞^Œ P_»∞‰õΩO@∂ =Ù#flѨC_»∞
㨠O ~° H í Δ } ˆ H O„^Œ Láê^è • ºÜ« Ú x P ÉÏÅ∞_» ∞ âßfiã≤ O K« _ ®xH˜
Hõ+Ñì¨ _¨ ∞» K«∞<åfl_»x QÆ∞iÎOzOk. J^Œ$+¨=ì âß`«∞Î "≥O@<Õ ã¨Ç¨ Ü«∞O H˘~°‰Ωõ
ѨOÑ≤OzOk.
P =ÚQÆ∞æ~°∞ "≥·^Œº |$O^Œ=Ú PÜ«∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞Åx
áÈ~å_»∞`«∞<åfl "åiH˜ KÕ`« HÍ=_»O ÖË^xŒ „QÆÇÏ≤ OKå~°∞. WѨC_»∞ PÜ«∞#
U =∂„`«O TÑ≤i Ñ‘ÅÛÖËHõ áÈ`«∞<åfl_»∞. ZѨC_À XHõ™êi QÍe Ñ‘eÛ<å
‰õÄ_® `«y#O`« PH˜û[<£ JO^Œ_O» ÖË^∞Œ . XHõ JO|∞Öˇ<û£ #∞ Ñ≤eKå~°∞.
Jk =zÛ#ѨÙ_»∞ <å Éèí~°Î „\Ïqãπ, <Õ#∞ *ËiÜ«∞ãπ`À áê@∞ Zyi
‰õÄ~°∞Û<åfl=Ú.
Pã¨∞Ѩ„uH˜ "≥à√◊ `«∞#flѨC_»∞ ‰õÄ_® D "≥^· ºŒ |$O^Œ=Ú J`«xH˜ âßfiã¨
JOkOK«∞@‰õΩ „ѨÜ∞« `«flO KÕ㥨 <Î Õ =Ù<åfl~°∞. J`«xÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ#∞
‰õΩΔ }‚OQÍ QÆ=∞xã¨∞<Î åfl~°∞. ^Œ∞~°^$Œ +ì̈O U=∞O>Ë J`«x âßfi㨉Ωõ J_»O¤ H˜
U^À Hõ#∞HÀ¯ÖËHáõ ÈÜ«∂=Ú. PǨ~°=Ú ? U^≥<· å Ѩ_x» ^• ? "Õ∞=Ú
"≥^· ºŒ xѨÙ}∞_ç =^Œ‰Ì Ωõ "≥à§ı ֒Ѩ٠âßfi㨠ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ PyáÈ`«∞O^• ?
"åǨÏ#OÖ’ =ÚO^Œ∞ ã‘@∞Ö’ ‰õÄ~°∞Û#flѨÊ\˜H© <å ‰õΩ=∂~°∞x <Õ#∞
K« ∂ _» Ö Ë H õ á È`« ∞ <åfl#∞. HÍh J`« x |ÅÇ‘ Ï #"≥ ∞ ÿ # 㨠fi ~åxfl
q#QÆÅ∞`«∞<åfl#∞. JѨC_»ÑC¨ _»∞ U_»∞Ѩ٠qxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∞^躌 =∞^躌 Ö’
J`«x n~°"… ∞≥ #ÿ =∞ø#O ##∞fl ÉèÜ í ∞« ÃÑ_»∞`«∞Ok. "≥^· ºŒ |$O^ŒO `«~∞° "å`«
Uq∞ KÕÜ∂« ÖÏ Jx =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<Õ =∂@Å∞ q#|_»∞`«∞<åfl~Ú. <Õ#∞
Ug∞ KÕÜ«∞ÖËx xã¨ûǨÜ«∞`«Ö’ =Ù<åfl#∞. ֒֒ѨŠPÜ«∞##∞
~°HOΔ̃ K«=∞x ^Õ=ÙxH˜ „áê~°#ú KÕã∞¨ <Î åfl#∞.
"Õ∞=Ú Pã¨∞Ѩ„uH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl=Ú. *ËiÜ«∞ãπ#∞ HÍáê_»\ÏxH˜ áÈ~å@O
H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. „\Ïqãπ#∞ ##∞fl „ѨH¯õ ‰õΩ Ñ≤ez =ÚO^Œ\ ˜ K«i„`«#∞
QÆ∂iÛ „Ѩâfl◊ Å∞ J_çQÍ~°∞. WOHÍ ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ K«~Û° Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ
=Ù<åfl~Ú. "å~°∞ *ËiÜ«∞ãπ‰Ωõ ZHõû-ˆ~ fÜ«∞_®xH˜ ã≤^OúŒ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
80
 „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞
JѨC_»∞ XHõ~∞° D q^èOŒ QÍ JiKå~°∞. ''Jk áÈ~ÚOk ! Jk |Ü«∞@‰õΩ
"≥o§áÈ~ÚOk——. "Õ∞=Ú |Ü«∞@‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQ`åÎ=Ú. =∂ ‰õΩ=∂~°∞_»∞
n#OQÍ #~°∞û KÕuÖ’ U_»∞ã¨∞<Î åfl_»∞. XHõ z#fl ѨÙãÎ̈HÍÅ ÃÑÖ¶ òÊù ܡÚHõ¯
J@ìÃÑ>ì̌`À XHõ ֒ǨÏѨ٠H˜Ñ¡ π J=∞~åÛ_»∞. ^•xx J`«_∞» <À\˜Ö’
ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞.
D â◊√Éè"í å~°Î ѨOK«∞H˘#∞@‰õΩ "Õ∞=Ú =∂ ã¨OѶ∞¨ =Ú#∞ Ñ≤eKÕ ã¨iHˆ
P~å^è#Œ =Úyã≤O^Œx K≥áêÊ~°∞. HÍh J^Õ JO`å HÍ^Œ∞. =∂ ‰õΩ=∂~°∞_ç
H˘~°‰Ωõ „áê~°#÷ KÕÜ∞« _»O ^•fi~å P~å^è#Œ =Úyã≤Ok. =∞iÜ«Ú P
~ÀA #∞O_ç, „áê~°÷#Ö’ ZO`« â◊H˜Î =ÙO^À <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë =∞~°}O`À áÈ~å@OÖ’ P â◊Hˆ Î J`«xx q_çÑO≤ zO^Œx
<Õ#∞ |ÅOQÍ #=∂‡#∞ - #=Ú‡K«∞<åfl#∞.
„Ѩu XHõ¯~°∞ J^Œ$+¨=ì O`«∞Å∞ HÍ~°∞. Zqe<£ J#∞ ¢ãΑ `«# |O^è=Œ ÙÅ =^Œ‰Ì Ωõ HÔ #_®Ö’x
á⁄ÖÏxH˜ "≥o§# `«~∞° "å`« P"≥∞ `«# ã¨fiO`« a_»Å¤ <Õ ã¨O~°HOΔ˜ K«Ö^Ë ∞Œ HÍh á⁄~°∞"åiÖ’
ã¨QOÆ =∞Ok ÃÑ· „â◊^úŒ Hõey =ÙOk. XHõ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« Hõey# ZѨC_»∂ ã¨O`À+¨OQÍ
=ÙO_®Åx PtOK«∞ Ü«Ú=u Ñ≤ÅÅ¡ O`å `«# K«∞@∂ì =∞O^ŒÖÏ KÕ~ˆ ÖÏ PHõ@∞ìH˘#flk.
ZѨC_≥·`Õ P"≥∞ WO\˜ Ѩx KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® ã¨Ç¨Ü«∞HÍ~°º¢Hõ=∂ÅÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
=ÙO@∞O^À JѨC_»∞ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ |O^è∞Œ =ÙÅ`À P_»∞‰õΩO@∂ HõxÑ≤OKÕk.
KåÖÏ™ê~°∞¡ "å~°∞ "åi á⁄ÅO „ѨHõ¯<Õ =Ù#fl #kÖ’ QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. Zqe<£
P"≥∞`À #∞#fl "å~°O^Œ~∂° `«_=» ‰õÄ_»^xŒ +¨~`° ∞« ÃÑ\Ïì~∞° . J~Ú`Õ „Ѩ"åǨÏ=Ú |ÅOQÍ
=ÙO_ç ã¨∞_çQÆ∞O_®Å∞ U~°Ê_»∞`«∂ =ÙO_ç#q. 1982 "Õã¨qHÍÅO KåÖÏ ZO_»Å∞
=ÙO_ç D`«‰Ωõ "≥o`Õ<À K«Åx¡ h\˜Ö’ P_»∞‰õΩO>Ë<À ZO_» #∞O_ç LѨâ=◊ ∞#O HõeQˆ k.
P q^èOŒ QÍ h\˜Ö’ #_»"åÅxÑ≤OKÕk.
Zqe<£ "≥Ú^Œ@ "åi ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À, |O^è∞Œ =ÙÅ`À Hõeã≤ "≥àϧÅ#∞HÀÖË^∞Œ .
J~Ú`Õ XHõ~ÀA ZO_» #∞O_ç LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^Œ∞@‰õΩ xq∞ëêÖ’¡ `«Ü∂« ~Ô · |Ü«∞Å∞
„áêO`«OÖ’ `å_»∞ ÖψQ P@‰õΩ LѨ¢Hqõ ∞OKå~°∞. J~Ú`Õ P"≥∞`À áê@∞ P_»∞`«∂
=Ù#fl"å~°∞ WOHÍ H˘OK≥O =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o`Õ Wã¨∞Hõ u<≥flÅ∞<åfl~Ú. JHõ¯_» D P@
81
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
P_ç`Õ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx ã¨ÅǨ WKåÛ~°∞. Zqe<£ "å~°O^Œi HõO>Ë á⁄_»"#·≥ k HÍ|\˜ì
á⁄\ì̃QÍ =Ù#fl"å~°∞ ¢HO˜ ^Œ Ѩ_‰» Ωõ O_» *Ï„QÆ`Ϋ =Ç≤ÏOzOk.
=∞^蕺ǨÏfl Éè’[# ã¨=∞Ü«∂xH˜ Zqe<£ J^Õ ^•iÖ’ "≥#∞Hõ‰Ωõ =∞o§Ok -
JÖÏQÆ =㨥ΠJ#∞‰õΩ#flk - XHõ z#fl J=∂‡~Ú KÕ`∞« Å∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ x ~å"åÅ#∞‰õΩ#flk.
^•i =∞^躌 Ö’ „Ѩ"åǨÏOÖ’ =ÚQÆ∞~æ ∞° J#∞HÀ‰õΩO_® ã¨∞_çQ∞Æ O_»OÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞.
q∞ye# Ñ≤ÅÅ¡ O`å Wã¨∞Hõ u<≥flÅ ÃÑ#· =Ù<åfl~°∞. D =ÚQÆ∞~æ ∞° xÅ^˘‰õΩ¯H˘#∞@‰õΩ
Ѩ_áÕ ê@¡#∞ K«∂z "å~°∞ ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« ÅÜ«∂º~°∞. J^Œ$+ì̈ =âß`«∞Î JHõ¯_» =Ù#fl XHõ
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ "åi Hˆ HõÅ∞ qx Ѩ~∞° QÔ `«∞‰Î Ωõ x =zÛ "åix ~°HOΔ̃ K«_®xH˜ #kÖ’H˜ D`«
H˘_»∞`«∂ "≥àϧ_»∞. J~Ú`Õ P =ÚQÆ∞~æ ∞° Hõeã≤ Hõ@∞ìQÍ =Ù#flO^Œ∞# J`«xH˜ JkèHõ
ÉèÏ~°"∞≥ ÿ PÜ«∂ã¨Ñ_¨ ®¤_∞» . ''Z=~À XHõ~∞° "≥#∞Hõ‰Ωõ "≥àϧe - <Õ#∞ ~°HOΔ̃ K«Ö#Ë ∞ !——
Jx JiKå_»∞. JѨC_»∞ Zqe<£ `«# Ѩ@∞ì#∞ ã¨_e» Oz q∞ye# W^ŒiÌ x Hˆ =Δ ∞OQÍ
ѨOÑ≤OK«_®xH˜ ã¨OHõeÊOzOk.
P Ü«∞ø=#ã¨∞_÷ ∞» "åi^ŒiÌ x X_»∞Ö¤ ’ =ke `«fi~°QÍ Zqe<£ HÀã¨O hà◊§Ö’H˜
kQÍ_»∞. J~Ú`Õ JѨÊ\˜Hˆ KåÖÏ PÅ㨺O J~ÚOk. P"≥∞ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . KåÖÏ
=∞Ok =zÛ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕâß~°∞ HÍh z=iH˜ Zqe<£ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ‰õÄ_® xâıÛ+¨μÖì ·ˇ
#=∞‡ÖËHõ =∞ø#OQÍ xezáÈÜ«∂~°∞.
KåÖÏ =O^ŒÅ J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ XHõ K≥@∞ì‰Ωõ J`«∞‰õΩ¯x Zqe<£ ^ÕÇϨ =Ú
=ÙO_»@O "å~°∞ K«∂âß~°∞. Pâ◊Û~°ºHõ~O° QÍ P"≥∞ =ÚYOÖ’ Z@∞=O\˜ ÉèÜ í ∞« O ÖË^∞Œ .
JO`« Hõ+Oì¨ Ö’ ‰õÄ_® `«#∞ rqOKåÅx „ѨÜ∞« `«flO KÕãO≤ k HÍh ã¨ÑŨ¶ O HÍÖË^∞Œ .
HÍh P"≥∞ =ÚY=Ú <≥=∞‡k`À „ѨHÍtOzOk.
„Ѩ=∂^•Å∞ =™êÎ~Ú. H˘xflO\˜x x~ÀkèOK«=K«∞Û J#fl@∞¡QÍ =ÙO\Ï~Ú.
H˘xflO\˜x x~ÀkèOK«ÖË=Ú. ''J#=ã¨~°"≥∞ÿ#—— =∞~°}O q+¨Ü«∞OÖ’ P q^èŒOQÍ
=∞~°}O˜ z# =ºHÎ̃H˜ HíqΔ ∞OK«‰Äõ _»^xŒ J#∞‰õΩO\Ï=Ú. H˘xfl™ê~°∞¡ =∞# á⁄~°áê@¡#∞
|\ì̃ P q^èOŒ QÍ<Õ `«Å∞™êÎ=Ú. =ÚO^Œ∞ ^•i Hõ#|_»#ѨC_»∞ =∞# ܡÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ∞« O
ã¨=∂^è•#O HÀã¨O „áê‰õΩÖÏ_»∞`«∞Ok. =∞#=Ú ^•x ^•fi~å =KÕÛ W`«~° ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ
82
 „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞
HÀã¨O „áêi÷™êÎ=Ú - =ÚYºOQÍ =∞#‰õΩ KÕ^∞Œ J#∞Éè"í åÅ∞ q∞yÖËÛ â’^è#Œ q+¨Ü∞« OÖ’
ÖË^• =∞#Å#∞ =∞#=Ú xOkOK«∞‰õΩ<Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õΩÑ¡ OΨ QÍ K≥áêÊÅO>Ë =∞#Å#∞
ÉÏ^èŒ #∞O_ç q=ÚH˜Î HõeyOK«ÖxË ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O [iy#ѨÙ_»∞ Jk =∞#Å#∞
^Õ=Ùx ǨÏã¨=Î ÚÅÖ’H˜ #_çÑã≤ ∞¨ OÎ k. ÖË^• x~åâß x„ã¨ÊǨÏʼnõΩ Ö’#∞ KÕã∞¨ OÎ k. =∞#=Ú
Z@∞=O\˜ J=HÍâ◊O W™êÎ"∂≥ J@∞=O\˜k [~°∞QÆ∞`«∞Ok - Hõ~Ô <£ q+¨Ü∞« OÖ’ D
¢HO˜ k *Ï˝ÑH¨ Oõ ^•xx `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k.
ÃÇÏ· u Ö’x XHõ q∞+¨h Hõ~Ô <£. P"≥∞ `«=∞ 3 <≥ÅÅ ‰õΩ=∂Ô~ΠǨÏ<åfl#∞ XHõ
ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ „Ѩ=∂^ŒOÖ’ "åi WO\˜Ö’<Õ HÀÖ’Ê~ÚOk.
XHõ =∞^蕺ǨÏflO <å Éèí~°Î `«# Ѩx #∞O_ç =™êÎ_»x Z^Œ∞~°∞
K«∂ã¨∞#Î flѨC_»∞ <å ‰õΩ=∂Ô~‰Î Ωõ ™êfl#O KÕ~ÚOK«∞@‰õΩ á⁄~¸º ÃÑ#·
"Õ_ç hà◊§#∞ =ÙOKå#∞. P"≥∞‰õΩ ™êfl#O KÕ~ÚOK«_®xH˜ hà◊√§ `À_ç
`«∞"åfiÅ∞, =G=ÚÅ∞, Ñ≤#∞flÅ∞ ã≤^OúŒ KÕ¿ãã¨iH˜ =∂ Ѩ~∞° Ѩ٠ÃÑ#· P"≥∞
x„kOzOk. Hõ#∞Hõ P"≥∞ Ѩ_∞» ‰õΩx q„âßOu fã¨∞‰õΩx =ÙO>Ë =∞Oz^Œx
ÉèÏqOKå#∞. <Õ#∞ "Õ_ç hà◊§#∞ ¢HO˜ ^Œ =ÙOz P áêѨ ^˘i¡ Ѩ_‰» Ωõ O_®
XHõ `«∞"åfiÅ∞#∞ =∞_çz P áêѨ „ѨH¯õ Ö’ J_»O¤ =ÙOz =O@QÆkÖ’H˜
"≥àϧ#∞.
P áêѨ q„âßOu fã¨∞HÀ<åÖË J#∞‰õΩ#fl P x~°‚Ü«∞=Ú ##∞fl
rq`«OÖ’ HÀÅ∞HÀÖËx Ѩiã≤÷uH˜ `≥zÛOk. <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ ^ŒQÆæ~°Ö’
ÖË#ѨC_»∞ ǨÏ<åfl x„^Œ #∞O_ç ÖËz Ѩ~∞° Ѩ٠z=~°‰Ωõ =zÛ "Õ_ç hà◊§Ö’
Ѩ_áç È~ÚOk. H˘xfl xq∞ëêÅ `«~∞° "å`« Jk <Õ#∞ K«∂âß#∞. HÍh
JѨÊ\˜H© PÅ㨺O J~ÚOk. <å a_»¤ =Úxy áÈ~ÚOk. P Hí} Δ =Ú#∞
<Õ#∞ ZÖÏ Z^Œ∞~˘¯<åfl<À =∂@Ö’¡ K≥Ñʨ ÖË#∞. <å ǨÏ$^ŒÜ∞« O ֒ѨÅ
#∞O_ç ^Õ=ÙxH˜ "≥Ú~°ÃÑ\Ïì#∞...
W@∞=O\˜ J#∞Éè"í åÅ∞ Hõey# `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ JѨ~å^èÉŒ Ïè =O #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~åÖË~∞° .
a_»#¤ ∞ HÀÖ’ÊÜ«∂=∞#fl JѨ~å^èÉŒ Ïè =O "åi rq`« Ѩ~º° O`«O "Õkãè ∞¨ OÎ k - <Õ#∞
Hõ~Ô <£`À =∂@ÖÏ_ç#ѨÙ_»∞ `«# a_»#¤ ∞ HÀÖ’Ê~Ú#ѨÙ_»∞ Uq∞ [iyO^À „QÆÇÏ≤ OKå"å
83
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Jx J_çQÍ#∞. P"≥∞ `«#∞fl `å#∞ xOkOK«∞‰õΩOk. P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»O =Å#
<≥=∞‡kx ã¨=∂^è•#=Ú#∞ á⁄OkOk.
ǨÏ<åfl =ÚxyáÈ~Ú 9 ã¨OII J~Ú# `«~∞° "å`« WѨÊ\˜H© P"≥∞ QÆ∞iOz
''WѨC_»∞ P"≥∞ =ÙO>Ë ZO`« =Ü«∞ã¨∞ =ÙO_Õ^À ?—— Jx Pâ◊Û~°ºáÈ`å#∞.
''XHõ"àÕ ◊ Wk [iy =ÙO_»Háõ È~Ú =ÙO>Ë rq`«O ZÖÏ =ÙO_Õ^À ?——
WѨÊ\˜H© JѨC_»ÑC¨ _»∞ ^Œ∞óYO`À U_»∞™êÎ#∞. W@∞=O\˜ PÖ’K«#ʼnõΩ
<å =∞#㨠∞ #∞ q_ç z ÃÑ_ç ` Õ Jk JO`å XHõ K≥ ` « Î k|ƒÖÏ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. ã¨~fi° ã¨$+≤Hì ~õ ΰ <å HÍѨi J#∞ qâßfiã¨=Ú <å‰õΩ <≥=∞‡k
xã¨∞OÎ k. PÜ«∞# ܡÚHõ¯ ''ÃÑ^ŒÌ z„`«Ñ@ ¨ O—— <å‰õΩ J~°O÷ HÍHõáÈ~Ú<å
Q˘„Ô~ ÖÏQÍ PÜ«∞##∞ "≥O|_çOKåeûO^Õ.
WѨC_»∞ ^Õ=ÙxÖ’ <Õ#∞ á⁄O^Œ∞`«∞#fl P^Œ~} ° =i‚OK«ÖxË k. Jk
XHõ =∞~°‡=Ú. Uq∞ HÍi‡ˆHÖò WÖÏ K≥|∞`å_»∞ - ''ã¨O‰õΩz`«"≥∞ÿ#
rq`«OÖ’ XHõ JOQÆ∞à◊=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ ZO`À Hõ+¨ìOQÍ =∞#O
K«∂_»QÅÆ O. =∞# ^Õ=ÙxH˜ x`«º`«fiO XHõ |Ç≤Ï~°OQÆ "≥∞^ÿ •#O ÖÏO\˜k.
Ѩ~Ö° ’HõOÖ’ =Ù#fl "åiH˜ "åi ܡÚHõ¯ JO^Œ"∞≥ #ÿ JOu=∞ ™ê÷<åxfl
KÕ~∞° ‰õΩ#fl "åiH˜ =∞# Ѩiã≤u÷ XHõ qO`«QÍ =ÙO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë
h=Ù <Õ#∞ „¿Ñ=∞ Z@∞ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞O^À „ѨtflOK«Ö=Ë Ú...—— <Õ#∞ ǨÏ<åfl
=∞~°}Ï#O`«~°O Z=~À XHõ~°∞ nxx <åH˜KåÛ~°∞. Jk ã¨iÜÕ∞#x
<Õ#∞ `«Å∞™êÎ#∞.
Z=Ô~<· å Hõ~ˆ <£ ÖÏQÍ ã¨fiã¨`÷ « "≥kHˆ "å~°O^ŒiH© ^˘~°HÍÅ#∞HÀ=K«∞Û. HÍh Jk J~°∞^≥#·
=~°O. XHõ"àÕ ◊ Jk W=fi|_ç<å Jxfl™ê~°∞¡ [~°∞QÆ^∞Œ . H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ =∂„`«"∞Õ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ „Ѩ=∂^ŒO [iy#ѨÙ_»∞ Jk xsH˜OΔ zOk HÍ=K«∞Û JHõ™ê‡`«∞QÎ Í
[iyOk HÍ=K«∞Û Z‰õΩ¯=QÍ J_»Q|Æ _Õ „Ѩâfl◊ U q^èOŒ QÍ ^•x #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_®e.
Jk U q^èŒOQÍ [iyOk, ZO^Œ∞‰õΩ [iyOk. ''[iyO^Õ^À [iyOk WHõ
H˘#™êyáÈ^•O—— J#∞ J=QÍǨÏ#‰õΩ =KÕÛ =~°‰Ωõ XHõ K«~Û° hÜ«∂Oâ◊OQÍ =ÙO@∞Ok.
„Ѩ=∂^•Å∞ J~°~ú Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ k. KåÖÏ =∞Okq∞ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ K≥¿ÑÊ q=~°}
84
 „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞
ã¨iÜ≥∞ÿ #^Œx ^•xˆH Hõ@∞ì|_ç =ÙO\Ï=Ú. H˘O^Œ~∞° Ѩiëê¯~° Ѩ^`úŒ ∞« Å∞ Hõey "å\˜x
=ÚO^Õ x"åiOKÕ Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaè™êÎ~∞° . ÖË^• `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤# ''QÆ∞}áê~îO° ——
<Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞. XHõ"Õà◊ XHõ „Ѩ=∂^ŒO [iy#ѨÙ_»∞ ^•x ܡÚHõ¯ QÆ∂_è®~åúxfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O KåÖÏ Hõ+Oì¨ . _Ò<£ 40 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ"å_»∞. XHõ „Ѩ=∂^ŒO
`«~åfi`« =∞~°} Ѩ_H» Öõ ’<Õ =Ù<åfl_»∞. PÜ«∞# „Ѩ=∂^•xH˜ HÍ~°}ÏÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
JO`« =ÚYºO HÍ^Œ∞ HÍh `«~∞° "å`« `«Ö`ˇ ÎÕ „Ѩâfl◊ ʼnõΩ ã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ ["åa"åfie
JO\Ï_»∞ :
XHõ™êi HÍÔ~flÖò J<Õ „Ѩ^âÕ ßxH˜ "≥à√◊ §K«∞#flѨC_»∞ XHõ~å„u ã¨Ow`«
HÍ~°º¢H=õ ∞=Ú #∞O_ç WO\˜H˜ QÆ∞OѨÙÅ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ "≥à√◊ §K«∞<åfl=Ú.
"Õ∞=Ú J_»^¤ •i QÆ∞O_® "≥à√◊ §K«∞<åfl=Ú. Jk ~åu`À ‰õÄ_ç# =∂~°=æ Ú.
^•x „ѨH¯õ Ö’<Õ XHõ z=~° Ö’`≥#· Q˘~Úº =ÙO^Œx K«∂Kå~ÚQÍ =∂„`«"∞Õ
`≥Å∞ã¨∞.
<Õ#∞ XHõ¯ Hí} Δ O JHõ¯_» xÅ|_ç `«~åfi`« "≥àϧ#x <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞
K≥áêÊ~°∞. <Õ#∞ K«xáÈÜ«∂#x "å~°∞ `«ÅOKå~°∞. H˘O^Œ~∞° Q˘Ñ¨Ê â◊|OÌ `À
áêˆ~ [Åáê`åÅ =∞^躌 P ~åà◊§Ö’ <å ^ÕÇϨ O HÀã¨O "≥kHÍ~°∞. XHõ~∞°
áÈbã¨∞Å#∞ Ñ≤Å∞K«∞@‰õΩ "≥àϧ~°∞. <Õ#∞ "åiH˜ ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
JHõ¯_» XHõ~∞° xez =ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. <å‰õΩ Ug∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ ÖË^∞Œ . XHõ¯\˜
=∂„`«O *Ï˝ÑH¨ Oõ . Jk U=∞O>Ë <Õ#∞ Hõà√◊ § `≥iz K«∂z#ѨÙ_»∞ <Õ#∞
<ÕÅg∞^Œ Ѩ_»∞H˘x PHÍâ◊OÖ’x #HíΔ„`åÅ "≥·Ñ¨Ù K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. <Õ#∞
ã¨Ç¨ Ü«∞O HÀã¨O ~Ô O_»∞ ™ê~°∞¡ Hˆ Hõ "Õâß#∞. J~Ú`Õ ~Ô O_»=™êi Hˆ Hõ‰Ωõ
„ѨuQÍ 20 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î #∞O_ç XHõ ã¨fi~°O qxÑ≤OzOk. J`«_∞»
<å ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅÖ’ XHõ_»∞. PÜ«∞# <å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜
Ѩ~∞° QÔ `«∞‰Î Ωõ x =KåÛ_»∞. "≥O@<Õ J`«_∞» "≥o§ Ѩ~fi° `åÅ#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOKÕ
q^•ºi÷x fã¨∞‰õΩx =KåÛ_»∞. "åi~°∞=Ù~°∞ Hõeã≤ `å_»∞ ¢HO˜ kH˜ "Õã≤
=∞~°ÖÏ ~À_»∞¤ ÃÑH· ˜ fã¨∞‰õΩx =KåÛ~°∞.
<å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Ѩ~=° tOz áÈÜ«∂~°∞. Z=~À XHõ~∞° <å HÍÅ∞#∞
85
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ã¨iKÕâß~°∞. Uq∞ [iyO^À "Õ∞=Ú q=~°OQÍ K«iÛOK«∞‰õΩ<åfl=Ú. <Õ#∞
H˘O_» z=~°‰Ωõ =zÛ 3 J_»∞QÆ∞Å "≥_Å» ∞Ê =ÙO_Õ QÀuÖ’ Ѩ_®¤#∞. P
H˘O_» z=~° XHõ "≥∞Åÿ ∞ =~°‰Ωõ WÖÏO\˜ Q˘~Úº =Ù#flk. WHõ¯_» HÍHõ
WOÔHHõ¯_≥<· å Ѩ_ç =ÙO>Ë <Õ#∞ „|kˆH "å_»#∞HÍ#∞. <Õ#∞ JÖψQ ¢HO˜ ^Œ
Ѩ_ç#ѨÙ_»∞ QÆ_ç¤ÃÑ·# Ѩ_»∞‰õΩ<åfl#∞. <å â◊s~°OÃÑ·# ^≥|ƒÅ ܡÚHõ¯
P#"åÅ∞ XHõ¯>ˇ<ÿ å ÖË^∞Œ .
u~°∞QÆ∞ „ѨÜ∂« }OÖ’ `«∞á¶ê#∞ ã¨OÉèqí OzOk. "Õ∞=Ú ã¨O`À+¨OQÍ
=Ù#fl XHõ ã¨ÇϨ q^•ºi÷ =∂„`«O Z=~À XHõ ^ŒÜ∞« º=Ú K«xáÈ~Ú#
"åiÖ’ #∞O_ç =zÛ#@∞¡ <å "≥¿· Ñ `«^HÕ Oõ QÍ K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞. <åÖÏO\˜
^ŒÜ∞« ºO =ÙO_»=K«Ûx <Õ#∞ TÇ≤Ï™êÎ#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞ =∞$`«∞º=Ù#∞
H˘xfl JOQÆ∞àÏÅÖ’<Õ "≥∂ã¨O KÕâß#∞.
<Õ#∞ ¢HO˜ ^Œ Ѩ_@ » O ##∞fl U =∂„`«O „ѨÉÏè q`«O KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . ^•x
=Å# Z=~À XHõ~°∞ *Ï„QÆ`«Î Ѩ_ç =ÙO\Ï~°∞ ÖË^• rq`«O ܡÚHõ¯
„Ѩâã◊ `Ψ #« ∞ QÆ∞iÎOz =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ <å JO`«@ <Õ#∞ Ç‘Ï#"≥∞#ÿ
"å\˜`À #tOzáÈ"åÅ#∞HÀ#∞. J~Ú`Õ ^•xH˜ |^Œ∞Å∞ ¢H˘`«Î
JÉèºí O`«~åÅ`À qO^Œ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞.
"≥#∞Hõ‰õΩ uiy K«∂ã¨∞H˘x D ã¨OѶ¨∞@##∞ K«∂z "≥H˜¯i™êÎ#∞.
^•x KÕ`« „ѨÉÏè q`«O H͉õΩO_® =∂ rq`åxfl ã¨iKÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ XHõ
J~°∞^≥#· J=HÍâ◊OQÍ ÉèÏq™êÎ#∞ - rq`«O JO>Ë Uq∞\˜ ? Jk
Z@∞"≥Ñ· Ù¨ "≥à√◊ `«∞Ok ? ^•x QÆ∞i Uq∞\˜ ? Jx PÖ’z™êÎ#∞. „ѨÑO¨ K«O
QÆ∂iÛ# J=QÍǨÏ# JѨC_»∞ <å‰õΩ "åã¨=Î OQÍ `≥eÜ«∞^Œ∞. ^•x #∞O_ç
U^≥<· å QÆ∂_è"» ∞≥ #ÿ ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ ã≤u÷ Ö’ ÖË#∞. KåÖÏ ã¨OIIÅ∞
J~Ú# `«~°∞"å`« ^•x =Å# =∂~°∞Ê K≥O^•#∞. "åã¨Î"åxH˜ UO
[iyO^À JѨC_»∞ PÖ’zOKå#∞. qKå~°Hõ~°"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@#
[~°Q#Æ O^Œ∞‰õΩ ã¨O`À+≤OKå#∞. P ~ÀA ~å„u P q^èOŒ QÍ ~°HOΔ˜ K«|_ç#
J#∞Éè=í O ##∞fl Pâ◊Û~°ºÑ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
86
 „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ HÍ~°∞ „Ѩ=∂^ŒO`À áê@∞ =∞iH˘xfl ‰õÄ_® [iQÍ~Ú.
=∂ J=∞‡QÍ~°∞ "å\˜ =Å# H˘`«ÎQÍ PÖ’zOz H˘`«Î ã¨OQÆu
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ ''ÜÕ∞ã¨∞ `«# rq`«=ÚÖ’ „â◊=∞ á⁄O^ŒHõ
áÈ~Ú =ÙO>Ë h=Ù ZHõ¯_» =ÙO_Õ"å_çq ?—— Jx J_çyOk. P =∂@Å#∞ 10. B+¨^•è ʼnõΩ JO^Œxk
<Õ#∞ ZѨC_»∂ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞‰õΩO\Ï#∞. XHõ =∞~°}O =Å# QÍh
=∞~°}ÏxH˜ ã¨g∞ѨOQÍ =Ù#fl ã≤÷u =Å# QÍh uiy r=OÖ’H˜
„Ѩ"tÕ OK«_O» J#∞#k XHõ =∞~°‡O. =ÚYºOQÍ ^Õ=Ù_»∞ rq`«O ܡÚHõ¯
#~°HOõ #∞O_ç =∞#Å#∞ Ѩ~Ö° ’HÍxH˜ #_çÑO≤ K«_O» . ^•xx =∞#O
„QÆÇÏ≤ OK«Ö=Ë Ú. J~°Oú KÕã∞¨ HÀÖË=Ú J~Ú<å Jk ã¨OÉèqí ã¨∞OÎ k.
<Õ#∞ <å Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∞iOz U^≥<· å KÕÜ∂« Åx PÖ’z㨥Π=ÙO\˜x.
JѨC_»∞ XHõ =∞OQÆà"◊ å~°O L^ŒÜ∞« O <å QÆ_‰¤» Ωõ zH˜`û« Wã¨∞#Î fl _®Hõ~ì ü
QÍ~°∞ PÜ«∞# WKÕÛ =∞Oz =∞O^Œ∞ʼnõΩ ‰õÄ_® Jk U =∂„`«O
ã¨ÊOkOK«_O» ÖË^xŒ K≥áêÊ_»∞. Hõ#∞Hõ ÃÑ^ŒÌ â◊„ãÎ̈ zH˜`û« KÕã≤ ##∞fl
ÉÏQÆ∞ KÕÜ∂« Åx KåÖÏ ™ê~°∞¡ zH˜`û« KÕâß_»∞. HÍh Jk Ѩx KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
WѨC_»∞ "åºkè u~°∞QÆɡ\ ˜ìOk. `«~°∞"å`« KÕ¿ã "≥·^Œº=Ú rq`åxfl
á⁄_çyã¨∞OÎ k HÍh "åºkèx ÉÏQÆ∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
^•xx QÆ∞iOz PÖ’zOz# „Ѩu™êi WHõ U =∂„`«O "≥^· ºŒ O =^Œ∞Ì
J#∞‰õΩO\Ï#∞. J^˘Hõ JâßOuHõ~°"≥∞ÿ# J#∞Éèí=O. <åÖ’ =Ù#fl
ã¨=∞ã¨=Î Ú =∞~°ÖÏ ^•x QÆ∞O_® áÈQÆÅ<å J<Õ PÖ’K«#‰õΩ =KÕÛq.
~Ô O_»=™êi "≥O„@∞HõÅ∞ T_çáÈ~Ú =ÙO_Õ =ÚY=Ú J#∞Éèqí OK«Ö#Ë ∞.
Wk z#fl q+¨Ü∞« "Õ∞ HÍ=K«∞Û HÍh J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O.
=∞~À ~°HOõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë P XHõ¯~ÀA rq¿ãÎ KåÅ∞ J#∞‰õΩ<Õ "å_çx.
<Õ#∞ ÜÕ∞ã¨∞ KÕuÖ’ =ÙO>Ë PÜ«∞# QÍ_è®O^èHŒ Í~°"∞≥ #ÿ Ö’Ü«∞ÅQÆ∞O_®
#_çÑ≤™êÎ_»x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ZO^Œ∞HõO>Ë P Ѩiã≤÷u PÜ«∞#
J#∞Éèqí OKå_»∞. Ü≥∂|∞ K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ ''<å q"≥∂K«‰Ωõ _»∞ ã¨r=Ù_»∞...
DÖÏQÆ∞ <å K«~‡° =Ú pH˜áÈ~Ú# `«~∞° "å`« ã¨r"≥∞#ÿ ^ÕÇϨ O`À ‰õÄ_®
<å ^Õ=Ùx K«∂™êÎ#∞——. <Õ#∞ x[OQÍ #=Ú‡`å#∞.
87 88
 B+¨^•è ʼnõΩ JO^Œxk
~åÉ’=Ù k<åÅ∞ KåÖÏ Hõ+ì¨ ã¨=∞Ü«∂Åx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú<å <å
Ѩ~°=∞ "≥·^Œ∞ºx "≥·Ñ¨Ù u~°QÍÅx <å Pâ◊. U"≥∞ÿ<å QÍx PÜ«∞#<Õ
#=Ú‡‰õΩO\Ï#∞. U q^èOŒ QÍ ã¨fiã¨Ñ÷ ~¨ K° åÖ’ PÜ«∞#ˆH ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞.
PÜ«∞# <å‰õΩ ã¨OѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ rq`«O WKåÛ_»∞. ^•xx PÜ«∞#ˆH uiy
W"åfiÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
- „ÉÏ<£ "≥<£
49 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞QÆÅ „ÉÏ<£ "≥<£ <å ÉèÏ~°º‰õΩ D L`«~Î O° „"åã≤Ok. JѨC_»∞
P"≥∞‰õΩ â◊s~°O JO`å QÆ_Ť» ∞ =KåÛ~Ú. WHõ Ug∞ KÕÜ∞« ÖË=∞x P"≥∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
HÍ#û~ü`À P"≥∞ KåÖÏ ã¨OIIÅ∞ áÈ~å_ç# `«~∞° "å`« H©"∂≥ ^è~≥ Ñ° `≤ À ''J~ÚáÈ~ÚOk——
Jx K≥¿ÑÊk. HÍh `«~∞° "å`« ѨsHíÖΔ ’ ™ê¯xOQ∑Å HÀã¨O "Õz K«∂z "Õ™êi áÈ~ÚOk.
P"≥∞ rqOK«_®xH˜ rq`«O`À "Õ™êi áÈÖË^Œ∞. P"≥∞ rqOK«_®xH˜ B+¨^è•Å‰õΩ
JkèQqÆ ∞Oz ã≤^ÑúŒ _¨ Oç k. JѨÊ\˜ =~°‰Ωõ „ÉÏ<£ "≥<£ U q^èOŒ QÍ áÈ~å_çO^À `≥eã≤#"å~°∞
P"≥∞#∞ ã¨∞ÅÉèOí QÍ J~°Oú KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"å~°∞. P"≥∞ K«xáÈ"åÅ#∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ HÍh
P"≥∞ WѨC_»∞ KÕ¿ã áÈ~å@O JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞^•x HõO>Ë "ÕÔ~·#k. ZO^Œ∞HõO>Ë
~Ô O_»=™êi `«# ~°∂áêxfl TÇ≤ÏOK«∞HÀÖËHáõ È`«∞Ok. `«~∞° "å`« „"åã≤# =∞iܡÚHõ
ÖËYÖ’ D q^èOŒ QÍ =ÙOk. ''=ÚO^Œ∞ [~°Q∞Æ É’ÜÕ∞ ^•xH˘~°‰Ωõ <å‰õΩ <≥=∞‡k =Ù#flk.
g∞~°∞ KÕÜ«∞ey#O`« HÍÅ=Ú Uq∞ KÕ™êÎ~À KÕÜ«∞O_ç. HÍh z=~°‰õΩ „áê~°ú#<Õ
P„â◊~ÚOK«^Œy#k.
qKå~°H~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O U=∞O>Ë „ÉÏ<£"<≥ £ ÖÏO\˜ xâ◊ÛÜ«∞`« Hõey# "åix
=∞#=Ú x~°H¡ Δí ºO KÕ™êÎ=Ú. Wk =∞# ã¨O㨯 $u. Ü«Ú<≥>· _ˇ £ ¿ã\ì òûÖ’ KåÖÏ =∞Ok
JHÍÅ =∞~°}O K≥O^Õ"å~°∞ `«=∞ WO\˜Ö’<Õ K«xáÈ=_®xH˜ W+¨Ñì _¨ `» å~°∞ P"≥∞ J^Õ
KÕãO≤ k. `«# Ѩ~∞° Ѩ٠ÃÑ#· =Ù#flѨC_»∞ ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ P"≥∞ =∞OK«O
K«∞@∂ì =ÙO_çi. J~Ú`Õ "åã¨=Î OQÍ KåÖÏ =∞Ok `«=∞ z=i k<åÅ#∞ Pã¨∞Ѩ„`«∞ÅÖ’
ÃÑÑ· Ù¨ ʼnõΩ Ñ¨iHõ~=° ÚʼnõΩ |OkèOѨ|_ç Z=~À ¢H˘`«Î =º‰õΩÅÎ ã¨O~°H} Δí Ö’ =ÙO\Ï~°∞.
JO^Œ∞=Å# "åi z=i k#=ÚÅÖ’ "åi rq`åÅ#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«ÖË~°∞.
*Ï˝ÑH¨ ÍÅ#∞ ѨOK«∞‰õΩO@∂ ¿ãflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ g_À¯Å∞ K≥|∞`«∂ ѨÓ~°fiѨ٠ã≤`÷ ∞« Å#∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ
89
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
KÕã∞¨ ‰õΩx ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ_∞» `«∂ <≥=∞‡kx J#∞Éèqí OK«Ö~Ë ∞° . "å~°∞ "≥^· ºŒ O`À |OkèOK«|_ç
W+¨Oì ÖËx "å\˜x J#∞Éèqí 㨥Π=ÙO\Ï~°∞.
nxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ KåÖÏ =ÙO_»=K«∞Û. "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\ k˜ "≥^· ºŒ âßGOÖ’ QÆ`H« ˘xfl
^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ™êOˆHuHõ Jaè=$kú =Å# Jxfl ~°OQÍÅÖ’ xsHí}Δ U~°Ê_çOk.
„ѨÜ∂≥ QÍ`«‡Hõ"∞≥ #ÿ Jaè=$kÌÃÑ· |Å"≥∞#ÿ Pâ◊ ~ˆ HÔ uÎOzOk. >ÿ̌"∞£ J<Õ "≥^· ºŒ Ѩ„uHõÖ’
„á⁄ÃÑ㶠~¨ ü Wq bQ∑ WÖÏ „"åâß_»∞. ''HíÜ Δ ∞« "≥∞#ÿ „Ѩ=∂^ŒOÖ’ ÃÑÅ· \ò ÖÏO\˜ áÈ~å@O
=∞#ã¨∞‰õΩ ã¨ÑŨ¶ `«xã¨∞OÎ k——. P ÉèÏ=# Ü«Ú= _®Hõ~ì Ö¡° ’ =∂#=`«fi=Ú#∞ =∞iÑ≤Oz
=ÚO^Œ∞‰õΩ H˘#™êyã¨∞OÎ k. ''"å~°∞ âß„™êÎxfl P~åkè™êÎ~∞° . P =ºHÎ̃`fi« ÉèÏ=#Å KÕ`«
K«∞@∞ì|_ç =Ù<åfl~°∞... W=hfl ‰õÄ_® =∞~°}OÃÑ· q[Ü«∞O J<Õ ÉèÏ=O`À KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.——
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºHÎ̃ =∞iܡډõΩ¯ "≥^· ºŒ O W=fi=∞#flѨC_»∞ P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»O KåÖÏ
Hõ+Oì̈ - Ü«Ú= "≥^· ∞Œ ºÅ∞ JѨ[Ü«∂xfl K«∂_»~å^Œx <Õ~∞° ʉõΩx =Ù<åfl~°∞.
J~Ú`Õ Jk ã¨QOÆ Hõ^Œä =∂„`«"∞Õ . q∞ye# ã¨QOÆ =∞# ܡÚHõ¯ J"åãÎ̈qHõ
TǨQÍ<åÅ∞ - WOH˘Hõ â◊G zH˜`û« [iy =ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk. =∞iܡÚHõ „ѨÜ∂≥ QÍ`«‡Hõ
"≥^· ºŒ O KÕã≤ =ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk Jq K≥Ñʨ _»O - K«xáÈ`«∞#fl =ºHÎ̃ `«# =∞#ã¨∞Ö’x
=∂@#∞ K≥Ñʨ x=fiO_ç : ''D Pã¨∞Ѩ„u #∞O_ç ##∞fl |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞‰õΩx "≥à§◊ O_ç.
<Õ#∞ WO\˜Ö’<Õ =∞~°}™˜ êÎ#∞.——
H˘xfl Ѩ~åºÜ«∂Å∞ ÉèÜ í ∞« O ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. Pã¨∞Ѩ„u ^•xÖ’
[iˆQ J™ê=∂lHõ HÍ~°º¢H=õ ∂Å∞. ''~Ày——x áÈQ˘@∞ìHÀ=K«∞Û. z=i ѨsHíQΔ Í J`«x
WO\˜H˜ "≥à§◊ xÜ«∞ºHõáÈ=K«∞Û. "å~°∞ =∂„`«"∞Õ "åºkè`À áÈ~å_ç |O^è∞Œ =ÙÅ ÜˇÚHõ¯
qKå~åxH˜ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. "≥^· ∞Œ ºÅ∞ WOHÍ Z‰õΩ¯= "≥^· ºŒ O KÕÜ∞« =Åã≤Ok Jx
J#=K«∞Û. XHõ ‰õΩ@∞O|O "å~°∞ KÕÜ∞« QÆeyO^ŒO`å KÕâß=∞x ÉèÏqOz<å =∞~°}㘠∞¨ #Î fl
=ºHÎ̃x WO\˜H˜ `≥K∞« ÛHÀ"åÅO>Ë ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å~°∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ =∞iܡÚHõ ã≤u÷ ~Ày
á⁄O^ŒÉ’`«∞<åfl_»x „QÆÇÏ≤ OK«_O» "åiH˜+Oì̈ ÖË^∞Œ .
z=i Ѷ∞¨ _çÜ∞« ÅÖ’ Z‰õΩ¯= „â◊^ÌŒ K«∂Ñ≤™êÎ~∞° . Z=~°∂ U x~°Ü ‚ ∞« Ѩ^`ÌŒ ∞« Å∞
㨥zOK«ÖË~°∞. q∞ye# JO^Œi ÖÏQÍ<Õ "åix K«∂™êÎ~°∞. „Ѩu =ºHÎ̃ J^Õ ~ÀQÆ
x~åú~} ° Hõey#"å_»∞ =∞~°}Ïxfl =∂„`«O XHÀ¯ suQÍ Z^Œ∞~˘¯O\Ï_»∞. „Ѩu "åºkè
90
 B+¨^•è ʼnõΩ JO^Œxk
z=i ^ŒâÖ◊ ’ „Ѩâßfl~°Hú Oõ QÍ =∂~°∞`«∞Ok. J~Ú`Õ P „Ѩâfl◊ Å∞ #=∞‡HõOQÍ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
K«iÛOK«|_®e.
H˘xfl™ê~°∞¡ WOHÍ Zxfl ~ÀAÅ∞ P ^ÕÇϨ O JÖÏ rqã¨∞OÎ k. J`«x #∞O_ç
P`«‡ ZѨC_»∞ q"≥∂zOK«|_»∞`«∞Ok J<Õq Pâ◊Û~°º Ѩ~°∞™êÎ~Ú. rq`«=Ú#∞
á⁄_çyOK«_=» ∞O>Ë "å~åÅ∞, <≥ÅÅ `«~|° _ç Pã¨∞Ѩ„uÖ’ =ÙO_ç |O^è∞Œ =ÙÅ`À `«‰Ωõ ¯=QÍ
=∂\Ï¡_@ » O PtOz#O`« zH˜`û« ÖËHáõ È=_»O HÍ^Œ∞. JÖÏO@ѨC_»∞ =∞#Å#∞ =∞#O
WÖÏ „ѨtflOK«∞HÀ"åe. =∞#=Ú J`«xx J`«x HÀã¨O rq`«O á⁄_çyã¨∞<Î åfl=∂ ÖËHõ
PÜ«∞##∞ "≥à§◊ hÜ«∞‰õΩO_® =ÙO_Õ"åiHÀã¨O rq`åxfl á⁄_çyã¨∞<Î åfl=∂ ? huÜ«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ
ã≤÷ux =∞#O HÍáê_»∞`«∞<åfl=∂ ? ÖË^• Ѩiâ’kèOKÕ "åi Pã¨H˜Î HÀã¨O =∞#O
XuÎ_Hç ˜ QÆ∞i J=Ù`«∞<åfl=∂.
B+¨^è•Å#∞ JkèQÆq∞Oz áÈ=_»=∞O>Ë B+¨^è•Å „áê=ÚYº`«#∞ `«yæOK«_»O
HÍ^Œ∞. ÖË^• "å\˜ #∞Oz HõeQˆ ÉÏ^èŒ x"å~°} ÖË^• ~ÀQÆO`À ^•x áÈ~å@O x~°H¡ Δí ºO
KÕÜ∞« _»O HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ =∞# ^Œ$+≤xì 㨥k =∞O^Œ∞Å #∞O_ç =∞O^Œ∞ aà◊§Å #∞O_ç
~°HÎõ ѨsHíÅΔ #∞O_ç `«ÑÊ≤ Oz ™ê=∂lHõ P^蕺u‡Hõ q+¨Ü∂« ÅÃÑ· ^Œ$+≤xì =∞~°eOK«_"» ∞Õ !
áê\ò J<Õ =$^Œú ã¨ÇϨ Ÿ^Àºy KåÖÏ HÍÅO #∞O_ç QÆ∞O_≥ [|∞ƒ Hõey WOHõ
Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O „|`«∞Hõ_∞» Jx#ѨÙ_»∞ PÜ«∞#, PÜ«∞# ‰õΩ@∞O|=Ú Pã¨∞Ѩ„uH˜
"≥à§◊ ~å^Œx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. D q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»O J#∞#k KåÖÏ =∞Ok xѨÙ}∞Å
ã¨ÅǨ‰õΩ q~À^èOŒ . Pã¨∞Ѩ„`«∞ÅÖ’ ''=∞iܡÚHõ zH˜`û« #∞ „ѨÜ∞« ufl™êÎ=Ú——. J~Ú<å
g∞ W+¨Oì Jx K≥|∞`å~°∞. q+¨Ü∂« xfl J~°∞^Œ∞QÍ g∞ KÕ`∞« Ö’¡ =ÙOK«∞`å~°∞ - J~Ú`Õ
áê\ò ‰õΩ@∞O|O KÕã#≤ k Z=~°∂ „ѨtflOK«Ö~Ë ∞° . H˘xfl "å~°=ÚÅ `«~∞° "å`« J`«_∞»
=∞~°}˜OKå_»∞. ''=∞#=∞O^Œ~°=Ú JHõ¯_» =ÙO\Ï=Ú. z#fl Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ_®. ~Ày
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ =ÙO_»@O „Ѩâã◊ "Ψ ∞≥ #ÿ ã¨=∞Ü«∂xfl z=i k#=ÚÅ∞ `«# Ñ≤ÅÅ¡ `À QÆ_Ñ» H¨ õ
áÈ=_»O „Ѩâã◊ "Î̈ ∞≥ #ÿ ã¨=∞Ü«∂xfl =º~°Ñú ~¨ K° _« "» ∞Õ .——
\©<å J#∞ ¢ãΑ WO\’¡<Õ =∞~°}O˜ zOk. P"≥∞‰õΩ ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕã#≤ "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú
LѨÜ∂≥ yOK«Ö^Ë ∞Œ . =ÚYºOQÍ z=i ^ŒâÖ◊ ’ ‰õÄ_®. J^Õ^À ã≤^•úO`åÅ`À ‰õÄ_çx
HÍ^Œ∞. P"≥∞ ~˘=Ú‡ HÍ#û~ü`À ÉÏ^èÑŒ _¨ kÕ . z=i ^ŒâÖ◊ ’ ÉÏ^èŒ x"å~°} =∂„`«ÅÃÑ#·
91
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
W`«~° =∂„`«ÅÃÑ·# Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ¨_çOk. =∞~°}˜OK«_»O J#∞#k ‰õΩ@∞O|
q+¨Ü∞« =Ú Jx K≥ÑÊ≤ "≥^· ºŒ ã¨^∞Œ áêÜ«∞=ÚÅ#∞ x"åiOzOk. XHõ #~°∞û P"≥∞#∞ D
q^èOŒ QÍ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok.
XHõ™êi \©# `å#∞ x[OQÍ =∞~°}˜ã¨∞ÎO^Œx „QÆÇ≤ÏOzOk. „Ѩu
q+¨Ü∂« xfl =ÚYºOQÍ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "å@xfl\˜x ѨÓiÎ KÕã∞¨ HÀ"åÅx
`«ÅOzOk. P"≥∞ Hõi#î ∞~åÅ∞ HÍ^Œ∞ QÍh Kèå^ŒãÑÎ̈ Ù¨ =∞x+≤† ''ZÖÏÔQ<· å
<Õ#∞ =∞~°}㘠∞¨ <Î åfl#∞. _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ ~å=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ~°HÎõ
ѨsHíΔ KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ |~°∞=Ù =ÙO_»=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . JÖÏO\˜
"Õg J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . =ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O U=∞O>Ë <Õ#∞ ã¨∞YOQÍ D
q∞ye# rq`åxfl rqOKåe.——
Ѩ~∞° ѨÙÖ’ =ÙO_»\ÏxH˜ W+¨Ñì _¨ H» õ "åO`«∞Å=Ù`«∂ |ÅÇ‘Ï#OQÍ =Ù<åfl
ѨxKÕÜ∞« _®xH˜ „áê‰õΩÖÏ_Õk. (P"≥∞ WO\˜Ö’<Õ „"å¿ã Ѩx). Zxfl™ê~°∞¡
gÅ~Ú`Õ Jxfl™ê~°∞¡ KÕ¿ãk. ''<Õ#∞ HÍ#û~ü KÕ`« =∞~°}O˜ K«_O» ÖË^∞Œ .
HÍ#û~ü`À rqã¨∞<Î åfl#∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok.
\©<å `«# ^ŒQÆæ~° =Ù#fl #~°∞ûÅ#∞ Ѩx #∞O_ç `˘ÅyOzOk. `«# WO\˜
"åiÖ’ Z=~À XHõ~∞° KÕÜ∞« QÆÅ~°x K≥ÑÊ≤ Ok. J^Õ q^èOŒ QÍ ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ P"≥∞
z=i âßfi㨠=~°‰Ωõ KÕâß~°∞. P"≥∞ =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞ XHõ #~°∞û QÍh _®Hõ~ì ∞° QÍh
=Ù<åfl~°#∞HÀ#∞.
B+¨^•è xH˜ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_»@O JO>Ë K«xáÈ=_®xH˜ ^ŒQ~æÆ =° _»O Jx HÍ^Œ∞.
"åã¨"Î åxH˜ nxH˜ =ºuˆ~Hõ"∞Õ Ç¨s¤H˜ [iyOk. DÜ«∞# =∂ |O^è∞Œ =Ù. PÜ«∞# z=i
ã¨OIIÅ∞ XHõ áê`« x*Ïxfl *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕãO≤ k : XHõ =ºHÎ̃ `«# KÕ`∞« Å∞ =kÖËã≤ "å\˜x
„ѨH¯õ ‰õΩ ÃÑ\ì̃#ѨÙ_Õ ^Õ=Ù_»∞ P áÈ~å\Ïxfl áÈ~å_»_®xH˜ Ö’xH˜ „Ѩ"tÕ ™êÎ_∞» .
=∂ <å#flQÍi ÃÑ^Œ#Ì flÜ«∞º Ǩs¤ QÆ∞O_≥ [|∞ƒ #∞O_ç =∞^è∞Œ "≥∂ǨÏO #∞O_ç
KåÖÏ ã¨OIIÅ∞ ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤_∞» . 1984 ã¨OII ÃãÃÑOì |~°∞ =∂ã¨OÖ’ QÆ∞O_≥ ɡ-· áêãπ â◊G
zH˜`û« [iyOk. J^Õ ã¨OII #=O|~°∞ =∂ã¨OÖ’ QÆ∞O_≥ PyáÈ~ÚOk. Pã¨∞Ѩ„uÖ’x
"å~°∞ WO\˜ =^Œ<Ì Õ =ÙO_ç „â◊^ÌŒ fã¨∞HÀ=∞x q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. _çÃãO|~°∞ =∂ã¨OÖ’
92
 B+¨^•è ʼnõΩ JO^Œxk
PÜ«∞# ~°HáÎõ È@∞ „Ѩ=∂^ŒH~õ O° QÍ Ñ¨_áç È~ÚOk. H˘xfl™ê~°∞¡ PÜ«∞# Jã¨ÇϨ #OQÍ
x„ã¨ÊǨÏÖ’ =ÙO_Õ"å_»∞. =∞iH˘xfl Ѩ~åºÜ«∂Å∞ <≥=∞‡kQÍ =ÙO_Õ"å_»∞. WÖÏO\˜
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ PÜ«∞# QÆkÖ’ „Ѩ"ÕtOz# "å~°∞ x`«º`«fiO ^ŒQÆæ~°Ö’ =ÙO^Œx
„QÆÇÏ≤ OKÕ"å~°∞. =∂=¸Å∞QÍ XHõ™êi WÖÏ J<åfl_»∞. ''<Õ#∞ K«xáÈ`«∞<åfl#∞ h‰õΩ
`≥Å∞™ê——. Ǩs¤ #~°=ÚÅ #∞O_ç =∞O^Œ∞Å∞ ѨOѨ=Åã≤# J=ã¨~O° U~°Ê_çOk. P
q^èOŒ QÍ ~°HáÎõ È@∞#∞ ÃÑOK«=K«∞Û PÜ«∞# âßfi㨠ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ÉÏ^èŒ #∞O_ç QÆ∞O_≥
<˘Ñ≤Ê #∞O_ç LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^•ÅO>Ë PH˜û[<£ JOkOKåeû =zÛOk. XHõ~ÀA
Pâ◊Û~°ºOQÍ S.q x `˘ÅyOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl_»∞. PÜ«∞# K«xáÈ=_®xH˜
ã≤^ÑúŒ _¨ ®¤_∞» Jx J<åfl_»∞. "Õ∞=Ú PÜ«∞# "≥^· ∞Œ ºx Ñ≤ez ã¨∞n~°O… QÍ K«iÛOz Jã¨O`«$Ñ≤Î
`À<Õ S.q.x `˘ÅyOK«_®xH˜ JOwHõiOKå=Ú. =∞O^Œ∞Å∞ ÖˉΩõ O_® Ǩs¤ Z‰õΩ¯=
HÍÅO „|^Œ∞Hõ_x» "Õ∞=Ú #=∂‡O. Jk PÜ«∞#‰õΩ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞. Jk qâßfiã¨O`À
‰õÄ_ç# =∞Å∞ѨÙ. J~Ú`Õ "Õ∞=Ú ^ÕxHÔ <· å ã≤^OúŒ QÍ =Ù<åfl=Ú. „áê=ÚYºOQÍ Ç¨s¤
‰õÄ_® J^Õ `«ÅOѨÙÖ’ =Ù<åfl_»∞.
J`«x #~°∞û S.q.x `˘ÅyOz# `«~åfi`« Ǩs¤ J`«xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ =OQÆ=∞x
=Ú^Œ∞Ì ÃÑ\Ïì_∞» . Pâ◊Û~°ºsuQÍ WOHÍ H˘xfl ~ÀAÅ∞ PÜ«∞# „|kH˜ k#k#=Ú |ÅO
á⁄O^•_»∞. P q^èOŒ QÍ "å~åÅ∞, <≥ÅÅ∞ QÆ_zç |ÅO á⁄Ok JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞=Öˇ
K«∞~°∞‰õΩQÍ `«Ü∂« ~°∞Ü«∂º_»∞, ^Œ∂~°„ѨÜ∂« }ÏÅ∞ ‰õÄ_® KÕâß_»∞. Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßxH˜
‰õÄ_® „ѨÜ∂« }O KÕâß_»∞. 3ã¨OII `«~∞° "å`« QÆ∞O_≥ PyáÈ~Ú K«xáÈÜ«∂_»∞.
<å J=fiQÍÔ~·# Zq∞‡ P~åflÖò¤ `«# `«e¡ÖÏQÍ<Õ XHõ™êi WÖÏ „"åã≤Ok.
''K«xáÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ H˘xfl™ê~°∞¡ „áê}=Ú =ã¨∞Î#fl@∞ìQÍ =ÙO@∞Ok. ZO`«QÍ
JO>Ë ÉÏQÆ∞Ѩ_ç Lr˚=O á⁄O^Œ∞`å_»#fl xsHí} Δ á⁄O^Œ∞#O`«QÍ K«Åx¡ K«eHÍÖÏxH˜
=ÚO^Œ∞ P‰õΩÅ∞ ~åÅ∞ HÍÅO =zÛ#@∞¡ P `«~åfi`« =ã¨O`«HÍÅO =ã¨∞OÎ k K≥@∞¡
zQÆ∞i™êÎ~Ú † J^Õ Ñ¨Ù#~°∞`å÷#O——.
93
11. ^Õ=Ùx ǨÏãÎ̈=ÚÅÖ’
P~ÀQƺ=O`«"∞≥ #ÿ tâ◊√=Ù ~ˆ ѨÙ\ì̃# `«~∞° "å`« H˘xfl "å~°=ÚňH HÍ"≥∞~°¡ ÉÏi#
Ѩ_Oç k. KåÖÏ f„="≥∞#ÿ Ѩiã≤u÷ Ö’ =ÙO^Œx x~åúiOKå~°∞. ɡַ ò <åàÏÅ∞ HÍÖËÜ∞« =Ú#‰õΩ
z#fl ¿ÑQÆ∞ʼnõΩ J`«∞Hõ|_ç ÖË=x `≥eã≤Ok. D ~ÀAÅÖ’ J~Ú`Õ ^•xx ã¨iKÕÜ∞« =K«∞Û
HÍh 1967 ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^•xH˜ zH˜`û« ÖË^∞Œ . ÜÕ∞ÖòÖ’ =ÙO_Õ "≥^· ∞Œ ºÅ∞ "Õ™êiáÈ~Ú#
~ˆ `«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ P ÉÏÅ∞_»∞ XHõ ã¨OII HõO>Ë „|^Œ∞Hõ_x» K≥áêÊ~°∞. JO^Œ∞=Å#
"å~°∞ P ÉÏÅ∞xfl WO\˜H˜ fã¨∞‰õΩx "≥àϧ~°∞.
6 <≥ÅÅ =~°‰Ωõ ~ˆ ™ê=∂#º"≥∞#ÿ Ñ≤ÅÅ¡ =Öˇ ÃÑiQÍ_»∞. J~Ú`Õ ~°OQÆ∞Ö’
=∂„`«O H˘OK≥O ѨKÛ« QÍ HõxÑ≤OKÕ"å_»∞. `«~∞° "å`« J`«_∞» Hõ$OyáÈ™êQÍ_»∞. "≥Ú^Œ@
|~°∞=Ù ÃÑiQÍ_»∞ HÍh ~å#∞~å#∞ |~°∞=Ù `«yæáÈÜ«∂_»∞. J`«x Hõ_»∞Ѩ٠ÉÏQÍ
ÃÑiyáÈ~ÚOk. "≥∂ǨÏO LaƒáÈ~ÚOk. P ÉÏÅ∞_»∞ K«~‡° =Ú Z=ÚHõÅ∞ Hõey ÃÑ^ŒÌ
"≥_Ö» Ê·ˇ # Hõà§◊ `À ZO`À HÍÅO #∞O_ç PHõeQ˘#fl "åx =Öˇ HõxÑ≤OKÕ"å_»x "åà◊§
<å#fl J<Õ"å_»∞. J~Ú`Õ J`«x `À|∞@∞ì=ÙÅ∞ ^•xx „QÆÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. J`«_»∞
K«xáÈ=Ù#O`«QÍ ~ÀQÆ„QÆã∞¨ _÷ <·≥ å_»#∞#k "åã¨=Î O. J~Ú<å "å~°∞ J`«xx „¿Ñq∞Oz
J`«xÜ«∞O^Œ∞ „â◊^ÌŒ Hõ#|~°z ZѨÊ\ỖH<· å J`«_∞» ÃÑ~°∞QÆ∞`å_»x #"Õ∞‡"å~°∞.
14 <≥ÅÅ `«~∞° "å`« J`«_∞» =∞~°}O˜ Kå_»∞. "≥^· ∞Œ ºÅ∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ [iyOk.
z=iQÍ J`«x K«~‡° =Ú QÍ_è"» ∞≥ #ÿ H˘ëêÜ«∞ =~å‚xH˜ =∂iOk. 8 áœO_»¡ |~°∞=Ù‰õΩ
kyáÈÜ«∂_»∞.
WѨÊ\˜H© âߢãÜ Î‘ ∞« OQÍ ™êOˆHuHõOQÍ „ѨÑO¨ K«O Jaè=$kú K≥Ok#ѨÊ\˜H© -
QÆ∞O_≥ =∂iÊ_»∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl âßfi㨠P_ÕÖÏ KÕã≤ rq`åxfl á⁄_çyã¨∞<Î åfl â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ
=∞O^Œ∞Å∞ "å_»∞`«∞<åfl =∞O^Œ∞Å =Å# =∞~°}O =ÙO_»^∞Œ J<Õ Éè~í À™ê ÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊
94
 ^Õ=Ùx ǨÏã¨=Î ÚÅÖ’
=∂#=Ùx ã¨$+≤ì #∞Oz =∂~°∞Ê ÖËxk W^Õ HÍ=K«∞Û † =∞# „áê}ÏÅ∞ ^Õ=Ùx ǨϙêÎÅÖ’
=Ù<åfl~Ú.
ã¨Ê $ǨÏÖ’#∂ xã¨Ê $ǨÏÖ’#∂ D q+¨Ü∂« xfl JO^Œ~=° ¸ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï=Ú
- XHõ <åã≤‰Î Ωõ _»∞ QÍh Ѩ^•~°"÷ åk QÍh XHõ qâßfiã≤QÍh Zxfl™ê~°~¡ Ú`Õ ''F <å
^Õ"å—— JO\Ï_À Jxfl ™ê~°∞¡ "å~°∞ ÉèÜ í ∞« O`À Z‰õΩ¯"≥#· ÉÏ^èÖŒ ’ =Ù#flѨC_»∞ JO\Ï~°∞.
=∞Oz k<åÅÖ’ ^Õ=Ù_»∞ "åi Hˆ Hõ PÅH˜™êÎ_∞» . "Õ∞=Ú ÉÏQÆ∞<åfl=Ú. =∂‰õΩ H˘xfl
„Ѩ}ÏoHõÅ∞<åfl~Ú. =∂ „áê}O =∂ KÕ`∞« Ö’¡ =ÙO^Œx ~ˆ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ~ˆ ‰õΩ KÕã#≤ @∞¡QÍ
J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
=∞#=Ú ^Õ=ÙxÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç rqã¨∞<Î åfl=Ú J<Õ J=QÍǨÏ#‰õΩ J~°"ú ∞Õ q∞ ?
J^ÕÅ J#∞ <å‰õΩ `≥eã≤# XHõ Ü«∞ø=#ã¨∞~÷ åÅ∞ Ǩ_£H<˜ û£ J#∞ [|∞ƒ‰õΩ QÆ∞i J~ÚOk.
Jk P"≥∞‰õΩ ^Õ=Ùxx #=Ú‡HÀ=_®xH˜ `«#∞ „áê}O`À =ÙO_ç `«# HõÅÅ#∞ ã¨OѨÓ~°O‚
KÕã∞¨ H˘#∞@‰õΩ HÍ#û~ü P"≥∞‰õΩ ^Œ∂~°"∞≥ ÿ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ rqOK«_®xH˜ XHõ ã¨^=Œ HÍâ◊OQÍ
=∂iOk. J^ÕÅ `«# rq`« „áê~°OÉèOí Ö’<Õ 25 ã¨OII „áêÜ«∞OÖ’<Õ "åºkè =ÙO^Œx
x~åúiOK«|_çOk. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞‰õΩ rq`«OÃÑ· =∞‰õΩ¯= U~°Ê_çOk. "åºkè
J#∞#k =∞~˘Hõ ^ŒOѨ`∞« Å rq`åxfl ã¨iKÕãO≤ k. J~Ú`Õ P"≥∞‰õΩ ÃãiæH˜ HÍ^Œ∞.
"åã¨"Î åxH˜ "åi =∞^躌 ã¨O|O^è•Å∞ H˘O`«=∞@∞ì‰Ωõ `˘ÅyáÈÜ«∂~Ú. Jk "å~°∞
=ÚO^Õ ÉèÏqOz#k x~åú~} ° J~ÚOk† P"≥∞ P~ÀQͺxH˜ Jf`«OQÍ P"≥∞ „áê}=Ú
^Õ=Ùx KÕuÖ’ =ÙOk. "åi „Ѩ^•è # HÍ~°º¢H=õ ∂xfl, q"åǨxfl `«^∞Œ Ѩi „Ѩ}ÏoHõÅ#∞
q_»Q˘@∞ìHÀ=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
Ããsæ, J^ÕÖÏ q"åǨxfl 1985 PQÆã∞¨ Öì ’ <Õ#∞ [iyOKå#∞. <Õ#∞ J_çy#
XHõ „Ѩâ◊fl‰õΩ ["å|∞QÍ "åi Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ XѨCH˘x# ã¨OQÆux <Õ#∞ ZѨÊ\˜H©
=∞~°záÈÖË#∞† ''P~ÀQƺ=∞O^Œ∞#∞ "åºkè Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨O`À+¨=∞O^Œ∞#∞ ^Œ∞óY=∞O^Œ∞#∞
=∞~°}=Ú =∞@∞ì‰Ωõ h ÉèÏQÆ™êfiq∞x Éèií ™êÎ"å ?—— P „Ѩâfl◊ U =∞O`« „áê=ÚYº"≥∞#ÿ kQÍ
"åãÎ̈="≥∞#ÿ kQÍ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
=∂#= suQÍ D ¢H˘`«Î q"åǨÏ=Ú J~°=ú O`«OQÍ ÖË^∞Œ † "åi rq`«=Ú
H©"∂≥ ^ä~≥ Ñ° ≤ zH˜`û« Å`À ÉÏ^è`Œ À x@∂ì~∞° Ê`À "≥#‰õΩ¯ Ѩ_áç È~Ú#@∞¡QÍ HõxÑ≤OzOk.
95
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜QÍ J^ÕÖÏ f„="≥∞ÿ# ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ ã¨OIIÅ∞
J<ÕHõ ™ê~°∞¡ H©"∂≥ ^ä~≥ Ñ° ≤ zH˜`û« fã¨∞HÀ=Åã≤ =zÛOk. W`«~° "åº^è∞Œ Å∞ „áêÑ≤OÎ Kå~Ú.
KåÖÏ™ê~°∞¡ Pã¨Ê„uÖ’ =ÙO_»=Åã≤ =zÛOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© Ããs¡ <åºÜ«∞OQÍ P"≥∞
„ѨH¯õ Ö’<Õ =ÙO_Õ"å_»∞.
`«~∞° "å`« xѨÙ}∞Å∞ WOHÍ =∞Oz zH˜`û« #∞ J#QÍ Z=ÚHõÖ’x =¸Å∞QÆ∞#∞
=∂ˆ~Û zH˜`û« #∞ 㨥zOKå~°∞. ^•xx ‰õÄ_® "å~°∞ J#∞ã¨iOKå~°∞. HÍh „ѨÜ∂≥ [#O
=∂„`«O H˘OK«"∞Õ =ÙO_çOk. z=~°QÍ q∞ye# zH˜`û« #∞ P"≥∞ =^ŒxÌ K≥ÑÊ≤ Ok.
ÉÏźO #∞O_ç ÃÑ^ŒÌÜ«∂ºHõ ‰õÄ_® J^ÕÖÏ Ç¨㨺OÃÑ· =Ù#fl `«# Pã¨H˜Îx
áÈQ˘@∞ìHÀÖË^∞Œ . H©"∂≥ ^è~≥ Ñ° ≤ =Å# P"≥∞ "≥O„@∞HõÅ∞ ~åeáÈ~Ú#ѨÙ_»∞ `«Å‰õΩ ~°OQÆ∞
"Õã∞¨ ‰õΩ#flk. XHõ Ǩ㨺QÍx =Öˇ =G=ÚÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩx XHõ "å~°∞¤ #∞O_ç =∞~˘Hõ
"å~°∞‰¤ Ωõ "≥o§ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ =Ù#fl ~ÀQÆ∞Å#∞ #qfiOzOk. P"≥∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ@ì~<° Õ
ã¨OQÆu `≥eã≤#ѨÙ_»∞ P`«‡#∂º#`«‰õΩ Ö’#∞ H͉õΩO_® XHõ ÉÏÅ∞_çx ^Œ`«Î`«
fã¨∞‰õΩO^•=∞x ÃãsæH˜ ã¨ÅǨ WzÛOk. ZѨÊ\˜ ÖÏQÍ<Õ „Ѩ=∂^Œ 㨥zHõ "åix
ÉèÜ
í ∞« ÃÑ\˜<ì å "åi „Ѩ}ÏoHõÅ#∞ "å~°∞ =^Œ∞Å∞HÀÖË^∞Œ . Ããsæ XHõ TÜ«∞Å `≥¿ãÎ P"≥∞
á⁄uÎQ∞Æ _»Å¤ ∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ãk. J~Ú`Õ ZѨC_»∂ "å\˜x LѨÜ∂≥ yOK«Ö^Ë ∞Œ .
1989 [#=i J#QÍ q"åǨÏ"≥∞#ÿ 3 ã¨OIIʼnõΩ J^ÕÖÏ =∞~°}O˜ zOk. JO`«‰Ωõ
¢H`˜ O« H˘xfl ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ `«# Éè~í ‰Î° Ωõ WÖÏ „"åã≤Ok !
^ŒÜ∞« KÕã≤ <Õ#∞ =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞ XHõ¯\˜ *Ï˝ÑH¨ Oõ =ÙOK«∞HÀ, <Õ<˘Hõ
Hõ^ä•<åÜ«∞‰õΩ~åÅx HÍ^Œ∞. <Õ#∞ KåÖÏ ™ê~°∞¡ ^Õ=Ùx z`åÎxfl
JOwHõiOK«Ö^Ë ∞Œ . <Õ<˘Hõ áêÑ≤x. <Õ#∞ W`«~∞° ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
W`«~∞° Å#∞ „¿Ñq∞OK«Ö^Ë ∞Œ . <å‰õΩ x~åâ◊ xã¨Ê $Ç¨Ï ÉèÜ í ∞« O ã¨O^ÕÇϨ O
WOHÍ W`«~°"≥∞ÿ# JѨ"åk HõeyOKÕ â’^èŒ#Å∞ =∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞.
=∞~˘Hõ\ ˜ ‰õÄ_® *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞HÀ. <Õ#∞ Hõhflà◊§HõO>Ë Ç¨™êºxfl
„¿Ñq∞OKÕ^•xx. XHõ"àÕ ◊ <Õ#∞ HÍ#û~ü`À =∞~°}O˜ K«=K«∞Û QÍh HÍ#û~ü`À
rqOz ^•xx Jã¨Ç¨ ~Ú ‰õÄ_® KÕÜ∞« =K«Ûx ÉèÏqOKå#∞. <Õ#∞ KÕã#≤
"å\˜x ÖË^• <Õ#∞ „"åâß#x QÍh Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞=^Œ∞Ì. J=hfl
96
 ^Õ=Ùx ǨÏã¨=Î ÚÅÖ’ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Ö’HõãO¨ |O^è"Œ ∞≥ #ÿ q. "å\˜Ö’ „Ѩ`ºÕ Hõ`« ÖË^∞Œ . =∞~˘Hõ\ ˜ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ. áê`« <å#∞_ç ''„Ѩ=∂^ŒH~õ O° QÍ rqOK«∞—— J#∞ =∂@ Hõi#î "≥∞#ÿ f~°∞Ê#‰õΩ Hõi#î "≥∞#ÿ
^Õ=Ùx z`åÎxfl ''ZO^Œ∞‰õΩ ?—— Jx „ѨtflOK«ÖË=Ú - Jk PÜ«∞# „â◊=∞Å∞ g∞^Œ "Õã¨∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ =ÙO@∞Ok. ÉèÏ^Œã¨ÎOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ Ããsæ
W+ì̈O. J^Õ „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k† K«iÛÖ’ XO@iQÍ xÅ|_»=^Œ∞.Ì xã¨Ê $Ç¨Ï J^ÕÖÏ ÜˇÚHõ¯ `«‰Ωõ ¯= ^•OѨ`º« rq`«O JÖÏ =ÙO_»^xŒ |∞∞A=Ù KÕã∞¨ OÎ k. WOHÍ
HõO>Ë xsHíΔ} Q˘Ñ¨Êk. ÉèíÜ«∞O HõO>Ë qâßfiã¨O Q˘Ñ¨Êk. XHõ~ÀA ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ =∞~°}ÏxH˜ ^•i f™êÎ~Ú - hà◊§#∞ ѨsH˜OΔ K«_O» ,
^Õ=Ùx ~å[º=Ú ^Õ=Ùx â◊HΘ JxflO\˜x [~Úã¨∞OÎ k... w`« ^•@_»O rq`åxfl ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ rqOK«_O» HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê^Õn ÖË^∞Œ . rq`«OÖ’
P"≥∞ XHõ Ѩ^ºŒ O ‰õÄ_® „"åã≤Ok. ^•xx =Ú„kOK«_®xH˜ Ããsæ J#∞=∞u WKåÛ_»∞ : =KÕÛ H˘xfl Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ã¨"åÅ∞QÍ fã¨∞HÀ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. "å\˜x x~°¡HíΔ ºO
KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . H˘xfl Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ ZQÆ∞~°Q˘@ì‰Ωõ O_® "≥∞_»‰Ωõ "Õã∞¨ HÀ=Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
„Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ Ããsæ J#QÍ Jã¨OÉè=í "≥∞#ÿ "å\˜x ‰õÄ_® KÕÜ∞« _®xH˜ ™êǨÏã≤OKåe. H˘xfl™ê~°∞¡ qâßfiã¨
Wk K«^∞Œ =Ù@‰õΩ h‰õΩ Hõ+Oì̈ JxÑ≤OK«=K«∞Û rq`«OÖ’ ‰õÄ_® ^˘~°e áÈ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. ^•x Ѷe¨ `«O J^ÕÖÏÖ’ QÆ=∞xOz#@∞¡
<Õ#∞ ‰õÄ_® „"åÜ«Ú@‰õΩ Hõ+Ñì̈ _¨ ∞» K«∞<åfl#∞. =∞~°}OÖ’ ‰õÄ_® <≥=∞‡kx K«∂_»=K«∞Û.
J~Ú`Õ <Õ#∞ „"åÜ«∞=Åã≤O^Õ =∞~°}˜ã¨∞Î#fl =ºH˜Î ^Õ=Ùx KÕuÖ’ =Ù<åfl_»#fl qâßfiã¨O P #=∞‡HõO =Å#
KåÖÏ ã¨OII QÆ_zç áÈ~Ú<å P^Œ~}° á⁄O^Œ_O» XHõ =~°O - K«xáÈ`«∞#fl =ºH˜HÎ ˜ Pj~åfi^ŒH~õ O° =∞iÜ«Ú K«xáÈ~Ú#
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Wk h‰õΩ J=ã¨~O° . `«~∞° "å`« ^Œ∞óYѨ_"Õ åiH˜ P^Œ~} ° . J~Ú`Õ =∞~°}O `«~∞° "å`« xsHí} Δ ÖËx "åi
<Õ#∞ ÖˉΩõ O_® h=Ù rqOK«=Åã≤ =zÛ<å ã¨OQÆ`qÕ ∞\˜ ? ã≤^OúŒ QÍ ÖËx =ºH˜Î =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞ q_çzÃÑ@ì|_ç# "å~°∞ ^Œ∞ódOz
h=Ù ÖˉΩõ O_® <Õ#∞ rqOK«_O» <Õ#∞ K«∂_»Ö#Ë ∞. WOHÍ QÍÜ«∞Ѩ_"Õ åi ã¨OQÆu Uq∞\˜ ? „áê=ÚYºOQÍ q_®‰õΩÅ∞ ÖË^• ^•OѨ`º« OÖ’
=∞# ã¨=∞Ü«∞O ^Õ=ÙxH˜ =∂„`«"∞Õ `≥Å∞ã¨∞. "ÕÔ~·# "å~°∞. `«e¡^ŒO„_»∞Å #∞O_ç "Õ~°∞ KÕÜ«∞|_ç# Ñ≤Å¡Å∞ K≥_»∞ ¿ãflǨÅ∞ "åi
XHõ"àÕ ◊ <å ã¨=∞Ü«∞O =¿ãΠѨiã≤u÷ Uq∞\˜ ? q_çzÃÑ@ì|_ç# "å~°∞ ÉèÜ í ∂« xH˜ Ö’#∞HÍ=_»O J™ê=∂#ºO HÍ^Œ∞.
^Õ=Ùx z`«"Î ∞≥ `ÿ Õ ^ŒÜ∞« KÕã≤ <å „Ñ¨H¯õ Ö’ =ÙO_»∞. "åi ÉèÜ í ∞« O `˘ÅyOK«=K«∞Û. "å~°∞ <å Éè~í ΰ ÖË^• ÉèÏ~°º ÖË^• `«O„_ç ÖË^• ‰õΩ=∂~°∞_»∞
Wk z=~° Jx <å‰õΩ K≥ÑC¨ . ÖË^• ‰õΩ=∂Ô~Î ZHõ¯_çH˜ "≥o§Ok ? ^Õ=Ùx`À =Ù<åfl~å ? J<Õ „Ѩâfl◊ Å`À "ÕkOè K«|_»`å~°∞.
<å ã¨$+≤Hì ~õ #ΰ ∞ <Õ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ ã≤^OÌŒ QÍ =Ù<åfl<å Jx ##fl_»∞QÆ∞. KåÖÏ™ê~°∞¡ D ÉèÜ í ∞« =Ú D zO`« q_»∞=|_ç# "åiˆH Ѩiq∞`«O HÍ^Œ∞.
<å KÕ~Ú Ñ¨@∞ìHÀ qâßfiã¨∞Å∞ Hõ_=» i f~°∞ÊÖ’ "åiˆHq∞ ã¨OÉèqí ã¨∞OÎ ^À#x † Jqâßfiã¨∞Å∞ `≥eÜ«∞x
<å áêáêÅ∞ HíqΔ ∞OK«|_®Åx „áê~°#÷ KÕ~Ú. ÉèíÜ«∂xfl Hõey =ÙO\Ï~°∞. XHõ Ç≤Ï`ÀѨ^Õâ◊‰õΩ_çQÍ, áêã¨ì~ü QÍ =∞#O J#∞‰õΩ#fl
^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= =∞Ok D „Ѩâfl◊ Å`À ã¨`=« ∞`«=∞=Ù`«∞<åfl~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ Z=fi~°=¸
<å P`«‡ âßOu HÀã¨O „áêi÷OK«∞
K«xáÈ~Ú# "åi QÆ∞iOz =∂\Ï¡_Ö» =Ë Ú. XHõ"àÕ ◊ =∂\Ï¡_<ç å Jk XHõ¯ Ѩiã≤u÷ x
h P^Œ~} ° HÀã¨O <Õ#∞ „áêi÷™êÎ#∞ ‰õÄ_® =∂~°ÛÖË^∞Œ . ^Õ=Ù_»∞ Pâ◊Û~°º suQÍ Ñ¨x KÕ™êÎ_∞» . HÍh Z=fi~°∂ =∞~°} =∞~å‡xfl
h HÀã¨O áÈ~å_ç x#∞fl „¿Ñq∞™êÎ#∞. KèkÕ OK«Ö~Ë ∞° . J~Ú<å =∞#O „¿Ñq∞OKÕ "åix ^Õ=Ùx KÕuÖ’ =ÙOK«_O» =Å# <≥=∞‡k
x`«º`«fiO =~°‰Ωõ . =Ù#flk - J#QÍ PÜ«∞# Z#fl_»∂ q_»∞=‰õΩ Z_»ÉÏÜ«∞_»∞ J<Õ #=∞‡HõO.
97 98
 ^Õ=Ùx ǨÏã¨=Î ÚÅÖ’
1978 E<£ =∂ã¨OÖ’ L^ŒÜ∞« HÍÅ=Ú#<Õ b™ê `«# WO\˜ ^ŒQ~æÆ ° =Ù#fl
ã¨~ã° ∞¨ ûÖ’ =ÚxyáÈ~ÚOk. á⁄~°∞QÆ∞ "åiÔH=iH© `≥b^Œ∞. P"≥∞ =∞~°}ÏxH˜ HÍ~°}O
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J™ê^躌 =∞~ÚOk. ZO^Œ∞HõO>Ë P"≥∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩOk.
55 ã¨OIIÅ b™ê â’^è#Œ Å QÆ∞O_® "≥o§O^Œx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. P"≥∞‰õΩ `˘q∞‡k
=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞<åfl~°∞. XHõ~∞° <≥ÅÅ∞ xO_»H=õ ÚO^Õ Ñ¨Ù\˜#ì "å_»∞ =∞~˘Hõ_∞» tâ◊√=Ù
QÍ<Õ =∞~°}O˜ Kå_»∞. =¸_»="å_»∞ J~°∞^≥#· Z=ÚHõÅ "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞<åfl_»∞.
b™ê J<ÕHõ"≥∞ÿ# "≥·^ŒºÑ¨~°"≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ ã¨=∞㨺Å`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞#flk. QÆl˚,
=∞u„Éè=í ∞}O, á⁄i¯#û<£ "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞Ok. #_»=_®xH˜ Hõ+Ñì̈ _¨ ∞» `«∂ =ÙOk.
H˘xfl™ê~°∞¡ `«#‰õΩ `å#∞ |@ìÅ∞ "Õã∞¨ HÀÖË#O`«QÍ Éè’[#O fã¨∞HÀÖË#O`«QÍ KÕ`∞« Å∞
ÉèÜ
í ∞« OHõ~O° QÍ =}‰õΩ`å~Ú. JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯=QÍ P"≥∞ Éè~í ΰ P"≥∞#∞ =ke"Õâß_»∞.
=∞Oz ã¨ÇϨ "åã¨O QÆÅ ã¨OѶ∞¨ OÖ’ K«∞~°∞HÔ #· ã¨É∞íè º~åÅ∞. b™ê‰õΩ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞
ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . JO`ÕH͉õΩO_® XHõ =∞Oz "≥^· ∞Œ º_»∞ XHõ #~°∞û „Ѩu k#O á¶È<£ KÕã≤
P"≥∞ ÉÏQÀQÆ∞Å∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞ "å~°∞ P"≥∞ÃÑ· Z‰õΩ¯= „â◊^ÌŒ Hõey
=ÙO\Ï~°∞. P"≥∞ Ñ≤Å¡Ö’¡ ÃÑ^ŒÌ Ñ≤Å¡Å∞ P"≥∞‰õΩ Jxfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ~°∞.
"å~°O^Œih q_çz P"≥∞ U^À ã¨O^ÕÇϨ O`À JѨ~å^èÉŒ Ïè =O`À qKå~°O`À "≥o§áÈ~ÚOk.
KåÖÏ ã¨OII ¢H`˜ O« <Õ#∞ b™ê XˆH „áêO`«OÖ’ x=ã≤OKÕ"å~°=Ú. P"≥∞ <å
ÉèÏ~°º #~°∞û tHí}Δ á⁄Ok# Pã¨∞Ѩ„uÖ’ #~°∞ûQÍ Ñ¨xKÕ¿ãk. WѨC_≥`· Õ P"≥∞‰õΩ =∂‰õΩ
=∞^躌 =O^ŒÅ "≥∞àÿ §◊ ^Œ∂~°O =Ù#flk. "Õ∞=Ú Uà◊§ `«~|° _ç P"≥∞`À ã¨O|O^èOŒ Hõey
=Ù<åfl=Ú. P"≥∞ x~åâ◊ xã¨Ê $ǨÏÖ’ =Ù#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞ J~Ú`Õ D ~°HOõ QÍ `«##∞
`å#∞ =∞~°}ÏxH˜ JѨÊyOK«∞‰õΩO@∞O^Œx TÇ≤ÏOK«Ö^Ë ∞Œ ...
Z=Ô~·<å P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ=_»O =Å¡ Éèí∂™ê÷Ñ≤`«OÖψQ b™êk ‰õÄ_®
ÉÏ^èŒHõ~°"≥∞ÿ# Éèí∂™ê÷Ѩ#. =∂ <å#flQÍ~°∞ ZO`ÀHÍÅO #∞O_ç "åiH˜ ‰õΩ@∞O|
¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞. [iy# ^•xH˜ zOuOK«=^ŒÌx xã¨Ê $ǨωõΩ Ö’#∞HÍ=^ŒÌx "åix
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKå_»∞. 㨥Hí;OQÍ K≥áêÊÅO>Ë ~À=∂#∞ QÍi˚x J#∞ ~°K~« Ú`« =∞# QÍÜ«∂Å∞
ZO`« f„="≥∞#ÿ "≥<· å ^Õ=Ù_»∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ K«∂™êÎ_∞» J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞ JO`«O
ÖˉΩõ O_® Hõ$Ѩ K«∂Ñ≤™êÎ_∞» Jx *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕ™êÎ_∞» :
99
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Z=Ô~·<å XHõ~°∞ `«# `«e¡x HÀÖ’Ê`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xH˜ QÍÜ«∞"≥∞ÿ#>Ë¡.
J~Ú`Õ ^Õ=Ùx „¿Ñ=∞ J`«ºkèH"õ ∞≥ #ÿ k. =ÚYºOQÍ D =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’
^Õ=Ùx #=Ú‡HÀ=_»O „áê=ÚYº"≥∞#ÿ k. P q^èOŒ QÍ =∞#O KÕã#≤ @¡~Ú`Õ
=∞# „Ѩu J=ã¨~`° #« ∞ PÜ«∞# f~°∞™êÎ_∞» . ܡμ+¨Ü∂« „QÆO^äOŒ Ö’ ^Õ=Ù_»∞
D q^èOŒ QÍ "åQÍÌ#O KÕâß_»∞. ''XHõx `«e¡ "åxx P^ŒiOK«∞#@∞¡
<Õ#∞ x#∞fl P^Œi™êÎ#∞.——
XHõ =ºH˜xÎ Jxfl q+¨Ü∂« ÅÖ’ =∞#O J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ HÀÖËHõ áÈ=K«∞Û.
ZO^Œ∞Hõ#QÍ =∞#O J`«x ÉÏǨϺ ~°∂áêxfl =∂„`«O K«∂_»QÅÆ O. J~Ú`Õ
ǨÏ$^ŒÜ«∂O`«~°OQÆ=ÚÅ#∞ ѨsH˜ΔOKÕ ^Õ=Ù_»∞ Jxfl q+¨Ü«∂Å#∞
J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞. H˘xfl ™ê~°∞¡ =¸~°"ö ∞≥ #ÿ Ѩx KÕã#≤ =ºHÎ̃
^•xH˜ q~À^è"Œ ∞≥ #ÿ f~°∞Ê á⁄O^Œ=K«∞Û† PÜ«∞# â◊HÎ̃ H˘Åk PÜ«∞#
KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ#flk KÕÜ«∞ÖËHõáÈ=K«∞Û. `«# =∞#ã¨∞Ö’ =Ù#fl^•xx
ã¨iÜ≥∞ÿ # q^èOŒ QÍ |Ü«∞@ ÃÑ@ìÖHË õ áÈ=K«∞Û. U^≥<· å XHõ q+¨Ü∂« xfl
ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõOQÍ KÕÜ∞« =K«∞Û HÍh PÜ«∞# L^ÕâÌ º◊ =Ú#∞ K≥Ñʨ ÖËHõ
áÈ=K«∞Û. „Ѩu XHõ¯~°∞ U^À XHõ Jã¨ÇϨ <åxfl Hõey =ÙO\Ï~°∞. ^•x
#∞O_ç J`«_∞» ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ |Ü«∞@ Ѩ_®Å#∞‰õΩO>Ë JO`« Z‰õΩ¯=QÍ
W~°∞‰õΩ¯áÈ=K«∞Û. JO^Œ∞=Å# ã¨OѨÓ~°‚OQÍ =∞ø#OQÍ =ÙO_»=Åã≤
=ã¨∞OÎ k. J@∞=O\˜ Ѩiã≤u÷ KåÖÏ ÉÏ^è#Œ ∞ „â◊=∞Å#∞ Hõeyã¨∞OÎ k.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ^Õ=Ù_»∞ K«∂™êÎ_∞» , qO\Ï_»∞...
^Õ=Ù_»∞ K«∂_»@O J<Õk „¿Ñ=∞`À ‰õÄ_ç# Ѩx. Jk PÜ«∞# ã¨$+≤xì
H“yeOK«∞‰õΩO@∞Ok ^è~·≥ åºxflã¨∞OÎ k „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞OÎ k. PÜ«∞# ã¨$lOz#
^•xx ^Õxfl ‰õÄ_® PÜ«∞# ^Õfi+≤OK«_∞» . PÜ«∞# „¿Ñ=∞QÆÅ Hõ#∞flÅ`À
K«∂™êÎ_∞» . PÜ«∞# Hõ#∞flÅHõO>Ë „ѨHÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ q Ug ÖË=Ù. PÜ«∞#
Hõ#∞flHõO>Ë Z‰õΩ¯= Un P^ŒiOK«Ö^Ë ∞Œ . ^Õ=Ùx Hõ#∞flÅKÕ K«∂_»|_»@O
J#∞#k U^À K«∂_»ÖxË Hõ#∞ʼnõΩ Hõ#|_»@O HÍ^Œ∞. PÜ«∞# Hõ#∞ʼnõΩ
Hõ#|_»@O J#QÍ Ö’`≥#· , „â◊^QÌŒ ÅÆ Z‰õΩ¯=QÍ P^ŒiOKÕ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O`À
HõѨÊ|_»@O.
100
 ^Õ=Ùx ǨÏã¨=Î ÚÅÖ’ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
<Õ#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ D =∂@Å`À Hõ@∞ì|_»`å#∞ - b™ê`À =Ù#fl ã¨O|O^è"Œ ∞Õ HÍ^Œ∞ 5 =∞# zO`«Å‰õΩ U"≥<· å HÍ~°}ÏÅ∞O_»=K«∞Û HÍh ¢Hã© ∞¨ ÖÎ ’ xsHΔ̃OK«∞@‰õΩ J<ÕHõ
ã¨OII ¢H˜`«O „á¶ê<£ûÖ’ PHÍâ◊OÖ’ q=∂<åÅ∞ QÆ∞^Œ∞ÌHÀ=_»O =Å# =∂ |O^èŒ∞=Ù HÍ~°}ÏÅ∞<åflÜ«∞x <Õ#∞ ã≤~÷ O° QÍ #=Ú‡`å#∞ - Ü≥∂Ǩ#∞ "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩ„uHõÖ’ „"åã≤#@∞¡
K«xáÈÜ«∂_»∞. *’Ü«∞Öò J#∞#`«_∞» =∂ `«O„_ç`À ‰õÄ_® Hõeã≤ J^Õ K«iÛÖ’ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ PÜ«∞# „¿Ñ=∞Ö’ xez=ÙO>Ë ÉèÜ í ∂« xfl `˘Åyã¨∞OÎ k. ~À=∂ 8 Ö’ D q^èOŒ QÍ
ѨxKÕ¿ã"å_»∞. XHõ¯™êiQÍ "åi =∞^躌 ã¨O|O^èŒ `˘ÅyáÈ~Ú W^Œ~Ì ∂° "Õ~Ô á· ÈÜ«∂~°∞. „"åÜ«∞|_çOk. ''=∞~°}"≥∞ÿ# r="≥∞ÿ# ^Õ=^Œ∂`«Öˇ·##∞ #~°Hõ"≥∞ÿ##∞ „Ѩã¨∞Î`«
ZO^Œ∞HõO>Ë =∂ <å#fl ã¨ÇϨ Ÿ^Œix ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl *’Ü«∞Öò =∞~˘Hõ ¢ã`Α À ã¨O|O^èOŒ =∞O^Œ∞#flqÜ≥∞ÿ ##∞ ~åÉ’=Ù#qÜ≥∞ÿ ##∞ U â◊‰Ωõ ÖÎ #·ˇ #∞ Z`≥#· #∞ Ö’`≥#· #∞ ã¨$+≤Öì ’
Hõey =Ù<åfl_»x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flѨC_»∞ "åi =∞^躌 =Ù#fl HÀѨO =Å# *’Ü«∞Öò `«# =Ù#fl =∞i U"≥#· #∂ ^Õ=Ùx „¿Ñ=∞ #∞O_ç =∞#Å∞ Z_»ÉÏѨ ÖË=Ù——.
‰õΩ@∞OÉÏxfl ã¨OѶ¨∂xfl =ke "≥o§áÈÜ«∂_»∞. KåÖÏHÍÅO `«~°∞"å`« =∂ <å#fl
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ã¨O|OkèOz# #ëêìxfl K«∂_»=∞x ã¨=∂^è•#Ѩ_=» ∞x Ü«∂z㨥Πq*Ï˝Ñ#¨
KÕâß_»∞. HÍh *’Ü«∞Öò JO`«HOõ `«‰Ωõ Hõi#î ∞_»Ü∂« º_»∞.
1973 P~°OÉèOí Ö’ *’Ü«∞Öò „"åã≤# L`«~Î O° =∂ <å#flQÍ~°∞ JO^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞
- Jk ^Õfi+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# JѨǨ㨺O KÕã¨∞Î#fl L`«Î~°=Ú. H˘xfl ~ÀAʼnõΩ PÜ«∞#
=∞~°} "å~°Î `≥eã≤Ok. *’Ü«∞Öò ÉèÏ~°º Ñ≤ÅÅ¡ ∞ f„=OQÍ K«eOKå~°∞. PÜ«∞# WѨC_»∞
ZHõ¯_» =Ù<åfl_»∞ ? PÜ«∞# rqOz# rq`åxH˜ =∞~°}O ^•fi~å PÜ«∞# P`«‡‰õΩ
âßOu ÅaèOzO^• ?
=∂ <å#fl XHõ L<å‡kÖÏ =∂~å_»∞. HÍh ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅO f~°∞Ê#‰õΩ Ö’#∞
HÍ=^ŒxÌ ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. Q˘ÖÁæ`åÖ’ =∞~°}O˜ z# ~Ô O_»= ^˘OQÆ#∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕâß_»∞.
ÜÕ∞ã¨∞ „ѨÉ∞íè qzÛ# "åQÍÌ#O ''<Õ_∞» h=Ù <å`À ‰õÄ_® Ѩ~^° ã·≥ ∞¨ Ö’ =ÙO^Œ∞=Ù—— J#∞
=∂@`À „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå_»∞. ѨâßÛ`åÎÑѨ _¨ #ç „Ñ¨u XHõ¯iH© P =∂@Å∞ ZO`À "åã¨=Î =∞x
=∂ <å#fl K≥áêÊ~°∞. "åiˆHq∞ `≥Å∞ã¨∞ *’Ü«∞Öò z=i xq∞+¨OÖ’ Hí=Δ ∂Ѩ} HÀi
á⁄Ok=ÙO_»=K«∞Û ?
*’Ü«∞Öò ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ#fl ÉèíÜ«∞=Ú ™êO„Ѩ^•Ü«∞Hõ ¢ÔH·ã¨Î=ÙʼnõΩ QÆÅ
#~°HOõ ÃÑ· Jaè„áêÜ«∞O =Å# Jx J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. HÍh Jk P~ÀQƺ=O`«"∞≥ #ÿ k
x~å‡}Ï`«‡Hõ"∞≥ #ÿ k HÍ^Œ∞. ^Õ=Ù_»∞ f~°∞Ê f~°∞™êÎ_∞» . Jk "åã¨=Î O. áê.x.Ö’ PÜ«∞#
WÖÏ JO\Ï_»∞. ''^Œ∞+¨μì _»∞ =∞~°}O˜ K«∞@ =Å# <å‰õΩ ã¨O`À+¨O HõÅ∞QÆ∞<å ? J`«_∞»
=∞#ã¨∞ =∂~°∞Û‰õΩx rqOKåÅx <Õ#∞ PtOK«∞@ ÖË^• ?—— ¢H˘.x.Ö’ WÖÏ
„"åÜ«∞|_çOk. ''U XHõ¯~°∂ #tOK«∞@ ^Õ=Ùx z`«=Î Ú HÍ^Œ∞. JO^Œ~∂° JO`«@
=∂~°∞=∞#ã¨∞ á⁄O^Œ=Öˇ##∞#kÜÕ∞ PÜ«∞# z`«=Î Ú——.
101 102

12. â
„ =◊ ∞Å∞
„â◊=∞#∞ QÆ∞iOz `«ÅOz#ѨÙ_»O`å q∞~åfi=Ú =∞#ã¨∞‰õΩ =ã¨∞ÎOk. P"≥∞
J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ JOQÆ"H·≥ ÍźÅ`À [x‡OzOk. q∞OQÆ_®xH˜ ‰õÄ_® KÕ`#« ÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞.
H˘xfl "å~åÅ =~°‰Ωõ K«∞Hõ¯Å∞ K«∞Hõ¯Å∞QÍ áêÅ#∞ <À\’¡ "Õ¿ã"å~°∞. ÃÑÑ· Ù¨ ^•fi~å
PǨ~°O ѨOÑ≤Oz XHõ ã¨OII =~°‰Ωõ áÈ+≤OKå=Ú. P"≥∞‰õΩ ã¨OÉèqí Oz# [|∞ƒ f„="≥∞#ÿ
''"≥=ÚHõ qiˆQ—— "åºkè. (ÃÑÅ∞Ãã#· Z=ÚHõÅ "åºkè). P"≥∞ TÜ«∞ÅÖ’ W#∞ѨK∞« =fiÅ
QÆ∞O_® HÍà◊§#∞ ÃÑ\ì̃ "å\˜x fã¨∞‰õΩ<Õ „ѨÜ∞« `«flOÖ’ XHõ #_»∞ã¨∞#Î fl tâ◊√=Ù =Öˇ
Z=ÚHõ q~°∞QÆQ˘@∞ì‰Ωõ <Õk. `«~∞° "å`« `«Å∞Ѩ٠ã¨O^Œ∞Ö’ ÖË^• z#flQÍ `«@∞ì‰Ωõ x Ѩ_@
» O
=Å# HÍà◊√§ QÍh KÕ`∞« Å∞ QÍh ÖË^• ~Ô O_»∂ q~°∞QÆQ˘@∞ì‰Ωõ <Õk. KåÖÏ Ñ¨~åºÜ«∂Å∞
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ =ÙO_Õk. KåÖÏ â◊G zH˜`û« Å∞ [iy#q. ZѨC_»∂ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =ÙO_Õk.
P~°∞ "å~åÅ HõO>Ë `«‰Ωõ ¯= ÖˉΩõ O_® ÉÏ^èÑŒ _¨ kÕ . 8= ã¨OII =KÕÛã¨iH˜ 16 ™ê~°∞¡
HÍà◊√§ q~°∞QÆQ˘@∞ì‰Ωõ #flk.
10 = ã¨OII q∞~åº=Ú QÆ∞O_≥[|∞ƒ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ Oç k. ^•x`Àáê@∞ "≥<fl≥ =ÚHõ
=OHõ~° =Å# TÑ≤i u`«∞ÅÎ ∞ ѨxKÕÜ∞« _»O `«yáæ È~ÚOk. JO^Œ∞=Å# ZÅ¡ÑC¨ _»∞
âßfi㨠JO^ŒHõ ÉÏ^èÑŒ _¨ kÕ . H“=∂~° ^Œâ‰◊ Ωõ KÕ̂~ã¨iH˜ K«¢HÍÅ |O_çH˜ JOH˜`=« ∞~ÚOk.
JxflO\˜H˜ q∞Oz# ÃÑ^ŒÌ ^≥|ƒ 14 ã¨OII =Ü«∞ã¨∞Ö’ [iyOk. Jk P"≥∞ `«e¡
ܡÚHõ¯ P`«‡Ç¨Ï`«º. q∞~åº=Ú 28= ÜÕ∞@ =∞~°}O˜ zOk. JѨÊ\˜H˜ P"≥∞ 40 ™ê~°∞¡
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕi =O^ŒÅ ™ê~°∞¡ Z=ÚHõÅ∞ qiy Hõhã¨O 15 â◊G zH˜`û« ʼnõΩ QÆ∞i
J~ÚOk.
103
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
`«‰õΩ¯= HÍÅO rqOz<å q∞~åº=Ú rq`«OÖ’ P"≥∞‰õΩ#fl "≥·^ŒºÑ¨~°"≥∞ÿ#
Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ |\˜ì Z@∞=O\˜ |~°∞=Ù ÉÏ^躌 `«Å∞ ÖˉΩõ O_® ¿ãfiKåÛù rq`«O QÆ_Ñç O≤ k.
"åã¨"Î åxH˜ XHõ z#fl ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_Õ, L`åûǨÏOQÍ =ÙO_Õ Ñ≤K∞« ÛHõ ÖÏO\˜ rq`«O
QÆ_Ñç O≤ k. P"≥∞ rq`«ÑÙ¨ z=i Ѷ∞¨ _çÜ∞« ÅÖ’ ‰õÄ_® Wk ã¨`º« "Õ∞. P"≥∞ âßfi㨠HÀã¨O
Hõ+Ñì̈ _¨ #ç „Ñ¨u™êi "≥ÚO_çÑ@ ¨ ∞ì^ÅŒ HõxÑ≤OKÕk. "≥^· ºŒ Ѩ~O° QÍ Un Ѩx KÕÜ∞« #ѨÙ_»∞
=Ú‰õΩ¯Ö’ PH˜û[<£ Q˘@ì=Ú#‰õΩ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok. ''<Õ#∞ ã≤^OúŒ QÍ =Ù<åfl#∞. <Õ#∞ H˘xfl
=O^Œ# ã¨=∞~°Ê} ÖËYÅ∞ „"åÜ«∞=Åã≤ =ÙOk——.
q∞~åº=Ú ÖÏQÍ rq`«HÍÅ=∞O`å „â◊=∞Ѩ_@» O ÖË^• KåÖÏHÍÅO J<å~ÀQƺO`À
=ÙO_»@O ^Õ=Ùx z`«=Î ∂ ? JÖÏ HÍ^Œ∞ JO>Ë =∞#=Ú ZO`À XuÎ_Hç ˜ QÆ∞i J=Ù`å=Ú.
¢H˘.x.Ö’ ѨÙ@∞ì„QÆ∞_ç¤ "å_ç q+¨Ü∞« OÖ’ ''^Õ=Ùx =∞Ç≤Ï=∞ Ѩ~K° ∞« @‰õΩ—— Jx „"åÜ«∞|_ç
=ÙOk. J^Õ q^èOŒ QÍ ÜÕ∞ã¨∞ „â◊=∞Ѩ_ç =∞~°}O˜ K«∞@ ^Õ=Ùx z`«"Î ∞≥ ÿ =Ù#flk. =∞~À
q^èOŒ QÍ K≥áêÊÅO>Ë ^Õ=Ù_»∞ ã¨fiã¨Ñ÷ ~¨ z° ~°HOΔ̃ z rqOѨ *ËÜÚ« @‰õΩ â◊HÎ̃ QÆÅ"å_»∞.
Jx x~°∂Ñ≤OK«∞ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ɡ·aÅ∞ xO_® =Ù<åfl~Ú. "åºkè, =∞~°}O WOHÍ
qã¨iÎ Oz =ÙO_»@O J=QÍǨÏ# HÍx q+¨Ü∞« O.
~°K~« Ú`« Ze[ɡ`ü WeÜ«∞\ò =∞#O g\˜x JOwHõiOK«Háõ È~Ú<å rq`«OÖ’
XHõ ™ê÷~Ú ''XHõ tâ◊√=Ù =∞~°}O˜ K«_O» , 'J=∂Ü«∞Hõ— =ºHÎ̃ =∞~°}O˜ K«_O» ÖË^• =∞#
ÉèÏ"À„^ÕHÍÅÃÑ· „ѨÉÏè q`«O K«∂¿Ñ =∞~˘Hõ =ºH˜Î =∞~°}O˜ K«_O» —— J#∞#k JOwHõiOK«_O»
KåÖÏ Hõ+Oì¨ JO\Ï~°∞. HÍ|\˜ì =∞#O 㨿ÇÏ`«∞HõOQÍ q=iOz ^≥=· *Ï˝#O`À =Ú_çÃÑ\˜ì
"å\˜H˜ ["å|∞Å∞ W=fi_®xH˜ „ѨÜ∞« ufl™êÎ=Ú. <å Jaè„áêÜ«∞OÖ’ Wk ã¨=∞Ü«∞O
=º~°O÷ KÕÜ∞« _»"∞Õ „â◊=∞ ܡÚHõ¯ J~åúxfl q=iOK«_O» YzÛ`«OQÍ LѨÜ∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ k.
''Q˘Ñ¨Ê „Ѩâfl◊ ʼnõΩ ã¨=∂^è•#q∞=fi_»O =Å# Jq =∞#Å#∞ „ѨÉÏè q`«O KÕ™êÎ~Ú. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WeÜ«∞\ò =∞#O "≥Å K≥eO¡ K«=Åã≤ =Ù#flk Jx JO\Ï~°∞. ''„â◊=∞ÖÏO\˜
㨿ÇÏ`«∞Hõ"∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Å =Å# ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞`åO. XHõ™êi =∞#=Ú XHõ =∞~å‡xfl
KèkÕ Oè Kå=∞O>Ë P q+¨Ü∂« xfl =ke WOHÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ Ñ¨ijeOK«=Åã≤ =Ù#flk. XHõ
ã¨=∞㨺‰õΩ Ñ¨iëê¯~°O ÅaèOK«Háõ È`Õ ^•xx Hõ#∞Q˘#_»O J#∞#k XHõ ã¨"åÅ∞QÍ
=∂~°∞`«∞Ok. Jk KÕÜ∞« ÖËHáõ È`Õ ^•x J=QÍǨÏ##∞ QÆ∞iÎOѨÙ#∞ HÀÖ’Ê`«∞Ok.
104
 „â◊=∞Å∞
ÃãÃÑìO|~°∞ 11,2001Ö’ #∂ºÜ«∂~ü¯ Ö’ [iy# =~°Öò¤ „>Ë_£ ÃãO@~ü
<åâ◊#=Ú#∞ QÆ∞iOz q=i㨥Π~°K«~Ú`« ÉÏ~°ƒ~ü H˜OQ∑ ™êÅfi~ü D q^èŒOQÍ
K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
ã¨=∂^è•<åÅ∞ KåÖÏ =Ù<åfl~Ú HÍh XHõ¯\˜ ‰õÄ_® ã¨iÜ≥∞ÿ #k HÍ^Œ∞.
P q^èOŒ QÍ „Ѩ[Å∞ <åâ◊#O HÍ=_®xH˜ "åˆ~g∞ KÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å "åiH˜
P q^èOŒ QÍ ã¨OÉèqí OK«_O» xã¨Ê $ǨÏ#∞, ÉÏ^è#Œ ∞ HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ OÎ k. KåÖÏ
=~°‰Ωõ rq`åÅ∞ D q^èOŒ QÍ<Õ JO`«=∞=Ù`å~Ú. =∞#O =Ü≥∂=$^Œ∞Åú O
HÍ=K«∞Û HÍHõáÈ=K«∞Û. =∞#‰õΩ HÍ#û~ü ~å=K«∞Û, Hõ~∞° =Ù ~å=K«∞Û. ^≥|ƒ
g∞^Œ ^≥|ƒ Ѩ_=» K«∞Û. HÍh =∞# x`«º x"å™êxH˜ áÈ`«∞<åfl=∞#fl PÖ’K«#
=ã¨∞OÎ k. J~Ú`Õ Jk [~°∞QÆ∞`«∞O^À ÖË^À `≥eÜ«∞^Œ∞. Pj~åfi^•Å∞
J^Œ∞ƒù`åÅ∞ ÉèÜí ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ ^•xx ã≤~÷ Ñ° ~¨ K° =« Ù. ZÖÏQÆ#QÍ
=∞#=Ú q[Ü«∞O ™êkè™êÎO J#fl ѨO^≥=ÚÖ’ F_çáÈ~Ú#@∞¡ rq`«OÖ’
U^À „Ѩ`ºÕ Hõ`#« ∞ ™êkèã∞¨ <Î åfl=∞#∞‰õΩO\ÏO. HÍh JÖÏ [~°∞QÆ^∞Œ .
Pj~åfi^•Å QÆ∞iOz =∂\Ï¡_`ç Õ J~°~ú Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ „â◊=∞‰õΩ J~°Oú K≥Ñʨ QÆÅQÆ_"» ∞Õ Q˘Ñ¨Ê
Pj~åfi^ŒO. ''J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ —— J#_»OÖ’ ÉÏ^èŒ J#∞#k =ÚYº L^ÕâÌ O◊ QÍ =ÙO@∞Ok.
„Ѩã=¨ "Õ^#Œ , "åºÜ«∂=∞O =Å# U~°Ê_Õ ÉÏ^èŒ â◊„ã¨Î zH˜`û« =Å# HõeQˆ <˘Ñ≤Ê "å\˜x
JOwHõiOK«=K«∞Û. "å\˜ =Å# ã¨O`«$Ñ≤Î =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ Z@∞=O\˜ HÍ~°}O
L^ÕâÌ O◊ ÖËx ÉÏ^è=Œ Å# HÍÅ∞HÍe# Ñ≤e¡ =Öˇ K«eOK«=Åã≤ =ã¨∞OÎ k. ã≤.Zãπ.Öˇqãπ
K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ XHõ [O`«∞=Ù‰õΩ zH˜`û« KÕÜ∞« _®xH˜ Ѩiâ’^è#Œ KÕÜ∞« _»O J<Õ "å\˜H˜
ÉË^OŒè =ÙO_»^∞Œ . [O`«∞=ÙÅ∞ H˘iH˜ ~°‰Ωõ ¯`å~Ú. XHõ¯ ÃãHõ#∞ ‰õÄ_® =º~°O÷ KÕÜ∞« ‰õΩO_®
"ÕQOÆ QÍ ã¨ÊOk™êÎ~Ú.
JÖˇQÍ˚O_»~ü ™ÈÖ’˚xÃãû<£ J#∞#`«_∞» Hõ#∞Q˘x#k KåÖÏ QÆ∞iÎOK«^yŒ #k.
`«#‰õΩ J~°Oú HÍx „â◊=∞Å#∞ <≥=∞‡kQÍ F~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. JO`ÕHÍHõ PÜ«∞# ‰õÄ_®
"å\˜=Å# =∂iáÈÜ«∂_»∞. JÖˇQÍ˚O_»~∞° Ããc· iÜ«∂ ‰õÄbÅÃÑ· [iy# ^•_»∞Å #∞Oz
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ#fl „ѨMϺu QÍOz# ã¨rq. J`«_∞» HÍ~åQÍ~° tHí‰Δ Ωõ HÍ~°}"Õ∞q∞@x
ã¨OII `«~|° _ç áÈ~å_®_»∞. XHõ"àÕ ◊ `«# =Ù#fl P Ѩiã≤u÷ H˜ ^Õ=Ùx ~å`«Ü∞Õ Ü≥∞ÿ ^•xH˜
105
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
HÍ~°}O J`«x K≥_∞» `«#"≥∞`ÿ Õ ^•xx ã¨∞ÅÉèOí QÍ JOwHõiOK«=K«∞Û. HÍh `«#HõO>Ë
¢‰Äõ ~°"∞≥ #ÿ tHíÅΔ #∞ Éèií Oz#"åi Ѩiã≤u÷ J#QÍ HÍÅÛ|_ç#"å~°∞ ^•xH˜ HÍ~°}O
Uq∞\˜ ? "å~°∞ WOHÍ Z‰õΩ¯= K≥_»∞`«#O KÕã≤# "å~å ? HÍh J`«_»∞ Uq∞
QÆ=∞xOKå_»O>Ë J=∂Ü«∞‰õΩÖË Hõi#î OQÍ tH˜OΔ K«|_»`å~°∞. "åix Ç≤ÏOã≤OKÕ "åi
QÆ∞iOz U=∞x K≥ѨÊ=K«∞Û ? =∞Oz"åi HõO>Ë "åÔ~O^Œ∞‰õΩ Z‰õΩ¯= Jaè=$kú
K≥O^Œ∞`å~°∞ ?
D „Ѩâ◊flÅ "≥O@ Pâ◊Û~°ºáÈ=_»O HõO>Ë JÖˇQÍ˚O_»~°∞ "å\˜x Ѩ@∞ì‰õΩx
„"ÕÖÏ_»@O HõO>Ë „â◊=∞ J<Õ á⁄_»∞Ѩ٠Hõ^ÖŒä ’ q∞yeáÈ=_»O "Õ∞Å∞ J#∞‰õΩ<åfl_»∞. P
q^èOŒ QÍ `«#Ö’ `å#∞ <≥=∞‡k á⁄Ok `«#‰õΩ J~°"÷ ∞≥ <ÿ å HÍHõáÈ~Ú<å „â◊=∞ J#flk
`«Ñʨ ‰õΩO_® =ÙO@∞O^Œx ÉèÏqOKå_»∞. D JOwHÍ~°O`À ¢H˘`«Î ÉèÏ=# PÜ«∞#Ö’
=zÛOk J^Õ=∞O>Ë †
JѨÊ\˜ #∞O_ç <Õ#∞ „â◊=∞ JO>Ë Wk J#∞‰õΩ<åfl#∞ † Éè∂í q∞ g∞^Œ
=∞# rq`« LxH˜H˜ HÍ~°}O =∞#O PÖ’K«<å *Ï˝#O Hõey=Ù<åfl=∞x
Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞<åfl=∞x HÍ^Œ∞ QÍh P`«‡ Jaè=$kúÖ’<Õ =ÙOk. P
^Œ$HõÊ^äOŒ `À<Õ =∞# Ç≤ÏO㨉Ωõ Å∞ JO^ŒiHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ =∞#Å#∞
tH˜OΔ Kå~°∞ † "å~°∞ ѨO^Œ∞Å∞QÍ =∂~°∞`«∞<åfl~°∞ † =∂#=`«fiO #∞O_ç
kQÆ*Ïi áÈ`«∞<åfl~°∞. P ^Œ$HõÊ^äOŒ `À<Õ tHíΔ J#∞#k xsHí}Δ `À rqOKÕ
"åi Jaè=$kúx... J_»∞‰¤ Ωõ O@∞Ok.
"≥#∞Hõ‰Ωõ K«∂¿ãÎ <å rq`«O JO`å Uq∞\’ <å áÈ~å@=ÚÅ∞ Uq∞\’
<å‰õΩ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ . U"≥`· Õ ÖÏÉè^í •Ü«∞HõO J#∞‰õΩ<åfl<À J=hfl WѨC_»∞
ѨxH˜ =∂e#qQÍ HõxÑ≤OKå~Ú. "åã¨"Î åxH˜ JѨÊ\˜ HõO>Ë WѨC_»∞
"Õ~Ô #· =ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ kâ◊Ö’ <Õ#∞ "≥à§◊ =Åã≤ =ÙOk. ã¨=Ú„^ŒOÖ’x JÅÅ∞
J#∞Éèí=A˝_≥·# D`«QÍxx _èôH˘x J`«xx =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥#∞Hõ‰õΩ
K«eOÑ≤*ãË ≤ X_»∞‰¤ Ωõ fã¨∞‰õΩx ~å=_®xH˜ ѨxKÕã#≤ >Ë¡ ^Œ∞~°^$Œ +ì̈O =Å#
U~°Ê_Õ ÉÏ^èŒÅ∞ <ÕÅÃÑ·# ##∞fl "≥#‰õΩ¯ =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞ѨÙ`å~Ú.
JO^Œ∞=Å#<Õ <Õ#∞ #_»==Åã≤# =∂~°=æ ÚÖ’ <Õ#∞ „ѨÜ∂« }˜ã∞¨ <Î åfl#∞.
106
 „â◊=∞Å∞
<å Éè∞í [OÃÑ#· <å HÍ~åQÍ~° ã¨OIIÅ#∞ "≥∂ã¨∞H˘x "≥à√◊ `«∞<åfl#∞. P
ÉèÏ~°=Ú KåÖÏ =~°‰Ωõ `˘eyáÈ~ÚOk. J~Ú`Õ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ J#∞Éè=í O
q∞yeáÈ~ÚOk. XHõ =∂#=Ù_»∞ =∞Oz "å_»∞QÍ ÖË^• K≥_"¤» å_çQÍ
JO^Œ∞=Å#<Õ =∂~°`å_»∞. <å Ü«∞=fi#OÖ’x J#∂ǨϺ"≥∞#ÿ q[Ü«∂Å∞
<Õ<#≥ fl_»∂ á⁄~°áê@∞ KÕÜ∞« #<Õ ÉèÏ=# HõeyOKå~Ú. JO^Œ∞=Å#<Õ
<Õ#∞ ¢‰Äõ ~°OQÍ =∂~å#∞. <Õ#∞ ux „`åQÆ_O» =Å# =zÛ# |ÅO`À
ǨÏO`«‰õΩ_çx, Ç≤ÏO㨉õΩ_çx JÜ«∂º#∞. <å‰õΩ Hõey# ^Œ∞~°ƒù~°"≥∞ÿ#
Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ <Õ#∞ =∞Oz KÕã∞¨ <Î åfl#∞ Jx ÉèÏqOKå#∞. XHõ ¢H=õ ∞"≥∞#ÿ
Ѩ^uúŒ Ö’ <å q^è•#O ã¨iÜ≥∞ÿ #^Œx "åkOKÕ"å_çx. ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ
Mˇ^· ∞Œ Ö’ =Ù#flѨÙ_»∞ =∞Oz JO>Ë Uq∞\’ <å =∞#ã¨∞#∞ `åH˜Ok.
„â◊=∞ `åH˜Ok. Ѩ_‰» Äõ _»x "å_»∞ „â◊=∞ Ѩ_`ç Õ ^•x J~°Oú Uq∞\˜ XHõ"àÕ ◊ J~°∞›_#·≥ "å_»∞
^•xx JOwHõiOK«Háõ È`Õ ^•x J~°Oú Uq∞\˜ ? K«H± J<Õ ã¨ÇϨ HÍѨi D q^èOŒ QÍ
JO\Ï_»∞. PÜ«∞# ‰õΩ@∞O|=Ú PÜ«∞# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ =∞iܡÚHõ Ѩ^uúŒ J#QÍ Ñ¨à√◊ §
H˘~°H_õ O» J=ÅOaèOKÕ"å~°∞. Jk JO`« „ѨÉÏè q`«"∞≥ #ÿ k HÍ^Œ∞ :
<Õ#∞ XHõ =∞^躌 `«~Q° uÆ Ö’ ÃÑiQÍ#∞. =∞~°}ÏxH˜ ã¨O|OkèOz# -
~ÀQÍÅ∞ ^Œ∞óMÏÅ∞, QÆ∞O_≥áÈ@∞ - q∞ye# PO^Àà◊#Å∞ - |∞kú
ѨÓ~°fiHõOQÍ "å\˜x QÆ∞iÎOKÕ"å~°∞ HÍ^Œ∞. JO>Ë U^À L^ÕâÌ ◊ ѨÓ~°fiHõ"∞≥ #ÿ
PKå~°O HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ ''=ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ —— J#∞Éè"í åÅ∞ WO\˜ |Ü«∞@
K«iÛOK«∞‰õΩ<Õ"å~°∞. ã¨OÉèÏ+¨}`À ''JHõ¯_çH—˜ — "≥à§ı "å~°O HÍ^Œ∞. L^ÀºQÆO
KÕã∞¨ #Î fl ÃÑ^Œ"Ì åxQÍ J<Õ =∞ø<åxfl J<Õ „â◊^#úŒ ∞ „Ѩu XHõ¯i =ºHÎ̃Q`Æ «
rq`« = ÚÖ’ QÆ = ∞xOKå#∞. <Õ # ∞ Ѩ x KÕ ã ¨ ∞ Î # fl Hõ ~ å‡QÍ~° O Ö’
=∂~°^æ ~Œ ≈° Hõ"∞≥ #ÿ ^ŒÜ∞« QÆÅ WO[h~°∞ ÉèÏ~°º HÍ#û~ü`À ÉÏ^èÑŒ _¨ kÕ . J~Ú`Õ
PÜ«∞# U =∂„`«O *Ïe Hõ#|iKÕ "å_»∞ HÍ^Œ∞. PÜ«∞# U^À
=∂@ÖÏ_»ÖxË ã¨OHˆ `åÅ#∞ áê\˜ã∞¨ #Î fl@∞ìQÍ =ÙO_Õk. PÜ«∞# =∂@ÅÖ’
‰õÄ_® ã≤~÷ `° fi« O =ÙO_Õk HÍ^Œ∞. nxH˜ HÍ~°}O ÉÏ^èŒ J<Õ |ÅÇ‘Ï#`«.
Jk H͉õΩO_® Z=i`À ‰õÄ_® Hõeã≤ =ÙO_Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞. `«#O`«@
`å#∞ |ÅOQÍ =ÙO_Õ"å_»∞.
107
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Z_£ `«# ÉèÏ~°º#∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞OKå_»x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
WѨÊ\˜H© <å‰õΩ Pâ◊Û~°ºO "Õã∞¨ OÎ k. P"≥∞ „â◊=∞Ö’ J`«_∞» U q^èOŒ QÍ
"Õ~°∞QÍ =ÙO_Õ"å_À Ѩx KÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® P"≥∞ QÆ∞iOz
ÉÏ^èÑŒ _¨ #ç @∞ì HõxÑ≤OKÕ"å_»∞ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ XHõ~ÀA P"≥∞ HÍ#û~ü
QÆ_¤» ѨyeO^Œx K≥áêÊ_»∞. H˘xfl k#=ÚÅ `«~∞° "å`« J`«#∞ PǶ㑠∞¨ Ö’H˜
"≥o§ P ~ÀA L^ŒÜ∞« O `«# ÉèÏ~°º =∞~°}O˜ zO^Œx K≥áêÊ_»∞. PÜ«∞#
uiy ѨxÖ’H˜ ~å=_»O ##∞fl Pâ◊Û~°ºÑ¨izOk. XHõ"àÕ ◊ `«#‰õΩ WO\’¡
=∂\Ï¡_Õ"å~°∞ Z=~°∂ ÖË~°∞ HÍ|\˜ì =zÛ =ÙO_»=K«∞Û. =∞~À"≥·Ñ¨Ù
PÖ’z¿ãÎ `«# ÉèÏ~°º#∞ HÀÖ’Ê=_»O J#∞#k J`«x Ñ≤zÛ"åxQÍ KÕã≤
=ÙO_»=K«∞Û. ѨxHˆ „áê^è•#ºO WKÕÛ D Ö’HõOÖ’ Wk ™ê^躌 O HÍ=K«∞Û.
PÜ«∞#‰õΩ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ ÖËHõ HÍ^Œ∞ HÍh P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« Hõ `«Ñʨ ^Œ∞.
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ J}QÍi# ã≤u÷ Ö’ =Ù#flѨC_»∞ "å\˜ÃÑ#· h=Ù =¸`« "Õ™êÎ=Ù
- h=Ù ZO`«=~°‰Ωõ "å\˜x ÉÏkèã∞¨ <Î åfl"À h=Ù QÆ=∞xOK«=Ù.
KåÖÏ =∞Ok ÉÏ^è#Œ ∞ "åi ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ H˘~°H_õ O» ^•fi~å J}K«=K«∞Û#x ÉèÏq™êÎ~∞° .
`«∞á¶ê#∞‰õΩ Z^Œ∞s^Œ_=» ∞#flk ÉèÜ í ∞« O`À ‰õÄ_ç#k. ÉèÜ í ∞« O #∞O_ç "å~°∞ |Ü«∞@‰õΩ
~åÖË~∞° . "åix ~°HOΔ˜ KÕ "åxx "å~°∞ #=∞‡~°∞. "å~°∞ x["≥∞#ÿ J#∞Éè∂í `«∞Å#∞ |Ü«∞@
ÃÑ_»`å~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "åi ܡÚHõ¯ D ÉèÏ=#Å∞ K«∂ã≤ Z=Ô~<· å ~°H™Δ̃ êÎ~ˆ "≥∂#x
ÉÏ^è`Œ À ‰õÄ_ç# "åi ÉèÏ=#Å∞ "åix WOHÍ ÉÏkè™êÎ~Ú : W`«~∞° Å#∞ "å~°∞ J~°Oú
KÕã∞¨ HÀÖË~∞° . "å~°O`«@ "åˆ~ =∞ø#OQÍ XO@iQÍ Éèií OKåÅx J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
=∞iH˘O^Œ~∞° „â◊=∞Å∞ ÖË#@∞ìQÍ #\˜™êÎ~∞° . Jq "åiH˜ ~åÖË^∞Œ J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
„á¶ê<£ J<Õ =ºH˜Î HÍ#û~ü`À `«# ‰õΩ=∂~°∞x HÀÖ’Ê~Ú#ѨÙ_»∞ ~å#∞#fl HÍÅOÖ’ Wk
ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ k Jx K≥|∞`«∂ WÖÏ JO\Ï_»∞ :
„â◊=∞ J#flk ZѨÊ\˜H© fã≤"Ü Õ ∞« |_Õk HÍ^Œ∞. Wk =zÛ#ѨÙ_»∞ ÉÏ^èŒ
ÖˉΩõ O_® =ÙO_»^∞Œ . J@∞=O\˜ J#∞Éè∂í u =Ü«∞ã¨∞`À J#∞Éè=í O`À
=∂„`«"∞Õ =ã¨∞OÎ k. =∞~°ÖÏ <Õ#∞ J@∞=O\˜ J#∞Éè"í åxfl <å rq`«OÖ’
á⁄Ok`Õ XHõ™êi <Õ#∞ ^•xx ã¨Ç≤ÏOKå#x #=Ú‡`å#∞. rq`«O
108
 „â◊=∞Å∞
J#∞#k KåÖÏ ÉèÏ~°Éiíè `«"∞≥ #ÿ k. H˘xfl ÉÏ^èÑŒ i¨ KÕq =ÙO\Ï~Ú -
h=Ù "å\˜x ZO`«QÍ ã¨~à° O◊ KÕã∞¨ HÀ"åÅ<åfl ™ê^躌 O HÍ^Œ∞. „â◊=∞#∞
h=Ù "≥∂Ü«∂eûO^Õ `«Ñʨ Jk =∂„`«O =∂Ü«∞"≥∞áÿ È^Œ∞.
„á¶ê<£ ܡÚHõ¯ Éè~í ΰ "åi ‰õΩ=∂~°∞_»∞ J<å~ÀQƺ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ „áê~°OÉèOí Ö’ ^•xx
XHõ P@QÍ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. P „â◊=∞#∞ Éèií 㨥Π#=∞‡HõOQÍ =Ù<åfl_»∞ J~Ú`Õ Ö’Ñ¨Å
ZO`À ÉèÜ í ∂« Å`À =Ù<åfl_»∞ :
<Õ#∞ <å ‰õΩ=∂~°∞x Ѩiã≤u÷ Z=iH© K≥Ñʨ ÖË^∞Œ . <å ÉèÏ~°º "å_çÃÑ·
ã¨iÜ≥∞ÿ # „â◊^ÌŒ K«∂Ѩ_O» ÖË^#Œ ∞‰õΩ<åfl#∞. P"≥∞ `«# ÉÏ^èÅŒ #∞ <å`À
K≥ÑC¨ H˘#∞@‰õΩ ZѨC_»∂ J#∞=∞uOK«#O^Œ∞=Å¡ Ѩiã≤u÷ ^Œ∞~°ƒ~ù O° QÍ
=∂iOk. P"≥∞ P^ŒiOKÕ "åiHÀã¨O `«# ÉèÜ í ∂« Å#∞ QÆ∞iÎOKÕ "åiHÀã¨O
K«∂ã¨∞OÎ k. P =ºHÎ̃ <Õ<.Õ
=∂ =∞^躌 Z@∞=O\˜ J_»∞Q¤ À_»Å∞ ÖˉΩõ O_® P"≥∞`À =ÚK«Û\˜OK«_O»
P~°OaèOKå#∞. <å JO`«@ <Õ<Õ P"≥∞`À =∂\Ï¡_"Õ å_çx. ã¨OÉèÏ+¨}
ÖˉΩõ O_® =ÙO>Ë =∂ ^•OѨ`º« rq`«"∞Õ ‰õÄeáÈÜÕ∞^Œx „QÆÇÏ≤ OKå#∞.
J~Ú`Õ KåÖÏ =∞Ok ^•OѨ`º« rq`åÅ∞ ÉÏ^è,Œ áÈ~å\ÏÅ ^•fi~å
^ŒQ~æÆ Ü
° ∂« ºÜ«∞x =∂‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. HÍh =∂ ^•OѨ`º« rq`«=Ú ^•xH˜
=ºuˆ~Hõ=∞~Ú#k. ^ŒOѨ`∞« Å∞ "åiܡÚHõ¯ J#∞Éè∂í `«∞Å#∞ =∞#ã¨∞Ö’<Õ
LOK«∞HÀ=_»O =Å# "åi =∞^躌 ^Œ∂~°O U~°Ê~°K∞« ‰õΩO@∞<åfl~°∞. Z^Œ∞\˜
=ºH˜Î U=∞#∞‰õΩO@∞<åfl~À Jx `«Å∞㨥Π^Œ∂~°O J=Ù`«∞<åfl~°∞.
=∞# ÉèÏ"À„^ÕHÍÖË =∞# ã¨fiÉèÏ"åʼnõΩ =ÚYº HÍ~°}ÏÅ∞ : D<å_»∞
=∞#Å#∞ #qfiOz ^ŒQÆæ~° ѨiKÕ Ñ¨iã≤÷`«∞ÖË =∞~À™êi W^ŒÌih
^Œ∂`«Ñ¨iKÕqQÍ =ÙO\Ï~Ú. h=Ù XHõ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ#
Jaè=$kú K≥O^Œx Ü«∞^•~°"÷ ∞≥ #ÿ =ºHÎ̃q HÍ=K«∞Û - J^Õ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
LѨâ◊=∞<åxfl Wã¨∞ÎOk. Jq Jã¨=∂#º"≥∞ÿ#qQÍ á⁄~°áê@∞QÍ
ZOK«|_ç#ѨÙ_»∞ D ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ#∞ J}K«∞HÀÖË=Ù x#∞fl h=Ù P`«‡
#∂º#`«‰Ωõ JѨÊyOK«∞HÀÖË=Ù HÍh ^•x HÀã¨O ^Œ∞ód㨥ΠHõ$OyáÈ`å=Ù.
109
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
J~Ú`Õ XHõi XuÎ_xç =∞iܡÚHõ~∞° J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ^•xx
Ü«∞^•~°O÷ QÍ XHõi`À XHõ~∞° ѨOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. "Õ∞=Ú P q^èOŒ QÍ XHõi`À
XHõ~O° ã¨OÉèÏ+≤OK«∞‰õΩO@∂ KåÖÏ ¿ãѨ٠Hõhfl~°∞ HÍ~åÛ=Ú. `«~∞° "å`«
''WѨÊ\˜Hk˜ KåÅ∞ WHõ =ÚO^Œ∞‰õΩ H˘#™êQÆ∞^•O—— Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl=Ú.
„Ѩu ^•xH˜ zH˜`«û KÕ¿ã ã¨O㨯 $uÖ’ ''XHõi ÉÏ^èŒ#∞ ѨOK«∞HÀ=_»O—— J#∞#k
áê\˜OK«=Åã≤# „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ q^è•#O. Jk qâßfiã¨=Ú #∞O_ç `˘ÅyáÈ=_»O HÍ^Œ∞.
J<ÕHõ"≥∞ÿ# „â◊=∞Å QÆ∞O_® "≥àı§ „Ѩ[ʼnõΩ W^≥O`À LѨâ◊=∞#O Hõeyã¨∞ÎOk. D
Ѩ^uÌŒ Ö’ rqOKÕ"å~°∞ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ HõO>Ë |Å=O`«∞Å∞QÍ =ÙO\Ï~°∞. =∞#Å#∞
Hõ$OQÆn¿ã U^≥<· å ÉÏ^è#Œ ∞ =∞#=Ú `«ÅáÈÜ«∞‰õΩO_»@O, PÖ’zOK«‰Ωõ O_® =ÙO_»@O
=∞Ozk. =∞#O ^•x QÆ∞iOz PÖ’z¿ãÎ ^•x LѨâ◊=∞#O QÆ∞iOz ‰õÄ_®
PÖ’zOKåeû =ÙO@∞Ok - ^•x ܡÚHõ¯ Hõi#î "≥∞#ÿ QÆ∞~°∞ÅÎ ∞ =∞#Å#∞ ѨÙ#ifli‡OK«Ö=Ë Ù
WOHÍ =∞OzQÍ KÕÜ∞« ÖË=Ù. ¢HÔ O· ZO_£ ѨxÃ+‡O\ò J<Õ #=ÅÖ’ _®™Èì"㣠¯‘ `å<Õ
Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ HõëêìʼnõΩ Ö’<≥· D q^èOŒ QÍ K≥|∞`å_»∞. ''WѨC_»∞ g∞~°∞ <å =∂@Å∞
#=∞‡~°∞. J~Ú`Õ g∞ JO`«@ g∞~°∞ #=∞‡=Åã≤ =ã¨∞ÎOk... „â◊=∞ J#∞#k
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ k——. ZO^Œ∞HõO>Ë „â◊=∞#∞ QÆ∂iÛ „â◊=∞#∞ J#∞Éèqí Oz# "åˆ~ =∂\Ï¡_@» O
ã¨iÜ≥∞ÿ #k. P =∂@ =∞#‰õΩ ZO`«QÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞O^À W`«~∞° ʼnõΩ K≥Ñʨ ÖË=Ú.
`«=∞ ÉèÏ~åÅ#∞ "å~°∞ ZO`À <≥=∞‡k`À â◊H=Θ O`«OQÍ Éèií OK«_O» J#∞#k J~°∞^≥#·
q+¨Ü∞« O. KåÖÏ =∞Ok P ÉèÏ~°O KÕ`« ‰õÄeáÈ`å~°∞. HÍh <åâ◊#O HÍ~°∞. J^Õ
q^èOŒ QÍ _®™Èì"㣠¯‘ =∂@Å#∞ |∞∞A=Ù KÕ㥨 Î `«~∞° "åu ã¨OѶ∞¨ @# `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
_≥Éò XHõ ™œYº"≥∞#ÿ ‰õΩ@∞O|OÖ’ ÃÑiyOk. „ÃÑ"· @ Õ ∞ |_»∞ÅÖ’ K«kqOk.
Ü«¸~ÀÑπ JO`å „Ñ¨Ü∂« }˜OzOk. =∂~°Î „^•Hí`Δ À@Ö’ ÃãÅ=ÙÅ#∞ QÆ_Ñç O≤ k. L#fl`«
áê~îâ° ßÅ q^Œº J~ÚáÈ~Ú# `«~∞° "å`« É’ã¨<ì Ö£ ’ =Ù#fl ¢ãÅΑ HõàÏâßÅ ã≤‡`ü HõàÏâßÅÖ’
KÕiOk. P"≥∞ ÉÏźO JO`å Z<Àfl J=HÍâßÅ`À =ÙO>Ë Ü«∞ø=#O =∂„`«O JÖÏ
ÖË^Œ∞.
43 ã¨OIIÅ _≥Éò WѨC_»∞ q"åǨÏ"≥∞ÿ 6 =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ #∞ Hõey =Ù#flk. P"≥∞
KÕ`∞« ÅÖ’ HÍà◊§Ö’ ã¨Ê~°≈ ÖˉΩõ O_® =Ù#flk. "≥^· ºŒ âßGO P"≥∞‰õΩ Ug∞ 㨥zOK«∞@
110
 „â◊=∞Å∞
ÖË^∞Œ . P"≥∞ Z=i`À Ug∞ K≥Ñʨ ‰õΩO_® =∞ø#OQÍ P ÉÏ^è#Œ ∞ Éèií Oz#k P ÉÏ^èŒ
Z‰õΩ¯"≥á· È~ÚOk. `«fi~°QÍ P"≥∞ |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ ã≤~÷ `° fi« O HÀÖ’Ê~ÚOk. P"≥∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞
@g∞‡ `«# ã¨ÇϨ J^蕺~Úx`À ''J=∞‡ <å‰õΩ lÑπ "Õã∞¨ HÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® ã¨Ç¨ Ü«∞O
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. ZO`À |ÅO LѨÜ≥∂yOz áêÅy<≥fl#∞ Z`«∞Î`«∞Ok.
~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À `«Ñʨ |Å¡g∞^Œ ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . J~Ú#ѨÊ\˜H© `«eQ¡ Í `«# ÉÏ^躌 `«#∞
^è~·≥ º° OQÍ <≥~"° ~Õ ∞° ã¨∞OÎ k.
1969 "≥Ú^Œ\’¡ _≥Éò "≥∞_»‰Ωõ "≥#∞Hõ ÉèÏQÆOÖ’ XHõ Hõ}u =ÙO^Œx Hõ#∞Q˘<åfl~°∞.
P"≥∞#∞ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕ~åÛ~°∞. J`«º=ã¨~° â◊G zH˜`û« `À P Hõ}ux `˘ÅyOKå~°∞.
J~Ú`Õ P â◊GzH˜`û« =Å# "≥∞_» #∞O_ç ¢HO˜ k ÉèÏQÆO JO`å ѨH"Δí å`åxH˜ QÆ∞i
J~ÚOk. KåÖÏ =~°‰Ωõ xã¨ûǨÜ«∞ ã≤u÷ Ö’ =ÙO_çáÈ~ÚOk. `«# Hõ#∞Å ^•fi~å<Õ
=∂\Ï¡_Õk.
KåÖÏ=∞Ok P"≥∞ â◊s~°O JO`å K≥_áç È~ÚOk Jx K≥|∞`«∞O>Ë _≥Éò =∂„`«O
`«# „áê}=Ú `«ÑÊ≤ OK«|_çOk Jx J#∞‰õΩ<Õk. P"≥∞ ZO`« KèåO^Œã"¨ åk JO>Ë
P"≥∞ uiy =Ú#∞Ѩ\ Ö˜ Ï J=Ù`«∞O^Œx "å~°OÖ’ KåÖÏ ™ê~°∞¡ Ƕl≤ Ü≥∂^ä~≥ Ñ° ã≤ ∞¨ ì ^ŒQ~æÆ °
zH˜`û« á⁄O^Õk. WO\’¡ `«# HõO_»~åÅ∞ =Ú#∞Ѩ\ ˜ =ÖË Ñ¨x KÕÜ∂« Åx „Ѩu ~ÀA
"åºÜ«∂=∞O KÕ¿ãk. ZO^Œ∞HõO>Ë "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ç ‰õÄ_® P"≥∞ áÈ~å@ ^èÀ~°}˜ Hõey#
¢ã.Α JO`Õ HÍHõ P"≥∞ =∞~°ÖÏ K«Å<åxfl |ÖÏxfl á⁄O^•Åx ZO^Œ∞‰õΩ Ptã¨∞OÎ ^ŒO>Ë
P"≥∞ QÆ~ƒ° =ù u.
â◊G zH˜`û« [iy# 6 <≥ÅÅ `«~åfi`« _≥Éò XHõ =∞QÆtâ◊√=Ù‰õΩ [#‡xzÛOk.
J^Œ∞ƒù`s« uQÍ =∂~ü¯ J<Õ P ÉÏÅ∞_»∞ KåÖÏ |ÅOQÍ, P~ÀQƺOQÍ =Ù<åfl_»∞. P
ÉÏÅ∞_çx Ѩ@∞ìHÀ"åÅ<åfl ã¨=∞Ü«∞O KåÅ^Œ∞. P"≥∞ KÕÜ∞« QÆey#O`« P"≥∞ KÕãO≤ k†
`«ÅQÆ_Å» `À P ÉÏÅ∞x KÕ`∞« Å#∞ `«_"ç ∞Õ k. áêÅã‘™ê#∞ „ѨH¯õ Ö’ #∞O_ç ÃÑ\˜ì áêÅ∞
WKÕÛk.
=∂~ü¯‰õΩ 6 "å~åÅ∞ =zÛ#ѨÙ_»∞ _≥Éò =∞~°ÖÏ `«# k#K«~º° Å#∞ "åºÜ«∂=∂Å#∞
„áê~°OaèOzOk. `«# rq`«O JO`å P q^èOŒ QÍ KÕãO≤ k : #_»=_»O, K≥ÑC¨ Å∞
"Õã∞¨ HÀ=_»O, *ÏÔH\ò QÆ∞O_ôÅ∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O, `«Å ^Œ∞=ÙfiHÀ=_»O, „QÆ∞_»∞¡ ѨQ∞Æ ÅQ˘@ì_O»
111
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
=O\˜q KÕã#≤ ѨÊ\˜H© ѨÓiÎQÍ HÀÅ∞HÀÖË^∞Œ . ZO`À Ѩ@∞ì^ÅŒ `À „ѨÜ∞« uflOz<å P"≥∞
H˘O`«=∞@∞ì‰õΩ =∂„`«O ÉÏQÆ~ÚºOk† #_»=_»O Hõ+¨ì=∞~ÚOk P"≥∞ KÕ`«∞Å∞
=}‰õΩ`«∞<åfl~Ú. P"≥∞ U"≥∞<ÿ å „"åã≤#ѨÙ_»∞ ¿Ñr JO`å =}˜Hˆ k. P"≥∞ kQÆ∞Å∞QÍ
=ÙO_çáÈ~ÚOk.
KåÖÏ ã¨OIIÅ∞ _≥Éò ^è~·≥ º° OQÍ `«# P~ÀQƺO =∂=¸Å∞QÍ =∂~°_®xH˜ XHõ
™Èáê#O `«~∞° "å`« =∞~˘Hõ ™Èáê#O „â◊=∞ÅÖ’<Õ QÆ_Ñç O≤ k. J#∞HÀx suQÍ U
=∂„`«O Pâ◊ ÖˉΩõ O_® Pâ◊#∞ =^Œ∞Å∞HÀ=_»O „áê~°OaèOzOk. â◊G zH˜`û« KÕÜ∂« Åx
~Ô O_»∞ ™ê~°∞¡ KÕâß~°∞. `«~∞° "å`« KåÖÏHÍÅO `«~∞° "å`« ‰õÄ_® P â◊G zH˜`û« Å∞ U
=∂„`«O ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_Ö» ^Ë ∞Œ . P"≥∞ z=i J~Ú^Œ∞ ã¨OIIÅ∞ K«¢HÍÅ |O_çH˜ JOH˜`"« ∞≥ ÿ
ZO`« |ÅÇ‘Ï#=∞~ÚO^ŒO>Ë `«# `«Å, KÕ`«∞Å∞ P"≥∞ˆH ÉèÏ~°O JxÑ≤OKå~Ú.
J~Ú#ѨÊ\˜H© P"≥∞ Pâ◊#∞ =^Œ∞Å∞HÀÖË^∞Œ . âßs~°HOõ QÍ |ÅÇ‘Ï#"≥∞<ÿ å =∂#ã≤HOõ QÍ
P^蕺u‡HõOQÍ K«∞~°∞‰õΩQÍ =ÙO_Õk. xã¨ûǨÜ«∞ ã≤u÷ Ö’ x„+¨ÊÜ≥∂[# ã≤u÷ Ö’ =ÙO_»‰Ωõ O_®
`«#‰õΩ "≥^· ºŒ O KÕ¿ã #~°∞û‰õΩ U^À XHõ\ ˜ JOk㨥Πã¨ÅǨ W㨥Π=ÙO_Õk. 1982 Ö’
P"≥∞ =∞~°}O˜ K«_®xH˜ H˘xfl "å~åÅ =~°‰Ωõ QÆO@Å `«~|° _ç ‰õÄ~°∞Ûx =ÙO_Õk. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™ê÷xHõ =Ú„^Œ} ã¨O㨉÷ Ωõ „ѨÓѶ-π s_»~Qü Í Ñ¨xKÕãO≤ k.
ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ@∞O|O #∞O_ç ~å=_»O =Å# ã¨=∂[O`À =∞Oz ã¨O|O^è•Å∞
=ÙO_»@O =Å# _≥Éò KåÖÏ =∞OkH˜ ÖË#@∞=O\˜ ~°H} Δí #∞, ™œMϺxfl á⁄OkOk -
=ÚYºOQÍ D ~ÀAÅÖ’ P"≥∞ XO@i `«#=ÚÖ’ x~°H¡ Δí ºO KÕÜ∞« |_ç# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
¿Ñ^Œ Ѩiã≤u÷ Ö’ =$^Œ∞Åú ∞ ÉèÏ~°OQÍ ÉèÏqOK«|_Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«xáÈ=_»O ''ǨωõΩ¯——QÍ
ÉèÏqOK«|_Õ D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞‰õΩ rq`«O PHõ~°¬}©Ü«∞OQÍ HõÅO x[OQÍ
=∂iáÈ~ÚOk.
_≥Éò‰Ωõ Jxfl q+¨Ü∂« Å∞ Hõeã≤ =zÛ<å P"≥∞ ^Œ$HõÊ^äOŒ "Õ~∞° : JOQÆ"H·≥ Åõ ºOÖ’
P"≥∞ =∞ø#O P"≥∞‰õΩ Hõey#O`« „â◊^úŒ W`«~∞° ʼnõΩ ÖË^#Œ fl J=QÍǨÏ# P"≥∞ W`«~∞° ÅÃÑ·
P^è•~°Ñ_¨ Oç k Jx# JOwHÍ~°O P"≥∞ áÈ~å_»‰Ωõ O_® =ÙO_»_®xH˜ HÍ~°}O J~ÚOk.
„â◊=∞ÃÑ· P"≥∞‰õΩ#fl Jaè„áêÜ«∂xfl P"≥∞ `«∞k Ѷ∞¨ _çÜ∞« ÅÖ’ `«##∞ ^Œi≈Oz#
XHõi`À =∂@ÖÏ_ç# ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ J~°O÷ J=Ù`«∞Ok. ^Œi≈Oz# =ºH˜Î ''h=Ù ÜÕ∞ã¨∞#∞
112
 „â◊=∞Å∞
J_çy#@¡~Ú`Õ PÜ«∞# =∞~°ÖÏ ÉÏQÆ∞ KÕ™êÎ~∞° .—— J#flѨC_»∞ _≥Éò ''<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
J~Ú`Õ JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯=QÍ PÜ«∞# <å‰õΩ J^Œ∞ƒù`åxfl WKåÛ_»∞. Jk - <å ‰õΩ@∞O|O
ã¨ÇϨ Ÿ^Œ~° ã¨ÇϨ Ÿ^ŒsÅ „¿Ñ=∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ *Ï˝ÑH¨ Í~°÷ ‰õÄ@OÖ’ P"≥∞‰õΩ "≥^· ºŒ O
KÕã≤# =~åÅ "≥·^Œ∞ºÅ∞ `å#∞ "≥·^ŒºO KÕã≤# "ÕÅH˘Åk ~ÀQÆ∞ÅÖ’ _≥Éò‰õΩ "≥·^ŒºO 13. qâßfiã¨O
KÕÜ∞« _»O XHõ PkèHºõ `«QÍ ÉèÏqOKå#<åfl_»∞. P"≥∞‰õΩ "≥^· ºŒ O KÕã#≤ O`«HÍÅO ¢Hã© ∞¨ ‰Î Ωõ
ѨiK«~º° KÕã#≤ @∞¡QÍ ÉèÏqOKå#<åfl_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë P"≥∞Ö’ ¢Hã© ∞¨ Î x=ã≤ã∞¨ <Î åfl_»<kÕ
ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÑ≤OKÕk.

Z_£ J#∞#`«_»∞ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# =∞x+≤, ^ŒH˜Δ}ÏkH˜ K≥Ok# XO@i =ºH˜Î.

qâßÅ"≥∞ÿ# ǨÏ$^ŒÜ«∞O Hõey WO\˜ xO_® r=ÙʼnõΩ ã¨O|OkèOz# =ã¨∞Î=ÙÅ`À
=Ù#fl"å_»∞. "≥Ú^Œ@ J`«_∞» *Ïi˚Ü∂« J#∞ "≥∂\Ï~ü HõOÃÑhÖ’ ZH˜‰˚ Äõ º\˜"Q£ Í Ñ¨x
KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. PÜ«∞#‰õΩ 50 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞ =Ù#flѨÊ\˜ #∞O_ç <å ã¨OѶ∂¨ xH˜ Pã¨~å
JÜ«∂º_»∞. U =∂„`«O HõÑ@ ¨ O ÖËHõ J#~°àæ O◊ QÍ =∂@ÖÏ_»QeÆ Qˆ "å_»∞. z#fl Ñ≤ÅÅ¡
=O\˜ qâßfiã¨O PÜ«∞#‰õΩ =ÙOk. PÜ«∞# Ǩ™êºxfl „¿Ñq∞OKÕ =ºH˜.Î K«=∞`å¯~°OQÍ
=∂@ÖÏ_Õ"å_»∞. _»|∞ƒ <À@¡ÃÑ· ÖËYÅÃÑ· ''Z_çfi<£ QÀ¡=~ü |Hõì û<£, ZÖò.a—— Jq ã¨O`«HOõ
KÕ¿ã"å_»∞ - ZÖò.a. J#QÍ ''Ö’e „|^Œ~—ü — (™êffiHõ"∞≥ #ÿ ™È^Œ~∞° _»∞).
Z_£ `«#∞ J#∞‰õΩ#fl^Õ^À J^Õ K≥¿ÑÊ"å_»∞. XHõ"àÕ ◊ J`«#∞ J#∞‰õΩx =ÙO>Ë<.Õ
J`«x`À ã¨=∞Ü«∞O QÆ_Ñ» _¨ O» JO>Ë rq`åxfl QÆ∂iÛ „Ѩ`º« HíΔ "åºMϺ#O q#fl>Ë¡ -
H˘xfl ™ê~°∞¡ Ǩ㨺OQÍ H˘xfl ™ê~°∞¡ QÆOcè~O° QÍ H˘xfl™ê~°∞¡ ã¨=∞Ü«∞㨥ÊùiQÎ Í =∞iH˘xfl
™ê~°∞¡ Un ÖˉΩõ O_®. PÜ«∞# q"åǨÏO KÕã∞¨ HÀÖË^∞Œ HÍ|\˜ì ‰õΩ@∞O|=Ú#∞ QÆ∞iOz
J~°∞^Œ∞QÍ K≥¿ÑÊ"å_»∞ J~Ú#ѨÊ\˜H© „Ѩ[Å#∞ „¿Ñq∞OKÕ"å_»∞. J`«x WO\˜ xO_®
Ü«∞ø=#ã¨∞÷Å∞ =ÙO_ç +¨Ø\˜OQ∑ KÕ㨥ΠáêâßÛ`«º w`åÅ#∞ qO@∂ =ÙO_Õ"å~°∞.
=ÚYºOQÍ J`«xH˜+"ì̈ ∞≥ #ÿ áê@ ''UH©-„ÉËH© Ǩ~ü—ì — q<Õ"å_»∞.
KåÖÏ ã¨OII #∞O_ç Z_£.QÆ∞O_≥ "åºkè`À =∂@ÖÏ_Õ"å_»∞. PÜ«∞# =Ü«∞ã¨∞
ÃÑiˆQ H˘nÌ PÜ«∞# ZѨC_À XHõ™êi ''"≥àÏÎ_∞» —— J<Õ J=QÍǨÏ#`À =ÙO_Õ"å_»∞.

113 114
 qâßfiã¨O
PÜ«∞##∞ ѨsH˜OΔ K«_®xH˜ =zÛ# #~°∞û`À XHõ™êi <Õ#∞ ^Õ=Ùxx HõÅ∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ
Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl#∞ J<åfl_»∞. ''XHõ"àÕ ◊ <å =∂@Å∞ Pâ◊Û~°ºOQÍ ÉèÜ í ∞« OQÀÖ’ÊqQÍ
=ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ <å‰õΩ ^Õ=Ù_»∞ <Õ#∞ ^Õ=ÙxH˜ `≥Å∞ã¨∞. <å áê`« áêѨ rq`«=Ú
PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ^•xx QÆ∂iÛ <Õ#∞ ѨâßÛ`åÎÑѨ _¨ ®¤#x ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞——.
PÜ«∞# Ju ÉèíH˜Î QÆÅ"å_»∞. „ÔQQ∑ J<Õ Ü«∞ø=#ã¨∞÷_»∞ ZѨC_»∂ Z_£ WO\˜Ö’<Õ
=ÙO_Õ"å_»∞. P Ü«∞ø=#ã¨∞_÷ ∞» Z_£ ܡÚHõ¯ Éè∂í ™ê÷Ñ#¨ P~å^è#Œ ‰õÄ_® =ÙO_®Åx
HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»x, PÜ«∞# ÃÑ>ˇ#ì ∞ â◊‡âß# "å\˜H‰õ Ωõ `≥K∞« Û#ѨC_»∞ ^•iÖ’ #∞#fl K≥@Ö¡ ’H˜
"≥àϧÅx J^Õ^À =∞Oz KÕÜ∞« _®xH˜ KÕÜ∂« Åx K≥¿ÑÊ"å_»x JO\Ï_»∞.
XHõ~ÀA Z_£ ##∞fl `«# WO\˜H˜ ~°=∞‡<åfl_»∞. <Õ#∞ J`«x WO\˜H˜ "≥o§#ѨC_»∞
PÜ«∞#Ö’ ÉèÏ~°OQÍ KåÖÏ q+¨Ü«∂Å∞ =Ù<åflÜ«∞x `«# =∞#ã¨∞Ö’x =hfl <å‰õΩ
K≥ÑC¨ HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åflx K≥áêÊ_»∞. PÜ«∞# K≥ÑÊ≤ # "å\˜Ö’ f„="≥∞#ÿ "Õg ÖË=Ù. <Õ#∞
J=hfl q#fl `«~∞° "å`« "å\˜#xflO\˜x ^Õ=Ù_»∞ HíqΔ ∞™êÎ_x» Éè~í À™ê WKåÛ#∞. PÜ«∞#
##∞fl H“yeOK«∞‰õΩx `«# rq`«OÖ’ Wq ZO`À =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ Hí} Δ ÏÅx K≥áêÊ_»∞.
''WѨC_»∞ <Õ#∞ x`«º`åfixfl ã¨O`À+¨OQÍ HõÅ∞ã¨∞HÀQÆÅ#∞——.
H˘xfl k#=ÚÅ `«~∞° "å`« PÜ«∞# =∞~°}O˜ Kå_»∞. PÜ«∞# *Ë|∞Ö’ XHõ p\˜ÃÑ·
WÖÏ „"åÜ«∞|_çOk : ''^•^•Ñ¨Ù ™êÜ«∞OHÍÅO 7.30 QÆOII ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WHõ¯_»
‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. ~å„u Éè’[#O HÀã¨O ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. J~Ú`Õ <Õ#∞ ^Õ=ÙxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
áêѨO KÕâß##fl ^Œ∞óY=Ú, JѨ~å^èÉŒ Ïè =O <åÖ’ HõeyOk. W@∞=O\˜ J#∞Éè∂í u
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ ZѨC_»∂ á⁄O^ŒÖË^Œ∞. XHõ"Õà◊ <Õ#∞ x`«º`åfixH˜ ^ŒQÆæ~°
Ѩ_∞» `«∞<åfl<Õ"∂≥ . Wk „Ѩ[ÅO`å `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe - Z_£.——
Z_£ ܡÚHõ¯ *Ï˝ÑH¨ Í~°÷ ‰õÄ@=Ú#∞ <Õ#∞ [iyOKå#∞. P ‰õΩ@OÖ’ KåÖÏ
=∞Ok PÜ«∞# "åi rq`åÅ#∞ ZÖÏ „ѨÉÏè q`«O KÕâß_À K≥áêÊ_»∞. Jxfl =Ü«∞ã¨∞Å
"å~°∞ Ü«∞ø=#ã¨∞÷Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ =Ü≥∂=$^Œ∞úÅ =~°‰õΩ PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz K≥áêÊ~°∞.
J~Ú`Õ "å~°∞ K≥ÑÊ≤ O^ŒO`å XHõ¯>Ë : Z_£ ܡÚHõ¯ #=∞‡Hõ`fi« =Ú ÉèHí Î̃ ÖËx =∂@Å∞
J`«x qâßfiã¨O W`«~°∞Å ÉèíÖË "åi rq`åÅ#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤ "åi qâßfiã¨O
ã¨iÜ≥∞ÿ # suÖ’ =ÙOK«∞HÀ=_®xH˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Oç k.
115
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
"≥∞iÖò J#∞ =ºHÎ̃ `«# "≥#∞Hõ\ ˜ rq`«ÑÙ¨ =ºHÎ̃`fi« OÖ’ Z_£‰Ωõ fã≤áÈ_»∞. Z_£
ÖÏQÍ<Õ "≥∞iÖò ‰õÄ_® `«# XO@i`«#OÖ’ qâßfi™êxfl ã¨=∂^è•<åxfl á⁄O^•_»∞.
<å ã¨ÇϨ HÍѨiQÍ ~Ô O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞ ѨxKÕã#≤ "≥∞iÖò PÜ«∞# Ñ≤Å∞ѨÙ#‰õΩ
áê`« ¢H˘`«Î x|O^è#Œ Å #∞O_ç J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ ã¨`åºÅ∞ „QÆÇÏ≤ OKå_»∞† JO`ÕH͉õΩO_® J`«_∞»
~Ô O_»∞ ã¨Ow`« |$O^•Å#∞ `«sÊù^∞Œ KÕ¿ã"å_»∞. ^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ ÃÇÏ· 㨥¯Å∞ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ
Ç≤Ï`«É’^èŒ KÕ¿ã"å_»∞. ã¨O_Õ ã¨¥¯Å∞Ö’ É’kèOKÕ"å_»∞. ã¨OѶ∞¨ OÖ’ J<ÕHõ s`«∞Å∞QÍ
ѨiK«~º° KÕ¿ã"å_»∞.
1986 Ö’ XHõ~ÀA `«# 55= ÜÕ∞@ "≥∞iÖò‰Ωõ f„="≥∞#ÿ "åO`«∞ÅÜ«∂º~Ú.
H˘xfl ~ÀAÖ’¡<Õ J`«xH˜ HΔ’=∞OÖ’ HÍ#û~ü =ÙO^Œx x~åúiOKå~°∞. KåÖÏ =∞Ok
"≥^· ∞Œ ºÅ#∞ Hõeã≤#ѨÙ_»∞ J`«x ÉèÜ í ∂« Åhfl x~åú~} ° JÜ«∂º~Ú. J"Õ=#QÍ - â◊G
zH˜`û« QÍh, ~ˆ _çÜ∞Õ +¨<£ QÍh (Hõ~Ô O\ò), H©"∂≥ ^ä~≥ Ñ° ≤ QÍh, U =∂„`«O Ѩx KÕÜ∞« =Ù.
Wk PÜ«∞##∞ xã¨Ê $ǨÏÖ’H˜ fã¨∞‰õΩáÈÖË^∞Œ QÍh WOHÍ ^è~·≥ º° =O`«∞}˜‚ KÕãO≤ k. PÜ«∞#
`«# ÉèÏ~åº Ñ≤ÅÅ¡ `À `«#‰õΩ#fl "åºkè, ~åÉ’ÜÕ∞ =∞~°}O "åix "Õ~∞° KÕÜ∞« =Ù ÖË^•
"åix [~ÚOK«=Ù QÍh "åix WOHÍ XkÌHQõ Í =ÙO_»∞#@∞¡ KÕ™êÎ~Ú.
`«# "åºkè =ÚO^Œ∞ "≥∞iÖò xã¨ûǨÜ«Ú_çQÍ xÅ∞K«∞<åfl_»∞. JO>Ë "≥^· ºŒ Ѩ~O° QÍ
xã¨ûǨÜ«Ú_»∞. J~Ú`Õ J`«xH˜ HõkeOK«ÖËx qâßfiã¨O =ÙOk. JѨC_»∞ PÜ«∞#
WÖÏ „"åâß_»∞ :
<å Éèíq+¨º`«∞Î =ÙO^À ÖË^À K≥ѨÊÖË#∞. Jk ã¨OѨÓ~°‚OQÍ ^Õ=Ùx
KÕuÖ’ =ÙO^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ã¨O`À+≤ã∞¨ <Î åfl#∞. <Õ#∞ KÕÜ∞« =Åã≤#^ŒO`å
PÜ« ∞ #‰õ Ω =O^Œ < åÅ∞ K≥ e ¡ O K« _ » " Õ ∞ . <Õ # ∞ Z‰õ Ω ¯= HÍÅ=Ú
rqOK«ÖHË áõ È=_»O ^Õ=Ùx z`«OÎ . ^•xˆH^À XHõ J~°Oú =ÙO_Õ =ÙO@∞Ok.
P J~°"ú ∞Õ ^À Hõ#∞Q˘#_»"∞Õ <å Ѩx† <å‰õΩ ZÖÏO\˜ "åº^è∞Œ Å∞ ÖË=Ù.
JO^Œ∞‰õΩ ^Õ=ÙxH˜ Hõ$`«[`˝ Å« ∞. XHõ"àÕ ◊ PÜ«∞# <å rq`åxfl á⁄_çy¿ãÎ
Jk ZO`À qO`«. XHõ"àÕ ◊ PÜ«∞# <å rq`åxfl á⁄_çyOK«Hõ áÈ`Õ
^•x ^•fi~å PÜ«∞#‰õΩ U"À H˘xfl L^ÕâÌ ßºÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. "å\˜x <Õ#∞
JOwHõi™êÎ#∞. qâßfiã¨O JO>Ë <å g∞^Œ <Õ#∞ P^è•~°Ñ_¨ ç <å W+¨ì
116
 qâßfiã¨O
„ѨHÍ~°O KÕÜ∞« _»O HÍ^Œ∞ - qâßfiã¨O JO>Ë ^Õ=ÙxÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç PÜ«∞#
W+¨„ì ѨHÍ~°O KÕÜ∞« _»O. J^Õ <å‰õΩ J`«ºO`« ã¨O`Àëêxfl P#O^•xfl
Wã¨∞OÎ k. ÖËHáõ È`Õ ''h z`«OÎ <≥~"° ~Õ ∞° QÍHõ—— Jx <Õ<@≥ ∞¡ „áêiúOK«QÅÆ #∞?
"≥∞iÖò =∞~°}O˜ K«_®xH˜ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ "≥∞H˜ûHÀÖ’ ÅaèOKÕ Ç¨ÏŸq∞Ü≥∂Ѩu "≥^· •ºxfl
QÆ∞iOz ã¨=∂^è•#O ѨOÑ≤OKå~°∞. "≥∞iÖò "å~°O^ŒiH© Hõ$`«[`˝ Å« ∞ `≥eáê_»∞. =∞iÜ«Ú
"åi`À WÖÏ J<åfl_»∞. ''D Ѩ^uúŒ H˜ ™ê=∞~°ºú O ÖË^xŒ <Õ#∞ ã¨O^ÕÇϨ Ѩ_#» ∞... J~Ú`Õ
<Õ#∞ U ~°H"õ ∞≥ #ÿ "≥^· ºŒ =Ú fã¨∞HÀ‰õÄ_»^xŒ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞——. `«~∞° "å`« ^•xx
QÆ∞iOz <å‰õΩ q=i㨥ΠD rq`«O á⁄_çyOK«_O» HõO>Ë ^Õ=Ùx g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ @ » "Õ∞
<å‰õΩ ZO`À ã¨O`Àëêxflã¨∞OÎ k† ''<å x~°Ü ‚ ∞« =Ú g∞‰õΩ Kèå^ŒãO÷¨ QÍ `ÀK«=K«∞Û HÍh
<å x~°‚Ü«∂xfl <Õ#∞ =∂~°∞ÛHÀ#∞. ##∞fl <Õ#∞ ^Õ=Ùx ^ŒÜ«∞‰õΩ ã¨O`À+¨OQÍ
JѨÊyOK«∞‰õΩO\Ï#∞ PÜ«∞# `«# z`åÎxfl <å ^ÕÇϨ O ^•fi~å <≥~"° ~Õ ∞° ã¨∞#Î flO^Œ∞‰õΩ
PÜ«∞##∞ ã¨∞uÎ ™êÎ#∞... ?
PÜ«∞# x~°Ü ‚ ∂« xfl =∞#=Ú Jaè#OkOK«=K«∞Û. W@∞=O\˜ x~°Ü ‚ ∞« =Ú JO^ŒiH©
~å^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜ KåÖÏ =∞Ok qâßfi™êxfl "åºkèH˜ =ºuˆ~HõOQÍ fã¨∞‰õΩx Jk
"åºkèx fã≤"ãÕ ∞¨ OÎ ^Œx #q∞‡ z=~°‰Ωõ JÉèÏã¨∞ áêÅ=Ù`å~°∞. W@∞=O\˜ ^Œ$HõÊ^ä•xfl
ã¨iKÕã≤ ^Õ=Ùx â◊H#Î̃ `«# g∞^Œ Ѩx KÕÜ∞« _®xH˜ LѨÜ∂≥ yOz# "≥Ú^Œ\ ˜ =ºHõÎ "≥∞iÖò.
J~Ú`Õ Wk XHõ ã¨"åÅ∞. XHõ"Õà◊ =∞~°}˜ã¨∞Î#fl =ºH˜ÎH˜ `«# q"≥∂K«# ÃÑ· QÍh
=∞~°}Ï#O`«~° rq`«OÃÑ· QÍh #=∞‡HõO ÖˉΩõ O>Ë ^Õ=Ùxx HõÅ∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ ã≤^OúŒ QÍ
ÖˉΩõ O>Ë Uq∞ KÕÜ∂« e ? 84 Uà◊§ =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞x `«O„_ç Ѩ^•~°"÷ åk
x`«ºr"åxfl QÆ∂iÛ U=∂„`«O PÖ’zOK«_»∞. qâßfi™êxfl 㨥zOKÕ =∂@#∞
x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ ''ZѶπ - =~ü—¤ — QÍ #ã¨∞QÆ∞`å_»∞. J@∞=O\˜ "åi Ѩiã≤u÷ Uq∞\˜?
J@∞=O\˜ q+¨Ü∂« Å#∞ K«iÛOK«=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^xŒ <Õ#∞ ÉèÏq™êÎ~∞° .
ZO^Œ∞Hõ#QÍ ''=∞`« Ѩ~"° ∞≥ #ÿ —— „Ѩâfl◊ Å∞ „Ѩ[Å#∞ qÉèlí Oz ^Œ∂~° Ѩ~∞° ™êÎ~Ú. J@∞=O\˜
^Œ$HõÊ^äŒO =Ù#fl =º‰õΩÎÅ#∞ =∞# J=QÍǨÏ#‰õΩ `≥K«∞ÛHÀ=_»O HõO>Ë "åiÃÑ· *Ïe
K«∂Ѩ_»"Õ∞ =∞Oz^Œ#∞‰õΩO\Ï#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë J@∞=O\˜ "åi Ѩ^Œ*ÏÅO ‰õÄ_®
"åºkè„QÆã¨÷"≥∞ÿ#^Õ. JO`ÕH͉õΩO_® "åiHÀã¨O Jã¨ÖË qâßfiã¨O ÖËx "åi HÀã¨O
„áêi÷OKåe. ~°K~« Ú`« „|∂ãπ ZѨÊs¡ D q^èOŒ QÍ „"å™êÎ_∞» :
117
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
=∞# ¿ãfiK«Ûù ^Õ=Ùx J#O`« â◊HÎ̃ Ѷ∞¨ ~°¬} Ѩ_#ç ѨC_»∞ W`«~∞° Å =∞#
|~°∞=Ù ÉÏ^躌 `«Å#∞ =Ç≤ÏOK«∞@‰õΩ J#∞=∞uOKåe. ^Õ=Ùx Ü«∞O^Œe
=∞# qâßfiã¨=Ú |\˜ì H˘xfl™ê~°∞¡ W`«~°∞Å ^ŒÜ«∂^•H˜Δ}ϺŠg∞^Œ
P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤ =ã¨∞ÎOk... ã¨∞"å~°ÎÅÖ’ „"åÜ«∞|_ç# ѨHíΔ"åÜ«Ú=Ù
QÆÅ"åx q+¨Ü∞« OÖ’ J`«x qâßfiã¨O QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«|_»Ö^Ë ∞Œ .
JO`Õ H͉õΩO_® J`«xH˜ =Ù#fl "åºkè ã¨Ê+ì̈OQÍ ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ ÜÕ∞ã¨∞#∞
K«∂_®ÅO>Ë =∂„`«O J`«_∞» `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ =» Åã≤ =zÛOk.
J~Ú`Õ P ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å Q˘Ñ¨Ê qâßfiã¨"∞Õ `«# ã¨fiã¨`÷ ‰« Ωõ L„`ÕÊ~°HOõ ÖÏ
Ѩx KÕãO≤ k.
=∂ <å#flQÍ~°∞ XHõ"àÕ ◊ Z=Ô~<· å qâßfiã¨O HÀÖ’Ê~Ú xsHí} Δ HÀÖ’Ê~Ú =ÙO>Ë "åi
HÀã¨O =∞#O qâßfiã¨O xsHí}Δ Hõey =ÙO_®Åx J<Õ"å~°∞. „Ѩu XHõ¯~°∞ ''ÉèHí QΘ ÅÆ "å~°∞——
ã¨ÇÏ≤ `«O XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ qâßfi™êxfl HÀÖ’Ê~Ú Pf‡Ü«∞OQÍ â◊¥#ºã≤u÷ H˜ =™êÎ~∞° .
WѨC_»∞ qâßfiã¨OÖ’ |ÅOQÍ =ÙO_Õ"å~°∞ ~ˆ Ѩ٠â’kèOѨ|_ç ѨsH˜OΔ Ñ¨|_»~x° J~°Oú
HÍ^Œ∞.
HõÅHõ`åÎ Ö’x =∞^Œ~ü ^äi≥ ™ê "å\˜H<õ £ "åi KÕ`« Ѩiâ◊√^Œ∞~ú åeQÍ f~°Û|_ç#
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ "å~åΠѨ„uHõÅÖ’ ÃÑ^ŒÌ JHí~Δ åÅ`À qâßfiã¨=Ú ^•fi~å ZO`«
áÈ~å@O ã¨eÊO^À `≥eÜ«∞*Ëã≤Ok. H˘xfl Ѩ~åºÜ«∂Å∞ ѨÓiÎQÍ â◊¥#ºOQÍ
=∂iáÈ~Ú#@∞ì ‰õÄ_® `≥eÑ≤Ok. P =∞^躌 XHõ ÖËYÖ’ ''^Õ=Ù_»∞ <åÖ’ rqã¨∞<Î åfl_»x
<å‰õΩ `≥Å∞Ѩ|_çOk - J~Ú<å QÍ_è®O^èHŒ Í~°=Ú ÖËq∞ `«#=Ú â◊¥#º=Ú Jq ZO`«
Q˘Ñ¨Ê"≥<· å <å P`«‡#∞ `åHõ*ÏÅ=Ù.—— Jx „"åã≤Ok - =∞iܡÚHõ ÖËYÖ’ ''<å P`«‡Ö’
ZO`« JO^èŒHÍ~°O =ÙO^À K≥ѨÊÖË#∞ - ZO`« ÉÏ^èŒ=ÙO^À ZO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ
=ÙO^À K≥Ñʨ ÖË#∞. <Õ#∞ ^Õ=Ùxx u~°ã¯¨ iã¨∞<Î åfl<Õ"∂≥ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k... <å PÖ’K«#Åhfl
Ѩ~Ö° ’HÍxH˜ q#|_®Åx „ѨÜ∞« uflã¨∞<Î åfl#∞. HÍh J=hfl Ѩ^∞Œ <≥#· Hõ`∞« ÅÎ =ÖË "≥#∞Hõ‰Ωõ
uiy =zÛ <åÖ’ â◊¥#º=Ú#∞ q∞QÆ∞Å∞ÛK«∞<åfl~Ú. „¿Ñ=∞ - ^Õ=Ùx =∂@ - "å\˜
=Å# â◊¥#º=Ú U~°Ê_»^∞Œ .—— Jx XѨC^ŒÅQÍ „"åã≤Ok.
qâßfiã¨O J#flk ã¨OII `«~∞° "å`« ã¨OII fã¨∞‰õΩ<Õ ã¨Oã¨÷ =¸Å^è#Œ O HÍ^Œx
118
 qâßfiã¨O
ã¨Ê+¨=ì ∞=Ù`«∞Ok. Jk Ѩ^∞Œ #∞ KÕÜ∞« QÆÅ P‰õΩ~å~Ú ÖÏQÍ =∞~°ÖÏ =∞~°ÖÏ "≥kH˜
uiy á⁄O^Œ=Åã≤ =ÙOk. „áê=ÚYºOQÍ J<å~ÀQƺ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’
P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« =Åã≤ =ÙOk. ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∂iÛ# xâ◊ÛÜ«∞`« ÖË#ѨC_»∞
^ŒOѨ`∞« Å∞ "Õ~∞° Ѩ_#ç ѨÙ_»∞ #+¨Oì Hõey#ѨÙ_»∞ qKå~°O`À =Ù#flѨÙ_»∞ `«Ñʨ Hõ Éèií OKåeû#
â’^è#Œ Å∞ =zÛ#ѨÙ_»∞ P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« =Åã≤=ÙOk.
Wq =∞#Å#∞ xã¨Ê $ǨÏÖ’H˜ ǨÏ$^ŒÜ«∞ q^•~°HõOQÍ =ÙO_»∞@‰õΩ HÍ~°}O
H͉õÄ_»^∞Œ . <å J#∞Éè=í OÖ’ qâßfiã¨O HÀã¨O áÈ~å@O rq`« J~°Oú HÀã¨O áÈ~å@O
ZO`« f„=OQÍ qâßfiã¨O`À áÈ~å_»`å"≥∂ JO`« Q˘Ñ¨Ê Ѷe¨ `åÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å=Ú.
qâßfiã¨O ÖËHáõ È`Õ =∂#=ÙÅ LxH˜Ü∞Õ â◊¥#ºO J=Ù`«∞Ok. ÃÑ÷ Ñ· ÉèÏ=#Å∞ ™ê^Œ$â◊º"≥∞#ÿ
q+¨Ü∂« Å∞ qã¨∞QÆ∞ K≥OkOKÕ q+¨Ü∂« Å∞ xã¨Ê $Ç¨Ï Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ K˘~°|_»`å~Ú.
"å\˜ ^•fi~å „Ñ¨u #∂`«# k#O ¢H˘`«Î â◊HΘ =ã¨∞OÎ k.
Z=Ô~<· å XHõ =ºHÎ̃ ÉèHí QÎ̃ Í =Ù<åfl_»O>Ë ™êO„Ѩ^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ã¨OѶ∞¨ rq`åxfl
㨥zã¨∞OÎ k. ZO^Œ∞Hõ#QÍ - qâßfiã¨O ^•fi~å ¢H=õ ∞"≥∞#ÿ rq`«O JÅ=_»∞`«∞Ok.
U^À `«Ñʨ Hõ KÕÜ∞« =Åã≤#k HÍHõ P^Œ~} ° `À ‰õÄ_ç# ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O. Hõ#∞Hõ ÉèHí Î̃ QÆÅ
rq`«O JO>Ë Wk HÍ^Œ∞. J@∞=O\˜ "åi`À K«iÛOK«_O» KåÖÏ Hõ+Oì¨ . WOQÆO¡ _£Ö’x
"≥∞ů"£∞ =∞„y_£˚ J#∞ Ѩ^•~°"÷ åk \˜.q. "åºMϺ`« `«# rq`«=∞O`å qâßfiã¨O HÀã¨O
J<Õfi+≤OKå_»∞. XHõ™êi P„Ƕ≤HÍÖ’ iáÈ~°ì~üQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#flѨC_»∞ `«# JѨ[Ü«∞O
QÆ∞iOz ÉË*ÏÔ~· XHõ~å„u ã¨=Ú„^ŒOÖ’H˜ =Úxy áÈ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú`Õ z=i
Hí}
Δ ÏÖ’¡ U^À XHõ J^Œ$â◊º â◊HÎ̃ J`«xx "≥#∞Hõ‰Ωõ ÖÏyOk. `«# ǨÏ$^ŒÜ∂« O`«~O° QÆO
#∞O_ç XHõ ¢H˘`«Î L^ÕÌâ◊ºO ¢H˘`«Î L`åûǨÏ=Ú J`«_»∞ rqOKåÅ<Õ `«ÅOѨÙ#∞
HõeyOKå~Ú. "≥∞ů"£∞ `«~∞° "å`« WÖÏ q=iOKå_»∞.
㨠¥ Hí ; OQÍ K≥ á êÊÅO>Ë Éè í ∂ 㨠O |O^è Œ " ≥ ∞ ÿ # xsHí Δ } ÖË q ∞x
HõeyOz#ѨÙ_»∞ D Ö’HõO JOkOKÕ „Ѩu q+¨Ü∞« =Ú hu QÆÅ^≥· Ѩ^•~°÷
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ k J~Ú#ѨÙ_»∞ qâßfiã¨O ܡÚHõ¯ „ѨÉÏè =O Ug∞ =ÙO_»^∞Œ ...
JO^èHŒ Í~åxfl áÈQÆ∞ KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’ „Ѩu PâßH˜~}° O JO`«iOz#ѨÙ_»∞
- JѨC_»∞ ¢Hã© ∞¨ ΠǨÏãÎ̈=Ú `«Ñʨ Hõ ã≤~÷ O° QÍ x#∞fl `å‰õΩ`«∞Ok.
119
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
HÔ f¡<£ J#∞ q„âßOu Láê^蕺ܫÚx `«# =∞~°}Ïxfl ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î#flѨC_»∞ qâßfiã¨O
^•fi~å JÖÏO\˜ |ÖÏxfl á⁄OkOk. KåÖÏ "å~åÅ∞ QÆ∞O_≥ <˘Ñ≤Ê`À âßfi㨠ã¨iQÍ
P_»Hõ ¢H=õ ∞OQÍ Hõ$+≤OzáÈ~ÚOk. ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ∞ KÕ`∞« Öˇ`âÎÕ ß~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
P"≥∞ ZO`À âßO`«O`À ¢Hã© ∞¨ Î `«#∞ "≥∂Ü«∞QÆey# ^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= „â◊=∞#∞ `«#ÃÑ·
=ÙOK«_x» "åiH˜ QÆ∞~°∞Î KÕãO≤ k. '' P q^èOŒ QÍ PÜ«∞# "åQÍÌ#O KÕâß_»∞——. Jx P"≥∞
<˘H˜¯ K≥ÑÊ≤ Ok.
HÔ f¡<‰£ Ωõ ÖÏQÍ<Õ =∞#‰õΩ ‰õÄ_® =∞~°}=Ú#‰õΩ J=`«Å#∞#fl „âı+"ì¨ ∞≥ ÿ „ѨÑO¨ Kåxfl
^•H˜™êÎ_x» qâßfiã¨O. xsHí} Δ HõO>Ë Z‰õΩ¯"≥#· |∞∞A=Ù#∞ Wã¨∞OÎ k. Jk PHÍâ◊OÖ’
U^À XHõ ã¨Ö÷ ÏxH˜ Ѩiq∞`«O HÍ^Œ∞. „Ѩã∞¨ `Î =« Ú „ѨÑO¨ K«OÃÑ#· =∞#‰õΩ#fl ÉèÏ=##∞
=∂iÛ"Õã≤ Jk =∞#Å#∞ xã¨Ê $Ç¨Ï #∞O_ç ^è~·≥ åºxH˜ #_çÑã≤ ∞¨ OÎ k. ~år<å=∂ #∞O_ç
f~å‡#OÖ’xH˜ #_çÑã≤ ∞¨ OÎ k. Wk ‰õÄ_® Jk [~°Q_Æ ®xH˜ J#∞=∞u¿ã<Î Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"≥∞<À<≥\· ò ~°K~« Ú`« HÍ¡O~Ô <£û ÉÏ=∞<£ „ѨHÍ~°O ''qâßfiã¨O J#∞#k ã¨QOÆ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O`À
áê`« áê@Å#∞ áê_»@O HÍ^Œ∞. áêѨ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ Hõhflà◊‰¡ Ωõ Jf`«OQÍ JáÈã¨∞Î Å∞Å
P#O^•xfl âßâ◊fi`«OQÍ á⁄O^Œ∞`å=∞x xsHí} Δ ——. XHõ"àÕ ◊ =∞#O xO_»∞ rq`åxfl
qâßfi™êxH˜ Ѩ}OQÍ ÃÑ@ì=Åã≤ =¿ãÎ P qâßfiã¨=Ú ¢H˘`«Î Ѩiëê¯~åÅ#∞ P#O^ŒO
D Ö’HõOÖ’ [~ÚOK«_®xH˜ ¢H˘`«Î =∂~°=æ ÚÅ#∞ U~°Ê~°∞™êÎ~Ú. - WѨC_»∞#fl „ѨÑO¨ K«O
^Õ=Ù_»∞ ã¨$lOz „¿Ñq∞ã¨∞#Î fl „ѨÑO¨ K«O. ^•x HÀã¨"∞Õ ÜÕ∞ã¨∞ rqOz =∞~°}O˜ Kå_»∞.
D [Ü≥∂`åûǨxfl =∂ |O^è∞Œ =Ù ÃÇÏ~å‡<£ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J#∞Éèqí OKå#∞.
PÜ«∞# =∂ <å#fl z#fl`«#OÖ’ KåÖÏ á⁄_»"#·≥ "å_»∞, XHõ¯ ѨÅ∞K«x "å_»∞. _®Hõ~ì ∞°
HÍ"åÅx HõÅÅ∞QÆ#fl"å_»∞. J~Ú`Õ 2= „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#
q^•ºÉèϺã¨O ‰õΩO@∞Ѩ_Oç k. "≥Ú^Œ@ PÜ«∞##∞ ã‘fi@˚~å¡O_£‰Ωõ `«~∞° "å`« WOQÍ¡O_£‰Ωõ
P `«~åfi`« ^ŒH} Δ̃ J"≥∞iH͉õΩ z=~°‰Ωõ Ü«Ú<≥>· _ˇ £ ¿ã\ì òû‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# XHõ
Ô~·`«∞QÍ XHõ Láê^蕺ܫÚxQÍ XHõ ¿ã=‰õΩxQÍ Ñ¨xKÕâß_»∞. Jxfl L^ÀºQÍÅÖ’
`«Ñʨ xã¨iQÍ á⁄QÆ„`åˆQ"å_»∞. PÜ«∞#‰õΩ 50ã¨OII =Ü«∞ã¨∞ =KÕÛã¨iH˜ TÑ≤iu`«∞ÅÎ
"åºkè ™ÈH˜Ok
1972 PQÆã∞¨ Öì ’ J`«xH˜ 57 ã¨OII =Ü«∞ã¨∞#flѨC_»∞ J`«xH˜ TÑ≤iu`«∞ÅÎ
120
 qâßfiã¨O
HÍ#û~ü ™ÈH˜O^Œx x~åúiOKå~°∞. <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ `«~°∞"å`« PÜ«∞#‰õΩ PH˜û[<£
`«Ñʨ xã¨iQÍ HÍ=Åã≤=zÛOk. PÜ«∞# ZO`« ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤_O» >Ë P ÉÏ^èŒ Éèií OK«ÖHË õ
x„^ŒÖ’<Õ =∞~°}O˜ KåÅx HÀ~°∞‰õΩ<Õ"å_»∞. XHõ QÆ_∞» ¤ ~å„u QÆ_zç # `«~∞° "å`« L^ŒÜ∞« O
PÜ«∞# ''D q^èOŒ QÍ r=#‡~°}ÏÅ =∞^躌 Tyã¨ÖÏ_»@O KåÖÏ Hõ+Oì¨ —— J<åfl_»∞.
x`«º`åfixfl QÆ∞iOz `«~°K«∞QÍ =∂@ÖÏ_Õ"å_»∞. Jk ZÖÏ =ÙO@∞O^À#x
Pâ◊Û~°ºáÈÜÕ∞"å_»∞. Pâ◊Û~°ºsuQÍ J`«_∞» „áê}O`À =Ù#fl ^•xHõO>Ë P`«‡Ö’ KåÖÏ
ã¨=∞Ü«∞O QÆ_¿ç Ñ"å_»∞.
"≥#∞Hõ‰Ωõ K«∂¿ãÎ HÍ#û~ü `«# rq`å#flO`å |Å=O`«OQÍ fã≤"ãÕ O≤ ^Œ#_»O
HõO>Ë ÃÇÏ~å‡<£ `«# Ö’@∞áê@¡#∞ J#∂ǨϺ"≥∞#ÿ suÖ’ ã¨Ê+ì̈O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"å_»∞ - `«#
Ü«∞ø=# ã¨O=`«û~åÅÖ’x L`åûǨxfl =∞~°ÖÏ á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å_»∞. PÜ«∞#‰õΩ =KÕÛ
ÉèÏ"åÅ#∞ `«# =∞#ã¨∞Ö’<Õ LOK«∞‰õΩ<Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞ QÍh „Ѩu XHõ¯ix ^Õ=ÙxÖ’ QÆÅ
`«# ''"≥Ú^Œ\ ˜ „¿Ñ=∞——#∞ ѨÙ#~å=Ö’Hõ#O KÕã∞¨ HÀ=∞x ã¨"åÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞.
¢H㘠‡¨ ãπ‰Ωõ XHõ "å~°O =ÚO^Œ∞ XHõ Pk"å~°O L^ŒÜ∞« O ÃÇÏ~å‡<£ ܡÚHõ¯ #~°∞ûÅ∞
PÜ«∞##∞ x„^Œ#∞O_ç ÖËÑ≤ ™êfl#O KÕ~ÚOKå~°∞. P `«~∞° "å`« PÜ«∞# ÉèÏ~°º QÔ ~ü~ì ∂° _£
PÜ«∞#`À Hõeã≤ ‰õÄ~°∞Û#flk. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í PÜ«∞# `«# PH˜û[<£ =∂ãπ¯#∞ fã≤"™Õ ê_»∞.
„ѨHÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ <≥=∞‡k ã¨O`À+¨O PÜ«∞#Ö’ HõxÑ≤OzOk. WHõ `«∞k âßfi㨠q_»∞™êÎ_x»
QÔ ~ü~ì ∂° _£ `«# ‰õΩ@∞O|O "åi#O^Œih =∂ <å#fl#∞ ##∞fl ‰õÄ_® ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ Ñ≤ezOk.
H˘xfl xq∞ëêÅ `«~∞° "å`« ÃÇÏ~å‡<£ `«# ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À `«# ÉèÏ~°º#∞ K«Ñʨ @∞¡ H˘\˜ì
Ñ≤eKå~°∞. P"≥∞ "≥Ñ· Ù¨ z=~°QÍ KåÖÏ¿ãѨ٠„¿Ñ=∞`À K«∂âß_»∞, P `«~∞° "å`« "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
P L^ŒÜ∂« xfl *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ =∂ <å#fl ''<å `«=Ú‡x =ÚYOÖ’ U^À
[Ü≥∂`åûǨÏO =Ù#flk. Jk ^Õ=Ùx z`åÎxfl ã¨O`À+¨O`À XѨCHÀ=_»=∞x <å #=∞‡HõO.
Jk ^Õ=Ùx ã¨=∞Ü«∞=∞x J`«_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. D q^èŒOQÍ
xâ◊ÛÜ«∞`«`À =∞~°}Ïxfl Z^Œ∞~˘¯#fl Z=ih <Õ#∞ WO`«=~°‰Ωõ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ .
121
14. ^è~·≥ º° =Ú
<Õ#∞ ÉÏÅ∞_çQÍ =Ù#flѨC_»∞ `˘e ¢ÔH·ã¨Î= ǨÏ`«™ê‰õΔΩÅÖ’ áêeHÍ~üÊ Hõ^äŒKÕ
„ѨÉèÏq`«∞_»#Ü«∂º#∞. áêeHÍ~üÊ 18= â◊`å|ÌOÖ’ HÍÅÛ|_®¤_»∞. ^•xÖ’ H˘O`«
ÉèÏQÍxfl <å@H©Ü∞« OQÍ K«∂_»=K«∞Û - ~À=∂ „ѨÉ∞íè `«fiѨ٠~°HÑÎõ Ó¨ i`«"∞≥ #ÿ "≥∞^ÿ •<åÅ∞
JO^Œ∞Ö’ Ѩiâ◊√^Œ∞úÅ∞ PÜ«Ú^è•Å`À [O`«∞=ÙÅ`À áÈ~å_Õ Ü≥∂^èŒ∞Å∞ ¢‰õÄ~°"≥∞ÿ#
ã≤OǨÅ∞ ã¨O`À+¨OQÍ q<À^ŒÉiíè `«OQÍ [# ã¨=¸Ç¨Å∞ =ÙO_Õq. ##∞fl Z‰õΩ¯=QÍ
„ѨÉÏè q`«O KÕãO≤ k Uq∞@O>Ë ¢Hã© ∞¨ #Î ∞ JOwHõiOz#O^Œ∞‰õΩ K«xáÈ=_®xH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ #ç
áêeHÍ~üÊ =∞#ã¨∞. PÜ«∞# ^è~·≥ º° OQÍ =∞~°}Ïxfl Z^Œ∞~À¯=_»"∞Õ HÍHõ ™ê‰õΩΔ Å Hõ^#Œä O
„ѨHÍ~°O - PÜ«∞# "≥#∞Hõ‰Ωõ u~°QÖÆ ^Ë ∞Œ `«#‰õΩ =∞~°}tHíΔ qkèOK«_O» K«∂_»_®xH˜
=zÛ# [# ã¨=¸Ç¨xfl ^Õfi+≤OK«Ö^Ë ∞Œ . PÜ«∞# =ÚYOÖ’ ZÖÏO\˜ ÉèÜ í ∞« O ÖË^∞Œ .
<å ~åA <å ~°H‰Δí Ωõ _»∞ J~Ú# <å ^Õ=ÙxH˜ 86 ã¨OIIÅ∞ ѨiK«~º°
KÕâß#∞. J~Ú`Õ PÜ«∞# <å‰õΩ ZÖÏO\˜ Ǩx KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . J@∞=O\˜
^Õ=Ùxx ZÖÏ ^Œ∂+≤™êÎ#∞ ? g∞Ô~`· Õ XHõ QÆO@ =∞O_ç H˘kÌ ¿ãѨ\ Ö˜ ’
PiáÈÜÕ∞ Jyfl KÕ`« ##∞fl ÉèÜ í ∞« ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞ HÍh ^Õ=Ù_»∞ ÖËx "åi
H˘~°‰Ωõ ~åÉ’`«∞#fl f~°∞Ê x`«º tHíΔ J<Õ Jyfl QÆ∞iOz g∞‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ "ÕzÜ«Ú<åfl~°∞ ? U"Õq `≥™êÎ~À "å@xfl\˜x fã¨∞‰õΩx
~°O_ç.
D q^èOŒ QÍ PÜ«∞# K≥ÑÊ≤ # `«~∞° "å`« [# ã¨=¸Ç¨ÏO PÜ«∞# K«∞@∂ì Hõ>Åìˇ ∞ ¿Ñ~åÛ_»∞,
(JѨÊ\˜Hˆ PÜ«∞##∞ `åà◊§`À |OkèOz =Ù<åfl~°∞). PÜ«∞# `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ
122
 ^è≥·~°º=Ú
ã≤Å∞= "Õ™êÎ=∞x ɡkiOKå~°∞. áêeHÍ~üÊ <≥=∞‡kQÍ ''<ÕxÖψQ =ÙO\Ï#∞ D Jyflx
ã¨ÇÏ≤ OKÕ â◊HxÎ̃ WKÕÛ"å_Õ QÆ∞O[`À ã¨ÇϨ HÍeáÈÜÕ∞ =~°‰Ωõ â◊HÎ̃ x™êÎ_∞» . g∞ "Õ∞‰õΩÅ
ã¨Ç¨ Ü«∞O JHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ —— Jx J<åfl_»∞.
áêeHÍ~üÊ ÖÏQÍ<Õ Jã¨OMϺHõ"∞≥ #ÿ „ã‘ÅÎ ∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ - ¢HÔ ã· =Ψ ÙÖË HÍHõ Ü«¸^Œ∞Å∞,
=Úã≤O¡ Å∞ W`«~° =∞`«ã∞¨ Å÷ ∞ ‰õÄ_® "åix XѨCHÀÅ∞ ʼnõΩ |^Œ∞Å∞QÍ "åi rq`åÅ#∞
JiÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "åi ^•fi~å =∞#=Ú KåÖÏ <Õ~∞° ÛHÀ"åÅx <Õ#∞ J#∞‰õΩO\Ï#∞.
J^Õ XѨCHÀÅ∞`À J^Õ ^è~·≥ º° O`À =∞#=Ú =∞~°}Ïxfl Z^Œ∞~˘¯O\Ï=∂ - ^Õ=Ùx`À
ã¨=∂^è•#=Ú =∞#Ö’ =∞#‰õΩ ã¨=∂^è•#=Ú =ÙO^Œ<Õ xâ◊ÛÜ«∞`« =∞#‰õΩ =ÙO^• ?
ÖË^• =∞#=Ú ÉèÜ í ∞« O`À Hõ$OyáÈ`å=∂. =∞# á⁄~°áê@∞¡ qKå~åÅ∞ `«Å∞K«∞‰õΩO@∂
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩx =∞~°ÖÏ rq™êÎ=∞x HÀ~°∞‰õΩO\Ï=∂ ? ǨÏ`«™ê‰õΩΔ Å∞ J#∞#k "≥Ú^Œ\ Q˜ Í
Kåi„`å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ JOâ◊=Ú. Z@∞=O\˜ „Ѩâfl◊ ʼnõΩ D<å_»∞ `å=Ù ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ ^è~·≥ º° =Ú
J#∞#k „áêp# QÆ∞}O HÍ^Œ∞. Jk Q˘Ñ¨Ê PÜ«Ú^è=Œ Ú. =∞#ÔH`· Õ =∞~°} âßã¨#O
qkèOKÕ "≥∞^ÿ •<åÅ∞ WѨC_»∞ ÖË=Ù - J~Ú`Õ XHõ~ÀA =∞#Ö’ „Ѩu XHõ¯~°=Ú XHõ
"≥∞^ÿ •<åxfl „Ѩ"tÕ OK«=Åã≤ =Ù#flk - ÉèÜ í ∞« O ÖˉΩõ O_® D ѨÙãÎ̈HOõ Ö’ K≥Ñʨ |_ç#
„Ѩu =ºHÎ̃ ܡÚHõ¯ QÆ∞}ÏÅÖ’ ^è~·≥ º° O J#∞#k QÆ∞iÎOK«=Åã≤# q+¨Ü∞« O. ^è~·≥ º° O`À
„â◊=∞#∞ J#∞Éèqí OK«_O» #+¨Oì Ö’ â◊¥#ºOÖ’ ^è~·≥ º° OQÍ =ÙO_»_O» . Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ
^è~·≥ º° O Hõey =ÙO_»@O z=~°‰Ωõ =∞~°}=Ú xâ◊ÛÜ«∞"≥∞#ÿ ѨÊ\˜Hx˜ ^•xx ^è~·≥ º° OQÍ
Z^Œ∞~À¯=_»O. ^è~·≥ º° O ÖËHáõ È~Ú =ÙO>Ë Z=~°∂ "åi ÉèÜ í ∂« Å#∞ [~ÚOKÕ"å~°∞ HÍ~°∞
ã¨=∂^è•<åxfl á⁄Ok =ÙO_Õ"å~°∞ HÍ~°∞.
^è~·≥ º° =Ú J#∞#k rq`«O ܡÚHõ¯ JOu=∞ Ѷ∞¨ _çÜ∞« ÅÖ’ KåÖÏ „áê=ÚYº"≥∞#ÿ k.
"åã¨"Î åxH˜ Jk J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨC_»∞ =∞#=Ú ^•xx `≥K∞« Û‰õΩO\Ï=Ú - =ÚYºOQÍ
=∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J~Ú`Õ „Ѩu k#O ^•xx =∞#=Ú JÅ=~°K∞« HÀ=Öˇ#∞. =∞#Ö’
=∞#=Ú ^•xx Hõ#∞Q˘#ÖËHáõ È`Õ =∞#K«∞@∂ì K«∂ã≤ ^è~·≥ º° O `≥K∞« ÛHÀ"åe. <å ã¨fiã¨Å÷ "≥∞#ÿ
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’ ™êfi~°ú ~°ÇÏ≤ `«∞Å Hõ^ÅŒä ∞ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞ K«∂Ñ≤# ™êǨÏã¨HÍ~åºÅ∞
Jyfl =∂ѨHõ ^ŒàO◊ "åi Ѩ#∞Å∞ W`«~° ~°HHΔí õ Éè@ í ∞Å ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ HÍ~°º¢H=õ ∂Å∞ WOHÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂<Õ =Ù<åfl~Ú. ÃãÃÑOì |~°∞ 11,2001 L^ŒO`«O [iy <≥ÅÅ∞ QÆ_∞» ã¨∞<Î åfl
WOHÍ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =Ù<åfl~Ú. ~°"∂≥ <å ÖÏO\˜ ''™ê=∂#º—— „Ѩ[Å∞ WOHÍ J_»∞QÆ∞<Õ
123
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞. Z@∞=O\˜ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨OѶ¨∞@#‰õΩ J#∞ã¨O^è•#O KÕÜ«∞|_»ÖË^Œ∞.
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ `≥eÜ«∞x H˘O`«=∞Ok ‰õΩ@∞OÉÏÅ`À ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À =∂„`«"Õ∞
ã¨O|O^èOŒ Hõey =Ù#flk P"≥∞ Hõ^Œä ZO`À Pã¨HHÎ̃ ~õ O° QÍ =Ù#flk.
J~Ú^Œ∞ <≥ÅÅ QÆ~ƒ° =ù uÜ≥∞ÿ # ~°"∂≥ ÖÏ Éèqí +¨º`«∞HÔÎ · Pã¨H`Θ À Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞#Î flk.
ÖË^• `«^∞Œ Ѩi "≥^· ∞Œ ºÅ Ѩ~º° "ÕH}
Δí HÀã¨O Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞#Î fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ Pâ◊Å<åfl
J_çÜ∂« ã¨Ö·ˇ Z#fl\˜H© `Õ~∞° HÀx q^èOŒ QÍ P"≥∞ rq`åxfl =∂iÛ"ÕãO≤ k :
Jk XHõ â◊√¢H"õ å~°O <å Éè~í ΰ ÉϺi ѨxÖ’ =Ù<åfl_»∞. HÍ|\ì̃ <Õ#∞
ѨsHíΔ KÕ~ÚOK«∞H˘#∞@‰õΩ XO@iQÍ "≥àϧ#∞. "≥^· ∞Œ º_»∞ ™ê¯xOQ∑ ѨÓiÎ
KÕã≤ ##∞fl ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl_»∞. PÜ«∞# Uq∞ K≥|∞`å_À#x
q#_®xH˜ <Õ#∞ ã≤^OúŒ QÍ ÖË#∞ : <å a_»¤ `«Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# "åºkè`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞<åfl_»∞. P "åºkè J~°Oú ѨلÔ~ ÖË^∞Œ . J`«x `«Å ÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú
Jã¨OѨÓiÎQÍ =ÙO_ç QÆ~°ƒùOÖ’ =Ù#flO`«HÍÅO U ã¨=∞㨺 =ÙO_»^Œ∞
HÍh ѨÙ\ì̃# `«~∞° "å`« 48 QÆOII HõO>Ë Z‰õΩ¯= „|^Œ∞Hõ_∞» .
<Õ#∞ k„Q̓ùOuH˜ QÆ∞~°Ü«∂º#∞. WѨÊ\˜ˆH <Õ#∞ Ô~O_»∞ Jã¨OѨÓ~°‚
QÆ~°ƒù=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOKå#∞. Jk QÆ~°ƒù=ÚQÍ #∞#fl `˘e ~ÀAÅ
Ö’<Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [iyOk Hõ#∞Hõ a_»Å¤ Ѩiã≤u÷ x Ug∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ .
J~Ú`Õ WѨÊ\˜ Ѩiã≤u÷ qaè#flOQÍ =ÙOk. D ÉÏÅ∞_»∞ ™ê¯xOQ∑Ö’
ÉÏQÆ∞QÍ Jhfl Jaè=$kú K≥Ok# "å_çÖÏ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl_»∞.
WO\˜H˜ "≥à√◊ § =~°‰Ωõ U_»∞㨥<Î Õ =Ù<åfl#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áê.x.Ö’
^Õ=Ù_»∞ J„|Ǩ=Ú#∞ `«# ‰õΩ=∂~°∞_≥·# W™êû‰õΩ#∞ |e W=fi=∞x
P*Ï˝ÑO≤ z# ã¨OѶ∞¨ @##∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞. <Õ#∞ <å ‰õΩ=∂~°∞x
K«OѨ_»O ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ P ÉÏÅ∞_»∞ „|^Œ∞Hõ_»∞ Hõ#∞Hõ ^Õ=ÙxˆH
=keÃÑ@ì=Åã≤ =Ù#flk.
Wk <Õ#∞ ZѨC_»∂ Éèií OK«x Hõi#î "≥∞#ÿ Ѩiã≤u÷ . ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ
[iyOk Jx J_»QÆ_»O =∂#ÖËHõáÈÜ«∂#∞. <Õ#∞ PÜ«∞##∞
„¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl#x PÜ«∞# WKÕÛ a_»Å¤ #∞ ã‘fiHõiã¨∞<Î åfl#x ^Õ=ÙxH˜ `≥Å∞ã¨∞.
J~Ú`Õ PÜ«∞# ZO^Œ∞‰õΩ <åH˜ÖÏ KÕã∞¨ <Î åfl_»∞ ?
124
 ^è≥·~°º=Ú
ZÖÏÔQ`· <Õ qÕ ∞ ~°"∂≥ <å H˘kÌ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ `«# „Ѩâfl◊ ‰õΩ ["å|∞ Hõ#∞Q˘#flk. ZO^Œ∞=Å#
P"≥ ∞ D Éè Ï ~° O "≥ ∂ Ü« ∂ Ö’ `≥ e Ü« ∞ Hõ á È~Ú<å ^•xx JOwHõ i OKåÅx
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ#flk. Hõ#∞Hõ P tâ◊√=Ù#∞ k#=ÚÅ∞ xO_»∞=~°‰Ωõ "≥∂Ü«∂Å#∞‰õΩ#flk.
P"≥∞ Wk KåÖÏ ã¨∞Å∞"≥#· q+¨Ü∞« O ''^Õ=Ùx |Ǩï=∂#=Ú#∞ Q“~°qOKåe—— Jx
JO@∞Ok.
~°"∂≥ <å XHõ™êi `«# x~°Ü ‚ ∂« xfl `«Ñʨ =Åã≤ =zÛOk. `«# QÆ~ƒ° ãù ÷¨ tâ◊√=Ù
|~°∞=Ù 24 "å~åÅ tâ◊√=ÙQÍ<Õ =Ù<åfl_»∞ HÍ|\ì̃ „ѨÉ∞íè `«fi K«@Oì „Ñ¨HÍ~°O ^•xx
fã≤"Ü Õ ∞« =Åã≤ =ÙOk - HÍ|\˜ì ^•xH˜ XѨCHÀ"åÅx P"≥∞ "≥^· ∞Œ º_»∞ 㨥zOKå_»∞.
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ <≥à"◊ #·≥ "å~°∞ ‰õÄ_® - P"≥∞ ã¨OѶ∞¨ "≥∞#ÿ HÍ^äÀeH± ã¨OѶ∞¨ O ‰õÄ_® -
^•x QÆ∞iOz ''U^À XHõ\ ˜ KÕÜ∞« =∞x—— 㨥zOKå~°∞. J~Ú`Õ P"≥∞ "åi =∂@Å#∞
Ѩ\ Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ : ''<Õ#∞ ZѨC_»∂ ‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê=O XHõ Ѩiëê¯~°=ÚQÍ `«ÅOK«Ö^Ë ∞Œ .
=∂ _®Hõ~ì ∞° QÍiH˜ =∂ K«∞@∂ì =Ù#fl"åiH˜ qO`« Q˘Å∞ѨÙ#@∞¡ <å tâ◊√=Ù P ã≤u÷ Ö’
‰õÄ_® „|kH˜ =Ù<åfl_»∞. ^Õ=Ù_»∞ ZO`«HÍÅO "åxx „|kH˜™êÎ_À JO`«HÍÅO "åxx
QÆ∂iÛ „â◊^úŒ fã¨∞‰õΩO\Ï#∞——. Jq q=iOKå#∞.
~°"∂≥ <å ^Œ$HõÊ^ä=Œ Ú "åã¨=Î "≥∞#ÿ k. `«# x~°Ü ‚ ∂« xfl xÅ∞ѨÙHÀ"åÅO>Ë ZO`À
™êǨÏ#O KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙOk. JO`ÕH͉õΩO_® Z‰õΩ¯= „áê~°÷# KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙOk.
P"≥∞#∞ *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ ''<å QÆ~°ƒùOÖ’ tâ◊√=Ù Hõ^ŒeHõÅ∞ `≥Å∞ã¨∞Î#flq.
H˘\ì̃#@∞ìQÍ =Ù#flk. ##∞fl „áêi÷OK«=∞x *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ =Ù#flk.—— D q^èOŒ QÍ
<å tâ◊√=Ù <å‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_∞» `«∞<åfl_»∞. ~°"∂≥ <å#∞ ^ÕxHÀã¨O „áêi÷ã∞¨ <Î åfl=Ù Jx
J_çy#ѨÙ_»∞ `«# =∂#ã≤Hõ âßOu HÀã¨"∞Õ HÍ^Œ∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê="Õ∞ QÆ~ƒ° ãù ÷¨ tâ◊√=Ù ÜˇÚHõ¯
JѨiѨHfiõ `«‰Ωõ Ѩiëê¯~°=∞x K≥ÑC¨ "åi H˘~°‰Ωõ <å x~°Ü ‚ ∞« O <Õ#∞ xÅ∞ѨÙH˘#∞@‰õΩ
- <å D z#fl JÅHíΔ ºO KÕÜ«∞^Œy# #=∞‡Hõ=Ú qÅ∞"≥·#kQÍ ÉèÏqOK«_®xH˜
„áêi÷ã∞¨ <Î åfl#∞ Jx JO@∞Ok.
P"≥∞ xsHí} Δ Ñ¶e¨ OzOk. _çÃãO|~°∞ =∂ã¨OÖ’ `«# "≥^· ∞Œ ºx ^ŒQ~æÆ ° ѨsHíΔ
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« J`«_∞» ''„áê}O Ѩ@¡ h‰õΩ#fl Q“~°"åxfl <Õ#∞ Jaè#Okã¨∞<Î åfl#∞
~°"∂≥ <å—— J<åfl_»∞.
125
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Ƕ„≤ |=i 4,2001 # ~°"∂≥ <å XHõ ÉÏÅ∞xH˜ [#‡xzÛOk. ~°"∂≥ <å ÉϺs P
ÉÏÅ∞xH˜ S[Ü«∞ - J<Õ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~∞° .
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ „Ѩã¨= "Õ^Œ# Ѩ_®¤#∞. ã¨$ÊǨÏ
HÀÖ’Ê`«∞#fl@∞ìQÍ =ÙO_çOk. QÆ~ƒ° Où Ö’ =ÙO>Ë<Õ S[Ü«∞ ã¨∞~°H`Δ̃ =« ÚQÍ
=ÙO\Ï_»x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ ÜÕ∞ã¨∞¢Hã© ∞¨ Î ã≤Å∞=Ö’
#∞#fl z„`« Ѩ\Ïxfl `≥zÛOk. ^•xx <Õ#∞ <å‰õΩ Hõ#|_Õ`å
ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl#∞. ^•x "≥¿· Ñ K«∂㨥ΠKåÖÏ QÆO@Å∞ ÜÕ∞ã¨∞ <å`À ‰õÄ_®
=Ù<åfl_»x „áêi÷OKå#∞.
<Õ#∞ P ÉÏÅ∞xH˜ [#‡xzÛ# `«~åfi`« ~°Hõ~°HÍÖˇ·# ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ∞
=Úã¨∞~°∞‰õΩ<åfl~Ú. XˆH™êi Q˘Ñ¨Ê ã¨O`À+¨O Z‰õΩ¯= ^Œ∞óY=Ú HõeyOk.
S[Ü«∞ =∂=¸Å∞ tâ◊√=Ù HõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ# "å_çQÍ HõxÑ≤OKå_»∞.
"≥^· ∞Œ ºÅ∞ K≥ÑÊ≤ #>Ë¡ P ÉÏÅ∞_çH˜ HõáêÅO ÖË^∞Œ . P ÉÏÅ∞x Hõà√◊ § ÃÑ^ŒqÌ QÍ
Laƒ QÆ~ƒ° Où #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ#ѨÙ_»∞ ~åÑ≤_Hç ˜ QÆ∞i JÜ«∂º~Ú.
J~Ú<å P ÉÏÅ∞_»∞ rqã¨∞Î<åfl_»∞, âßfiã≤ã¨∞Î<åfl_»∞, HÍà◊√§ KÕ`«∞Å∞
Hõkeã¨∞<Î åfl_»∞. P ÉÏÅ∞_»∞ P~ÀQƺ=O`«OQÍ K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞.
S[Ü«∞ ܡÚHõ¯ `À|∞@∞ì=ÙÅ∞ P "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA P ÉÏÅ∞_çx K«∂ã¨∞Î
Z`«∞‰Î Ωõ <åfl~°∞. <å z#fl ‰õΩ=∂~°∞_»∞ P~ÀQƺOQÍ =Ù<åfl_»∞ - "å~°∞
"åi z#fl `«=Ú‡xÖ’ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ ÉË^•è Å∞ QÆ∞iÎOK«Ö^Ë ∞Œ - J~Ú`Õ <å
15 ã¨OII ‰õΩ=∂Ô~Î Pã¨Ê„uÖ’x <å QÆk #∞O_ç *Ï„QÆ`QΫ Í |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ `«# |O^è∞Œ =Ù`À ã¨Ç¨ HͺO\©<Ö£ ’H˜ "≥o§áÈ~ÚOk. P"≥∞ <å`À
ã¨OÉèÏ+≤OK«HõáÈ=_»O K«∂z ֒ѨŠU^À ÉÏ^èŒ Ñ¨_»∞`«∞O^Œx
„QÆÇÏ≤ OKå#∞. J^ŒO`å JO^ŒiH© `≥eã≤<å ‰õÄ_® <Õ<gÕ ∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_Ö» ^Ë ∞Œ .
S[Ü«∞º =∞~°}O˜ z# `«~∞° "å`« <å ‰õΩ=∂Ô~Î P ÉÏÅ∞x Ѩ@∞ì‰Ωõ x ''J=∂‡
<Õ#∞ D ÉÏÅ∞_çx „|kH˜ =Ù#flѨC_»∞ Z`«∞HÎ ÀÖË^∞Œ —— Jx U_çÛOk.
S[Ü«∞ Ѩiã≤u÷ ~°"∂≥ <å ÉϺsÅ∞ KÕÜ∞« ÖËxk Pã¨Ê„u "å~°∞ Ug∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . "å~°∞
J`«xx J`«º=ã¨~° zH˜`û« qÉèÏQÆOÖ’xH˜ fã¨∞HÔ o§ WO\˜H˜ ѨOÑ≤OKå~°∞. P ~ÀA
™êÜ«∞O„`«"∞Õ P ÉÏÅ∞_»∞ =∞~°}O˜ Kå_»∞.
126
 ^è≥·~°º=Ú
<Õ#∞ S[Ü«∞ H˘~°‰Ωõ `ÀѨÙ_»∞ |O_ç ã≤^OúŒ KÕâß#∞ HÍh P ÉÏÅ∞_»∞
^•xx q#Ü≥∂yOK«∞HÀÖË^∞Œ - "Õ∞=Ú HÍ~°∞ #∞O_ç ky# `«~åfi`« P
ÉÏÅ∞x Z`«∞HÎ À‰õΩO_® =ke ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . ™êÜ«∞O„`«O 7.30 QÆOIIʼnõΩ
J`«x ™È^Œ~∞° _»∞ J`«xx `«# KÕ`∞« ÅÖ’ Ѩ@∞ì‰Ωõ x ''J=∂‡ S[Ü«∞‰õΩ
=∂~°∞Ê HÍ=Åã≤ =ÙO^Œx J#∞‰õΩO\Ï#∞—— J<åfl_»∞. JѨC_»∞ <Õ#∞ P
ÉÏÅ∞_çx fã¨∞‰õΩx |O_çÖ’ =ÙOKå#∞. ǨÏ~îå`«Î∞QÍ P ÉÏÅ∞_»∞
H˘Ü«∞ºÉÏi áÈ~Ú he~°OQÆ∞Ö’H˜ =∂~å_»∞. WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx =ÚO^Õ
K≥áêÊ~°∞. HÍh P ã¨=∞Ü«∞O =zÛ#ѨC_»∞ PO^Àà◊# K≥O^•#∞. "åi
<å#fl KÕuÖ’ =ÙOK«∞`«∂ ÉÏÅ∞_çx K«Oáê<Õ"∂≥ Jx ™ê÷xHõ "åºkè
„QÆã∞¨ Å÷ áÈ+¨}ÏÅÜ«∞ <≥O|~°∞ HÀã¨O "≥kHÍ#∞. J~Ú`Õ P ã≤u÷ #∞O_ç
<Õ#∞ |Ü«∞@ Ѩ_Õã¨iH˜ <Õ#∞ Z=ix, Uq∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞, Uq∞
=∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl<À, "å~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ áÈÜ«∂~°∞. P `«~∞° "å`« Pã¨Ê„uH˜
„ѨÜ∞« uflOKå#∞. S[Ü«∞ #~°∞ûÖˇ#· P"≥∞ ÖËHõ 㨥º Å HÀã¨O J_çQÍ#∞.
"å~°∞ KåÖÏ `«fi~°QÍ =KÕÛâß~°∞ HÍh JѨÊ\˜Hˆ JO`å J~ÚáÈ~ÚOk.
"å~°∞ =KÕÛ ã¨=∞Ü«∂xH˜ S[Ü«∞ =∞~°}O˜ Kå_»∞.
^•^•Ñ¨Ù 20 xq∞ëêÅ∞ fã¨∞‰õΩ#flk. PÜ«∞# =∞~°}O˜ K«_®xH˜ =ÚO^Œ∞
7 ™ê~°∞¡ âßfi㨠QÆ\ Qì̃ Í Ñ‘Å∞Û‰õΩx - x@∂ì~åÛ_»∞. =∞^躌 =∞^躌 Ö’ U
â◊|=Ì ¸ *ËÜ∞« ÖË^∞Œ . P `«~åfi`« WHõ K«Å#"Õ∞ ÖË^∞Œ . <Õ#∞ PÜ«∞# g∞^Œ
Ѩ_ç âßfi㨠P_»∞`«∞O^• ÖË^• Jx ѨijeOKå#∞. Jk Ug∞ ÖË^∞Œ .
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Z=~°∂ K«xáÈ=_»O <Õ#∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . W^Õ "≥Ú^Œ\™˜ êi
<å ã¨fiO`« ‰õΩ=∂~°∞_»∞ K«xáÈ=_»O K«∂âß#∞. nxx U#∞ ZѨC_»∂
=∞~°záÈÖË#∞.
S[Ü«∞ ~ÀQÆ x~åú~} ° [iy# `«~åfi`« ^Õ=Ùx g∞^Œ HÀѨyOK«∞‰õΩ<åfl"å Jx J_çy`Õ
~°"∂≥ <å WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok :
ÖË^∞Œ - JO>Ë "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ <Õ#∞ HÀѨyOK«∞‰õΩ<åfl#∞ J~Ú`Õ <å‰õΩ
`≥eã≤# XHõ =∞`« ã¨<åºã≤x ã≤ã~ì̈ ü HÍkäs<£ ÜÕ∞ã¨∞ h ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞.
127
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
H˘xfl ™ê~°∞¡ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Ñ≤zÛQÍ =∂~°`å~°∞ J~Ú<å h=Ù PÜ«∞#‰õΩ
„Ѩu ã¨OQÆu K≥áêÊe - Jk HÀѨO HÍ=K«∞Û ã¨O^ÕÇϨ O HÍ=K«∞Û -
U^≥<· å ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ K≥áêÊÅx K≥ÑÊ≤ Ok. PÜ«∞# h rq`«OÖ’
WKÕÛ „Ѩun ÉÏQÍ =ÙO@∞O^Œx J#∞HÀ~å^Œ∞. P"≥∞ JÖÏ J#flѨC_»∞
^•x QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=QÍ PÖ’zOKå#∞. JѨC_»∞ <åÖ’ <Õ#∞ ^Õ=Ùx<Õ
HÀѨyOK«∞HÀ=_®xH˜ hÔHO`« ^è~·≥ º° =Ú ! Jx <åÖ’ <Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞.
PÜ«∞# ã¨$+≤ì JO`«\ H˜ ˜ ã¨$+≤Hì ~õ .ΰ <Õ<O≥ `«\ ˜ ^•##∞ ?
~°"∂≥ <å `«# x~°Ü ‚ ∂« xfl áê\˜OK«_O» Ö’ "≥^· ∞Œ ºÅ ã¨ÅǨ#∞ x~åHõiOz S[Ü«∞#∞
á⁄O^Œ_O» XHõ PkèHºõ `«QÍ ÉèÏqã¨∞OÎ k. KåÖÏ ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ P"≥∞ ^Õ=Ùx z`åÎxfl
<≥~"° ~Õ ∞° ã¨∞#Î fl@∞ìQÍ HõxÑ≤OKå~Ú. "≥Ú^Œ\ Q˜ Í P"≥∞ S[Ü«∞ Ѩiã≤u÷ x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl
~ÀA XHõ â◊√¢H"õ å~°O - P ~ÀA HÍ^äÀeH±‰Ωõ =∞iÜ«∞=∞‡#∞ ''ÉÏ^èÅŒ `«e—¡ —QÍ *Ï˝ÑH¨ Oõ
KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. ~°"∂≥ <å ‰õÄ_® ^•xx Éèií Oz#@∞¡ QÆ∞iÎOzOk. ~Ô O_»=k `«# ѨÙ\˜#ì
~À*ˇ·# [#=i 22 ''„á⁄-Öˇ·Ñ¶π _Õ—— QÍ ã¨OѶ¨∞ HÍÖˇO_»~°∞Ö’ QÆ∞iÎOK«|_çOk.
''JO^Œ∞=Å#<Õ <Õ#∞ „áê}O qÅ∞= `≥e¿ÑO^Œ∞‰õΩ ™êH˜QΔ Í =ÙO_®Åx ^Õ=Ù_»∞ ##∞fl
Z#∞fl‰õΩ<åfl_»x ÉèÏq™êÎ#∞—— Jx ~°"∂≥ <å JO@∞Ok.
H˘xfl™ê~°∞¡ ™êǨÏã¨"∞≥ #ÿ x~°Ü
‚ ∂« Å∞ fã¨∞HÀ=_»=∞#∞#k =ºHÎ̃Q`Æ « XѨCHÀÅ∞
#∞O_ç =ã¨∞OÎ k. ~°"∂≥ <å‰õΩ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O W+¨Oì ÖËx q+¨Ü∞« O. J~Ú`Õ =∞~˘HõiH˜
J^Õ Ñ¨iëê¯~°O HÍ=K«∞Û. H˘kÌ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ `«# #=∞‡HÍxfl ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#flѨÊ\˜H©
H˜¡+ì̈ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^è≥·~åºxfl HÀÖ’Ê~ÚOk. J~Ú`Õ F~°∞Ê ^•fi~å áÈ~å@O ^•fi~å
uiy á⁄OkOk. âßs~°Hõ JáêÜ«∞=Ú [iy#ѨÙ_»∞ Wk "åã¨=Î =Ú. JÖψQ XHõ
ã¨"åÅ∞QÍ q+¨Ü∂« Å#∞ fã¨∞‰õΩ#flѨC_»∞ ‰õÄ_® Wk ™ê^躌 =Ú.
U q^èOŒ QÍ [~°∞QÆ∞`«∞O^À QÍh „Ѩu ™êǨÏã¨=Ú XHõ „H˘`«Î q+¨Ü∂« xfl ÃÑH· ˜
`≥ã∞¨ OÎ k. „Ѩ`º« HíOΔ QÍ QÍh H˘xfl =∂~°∞ÊÅ =Å¡ QÍh ¢H˘`«Î q+¨Ü∂« Å∞ U~°Ê_»`å~Ú.
Wk ~°"∂≥ <å q+¨Ü∞« OÖ’ |∞∞A=Ù J~ÚOk. ^•^•Ñ¨Ù 10 ã¨OII¢H`˜ O« J^Õ Pã¨∞Ѩ„uÖ’
=∞~˘Hõ `«e¡ ‰õÄ_® HõáêÅO ÖËx tâ◊√=Ù#∞ QÆ~ƒ° Où ^èiŒ Oz=Ù#fl^Œx P"≥∞ ‰õÄ_® P
"å~°Î qx# `«~∞° "å`« ‰õÄ_® tâ◊√=Ù#∞ á⁄O^•Åx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩOk. J~Ú`Õ ~°Ü∂≥ <å‰õΩ
128
 ^è≥·~°º=Ú
`«#ÃÑ· `«#‰õΩ Z‰õΩ¯= #=∞‡HõO =ÙO_çOk =∞iÜ«Ú P`«‡Ö’ <≥=∞‡k Hõey =ÙO_çOk.
J~Ú<å Hõ^Œä J~ÚáÈÖË^∞Œ : S[Ü«∞ ѨÙ\˜ì K«xáÈ~Ú# ã¨O=`«û~°"∞Õ ~°"∂≥ <å Pã¨Ê„u
"å~°∞ P"≥∞#∞ Ñ≤ez ^Œ∞óYOÖ’ =Ù#fl ¢ãÅΑ QÆ∞OѨÙ#‰õΩ Ç≤Ï`ÀѨ^âÕ O◊ KÕÜ∞« =∞<åfl~°∞.
<å |O^è∞Œ =Ù~åÖˇ#· Ph ‰õÄ_® `«# ^è~·≥ åºxfl HÀÖ’ÊÖË^∞Œ . P"≥∞ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞
‰õÄ_® KåÖÏ aè#fl"≥∞#ÿ q. `«∂~°∞Ê =∞^躌 ÉèÏQÆOÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl J#O`«áÈ~°∞ ^•fi~å
ÉÏ^èÑŒ _¨ ç ^•xx QÆ∞iOz "å~åΠѨ„uHõÅÖ’ K«^=Œ _»"∞Õ =∞Oz^Œx `«ÅOzOk. "≥ãìπ
ÉÏOH±Ö’x ã¨Oã¨÷"å~°∞ ã¨Ç¨Ü«∞O HÀã¨O Ji÷Oz#ѨÙ_»∞ P"≥∞ ɡ`≥¡¿ÇÏ=Ú#‰õΩ
ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ "≥à√◊ §@‰õΩ ã¨O`«HOõ KÕãO≤ k.
KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒÉèíi`«"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷uÖ’H˜ `å#∞ "≥à◊√Î#fl@∞¡ Ph „QÆÇ≤ÏOzOk.
#QÆ~O° Ö’x ~Ô O_»∞ =ºuˆ~Hõ â◊‰Ωõ ÅÎ =Å# x~°O`«~O° =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥#‰õΩ¯ ÖÏQÆ|_ç -
Jq W„âßÜÕ∞b ~°HíΔ} ^Œà◊O =∞iÜ«Ú Ñ≤.ZÖò.X - U^≥·<å Z=Ô~·<å =ÚO^Œ∞‰õΩ
HõkÖÏ~°O>Ë "åiÖ’x â◊HΘ =Å#<Õ =ÚYºOQÍ ~å„`«∞ÅÖ’, `«=∞#∞ ~°HOΔ˜ K«∞HÀ=_»O
JO>Ë QÆk֒ѨŠ=ÙO_ç `«Å∞Ѩ٠"Õã∞¨ HÀ=_»"∞Õ J~Ú`Õ "å~°∞ ɡ`¿¡≥ ÇÏ=Ú‰õΩ "≥à§◊ _»O
ZO^ΰ䛽 ?
XHõ™êi `«=∞ ¢H˘`«Î L^ÀºQÆOÖ’ KÕi ¢H˘`«Î WO\˜Ö’ KÕi# `«~∞° "å`« (P"≥∞
XHõ „Ѩ"@ Õ ∞ QÆ$ǨÏOÖ’ „QÆ∞_ç"¤ å~°∞ =∞iÜ«Ú JOQÆ "≥H· Åõ ºO QÆÅ ¢ãÅΑ #∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞
ã¨O~°HOΔ˜ KÕ) Ph ɡ`¿¡≥ ÇÏ=Ú K«∞@∂ì =Ù#fl „Ѩ^âÕ =◊ ÚʼnõΩ #_çz "≥à§ı k. P"≥∞ W@∞=O\˜
"å~°∞ ZO`«=∞Ok =Ù<åfl~À "å~°O^Œih `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ D áÈ~å@O QÆ∂iÛ qx
"åiH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜÚ« @‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKÕk.
Ph rq`«=Ú XHõ =∞Å¡ÜÚ« ^ŒOÌ ÖÏO\˜ HÍ|\˜ì XuÎ_ç `«Ñʨ ‰õΩO_® =ÙO@∞O^Œx
JO@∞Ok. P"≥∞ `«∞áêH˜ Ü«Ú^•ÌÅ#∞ ÃÇÏeHÍѨì~ü ^•_»∞Å#∞ K«∂ã≤Ok. HÍ|\˜ì
<å=∂Å`À =Ù#fl"åiH˜ P"≥∞ P^ŒiOK«=Åã≤ =Ù#flk. JO`«O HÍ^Œ∞ J#∞‰õΩ#fl
Ü«Ú^•ÌxH˜ "å~°O`«@ "åˆ~ ~år<å=∂ WzÛ# "åix P"≥∞ Hõeã≤Ok. J^Õ q^èOŒ QÍ
|ÖÏxH˜ xsHí}Δ ‰õΩ ã¨ÇϨ <åxH˜ =¸Åã¨OÎ ÉèÏÖˇ#· "åix HõÅ∞ã¨∞‰õΩOk. "å~°∞ - „¿Ñ=∞QÆÅ
"å~°∞ ^è•~åà◊OQÍ WKÕÛ "å~°∞ ¢H˘`«Î =º‰õΩÅÎ ‰õΩ ‰õÄ_® Pu^躌 O WKÕÛ"å~°∞ Ѩ~^° âÕ √◊ ʼnõΩ
PǨ~°O WKÕÛ"å~°∞.
129
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
XHõ™êi Ph q=∂# q^èfiŒ Oã¨HOõ KÕ`« U~°Ê_ç# Jyfl „Ѩ=∂^•xfl 46 QÆOII
¿ãѨ٠gH˜OΔ zOk. Jk ^ŒQ~æÆ Ö° ’x Ü«¸^Œ∞Å áêÅã‘hÎ Ü«ÚÅ „QÍ=∂Å =∞^躌 [iyOk.
=∞iܡÚHõ™êi W„âßÜÕ∞bÜ«ÚÅ Ü«Ú^Œú \ϺO‰õΩÅ∞ P"≥∞ WO\˜ ã¨g∞áêxH˜ =KåÛ~Ú.
WHõ¯_» Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ KÕ`∞« Å∞ ^•\˜ áÈ`«∞<åfl~Ú. D Ѩiã≤u÷ KåÖÏ
Pã¨HHÎ̃ ~õ O° QÍ =Ù#flk... Z=~°∞ Z=ix HÍÅ∞ã¨∞<Î åfl~À Z=iH˜ `≥Å∞ã¨∞.
<å H˜\ H˜ H© ˜ 20 J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl Xb= `À@ QÆ∞O_® J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ
HÍÅ∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flq. QÆ`« ~å„u "ÕQOÆ QÍ DÅ "Õ㥨 Î U^À "≥o§Ok.
J^≥#· "≥O@<Õ ÃÇÏ„É’#∞ =∂~°Oæ Ö’ ÃÑ^ŒÌ q™ÈÊ@#O [iyOk. <å
QÆ∞O_≥ Py#O`« Ѩx J~ÚOk. =∞iH˘O`« ã¨=∞Ü«∞O `«~∞° "å`« K≥=ÙÅ∞
zÅ¡∞Å∞ Ѩ_Õ â◊ÉÏÌÅ∞ qxÑ≤OKå~Ú. W„âßÜÕ∞b \ÏO‰õΩÅ #∞O_ç ÉË~ü
*ÏÅÖ’ Z„~°x |O`«∞Å∞ XHõ^•x `«~åfi`« XHõ\ ˜ <≥=∞‡kQÍ ~å=_»O
<Õ#∞ K«∂âß#∞. Jq =zÛ# "≥O@<Õ ÃÑ^ŒÌ â◊|OÌ ~å=_»O q<åfl#∞. <å
WO\˜H˜ =¸_»∞ Wà◊§ J=`«Å XHõ_∞» HÍÅ∞ã¨∞<Î åfl_»∞...
Ü«Ú^ŒOú [~°∞QÆ∞`«#flѨC_»∞ <å‰õΩ QÍ_èx» „^Œ Ѩ\ Oì̃ k. <Õ#∞ ~å„`«O`å
x„kOKå#∞. g∞~°∞ „áê~°#÷ KÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ Hõ$`«[`˝ Å« ∞. g@xfl\˜ =Å#
<å ã¨O~°H} Δí Ö’ =Ù#fl XHõ =$^Œú ¢ãΑ xã¨Ê $ǨωõΩ Ö’#~ÚºOk. P"≥∞#∞
"≥^· ∞Œ ºxH˜ K«∂Ñ≤OK«∞@‰õΩ J=HÍâ◊O ^˘~°HÖõ ^Ë ∞Œ . P"≥∞‰õΩ =¸_»∞ "å~åÅ
¢H`˜ O« ÃÑ^ŒÌ â◊„ãÎ̈ zH˜`û« [iyOk. P"≥∞ "å_»∞`«∞#fl <˘Ñ≤Ê x"å~°}
=∞O^Œ∞Å∞, ~ÀQÆ x~À^è~Œ ° =∂„`«Å∞ 10 ~ÀAÅ ¢H`˜ "« ∞Õ J~ÚáÈÜ«∂~Ú.
P"≥∞ Éè„í ^Œ`HÔ« · qKåi㨥ΠPh\˜x `å#∞ U q^èOŒ QÍ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞O^À#x D-"≥∞~ÚÖò
Ö’ J_çQÍ#∞. P"≥∞ ["å|∞ ##∞fl Pâ◊Û~åºxH˜ QÆ∞i KÕãO≤ k. J^Õ=∞#QÍ ''<Õ#∞
=i‚OK«Ö#Ë ∞ QÍh <Õ#∞ P#O^ŒOQÍ ã¨OѨÓ~°‚ âßOu`À =Ù<åfl#∞. ^Õ=Ù_»∞ =∞# „áê~°#÷ Å∞
qx ["åa™êÎ_x» <Õ#∞ x[OQÍ #=Ú‡`«∞<åfl#∞. PÜ«∞# z`«„ΠѨHÍ~°O PÜ«∞# KÕ™êÎ_∞» .
J^Õ ##∞fl WHõ¯_» rqOK«_®xH˜ â◊HxÎ̃ ã¨∞OÎ k. XHõ"àÕ ◊ <Õ#∞ „â◊=∞Ѩ_=» Åã≤ ~å=K«∞Û.
J~Ú`Õ <Õ#∞ PÜ«∞# KÕ`∞« ÅÖ’ =Ù<åfl#x PÜ«∞<Õ <å‰õΩ ã¨=∞ã¨=Î ∞x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ ?
"≥ãìπ ÉÏOH±Ö’ KåÖÏ <≥ÅÅ∞ =Ù#fl `«~∞° "å`« Ph H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O TÑ≤i
130
 ^è≥·~°º=Ú ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ã¨ÅÊ_®xH˜ uiy =zÛOk. P"≥∞ =∂iáÈ~ÚOk. XHõÑC¨ _»∞ Ñ≤iH˜QÍ, QÍÉè~í å Ѩ_∞» Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ HõÅ∞QÆÉ’ÜÕ∞ U Ѩiã≤`÷ ∞« Å<≥<· å <Õ#∞ PÜ«∞#‰õΩ
=ºH˜QÎ Í =ÙO_Õk WѨC_»∞ P"≥∞ LѨâ=◊ ∞#O á⁄Ok# ¢ã.Α WO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú rq`«OÖ’x ##∞fl <Õ#∞ ã¨=∞iÊOK«∞HÀ"åe. D q^èŒ"≥∞ÿ# HÀiHõÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ
z#fl q+¨Ü∂« Å∞ - ÃÑ~°\’¡x "≥ÚHõ¯Å∞, ã¨Ow`«O, ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ‰õΩ JOH˜`=« ∞ÜÕ∞ºk - Hõey#ѨÙ_»∞ =∞~°}O QÆ∂iÛ <Õ#∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ ÉèÜ í ∞« Ѩ_`» å#∞. <å‰õΩ
WѨC_≥`· Õ qâßÅ ^Œ$HõÊ^äOŒ Hõey =Ù#flk. =∞~°}O J~°∞^Œ∞QÍ ã¨OÉèqí ã¨∞OÎ ^Œx `«Å∞™êÎ#∞.
g@xfl\˜ QÆ∞iOz <Õ#∞ P"≥∞#∞ ZѨC_»∂ J_»∞QÆÖ^Ë ∞Œ . g\˜ QÆ∞iOz "åºMϺ#O <Õ#∞ „"åã≤#@∞ìQÍ Ph uiy W„âßÜÕ∞Å∞‰õΩ =zÛ Éˇ`¿¡≥ ÇÏ=Ú Ñ¨iã¨~° „áêO`«OÖ’ Ѩx
KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ P"≥∞ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ‰» Ωõ O_® <å‰õΩ q=iOzOk. XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ PO^Àà◊# KÕã∞¨ OÎ k. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆãΑ H˘<Õ"å~°∞ =ÙO_Õ"å~°∞. ~å„u JO`å ÃÑO‰õΩÅ#∞ H˘Å∞㨥Î
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ܡμ~°∞+¨ÖË=ÚÖ’ ÔQ`≥û=∞<Õ `À@Ö’ P„â◊Ü«∞O fã¨∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ JHõ¯_» "≥Å∞`«∞~°∞ á⁄O^Õ"å~°∞. P „áêO`«OÖ’ q^ÕjÜ«ÚÅ∞ H˘O^Œ~∞° =∂„`«"∞Õ =Ù<åfl~°∞.
U^À XHõ\ ˜ `«# r=# q^è•#=∞O`«\ x˜ ã¨iKÕã#≤ J#∞Éè∂í ux á⁄OkO^Œx K≥ÑÊ≤ Ok. J~Ú<å P"≥∞ ^è~·≥ º° OQÍ =ÙOk. P"≥∞ ~å=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ ‰õΩÑ¡ OÎ̈ QÍ ''„Ѩu~ÀA ~°H} Δí
<Õ#∞ qã≤y XO@iQÍ =Ù<åfl#∞. <Õ#∞ PÖ’zOK«∞H˘#∞@‰õΩ xâ◊≈|ÌOQÍ HÀã¨O <Õ#∞ „áêi÷™êÎ#∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. =∞iÜ«Ú J<ÕHõ =∞Ok <å HÀã¨O „áêi÷ã∞¨ <Î åfl~°x
=ÙO_Õ „Ѩ^âÕ O◊ J=ã¨~O° . XHõ™êi <Õ#∞ JHõ¯_çH˜ "≥o§# J#O`«~O° <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <Õ<O≥ ^Œ∞‰õΩ ^Œ∞ódOKåe ? "å~°O^Œi „áê~°#÷ Å∞ ^Õ=ÙxH˜ q#|_»"å ?
##∞fl <Õ#∞ =∞~°záÈÜ«∂#∞ - <Õ#∞ ÜÕ∞ã¨∞#∞ QÆ∂iÛ PÜ«∞# á⁄Ok#
"Õ^#Œ #∞ QÆ∂iÛ `«ÅáÈã¨∞<Î åfl#∞. PÜ«∞# "Õ^#Œ á⁄Ok# KÀ@<Õ <Õ#∞
‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. JHõ¯_Õ PÜ«∞# ''<å z`«ÎO HÍ^Œ∞ h z`«Î"Õ∞—— Jx
„áêi÷OKå_»∞. JO^Œ~∂° q_çzÃÑ\˜#ì J#∞Éè"í åxfl á⁄O^•_»∞. ZÖÏQÀ
HÍx <å‰õΩ `≥eÜ«∞x ^è~·≥ º° =Ú |Å=Ú <Õ#∞ á⁄O^•#∞. WHõ g∞^Œ@ <å
=ÚO^Œ∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =zÛ<å <Õ#∞ "≥à§◊ QÆÅQÆ<Õ xâ◊ÛÜ«∞`«
<åÖ’ HõeyOk.
eÜ≥∂ \ÏÖò™êìÜ∞ü `«# Ѩ„uHõÖ’ =∞~°}O QÆ∞iOz# PO^Àà◊#Å#∞ =i‚㥨 Î "å\˜x
[~ÚOK«_®xH˜ JÖÏO\˜ ã¨OѶ∞¨ @##∞ q=iOKå_»∞.
<å `À@ JO>Ë <å‰õΩ W+¨Oì . U^≥<· å XHõ ѨÙã¨HÎ Oõ K«^=Œ _»O JO>Ë
<å‰õΩ W+ì̈O. Z=Ô~<· å XHõ z#fl Ñ≤Åá Ñ· „â◊^ÌŒ fã¨∞HÀ=_»=∞O>Ë <å‰õΩ
W+¨Oì . <Õ#∞ =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞ W"Õg =ÙO_»=Ù. JO^Œ∞Hˆ K«xáÈ=_»O
<å‰õΩ W+¨Oì ÖË^∞Œ . Kå=O>Ë ÉèÜ í ∞« O. <å rq`«O JO`å WÖÏO\˜
Pâ◊ÖË =Ù<åfl~Ú... JÖÏÔQ`· Õ D q^èOŒ QÍ ÉèÜ í ∞« Ѩ_@
» O =Å# ~åÉ’ÜÕ∞
"å\˜x <Õ#∞ PѨÖ#Ë ∞. J~Ú`Õ Jq <åÖ’ =ÙO_ç "Õ~ˆ "å\˜ÃÑ· Pã¨HxΘ
HõeÊOKåe - ^Õ=Ùx z`åÎxfl <Õ#∞ W+¨ìѨ_®e. „Ѩã¨∞Î`«O =Ù#fl
131 132

15. ã¨fiã¨÷`«
1933 Ö’ =∂ |O^è∞Œ =٠Ǩs¤ @∂aO[<£Ö’ K«^∞Œ =Ù`«∂ ã¨ÇϨ J^蕺~Úx
Z_ç`#ü ∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩx „¿Ñ=∞Ö’ Ѩ_®¤_∞» . XHõ\ #˜ fl~° ã¨OII `«~∞° "å`« PÖòÊûÖ’x z#fl
ã¨=∂[OÖ’ ã≤ÅOÖ’ q"åǨÏO KÕã¨∞‰õΩx ‰õΩ^Œ∞~°∞‰õΩ<åfl_»∞. Ѩ^ŒºÉèÏQÆOÖ’x
K«`«∞~°`«∞Å`À K«i„`«‰õΩ, ™êÇ≤Ï`åºxH˜ QÆÅ "å`«ûź=Ú#∞ Ü«∞ø=# ^ŒOѨ`«∞Å∞
XHõiH˘HõiH˜ ã¨iáÈÖË^∞Œ . ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z_ç`ü
QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flk. "åi P#O^ŒO KåÖÏ =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ .
tâ◊√=Ù [x‡Oz# `«~°∞"å`« Z_ç`ü‰õΩ ÉÏeO`« "åºkè =zÛOk. Jx"å~°º
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. "åºkè ~°H„Îõ Ѩã~¨ }
° ‰õΩ „áêH˜Ok. â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« ÃÑiyOk.
<å_ô "ÕQÆ=O`«=∞~ÚOk. P"≥∞ <å_»∞Å∞ "Õ_çQÍ =Ù<åfl~Ú. P"≥∞ ^ÕǨÏO JO`å
"åzáÈ~ÚOk. P"≥∞ =∞~°}㘠∞¨ OÎ k. ÉÏQÆ=Ù`«∞O^Œ<Õ xsHí} Δ ÖË^∞Œ .
ǨÏs¤H˜ `«# Ü«∞ø=# ÉèÏ~°º áÈ=_»O W+¨Oì ÖË^∞Œ . Jk "åi <å#fl J~Ú# -
`å`« J~Ú# áÈQ˘@∞ìHÀ=_»O W+¨Oì ÖË^∞Œ . Z_ç`ü Ѩiã≤u÷ kQÆ*Ïi áÈ~ÚOk. ã≤ÅOÖ’x
"åi#O^Œih ã¨=∞‰õÄiÛ P"≥∞ ѨHOΔí QÍ „áêi÷OKå~°∞. PÜ«∞# ‰õÄ_® `«# ǨÏã¨=Î ÚÅ∞
P"≥∞ÃÑ· =ÙOz ^Õ=Ùx z`«"Î ∞≥ `ÿ Õ P"≥∞#∞ ÉÏQÆ∞KÕÜ∞« =∞x „áêi÷OKå#∞.
Z_ç`ü <≥=∞‡kQÍ ÉÏQÆ∞Ѩ_Oç k. P"≥∞‰õΩ "≥^· ºŒ O KÕã∞¨ #Î fl "≥^· ∞Œ º_»∞ ‰õÄ_® P"≥∞
„Ѩ=∂^ŒO #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ#fl@∞¡ K≥áêÊ_»∞. H˘kÌ HÍÖÏxˆH =∞~°ÖÏ P"≥∞‰õΩ [fi~°O
=zÛOk. =∞~°ÖÏ xã¨ûǨÜ«∞ ã≤u÷ Ö’ =ÙO_çáÈ~ÚOk. XHõ~ÀA ÉÏQÆ∞<åfl#x K≥¿ÑÊk.
`«~∞° "å`« ~À*Ë f„="≥∞#ÿ J<å~ÀQͺxH˜ QÆ∞i JÜÕ∞ºk.
133
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ =∂ `å`«QÍ~°∞ `«#‰õΩ ‰õÄ_® WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ÖÏQÍ ÖË^xŒ
QÆ∞iÎOKå_»∞. Z_ç`ü P`«‡ P"≥∞ P~ÀQƺ Ѩiã≤`÷ ∞« Å`À Tyã¨ÖÏ_»∞`«∂ =ÙOk. P"≥∞
K«∞@∂ì =Ù#fl =∞#∞+¨μºÅ ã¨O|O^è•xfl |\˜ì H˘xfl™ê~°∞¡ P~ÀQƺOQÍ HõxÑ≤OKÕk. =∞iH˘xfl
™ê~°∞¡ f„= J<å~ÀQƺO`À =ÙO_Õk. "å~°∞ xã¨Ê $ǨÏ`À ÖË^• x~åâ◊`À ÖË^• J}QÍh
ã≤÷uÖ’ =ÙO>Ë P"≥∞ ‰õÄ_® ã¨Ê $Ç¨Ï ÖË#O`« |ÅÇ‘Ï#OQÍ =ÙO_Õk† P"≥∞ K«∞@∂ì
=Ù#fl"å~°∞ ã¨O`À+¨OQÍ P#O^ŒOQÍ =ÙO>Ë P"≥∞ |ÅO á⁄O^Õk. JHõ¯_» =Ù#fl QÆ∞OѨÙ
U q^èOŒ QÍ =ÙO^À H˘Å=_®xH˜ P"≥∞ â◊s~°O XHõ H˘Å=∂#∞QÍ HõxÑ≤OKÕk.
P"≥∞ ܡÚHõ¯ D =∞~å‡Ü«Ú`« ã≤u÷ H˜ K«eOz ã≤ÅOÖ’x „Ѩ[Å∞ Z_»`Q≥ HÆ õ
„áêi÷OKå~°∞. "åi ^èպܫ∞O Z_ç`ü ܡÚHõ¯ âßs~°Hõ P~ÀQƺO HÍ^Œ∞. "å~°∞ P"≥∞
Pf‡Ü«∞ áÈ~å\Ïxfl J~°úO KÕã¨∞‰õΩ<Õ@@∞¡ "åi Hõ#∞flÅ∞ `≥~°∞=|_®Åx [Ü«∞O
á⁄O^Œ‰Ωõ O_® J_»y¤ OKÕ „Ѩu â◊HxΘ QÆ∞iÎOz `˘ÅyOKåÅx XHõ "Õà◊ Jq "åi
ܡÚHõ¯ =ºHÎ̃Q`Æ « q^è•<åÖˇ<· å ^Œ$HõÊ^ä•Öˇ<· å ã¨~ˆ . Jq „áêi÷OKÕ"å_»∞ - D q^èOŒ QÍ
^Õ=Ù_»∞ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞‰õΩx "åi#O^Œih âßs~°HõOQÍ Pf‡Ü«∞OQÍ ã¨fiã¨÷Ѩ~°K«=∞x
„áêi÷OKÕ"å~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂ `å`«QÍ~°∞ =∞#∞+¨μºÅ∞ ~ÀQÍÅ#∞ ã¨fiã¨Ñ÷ i¨ KÕ
"å~°∞QÍ Ñ¨iâ◊√^•ú`‡« HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ TÇ≤ÏOK«∞‰õΩO>Ë q[Ü«∞O Z#fl>ˇ#fl\˜H© ~å^Œ∞.
P`«‡ =∂O„uHõ â◊H`Î̃ À ã¨=∂#"≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞. Jk ã¨fiã¨Ñ÷ ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k HÍh ã¨fiz`«bÎ =Ú
KÕ`« HÍ^Œ∞. q∞ye# =∞#∞+¨μºÅ∞ Jk HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO>Ë â◊HΘ Hõ#∞=∞~°∞QÔ · áÈ`«∞Ok.
JѨC_Õ Ñ¨iâ◊√^•ú`«‡ ~ÀQÍÅ#∞ ã¨fiã¨÷Ѩ~°z ^ŒÜ«∞º=ÚÅ#∞ "≥à◊§Q˘\˜ì =∞~°}Ïxfl
[~Úã¨∞ÎOk Jx q=iOKå_»∞. D q^èŒOQÍ<Õ Z_ç`ü "åºkè ã¨fiã¨÷Ѩ~°K«|_ç H˘xfl
"å~åʼnõΩ P"≥∞ ^•xx [~ÚOzOk.
^•x#O`«\ h˜ KåÖÏ ã¨OII `«~∞° "å`« =∂ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã≤ÅOÖ’ x=ã≤OKå~°∞. Z_ç`ü KåÖÏ Q˘Ñ¨ÊQÍ
Pf‡Ü«∞OQÍ áÈ~å_çO^Œx q=iOKå~°∞ - Jk ZÖÏ =ÙO_çO^ŒO>Ë "≥Å∞QÆ∞‰õΩ pHõ\ H˜ ˜
r"åxH˜ =∞~°}ÏxH˜ =∞^躌 áÈ~å@OÖÏ =ÙO_çOk. JO^Œ∞=Å# P"≥∞ HÀã¨O =∂„`«"∞Õ
áÈ~å_» Ö Ë ^ Œ ∞ ÖË ^ • P"≥ ∞ ‰õ Ω @∞O|OHÀ㨠O áÈ~å_» Ö Ë ^ Œ ∞ . ZÖÏÔ Q · < å P"≥ ∞
rqOKåÅ#∞‰õΩ#flk. JO`ÕHÍHõ `å#∞ rqOKåÅ#∞‰õΩ#flk. JO>Ë P"≥∞ rqOK«_"» ∞Õ
134
 ã¨fiã¨÷`«
q[Ü«∞OQÍ ÉèÏqOzOk. „Ѩ[Å∞ SHõº`«`À XˆH q+¨Ü∞« OÃÑ· „áêi÷Oz#ѨÙ_»∞ â◊HÎ̃
=ã¨∞OÎ ^Œ#∞@‰õΩ Jk XHõ ã¨r= ™êHíΔ ºO.
P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅ `«~°∞"å`« =∂ |O^èŒ∞=Ù XHõ~°∞ „áê~°÷# ^•fi~å ã¨fiã¨÷`«
á⁄O^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. 1966 Ƕ„≤ |=iÖ’ XHõ<å_»∞ 3 ã¨OII ¢H`˜ O« q"åǨÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
=∂ |O^è∞Œ =Ù ##∞fl <å ÉèÏ~°º#∞ `«# „Ѩã"¨ åxH˜ Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ#flk. Ãã=· ∞<£ J<Õ tâ◊√=Ù
JO^ŒOQÍ P~ÀQƺOQÍ Jxfl q+¨Ü∂« ÅÖ’ ã¨iÜ≥∞ÿ # q^èOŒ QÍ =ÙO_ç 6 áœO_£û |~°∞=Ù
=Ù<åfl_»∞. "≥Ú^Œ@ JÖÏ =Ù<åfl_»∞ HÍh H˘xfl QÆO@ÅÖ’<Õ âßfiã≤OK«_»O Hõ+ì̈OQÍ
=∂iOk. PH˜û[<£ fã¨∞‰õΩx =KåÛ~°∞. JO|∞Öˇ<û£ Ñ≤eÑ≤OKå~°∞. („QÍ=∞ „áêO`«OÖ’
[##O ã¨OÉèqí OzOk). Pã¨∞Ѩ„uH˜ "≥à√◊ `«∞#flѨC_Õ tâ◊√=Ù he~°OQÆ∞Ö’H˜ =∂~å_»∞.
ZH±û~ˆ Åhfl _®Hõ~ì ∞° ¡ ÉèÜ
í ∞« Ѩ_Õ q+¨Ü∂« <Õfl x~åúiOKå~Ú. Ãã=· ∞<£ ܡÚHõ¯ ~Ô O_»∞
TÑ≤i u`«∞ÅÎ ∞ [|∞ƒÑ¨_®¤~Ú. XHõ"àÕ ◊ P ÉÏÅ∞_»∞ „|kH˜<å K≥=Ù_»∞, „QÆ∞_ç`¤ #« O
=ã¨∞OÎ ^Œx =ÚO^Õ K≥áêÊ~°∞. ÖË^• "≥∞^Œ_∞» K≥_áç È`«∞Ok.
_®Hõì~°¡ =∂@Å∞ =º~°ú=ÚÅx ÉÏÅ∞x JO`«=Ú „áê~°OÉèíO J~ÚO^Œx
ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∂ Ãã·=∞<£ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ "Õ^Œ#`À x~°∞`åûǨÏO`À ã¨Ê~°≈ÖËx "åiÖÏ
`«Ü∂« ~°Ü∂« º~°∞. J~Ú`Õ KåÖÏ HÍÅO JÖÏ =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ . ^Õ=Ùx "≥Ñ· Ù¨ uiy Ãã=· ∞<£#∞
ã¨fiã¨÷Ѩ~°K«=∞x ^Õ=Ùxx ZO^Œ∞‰õΩ J_»∞QƉõÄ_»^Œ∞ ? JѨ[Ü«∂xfl ZO^Œ∞‰õΩ
JOwHõiOKåe ? Ãã=· ∞<£ _®Hõ~ì ‰¡° Ωõ `≥eÜ«∞x q+¨Ü∂« Å∞ ^Õ=ÙxH˜ `≥Å∞ã¨∞. =∞iÜ«∞
Ãã=· ∞<£ `«#O`«@ `å#∞ =keOK«∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . fÔQÅ∞, 㨥^Œ∞Å∞, ÃÑÑ· Ù¨ Å∞ =∞iÜ«Ú
Öˇ@
· ¡ =∞^躌 âßfi㨠HÀã¨O LѨÜ∂≥ yOz# ѨiHõ~O° â◊|OÌ `À J`«_∞» WOHÍ „áê}O
HÀã¨O áÈ~å_»∞`«∂ `«#∞fl‰õΩO@∞<åfl_»∞.
Ãã=· ∞<£ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ „áêi÷OKå~°∞ HÍh J`«x Ѩiã≤u÷ kQÆ*Ïi áÈ~ÚOk.
™êÜ«∞O„`åxH˜ PÜ«∞# TÑ≤iu`«∞ÅÎ #∞O_ç ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx ~°HÎõ =∂iÊ_ç
ܡÚHõ¯ J=ã¨~`° « U~°Ê_çOk J^Õ ~ÀA ~å„u ~°HÑÎõ _‘ #» O `«yáæ È~ÚOk. _ÀáÈ"≥∞<ÿ £
J<Õ â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# B+¨^èŒO „áê~°OaèOKå~°∞. J~Ú<å PÜ«∞# „áê}O „`åã¨∞Ö’
„"ÕÖÏ_»∞`«∂ =ÙOk. 10 "≥∞àÿ §◊ ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl =∞~˘Hõ â◊HΘ |Ü«∞@‰õΩ =zÛOk : =∂
ã¨OѶ¨∞OÖ’x _»[#¡H˘kÌ =∞Ok ܡÚHõ¯ „áê~°÷#Å∞. J#O`«OQÍ `«fi~°`«fi~°QÍ Jq
135
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú : XHõi `«~∞° "å`« XHõ~∞° Ãã=· ∞<£ HÀã¨O „áêi÷ã∞¨ <Î åfl~°∞. PÜ«∞#
ѨHíΔOQÍ q*Ï˝Ñ¨# KÕÜ«∞_®xH˜ Ѩ^äŒHÍÅ∞ "Õã¨∞Î<åfl~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ãã·=∞<£
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ =∞iH˘O^Œ~∞° ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ tâ◊√=Ù K«∞@∂ì =ÙO_ç „áê~°#÷ Å∞
H˘#™êyã¨∞Î<åfl~°∞.
J~°~ú å„uÖ’ Ãã=· ∞<£ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í =¸Å"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ uiQÍ_»∞. L^ŒÜ∞« O 5 QÆOIIʼnõΩ
PH˜û[<£ "åÜ«Ú=Ù ¢HO˜ kH˜ ѨOáê~°∞. P"≥∞ "≥^· ∞Œ º_»∞ ''<å ^Õ"å D „Ѩ[Å∞ U q^èOŒ QÍ
„áêi÷OKåÖ’ <Õ~∞° ÛHÀ"åe. PÜ«∞# ZO^Œ∞‰õΩ WOHÍ D Ö’HõOÖ’ =Ù<åfl_À <Õ#∞
q=iOK«Ö#Ë ∞—— J<åfl_»∞. =∞iܡÚHõ "≥^· ∞Œ º_»∞ WOHÍ Hõi#î OQÍ =Ù<åfl_»∞. ''h ‰õΩ=∂~°∞_»∞
=∞~°}O˜ K« =ÙO_»=Öˇ#∞—— Jx Jqâßfiã¨O`À P"≥∞ `«Å#∞ Hõkáê_»∞.
`«~∞° "å`« k<åÅÖ’ xѨÙ}∞Å ÜˇÚHõ¯ 㨥K«#Å „ѨHÍ~°O ~å=Åã≤# J_»O¤ ‰õΩÅ∞
~å‰õΩO_® Ãã=· ∞<£ P~ÀQƺ=Ú ‰õΩ^Œ∞@ Ѩ_ç P Pã¨∞Ѩ„u #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =KåÛ_»∞.
D ~ÀA J`«_∞» #~åÅ ã¨O|O^èOŒ QÍ ZÖÏO\˜ "åºkè ÖËx 5 ã¨OII ÉÏÅ∞_»∞.
Ãã·=∞<£ Hõ^äŒ Z_ç`ü Hõ^äŒÖÏQÍ „áê~°÷<å â◊H˜ÎH˜ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=Åã≤# ™êHíΔ ºO.
<å@H©Ü∞« OQÍ "åi Hõ^Œä =ºH˜QÎ `Æ "« ∞≥ #ÿ k. D k#=ÚÅÖ’ "åºkè ÉÏQÆ∞Ѩ_@ » O q*Ï˝Ñ#¨
„áê~°#÷ Å∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ ã¨fiã¨`÷ « „áê~°#÷ XˆH™êi K≥Ñʨ |_Õ JOâßÅ∞QÍ =Ù<åfl~Ú.
"å\˜ QÆ∞iOz KåÖÏ =∂=¸Å∞QÍ =∂@ÖÏ_»∞‰õΩO@∞<åfl=Ú. „Ѩu™êi Pã¨HHΘ ~õ O° QÍ
=ÙO@∞<åfl~Ú. KåÖÏ =∞Ok "å\˜x Pâ◊Û~°ºO`À =ÅÖÏQÍ K«∞@ì|_ç#kQÍ
`«ÅOK«∞K«∞<åfl~°∞.
J~Ú<å =∞`«Î~Ú ã¨∞"å~°ÎÖ’ K≥ѨÊ|_ç# =∂@ „ѨHÍ~°O „áê~°÷# ã¨fiã¨÷`«Å
=∞^躌 ã¨O|O^èOŒ q_»nÜ«∞~åxk : ''J_»∞QÆ∞_ç g∞‰õΩ W=fi|_»∞#∞, "≥^‰Œ Ωõ _ç g∞‰õΩ
^˘~°∞‰õΩ#∞ `«@∞ì_ç g∞‰õΩ fÜ«∞|_»∞#∞. J_»∞QÆ∞ „Ѩu "åxH˜ W=fi|_»∞#∞. "≥^∞Œ ‰õΩ
"å~°∞ Hõ#∞Q˘#∞#∞ `«@∞ì "åxH˜ `«Å∞Ѩ٠fÜ«∞|_»∞#∞.
ã¨fiã¨`÷ « J#∞Éèqí Oz# Z=iÔH<· å ÖË^• W`«~∞° Å∞ ã¨fiã¨`÷ « á⁄O^Œ∞@ K«∂z#
"åÔ~=iÔH<· å ÜÕ∞ã¨∞ K≥ÑÊ≤ # D =∂@Å∞ "åQÍÌ#"Õ∞ HÍ^Œ∞ „QÆÇÏ≤ OK«ÖxË "åãÎ̈==Ú.
=∞~Àq^èOŒ QÍ #=∞‡x "åiH˜ qã¨∞QÆ∞ ѨÙ\˜™ì êÎ~Ú. ÉèÏQÆ™êfiq∞ HÀã¨O ÖË^• `«e^¡ OŒ „_»∞Å
HÀã¨O ÖË^• a_»¤Å HÀã¨O k<åÅ¿Ñi@ „áêi÷Oz ‰õÄ_® á⁄O^ŒÖËHõáÈ`Õ ZÖÏ ?
136
 ã¨fiã¨÷`«
XHõ"àÕ ◊ „áêi÷Oz#ѨÙ_»∞ ã¨fiã¨`÷ « <˘Ok `«~åfi`« K«xáÈ`Õ "åi Ѩiã≤u÷ Uq∞ ? (D
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ Z_ç`‰ü Ωõ ã¨OÉèqí Oz#q. 8 ã¨OIIÅ∞ P"≥∞ =∞~°}O`À áÈ~å_ç# `«~∞° "å`«
JÃÑO_çHû± ѨQÅÆ _»O =Å¡ P"≥∞ =∞~°}O˜ zOk).
J@∞=O\˜ „Ѩâfl◊ ʼnõΩ ["åa=fi=Åã≤ =zÛ#ѨÙ_»∞ <å ^ŒQ~æÆ ° ã¨=∂^è•<åÅ∞
ÖË=Ù. HÍh <å ^ŒQ~æÆ ° H˘xfl PÖ’K«#Å∞ =Ù<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ k˜ XHõi xsHí} Δ Å#∞
J^Œ∞ƒù`åÅÃÑ· "ÕÜ∞« _»O =∞iÜ«Ú Pâ◊Û~°º=ÚÅ#∞ "åi x~°∞`åûǨÏ=ÚÅÃÑ· "≥∂Ѩ_O» .
Pâß"å^ŒO J#∞#k â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ B+¨^OŒè , HÍh Jk „ѨH$õ u xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞ QÍh
^Õ=Ùx z`«=Î Ú#∞ QÍh KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . =∞#=Ú qâßfiã¨O`À „Ѩ=iÎOz#ѨC_»∞ J^Œ∞ƒù`åÅ∞
[~°∞QÆ∞`å~Ú J#∞#k x[O. HÍh ã‘fi_≥<£ PÖ’K«#Hõ~ΰ J~Ú# _®ºQ∑ Ǩ=∞~üûH±*’Öò¤
XHõ™êi QÆ=∞xOz#@∞ì, Ѩi}Ï=∞ "Õ∞=∞O>Ë [iˆQ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ =∞#O „"ÕÖÏ_»@"Õ∞,
=∞#=Ú ''J^Œ∞ƒù`=« ÚÅ∞ KÕÜÚ« @‰õΩ â’kèOK«|_»`å=Ú Jk =∞# xsHí}Δ ‰õΩ P^è•~°O...
=∞iÜ«Ú qâßfiã¨=Ú#∞ QÆ∞iOz# #=∞‡HÍxfl HÀÖ’Ê`å=Ú.——
WOHÍ, =∞# „áê~°#÷ Å#∞ QÆ∞iOz# ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ „ѨÉÏè "åxfl QÆ∞iOz J=ã¨~O°
ÖË^∞Œ . =∞#=Ú WOHÍ ^Õ=Ùx "≥Ñ· Ù¨ uiy PÜ«∞# =∞# „áê~°#÷ Å#∞ qO@∞<åfl_»x
=∞#O #=∂‡e. JÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å# =∞# „áê~°#÷ Ö’ =∞#O JÅ"å@∞QÍ PÜ«∞#‰õΩ
=∞#O K≥¿ÑÊ =∞# ã¨=∞㨺Å∞ =∞iÜ«Ú HÀiHõÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, 'PÜ«∞#‰õΩ
=∂\Ï¡_Oç K«∞@— KÕ`« PÜ«∞# z`«=Î Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ =∞#O Hõ$`å~°∞ÅÌ O HÍ"åÅ<Õ
q+¨Ü∞« =Ú#∞ =∞#O =∞~°záȉõÄ_»^∞Œ .
z=~°QÍ, =∞#O PtOz# suQÍ ã¨fiã¨÷Ѩ~°∞㨥Π^Õ=Ù_»∞ =∞# „áê~°÷#ʼnõΩ
„Ѩuã¨ÊOkOK«Hõ áÈ=K«∞Û =∞iÜ«Ú =∞#O J_çQˆ „Ѩâfl◊ ʼnõΩ =∞#O TÇ≤ÏOz# q^èOŒ QÍ
["å|∞ W=fiHõáÈ=K«∞Û Jx =∞#O QÆ∞iÎOKåe. Z „wѶπ J|û~üÖò¤ J#∞^•xx „"å㨥,Î
ã≤.Zãπ, b=ãπ WÖÏ „"åâß_»∞, ''<Õ#∞ H˘xfl „Ѩâfl◊ Å∞ ^Õ=Ùxx J_çy#ѨÙ_»∞ <å‰õΩ
ã¨=∂^è•#O ~åÖË^∞Œ . HÍh XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ '["å|∞ ÖË^∞Œ —. Jk `åà◊O "ÕÜ∞« |_ç#
`«Å∞Ѩ٠HÍ^Œ∞. Jk =∞ø#OQÍ *Ïe`À ‰õÄ_ç# K«∂ѨÙ. PÜ«∞# x~°H¡ Δí ºO`À H͉õΩO_®
„Ѩâfl◊ ‰õΩ ["åaã¨∞#Î fl@∞ìQÍ =ÙOk. U q^èOŒ QÍ JO>Ë 'âßOu, <å ‰õΩ=∂~°∞_»∞, h=Ù
J~°Oú KÕã∞¨ HÀÖË=Ù—.
137
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Öˇqãπ H˘#™êy㨥Π''Jâßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ =∂#=Ù_»∞ ^Õ=Ù_»∞ ["å|∞ W=fiÖËx „Ѩâfl◊ Å∞
J_»QQÆ ÅÆ _® ? KåÖÏ ã¨∞ÅÉèOí QÍ <Õ##∞‰õΩO\Ï#∞... XHõ "≥∞Åÿ ∞Ö’ Zxfl QÆO@Å∞<åfl~Ú.
Ѩã∞¨ ѨÙ~°OQÆ∞ K«`∞« ~°„ã¨OQÍ =ÙO@∞O^• ? QÆ∞O„_»OQÍ =ÙO@∞O^• ? KåÖÏ =∞@∞ì‰Ωõ
=∞#O J_çQˆ ã¨QOÆ „Ѩâfl◊ Å∞ WÖÏO\˜"Õ - ã¨QOÆ „Ѩâfl◊ Å∞ "Õ^•O`«O QÆ∂iÛ Ñ¨^•~°÷
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨=∞㨺ŠQÆ∂iÛ - WÖÏO\˜ „Ѩâfl◊ ÖË =ÙO\Ï~Ú—— Jx J<åfl_»∞.
J^è∞Œ <å`«# ^Œ$HõÊ^äOŒ „Ѩu "åºkèx ÉÏQÆ∞ KÕ™êÎ_∞» Jx #q∞‡ =∞#O KåÖÏ
Hõ+Ñì̈ _¨ ç K«∂ã≤# Wk JOwHõiOK«ÖxË „áê=ÚYº"≥∞#ÿ kQÍ =Ù#flk. ã¨fiã¨`÷ « HÍ~°ºOÖ’
"åºkè HõO>Ë zH˜`«û =ÚYº"≥∞ÿ#k. Jk YzÛ`«OQÍ ZÖÏ K≥ѨÊQÆÅ=Ú ? XHõ\ ˜
=Úyã≤ =∞~˘Hõ\ ˜ ZHõ¯_» „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok ? XHÀ¯™êi "≥Ú^ŒÅ∞ `«∞k XˆH KÀ@
[~°Q"Æ å ? XHõ =¸~°∞_ö ∞» k‰õΩ¯ÖËx "å_»∞ ^Œ∞~°^$Œ +ì̈=âß`«∞Î ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨OѶ∞¨ @#Å
^•fi~å ™êffi‰õΩ_çQÍ „¿Ñ=∞QÆÅ "å_çQÍ =∂i#ѨÙ_»∞ J`«xH˜ H©_∞» HõeyO^• ? ã¨fiã¨`÷ «
HõeyO^• ? =∞#O ‰õÄ_® =∞# PÖ’K«#ʼnõΩ KåÖÏ Ñ¨iq∞`«"∞≥ ÿ =ÙO@∞<åfl=Ú.
ã¨fiã¨`÷ « J#QÍ<Õ âßs~°H"õ ∞≥ #ÿ kQÍ ÉèÏq™êÎ=Ú.
ã¨OѨÓ~°`‚ fi« =Ú ã¨fiã¨`÷ « J#∞#k =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’#∂ rq`« HÍÅOÖ’#∂
[~°∞QÆ∞`å~Ú. g\˜x Uà◊√§ xO_ç# =$^Œ∞úx ܡμ_»Å =∞~°}ÏxH˜ ã≤^ŒÌѨ_ç# =ºH˜Î
ܡμ_»Å JOwHõiOK«_O» Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ Ѩx. *ÏH± J<Õ Ü«∞ø=#ã¨∞_÷ ∞» f„="≥∞#ÿ HÍ#û~ü
™ÈH˜#ѨÙ_»∞ ã¨OѶ∞¨ =∞O`å ^Õ=Ù_»∞ J`«xx ã¨fiã¨Ñ÷ ~¨ K° åÅx uiy P~ÀQƺ=O`«∞xQÍ
KÕÜ«∂Åx „áêi÷OKå~°∞. *ÏH± L#fl`«"≥∞ÿ# "≥·^Œº zH˜`«û#∞ ™ê÷xHõ Ü«¸x=iû\©
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KåÖÏ ã¨OIIÅ∞ á⁄O^•_»∞. `«# HÀã¨O „áêi÷OKÕ"åi #=∞‡HÍxfl ã¨"åÅ∞
KÕ㥨 Î HÍ#û~ü`À áÈ~å_®_»∞. XHõ Ѩiã≤u÷ Ö’ áêѨÑÙ¨ XѨCHÀÅ∞ ‰õÄ_® [iyOk.
=∞~°ÖÏ XHõ <≥Å `«~°∞"å`« P~ÀQƺO H©Δ}˜OzOk. H˘xfl "å~°=ÚÅÖ’<Õ J`«_»∞
=∞~°}˜OKå_»∞.
*ÏH± K«xáÈ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ J`«x ‰õΩ@∞O|O`À =∂@ÖÏ_ç#ѨC_»∞ "å~°∞
ã¨OѶ∞¨ =Ú PÜ«∞# ã¨fiã¨`÷ « HÀã¨O Z_»`_≥ H» õ „áêi÷Oz<å #=∞‡HõOQÍ Ñ¨iK«~º° KÕã<≤ å
"åi „â◊=∞ `«‰Ωõ ¯= HÍÖË^∞Œ - H˘xfl™ê~°∞¡ Ѩiã≤u÷ f„=OQÍ =ÙO_Õk. `«# ã¨xflÇ≤Ï`«
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ *ÏH± nxÖ’ #∞O_ç |Ü«∞@ Ѩ_`» å_»∞ Jx K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ HÍh ^•xH˜
138
 ã¨fiã¨÷`« ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
=ºuˆ~HõOQÍ [~°Q_Æ O» x[=∞~ÚOk Jx `«=∞ =∞#ã¨∞ ~°∂_èô Ѩ~∞° ã¨∞#Î flѨC_»∞ "å~°∞ KÕÜ∞« |_»Ö^Ë ∞Œ . J~Ú`Õ J`«xH˜ =∞#âß≈Ou =ÙO_çOk. P q^èOŒ QÍ J`«_∞» ã¨fiã¨Ñ÷ _¨ ®¤_∞»
ZÖÏ ã¨ÊOkOKåe ? "åi`À áê@∞ ^Õ=Ùx Ü«∞O^Œ∞ '#q∞‡Hõ =ÙOK«O_ç— Jx K≥ÑÊ≤ Jx K≥ÑÊ≤ #ѨÙ_»∞ P"≥∞ JOwHõiOzOk.
"åi =∂@Ö’¡ qâßfiã¨O =ÙOK«‰Ωõ O_® =ÙO_®ÖÏ ? UO KÕÜ∂« Ö’ `≥eÜ«∞Hõ ''*ÏH± "åi ^Œ∞óMÏxH˜ Jf`«OQÍ *ÏH± `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ã¨fiã¨÷`« HõeyOk.
UO [iy<å h=Ù ã≤^OúŒ QÍ =Ù<åfl"å - âßs~°HOõ QÍ ã¨fiã¨Ñ÷ _¨ @» "Õ∞ HÍ^Œ∞ K«xáÈ=_®xH˜ `«~∞° "å`« J`«x `«O„_ç ''rq`«OÖ’ ZQÆ∞_»∞ kQÆ∞_»∞Å∞ =ÙO\Ï~Ú. H˘xfl™ê~°∞¡ =∞#O
‰õÄ_® h=Ù ã≤^=úŒ ∂—— Jx QÆ\ Qì˜ Í JiKå#∞. <å L^ÕâÌ º◊ O Uq∞@O>Ë ÉÏQÆ∞Ѩ_@ » O q_çáÈ`å=Ú =∞iH˘xfl ™ê~°∞¡ HõÅ∞ã¨∞‰õΩO\Ï=Ú. "Õ∞=Ú =∂ ‰õΩ=∂~°∞x`À ‰õÄ_®
JO>Ë ÖË^• ã¨fiã¨`÷ « á⁄O^Œ_O» JO>Ë PÜ«∞# ZHõ¯_çHÀ "≥à§◊ _»O HÍ^Œ∞. PÜ«∞# "åºkè QÆ_çÑ≤# z=i ~å„u =∂ rq`åÅ<Õ =∂ˆ~Ûã≤Ok PYiH˜ ''=∞~°}O J#∞x
ZO`« =∂ki áÈ~ÚO^ŒO>Ë PÜ«∞# XHõ\ ˜ ÖËHõ Ô~O_»∞ "å~åÅHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ ÉèÜ
í ∞« Ѩ_=» Åã≤# J=ã¨~O° ÖËx^Œx „QÆÇÏ≤ OKå#∞. J^Õ z=i â◊„`«∞=Ù HÍ=K«∞Û HÍh
„|^Œ∞Hõ_<» kÕ YzÛ`«O. WѨC_»∞ PÜ«∞# =∞#ã¨∞ "Õ~ˆ q+¨Ü∂« ʼnõΩ `˘ÅyáÈ=_®xH˜ rq`åxH˜ JO`«O HÍ^Œ∞—— Jx J<åfl_»∞.
ã¨=∞Ü«∞O HÍ^Œ∞...
f„="≥∞#ÿ áÈ~å@O `«~∞° "å`« `«#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤# "åã¨=Î "≥∞#ÿ ã¨=∞㨺 J`«_∞»
=∞~°}O˜ K«_O» . Jx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. #=∞‡HõOQÍ +¨~`° ∞« Å∞ ÖˉΩõ O_® ^Õ=Ùx z`åÎxfl
J`«_∞» JOwHõiOKåe. Jk U"≥∞<ÿ å ã¨~ˆ . H˘xfl ~ÀAÅ `«~∞° "å`« WOHÍ Ñ¨iã≤u÷
kQÆ*ÏiáÈ~ÚOk. J~Ú<å PÜ«∞# PO^Àà◊# K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ . PÜ«∞# =∞~°}㘠∞¨ <Î åfl_»∞
HÍh =∞~°}㘠∞¨ #Î fl@∞ì ÖË^∞Œ . PÜ«∞# #∞O_ç =KÕÛ â◊ÉÏÌÅ∞ UÅ∞ ~°HÍÅ∞QÍ =Ù<åfl~Ú -
ã¨fiã¨`÷ « [~°∞QÆ∞`«∞Ok J<Õ ã¨∞n~°… PÖ’K«# WѨC_»∞ ÖË^∞Œ .
PO`«~º° OÖ’ *ÏH± `«ÑC¨ Ѩ@Öì xË =∂~°∞Ê á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞. `«# QÆ∞iOz `å#∞
PÖ’zOK«_O» ÖË^∞Œ . W`«~∞° Å QÆ∞iOz PÖ’zã¨∞<Î åfl_»∞. ÉÏQÍ "≥∞`«|Î _®¤_∞» . W~°"·≥
=Ü«∞ã¨∞Ö’ =ÙO_Õ ÉÏkèOKÕ QÆ∞}O ÖˉΩõ O_® z#fl a_»Å¤ =O\˜ =∞#ã¨∞ U~°Ê_çOk.
ÜÕ∞ã¨∞¢Hã© ∞¨ Î ^Õ=Ùx ~å[ºO KÕ~åÅO>Ë z#fl a_»Å¤ =O\˜ =∞#ã¨∞ =ÙO_®Å<åfl_»∞.
*ÏH±Ö’ D =∂~°∞Ê JO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ U "≥Å K≥eO¡ K«‰Ωõ O_® ~åÖË^∞Œ . ÖË^•
`«#∞ á⁄Ok# ã¨fiã¨`÷ « ã¨∞ÅÉèOí QÍ H˘xflO\˜H˜ g_À¯Å∞ K≥ÑC¨ @ ^•fi~å HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ .
=ÚYºOQÍ J`«x `«e¡H˜ P"≥∞ KåÖÏ Hõ+¨ìOQÍ J~°∞^Œ∞QÍ =∂\Ï¡_Õk. ''Z=Ô~·<å
ã¨g∞Ѩã∞¨ Å÷ #∞ h=Ù HÀÖ’Ê~Ú#ѨC_»∞ =ÚYºOQÍ J`«_∞» ÉÏQÆ∞QÍ u~°Q_Æ O» K«∂ã≤
WѨC_»∞ JKÕ`#« OQÍ =ÙO_Õ Ñ¨iã≤u÷ K«∂_®ÅO>Ë P ÉÏ^èŒ P QÍÜ«∞O =i‚OK«ÖxË k.
J@∞=O\˜ Ѩiã≤u÷ #∞O_ç <Õ<Ö≥ Ï |Ü«∞@ Ѩ_®¤<À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok.
P"≥∞ Éè~í ΰ ‰õÄ_® ''*ÏH± =∞~°}O XHõ F@q∞. J`«x HÍ#û~ü q[Ü«∞=O`«OQÍ zH˜`û«
139 140

16. â
„ ^
◊ úŒ =Ç≤ÏOK«∞@
HÍ~ü¡ J"Õ 89 ã¨OII =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ =ºHÎ̃ =$^•úѺ¨ O`À u~°∞QÆ|_®¤_∞» . ^•xH˜
HÍ~°}O J`«xÃÑ· „â◊^úŒ K«∂Ѩ_O» JO`« ã¨∞ÅÉèOí HÍ^Œ<Õ q+¨Ü∞« "Õ∞. J`«_∞» XO@iQÍ
#_»=@O ã¨∞~°H`Δ˜ O« HÍ^Œx `≥eã≤<å J`«xx XO@iQÍ #_»=hÜ«∞Hõ áÈ`Õ PO^Àà◊#
K≥O^Œ∞`å_»∞. PÜ«∞# qxH˜_ç =∞O^ŒyOz#O^Œ∞=Å# h=Ù K≥ÑÊ≤ #k PÜ«∞#‰õΩ q#|_»Hõ
áÈ~Ú<å PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`å_»∞. „Ѩu XHõ¯~°∂ J`«xx „¿Ñ=∞`À K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
J`«x #~°∞û gkèÖ’ J`«xx K«¢HÍÅ |O_çÖ’ u¿ÑÊ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ á⁄~°∞QÆ∞"å~°∞ "å~°∞
KÕã∞¨ #Î fl Ѩxx PÑ≤ J`«xx ѨÅ∞HõiOK«∞@‰õΩ =KÕÛ"å~°∞. P_»∞‰õΩ<Õ z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞
‰õÄ_® Ѩ~∞° QÔ `«∞‰Î Ωõ O@∂ =zÛ Hõ~K° åÅ#O KÕã≤ `À@Ö’x ѨÓÅ∞HÀã≤ WzÛ P ~ÀA
[iy# ã¨OQÆ`∞« Å∞ =ÚK«Û\˜OKÕ"å~°∞. [~°‡h ÉèÏ+¨ =∂ã¨Ö’ ã¨O`À+¨OQÍ '[-[—
J<Õ"å_»∞. Ü«∞ø=#ã¨∞Å÷ ∞ ‰õÄ_® „¿Ñq∞OKÕ "å~°∞ ZO^Œ∞HõO>Ë =Ü≥∂ÉË^OŒè ÖˉΩõ O_®
''Ü«∞ø=# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ——`À "åi`À Hõeã≤ =ÙO_Õ"å_»∞. "å~åΠѨ„uHõÅ∞ K«kq UO
[~°∞QÆ∞`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. "åi`À K«kqOK«∞‰õΩx Pã¨HQÎ̃ Í q<Õ"å_»∞. „Ѩã∞¨ `Î «
Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ QÆ∞iOz "åi Jaè„áêÜ«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞.
HÍ~üì `«#ÃÑ· K«OÑ≤OKÕ „¿Ñ=∞`À `«$Ñ≤Î K≥O^Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞. J`«x ÉÏź=Ú KåÖÏ
Hõiî#OQÍ ^˘i¡Ok. z#fl`«#OÖ’<Õ `«e¡ =∞~°}˜OzOk. ¢‰õÄ~°"≥∞ÿ# J`«x `«O„_ç
#∞O_ç J`«_∞» áêiáÈ~Ú =zÛ WO`« "å_»Ü∂« º_»x Pâ◊Û~°ºÑ¨__» ∞» . QÆ∞iÎOK«^yŒ #
q+¨Ü∞« O U=∞O>Ë J`«_∞» `«# rq`«OÖ’ z=i k<åÅ#∞ KÕ~ˆ H˘nÌ J`«_ç z~°z~°ÖÏ_Õ
=ºHÎ̃`fi« O |Ü«∞@Ѩ_Oç k. H˘xfl™ê~°∞¡ `«# Ѩ~∞° ѨÙÖ’<Õ =ÙO_ç `«#ÃÑ· „â◊^úŒ K«∂¿Ñ"åix
141
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
(J`«x Ñ≤ÅÅ¡ ∞, =∞#∞=∞Å∞, =∞#∞=∞~åO_»∞)¡ P ~À[O`å U^≥<· å JÉèºí O`«~O° HõeyOz
=ÙO>Ë HíΔq∞OK«=∞x x„^ŒáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞OÅ J_çˆQ"å_»∞. ''<Õ#∞ HÀѨѨ_ç#O^Œ∞‰õΩ
qKåiã¨∞<Î åfl#∞. ^ŒÜ∞« KÕã≤ ##∞fl HíqΔ ∞OK«O_ç—— J<Õ"å_»∞. J`«_∞» `«# 90= ã¨OII
`«# ‰õΩ@∞O|O JO`å 70 Uà◊§ J`«x ÉèÏ~°º W~å‡ `«# K«∞@∞ì =Ù#flѨC_»∞ <≥=∞‡k`À
=∞~°}˜OKå_»∞.
"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ HÍ~ü¡ ܡÚHõ¯ =$^•ÌѺ¨ O ™ê=∂#º"≥∞#ÿ kQÍ =ÙO_ç#k - |OQÍ~°∞
ã¨OIIÅ∞QÍ Ñ≤Å∞=|_Õ =$^•úѺ¨ O ZÖÏ =ÙO_®Ö’ J<Õ^•xH˜ ã¨OѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ L^•Ç¨Ï~°}QÍ
z„`«Ñ@ ¨ OQÍ =ÙO@∞Ok. „Ѩu XHõ =$^Œ∞_ú ∞» Hõey =ÙO_»=Åã≤# „â◊^#úŒ ∞ J`«_∞»
J#∞Éèqí Oz J^Œ$+¨=ì O`«∞_»Ü∂« º_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "åã¨"Î åxH˜ KåÖÏ =∞OkH˜ P J^Œ$+¨Oì
=ÙO_»^Œ∞. qKå~°"Õ∞=∞O>Ë ÉèíÜ«∞=Ú x~°ƒùO^èŒ rq`«=Ú ™ê=∂#º"≥∞ÿ#"Õ. XO@i
`«<åxfl =∞ø<åxfl KèkÕ OK«_®xH˜ ZѨC_»∂ \˜.q. =ÙO_®eûO^Õ. ™ê=∂lHõ ~°H} Δí
ÖËHáõ È`Õ q∞ye# "Õ~ˆ =Ü«∞ã¨∞ "åiÖ’ ÖËx ¿Ñ^ŒiHõO giÖ’ =ÙO@∞Ok.
~Ô O_»∞ =¸_»∞ `«~åʼnõΩ =ÚO^Œ∞ „Ѩ[Å∞ `«=∞ rq`« HÍÅ=∞O`å XˆH „Ѩ^âÕ O◊ Ö’
=ÙO_Õ"å~°∞. "åiH˜ ã¨O`å#O Hõey =$^Œ∞Öú #·ˇ `«~∞° "å`« "åi WO\˜Ö’<Õ "åi ‰õΩ@∞O|
ã¨É∞íè ºÅ∞ ã¨OѶ∞¨ O JO`å K«∞@∂ì KÕi#ѨÙ_»∞ =∞~°}O˜ KÕ"å~°∞. J~Ú`Õ <Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’
KåÖÏ ~°HÍÖˇ#· KÕi#ѨÙ_»∞ =∞~°}O˜ KÕ"å~°∞. J~Ú`Õ <Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’ KåÖÏ ~°HÍÖˇ#·
„Ѩ[Å∞ - J~°ú ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ „ѨÜ∂« }ÏÅ`À QÆ∞iÎOK«|_»∞K«∞<åfl~°∞ - XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ
ã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok# "å~°∞ J<Õ QÆ∞iÎOѨ٠HÀÖ’Ê`«∞<åfl~°∞. <Õ_∞» =$^Œ∞Åú ∞ "åi‰õΩ#fl
H˘kÌ áê\˜ ã¨O|O^èOŒ ‰õÄ_® =∞^躌 =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ HÀÖ’Ê~Ú XO@iQÍ =$^•úѺ¨ OÖ’xH˜
„Ѩ"Õtã¨∞Î<åfl~°∞.
XHõ #iûOQ∑ ǨϟOÖ’ ѨxKÕ¿ã <å‰õΩ `≥eã≤# XHõ Ü«∞ø=#ã¨∞~÷ åÅ∞ K«xáÈ`«∞#fl
XHõ =ºH˜Î ‰õΩ@∞O|O "å~°∞ ã≤|ƒOkx ~å„`«∞ÅÖ’ `«=∞#∞ Ñ≤Å∞==^ŒxÌ ÃÇÏK«ÛiHõ
KÕÜ∞« _»O ¢H˘`ÕgÎ ∞ HÍ^Œ∞ JO@∞Ok. XHõi `«O„_ç P ~å„u K«xáÈ=K«Ûx J`«xH˜
K≥Ñʨ _®xH˜ J`«xx Ñ≤ez#ѨÙ_»∞ ''<Õ#∞ x„kã¨∞#Î flѨC_»∞ ##∞fl Ñ≤Å∞==^Œ∞.Ì h=Ù
K≥áêÊÅ#∞‰õΩ#flk L^ŒÜ∞« HÍÅOÖ’ =∂„`«"∞Õ Ñ≤ez K≥ÑC¨ —— J<åfl_»∞.
W@∞=O\˜ Hõiî#"≥∞ÿ# |O_»ÉÏi# ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∞ =ÙO_»∞@‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞
142
 „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«∞@
`≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤ =ÙOk : |O^è∞Œ `«fiO K≥_áç È~Ú =ÙO_»=K«∞Û. XO@iQÍ =ÙO_»=K«∞Û
KåÖÏ HÍÅO #∞O_ç âßs~°HOõ QÍ "Õ~∞° Ѩ_ç =ÙO_»=K«∞Û. 1990 =∞^躌 „áêO`«OÖ’
=∞^Œ~ü ^äi≥ ™ê Ü«Ú<≥>· _ˇ £ ¿ã\ì òû#∞ ^Œi≈Oz#ѨÙ_»∞ =∂ ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ ∞ =$^Œ∞Åú `À ã¨O|O^èOŒ
ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® K«∂¿ã q^è•<åxfl K«∂z k„Q̓ùO`å K≥O^•~°∞. P"≥∞ ^Œi≈Oz# XHõ
„Ѩ^âÕ =◊ ÚÖ’ "åiH˜ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ Ö’@∞ ÖË^∞Œ - PǨ~°O, B+¨^OŒè , #~°∞ûÅ∞ ã¨∞YOQÍ
=ÙO_Õ ™ê=∞„y, q<À^Œ=Ú "≥ÚII #q - P"≥∞ "åi ܡÚHõ¯ qã¨∞QÆ∞, â◊¥#º`« PÜ«∂ã¨Ñ_¨ Õ
Ѩiã≤u÷ , "åi u~°™ê¯~°O ZÅ¡ÑC¨ _»∂ `«Å∞Ѩ٠"≥Ñ· Ù¨ K«∂_»@O ‰õÄ_® q=iOKå~°∞.
P"≥∞‰õΩ ''„Ѩu~ÀA 'W^Õ— `«O`«∞ "å~°∞ "åi ‰õΩ=∂~°∞_»∞ QÍh ‰õΩ=∂Ô~Î QÍh =zÛ
^Œi≈™êÎ~x° "Õz=ÙO\Ï~°∞. "å~°∞ =∞~°∞=|_®¤~x° ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞——. Jx #~°∞û
K≥ÑÊ≤ O^Œx J<åfl~°∞.
WÖÏO\˜ ã¨Oã¨Å÷ Ö’ =Ù#fl =$^Œ∞Åú #∞ QÆ∂iÛ „â◊^úŒ fã¨∞HÀ=_»O ã¨∞Å∞"Õ. HÍh
^•x Ѩiëê¯~åxH˜ Z<Àfl HÍ~°}ÏÅ∞ ã¨"åÅ∞QÍ xÅ∞™êÎ~Ú. =$^Œ∞Öú #·ˇ `«e^¡ OŒ „_»∞Å`À
Z=i`À =∂@ÖÏ_ç<å =ÚYºOQÍ ã¨fi`«O„`«OQÍ rqOK«ÖxË "åÔ~=Ô~<· å Z^Œ∞~˘¯<Õ
J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ ã¨=∞㨺Å∞ ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`å~Ú. Z=~°∂ ‰õÄ_® "åi `«e¡ QÍh `«O„_ç QÍh
„¿Ñ=∞ ÖˉΩõ O_® ¢‰Äõ ~°OQÍ K«∂_»|_®Åx =ºHÎ̃`fi« O ÖËx "å`å=~°}OÖ’ =ÙO_®Åx
HÀ~°∞HÀ~°∞ QÍh "åi‰õΩ#fl |~°∞=Ù ÉÏ^茺`«Å∞ Ѩx KÕ¿ã "Õà◊Å∞ L^ŒÜ«∞O #∞O_ç
™êÜ«∞O„`«O =~°‰Ωõ - "åix P q^èOŒ QÍ ã¨Oã¨Å÷ Ö’ LOK«_®xH˜ HÍ~°}=∞x J=QÍǨÏ#
J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ KåÖÏ HÍÅ=Ú "å~°∞ P q^èOŒ QÍ =ÙO_»=Åã≤=ã¨∞OÎ k. =∞i
H˘O^ŒiH˜ _»|∞ƒ ÖË^• ã¨=∞Ü«∞O ÖË^• ã¨Å÷ =Ú ÖË^• â◊HÎ̃ ÖËHáõ È=K«∞Û ÖËHõ <åÅ∞QÆ∂
ÖËHõáÈ=K«∞Û.
XO@iQÍ rqOKÕ =$^Œ∞Åú ‰õΩ WO\’¡ rqOK«_O» ã¨∞YOQÍ =ÙO_»Háõ È=K«∞Û.
"åi HÀã¨O "åi ‰õΩ@∞O|O JO`å „â◊^úŒ fã¨∞‰õΩx "åi WO\˜Ö’<Õ „¿Ñq∞ã¨∞#Î fl *’<£
ÖÏQÍ J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ ã¨"åà◊§#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =ã¨∞OÎ k - J`«#∞ =∞OK«OÖ’ #∞#fl `«O„_ç`À
U~°Ê_ç# J#∞|O^è•xfl D q^èOŒ QÍ XѨC‰õΩO\Ï_»∞ :
"≥ Ú @ì " ≥ Ú ^Œ \ ˜ ™êiQÍ "åºkè „ QÆ ã ¨ ∞ ÷ _ ≥ · # ‰õ Ω @∞O| ã¨ É è í ∞ ºxfl
Ѩ~å=∞i≈OK«_»O ZO`« „â◊=∞`À ‰õÄ_ç#^À ZO`« K«=∞\’_çÛ Ñ¨x
143
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
KÕÜ«∂Ö’ TÇ≤ÏOK«ÖË=Ú. <Õ#∞ g∞ WO\’¡ =ÙO_»#∞ - <å‰õΩ <å
ã¨fiO`« WÅ∞¡ ã¨fiO`« ‰õΩ@∞O|O =Ù#flk Jx K≥|∞`å~°∞. J~Ú`Õ <Õ#∞
<å‰õΩ gÅ∞#flѨC_»O`å <å `«O„_ç`À ã¨=∞Ü«∂xfl "≥zÛ™êÎ#∞. JO^Œ∞=Å#
Ѩ~å=∞i≈OK«_O» JO>Ë UO\’ <å‰õΩ J~°O÷ J~ÚOk.
=∂ <å#flQÍ~°∞ =Ü≥∂=$^Œ∞ú_Õ QÍHõ x"≥∂xÜ«∂`À ''Ü«∂„`«
=ÚyOKå~°∞——. J~Ú`Õ Jk ¢H=õ ∞¢H=õ ∞OQÍ [iyOk. ~ÀQÆ=Ú k<åÅ
#∞O_ç "å~åÅ∞QÍ, <≥ÅÅ∞QÍ =∂i ZѨC_»∞ ÉÏQÆ=Ù`å~å J#∞‰õΩ<åfl=Ú
HÍh ÉÏQÆ∞HÍÖË^∞Œ . PÜ«∞# ÉÏQÆ∞Ѩ_@ Õ Ñ¨C_»∞ =∞~°ÖÏ [fi~°O =ã¨∞OÎ k
=∞~°ÖÏ ~ÀQÆ x~À^èHŒ õ =∂„`«Å∞ "Õã∞¨ HÀ=Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
z=~°QÍ JѨÊ\˜ˆH KåÖÏ ~ÀAÅÜ«∂º~Ú. 24 QÆO@Å∞ #~°∞ûÅ∞
J=ã¨~=° ∞x QÆ∞iÎOz P q^è"Œ ∞≥ #ÿ U~åÊ@∞ KÕâß=Ú. J~Ú`Õ PÜ«∞#
KåÖÏ "ÕQOÆ QÍ Hõ$OyáÈ~Ú KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_®¤_∞» . Jk PÜ«∞# PYi
Ѩiã≤u÷ Jx "≥^· ∞Œ ºÅ∞ K≥áêÊ~°∞. Uq∞ [~°∞QÆÉ’`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ
=∂ =∞#ã¨∞Å∞ P~å@Ѩ_∞» `«∞<åfl~Ú. =∞~°}OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ =ÙO_»=Åã≤#
g_À¯Å∞ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ ZHõ¯_® UHÍO`«O ^˘~°H_õ O» ÖË^∞Œ . ZѨC_»∂
=ÙO_Õ #~°∞û‰õΩ K≥Ñʨ =Åã≤# J=ã¨~`° « U~°Ê_çOk. <å#fl JO>Ë <åÔHO`«
„¿Ñ"≥∂ PÜ«∞#‰õΩ ZÖÏ K≥áêÊe. JÖÏ K≥ÑÊ≤ #@¡~Ú`Õ _®Hõ~ì ∞° QÍ~°∞
K≥ Ñ ≤ Ê Ok x[=∞x JOwHõ i OK« _ » O HÍ^•. <Õ # ∞ UHÍO`« O QÍ
qÅÑ≤OKå#∞.
=∂ ‰õΩ@∞O|OÖ’x Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ ã¨O|O^è•Å#∞ ‰õΩΔ }‚OQÍ Ñ¨ije¿ãÎ
u~°∞QÆ|_ç#@∞ìQÍ =Ù<åfl~Ú. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ <å#fl J=∞‡HÀã¨O Z^Œ∞~°∞
K«∂¿ã"å_»∞. WѨC_≥`· Õ P"≥∞ PÅ<å áêÅ# HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞.
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ "åi ܡÚHõ¯ =∞OK«=Ú 50 ã¨OIIÅ∞ Ѩ~∞° O_ç# =∞OK«=Ú
"ÕÜ∞« |_çOk. „Ѩu KÀ@ Lq∞‡"ÕÜ∞« |_çOk. PH˜û[<£ "≥~· ∞° ¡ hà◊√§ „`åy#
QÍ¡ã∞¨ Å∞ =Ú@∞ìHÀx PǨ~° Ѩ^•~å÷Å y<≥flÅ∞ P QÆkÖ’ =Ù<åfl~Ú.
_®Hõ~ì ∞° QÍi J#∞=∞u`À ~°HÎõ ѨsHíÅΔ ∞ Ѩ~∞° ѨÙÅ∞ =∂~°Û_»O ™êfl#O
144
 „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«∞@
KÕ~ÚOK«_»O W=hfl [~°∞QÆ∞K«∞<åfl~Ú. H˘xfl QÆO@Å∞ =∂„`«"Õ∞
<å#flQÍ~°∞ <≥=∞‡kQÍ =ÙO@∞<åfl~°∞. ÉÏǨϺ"≥∞#ÿ D P@OHÍÖË HÍHõ
âßfi㨠JO^ŒHõ áÈ~å_»∞`«∞<åfl_»∞. ã¨∞YO ÖË^∞Œ ^Œ∞ѨÊ@¡#∞ ÖÏy"ÕÜ∞« _»O
`«ÅQÆ_»Å∞ Ѩ_»"ÕÜ«∞_»O HÍà◊√§ Z‰õΩ¯=QÍ Hõke㨥ΠJã¨Ç¨Ï#OQÍ
=Ù<åfl_»∞. P"≥∞‰õΩ U q^èŒOQÍ#∂ LѨâ◊=∞#O HõeyOK«ÖË#x
JxÑ≤OzOk. PÜ«∞# QÍ_è»x„^Œ‰õΩ áÈÜÕ∞֒Ѩ٠âßfi㨠J~°∞^Œ∞QÍ
fã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞.
<å#flQÍ~°∞ =∞~°}˜OK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞# r"åxH˜ =∞~°}ÏxH˜ =∞^茺
„"ÕÖÏ_»∞`«∞<åfl_»∞. `«fi~°QÍ HÀÅ∞HÀÖË_∞» . WѨC_»∞ H˘O`« âßs~°HOõ QÍ
|ÅOQÍ HõxÑ≤Oz<å 24 QÆOII „â◊^ÌŒ J=ã¨~O° . PÜ«∞# WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
rq`«OÖ’ JÅ=~°∞Û‰õΩ#fl Jxfl ~°HÍÅ „â◊^ÌŒ fã¨∞HÀ=_»O Hõ+Oì¨ QÍ =Ù#flk.
"≥^· ∞Œ ºÅ∞ WzÛ# Éè~í À™ê ~å=K«∞Û HÍh ã¨=∞Ü«∞=Ú ^•xx =º~°Oú Jx
x~°∂Ñ≤ã¨∞ÎOk.
D "åºkèH˜ =ÚO^Œ∞ <å#flQÍ~°∞ `«# rq`åxfl xÜ«∞O„uOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
WѨC_≥`· Õ JO`« „â◊^úŒ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ HÍh JÖÏ<Õ KÕÜ∂« Åx Pt™êÎ_∞» :
PÜ«∞##∞ "åǨÏ#OÃÑ· uáêÊÅO>Ë KåÖÏ K«ÅQ¡ Í =ÙOk† J`«x #~°∞û
H˘xfl Hí} Δ ÏÅ∞ HõxÑ≤OK«Háõ È`Õ P"≥∞ ~åHõHÀã¨O QÆ_Ü ç ∂« ~°O K«∂㨥Î
=ÙO\Ï_»∞† L^ŒÜ«∞=Ú 3QÆOII J~Ú`Õ ™êfl<åxH˜ >ˇÿO J~ÚO^Œx
J#∞‰õΩO\Ï_»∞. PÜ«∞##∞ =∞~°ÖÏ x„^ŒÑÙ¨ K«Û_»=Ú J™ê^躌 =Ú. XHõ~ÀA
<Õ#∞ PÜ«∞# "å_çáÈ~Ú# K«~‡° OÃÑ#· #∂<≥ ~åÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl#∞. ''KåÖÏ
l_»∞Q¤ Í =ÙOk——. J<åfl_»∞ HÍ|\ì̃ <Õ#∞ ã‘™ê#∞ ѨH¯õ ‰õΩ ÃÑ>Ëâì ß#∞.
HÍÅO QÆ_∞» ã¨∞#Î fl H˘nÌ PÜ«∞# <˘Ñ¨CÅ∞ fã≤"Ü Õ ∞« ÖË#∞ Jx K≥Ñʨ =Åã≤
=ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞=Å# <Õ#∞ =Ù<åfl ‰õÄ_® <å Ѩ#∞Å∞ Ug J`«xH˜
LѨâ=◊ ∞#O HõeyOK«Ö=Ë x #=∞‡HÍxfl Hõeyã¨∞<Î åfl~Ú.
*’<£ `«# `«O„_çH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ¿ã ã¨^=Œ HÍâ◊O =zÛO^Œx ÉèÏqã¨∞OÎ k. HÍh H˘#fl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `å<Õg∞ KÕÜ∞« ÖË#<Õ ÉèÏ=#‰õΩ =ã¨∞OÎ k. P"≥∞ „¿Ñ=∞ ÖˉΩõ O_® U ‰õΩ@∞O|O
145
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
‰õÄ_® |kÌHõQÍ =ÙO_»ÖË^Œ<Õ x~åú~°}‰õΩ =zÛOk. `«Ñ≤ÊOK«∞HÀÖËx XuÎ_»∞Å∞
‰õΩ@∞O|OÖ’ HõÅ`«Å∞ ~ˆ HÔ uΙêÎ~Ú `«Ñʨ ‰õÄÅÛÖË=Ù.
J@∞=O\˜ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ `«Ö`ˇ ÎÕ ã¨"åÅ∞Å∞ XHõ ‰õΩ@∞OÉÏxfl ѨiK«~º° KÕ¿ã
‰õΩ@∞O|OQÍ#∂ z=~°QÍ Ñ¨i~°H˜ΔOKÕ ‰õΩ@∞O|OQÍ ÖËHõ q„âßOu QÆ$ǨÏOQÍ
=∂~°∞™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å# ã≤QÆ∞æѨ_»=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Z=Ô~·<å f„=™ê÷~Ú
Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =Ù#fl"åiH˜x ѨiK«~º° KÕ¿ãÎ ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°OQÍ =∞~°}Ïxfl QÆ∞iÎOKÕ
"å~°∞QÍ =∂~°`å~°∞. "å~°∞ KÕ¿ã JÅÊ"≥∞#ÿ Ѩ#∞Å∞ „¿Ñ=∞`À KÕ¿ãÎ Jk XHõ ã¨^=Œ HÍâ◊OQÍ
ÉèÏq™êÎ~∞° . „¿Ñ=∞`À *Ïe`À KÕã∞¨ #Î fl@¡~Ú`Õ Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ x~°Ü ‚ ∂« xfl ‰õÄ_® ã¨ÇÏ≤ OKÕ â◊HÎ̃
á⁄O^Œ∞`å~°∞.
Éè Ï ^è • Hõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # q+¨ Ü « ∞ O Uq∞@O>Ë =$^Œ ∞ ú Å ∞ J~Ú+¨ ì " ≥ ∞ ÿ # "å~° ∞ QÍ
`«$}©Hiõ OK«|_ç# "åiQÍ =ÙO@∞<åfl~°∞. "å~°∞ =∂@Ö’¡<Õ rqã¨∞<Î åfl~°∞ HÍh ÖËq∞Ö’
=ÙO@∞<åfl~°∞. KåÖÏ =∞Ok "åi ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ÉèÏ~°OQÍ =Ù<åfl~°x ÉèÏqOK«_O»
Pâ◊Û~°ºO HÍ^Œ∞. Ѩ^gŒ q~°=∞} á⁄O^Õ"å~°∞ `«fi~°QÍ rq`«=Ú`À JÅã≤áÈ~Ú U
=∂„`«O "≥e"ÕÜ∞« |_ç J<å~ÀQƺ=O`«∞Öˇ#· "å~°∞ K≥¿ÑÊ =∞~°}Ѩ٠'ǨωõΩ¯— Jx ™ê=∂#º
„Ѩ^âÕ ßxH˜ =™êÎ_∞» . J@∞=O\˜ ^•xHÀã¨O rq`« „â◊^ÌŒ #∞O_ç kyáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯ ÖË^•
„¿Ñq∞OK«|_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ J<Õ "å\˜H˜ Qͺ~°O\© W¿ãÎ ZO`« =∞Ok áÈ~å_»`å~°∞.
WOQÍ¡O_»∞ #∞O_ç XHõ "≥^· ∞Œ º_»∞ „"åã≤# JOâ◊=ÚÖ’ P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz#
"≥^· ∞Œ º_çQÍ `«##∞ =∞xflOK«=∞x WÖÏ „"åâß_»∞ : ''P"≥∞ K«xáÈ=_®xH˜ =∞~˘Hõ "å~°O
Ѩ_»∞`«∞Ok. HÍh P =∞OK«O <å‰õΩ J=ã¨~°O——. D ^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® J@∞=O\˜
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. Wk =∞#=Ú =$^Œ∞úʼnõΩ ZO`« „â◊^Œú K«∂áêe.
K«∂ѨÖËHõáÈ`«∞<åfl=Ú ÖË^• J`«_»∞ x~°¡HíΔ ºO KÕÜ«∞|_»∞`«∞<åfl_»x „áê=ÚYºOQÍ
`«ÅOz#ѨÙ_»∞ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. XHõ =$^Œ∞_ú ∞» ‰õÄ_® `«# ܡÚHõ¯ LxH˜
J=ã¨~=° ∞xÑ≤¿ãÎ ZO`À F~°∞Ê`À <Õ~∞° Ê`À `«# =O`«∞ Hõ~=ΰ ºO x~°fii™êÎ_∞» .
<Õ#∞ ÃÑiy# ÃÑ~°∞Qˆ fi „QÍ=∞OÖ’ XHõ q^•ºi÷QÍ Éˇ~åfl~ü¤ J<Õ =ºHÎ̃H˜ `«#
QÆ∞„~°ÑÙ¨ âßÅÅÖ’ Ѩx KÕÜ∞« _®xH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ¿ã"å_çx. ɡ~åfl~ü¤ QÆ∞„~°OÅ`À Ѩx
KÕã≤ Z^Œ∞ÖÌ ÏQÍ |ÅOQÍ =ÙO_Õ"å_»∞ - JO^Œ∞Hˆ J`«xx <Õ#∞ <å z#fl`«#OÖ’
146
 „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«∞@
¿ÇÏ~ÀQÍ J#∞‰õΩ<åfl#∞. ^ŒâßÉÏÌÅ `«~∞° "å`« 25 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨ÑC¨ _»∞ J`«xx aè#fl"≥∞#ÿ
suÖ’ =∞~°ÖÏ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. XHõѨC_»∞ ~°Hõ~°HÍÖˇ·# P㨉õΩÎÅ`À `«ÖÏO`«∞Å∞
Hõey"å_»∞. ([O`«∞=ÙÅ`À ã¨ÇϨ r=#O KÕÜ∞« _»"∞Õ HÍHõ ~°™êÜ«∞# âßG=Ú, r=âßGO
`≥eã≤# =∞Oz `À@=∂e). J~Ú`Õ WѨC_»∞ JÖˇq˚ ∞~ü "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ ¢H=õ ∞OQÍ
`«#‰õΩ#fl <≥Ñ· Ù¨ }ϺÅ#∞ `«ÖÏO`«∞Å#∞ uiy á⁄O^ŒÖ#Ë O`«QÍ HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞.
ɡ~åfl~ü¤ ܡÚHõ¯ J<å~ÀQƺO JO`«HOõ `«‰Ωõ Z‰õΩ¯=~ÚOk. x~åâ◊ Z‰õΩ¯=~ÚOk.
\© KÕã¨∞HÀ=_»O ÖÏO\˜ z#fl q+¨Ü«∂Å∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åfl_»∞. q"ÕK«#
HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. Jk U k#=Ú U ã¨=∞Ü«∞=Ú J<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖËHõ
áÈ`«∞<åfl_»∞. `«#‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ =ÚYº J=ã¨~åÅ#∞ ‰õÄ_® K≥Ñʨ ÖËHáõ È`«∞<åfl_»∞.
PÜ«∞# =ÚYO K«∂ã≤ Z=Ô~<· å PÜ«∞# ÉÏ^è#Œ ∞ J~°Oú KÕã∞¨ HÀ=Åã≤O^Õ `«Ñʨ ɡ~åfl~ü¤
=∂„`«O Ug∞ K≥Ñʨ ÖËx ã≤u÷ Ö’ =Ù<åfl_»∞. z=~°‰Ωõ `«# ‰õΩ@∞OÉÏxfl ‰õÄ_® QÆ∞iÎOK«ÖHË õ
áÈ`«∞<åfl_»∞ - Z~Úb<£ J<Õ `«# 50 ã¨OIIÅ ÉèÏ~°º#∞ ‰õÄ_® QÆ∞iÎOK«ÖHË õ áÈ`«∞<åfl_»∞.
HÍh ɡ~åfl~ü¤ `«# #=Ùfi#∞ =∂„`«O HÀÖ’ÊÖË^∞Œ - qâßÅ"≥∞#ÿ =ÚYOÖ’ z#fl QÆ_=¤» Ú
ã¨O`Àëêxfl K«∂Ñ≤OKÕkQÍ =Ù#flk. JO`ÕH͉õΩO_® `«# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HÀã¨O =Ù#fl „¿Ñ=∞
HÀÖ’ÊÖË^∞Œ . "åãÎ̈"åxH˜ `«# á⁄~°∞QÆ∞"åx tâ◊√=Ù#∞ `≥zÛ#ѨÙ_»∞ z=~°QÍ #"åfi_»∞.
ɡ~åfl~ü¤ ÖÏQÍ<Õ =∂~°~Ôæ \ò J<Õ =∂ J`«QÎ Í~°∞ =∞~°}O˜ KÕ ã¨=∞Ü«∂xH˜ U â◊HΩ
ÖˉõΩO_® =∞~°}˜OzOk : Ö’ ÔQiQ∑ "åºkè`À P"≥∞ ÉÏ^èŒÑ¨_Õk. 13 ã¨OIIÅ∞ P
"åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ Oç k† "å\˜Ö’ 8 ã¨OIIÅ∞ P"≥∞ =∞OKåxH˜ Ѩiq∞`«O J~ÚOk.
11 =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ KÕ`« Pj~°fikOK«|_ç 60 =∞Ok HõO>Ë Z‰õΩ¯= =∞#∞=∞Å∞
=∞#∞=∞~åà◊√§ Hõey q~å=∞O ÖˉΩõ O_® Ѩx KÕã#≤ =ºH˜Î =∂~°~Ôì \ò. U Ѩx ZÖÏ
KÕÜ∂« Ö’ *Ï˝#O Hõey# =ºH˜.Î P"≥∞ `«ÖÏO`«∞Å∞ Hõey# ¢ãΑ ‰õÄ_®. P"≥∞ `≥eã≤#"å~°∞
Z=Ô~<· å QÍÜ«∞Hõ |$O^•xfl #_çÑO≤ K«=∞x QÍh "å~Ú^ŒºHÍ~°∞Å#∞ #_çÑO≤ K«=∞x
QÍh J_»∞QÆ∞`å~°∞. (Ü«¸~ÀÑπ Hõ#~ˆ˚ fi@sÖ’ ¿Ñ~°∞ "≥∂Ñ≤# HõàÏâßÅÖ’ =Ü≥∂e<£
<Õ~°∞Û‰õΩ#flk). WѨÊ\˜H© P"≥∞#∞ QÆ∞iOz *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ [~°‡<£ <å#∞_ç
''<≥=∞‡kQÍ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ h~°∞ Ö’`«∞QÍ =ÙO@∞Ok—— *Ï˝ÑH¨ Oõ =ã¨∞OÎ k. P"≥∞ Éè~í ΰ Z‰õΩ¯=QÍ
=∂\Ï¡_Õ =ºH˜.Î ^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ P"≥∞ `«# ã¨ÅǨ HÀã¨O J_çy#ѨÙ_»∞ =∞#=Ú
147
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
TÇ≤ÏOK«x suQÍ z~°∞#=Ùfi #qfi <Õ#∞ qO@∞<åfl#∞ J<Õk. J^Õ^À P"≥∞ Ñ≤iH˜^xŒ
HÍ^Œ∞. "åã¨"Î åxH˜ P"≥∞Ö’ ^è$Œ _» xâ◊ÛÜ«∞`« YzÛ`« ã¨fiÉèÏ==Ú =Ù#flk. Jq =∂@ÅHõO>Ë
Z‰õΩ¯= K≥|∞`å~Ú.
P"≥∞ z=i ã¨O=`«û~åÅ∞ =Ü≥∂ =$^Œ∞Åú #∞ „â◊^`úŒ À K«∂㨥ΠL#fl`«OQÍ =Ù#fl@∞¡
<Õ#∞ „QÆÇÏ≤ OKå#∞. U^À "åiH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ∂« Åx ѨiK«~º° KÕÜ∂« Åx HÍ^Œ∞ QÍh
"å~°∞ uiy WKÕÛ |Ǩï=∂<åÅ∞ ZÖÏ =ÙO\ÏÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx KÕ¿ãk. Z=Ô~<· å
XHõ q^•fiOã¨∞_»∞ P"≥∞ <≥Ñ· Ù¨ }ϺÅ#∞ QÆ∞iOz =∞^Œ#Ѩ_`ç Õ P"≥∞ =∞^Œ#Ѩ_kÕ HÍ^Œ∞
^•xH˜ aè#flOQÍ P"≥∞ Ѩiq∞`«∞ÅÖ’ P"≥∞ n#`«fiO Hõey =ÙO_Õk. ~å#∞ ~å#∞ P"≥∞
Q˘Ñ¨Ê â◊HxÎ̃ ‰õÄ_» nã¨∞‰õΩx =∂\Ï¡_Õ Ñ¨iã≤u÷ H˜ =zÛOk. `«# Ѩx `å#∞ KÕã∞¨ HÀÖËHõ
áÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ `«##∞ K«∂_»_®xH˜ =zÛ# "åi KÕ`∞« Å∞ fã¨∞‰õΩx K«Ñʨ @∞¡ H˘>Ëkì .
"åix `«^HÕ Oõ QÍ K«∂㨥ΠK«∂ѨÙÅ`À<Õ =∞ø#OQÍ =∂\Ï¡_kÕ . XHõ<å_»∞ XHõ #~°∞û`À
''<Õ#∞ WOHÍ „áêiúOK«QÅÆ #∞—— Jx QÆ∞ã¨Q∞Æ ã¨QÍ K≥ÑÊ≤ Ok. g@xfl\˜ ^•fi~å Ü«∞ø=#=ÚÖ’
P"≥∞ á⁄Ok# QÆ~fi° HÍ~°}"≥∞#ÿ q[Ü«∂ʼnõΩ ÉèÏ#flOQÍ P"≥∞ ã¨~à° ◊ ã¨fiÉèÏ=O „¿Ñ=∞
<åâ◊#O KÕÜ∞« |_ç#q QÆ∞~°∞Î KÕ™êÎ~Ú.
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl XHõ =ºHÎ̃ ܡÚHõ¯ =Ü«∞ã¨∞ QÍh Ѩiã≤u÷ QÍx =ÚYº"≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞.
„Ѩu XHõ¯iÖ’ „¿Ñ=∞ J<Õ "≥∞~°∞Ѩ٠=ÙO@∞O^Œx <Õ#∞ #=Ú‡`å#∞. XHõ"àÕ ◊ Jk ^•y
=Ù#flO^Œ∞=Å# =∞#O Hõ#∞Q˘#ÖËHáõ È=K«∞Û. J~Ú`Õ =∞#=Ú x[OQÍ „â◊^ÌŒ fã¨∞‰õΩO>Ë
^•xx K«∂_»‰Ωõ O_® =ÙO_»Ö=Ë Ú. XHõ™êi ^•xx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« ^•x Ü«∞O^Œ∞
Pã¨HΘ Hõey *ÏfiÅQÍ =∂iÛ z=i =~°‰Ωõ ^•xx =$kúÖ’H˜ `≥™êÎ=Ú.
148

17. =∞~°}O˜ K«∞@
<å ÉèÏ~°º `«O„_çÜ∞ÿ≥ # Ǩ<£ã¨ `«# 80 ÃÑ|· _ç# =Ü«∞ã¨∞Ö’ ‰õÄ_® Hõ<H≥ Hì̃ \õ ò
#∞O_ç Ü«¸~°Ñ‰π Ωõ „ѨÜ∂« }ÏÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞. ã¨fiO`«QÍ JÉèºí ã≤Oz ѨO_ç`∞« _≥· K«i„`«
=∞`«=ÚÃÑ·# Pã¨H˜Î QÆÅ"å_»∞. PÜ«∞# =Ü«∞ã¨O`å HÍ#ÊùÔ~<£ûÅ∞, „Ѩܫ∂}ÏÅ`À
™êyOKåÅx J#∞HÀÖË^Œ∞. XHõ"Õà◊ P ‰õÄ_çHõ Pã¨H˜Î Hõ~°"≥∞ÿ#^≥·`Õ „Ѩ[Å∞
^Œ∂~°„áêO`åÅÔH<· å q=∂# „ѨÜ∂« }ÏÅ∞ KÕ™êÎ~∞° . JÖψQ PÜ«∞# ‰õÄ_®. „ѨÜ∂« }=Ú
PÜ«∞#‰õΩ ÉèÏ~°OQÍ =ÙO_Õk HÍ^Œ∞. Jk PÜ«∞##∞ â◊H=Θ O`«∞x KÕ¿ãk. P ‰õΩ@∞O|=Ú
XHõ~∞° ''PÜ«∞# K«xáÈ`Õ =Ú™êÎ|∞`À<Õ K«xáÈ`å_»∞—— Jx =ÚO^Õ K≥áêÊ_»∞.
1992 ¢H㘠‡¨ ãπ ѨO_»∞QÆ ~ÀA 90 ã¨OII =Ü«∞ã¨ÑC¨ _»∞ Ǩ<£û QÆ_"¤ç åÜ«ÚÃÑ·
‰õÄ~°∞ÛO_ç<å_»∞. Q˘„Ô~Å HÍѨ~∞° Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩ<Õ xÅ∞ѨÙ@Ow "Õã∞¨ ‰õΩx =Ù<åfl_»∞. XHõ
Hõ„~° PÜ«∞# KÕuÖ’ =ÙO_çOk. JHõ¯_» „Ѩ^iŒ ≈OKÕ ¢Hã© ∞¨ Î [#‡ <å\˜HÖõ ’ ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ
áêÖÁæ<åfl_»∞. K«eQÍ JxÑ≤Oz ֒ѨeH˜ fã¨∞‰õΩx "≥à§◊ =∞x J_çQÍ_»∞. "≥O@<Õ XHõ
=ºH˜Î ~åu"Õ`« ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl WO\˜H˜ fã¨∞‰õΩx "≥à√◊ `«∞<åfl_»∞. HÍh Jk [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ .
"≥o§# `«~∞° "å`« P =ºH˜Î HÍ~°∞ `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥iz#ѨÙ_»∞ PÜ«∞# „áê}O`À =Ù#fl@∞¡
Hõ#∞Q˘#ÖË^Œ∞.
XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞xx QÍh ‰õΩ@∞O|OÖ’x =ºH˜Îx QÍh TÇ≤ÏOK«x q^èŒOQÍ
HÀÖ’Ê=_»O kQ̓ùOux HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ OÎ k. XHõ"àÕ ◊ P =ºH˜Î =$^Œ∞_ú <·≥ å `«# ѨÓiÎ rq`åxfl
rqOz<å Pj~åfi^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ rq`åxfl rqOz<å ‰õÄ_® Jk kQ̓ùOu<Õ HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ OÎ k.
Z=ix J_çy<å KåÖÏ =∞Ok Ǩ<£û ÖÏQÍ =∞~°}˜OK«_®<Õfl Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞ -
149
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ã¨O`À+¨OQÍ `«fi~°QÍ K«xáÈ=_»O HÍh H˘O^ŒiH˜ =∂„`«"∞Õ JÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. KåÖÏ
=∞OkH˜ =∞~°}O ¢H=õ ∞¢H=õ ∞OQÍ =ã¨∞OÎ k.
=∞~°}O˜ K«_O» J#flk Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ áÈ~å@O`À ‰õÄ_ç#k. ÉèÜ í ∞« =Ú ^•xÖ’ XHõ
ÉèÏQÆ=Ú. Jk `≥eÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ=ÖËx Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∞iOz# JxtÛ`« =∞iÜ«Ú
KÕÜ∞« =Åã≤# ÉÏ^躌 `«Å∞ ã¨OѨÓ~°O‚ KÕÜ∞« ÖËHáõ È=_»O ÖË^• JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ HÍÅOÖ’
ã¨OÉèqí Oz# u~°™ê¯~åÅ∞ JѨ~å^èŒ ÉèÏ=#Å∞ ‰õÄ_® =∞~°}=ÚÖ’ ÉèÏQÆ"∞Õ . =∞#‰õΩ
`≥eã≤# Jxfl q+¨Ü∂« Å∞ ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ x~À^èHŒ õ â◊HΘ JOu=∞ ^Œâ‰◊ Ωõ =zÛOk J<Õ
ÉèÏ=# ‰õÄ_® =∞~°}O˜ K«_O» Ö’ XHõ ÉèÏQÆ"∞Õ . „|^ŒHÍÅ#fl HÀiHõ ÖË^• rq`«OÃÑ· Pâ◊
Jk U^≥<· å - „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ „áê^èqŒ ∞Hõ â◊H.Î̃ J~°∞^≥#· ã¨OѶ∞¨ @#ÅÖ’ `«Ñʨ (f„="≥∞#ÿ
"≥^· ºŒ OÖ’ =ÙO_ç K«xáÈÜÕ∞"å~°∞) Jk P =ºHÎ̃H˜ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ `Õ~∞° HÀÖËx QÆ∞}OQÍ
=ÙO@∞Ok.
=∞øs<£ Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ ¢H˜`«O `«# 90 Uà◊√§ ÃÑ·|_ç# =Ü«∞ã¨∞Ö’
¢HO˜ ^ŒÑ_¨ Q» Í `«∞O\˜ Z=ÚHõ qiy#k. JѨÊ\˜ #∞O_ç P"≥∞ K≥e¡ =∞~°}O˜ KÕ =~°‰Ωõ
P"≥∞‰õΩ Ñ¨iK«~º° KÕãO≤ k `«~∞° "å`« P"≥∞ K≥e¡ ‰õΩ=∂~°∞ÅÖ’ XHõ_∞» ѨiK«~º° KÕâß_»∞.
P"≥∞ ~ÀAÖ’ KåÖÏ=~°‰Ωõ =∞OKåxH˜ Ѩiq∞`«"∞≥ ÿ q∞ye# ã¨=∞Ü«∞O K«¢HÍÅ |O_çH˜
JOH˜`«=∞=Ù`«∞Ok. D Hõiî#"≥∞ÿ# ''=$^Œú ѨH˜Δ—— (`«##∞ `å#∞ P"≥∞ JÖÏ
Ñ≤Å∞K«∞‰õΩO@∞Ok). `«##∞ K«∂_»_®xH˜ =KÕÛ "åi HÍǶ֑ ’ ~°|ƒ~°∞ ZÅ∞Hõ "Õã≤ #H˜¯
=ÙO_ç k„Q̓ùOuH˜ QÆ∞i KÕ¿ãk. P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞Ö’ ã¨QOÆ =Ü«∞ã¨∞ =Ù#fl"åiH˜ k„Q̓ùOuH˜
QÆ∞i KÕ¿ãk. P"≥∞ 2000 ã¨OII#∞ K«∂_®Åx L^ÕtÌ Oz WѨC_»∞ `«# =Ü«∞ã¨∞ 100
ã¨OIIÅ∞ =KÕÛ=~°‰Ωõ rqOK«_®xH˜ Ѩ^HŒä Oõ "Õã∞¨ <Î åfl#x Ǩ㨺=∂_Õk. =$^Œ∞~ú åeQÍ
=ÙO_»_O» W+¨Oì ÖË^OŒ @∂ JHí~Δ åÖÏ rqã¨∞#Î flk.
Z¿ã~Î ∞° J<Õ =∂ ã¨ÇϨ Ÿ^ŒsÅÖ’ XHõi ã¨=u ‰õΩ=∂Ô~Î 10 ã¨OII =Ü«∞ã¨ÑC¨ _»∞
HÍ#û~ü =zÛO^Œx xiúiOK«|_çOk. H˘xfl ~ÀAÅÖ’<Õ ã≤¯Ñ≤ÊOQ∑ KÕ㥨 ,Î `å_»∞ ÖψQ
P@ P_»∞`«∂ `«# `«O„_ç`À ‰õÄ_® QÆ∞„~°Ñ¨Ù ™êfiiH˜ "≥àı§ JO^Œ"≥∞ÿ# J=∂‡~Ú
=∞OK«=Ú#ˆH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. P `«~∞° "å`« P"≥∞ `«# XHõ HÍÅ∞ fã≤"Ü Õ ∞« =Åã≤
=zÛOk. Z¿ã~Î ∞° KåÖÏ qÅÑ≤Oz Hõ@∞ì_∞» HÍÅ∞ HÀã¨O J_çyOk. ''¢H㘠‡¨ ãπ ֒ѨÅ
150
 =∞~°}˜OK«∞@
<Õ#∞ #_»∞™êÎ#∞ - TiˆH "Õz K«∂_»O_ç—— Jx "åQÍÌ#O KÕãO≤ k. P `«~∞° "å`« P"≥∞
„QÆ∞_ç^¤ ·≥ áÈ~ÚOk. P"≥∞ ɡkiáÈ~Ú =ÙO_»∞@‰õΩ u~°ã¯¨ iOz ZÖÏÔQ<· å Ñ≤Ü∂« <À
áê@Å∞ H˘#™êy™êÎ#x K≥Ñ≤ÊOk. ZѨC_»∂ ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_ç ^è≥·~°ºOQÍ =ÙO_Õ
J=∂‡~Ú HÍ#û~ü`À áÈ~å_ç z=~°‰Ωõ HÍ#û~ü`À K«xáÈÖË^∞Œ .
rqOKåÅ<Õ Pâ◊`À XHõ =ºH˜Î #=∞‡â◊Hºõ O HÍx Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ [~ÚOK«=K«∞Û.
=∞~°}=Ú#∞ ZѨC_»∂ =ÚO^Œ∞ =ÙO_ç âßs~°Hõ r=#O PyáÈÜÕ∞ÖÏ =ÙO_»^∞Œ . qO`«QÍ
=∞# ã¨O㨯 $u D "åãÎ̈"åxfl u~°ã¯¨ iã¨∞OÎ k. á¶êO¡ _®Ö’ Ü«Ú^Œú ã¨OѶ∞¨ O "å~°∞ Ѩ^gŒ
q~°=∞} =Ü«∞ã¨∞ "å~°∞ ^Œ$`«ºO KÕ㥨 Î "åºÜ«∂=∞O KÕ㥨 Π㨥~°º ™êfl#O KÕ㥨 Î -
qÅ∞"≥#· K«~‡° ™œO^Œ~åºxH˜ ™œO^Œ~º° =#~°∞Å#∞ ~åã¨∞‰õΩO@∂ Ü«∞ø=#OÖ’ =Ù#fl
"åiÖÏQÍ HõxÑ≤™êÎ~°∞. Z=~°∂ ‰õÄ_® P =$^Œ∞úÅ#∞ K«∂ã≤ D~°¬ K≥O^Œ~°∞. HÍh
#=Ùfi`«∂ ''rq`«=Ú =∞@∞ì‰õΩ ã¨OѨÓ~°‚OQÍ rqOK«O_ç—— Jx K≥|∞`å~°∞. J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ 70 Ö’ ‰õÄ_® 20 Ö’ =Ù#fl@∞¡ Jq K≥Ñʨ _®xH˜ U^À ã¨OHÀK«=Ú
P@OHõÑ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k - J@∞=O\˜ ÃÑ· ~°∂ѨO K«~‡° O =Ú_»`Å« #∞ QÆ∞O_≥ [|∞ƒ#∞
fã≤"ãÕ ∞¨ OÎ k. HÍh ã¨O`«$Ñ≤Î =ÙO_»^∞Œ , *Ï˝ÑH¨ õ â◊HÎ̃ =ÙO_»^∞Œ .
¢H`˜ O« â◊`åÉÏÌÅÖ’ "åº^è∞Œ Å∞ Hõ~∞° =ÙÅ #QÆ~åÅ#∞ Ѩ@} ì ÏÅ#∞ #+¨Ñì i¨ zOk.
`«~∞° "å`« ÖË^• "≥O@<Õ „Ѩu ‰õΩ@∞O|OÖ’ „Ѩã=¨ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«ex¡ QÍh a_»#¤ ∞
QÍi HÀÖ’ÊÜÕ∞"å~°∞. Ƕ≤eÑπ Ü«∂hû J<Õ ~°K«~Ú`« ''=∞~°}O ÖˉõΩO_® Z=~°∂
rqOK«Ö~Ë ∞° —— Jx <˘H˜¯ K≥áêÊ_»∞. D ~ÀAÅÖ’ áœ+≤Hì ÍǨ~°O Jaè=$kú K≥OkOk.
Ѩiã¨~åŠѨiâ◊√„Éè`í « <≥ÅH˘x =ÙOk. JO^Œ∞=Å# P^è∞Œ xH˜ "≥^· •ºxfl Jaè#OkOKåe.
Z‰õΩ¯= HÍÅO rqOKÕ Pâ◊ =∞~°}O `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖËx "åã¨=Î O HÍ^Œ∞ Jx `≥eÑ≤Ok.
=∞#=Ú ^•xx `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖË#ѨC_»∞ ^•xx =¸ã≤ÃÑ@ì_®xH˜ „ѨÜ∞« `«flO KÕ™êÎ=Ú.
=∞~°ÖÏ Ü«∂hû ''ÃÇÏÖò`« HõÉ¡ ò——Å∞ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl Hõ~å‡QÍ~åÅ∞QÍ =Ù<åfl~Ú.
"å\˜Ö’ áœ+≤Hì ÍǨ~°=Ú ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. âßs~°Hõ P~åQͺxfl =∞#=Ú XHõ =∞`«OQÍ
K«∂ã¨∞<Î åfl=Ú. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~°}O ܡÚHõ¯ HÀ~°Å∞ J~Ú# â◊‡âß# "å\˜HÅõ ∞,
J`«º=ã¨~° "≥^· ºŒ qÉèÏQÍÅ∞, â◊"åÅ QÆ^∞Œ Å∞ "≥Ú^Œ∞ÉÌ Ïi áÈÜ«∂~Ú—— Jx J<åfl_»∞.
J@∞=O\˜ x¿+^è•Å∞ áê\˜OK«_»O ^•fi~å J#∞k# rq`«OÖ’ =∞~°}Ïxfl
151
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
KåÖÏ =~°‰õΩ fã≤"Õã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. J~Ú`Õ U^À XHõ Jã¨O`«$Ñ≤Î :=∞# rq`åxH˜
JO`«O =zÛ# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^•xx JOwHõiOK«ÖHË õ áÈ`«∞<åfl=Ú. =∞~°}O˜ KÕ"åi
ÉèÜ
í ∂« Å#∞ Z‰õΩ¯= KÕÜ∂« Åx <å L^ÕâÌ º◊ O HÍ^Œ∞ QÍh H˘O`«=∞Ok xѨÙ}∞Å∞ =∞~°}Ïxfl
¿ãflÇ≤Ï`«∞xÖÏ JOwHõiOKåÅx <å L^ÕâÌ º◊ O. ɡa· Å∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ =∞~°}O XHõ â◊„`«∞=Ù
J#_®xH˜ =∞Oz HÍ~°}O =Ù#flk. H©~#ΰ Å ~°K~« Ú`« ^Õ=Ùx ǨϙêÎxfl ''QÍ_èO» ^èHŒ Í~°
Ö’Ü«∞Ö’—— HÀi#@∞¡ KåÖÏ =∞Ok =∞~°}O˜ K«_®xH˜ =ÚO^Œ∞ K«∂Ѩ٠Hõey =ÙO_»~∞° .
J~Ú`Õ ^•xx QÆ∞iOz JÉèºí O`«~° Ѩ_`» å~°∞. =∂ |O^è∞Œ =Ù ÃÇÏ~å‡#∞ ‰õÄ_® JO`Õ.
J`«_∞» xâ◊ÛÜ«∞`«`À =∞~°}O˜ z<å P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÜ í ∞« O`À áÈ~å_ç U^À á⁄_»"#·≥
pHõ\ ˜ Q˘~Úº QÆ∞O_® áÈ=Åã≤ =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ Jx `«ÅOKå_»∞.
JO`«OÖ’ "åºkè`À =ÙO_Õ "åix U q^èOŒ QÍ P^ŒiOKåÖ’ KåÖÏ „"åâß#∞
HÍh XHõ\ ˜ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. „Ѩu XHõ¯iH© =ºHÎ̃Q`Æ "« ∞≥ #ÿ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ qq^èŒ ~°HÍÖˇ#·
HÀiHõÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. XHõ =ºH˜Î "åQÆ∞_»∞HÍ~ÚQÍ =ÙO_ç #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« Hõey
=ÙO_»=K«∞Û. =∞~˘Hõ~∞° <≥=∞‡kQÍ =ÙO_ç Ü«∞HÀ¯Ñ≤QÍ =ÙO_»=K«∞Û. =∞~˘Hõ~∞° ã¨OѨÓ~°O‚ QÍ
"庉õΩÅO`À =ÙO_»=K«∞Û. =∞~˘Hõ~∞° xã¨Ê $ǨÏ`À =∞~˘Hõ~∞° ^Õ=Ùx`À ÉË~=° ∂_»∞`«∂
WOH˘Hõ~∞° =∞ø#OQÍ =ÙO_»=K«∞Û. W=hfl ™ê=∂#º"≥∞#ÿ ã¨ÊO^Œ#Å∞. Un ã¨iÜ«∞x
QÍh `«ÑC¨ Jx QÍh K≥Ñʨ ÖË=Ú. =∞~°}O J#∞#k ã¨OH˜+Δ "ì¨ ∞≥ #ÿ HÍ~åºÅ∞ Hõey#k.
JO^Œ∞Ö’ =∂#=ÙÅ ÉèÏ"À„^ÕHÍb#fl QÆ∞Ѩ"Î ∞≥ ÿ Ü«Ú#flq - ÉèÜ í ∞« =Ú PO^Àà◊# xi¡Ñ`Ψ †«
xsHí} Δ q„âßOu D ÉèÏ=#Åhfl =∞~°}O˜ K«∞K«∞#fl =ºH˜<Î Õ HÍ^Œ∞ PÜ«∞# K«∞@∂ì =Ù#fl
"åix ‰õÄ_® „ѨÉèÏq`«O KÕ™êÎ~Ú. =∞~°}˜OK«∞K«∞#fl =ºH˜Î ܡÚHõ¯ K«∞@∂ì =Ù#fl
"å`å=~°}O QÆ=∞xOK«_»O „áê=ÚYº"≥∞ÿ#k. Pã¨∞Ѩ„u â◊GzH˜`«û #∞O_ç ÉÏQÆ∞
HÍ=_®xH˜ „âı+"ì̈ ∞≥ #ÿ k. HÍh =∞~°}O˜ K«_®xH˜ ã¨iÜ≥∞ÿ # „Ѩ^âÕ O◊ HÍ^Œ∞. XHõ q+¨Ü∞« O
Uq∞@O>Ë WO\˜Ö’ =Ù#flO`« P=~°} ¿ãfiK«Ûù Pã¨∞Ѩ„uÖ’ =ÙO_»^∞Œ . =∞iܡÚHõ\ ˜
^Œi≈OK«∞ ã¨=∞Ü«∞O. ã¨xflÇ≤Ï`« ¿ãflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ ‰õΩ@∞O|ã¨∞Å÷ ‰õΩ `«~K° ∞« QÍ =zÛ "≥à√◊ §@‰õΩ
J#∞=∞uOK«^Œ∞.
H˘xfl™ê~°∞¡ Pã¨∞Ѩ„`å, WÖÏ¡ J<Õ ZxflHõ f„=OQÍ ÉÏkèã¨∞ÎOk. XHõ =ºH˜Î
Pã¨∞Ѩ„uÖ’x L#fl`«"∞≥ #ÿ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O`À J`«º=ã¨~° "≥^· ºŒ qÉèÏQÆ=Ú ã¨iÜ≥∞ÿ #
"å`å=~°}=∞x `«ÅOK«=K«∞Û. =∞~˘HõiH˜ fQÆŠѨ~O° Ѩ~° `«~K° ∞« QÍ =KÕÛ ZÅ¢HÍìxH±
152
 =∞~°}˜OK«∞@
H˘Å=∂#HõÅ â◊|OÌ x„kOK«_®xH˜ JÉèºí O`«~O° QÍ ÉèÏqOK«=K«∞Û. ZÖÏÔQ<· å =∞~°}O˜ KÕ
=ºHÎ̃ ܡÚHõ¯ HÀiHõÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x "≥^· ºŒ O KÕã∞¨ #Î fl "≥^· ∞Œ ºxH˜ K≥Ñʨ =Åã≤ =ÙOk.
XHõ"àÕ ◊ "å~°∞ =∞# =∞#ã¨∞#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ KÕã∞¨ OÎ >Ë Jáê~åú Å ∞ [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ O>Ë
"å\˜x `˘ÅyOK«∞HÀ"åe. "≥^· ºŒ Ѩ~O° QÍ ™êOˆHuHõ âßG=Ú D ~ÀAÖ’¡ =ÚO^Œ_∞» QÆ∞
"ÕãO≤ k. XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~°}Ïxfl "å~Ú^• "ÕÜ∞« =K«∞Û. ^•x =Å# =∞~°}
HÍÅO á⁄_çyOK«|_»=K«∞Û. D ~Ô O_çO\˜ =∞^躌 ã¨=∞Ü«∞O KåÖÏ qÅ∞"≥#· k.
ã¨Ç¨Ï[OQÍ Jã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# "å`å=~°}O âßOuÜ«Ú`« =∞~°}ÏxH˜ ^ÀǨÏ^ŒO
KÕÜ∞« ^Œ∞. =∞~°}O˜ KÕ =ºHÎ̃ ܡÚHõ¯ ‰õΩ=∂~°∞Öˇ#· ÃÑ^ŒÌ =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ"å~°∞ ZHõ¯_≥H¯õ _À
rqOKÕ"å~°∞ JO^Œ~∂° HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#flѨC_»∞ WO\’¡ J~Ú`Õ `«~K° ∞« QÍ J=QÍǨÏ#`À
"≥∞ÅQÆQÅÆ ~°∞. ZѨC_≥`· Õ WëêìÅ∞ =Oâ◊ áê~°OѨ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ ‰õΩ#flѨC_»∞ ^•K«∞‰õΩ#fl
XuÎ_»∞Å∞ ‰õÄ_® |Ü«∞@‰õΩ ~å=K«∞Û. =∞~°}ÏxH˜ KÕ~°∞=QÍ =Ù#fl Z=Ô~·<å =ºH˜Î
ܡÚHõ¯ QÆkÖ’H˜ „Ѩ"tÕ OK«∞#ѨÙ_»∞ =∞#âß≈Oux QÆ∂iÛ# J=QÍǨÏ# Hõey ^•xx
Q“~°qOKåe Jx =ÚYºOQÍ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. XHõ =∞~°} Ѩ_H» õ áê`« qKå~åÅ#∞
"≥eH˜ f¿ãkQÍ =ÙO_»~å^Œ∞. Jx |ÅOQÍ K≥áêÊe. ã¨=∂^è•# Ѩ_»=∞x U"À
[iyáÈ~Ú# "å\˜x |Å=O`«O KÕÜ∞« ~å^Œ∞.
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºH˜Î U"≥<· å x~°Ü
‚ ∂« Å∞ fã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩO>Ë Jk "Õ~ˆ q+¨Ü∞« O.
ÖË^• =∞#O U^À XHõ Hí=Δ ∂Ѩ} U~åÊ@∞ KÕã≤ Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞ KÕÜ∞« =K«∞Û.
=∂ºy HõÖÏ¡#<£ J<Õ Pã¨∞Ѩ„u #~°∞û =∞iÜ«Ú ÃÑ#·¶ Öò yѶì̈ û J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈Hõ ~°K~« Ú`«
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºH˜Î ܡÚHõ¯ ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ∞ `«~K° ∞« QÍ âßs~°Hõ "åº^è∞Œ Å HõO>Ë ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ q
XHõ"àÕ ◊ "å\˜x ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® =∞~°}¿˜ ãÎ =∞~°}O˜ K«Ö~Ë ∞° . J#∞‰õΩO\Ï~°x
JO@∞Ok. =∞~°}㘠∞¨ #Î fl XHõ qÜ«∞`«flO "å_çH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ㥨 Î ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕã#≤
q+¨Ü∞« O *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ WÖÏ „"åã¨∞OÎ k :
XHõ~ÀA _»∂º\© #~°∞û Ñ≤Å∞ѨÙ#∞ JO^Œ∞‰õΩ<åfl#∞. ''WHõ¯_çH˜ `«fi~°QÍ
~°O_ç—— Jx P"≥∞ K≥ÑÊ≤ Ok. ''Jxfl q+¨Ü∂« Å∞ ã¨iQÍ =Ù<åfl~Ú HÍh
WѨC_çÑC¨ _Õ QÆãπ J<Õ =ºH˜Î uHõ=∞Hõ Ѩ_ç PO^Àà◊#`À =Ù<åfl_»∞. "Õ∞=Ú
xsHí} Δ #∞ HÀÖ’Ê`«∞<åfl=Ú—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok.
153
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
<å =∞#ã¨∞‰õΩ <Õ#∞ ''ÖË^∞Œ . PYiH˜ ^•xx [~Ú™êÎ#∞. ã¨"åÅ∞—— Jx
K≥ѨC‰õΩ<åfl#∞. QÆãπ ZO`«HÍÅO P ~°HõOQÍ Hõiî#"≥∞ÿ# ÉÏÅ∞_çQÍ
=ÙO\Ï_À JxÑ≤OzOk. P ÉÏÅ∞_»∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_Õ ã¨=∞Ü«∞O ~å"åÅx
`«ÅOKå=Ú - J`«_∞» ^•x QÆ∞iOz =∂@ÖÏ_»Hõ áÈ~Ú<å P ÉèÜ í ∂« xfl
J#∞=∞uOK«Hõ áÈ~Ú<å, Hõ#∞|~°KH« õ áÈ~Ú<å.
Jk ÉèÜ í ∂« #Hõ ^Œ$â◊ºOQÍ =ÙOk. QÆãπ f„= ÉÏ^è`Œ À J~°∞ã¨∞<Î åfl_»∞†
J`«x =∂@Å∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ á⁄Ok# ÖˉΩõ O_® =Ù<åfl~Ú. J~°Oú
KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ Hõ+¨ìOQÍ =ÙOk. J~Ú`Õ J`«x uHõ=∞Hõ ÉèÏ+¨Ö’
''„QÍ=∂Å∞—— ''tâ◊√=ÙÅ∞—— ''<åѶbΨ <£—— ''=∞O@Å∞—— J<Õ Ñ¨^•Å∞ =Ù<åfl~Ú.
=∞iÜ«Ú ''<Õ#∞ ^•xfl KÕâß#∞ !—— J<Õ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ =∂@Å∞ =Ù<åfl~Ú.
J^Œ$+ì̈=âß`«∞Î QÆã‰π Ωõ ѨiK«~º° KÕã∞¨ #Î fl"å~°∞ PÜ«∞# KåÑ≤<¡ #£ ∞ HÍ"åÅx JO@∞<åfl_»x
z„fHõiOKå~°∞ - "å~°∞ ã¨O`À+¨OQÍ KÕÜ∞« QÆÅ XHõ q*Ï˝Ñ#¨ "≥O@<Õ QÆãπ =∞~°}O˜ Kå_»∞.
XHõ ™ê÷xHõ ^≥=· [#∞xH˜ `«# ÉèÏ~°=∞O`å JѨÊyOz LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^•_»∞.
H˘xfl™ê~°∞¡ =∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºHÎ̃ ܡÚHõ¯ xã¨Ê $Ç¨Ï PÜ«∞# ÉÏ^è#Œ O`å ^•zÃÑ\˜ì
q∞ye# "å~°∞ UO KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«Hõ - "åˆ~ "≥o§áÈ"åÖËg∞ J#∞‰õΩO\Ï~°∞. D
ÉèÜ
í ∞« =Ú JHõ¯_» KÕi# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ QÆ∞OѨÙÅÖ’ =ÙO@∞Ok. ÃÑ#·¶ Öò
yѶìπ û J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ „"åã≤# =∞iܡÚHõ q+¨Ü∞« O :
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl "å~°∞ KåÖÏ=∞Ok XO@iQÍ =ÙO\Ï~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
^Œi≈OKÕ"å~°∞ =ÙO_»~∞° J~Ú<å „Ñ¨[Å∞ ^Œi≈Oz<å UO KÕÜ∞« QÆÅ~°x
XO@i `«<åxfl J#∞Éèqí ™êÎ~∞° . ÉÏ^èÖŒ ’ =Ù#fl P =ºH˜`Î À ^Œi≈Oz#
"å~°∞ "å`å=~°}O QÆ∞iOz P@Å QÆ∞iOz P@Å QÆ∞iOz ÖË^•
~å[H©Ü∂« Å QÆ∞iOz |\˜ì =∂@Å∞ =∂\Ï¡_`» å~°∞. ã¨Ê $ǨÏ`À HÍh
`≥eã‘ `≥eÜ«∞x ã≤÷uÖ’ JÖÏ KÕÜ«∞=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. "åi =∂@Å
=∞~°}˜ã¨∞Î#fl =ºH˜Îx ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ „¿Ñˆ~Ñ≤ã¨∞ÎOk.
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºH˜HÎ ˜ Ö’HõO z#fl^≥á· È`«∞Ok. „áê=ÚYº"≥∞#ÿ |O^è∞Œ `åfiÅ∞
‰õÄ_® ã¨#flyÅ∞¡`å~Ú. J`«x "åºkè f„=`«~=° ∞=Ù`«∞Ok. =∞~°}O˜ KÕ
154
 =∞~°}˜OK«∞@
=ºHÎ̃ `«#ˆH=∞=Ù`«∞O^À =ºH©ÎHõiOK«_®xH˜ J#∞=∞uOK«HõáÈ`Õ "å~°∞
XO@i`«<åxfl J#∞Éèqí ™êÎ~∞° . J`«#∞ „¿Ñq∞ã¨∞#Î fl "åi =∞^躌 `«#ÃÑ·
„â◊^ÌŒ K«∂¿Ñ "åi =∞^躌 =Ù#flѨÊ\˜H© XO@i`«<åxfl J#∞Éèqí ™êÎ~∞° .
"å~°∞ UHÍO`«OQÍ x~åHõiOѨ|_ç#@∞ìQÍ ÉèÏqOz "≥ÚO_ç "åiQÍ
HÀáÈ„k‰õΩÅÎ ∞QÍ =∂~°`å~°∞.
„áê~°#ú Å`À áê@∞ Ѩiq∞`« ã¨OÉèÏ+¨} Ǩ㨺=Ú J=ã¨~"° ∞≥ ÿ =Ù#flk. Jã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ
Ѩiâ◊√^Œ`ú « JOwHõiOK«^yŒ # q+¨Ü∞« O HÍ^Œ∞. J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ =∂@Å HõO>Ë „¿Ñ=∞`À
‰õÄ_ç# z#fl Ѩ#∞Å∞ QÆ∞iÎOѨ^yŒ #q : HÍeáÈ`«∞#fl #∞^Œ∞~°∞#∞ K«Å|¡ ~°K_« ®xH˜ XHõ
z#fl QÆ∞_»¤ ¿ÑeHõ#∞ W=fi_»O =}‰õΩ`«∞#fl Éè∞í *Ïxfl KÕ~Ú`À PѨ_O» `«_®i áÈ~Ú#
ÃÑ^Œ=ÙʼnõΩ Ü«∞O^Œ∞ ~åÜ«∞_»O. Wq JÅÊ"≥∞#ÿ "≥<· å z=i ^ŒâÖ◊ ’ =Ù#fl KåÖÏ =∞Ok
Wq HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. XHõ =∞`« ã¨<åºã≤ ÃÇÏÖˇ<£ „ÃÑr<£ HÍ~åQÍ~°OÖ’ #∞#fl
=º‰õΩÅÎ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JHõ¯_» =Ù<åfl_»∞. =∞~°}O˜ KÕ =ºH˜HÎ ˜ =∞#=Ú Ug∞ KÕÜ∞« ÖËHõ
áÈ~Ú<å z=iQÍ J`«_∞» K«∂¿ã =ÚMÏÅ∞ „¿Ñ=∞QÆÅ Hõ#∞flÅ∞ J`«xx P^Œiã¨∞OÎ k.
^Œ∞~°^$Œ +¨Oì U=∞O>Ë =∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºˆHÎ XO@iQÍ<Õ `«# `«∞k âßfi㨠q_»∞™êÎ_∞» .
H˘xfl™ê~°∞¡ P =ºH˜Î *Ïi Ѩ_∞» `«∞#fl@∞¡QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k HÍh "å~åÅ `«~|° _ç <≥ÅÅ
`«~|° _ç „"ÕÖÏ_»∞`«∂ =ÙO\Ï_»∞. =∞iH˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ P =ºH˜Î HÀÅ∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ
HÀÅ∞‰õΩx ǨÏ~îå`«∞QÎ Í JO^Œih Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOz =∞~°}™˜ êÎ_∞» . Pã¨HHΘ ~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O
Uq∞@O>Ë =∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºHÎ̃ `«# =∞~°}=Ú xã¨Ê $ǨωõΩÖ’#∞ KÕã∞¨ OÎ ^Õ"∂≥ #x "å~°∞
"≥àı§ =~°‰õΩ "Õz =ÙO_ç XO@iQÍ #∞#flѨC_»∞ `«# `«∞k âßfiã¨#∞ q_»∞™êÎ_»x
Pã¨∞Ѩ„uÖ’x Ѩx"å~°∞ K≥|∞`å~°∞.
<å áê`« ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥#· ~å*ò H˘xfl ã¨OII ¢H`˜ O« =∞~°}O˜ Kå_»∞. J`«_∞» `«#
ÉèÏ~°º#∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ `«# QÆkÖ’H˜ Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ<åfl_»∞. „Ѩu XHõ¯i`À `«#∞ U q^èOŒ QÍ
"åix „¿Ñq∞OKå_À K≥áêÊ_»∞. ~åÉ’=Ù HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® "åiH˜ JO`å =∞OKÕ [~°QÍÅx
HÀ~°∞‰õΩ<åfl_»∞. H˘xfl QÆO@Å `«~∞° "å`« PÜ«∞# =∞~°}O˜ Kå_»∞. „ÉÏ_£ J<Õ =∞iܡÚHõ
¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ g_À¯Å∞ K≥Ñʨ ÖËHõ áÈÜ«∂_»∞. PÜ«∞# J<å~ÀQƺ=Ú#‰õΩ QÆ∞i J~Ú#ѨÙ_»∞
(JO^Œ~∂° ÃÑ^Œ"Ì å~°∞) PÜ«∞##∞ =∞~˘Hõ™êi K«∂_®Åx ^Œ∂~°„Ѩ^âÕ ßÅ #∞O_ç =KåÛ~°∞.
155
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
XHõ~∞° =∂„`«O PÜ«∞# „ѨH¯õ <Õ =ÙO_ç XHõ Hí} Δ OÖ’ JO^Œih Ñ≤Å=_®xH˜ ã≤^OúŒ QÍ
=ÙO_Õ"å_»∞. PÜ«∞#‰õΩ =∞~°}O =zÛ#ѨÙ_»∞ ZO`« `«fi~°QÍ =zÛO^ŒO>Ë KåÖÏ =∞Ok
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WO\’¡ ÖË~∞° . JO^Œ~∂° KåÖÏ x~°∞`åûǨÏѨ_®¤~∞° . H˘O`«=∞Ok JѨ~å^èŒ
ÉèÏ"åxfl ‰õÄ_® J#∞Éèqí OKå~°∞.
P ‰õΩ@∞O|O "åix "åi ^Œ∞óYOÖ’ P^ŒiOK«_®xH˜ „ѨÜ∞« ufl㨥Π=∞#O
=Ù<åfl ÖËHáõ È~Ú<å =∞~°}O˜ KÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z=~°∂ XO@iQÍ =ÙO_»~∞° . =∞~°}O˜ KÕ"å~°∞
ZѨC_»∂ ^Õ=Ùx ǨϙêÎÅÖ’ =ÙO\Ï~°x <Õ#∞ #=Ú‡`å#∞.
XHõ "≥^· ∞Œ º_»∞ `å#∞ "≥^· ºŒ O KÕã∞¨ #Î fl HÍ#û~ü ~Ày =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ z=i
~å„ux U q^èOŒ QÍ QÆ_áç ê_À *Ï˝ÑH¨ Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ `«# Ѩ„uHõÖ’ WÖÏ „"åâß_»∞ :
=∞^躌 =∞^躌 Ö’ uHõ=∞Hõ Ѩ_∞» `«∞#fl =∂~ü¯ J<Õ =ºH˜Î QÍ_è"» ∞≥ #ÿ x@∂ì~∞° ÊÅ
=∞^茺 ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# "åºMϺ<åÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞. XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«_»∞
''áÈ=_»O—— QÆ∞iOz K≥áêÊ_»∞. JѨC_»∞ <Õ#∞ ''ã¨~ˆ , h=Ù "≥à§◊ =K«∞Û,
ÜÕ∞ã¨∞ x#∞fl fã¨∞‰õΩx "≥à`◊ å_»∞ !—— Jx J<åfl_»∞.
''HÍh Jk KåÖÏ Hõ+Oì̈ !—— Jx J`«_<» åfl_»∞
''=∞=∞‡efl Ѩ@∞ìHÀ=^Œ∞.Ì ^Õ=Ùxx Ѩ@∞ìHÀ—— ! Jx <Õ#<åfl#∞.
''„Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fl#∞ HÍh `«~°∞"å`« Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Jk KåÖÏ Hõ+Oì¨ QÍ =ÙOk !—— Jx J<åfl_»∞.
''J=Ù#∞. HÍh h=Ù =∂HõO>Ë =ÚO^Œ∞ "≥à√◊ `«∞<åfl=Ù—— Jx "åà◊§ J=∞‡
K≥ÑÊ≤ Ok ''`«~∞° "å`« JHõ¯_çH˜ ZÖÏ "≥àϧ֒ h"Õ =∂‰õΩ K≥|∞`å=Ù——
Jx "åà◊§ J=∞‡ JOk.
`«~∞° "å`« =∂~°∞¯ ɡa· Å∞ #∞O_ç U^À K«^=Œ =∞x "åà◊§ <å#fl QÍix
HÀ~°QÍ PÜ«∞# K«k"å_»∞. ~À=∂ 8 K«^=Œ _»O ѨÓ~°=Ì Ù`«∞O_»QÍ<Õ =∂~°∞¯
''ÜÕ∞ã¨∞ ~å=KÕÛ"≥∂ !—— J<åfl_»∞. =∂Ö’ J<ÕHõ =∞Okq∞ ''PÜ«∞#
=™êÎ_∞» —— Jx K≥áêÊ=Ú.
156
 =∞~°}˜OK«∞@
`«~∞° "å`« PÜ«∞# QÆ\ Qì˜ Í ''Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O "Õz =ÙO_»Ö#Ë ∞ !—— Jx
J<åfl_»∞.
`«~°∞"å`« J~°QÆO@ QÆ_çz# `«~°∞"å`« =∂~°∞¯ „Ѩܫ∂ã¨`À QÍe
Ñ‘Å∞ã¨∞<Î åfl_»∞. J~Ú<å H˘#fl xq∞ëêÅ `«~∞° "å`« U^À XHõ\ ˜ K≥|∞`å_»∞.
H˘xfl™ê~°∞¡ XˆH XHõ Ѩ^OŒ ѨÅ∞‰õΩ`å_»∞. H˘xfl ™ê~°∞¡ XHõ ã¨OѨÓ~°‚
"åHõºO K≥|∞`å_»∞. J~Ú`Õ x@∂ì~∞° ÊÅ =∞^躌 Ö’ "ÕQOÆ QÍ K≥|∞`å_»∞
HÍ|\ì̃ J~°Oú KÕã∞¨ HÀ=_»O Hõ+Oì̈ . PÜ«∞# Hõà√◊ § `≥iKÕ =Ù<åfl_»∞ HÍh
PÜ«∞# Z#fl\˜H© K«∂_»Ö_Ë ∞» :
''Wk Q˘Ñ¨Ê áÈ~å@O... <Õ#∞ ZO`« JÅã≤áÈÜ«∂<À h‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
KåÖÏ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« q^•~°HOõ ...
^Õxg∞^Œ ^Œ$+≤ì ÃÑ@ì=^Œ∞.Ì .. Pf‡Ü«∞ ã¨OQÆ`∞« Å ÃÑ<· .Õ P `«~∞° "å`« :
''áÈ"åe áÈ`«∞<åfl... ÜÕ∞㨥 ... ZO`« J^Œ∞ƒù`O« ! KåÖÏ "åãÎ̈=O...——
J<åfl_»∞.
H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O `«~∞° "å`« ''<Õ#∞ KåÖÏ qKåiã¨∞<Î åfl#∞. HÍh ^•x
QÆ∞iOz WѨC_»∞ <Õ<Õg∞ KÕÜ«∞ÖË#∞—— Jq J<åfl_»∞. U"≥·`Õ J`«_»∞
u~°ã¯¨ iOKå_À J`«xH˜ HíqΔ ∞OK«|_ç#=x J`«xH˜ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ K≥áêÊ=Ú.
^Õ=Ù_»∞ J`«xx fã¨∞‰õΩx "≥à◊`å_»x Jk "≥O@<Õ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
K≥áêÊ#∞. `«~∞° "å`« =∂~°∞¯ hà◊§HÀã¨O J_çQÍ_»∞. ''"≥àϧe `«fi~°QÍ
"≥àϧe... <å =∞Oz k#=ÚÅÖ’ XHõ\ .˜ ..——
XHõ QÆO@#fl~° `«~∞° "å`« J`«_∞» `«# `«∞k âßfi㨠q_çKå_»∞.
=∂~°∞¯ Hõ^Œä K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ "≥Ú^Œ@ =∞~°}O J#∞#k XHõ =∞~°‡O. =∞#O Pâ◊Û~°ºO`À
K«∂_»@O `«Ñʨ Ug∞ KÕÜ∞« ÖË=Ú. Z=Ô~<· å „áê}O HÀã¨O áÈ~å_»∞`«∞O>Ë J`«xx
ÃÑH· ˜ ZuΠѨ\ ì̃ J`«xHÀã¨O áÈ~å_»=K«∞Û ! XHõ"àÕ ◊ J`«_∞» K«xáÈ=_®xH˜ ã≤^OúŒ QÍ
=ÙO>Ë J`«xx =∞#=Ú J~°úO KÕã¨∞‰õΩ<åfl=∞x J`«xH˜ q_»∞^ŒÅ Hõey™êÎ=∞x
xâ◊ÛÜ«∞OQÍ K≥Ñʨ =K«∞Û. JO`«HOõ >Ë =ÚO^Œ∞ =∞#O P =∂~°Oæ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ
157
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
~å"åe. D q^èOŒ QÍ ZO^Œ∞‰õΩ K≥|∞`«∞<åfl#O>Ë =∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºHÎ̃ =∞OK«O ѨH¯õ Ö’
=ÙO_»@O HõO>Ë âßOuÜ«Ú`« "å`å=~°}O <≥ÅH˘ÅÊ_»O KåÖÏ Hõ+Oì¨ HÍ|\˜,ì =∞#=Ú
PÜ«∞# „ѨH¯õ Ö’ =ÙO_ç PÜ«∞# ÉÏ^è#Œ ∞ x"åiOKåÅ#∞‰õΩ#flO`« HÍÅO J`«xx "Õ~ˆ
q+¨Ü∂« ÅÃÑH· ˜ ^Œ$+≤ì =∞o§OѨ*ãË ≤ J`«#∞ âßOux á⁄O^Œ‰Ωõ O_® x"åiã¨∞<Î åfl=Ú.
ZѨC_≥`· Õ rq`«O Jxfl q+¨Ü∂« ÅÖ’ PyáÈ=_®xH˜ =ã¨∞OÎ ^À - JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ ZO`À „áê=ÚYº"≥∞#ÿ kQÍ ZOz#ѨÊ\˜H© =Úyã≤áÈ`«∞Ok. ZѨC_≥`· Õ „áê}O
áÈ`«∞O^À P`«‡ `«Ñʨ WOˆHg∞ =ÙO_»^∞Œ . =∞#=Ú P =ºHÎ̃ ܡÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’H˜
K«∂_»Ö=Ë Ú. ÖË^• J`«_∞» ^Õ=Ùx Z^Œ∞@ xÅ|_»`å_»x qKåiOK«=Åã≤# Ѩx ÖË^∞Œ .
J`«#∞ "≥à√◊ `«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞# Hõ#∞Å#∞ K≥=ÙÅ#∞ `≥iz#@¡~Ú`Õ J`«x ÉÏ^èŒ
=∞# ÉÏ^èQŒ Í J`«x`À ѨOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. J`«_∞» ^Õ=Ùx ^ŒÜ∞« #∞, Hõ$Ѩ#∞ á⁄O^•Åx
„áêi÷™êÎ=Ú. z=~°QÍ J`«_∞» "≥à§◊ _®xH˜ #=∞‡HõO`À J#∞=∞uOKåe. ÃÇÏ„h <Ò"≥<£
''=∞~°}ÏxH˜ PYi =∂@ ÖË^∞Œ . =∞#O "åi "≥Ñ· Ù¨ K«∂_»QÅÆ O... "åiH˜ xsHí} Δ
W=fiQÆÅO. "åi ^ÕÇ¨ Å#∞ =∞# KÕ`∞« ÅÖ’ Ѩ@∞ìHÀ=K«∞Û. =∞# KÕ`∞« ÅHõO>Ë |Å"≥∞#ÿ
KÕ`∞« Å∞ "åix ã‘fiHõiOz "åi HÀ~°∞‰õΩ#fl âßOu ã¨O`ÀëêÅ#∞ W™êÎÜ∞« x #=∞‡QÆÅO——
Jx JO\Ï_»∞.
158

18. ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
Z=Ô~·<å =∞~°}˜Oz#ѨC_»∞ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U q^èŒ=ÚQÍ #∞#fl#∞ HÍ~°}ÏÅ∞
=∂„`«=Ú =¸ã¨ HÍ~°}ÏÅ∞ JO\Ï~°∞. "å\˜Ö’ ''`«ÑC¨ [iyOk—— J#_»O ÉèÜ í ∞« O`À
W`«~°∞Å#∞ ÉÏ^èŒÃÑ@∞ìK«∞<åfl"Õ∞"≥∂ Jx K≥¿ÑÊ =∂@. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞#=Ú
ÉèÏ"À„^ÕHÍÅ`À |OkèOѨ|_Õ =∞#=Ú "åã¨"Î åxH˜ Uq∞ PÖ’zã¨∞<Î åfl"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞.
^•xÖ’ ™ê=∂#º=ÚQÍ qKå~°=Ú =Å# J™œHõº=Ú ‰õÄ_» =ÙO@∞Ok.
=∞#Ö’ KåÖÏ =∞OkH˜ XHõix HÀÖ’Ê=_»=Ú. J#∞ "åã¨Î==Ú#∞ (ÖË^•
J@∞=O\˜ #ëêìxfl =∞~˘Hõ~∞° á⁄O^Œ∞@#∞ K«∂z#ѨC_»∞) #=∞‡Hõ=ÚQÍ, ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÍ
Z^Œ∞~˘¯#ÖË=Ú. JO^Œ∞=Å# QÍÜ«∞"Õ∞~°Ê_»∞K«∞#flk - |ÅÇ‘Ï#`«, XHõiÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ _» O»
=∞#=Ú =∞# rq`« `«∞k ÉèÏQÆ=Ú#‰õΩ =KåÛ=∞#fl ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ J#∞=∞u™êÎ=Ú -
JO^Œ∞=Å# ^•xx fã≤"ÕÜ«∂Å#∞‰õΩO\Ï=Ú. Éèí∞*Ïxfl `«@ì_»O =Å# H˘O`«
fã≤"ÜÕ ∞« QÆÅ=Ú. XHõ"àÕ ◊ P q^è=Œ ÚQÍ gÅ∞ HÍHõáÈ`Õ `«fi~°QÍ =∞~°záÈ`å=Ú :
Jxfl q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ <≥=∞‡kQÍ =ÚyOK«∞H˘x `«fi~° `«fi~°QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈ`å=Ú
H˘xfl™ê~°∞¡ nxx =∞#HÀã¨"∞Õ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï=Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞#Å#∞ =∞#=Ú
P^ŒiOK«∞‰õΩO>Ë ''=ÚO^Œ∞‰õΩ H˘#™êQÆQÅÆ =Ú—— =∞# ÉÏ^è#Œ ∞ x"åiOK«∞HÀQÆÅ=Ú.
H˘xfl™ê~°∞¡ =∞#Å#∞ QÆ∂iÛ ~Ú`«~∞° Å∞ U=∞#‰õΩO\Ï~À#x =∞# ÉÏ^è#Œ ∞ =∞#Ö’<Õ
kQÆ„q∞OQÆ∞‰õΩO\Ï=Ú.
D q^è=Œ ÚQÍ qKå~åxfl fã≤"ãÕ ∞¨ HÀ=_»=Ú =∂=¸ÖË. HÍx „ѨÜ∂≥ [#=Ú
159
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
ÖË^∞Œ . qKå~åxfl ^•K«∞HÀO_ç. ^•xx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_O» _ç. ^•xx "å~Ú^• "≥Ü∞« ºO_ç.
Jk ÖË^Œ∞ J#fl@∞¡ Hõ#|_»O_ç - KåÖÏ HÍÅ=Ú =~°‰õΩ qKå~°=Ú áÈ^Œ∞. Jk
|Ü«∞@‰õΩ "≥à§◊ „QÆH¯˜ ^•xx J#∞Éèqí Oz#ѨC_»∞ Jk =ÚQÆ∞ã¨∞OÎ k. „Ѩu #ëêìxfl
HõeyOz# Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ Ѩije¿ãÎ XH˘¯Hõ¯ ^•xH˜ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ#q HõxÑ≤™êÎ~Ú.
ZO`«HÍÅO Ѩ@∞ì<À J#∞#k XH˘¯Hõ¯ =ºH˜xÎ |\˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok. y# J<Õ
Ü«∞=fi#ã¨∞~Î åÅ∞ÖÏQÍ ã¨=∞Ü«∞=Ú ^˘~°HHõ áõ È=K«∞Û. y# ܡÚHõ¯ Ѩ^ÇŒ ¨ ~ˆ à◊§ ™È^Œ~∞° _»∞
\Ï"Õ∞ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ =∞O^Œ∞Å∞ fã¨∞H˘#_»O =Å# =∞~°}O˜ Kå_»∞. ^•x =Å#
P"≥∞ qã≤yáÈ~Ú ''<Õ#∞ WOHÍ ^•xx QÆ∞iOz PÖ’zOK«_=» Ú ÖË^∞Œ —— Jx K≥ÑÊ≤ Ok.
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, <≥Å=~°∞Å∞ "≥Ú^Œ@ *ÏeѨ_®¤~°∞. P `«~°∞"å`« P"≥∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
H˘#™êQÆ_=» Ú.—— [~°Q_Æ =» Ú ÖË^∞Œ HÍ|\˜ì g∞~°∞ JÅã≤áÈ~Ú P"≥∞ WOHÍ ^•x`À
áÈ~å_»∞K«∞#flO^Œ∞‰õΩ JѨ~åkèQÍ ZOK«|_ç#k.
<Õ#∞ q=iOz "Õ™êi áÈÜ«∂#∞. HÍx Z=~°∂ ##∞fl J~°úO
KÕã∞¨ H˘#ÖË^∞Œ . <å rq`«O =∞~°Å ''=∂=¸Å∞QÍ =ÙO@∞O^Œx"å~°∞
=ÓÇ≤ÏOKå~°∞. <Õ#∞ `«~°K«∞QÍ ÉÏ^èŒ, "Õ^Œ# W`«~° ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ#
ÉèÏ"À„^ÕHÍʼnõΩ QÆ∞i Ü«∞QÆ∞ K«∞O\Ï#∞. HÍh „Ѩ[Å∞ "å\˜=Å#
J™œHõ~º° =ÚQÍ =ÙO\Ï~°∞. JO^Œ∞Hˆ <Õ#∞ XO@iQÍ =ÙO\Ï#∞.
\Ï"Õ∞ =∞~°}˜Oz# P~°∞<≥ÅʼnõΩ J`«x =∞Oz ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞
=∞~°}O˜ Kå_»∞. <å‰õΩ KåÖÏ ÉÏ^è"Œ ãÕ O≤ k. <Õ#∞ ZO`« ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞<åfl<À
XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞xH˜ K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ J`«_»∞ <å QÆ∞iOz ÉÏ^èŒÑ¨_®¤_»∞.
''J^ŒO`å—— D áê\˜H˜ J~ÚáÈ~ÚOk Jx J#∞‰õΩ<åfl<Õ Jx J<åfl_»∞
- <Õ#∞ ‰õÄ_® JÖψQ J#∞‰õΩ<åfl#∞. D áê\˜H˜ ÉÏ^èŒ #∞O_ç LѨâ=◊ ∞#O
á⁄O^Œ=Åã≤ =ÙO_çOk.
<å ™È^Œ~∞° _»∞, <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ PO^Àà◊# K≥O^Œ∞#O`«QÍ ^Œ∞ódOKåÅ#∞
‰õΩ<åfl#∞. "åi =∞~°}ÏÅ#∞O_ç U^≥·<å J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ"åÅx
„ѨÜ∞« uflOKå#∞. J~Ú`Õ Jk KåÖÏ Hõ+=ì¨ Ú Jx JxÑ≤OzOk. „Ѩu
XHõ¯~°∞ "åiÖÏQÍ K«xáÈÖË^xŒ =∂\Ï¡_∞» ‰õΩO@∞<åfl~°∞.
160
 ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
=∞~°}=Ú, =∞~°}O˜ KÕ"å~°∞ "åiÃÑ#· =ÚMÏ=Úd ã¨OÉèÏ+¨} [iÑ≤#ѨÙ_»∞ ~°K~« Ú`«
ãì̈_û£ >ˇ~HÔü Öò g∞~å J<Õ ¢ã`Α À KÕã#≤ ã¨OÉèÏ+¨}#∞ *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. g∞~å
`«# `«e¡ =∞~°}=Ú `«~åfi`« Z@∞=O\˜ J#∞Éè∂í ux á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» . P"≥∞ U_»∞Û@‰õΩ
ǨωõΩ¯=ÙO^Œx `«ÅOz#k. HÍx q∞ye# "åi =∂@Å∞ P"≥∞ #∞O_ç ^•xx ^Œ∂~°O
KÕâß~Ú.
''¿ãfiK«Û—ù — ÖË^∞Œ Jx `«ÅOz# g∞~å WÖÏ q=iOzOk. h=Ù qKå~°=Ú
á⁄O^ŒÖ^Ë "Õ ∂≥ ÖËHõ qKå~°=ÚQÍ =Ù#fl ^•xx |Ü«∞@ÃÑ@ì‰Äõ _»^#Œ ∞
‰õΩ<åfl"Õ"∂≥ . =∂ `«e¡ =∞~°}O˜ z#ѨÙ_»∞ <å =Ü«∞ã¨∞û S^Œ∞ Ѩ^∞Œ Å∞ ÃÑ·
|_ç=Ù#flk. P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞û Z#∞=∞k XHõ¯ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞. „Ѩ[ÅO^Œ~∞°
=∂=¸Å∞QÍ =Ù#fl>Ë¡ =Ù<åfl~°∞ ''U"≥∞ÿ`Õ<Õg∞ P"≥∞ =∞Oz rq`«O
rqOz#k.—— ''h=Ù Z‰õΩ¯=QÍ qKåiOK«‰Äõ _»^∞Œ .—— Jk JO`å HÍ^äeŒ H±
"åi âßã¨#=Ú. JO^Œ∞ˆH =∞#=Ú =∞~°}=Ú#∞ ã¨iQÍ JOK«<å
"ÕÜ«∞ÖË=Ú qKåiOK«∞@ =Å# ^•x#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~å"åÅx
J#∞‰õΩO\Ï=Ú. ^•xx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_=» Öˇ#∞ Jx J#∞HÀ=Ú. ^•xx
ÉϺOH±Ö’ ^•z#@∞¡QÍ ^•K«=Öˇ#x J#∞‰õΩO\Ï=Ú.
KåÖÏ =∞Ok qKå~°=Ú #∞O_ç `«fi~°QÍ |Ü«∞@Ѩ_» =Öˇ#x J#∞HÀ=_»=ÚÖ’ Pâ◊Û~°º=Ú
ÖË^∞Œ . ^•xx "≥∞Å¡QÍ `˘ÅyOK«∞H˘#=Öˇ#x J#∞‰õΩO\Ï~°∞. QÍx JÖÏ KÕÜ∞« _»=Ú
KåÖÏ Hõ+=ì¨ ∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. <å J#∞Éè=í =ÚÖ’ P q^è=Œ ÚQÍ `«=∞#∞ `å=Ú
Hõi#î =Ú KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"å~°∞ `«fi~°QÍ HÍx, PÅ㨺=ÚQÍ HÍx qKåiOK«Háõ È`Õ `«=∞#∞
`å=Ú ÉÏQÆ∞KÕã¨∞HÀÖË=Ú. HÍÅ"Õ∞ JxflO\˜x ÉÏQÆ∞KÕã¨∞ÎO^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
qKå~°=∞#flk JHõ¯_» ÖˉõΩ<åfl Z=~À =Ù<åfl~°x „¿Ñq∞Oz uiy P „¿Ñ=∞#∞
á⁄O^ŒÖHË áõ È=_»=Ú. =∞#Å#∞ =∞#=Ú "≥#HõHˆ uiy K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë (Z=Ô~#· =∞#
"≥#∞Hõ\ ˜ q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ q=iOz#) =∞# Ǩ=ÉèÏ"åÅ∞ =∂iáÈ=Ù#∞. =∞#=Ú
qã≤y "Õ™êi áÈ`å=Ú. HÍx =∞#Å#∞ =∞#=Ú ÉÏQÆ∞KÕã∞¨ HÀÖË=Ú. =∞~À q^è=Œ ÚQÍ
K≥áêÊÅ#∞‰õΩO>Ë qKå~°=∞#∞#k U^≥<· å HÀÖ’Ê~Ú#ѨC_»∞ P`«‡ á⁄O^Õ ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ
ã¨ÊO^Œ#. ^•xx J}z "ÕÅ#∞~å^Œ∞. ~°K~« Ú`« Px =∂~ÀqO_£ |~üæ `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞
JѨÇϨ iOѨ|_ç ã¨OǨÏiOK«|_ç#ѨC_»∞ WÖÏ ã¨ÅǨ Wã¨∞<Î åfl_»∞ :
161
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Z=Ô ~ · < å qKåiOK« = Åã≤ # ^Õ . J KÕ ` « # Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å QÆ ∞ O_®
"≥à§◊ =Åã≤#^Õ. Jq qKåiOK«_=» Ú HõO>Ë Hõ+`ì̈ ~« "° ∞≥ #ÿ q. =∂#=ÙÅ
JÅ"å@∞¡, ™êO„Ѩ^•Ü«∞=ÚÅ∞ ZQÆ∞~°Q˘>Ëì "åix u~°ã¯¨ iOK«=Öˇ#∞.
‰õΩ@∞O|=Ú "åi =Å#, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å =Å# "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ HõeˆQ
J#∞Éè∂í u qHõ~¬° } (''P"≥∞#∞ |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞H˘x "≥à§◊ O_ç—— - ''P"≥∞#∞
ѨOÑ≤Oz "ÕÜ∞« O_ç——. - ''^Œ$â◊º=Ú#∞ =∂iÛ"ÕÜ∞« O_ç—— - ''P"≥∞#∞
ã¨O`À+¨ÃÑ@∞ì@‰õΩ =∞#∞+¨μºÅ#∞ fã¨∞H˘x ~°O_ç—— - ''P"≥∞#∞ ‰õÄ~˘Ûx
^Œ∞ódOK« hÜ«∞=^ŒOÌ _ç—— - Z=iÔH#· ^Œ∞ódOK«_=» Ú J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨC_»∞
WÖÏO\˜q KÕÜ∞« ~å^Œ∞. J@∞Å<Õ ^è~·≥ º° =Ú "≥Ú^Œ\ ˜ ™Èáê#=Ú. HÍx
`«ye# ^≥|ƒ#∞ ^è~·≥ º° =ÚQÍ ã¨ÇÏ≤ OK«_=» Ú ã¨iáÈ^Œ∞. P`«‡ x„QÆÇϨ =Ú`À
=ÙO_»_=» Ú ™êǨÏã¨"∞Õ HÍx áê_»"#·≥ ^•iÖ’ WO\˜H˜ ã¨Q^Æ ∂Œ ~°=ÚÖ’
=Ù#fl@∞¡ =ÙO@∞Ok. Jk P„â◊~ÚOK« `«y#^Õ HÍx H˘O`«HÍÅ=Ú
=∞@∞ì‰õΩ J#∞ã¨iOK«`«y#k. PYi ã≤÷uÖ’ D P„â◊Ü«∞=ÚÅ#∞
=keÃÑ\˜ì |Ç≤Ï~°OQÆ=ÚQÍ QÍÜ«∞Ѩ_=» Åã≤#^Õ. ÖËHáõ È`Õ =∞K«Û U~°Ê_ç
QÍÜ«∞=Ú#‰õΩ =Ú„^Œ "Õã∞¨ OÎ k.
^Œ∞ódã¨∞#Î fl =ºHÎ̃x eO_£ |~üæ =∂kiQÍ Ü«∞^•~°=÷ ÚQÍ QÆ\ Qì̃ Í U_»fi=∞x ã¨ÅǨ
W=fi_»=Ú Hõi#î `«fi"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. XHõ™êi QÍÜ«∞Ѩ_#ç `«~∞° "å`« H˘\Ï¡@Å#∞O_ç
=∞#Å#∞ =∞#=Ú ™êfi~°=ú Ú`À ~°HOΔ˜ K«∞‰õΩO\Ï=Ú. â’^è#Œ #∞ Z^Œ∞iOK«_=» Ú ã¨∞ÅÉè=í Ú
HÍ^Œ∞. J~Ú##∞ Z=Ô~<· å XHõ~∞° `«=∞O`«‰Ωõ `å=Ú W+¨ì ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ ^Œ∞ódOK«_=» Ú
HÀ~°∞‰õΩ#flѨC_»∞ Jk J`«xx H˜+¡ ì̈ Ѩiã≤u÷ Ö’xH˜ fã¨∞H˘x áÈ~Ú J`«x =∂~°∞Ê#‰õΩ
HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok. ™êufiHõ=Ú ÜˇÚHõ¯ J=ã¨~`° « ZO`≥<· å =ÙOk. ѨQfÆ ~°∞ÛHÀ=_®xfl
JOwHõiÃãÎ z=~°‰Ωõ =ºuˆ~Hõ`« KÕ^∞Œ J#∞Éè=í =ÚÅ∞, XO@i `«#=Ú, u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
^Œ∞óY=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú J=Ù`«∞Ok. n#`«fi=Ú#∞ Éèií ¿ãÎ Jk P`«‡#∞ MÏmKÕã≤ ã¨fiã¨`÷ «
á⁄O^Œ_®xH˜ HÍ~°}=∞ø`«∞Ok. P`«‡ ã¨O`«$Ñ≤xÎ zÛ â◊√núHiõ ã¨∞OÎ k. ¢H˘`«Î k#=Ú#‰õΩ
J#∞=∞uã¨∞Î#flk.
<Õ#∞ ѨÙãÎ̈H=õ Ú "≥Ú^Œ\’¡ `≥eÑ≤# =∂^ä∂Œ º J<Õ Ü«∞=fi#ã¨∞<÷ å `«e¡ ^ŒO„_»∞Å
^Œ∞óY=Ú P`«‡ ѨsHíΔ KÕã∞¨ H˘#∞@‰õΩ, „áêi÷OK«∞@‰õΩ "åi^Œ~Ì ∞° XHõiH˘Hõ~∞° ã¨g∞Ѩã∞¨ Ö÷ ·ˇ
162
 ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
^Õ=ÙxH˜ ‰õÄ_» ã¨g∞Ѩã∞¨ Å÷ ∞ HÍ=_®xH˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ k. =∂^ä∂Œ º `«O„_ç ~åO_ô `«#
‰õΩ=∂~°∞x =∞~°}=Ú `«~åfi`« ''Jk <Õ#∞ =∞~°Å ѨxÖ’H˜ KÕ~Ö° #Ë O`«QÍ â’kèOz#k.
<å k#K«~º° #∞ <Õ#∞ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ ÈÜ«∂#∞. n#O`«\ ˜ ^•fi~å áÈ=Ù@ =Å# <åˆHq∞
ÖÏÉè=í Ú ÖËHáõ È`Õ <Õ<qÕ ∞ KÕÜ∞« ÖË#∞. =∂^ä∂Œ º ܡÚHõ¯ "åºkè ^•fi~å, =∞~°}=Ú ^•fi~å
^Õ=Ù_»∞ =∂\Ï¡_<ç å_»∞. <Õ#∞ =∞~°ÖÏ ^•xÖ’xH˜ "≥à§◊ #∞. <å âı+¨ rq`«=Ú JO`å
=∂~°∞Ê<˘Ok# "åxQÍ ã¨"åÅ∞QÍ rq™êÎ#∞——. J<åfl_»∞.
™êO„Ѩ^•Ü«∞HõOQÍ ^Œ∞óMÏxH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ì K«xáÈ~Ú# =ºH˜Î ^ÕÇϨ =Ú#∞
K«∂_»_®xH˜ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« _»=Ú. P `«~åfi`« Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ « HÍ~°º„Hõ=∞=Ú. =∂^ä∂Œ º ™È^Œ~∞° _»∞
xH±`À W^ŒO`å HÀÖ’Ê~Ú# #ëêìxH˜ „áê=ÚYº"≥∞#ÿ "≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ì.
^Œ∞ódOK«_»=Ú Hõ+¨ì=Ú. HÍx Jk x#∞fl W`«~° =∞#∞+¨μºÅ`À
HõÅ∞ѨÙK«∞#flk. =∂^ä∂Œ º K«xáÈ~Ú# `«~∞° "å`« <Õ#∞ =∂ <å#fl Hõeã≤
J`«xH˜ =G=ÚÅ#∞ ^èiŒ OѨ KÕãu≤ q∞. =∂^ä∂Œ º "≥^· ∞Œ º_»∞ "Õ∞=Ú J`«xH˜
ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜ∞« QÆÅ=∞<Õ J#∞Éè∂í uxKåÛ_»∞. XHõ"àÕ ◊ KÕÜ∞« ÖËHáõ È`Õ
KÕÜ∞« ÖË~x° K≥áêÊ_»∞. „Ѩu q+¨Ü∞« =ÚÖ’ „Ѩ"∞Õ Ü«∞=Ú Hõey=ÙO_»∞@
J#∞#k =∞Oz^Õ. HÍx "≥#‰õΩ¯ `«yæ [iˆQ "å\˜#xfl\˜x "Õz K«∂_»_=» Ú
=∞Ozk HÍ^Œ ∞ . h=Ù XHõ Ѩ i jʼnõ Ω _» = Ù =∂„`« " Õ ∞ J~Ú`Õ
JKÕ`«#∞_»==Ù`å=Ù.
=∂^èŒ∂º =G=ÚÅ#∞ "Õã¨∞H˘x PÜ«∞# ^ÕǨÏ=Ú ÖÏO\˜ ÔQO`≥
J#∞Éè∂í u Hõey =ÙO_»_=» Ú Jk XHõ ѨHÖΔ̃ ÏO\˜ J#∞Éè∂í u J^Õ
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ^•xx áÈQ˘@∞ìHÀ=_»O <å H˜+=ì¨ Ú ÖË^∞Œ . J^Õ z=i
ѨiK«~º° J^Õ z=i „¿Ñ=∞`À ‰õÄ_ç# HÍ~°º=Ú J^Õ <Õ#∞ KÕÜ∞« QÆey#k.
=∞~°}=Ú ^•\˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =¿ãÎ ''F, WѨC_Õ Uq∞ [iy#k—— Jx
K≥Ñʨ _»O `«Ñʨ Uq∞ KÕÜ∞« ÖË=Ú. J~Ú`Õ ''<Õ<^Õ À KÕâß#∞. WѨC_Õ
<Õ<Õg∞ KÕâß#x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Jx h=Ù K≥ѨÊ=K«∞Û ^•xH˘Hõ
J~°ú=Ú#flk.
^Œ∞óY=Ú ã¨=∂[=Ú#‰õΩ =¸Å=∞x xH± QÆ=∞xOKå_»∞. Wk "åã¨=Î =∞x <Õ#∞ ã≤áê¶ ~°ã∞¨
163
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
KÕ™êÎ#∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ *Ï˝ÑH¨ Í~°ú ‰õÄ@=ÚÅ∞, Éè∂í ™ê÷Ñ#¨ Å∞ Jq ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ "Õ
HÍ^Œ∞. ^Œ∞óYѨ_Õ "åix ÉÏQÆ∞ KÕ¿ãq. nxH˜ XHõ HÍ~°}=Ú#flk : =∞# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å#∞,
|O^è∞Œ =ÙÅ#∞ Ñ≤ez =∞~°}O˜ z# =ºH˜Î ^ÕÇϨ =Ú#∞ ^Œi≈OK«_=» Ú ^•xx ã¨=∂kèÖ’
=ÙOK«_=» Ú. ÖË^• Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ =« Ú KÕÜ∞« _»O, KÕã#≤ ѨC_»∞ P =zÛ# "å~°O^Œ~∞° =∞#
ÉÏ^èÖŒ ’ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î =Ü≥∂=$^Œ∞úÅ ™êO„Ѩ^•Ü«∞=ÚÅ∞ Hõ#∞=∞~°∞QÆ=Ù
K«∞#flq. Ñ≤_ç"å^ŒO =Å# HÍ^Œ∞ QÍx "å\˜ ™êOˆHuHõ â◊H˜Î uiy
áÈ=ÙK«∞#flO^Œ∞=Å¡ ~°K«~Ú`«# _»|∞¡ º áêÖò *’<£û =∞^茺, ѨtÛ=∞
#QÆ~°=ÚÖ’ „QÍ=∞=ÚÅÖ’ =ã¨∞Î#fl PKå~° =º=Ǩ~°=ÚÅÖ’x
=∂~°∞ÊÅ#∞ QÆ∂iÛ K≥ÑC¨ K«∂ ~ÚÖÏ „"åâß_»∞ !
KåÖÏ KåÖÏ =~°Oú `å HÍ~°º¢H=õ ∂Å∞ Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ =« ÚÅ#∞ 㨥zã¨∞#Î fl U
P~å^è#Œ ÖˉΩõ O_® [~°∞QÆ∞K«∞#flq. X *Ï~°∞¯Ç≤ÏÖòû J<Õ D „áêO`«=ÚÖ’
‰õÄ_® =∞~°}˜Oz# "åiÖ’ KåÖÏ=∞OkH˜ „Ѩ`ÕºHõ™ê÷#=Ú ÖË^Œ∞.
Éèí∂™ê÷Ñ≤`« ¢H˜Ü«∞Å∞ [iyOKÕ"å~°∞ ‰õÄ_® `«##∞ z=i „áê~°÷##∞
=∂„`«"∞Õ KÕÜ∞« =∞x K≥áêÊ~°x gÖˇ#· ѨC_»O`å Hõ#|_»‰Ωõ O_® =ÙO_»=∞x
K≥áêÊ~°x K≥áêÊ_»∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú# J`«_»∞ QÆ∞ÖÏa "≥ÚHõ¯Å#∞
ÃÑOK«=∞x K≥áêÊ~°∞.
"Õ~˘HõKÀ@ ‰õÄ_» WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#ÖË K«k"å#∞ : KåÖÏ S~Àáê #QÆ~åÅÖ’
Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ =« Ú KÕÜ∂« Åx KåÖÏ=∞Ok HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. (ÖËHáõ È`Õ "å\˜x JÖψQ
q_çzÃÑ>Ë™ì êÎ~∞° . J<å=∞‰õΩÅ∞QÍ : z=i g_À¯Å∞ HÍ~°º¢H=õ ∞=Ú ÖˉΩõ O_®<Õ q_çzÃÑ_®Î~∞°
Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ =« Ú KÕ™êÎ~∞° .
Pi÷ H õ = ÚQÍ =ÚO^Õ Z‰õ Ω ¯= Y~° ∞ ÛÃÑ\˜ ì # ‰õ Ω @∞OÉÏʼnõ Ω Éè í ∂ ™ê÷ Ñ ¨ #
HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ∞ KåÖÏ =uÎ_`ç ™≥ êÎ~Ú. Jk XѨCHÀ=Åã≤#^Õ. _»|∞ƒ U q^è=Œ ÚQÍ
xÜ«∞O„`«} HÍ~°ºHõ"∂≥ Z=iÔH<· å Pâ◊Û~°º"≥∞`ÿ ∞« Ok. JÖÏÔQ`· Õ _»|∞ƒ#fl "å~°∞ ‰õÄ_®
P~å^è#Œ Å∞ =^Œ∞.Ì QÆ∞iÎOK«|_Õ ã¨=∂^è∞Œ Å∞ =^Œ∞Ì J#_»OÖ’ PO`«~º° "Õ∞q∞ ? "åiH˜
"åˆ~ ÉÏ~°=∂ ? ÖËHõ "åix „¿Ñ=∞`À ã¨ÇÏ≤ OK«Ö^Ë • ? ã¨ÇϨ [=ÚQÍ "åix *Ï˝ÑH¨ Oõ
164
 ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
KÕ ã ¨ ∞ HÀ"åÅ<Õ HÀiHõ "åiH˜ ÖË ^ Õ " ≥ ∂ ? "å~° ∞ =∞~° } ˜ O z#Ѩ C _» ∞ ‰õ Ä _®
=∞~°∞=|_»=Öˇ#x HÀ~°∞‰õΩO\ψ~"≥∂.
„Ѩu ‰õΩ@∞O|=Ú =∞~°}O˜ KÕ "åi #∞O_ç `«=∞^≥#· Ѩ^uúŒ Ö’ ÃãÅ=Ù fã¨∞HÀ"åe.
Ѷ֨ Ï# Ѩ^uúŒ „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ k Jx <Õ#∞ K≥Ñʨ #∞. ™êO㨯 $uHõ =∞`« <ÕÑ^¨ •ä ºÅ∞ ÉËkOè z#ѨÙ_»∞
Jk U q^è=Œ ÚQÍ ™ê^躌 =∞ø`«∞Ok ? XHõ =ºHÎ̃ XHõ Ѩ^uúŒ x J~°ú ã¨ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ kQÍ
ÉèÏq¿ãÎ =∞~˘Hõ =ºHÎ̃ Q“~°qOK«ÖxË kQÆ J#∞~°HÎõ ÖËxkQÍ ÉèÏq™êÎ_∞» . J~Ú`Õ „Ѩu
=ºHÎ̃ ‰õÄ_» PO`«~°ºOÖ’ J`«_»∞ Z=~À XHõiH˜ K≥O^Œ∞`å_»x `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#∞.
J`«_»∞ PÜ«∞# =Å#<Õ Jaè=$kú K≥O^Œ∞K«∞<åfl_»∞. =∞~°}ÏxH˜ U"≥·<å HÍ~°}ÏÅ∞
HÍ=K«∞Û. HÍx „Ѩu XHõ¯~°∞ D g_À¯Å∞ ܡÚHõ¯ ǨïO^•`«#=Ú#∞ á⁄O^•Åx <Õ#∞
#=Ú‡`å#∞.
ÃãÃÑì O |~° ∞ 11,2001 Ö’ #∂ºÜ« ∂ ~ü H õ Ö ’x "åºáê~° ã ¨ Î O Éè Ï Å∞
‰õÄeáÈ~Ú#ѨC_»∞ "åiH˜ Uq∞ q∞QÆ∞ÅÖË^<Œ Õ ^Œ∞óY=ÚÖ’ =Ù#flѨÊ\˜H˜ "åi „Ñ≤ÜÚ« Å∞
YzÛ`«OQÍ =∞~°}O˜ Kå~°x J=QÍǨÏ# Hõey =ÙO_ç<å~°∞ : KåÖÏ=∞OkH˜ ^Œ∞ódOK«
=Åã≤# "åÔ~=~°∂ ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. ÖË^• =∞~°}Ѩ٠KèåÜ«∞Å∞ Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . ~°O„^è•Å∞
=∂„`«"Õ∞ U~°Ê_ç#q : `≥~°=x "≥∞~ÚÅ∞¡, |Å¡ ^ŒQÆæ~° ѨÓiÎ KÕÜ«∞ÖËx ã¨÷Å=Ú,
MÏm=∞OKåÅ∞ =ÙO_ç#q. ǨÏ$^ŒÜ∞« q^•~°HOõ QÍ =Ù<åfl~Ú. Ö’Ü«∞~ü =∞<£ÇϨ @ì<Õ
J<Õ „Ѩ^âÕ O◊ Ö’ [iy# *Ï˝ÑH¨ Í~°ú ‰õÄ@=ÚÖ’ KåÖÏ "å~åÅ `«~∞° "å`« Ǩ[Ô~#·
„Ѩu‰õΩ@∞OÉÏxH˜ P „Ѩ^Õâ◊=ÚÖ’x =∞\˜ì ~Ú=fi|_ç#k. ^Œ∞ódOK«∞K«∞#fl "åiH˜
`«=∞ KÕ`∞« Ö’¡ =∞\ì̃ Ѩ@∞ìHÀ=_»O `«=∞ „Ñ≤ÜÚ« Å#∞ Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ O« KÕÜ∞« _®xH˜ QÍx,
~°HOΔ̃ K«_®xH˜ QÍx ™ê^Œ$â◊ºOQÍ ÉèÏqOKå~°∞.
Hõey# #ëêìxfl „Ѩu ܡÚHõ¯~°∞ qq^èŒ s`«∞ÅÖ’ ã¨"åÅ∞ KÕ™êÎ~°∞. XˆH
‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ ‰õÄ_» H˘xfl™ê~°∞¡ XH˘¯Hõ¯i =ÓÇ¨Ï XH˘¯Hõ¯ ~°HOõ QÍ =ÙO@∞Ok. =∂
J=∞‡ =∞~°}O˜ z# H˘kÌ ~ÀAÅH© =∂ <å#fl`À áê@∞ <Õ#∞, <å ã¨ÇϨ Ÿ^ŒsÅ∞ WO\’¡
‰õÄ~°∞Ûx HÍǶ≤ „`åQÆ∞K«∂ =ÙO_ç<å=Ú. "Õ∞=Ú =∂ ‰õΩ@∞O|=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ
=∂\Ï¡_∞» ‰õΩO@∞ =∞Oz ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ QÆ_Ñç <≤ å=Ú <å#fl =∂ ã¨O`À+¨=Ú#∞ K«∂z
ÉÏ^èÑŒ _¨ ç JO`« `«fi~°OQÍ =∂=¸Å∞ ã≤u÷ H˜ ZÖÏ =KåÛ=∞x J_çy<å~°∞. J=∞‡HÀã¨O
165
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
PÜ«∞# ^Œ∞óYѨ_∞» K«∞<åfl_»x "Õ∞=Ú K«∂_»Ö^Ë • ? PÜ«∞# ÖÏQÍ "Õ∞"≥∞O^Œ∞‰õΩ P"≥∞
=∞~°}=Ú#∞ =ÚYº"≥∞ÿ#kQÍ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞ ? ''=∂=¸Å∞ ã≤÷u——H˜ ~å=_»=Ú
ÉÏQÆ∞Ѩ__» ®xH˜ =ÚYº"≥∞#ÿ "≥∞@∞ì. P ~ÀA ÉÏQÆ∞KÕ¿ã"å~°∞ fã¨∞‰õΩ#fl „â◊=∞#∞ <Õ#∞
QÆ∞iÎOKå#∞. K«∞@∞ì =Ù#fl "åiHõO>Ë "≥∞Å¡QÍ ÉÏ^èŒ#∞ `«yæOKÕ"åi „áê=ÚYº`«#∞
`≥eã≤H˘<åfl#∞. ~åO_ç `«# â’^èŒ##∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« `«fi~°QÍ `«#
L^ÀºQÆ=Ú#‰õΩ "≥àϧ_»∞. P q^è=Œ ÚQÍ "≥à§◊ _»O. XHõ J=QÍǨÏ#‰õΩ ~å=_»=Ú KåÅ∞.
KåÖÏ=∞Ok "åi ^Œ∞óY=Ú "åix Ñ≤zÛ "åix KÕã∞¨ OÎ ^Œx JO\Ï~°∞. XHõ"àÕ ◊ L^ÀºQÆ=Ú
ÖËHáõ È`Õ J^Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „Ѩu k#=Ú "åix |Ü«∞@‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKÕ â◊HΘ U^À
XHõ\ ˜ `«Ñʨ ‰õΩO_® J=ã¨~=° Ú.
D q+¨Ü«∞=Ú#∞ KåÖÏ=∞Ok XѨCHÀ~°∞. WOHÍ f„="≥∞ÿ# ^Œ∞óY=ÚÖ’
=ÙO_ç ''=∂=¸Å∞—— ''=º=ǨÏ~åÅ∞—— KÕã∞¨ HÀÖËHõ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ KÕã#≤ f~å‡<åÅ∞,
|~°∞=Ù ÉÏ^躌 `«Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«ÖHË áõ È`«∞<åfl~°∞. Ѩx KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞ JO>Ë "å~°∞
^Œ∞óY=ÚÖ’#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ<å~°x J~°=ú Ú. Jk ^Œ∞óY=Ú JO`«=∞=fi_®xH˜
„áê~°OÉè=í Ú =∂„`«"∞Õ . "å~°∞ <≥=∞‡k <≥=∞‡kQÍ Ñ¨ÙOA‰õΩ#fl `«~åfi`« "åi rq`åÅÖ’
¢H˘`«Î ^Œ#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞. ^Œ∞óY=ÚÖ’ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»=Ú ^Œ∞ódOKÕ
^•xHõO>Ë ã¨∞ÅÉè=í Ú HÍ^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
¢H㘠π Ǩϟ b~ü - QÀ@∞=~ük¤ Öˇ\· ò J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈H=õ ÚÖ’ `«# Ѩ^HŒ ˘O_Õà§◊
‰õΩ=∂~°∞_»∞ ~°HõÎ =∂iÊ_ç =Å# Z~Ú_£û "åºkè ™ÈH˜ =∞~°}˜Oz#
ã¨OQÆux *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ WÖÏ „"åã≤Ok.
<å Éè~í Öΰ ’, W`«~° JÉσ~ÚÅÖ’ <≥=∞‡k HõeyO^Œx <Õ#∞ K≥Ñʨ QÆÅ#∞.
Jk "åã¨=Î =ÚQÍ x[=Ú HÍ^Œ∞... ɡ<£ ܡÚHõ¯ =∞~°}=Ú `«~∞° "å`«
<å ã¨fiO`« Ñ≤ÅÅ¡ #∞ QÆ∂iÛ <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx, <å Éè~í #ΰ ∞ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx QÆ∞iÎOKå#∞. Hõ+Ñì̈ i¨ ã≤u÷ Ö’ ‰õÄ_» ѨxKÕÜ∞« _»O <Õ#∞
<Õ~°∞Û‰õΩ<åfl#∞. Hõhfl\˜ ^•fi~å XHõi<˘Hõ~°∞ „¿Ñq∞OK«∞HÀ"åÅx
<Õ~°∞Û‰õΩ<åfl=Ú. HÍx WѨC_≥·`Õ =∂=¸Å∞ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ ZÖÏ
ѨxKÕÜ∂« Ö’ "Õ∞=Ú <Õ~∞° ÛHÀ"åe. QÆ_Ü ç ∂« ~°=Ú L^ŒÜ∞« =Ú JÖÏ~°O
H˘_ÕÎ "Õ∞=Ú ~å„u KÕÜ∞« _®xH˜ H˘O`« Ѩx q∞ye =ÙO@∞#flk.
166
 ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
^Œ∞ódã¨∞Î#fl ‰õΩ@∞O|=Ú ^Œ∞ódOKÕ ~Ú`«~° ‰õΩ@∞O|=ÚÅ`À ã¨O|O^èŒ=Ú
ÃÑ@∞ìHÀ=_»=Ú =Å# P^Œ~°} á⁄O^Œ∞~°∞. "å~°∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. U Ѩiã≤÷`«∞Å
QÆ∞O_® "≥àϧ~À J@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ZÖÏ ã¨ÊOkOKåÖ’ J<Õ J=QÍǨÏ# ^•x
#∞O_ç =ã¨∞#Î flk. JO`Õ H͉õΩO_® P^Œ~} ° Hõ~"° ∞≥ #ÿ =∂@Å∞ á⁄O^Œ_"» ∞Õ H͉õΩO_®
W`«~∞° Å *Ïe á⁄O^Œ_"» ∞Õ HÍHõ "å\˜x uiy WK«∞Û@Ö’ QÆÅ ã¨O`«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ∞`å=Ú.
"≥∞iÖò =∞~°}=Ú `«~åfi`« KåÖÏ <≥ÅʼnõΩ J`«x ÉèÏ~°º =∞~˘Hõ ¢ãΑ `«# Éè~í #ΰ ∞
HÀÖ’Ê~Ú#O^Œ∞ =Å# P"≥∞#∞ Ѩ~å=∞i≈OK«_®xH˜ =∞~À ~å„ëêìxH˜ "≥o§Ok. D
„ѨÜ∂« }=Ú P"≥∞ ÉÏ^è#Œ ∞ u~°∞QÆ`À_»‰Ωõ O_» P"≥∞‰õΩ LѨâ=◊ ∞#O HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« @‰õΩ
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_çO^Œx ˆHu <å`À K≥Ñ≤ÊOk. "≥∞i`å#∞ QÆ∞iOz WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞
J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ K≥áêÊ#∞.
ã≤_ôfl =∂~À˚i J<Õ ^ŒOѨ`«∞Å∞ S^Œ∞"å~åÅ `«=∞ *˺+¨ì ‰õΩ=∂~°∞x
áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl~°∞ : J`«xx Éèí∂ ™ê÷Ñ≤`«O KÕã≤# =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA f„==ÚQÍ
Ç≤ÏOã≤OK«|_ç# XHõ ^Œ`Ϋ ‰õΩ=∂~°∞x "åiO\’¡H˜ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. "å~°∞ U q^è=Œ ÚQÍ
=ÙO\Ï~À#x q∞ye# "å~°∞ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. J~Ú`Õ =Ú~À˚_ç P JÉσ~Ú "åiÖ’
=Ù#fl `«=∞ ã¨fiO`« ‰õΩ=∂~°∞xÃÑ· K«∂Ѩ=Åã≤# „¿Ñ=∞#∞ |Ü«∞\˜H˜ `≥zÛO^Œx K≥ÑÙ¨ OÎ k.
„áê~°OÉèí=ÚÖ’ =∂ Láê^蕺ܫÚx _≥ÖòÊù J#∞HÀx suQÍ `«=∞ Ô~O_ÕO_»¡
‰õΩ=∂~°∞xÃÑ· „Ѩ=∂^Œ=âß`«∞ΠѨ_ç K«OÑ≤#ѨC_»∞ J`«_∞» , J`«x ÉèÏ~°º `«=∞ á⁄~°∞QÆ∞
"åi WO\˜O\˜H˜ "≥o§ `«=∞ ÉÏ^è#Œ ∞ ^Œ∞óMÏxfl ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. `«~∞° "å`« "å~°∞ P
JÉσ~Ú =G=ÚÅ∞, P@ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ `≥zÛ J^Õ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ ‰õΩ=∂~°∞x Hõey# ¿Ñ^Œ
^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ WKåÛ~°∞.
„Ѩu XHõ¯~°∞ "åi ^Œ∞óMÏxH˜ D q^è=Œ ÚQÍ LѨâ=◊ ∞#O á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° . <å‰õΩ
`≥eã≤# XHõ ^ŒOѨ`∞« Å∞ `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞x HÀÖ’Ê~Ú# `«~åfi`« H˘xfl QÆO@Å∞ „ѨÜ∂« }=Ú
KÕã≤ "åiÖÏQÍ<Õ J^Õ Ñ¨iã≤`÷ ∞« ÅÖ’ `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞x áÈQ˘@∞ìH˘x# ^ŒOѨ`∞« Å#∞
Hõeâß~°∞. (<Õ#∞ "åix ã≤‡`üû Jx Ñ≤Å∞™êÎ#∞). "å~°∞ "åix =∞^蕺ǨÏfl Éè’[#=Ú#‰õΩ
Ñ≤eKå~°∞. qKå~°=Ú U=∞O>Ë ã≤‡`üû J<Õ"å~°∞ "åi ‰õΩ=∂Ô~Î =∞~°}O˜ K«∞@ =Å#
á⁄Ok# ÉÏ^è`Œ À Ug∞ KÕÜ∞« ÖËx xã¨ûǨÜ«∞ã≤u÷ Ö’ #∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ "åi PǨfi<åxfl
167
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
"å~°∞ =∞xflOK«Ö^Ë ∞Œ - P Ѩiã≤u÷ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~åÖˉΩõ <åfl~°∞. Z^Œ∞\˜"åi #+¨=ì Ú
=∞#=Ú "≥∂Ü«∞ÖË#O`«QÍ =ÙO@∞Ok. "å~°∞ "åix PǨfixOKÕ "åix ‰õÄ_»
Q“~°qOK«ÖxË ã≤u÷ Ö’ #∞<åfl~°∞. "å~°∞ PǨfi<åxfl =∞xflOK«Ö^Ë ∞Œ .
`«=∞ „Ñ≤Ü«ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ìH˘x XHõ =ºH˜Î ã≤‡`üû ÖÏO\˜ ^ŒOѨ`«∞Å#∞
™êfi~°Ñú ~¨ ∞° Å∞QÍ z„fHõi™êÎ_∞» . Jk ǨÏ$^ŒÜ∞« O ÖËx"å~°∞ KÕ¿ãk. f„==ÚQÍ QÍÜ«∞Ѩ_#ç
"å~°∞ W`«~∞° Å *Ïe ^ŒÜ∞« #∞ H˘xfl™ê~°∞¡ ã‘fiHõiOK«Ö~Ë ∞° . =∞iO`«‰Ωõ "åˆ~ Pâ◊Û~°º
suQÍ HÀÅ∞‰õΩO\Ï~°∞. f~°∞Ê f~°Û_»O =∞# Ѩx HÍ^Œ∞.
D q^è=Œ ÚQÍ KåÖÏ L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ `«fi~° `«fi~°QÍ K≥Ñʨ =K«∞Û#∞. ÃãÃÑOì |~°∞
11, 2001. QÆ∂iÛ Zeãπ (™êfiyÖòû) #∂ºÜ«∂~ü¯ "å+≤OQ∑@<£ÅÖ’ =Ù#fl |Ç≤Ï~°OQÆ
=º`庙êÅ∞ q∞eÜ«∞<£Å∞ H˘kÌ „Ѩ[Å∞ ^Õâ=◊ Ú#∞ ^•\˜ áÈÜ«∂~°∞. D „áêO`«=ÚʼnõΩ
^Œ∂~°=ÚQÍ #∞#fl =º‰õΩÅÎ ∞ ‰õÄ_® =∞~°}O˜ z# "åiHÀã¨O ^Œ∞ódOKå~°∞. #∂ºÜ«∂~ü¯
>ˇÿ"£∞û J<Õ "å~åΠѨ„uHõÖ’ P"≥∞ ''"Õ∞=∞O^Œ~°=Ú „áêi÷OKå=Ú—— Jx „"åã≤Ok.
''"Õ∞=Ú „ѨÖÏÑ≤OKå=Ú. =∞~°}O˜ z# "åi ¿Ñ~°∞¡ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. ~°HqÎõ ∞zÛ# "åix,
_»|∞ƒ#∞ ѨOÑ≤# ã¨fiK«ÛOù ^Œ ã¨Oã¨Å÷ #∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. ¢H˘`«Î =º‰õΩÅÎ „â◊=∞ =∂
ã¨fiO`« „â◊=∞Ö’ ÉèÏQÆ"∞≥ Oÿ k. ''J~Ú<å "Õ∞=Ú WOHÍ #+¨=ì ÚÖ’ =Ù<åfl=Ú Jx P"≥∞
QÆ∞iÎOzOk.—— D ÉÏ^èŒ Z@¡áÈ`«∞Ok ? nx<≥\Ï¡ x"åi™êÎ~∞° ? U^≥#· XHõ ["å|∞
W=fi=ÅÜ«Ú#O>Ë Jk Q“~°qOK«^yŒ #k HÍ^Œx, J==∂xOKÕkQÍ =ÙO^Œx Jx
ÉèÏqOKå=Ú.
Wk „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ k. XHõ"Ñ·≥ Ù¨ `«yOæ K«_=» Ú J<Õ ^•x ã¨O|O^è=Œ Ú ÖˉΩõ O_®
"åºMϺxOz#@∞¡ =ÙO@∞Ok. =∞iܡÚHõ "≥·Ñ¨Ù P^ŒiOK«=Åã≤# =ºH˜Îx WOHÍ
ѨÙiQ˘eÊ#@∞¡ =ÙO@∞Ok. tâ◊√=Ù#∞ HÀÖ’Ê~Ú# `«ex¡ Z=Ô~<· å ^Õ=Ù_»∞ =∞iܡÚHõ
^Õ=^Œ∂`«#∞ =ÙOK«=Åã≤ =Ù#flk Jx K≥ÑÊ≤ #ѨC_»∞ P"≥∞ U q^è=Œ ÚQÍ ã¨ÊOkã¨∞OÎ k.
^Œ∞ódOKÕ"å~°∞ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@QÍ "åi Éè∞í [=ÚÅ K«∞@∞ì KÕ`∞« Å∞OKåÅx "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@
HÀ~°`å~°∞. `«~∞° "å`« U_»Û_®xH˜ J#∞=∞ux HÀ~°∞`å~°∞.
<å‰õΩ <≥Å"≥·# "å~˘Hõ~°∞ P"≥∞ `«e¡ K«xáÈ~Ú#ѨC_»∞ =∂ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å
ܡÚ^Œ‰Ì Ωõ U_»∞Û‰õΩO@∂ "≥o§ `«# J=ã¨~`° #« ∞ "≥à„¡◊ QÆHͯ#x K≥ÑÊ≤ Ok. "å~°∞ J^Õ
168
 ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
ѨxQÍ Z‰õΩ¯= ¿ãѨ٠q<åfl~°∞. z=~°QÍ =∂ <å#flQÍ~°∞ <≥=∞‡kQÍ ''<Õ#∞ J~°=÷ Ú
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞——. J<åfl~°∞. JO`Õ, P =∂@Å∞ q∞QÆ`å =º‰õΩÅÎ O`å WzÛ# P^Œ~} ° á¶È<£ KÕã≤ =O^Œ#=ÚÅ∞ K≥áêÊÅ#∞‰õΩ<åfl=Ú. D ™êi á¶È<£Ö’
HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ JxÑ≤Oz#q.
eO_® ‰õΩ=∂~°∞_»∞ =∂^ä∂Œ º Hͺ#û~°∞`À =∞~°}O˜ KÕ@ѨC_»∞ ÃÇÏ„h #∂º"≥<£
„"åã≤# ѨÙãÎ̈H=õ Ú#∞ K«kqOk. ^•xÖ’ D q^è=Œ ÚQÍ „"åÜ«∞|_çOk. ''„â◊^ÌŒ K«∂¿Ñ
XHõ =∞ø#O „â◊^úŒ Hõ#|~°KÕ KåÖÏ =∂@ÅHõO>Ë Z‰õΩ¯= Ö’`«∞QÍ QÆ∞~°∞OÎ \Ï~Ú.—— :
Jk XHõ ã¨Ow`«OÖÏ Hõ#|_çOk. QÆ_z» # "Õãq¨ ÖÏQÍ<Õ P"≥∞ Éè~í ΰ „ÉÏ_£ q∞ã‘ì
|~åflÖò J#∞ "åi`À KåÖÏ ~ÀAÅ∞ QÆ_Ñç O≤ k. "å~°∞ U„Ñ≤Öò 1999 Ö’ H˘ÅOa<£
ÃÇÏ· 㨥¯Å∞Ö’ [iy# ~°HáÎõ ê`«=ÚÖ’ `«=∞ ‰õΩ=∂Ô~Î J~Ú# Hͺã≤x HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
q∞ã‘`ì À QÆ_Ñç #≤ ã¨=∞Ü«∂xfl eO_® *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ P"≥∞#∞ F^•~°∞Û`«∂
á⁄Ok# JÅã¨@#∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ KÕã∞¨ ‰õΩ#flk. P"≥∞ rq`«=Ú Z@∞áÈ`«∞#fl^À P"≥∞‰õΩ
Pâ◊Û~°º"Õ∞ã≤Ok. ''=∂ =∞^躌 Ö’ KåÖÏ =∞ø#O =ÙO_Õk. H˘xfl™ê~°∞¡ Jk J=ã¨~=° ∞x
`«ÅOKÕ^•xfl. =∞iH˘xfl ™ê~°∞¡ P"≥∞ <å =Å# qã¨∞QÆ∞ K≥Ok#^Œx ÉÏ^èÑŒ _¨ ^Õ •xfl——.
Jx *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕã∞¨ ‰õΩ#flk. WѨC_»~Ú`Õ q∞ã‘ì =∂\Ï¡_Ö» HË áõ È`«∞#flk Jx eO_®‰õΩ
J~°÷"≥∞ÿOk. ''ÉÏQÆ∞KÕÜ«∞_®xH˜ =∂@Å∞ ѨxH˜~å=Ù. =∞ø#"Õ∞ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k.
HÍ=Åã≤#k. Jk ÉÏQÆ∞ KÕã∞¨ OÎ k——. Jx K≥ÑÓ¨ Î D q^è=Œ ÚQÍ JO@∞Ok.
XHõ ã¨O=`«û~°"∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« =∂^ä∂Œ ºãπ ܡÚHõ¯ z=i <≥ÅÅÖ’ q∞ã‘ì <å
QÆ∞iOz PÖ’zã¨∞Î#fl^Œx `≥eã≤Ok. P"≥∞ `«##∞ `å#∞ ÉÏ^èŒÑ¨~°K«∞‰õΩO@∞O^Œx
`≥eã≤Ok. P"≥∞ `«##∞ `å#∞ ÉÏ^èŒÑ¨~°K«∞‰õΩO@∞O^Œx `≥eã≤Ok. P"≥∞HÀã¨O <å
HÀã¨O ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O^Œx `≥eã≤Ok. P"≥∞‰õΩ <å‰õΩ =∞^躌 Ö’ U =∂@Å∞ ÖË=Ù. =∂
=∞ø#=ÚÖ’<Õ P"≥∞‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ =Ù<åfl#∞. H˘xfl™ê~°∞¡ P"≥∞`À =∂\Ï¡_®Åx á¶È<£
fã¨∞‰õΩ<åfl#∞ HÍx =∂\Ï¡_Ö» HË áõ ÈÜ«∂#∞. K≥Ñʨ _®xH˜ Ug∞ ã¨OQÆ`∞« Å∞ ÖË=Ù. XHõ"àÕ ◊
<Õ#∞ P"≥∞#∞ K«∂¿ãÎ P"≥∞ Hõà§◊ Ö’ hà◊√§O\Ï~Ú `«Ñʨ =∂@Å∞O_»=Ù.
=∂^äŒ∂º =∞~°}˜Oz# =¸_»∞ "å~°=ÚÅ `«~åfi`« „ÉÏÜÕ∞ q∞ã‘ì
JO^Œ"∞≥ #ÿ ѨÙ=ÙfiÅ QÆ∞uÎx ''"Õ∞=Ú g∞ HÀã¨O „áêi÷ã∞¨ <Î åfl=Ú—— Jx
„"åã≤# HÍ~°∞#¤ ∞ ѨOÑ≤OKå~°∞. J@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ѨÙ=ÙfiÅ "å\˜x
169
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
Ñ≤ez P q^è=Œ ÚQÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕ~ÚOK«_=» Ú ZO`«H+õ =ì̈ Ú. P"≥∞‰õΩ
=∂\Ï¡__» =» Ú =Å# <Õ#∞ ÉÏÔQ`· å#x `«ÅOKå#∞.
P"≥∞‰õΩ á¶È<£ KÕã≤ P"≥∞ ã¨fi~åxfl ^èfiŒ xx QÆ∞iÎOKå#∞. Hõ#∞Hõ <Õ#∞
''<Õ#∞ eO_®#∞ =∂\Ï¡_»∞K«∞<åfl#∞. Ç≤Ïq∞ã‘ì ѨÙ=ÙfiÅ QÆ∞uÎ HÀã¨O
=O^Œ#=ÚÅ∞ <Õ#∞ x#∞fl „¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl#∞——. Jx K≥áêÊ#∞. P `«~∞° "å`«
<Õ#∞ QÆ\ Qì˜ Í U_ÕÛâß#∞. P"≥∞Ö’ ÉÏ^èŒ - <åÖ’ ÉÏ^èŒ - K≥Ñʨ _®xH˜
WOˆH=ÚOk ? <Õ#∞ ^Œ∞óY=Ú`À á¶È<£ ÃÑ>Ëâì ß#∞.
=∂^ä∂Œ º =∞~°}O˜ K«∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞~ÀA eO_® KåÖÏ¿ãѨ٠J`«x`À QÆ_Ñç O≤ k. `«#
¿ãflÇ≤Ï`«∞~åe`À ‰õÄ_® =∂^ä∂Œ º ^ŒQ~æÆ ° =∞ø#OQÍ ‰õÄ~˘Ûx =Ù#flk. H˘xfl ~ÀAÖˇ#·
`«~∞° "å`« J^Õ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ =∞iܡÚHõ ¢ã`Α À JHõ¯_çH˜ =zÛOk. P =ÚQÆ∞~æ ∞° HõO_»¡
"≥O@ h~°∞ HÍ~°∞`«∂ K≥OѨÃÑ·H˜ =ã¨∞Î#fl KÕ`«∞ÖˇuΠѨ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. ''XHõi ÉÏ^èŒ#∞
XHõ~∞° `≥eã≤H˘x =∞ø#=Ú#∞ =Ç≤ÏOK«_=» Ú Hõ#fl „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ q Uq∞Ü«Ú ÖË=Ù. Jk
QÍ_è»"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞#∞ Hõ#Ѩ~°K«_»"Õ∞.—— Jx eO_® J#flk. ™ê=∂#º=ÚQÍ K≥¿ÑÊ
q+¨Ü∞« =∞Å∞ ã¨Ç¨ Ü«∞Hõ~O° QÍ =ÙO_»_=» Ú J~°∞^Œ∞. „Ѩu XHõ¯ix ^Œ∞óY=Ú ã¨∞~°H`Δ˜ =« ÚQÍ
=ÙO_»=ÅÜ«Ú#O>Ë XHõ q+¨Ü∞« =Ú J=ã¨~=° Ú : Jk JO`« `«fi~°QÍ ^•\˜áÈÜÕ∞
q+¨Ü«∞=Ú HÍ^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘#=ÅÜ«Ú#∞. ^Œ∞óY=Ú KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞=Ú, ã¨÷Å=Ú
fã¨∞H˘O@∞#flk. h=Ù „¿Ñq∞Oz# XHõix HÀÖ’Ê=_»=Ú „uÑ≤Ê "ÕÜ∞« |_»x =∂~°∞Ê#∞
„Ѩܫ∂ã¨#∞ `≥e¿Ñ ã¨=∞Ü«∞=Ú h`À áÈ~å_»∞K«∞#fl ÉèÏ"À„^ÕHõ=ÚÅ#∞ ¢Hõ=∞Ѩ~°KÕ
„Ѩ^Õâ◊=Ú.
XHõ =∞~°}O `«~∞° "å`« "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀAÅÖ’ Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ |Å=Ú#∞ H˘O^Œ~∞°
á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. HÍx g~°∞ ‰õÄ_» "åi #ëêìxfl PÖ’zOz ѨÓiÎQÍ „ѨÉÏè q`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
H˘O`«=∞Ok ã¨~∞° HÌ ˘#∞@‰õΩ ã¨=∞Ü«∞=Ú J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ Z\Ï¡ ? <å‰õΩ `≥eã≤# XHõ
#Å∞ɡ· J~Ú^Œ∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ =ºH˜Î D ã¨O=`«û~°=ÚÅ =~°‰õΩ `«# `«O„_ç
Ѩkã¨O=`«û~°=ÚÅ ¢H`˜ =« Ú ZÖÏ =∞~°}O˜ Kå_À |Ç≤Ï~°OQÆ=ÚQÆ =∂\Ï¡_Ö» HË áõ ÈÜÕ∞k.
<å ÉèÏ~°º ܡÚHõ¯ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ `«# XHõ¯QÍ<˘Hõ¯ ‰õΩ=∂Ô~#Î ∞ HõáêÖÏxH˜ ã¨O|OkèOz#
170
 ^Œ∞óY=Ú - qKå~°=Ú
J<ÕHõ ~ÀQÆ=ÚÅ KÕ`« =∞~°}O˜ z#k. WѨÊ\˜H˜ W~°"·≥ ã¨O=`«û~°=ÚÖˇ#· #∞ JѨC_»ÑC¨ _»∞
U_»∞㨥<Î Õ =ÙOk. `«fi~°QÍ HÀÅ∞HÀ"åÅ J<Õ Ñ¨iã≤u÷ =∞~˘Hõ^•xH˜ ^•ifã¨∞OÎ k. Jk
ZѨC_»∞ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞ =ÙO_»@O HÍ=K«∞Û. HÍÅ=Ú ÉÏQÆ∞ KÕã∞¨ #Î flk J#flk ''™ê=∂#º
*Ï˝#=Ú—— J~Ú<å Jk „Ѩu ܡÚHõ¯i q+¨Ü∞« =ÚÖ’ ã¨`º« =Ú HÍ^Œ∞. H˘O^ŒiÖ’
HÍÅ=Ú`À áê@∞ "åi ^Œ∞óY=Ú ÉÏ^èŒ ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. 19. ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú
1955 FHõÇ¡ ¨ =∂ #QÆ~=° ÚÖ’ [iy# ÉÏO|∞ ÉÏ¡ã∞¨ Öì ’ `«# W~°"·≥ =¸_»∞
ã¨OIIÅ ‰õΩ=∂Ô~#Î ∞ F_£ HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. „ѨMϺuQÍOz# ''ã¨=∂ÑÎ̈=Ú—— J<Õ ã¨¥K«##∞
QÆ∞iOz D q^è=Œ ÚQÍ K≥áêÎ_∞» : ''P =∂@#∞ <Õ#∞ ã¨ÇÏ≤ OK«Ö#Ë ∞ ^•xfl qx qx
JÅã≤áÈÜ«∂#∞. "≥Ú^Œ\ ˜™êi Z=~À ##∞fl J_çy#ѨC_»∞ ã¨=∂ѨÎ=Ú#flk Ee
ܡÚHõ¯ Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ "« ∞Õ Jx J<åfl#∞. JѨÊ\˜H˜ XHõ¯~À*Ë QÆ_zç Ok <Õ#∞ WOHÍ #~°HOõ Ö’
=Ù#fl@∞ìQÍ<Õ =Ù#flk. U^À XHõÖÏQÆ <Õ#∞ rqã¨∞Î<åfl#∞. WOHÍ ã¨=∂ѨÎ=Ú#flk *ÁǨÏ<≥flã¨∞ „ÉÏǨÏ=Ú ÜˇÚHõ¯ qÖÏѨw`«=Ú 1867 Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ
ZÖÏQÆ∞O@∞Ok ? <å ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ XHõ ÉèÏQÆ=Ú "≥o§áÈ~ÚOk. áê_ç<å~°∞. „Ѩ[ÅO`å Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. ã¨Ow`«=ÚÖ’ =∞~°}O˜ z# "åi HÀã¨=Ú
JÖˇHû˜ <£ J<Õ ¢ãΑ ܡÚHõ¯ ™È^Œ~∞° _»∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ H˘x =Ù<åfl_»∞. Jk [iy# =∂=¸Å∞ „áê~°#÷ Å∞ =ÙOK«_®xH˜ |^Œ∞Å∞ „"åã≤# =ºH˜Î ÖËY<åÅÖ’ #∞O_ç P^Œ~} ° #∞
30 ã¨OIIʼnõΩ ‰õÄ_® P"≥∞ ^•xfl QÆ∞iOz ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞#flk. ''P ÉÏ^èŒ WOHÍ =Ù#flk. xsHí}
Δ #∞ „"åâß_»∞.
^•xfl U q^è=Œ ÚQÍ Éèií OKå<À Pâ◊Û~°º=∞xÑ≤ã∞¨ OÎ k. Jk U^À <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ O^• ÖËHõ WѨC_»∞ g∞‰õΩ qKå~°=Ú#flk† J~Ú<å <Õ#∞ x#∞fl K«∂™êÎ#∞.
KÕãO≤ ^•——. H˘xfl ™ê~°∞¡ ÉÏǨϺ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ~°∂ѨHÅõ Ê#Å∞ P^Œ~} ° "åHõº=ÚÅ∞
ÖË^• „áÈ`åûǨÅ∞ ã¨O`À+¨q∞KÕÛ *Ï˝ÑH¨ =õ ÚÅ∞ XHõ=ºHÎ̃ á⁄O^Œ∞K«∞#fl JѨ~å^èÉŒ Ïè "åxfl g∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú P#Okã¨∞#Î flk. =∞iÜ«Ú g∞ P#O^Œ=Ú g∞ #∞O_ç
fã≤"ÕÜ«∞ÖË=Ù. U =ºHÎ̃ ‰õÄ_» fã¨∞H˘x áÈÖË_∞» .
㨥Hí;OQÍ K≥áêÊÅO>Ë ^Œ∞óY=Ú J<Õ á⁄_»∞Ѩ٠Hõ^‰Œä Ωõ ''ã¨=∂^è•#O—— ÖË^∞Œ . XHõx `«e¡ J`«xx P^ŒiOK«∞#@∞¡ <Õ#∞ x#∞fl P^Œi™êÎ#∞.
J~Ú`Õ ã¨=∂[=Ú =∞iÜ«Ú ^Œ∞óY=Ú J~Ú# Pj~åfi^Œ=ÚÅ∞ J#∞Éèqí Oz# "åi <Õ#∞ „ѨÜ∂« ã¨Ñ_¨ ®¤#∞. „â◊=∞Ѩ_®¤#∞ HÍx q„âßOu ^˘iH˜Ok.
J=QÍǨÏ# ^Œ∞óY=Ú#‰õΩ ã¨=∂^è•#q∞Ü«∞º=K«∞Û. HÍx XO@iÜ≥ÿ∞# XHõ=ºH˜Î
|ÅÇ‘Ï#∞_çQÍ =ÙO_»=K«∞Û#∞. HÍx ÉèÏ~°"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`«Å#∞ "≥∂Ü«∞QÆÅ_»∞. ÖË^• JÖψQ h=Ù ‰õÄ_® q„âßOu á⁄O^Œ∞`å=Ù.
^Œ∞óY=Ú#∞ ѨOK«∞H˘#flѨC_»∞ Jk `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok. HõàÏ`«‡HõOQÍ K≥áêÊÅO>Ë WÖÏO\˜ áê@Å∞ áê`« rq`åʼnõΩ ¢H˘`«Î =ÓÑ≤iáÈ¿ã
Ü«∞^ä•~°=÷ ÚQÍ ^Œ∞ódOKÕ"å~°∞ P^Œ~} ° #∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. Z@∞Å#QÍ ^Õ=Ù_»∞ „ÉÏǨχ=Ú ÜˇÚHõ¯ `«ÖÏO`«∞ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. J~Ú`Õ ^•xÖ’ QÆ∞iÎOK«^yŒ # =∞iܡÚHõ
HõëêìÅ#∞O_ç, ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç =∞#Å#∞ HÍáê_ç P„â◊Ü∞« q∞™êÎ_∞» . Jk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flѨC_»∞ HÀ}=Ú =ÙOk. 2 ã¨IIÅ ¢H`˜ =« Ú J`«x `«e¡ =∞~°}O˜ z#k. PÜ«∞#‰õΩ Hõey# ^Œ∞ó
^Œ∞ódOKÕ "åiH˜ PÜ«∞# ã¨g∞Ѩ=ÚQÍ =Ù<åfl#x "åQÍÌ#=Ú á⁄Ok# "åiH˜ P^Œ~} ° Y=Ú#∞ x"åiOK«_®xH˜ ¢H˘`«Î ã¨$[<å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ q^è•<åxfl Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. Jk ^Œ∞ó
Åaèã¨∞ÎOk. H©~°Î# 4:34 Ö’ D q^èŒ=ÚQÍ „"åÜ«∞|_ç=Ù#flk. ''qiy #ey# MÏxH˜ LѨâ=◊ ∞#O HõeyOKÕ H˘Å|^ŒOÌ QÍ =Ù#flk.
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú Hõey# "åiH˜ ܡμǨϟ"å Pã¨#∞fl_»∞. #ey# =∞#ã¨∞û QÆey# "åix
PÜ«∞# ~°HOΔ̃ K«∞#∞.—— ~Ô O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ ¢H`˜ =« Ú <å `«e¡ ^ŒO„_»∞e^Œ~Ì #° ∂ HÀÖ’ÊÜ«∂#∞. J~Ú<å
171 172
 ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú
WѨÊ\˜H˜ P ÉÏ^è#Œ ∞ Éèií 㨥<Î Õ =Ù<åfl#∞. <å HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k „ÉÏǨÏ=Ú `«# `«ÖÏO`«∞Å
=Å# `«# `«ex¡ HÀÖ’Ê~Ú# ÉÏ^è#Œ ∞ ''[~ÚOKå_Õ"∂≥ —— KåÖÏ=~°‰Ωõ J`«_∞» UO_»¡
`«~°|_ç ^Œ∞ódOKå_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ J`«x qÖÏѨ (H©~°Î#) w`«=Ú =∞iOK«ÖËx
"åã¨"Î åxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÍ ã¨=∂Ѩ=Î Ú J<Õk ÖË^∞Œ . ^Œ∞óY=Ú J#∞#k
Hõi#î "≥∞#ÿ n~°H… ÍÅ=Ú =ÙO_Õ "åã¨=Î =Ú. z=~°‰Ωõ qKå~°=Ú `˘ÅyáÈ~Ú xsHí}
~å"åe. J^Õ Q˘Ñ¨Ê "åã¨=Î =Ú.
Jxfl ã¨O㨯 $`«∞ÅÖ’ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, ¢ãÅΑ ∞ P^Œ~} ° ^è~·≥ º° =Ú =∞~°}"Õ∞ JOu=∞=Ú
HÍ^Œ∞ J<Õ qâßfiã¨=ÚÖ’ á⁄O^Œ∞`å~°∞. Jk =∞Oz rq`«O =ÚO^Œ∞Ok. J<Õ ^•x`À
=ã¨∞OÎ k. `«~∞° "åu rq`«O U q^è=Œ ÚQÍ =ã¨∞OÎ k ? Jk U PHÍ~°=ÚÖ’ =ÙO@∞Ok
J<Õ „Ѩâfl◊ Å∞ â◊`åÉÏÌÅ #∞O_ç =∂#=ÙÅÖ’ JÅ∞=Ú‰õΩ<åfl~Ú : g\˜ ã¨=∂^è•#=ÚÅ`À
ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ =∞iܡÚHõ ѨÙãÎ̈H=õ Ú#∞ „"åÜ«∞=K«∞Û#∞.
™ê=∂#º=ÚQÍ =∂\Ï¡_`ç Õ „ѨÑO¨ K«=ÚÖ’x Q˘Ñ¨Ê =∞`åÅxfl =∞# â◊s~åÅxfl
¢‰õΩo§áÈ~Ú Éèí∂q∞Ö’xH˜ áÈ`åÜ«∞x =∞# P`«‡Å∞ "Õ~˘Hõ „áêO`åxH˜ q_»∞^ŒÅ
á⁄O^Œ∞`å~Ú ÖË^• "å\˜ =¸Å=Ú ^ŒQÆæ~°ˆH uiy "≥à◊√§`åÜ«∞x ÖË^• "Õ~˘Hõ
PHÍ~°=Ú#∞ á⁄O^Œ_®xH˜ "≥ÖÏÎÜ∞« x - XѨC‰õΩO\Ï~Ú. ~°K~« Ú`« HÍ¡~Ô <£û É∫=∂<Õ
D q^èOŒ QÍ „"å™êÎ~∞° : Ѩ^•~°=÷ Ú HÍx =∞# =∞#ã¨∞û Hõ$+≤OzáÈ^Œ∞. HÍx J#O`«"∞≥ #ÿ
Pf‡Ü«∞ JѨÊyO`«Å‰õΩ Ö’<Ò`«∞Ok. ¢‰Ωõ o§ áÈÜÕ∞ =∞# â◊s~°=Ú Éè∂í „QÆÇϨ =ÚÖ’
Hõeã≤áÈ~Ú#@∞¡QÍ =∞# =∂#ã≤H,õ P^蕺u‡Hõ ÉèÏ"åÅ∞ =¸Å"≥∞#ÿ Jxfl `≥eã≤#
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ LxH˜ Hõey =Ù#fl ^•xÖ’xH˜ ~°∂áêO`«~=° Ú K≥O^Œ∞`å~Ú.
W^Õ q+¨Ü∞« =Ú#∞ "Õ~ˆ Ѩ^*Œ ÏÅ=Ú`À =∂ `å`«QÍ~°∞ ~°K~« Ú`« Z=~ü Ǩ~°∞¤
P~åflÖò¤ WÖÏ K≥áêÎ_»∞. =∞# â◊s~°=Ú, ~°HõÎ=Ú, Z=ÚHõÅ∞, x["≥∞ÿ#, f„="≥∞ÿ#,
"åã¨=Î "≥∞#ÿ , *Ï˝#=ÚÖ’ ÖË=Ù. Jq HíÜΔ ∞« "≥∞#ÿ q QÆ#∞Hõ =∞~°}O˜ K«∞#∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’
=∞# LxH˜H˜ "åãÎ̈= Ñ‘~"°î ∞≥ #ÿ P`«‡ HíÜ Δ ∞« `« #∞Oz JHíÜ Δ ∞« `«Ö’xH˜ "≥à√◊ §K«∞#flk.
Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ ã¨=∞Ü«∞=Ú #∞O_ç JѨiq∞`«"∞≥ #ÿ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’xH˜ "≥Å∞ÎOk. Jk
^ÕÇϨ =ÚÖ’ #∞O_ç uiy âßfiã≤Oz# ÖË^• TÑ≤i =Ók# x~å‡}‰õΩ_≥#· ^Õ=Ùx ܡÚ^Œ‰Ì Ωõ
"≥à√◊ §K«∞#flk. JO^Œ∞=Å#<Õ =∂#=Ùx P`«‡ ^Õ=Ùx H˘~°‰Ωõ x`«º=Ú Ptã¨∞#Î flk.
173
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
=∞#=Ú =∞~°}O˜ K«_®xH˜ |^Œ∞Å∞ ''x`«º`«fi=ÚÖ’xH˜ Ñ≤Å∞=|_»∞`å=Ú—— PÜ«∞#`À
SHõº=Ú KÕÜ∞« |_»∞`å=Ú.
¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞ Jx Ñ≤Å∞=|_Õ =∞#‰õΩ J@∞=O\˜ Éèíq+¨º`«∞Î ÜÕ∞ã¨∞ ܡÚHõ¯
ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú ÖˉõΩO_® ™ê^茺Ѩ_»^Œ∞. ''=∞#∞+¨º ‰õΩ=∂~°∞_»∞—— =∞iÜ«Ú ~åAQÍ
Δ ^•x "≥Å K≥eO¡ Kå_»∞ - J^Õ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ ¢‰Äõ ~°OQÍ ~Àg∞Ü«ÚÅ ¢‰Äõ ~°"∞≥ #ÿ ã≤Å∞=‰õΩ
JѨÊyOK«|_»_O» PÜ«∞# =∞~°}O UHÍO`«OQÍ Kåi„`å`«‡Hõ ã¨OѶ∞¨ @# HÍ^Œ∞ HÍx
(`«#‰õΩ `å<Õ ã¨¥K«#QÍ K≥Ñ≤Ê# =∂@ ''##∞fl "≥O|_çOK«∞_ç——). =∞#=∂Ü«∞#`À
‰õÄ_» x`«ºrq`«=ÚÖ’ áêÅ∞á⁄O^•ÅO>Ë `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖËx D ^•fi~°=Ú QÆ∞O_®<Õ
„Ѩ"ÕtOKåe. ''`«# „áê}=Ú#∞ ~°H˜ΔOK«∞H˘#HÀ~°∞"å_»∞. ^•xx áÈQ˘@∞ìH˘#∞#∞.
HÍx <å xq∞`«=Î Ú `«# „áê}=Ú#∞ áÈQ˘@∞ìH˘#∞"å_»∞ ^•xx ^ŒH¯˜ OK«∞H˘#∞#∞.——
=∞# =∂~°=æ ÚÅ∞ ¢Hã© ∞¨ #Î ∞ Hõ#∞Q˘<åÅO>Ë =∞~°}ÉèÜ í ∞« =Ú J=QÍǨÏ# J=_»"∞Õ
QÍHõ Jk ™ê=∂#º=Ú Jx `≥eÜ«∂e. PÜ«∞# `å<Õ ÉÏ^è`Œ À ''<å `«O„_ç ! #<≥flO^Œ∞‰õΩ
K≥~Úº q_çzu=x—— Hˆ Hõ "Õâß_»∞ =∞iÜ«Ú ''<å #∞O_ç D y<≥fl#∞ `˘ÅyOK«∞=Ú——
Jx „áê^èÜ Õ ∞« Ѩ_®¤_∞» . <Õ#∞ <å `«O„_ç ^•fi~å ã≤Å∞= Hõ^#Œä =Ú qx#ѨC_»∞ P
¢‰Äõ ~°`åfixfl <Õ#∞ Éèií OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞. <åÖ’x „Ѩu J}∞=Ù u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕãO≤ k.
â◊√Éèí â◊√¢H"õ å~°O ¢‰Äõ ~°`fi« =Ú ÖˉΩõ O_® ѨÙ#~°∞`å÷# ѨO_»∞QÆ ZO^Œ∞‰õΩ ã¨OÉèqí OK«^∞Œ ?
KåÖÏ ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ <Õ#∞ JOwHõiOK«QÆÅ ã¨=∂^è•#=Ú#∞ Hõ#∞Q˘<åfl#∞ :
K«eHÍÅO ÖˉõΩO_® =ã¨O`«HÍÅ=Ú ÖË#@∞¡ - 㨥~Àº^ŒÜ«∞ =∞Ç≤Ï=∞ pHõ\ ˜x
áê~°„^˘ÅHõáÈ`Õ ^•xH˜ QÆ∞iÎOѨ٠ÖË#@∞¡ - ¢H˘`«Î rq`åxH˜ =ÚO^Œ∞ ÉÏ^èHŒ ~õ "° ∞≥ #ÿ
„â◊=∞ rq`«O =ÙO_®e. D ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ ^•fi~å ¢H=õ ∞¢H=õ ∞=ÚQÍ <åÖ’x
=∞~°} ÉèÜ í ∂« xfl [~ÚOKå#∞.
ã¨=∂kè `«~∞° "å`« rq`åxfl #=∞‡x"å~°∞ P q+¨Ü∞« =Ú#∞ P„Ѩã∞¨ `Î =« ÚQÍ
ÉèÏqOz Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ =i‚OK«Ö^Ë ∞Œ . #=∞‡ÖËx xsHí} Δ Å`À, =ÓǨÏÅ`À =ÙO\Ï~°x
J~°=÷ Ú JQÆ∞K«∞#flk. J~Ú`Õ Ñ¨Ù#~°∞`å÷#=ÚÖ’ #=∞‡Hõ=Ú#fl =∞~°}㘠∞¨ #Î fl XHõ =ºHÎ̃H˜
Wk XHõ P@OHõ=Ú HÍ^Œ∞. Wk ^è~·≥ åºxH˜, |Å=Ú#‰õΩ =¸Å=Ú. ZO`« "åã¨=Î =∞O>Ë
Wk J`«xH˜ âßs~°HOõ QÍ ã¨iKÕã∞¨ OÎ k ‰õÄ_®. H˘xfl™ê~°∞¡ Wk z~°∞#=Ùfi #qfi#O`«
174
 ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú
ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ k. H˘xfl ™ê~°∞¡ TÇ≤ÏOK«x â◊HÎ̃ ܡÚHõ¯ q™ÈÊù@#=Ú ÖË^• K«Å#=Ú.
=∂@Å∞ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í ~°ÑÊ≤ OKÕ¿ã â◊H.Θ =∞~°}O˜ K«áÈ`«∞#fl =ºH˜Î x`«º`«fiO ܡÚHõ¯ „áê~°OÉèí
„áêO`«=ÚÖ’ =Ù<åfl_»∞. WÖÏO\˜ Hí} Δ =ÚÅ∞ P`«‡ ܡÚHõ¯ âßâ◊fi`«`fi« =Ú#∞ 㨥z™êÎ~Ú
- Hõ$+≤OzáÈ~Ú#, ¢‰Ωõ o§áÈ~Ú# â◊s~°=Ú ‰õÄ_® JO^ŒOQÍ =ÙO@∞Ok. qeÜ«∞O
ÉÏ¡H± J<Õ Hõq Ѩ~Ö° ’Hõ=Ú, #~°H=õ Ú, ã¨=∞Ü«∞=Ú, x`«º`«fi=Ú J<Õ JOâßÅ KÕ`«
rq`«=∞O`å K≥~Ñ° @¨ |ì _ç<å_»∞. J`«xH˜ =∞~°}O˜ K«_=» ∞#flk ''XHõ QÆk #∞O_ç =∞iܡÚHõ
QÆkÖ’xH˜ „Ѩ"tÕ OK«∞@ HõO>Ë Q˘Ñ¨Êk HÍ^Œx K≥áêÎ_∞» . D xâ◊ÛÜ«∞`« PÜ«∞# z=i
QÆO@Å =~°‰Ωõ xez=ÙO^Œx PÜ«∞# ÉèÏ~°º K≥ÑC¨ K«∞#flk. P z=i ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞
PÜ«∞# =∞OK«=ÚÖ’ Ѩ~∞° O_ç |ÅÇ‘Ï#OQÍ =Ù<åfl ã¨O`À+¨OQÍ =ÙO_ç XHõ áê@
`«~∞° "å`« =∞iܡÚHõ áê@#∞ áê_»∞K«∂ QÆ_áç ê_»∞.
™ÈÔ~<£ H˜~ˆ ¯ QÍ~°∞¤ J<Õ ^Õ=âßGA˝_∞» W^Õ ~°H"õ ∞≥ #ÿ P#O^Œ=Ú`À `«# 43 =
ã¨OII =∞~°}O˜ Kå_»∞ - Jk JO`«=Ú HÍ^Œ∞. P~°OÉèOí J<Õ xâ◊ÛÜ«∞`«`À =∞~°}O˜ Kå_»∞.
^•xx QÆ∞iOz J`«x |O^è∞Œ =Ù WÖÏ „"åâß_»∞.
P`«‡ `«# Éè∂í ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ѨikèÖ’ #∞O_ç =∞Ç≤Ï=∞Ö’H˜ „Ѩ"tÕ OK«∞@
<Õ#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞... J`«_»∞ <å KÕux `«# Ô~O_»∞ KÕ`«∞ÅÖ’xH˜
fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞ - PÜ«∞# KÕ`∞« Å∞ ZO`« z#flQÍ, ZO`« "≥∞`«QÎ Í, `≥ÅQ¡ Í
=Ù<åfl~Ú :- ''=zÛ#O^Œ∞‰õΩ =O^Œ#=ÚÅ∞, WHõ h‰õΩ g_À¯Å∞ J<åfl_»∞——
J~Ú`Õ D =∂@ʼnõΩ `«y# K«∂ѨÙÅ∞ Hõeâß~Ú. <Õ#∞ Jk=~°HÔ #fl_»∞
P q^èŒ=ÚQÍ K«∂_»ÖË^Œ∞ Jq ֒Ѩe #∞O_ç Pj~åfi^ŒHõ~°"≥∞ÿ#
"≥Å∞QÆ∞Ö’xH˜ „ѨHÍtOz#q. QÆk JO`å ‰õÄ_® "≥Å∞QÆ∞`À xO_ç#@∞¡QÍ
JxÑ≤OzOk. P Hõà§◊ Ö’ "≥Å∞QÆ∞‰õΩ =¸Å=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ „¿Ñ=∞
qKå~°=Ú#∞ `˘ÅyOKÕ P#O^Œ=Ú, =∞#ã¨∞û#∞ ^ÀKÕ Ü«∞^è•~°"÷ ∞≥ #ÿ
=∞#ã¨∞û. ã¨O`À+¨O HõeyOKÕ z~°∞#=Ùfi. Jxfl P K«∂ѨÙÖ’ xO_ç=Ù#flq.
92 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ *Ïɡ*ò ~Ô O_»= „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^Œ=ú Ú#O^Œ∞ WOQÆO¡ _»∞Ö’ =∂
`«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ `≥eã≤# =ºHÎ̃ J^Õ ~°H"õ ∞≥ #ÿ P#O^Œ=Ú`À =∞~°}=Ú#∞ Z^Œ∞~˘¯<åfl_»∞.
J~Ú<å ^•xH˜ =∞~˘Hõ HÀ}=Ú =Ù#flk. D `≥Åx¡ QÆ_=¤» Ú QÆÅ =$^Œ∞xú H˜ `«# g∞^Œ
175
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
`«#‰õΩ U =∂„`«=Ú „â◊^úŒ ÖË^xŒ =∂ <å#fl K≥áêÎ_∞» . ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx ѨO_ç# KÕÅ#∞
K«∂㨥Π~å<≥Ü
· Ú« #fl ^Õ=Ùx HÀ`« HÍÅ=Ú#∞ Éè∂í q∞ g∞^Œ‰Ωõ ~å<≥· =Ù#fl x`«º =∞Ç≤Ï=∞#∞
QÆ∂iÛ K≥¿ÑÊ"å_»∞. DÜ«∞# „Ѩuk#=Ú ^Õ=Ùx ~åHõ_» HÀã¨=Ú Z^Œ∞~°∞K«∂ã≤# =ºH˜.Î
J@∞=O\˜ ^Œ$â◊º=Ú#∞ J~°∞^Œ∞QÍ K«∂™êÎ=Ú. W@∞=O\˜ PÖ’K«#, ^Œ∞óY=Ú,
"åºkèx, =∞~°} ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ ^Œ∂~°Ñ~¨ K° ∞« K«∞#flk. =∞# PÖ’K«# Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ ^≥#·
=∞# z=i k#=ÚÅ#∞ PO^Àà◊#Ö’ ÉèÜ í ∞« =Ú`À QÆ_Ñ» ~¨ å^Œ∞. J`«x `«e¡ ܡÚHõ¯
z=i Ѩk~ÀAÅ#∞ *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ ~°K~« Ú`« _À~°u _Õ =∞#=Ú P=yO[O`«
qâßfiã¨=Ú J<Õ LѨ=∂#=Ú#∞ *Ï˝Ñ¨Hõ=Ú KÕã¨∞‰õΩ#flO`« HÍÅ=Ú =∞#=Ú
ã¨O^ÕÇϨ =ÚÖ’, xã¨Ê $ǨÏÖ’ =ÙO\Ï=Ú. P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ J`«_∞» `«# `«e¡ „ѨH¯õ <Õ
=ÙO_ç<å_»∞. =∞~°}㘠∞¨ #Î fl =ºHÎ̃ „ѨH¯õ Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx Uq∞ [~°∞QÆÉ’`ÀO^À Jx Pã¨H`Î̃ À
K«∂_»@O... Jk XHõ áÈ~å@O ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ =∞yæáÈ~Ú# âßs~°HOõ QÍ âßfiã≤OK«_®xH˜
„q∞OQÆ_®xH˜ rqOK«_®xH˜ XHõ âßs~°Hõ áÈ~å@O.
=∞~°}㘠∞¨ #Î fl "åix QÆ∞iOz =∂\Ï¡_@ » O KåÖÏ Hõ+Oì¨ . J~Ú<å JѨC_»ÑC¨ _»∞
=∞#O =∂\Ï¡_∞» `«∞<Õ =ÙO\ÏO. XHõ „QÆ∞_ç"¤ å_»∞ ~°OQÆ∞Å#∞ QÆ∞iOz =ÓÇ≤ÏOz#@∞¡QÍ
=∞#=Ú =∞~°}Ï#O`«~r° q`«=Ú =ÓÇ≤ÏOK«Ö=Ë ∞x P"≥∞‰õΩ K≥áêÊ#∞. JO`«∞Q͉õΩO_»
qâßfiã¨=Ú QÆ∞iOz P"≥∞`À =∂\Ï¡_<ç å#∞. JOu=∞ ã≤u÷ H˜ =∞# *Ï˝#=Ú J=QÍǨÏ#
XHõ =O`≥#ÖÏ ZÖÏ Ñ¨xKÕ™êÎÜ∂≥ K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ J=`«e X_»∞‰¤ Ωõ =∂„`«O *Ï˝#=Ú
J=QÍǨÏ# J=`«e ܡÚ_»∞‰¤ Ωõ KÕ~=° Ù. ''F ^Õ"å ! h Ü«∞O^Œ∞ qâßfiã¨=Ú =ÙOK«∞K«∞<åfl#∞
JѨ#=∞‡Hõ=Ú ÖˉΩõ O_»∞#@∞¡ <å‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜÚ« =Ú——. Jx =∞#=Ú „áêi÷OKåe.
Jk XHõ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ „áê~°#÷ .
qâßfiã¨∞Öˇ#· "åiH˜ =∞~°}=Ú rq`åxfl fã¨∞H˘xáÈÜÕ∞ â◊HÎ̃ HÍ^Œx =∞#=Ú
QÆ∞iÎOK«∞HÀ"åe. J~Ú`Õ =∞~°}=Ú =∂~°∞Ê#∞ `≥ã∞¨ OÎ k. =∞#"≥∞Hõ¯_» x=ã≤OKÕ D
„áê}=Ú fã≤H˘xáÈ~Ú# `«~∞° "å`« x`«º"≥∞#ÿ XHõ x"åã¨=Ú =∞# HÀã¨=Ú Ñ¨~Ö° ’HõOÖ’
WOHÍ "Õz =ÙO@∞Ok. ~°∂áêO`«~°=Ú K≥O^Õ k#=Ú#∞ QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_»∞@‰õΩ
qâßfiã¨=ÚÖ’ H˘Å`«Å∞ J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . =∞# K«∞@∂ì [~°∞QÆ∞K«∞#fl^Õ „ѨH$õ uÖ’
=Ù#fl^Õ XHõ J^Œ∞ƒù`O« QÍ =∂~°=K«∞Û - XHõ Q˘OQÆe ѨÙ~°∞QÆ∞ ã‘`åHÀHõzÅ∞HõQÍ =∂~°∞Ê
176
 ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú
K≥O^Œ_O» , QÆ\ Qì˜ Í #∞#fl q`«#Î =ÚÖ’ #∞O_ç "≥ÚÅHõ ~å=_»O J^Œ∞ƒù`åÖË. WѨC_»∞
[~°∞QÆ∞K«∞#fl J^Œ∞ƒù`=« ÚÅ∞ =∞#‰õΩ ÉÏQÍ `≥eã≤#q HÍ=Ù. =∞~°}㘠∞¨ #Î fl =º‰õΩÅÎ JOu=∞
^Œâ◊ K«∂ã≤ ‰õÄ_® =∞iܡÚHõ ã≤u÷ x <Õ#∞ =ÓÇ≤ÏOKå#∞ - ^•xx x`«º`«fi=Ú ÖË^•
Ѩ~Ö° ’Hõ=Ú ÖË^• ^Õ=Ùx ~å[º=Ú J#=K«∞Û - ÃÑ#·¶ Öò yѶìπ û J<Õ Ñ¨Ùã¨HÎ =õ ÚÖ’ Pã¨Ê„uÖ’
ѨiK«~º° KÕ¿ã"å~°∞ K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ Wk rq`«HÍÅ „â◊^#ÌŒ ∞ JO`«=Ú KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ "åi
™ê=∂#º J#∞Éè=í =Ú.
=∞~°}˜ã¨∞Î#fl =º‰õΩÎÅ∞ Q˘Ñ¨Ê HÍOux ÖË^• =∞iܡÚHõ „áêO`åxfl
K«∂™êÎ~∞° . H˘O`«=∞Ok "åi rq`åxfl ѨÙ#â◊Û~°} KÕã∞¨ H˘x rq`«=Ú
ܡÚHõ¯ J~°=÷ Ú#∞ ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÍ J=QÍǨÏ} KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞... "å~°∞
`«~°K«∞QÍ "Õ~˘Hõ Ö’Hõ=ÚÖ’ =ÙO_ç JO^Œ∞Ö’ "Õz =Ù#fl "åix
K«∂㨥ÎO\Ï~°∞. "å~°∞ H˘xfl q=~°}Å∞ =∂„`«"Õ∞ `≥eÑ≤<å "Õ~˘Hõ
„ѨÑO¨ Kåxfl QÆ∞iOz J^Œ∞ƒù`=« ÚQÍ =ÙO^Œx, Pâ◊Û~°ºHõ~=° ÚQÍ =ÙO^Œx,
<≥=∞‡kQÍ =ÙO^Œx, JO^ŒOQÍ =ÙO^Œx K≥ÑC¨ `å~°∞. =∞#‰õΩ HõxÑ≤OK«x
"åix QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`å~°∞... "å~°∞ "åiKÕ „¿Ñq∞OK«|_ç#
"å~°∞QÍx, "åiH˜ ÉÏQÆ∞QÍ `≥eã≤#"å~°∞QÍx, J~Ú=ÙO\Ï~°∞. "å~°∞
"åi =∞~°}=Ú ZѨC_»∞ ã¨OÉèqí ã¨∞OÎ ^À ‰õÄ_» K≥Ñʨ QÆÅ~°∞.
WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ <Õ#∞ „Ѩ™êÎqOz# xH± J`«x ™È^Œ~∞° x z=i
x@∂ì~∞° ÊÅ#∞ QÆ∞iOz PÜ«∞# P QÆkÖ’ Z=~À =Ù#fl@∞ìQÍ =∞~˘Hõ „Ѩ^âÕ O◊ =Ù#fl@∞ìQÍ
`≥eã≤H˘#fl@∞¡ Hõ#|_çOk.
=∂º^ä∂Œ º =∞~°}O˜ z# "≥O@<Õ J`«x ÉèÏ~°º ã¨Ow`«=Ú ÖÏO\˜ XHõ
â◊|=Ì Ú q#|_çO^Œx K≥ÑC¨ K«∞#flk. Jk XHõ QÍ#HõKiÕ ÖÏ ÃÑ^ŒÌ QÆ∞OѨÙ
áê_ç#@∞¡ q#|_çOk. Jk `«=∂ëêQÍ Hõ#|_»=K«∞Û. HÍx â◊|=Ì Ú
q#|_»_O» =∂„`«O xâ◊ÛÜ«∞O. <Õ#∞ ‰õÄ_® q<åfl#∞. U^À XHõ â◊|OÌ
q#|_çOk. Jk ##∞fl <å PÖ’K«##∞ aè#flOQÍ =ÙO_Õ@@∞¡ KÕãO≤ k.
"Õ~˘Hõ Ö’Hõ=Ú`À =∞#‰õΩ PO`«~º° =ÚÖ’ ã¨O|O^è=Œ Ú#flk. HÍx H˘xfl
™ê~°∞¡ Jk ܡÚHõ =ÓÇ¨Ï Jx J#∞‰õΩO\Ï=Ú. =∞# ܡÚHõ¯ „Ѩ}ÏoHõÅ∞
177
ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ_ç
JÅÊ"≥∞#ÿ q. =∞# rq`åÅ∞ JÅÊ"≥∞#ÿ q. J~Ú`Õ J@∞=O\˜k HÍx^•
"Õ~˘Hõ\ ˜ =ÙOk. J<Õ^Õ PO`«~º° ã¨O|O^è=Œ Ú.
=∞#=Ú ã¨=∞Ü«∂xH˜, ã¨Ö÷ ÏxH˜ Ѩiq∞`«=∞Ü«∂º=Ú HÍ|\˜ì J@∞=O\˜ q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞
=∞#=Ú =ÓǨÏÖ’ =∂„`«"∞Õ J~°=÷ Ú KÕã∞¨ HÀQÆÅ=Ú. JáÈãÎ̈Å∞_≥#· áœÅ∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡
=∞#=Ú ''J^Œ=Ì ÚÖ’ K«∂z#@∞¡—— 㨥K«#QÍ K«∂™êÎ=Ú. x`«º`«fi=ÚÖ’ #∞#fl Jxfl
q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ J^Õ ~°H=õ ÚQÍ K«∂™êÎ=Ú - xH± Hõ#∞Q˘x#@∞¡QÍ - =∞# Ö’HÍxfl
=∂iÛ"Õã∞¨ OÎ k. Ѩ~Ö° ’Hõ=∞#flk ''PHÍâ◊=ÚÖ’ JO^Œx „^•Hí—Δ — Jx QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ OÎ k.
Jk =∞~°‡=Ú`À H“O_ç#^≥#· WѨC_»∞ WHõ¯_» "åã¨=Î =Ú. D ѨÙã¨HÎ =õ Ú#∞ <Õ#∞ ã¨ÇϨ Ÿ^Œi
=∞i=∞<≥fl Hõ^`Œä À „áê~°OaèOKå#∞. P"≥∞ K«xáÈ~Ú#ѨC_»∞ <å‰õΩ <å =Ü«∞ã¨∞û 6
ã¨OII Jk =∂ ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ =∞~°}=Ú HÍ^Œ∞. 8 ã¨OIIÅ ¢H`˜ "« ∞Õ =∂ `«e¡
^ŒO„_»∞Å∞ Zq∞‡ Jx `«=∞ *˺+¨ì ‰õΩ=∂Ô~#Î ∞ HÀÖ’Ê~Ú<å~°∞. JѨÊ\˜H˜ P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞û
3 <≥ÅÅ∞ P"≥∞ ^Œ∞óY=Ú ÜˇÚHõ¯ Ö’`«∞Å#∞ =∂ J=∞‡QÍi k#K«~º° ѨÙã¨HÎ =õ ÚÖ’
K«∂_»=K«∞Û. J~Ú#ѨÊ\˜H˜x P =∂@Å∞ ^Õ=x "åQÍÌ#"≥∞ÿ# ѨÙ#~°∞`å÷<åxfl
„ѨuaOa™êÎ~Ú. P =∂@Å`À <Õ#∞ D ѨÙã¨HÎ =õ Ú#∞ =ÚyOK«=ÅÜ«Ú ##∞‰õΩ<åfl#∞.
„¿Ñ=∞ ÉèÜ
í ∞« =Ú HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê^Œx QÆ∞~°∞Î KÕ㥨 Î r==Ú =∞~°}=Ú HõO>Ë â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ ^Œx
P =∂@Å∞ QÆ∞~°∞Î KÕ™êÎ~Ú. P =∂@Å∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ <å‰õΩ xsHí} Δ #∞ HõÅ∞QÆ*™Ë êÎ~Ú.
=∂ a_»¤ ܡÚHõ¯ z=i k#=ÚÅ∞ "Õ∞=Ú ÉèíiOK«_®xH˜ KåÖÏ
Hõ+¨ìѨ_®¤=Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H˜x ^Õ=Ùx ܡÚHõ¯ ã¨g∞Ѩ`åfixfl PÜ«∞#
"åQÍÌ#Ѩ٠Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú#∞, â◊HxΘ , <≥~"° ~Õ ∞° Ê#∞ J#∞Éèqí OKå=Ú. "Õ∞=Ú
=∂ z#fl a_»¤ H˘~°‰Ωõ q*Ï˝Ñ#¨ KÕã#≤ ѨC_»∞ JO`å =∂ PO`«~º° =ÚÖ’
=∞~°}Ѩ٠â◊HΘ áêiáÈ~Ú J=∂‡~Ú Lr˚qOѨ|_Õk. JO`«∞‰õΩ=ÚO^Œ∞
P"≥∞ JKÕ`#« =ÚQÍ, ã¨ÊO^Œ# ÖˉΩõ O_® ã¨Q=Æ Ú `≥~z° # Hõ#∞flÅ`À, ÃÑ·
TÑ≤i`À |ÅÇ‘Ï#"≥∞#ÿ <å_ç`À =ÙO_Õk. WѨC_≥`· Õ P"≥∞ Hõ#∞flÅ∞ `≥~z°
=∂ "≥Ñ· Ù¨ K«∂ã≤ U_»∞ã¨∞#Î flk. `«# KÕ`∞« Å∞ Hõ^eŒ ã¨∞#Î flk. =∂ ã¨Ê~°≈‰õΩ
ã¨ÊOkã¨∞Î#flk.
P"≥∞ QÆkÖ’ #∞#fl „¿Ñ=∞ ѨÓ~°fiHõ "å`å=~°}O WÅ¡O`«\ x˜ xOÑ≤Ok.
178
 ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú
=∂ W^ŒiÌ h SHõºÑ¨izOk. "Õ∞=Ú =O`«∞Å "åiQÍ P"≥∞ ^ŒQ~æÆ ° "Õz `«∞k ѨÅ∞‰õΩÅ∞
=ÙO@∞<åfl=Ú. Jk KåÖÏ Hõ+`ì¨ ~« "° ∞≥ #ÿ áÈ~å@O. P"≥∞ KåÖÏ f„==ÚQÍ
áÈ~å_ç#k. P"≥∞ z#fl a_»¤ HÍ|\˜ì [~ÚOK«Ö^Ë xŒ Ñ≤OzOk. XHõ =ºH˜Î =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl_»O>Ë x`«º`«fiO J`«x `«Å∞ѨÙÅ∞ `«@∞ìK«∞#fl^Œx
ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ k. J~Ú<å =∞#O^Œi `«Å∞ѨÙÅ∞ ‰õÄ_® ZÅ¡ÑC¨ _»∞ `«@|ì _»@O ÖË^• ?
P"≥∞ =∞~°}O˜ K«_®xH˜ =ÚO^Œ∞ P"≥∞ Hõ#∞flÅ#∞ ÃÑ^ŒQÌ Í JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
=∞#=Ú =$^Œ∞úÅ"≥∞ÿ<å ÖË^• J<å~ÀQƺ=Ú`À =Ù<åfl nxx =ÓÇ≤ÏOK«_»O Hõ+ì̈=Ú
Z#fl_»∞ ÖË#O`«QÍ `≥~z° Ok. P `«~∞° "å`« "Õ~˘Hõ ~å[º=Ú#∞ `«^HÕ Oõ QÍ
HÍ^Œ∞. =∞Oz P~ÀQƺO`À =Ù#fl"åiH˜ ÖË^• rq`«=Ú ÜˇÚHõ¯ „áê~°OÉè^í ⌠Ö◊ ’ =Ù#fl"åiH˜
K«∂㨥Πã¨Ê+ì̈=ÚQÍ =∂ W^ŒiÌ "≥Ñ· Ù¨ KåÖÏ¿ãѨ٠K«∂ã≤Ok. P Hõ#∞flÅÖ’
nxx =ÓÇ≤ÏOK«_O» KåÖÏ Hõ+=ì¨ Ú. JÖÏO@ѨC_»∞ =∞~°}=Ú =∞#Å#∞ "≥#∞Hõ‰Ωõ
U =∂„`«=Ú ^Œ∞óY=Ú QÍx, Hõ+=ì̈ Ú HÍx Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ , HÍx "Õ~˘Hõ
ÖψQkQÍ =ÙO@∞Ok. =∞~°}=Ú J~Ú+¨"ì ∞≥ #ÿ XHõ 㨥K«#QÍ ÖÏy Ѩ_"» Ü Õ ∞« =Åã≤#
„ѨÑO¨ K«=Ú #∞O_ç ã¨O^ÕâO◊ =ÙOk - ã¨O`À+¨=Ú J<Õ ã¨O^ÕâO◊ .
Ѩiã≤u÷ Jk. ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ ã¨O`À+¨ rq`«=Ú ÜˇÚHõ¯ „Ѩu ã¨fiѨfl=Ú "åã¨=Î =Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
P"≥∞ Hõ#∞flÅ∞ =∞|∞ƒQÍ, q∞QÆ`Q« Í ÖË=Ù. HÍx „ѨHÍâ◊=O`«=ÚQÍ "≥∞i㨥Î
XHõ"àÕ ◊ ^•xx =∞#=Ú "≥#∞Hõ‰Ωõ ÖÏy<å =∞#=Ú L^ŒÜ∞« =Ú# ZѨC_»∞ ÖË™êÎ"∂≥
=Ù#flq. P"≥∞ =∂@Ö’¡ Ug∞ K≥Ñʨ ÖË^∞Œ . HÍx P"≥∞ Hõ#∞flÅ∞ ¢Hã© ∞¨ ÖÎ ’
=∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. XHõ"àÕ ◊ =∞#=ÚO^Œ∞ ^ŒâßÉÏúÅ∞ =ÙO_»=K«∞Û. ÖË^• H˘xfl k#=ÚÖË
=Ù#fl K≥Ñʨ â◊Hºõ =Ú HÍx P#O^Œ=Ú Ñ¨~Ö° ’HõÑÙ¨ "≥É· "íè åxH˜ ™êHíΔ º=ÚQÍ
=ÙO_»=K«∞Û HÍx x„kOz# `«~∞° "å`« ÖË=_»=Ú J#flk Z=~°∂ K≥Ñʨ ÖË~∞° . H˘xfl
=Ù#flq. D q^è=Œ ÚQÍ `«^HÕ Oõ QÍ K«∂㨥Π=∂ „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ ‰õΩ=∂Ô~Î =∂
"å~°=ÚÅ =ÚO^Œ∞ 32 ã¨OIIÅ |O^è∞Œ =Ù~åÅ∞ HÍ~ü=∞<£ J<Õ XHõ ÃãHõO_»s „ˆQ_»∞
#∞O_ç g_À¯Å∞ fã¨∞‰õΩ#flk. <Õ#∞ P"≥∞ ܡÚHõ¯ „ѨHÍâ◊=O`«"≥∞ÿ#
Láê^蕺~Úx #Å∞QÆ∞~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ `«e¡ XHõ `«eQ¡ Í, XHõ L^ÀºyQÍ `«# rq`«=Ú#∞
Hõ#∞flÅ#∞ Z#fl>ˇ#fl\˜H˜ =∞~°záÈÖË#∞.
ã¨=∞`Òź=Ú KÕ㥨 Î Jq„âßO`«=ÚQÍ =ÙO_Õk. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HõáêÅ=Ú ÜˇÚHõ¯
J<ÕHõ [|∞ƒÅ∞ =Ù#fl@∞¡QÍ x~åúiOѨ|_ç #Å¡|Å¡ ^ŒQÆæ~° xÅ|_»ÖËHõ `«# a_»¤‰õΩ
™êfl#=Ú KÕ~ÚOK«ÖHË õ ã¨`=« ∞`«=∞QÆ∞K«∞ =ÙO_Õk. H˘xfl "å~°=ÚÅ ¢H`˜ =« Ú P"≥∞ =∂
z#fl ‰õΩ=∂Ô~ΠܡÚHõ¯ q"åǨÏ=ÚÖ’ =Ü≥∂e<£ "å~ÚOzOk. WѨC_»~Ú`Õ `«#
`«Å‰õÄ_» Z`«ÖÎ #Ë O`« |ÅÇ‘Ï#`«`À =ÙOk. Hͺ~°‡<£ "åºkè ܡÚHõ¯ ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ |\˜ì
`«fi~°Ö’<Õ P"≥∞ HÀÅ∞‰õΩO@∞O^Œx `≥eã≤Ok. J~Ú`Õ P"≥∞ `«# âı+¨rq`«=∞O`å
K«¢HÍÅ|O_çH˜ JOH˜`O« HÍ=Åã≤O^Õ.
ɡ<£ J<Õ 68 ã¨OII =∂ |O^èŒ∞=Ù‰õΩ D =∞^茺 HÍÅOÖ’ Hͺ#û~ü "åºkè
™ÈH˜Ok. PÜ«∞# [|∞ƒ x~åú~} ° JÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∞=Ú#‰õΩ P "åºkè â◊G zH˜`û« ‰õΩ HÍx
H©Ü∂≥ zH˜`û« ‰õΩ QÍx ã¨ÊOkOK«_=» Ú J=hfl Uq∞ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜ∞« ÖË=x `≥eã≤Ok.
XH˘¯Hõ¯ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ xÅHõ_»QÍ #∞O_ç <˘Ñ≤Ê x"å~°} =∞O^Œ∞Å`À Ǩ~À‡#¡‰õΩ
ã¨O|OkèOz# =∞O^Œ∞Å`À U ã¨=∞Ü«∞=Ú Ö’<≥#· H˘O_» K«iÜ«∞ÅÖ’ „ѨÜ∂« }˜OKÕ"å~°∞
- „áê=ÚYº=ÚQÍ "åºkè Z‰õΩ¯"≥#· ~ÀAÅÖ’ KåÖÏ ÉÏ^è#Œ ∞ J#∞Éèqí OKÕ"å~°∞ J^Õ
179 180
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ~°ÇϨ 㨺OQÍ Uq∞ KÕ¿ã"å_À =ÓÇ≤ÏOK«#O`«QÍ =∞ã¨Å∞H˘<Õ"å_»∞† #ã¨,
[fi~°=ÚÅ∞, q„âßOu ÖËx ~å„`«∞Å∞ *Ï˝ÑH¨ =õ Ú#‰õΩ =zÛ Hõhfl~°∞ HÍ~°∞™êÎ_∞» . J`«x
40 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ ÉèÏ~°º J`«xx =^ŒeÃÑ\˜ì "≥o§#k.
PÜ«∞#H˘#fl "≥^· ºŒ Ѩ~"° ∞≥ #ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« Å =Å# „Ѩuk#=Ú PÜ«∞# =∞~°}=Ú#∞
QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ"å_»∞. ÉèÜ í ∞« =Ú J<Õ ^ŒÜ∞« º=Ú J`«xx P=iOz=Ù#flk. Z=Ô~<· å
XHõ~∞° J`«xH˜ W+¨Ñì _¨ #ç =∞#HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ PÜ«∞# `«# JÅÊrq`«=Ú#∞ QÆ∂iÛ#
ã¨Ê $Ç¨Ï Hõey =ÙO\Ï_»∞. =∞#=∞O^Œ~=° Ú ‰õÄ_® ^Õ=Ùx ^Œ$+≤Öì ’ ã¨=∂#=Ú HÍ^• !
rq`«=Ú ÜˇÚHõ¯ Jâßâ◊fi`«`fi« =Ú `≥eã≤ XHõ "å~°=Ú ÖË^• ~Ô O_»∞ "å~°=ÚÅ∞ z=iqQÍ
=Ù#flѨC_»∞ „Ѩu "åºkè. „Ѩu =∞~°}=Ú =∞# ܡÚHõ¯ LxH˜x ã¨"åÅ∞K≥Ü∞« º^• !
*’ã¨Ñπ¶ HÍ<£ ~å_£ J<Õ ~°K~« Ú`« ÖÏ_ç̊"∞Õ J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈H=õ ÚÖ’ =∞#O W+ì̈Ñ_¨ #ç #∞,
W+¨Ñì _¨ H» áõ È~Ú##∞ =∞# k#=ÚÅxfl ÖˇH¯˜ OK«|_çÜÚ« #fl=x K≥áêÎ_∞» . ''=∞# z=i
=∂@Å∞ K≥Ñʨ _®xH˜ ‰õÄ_® ã¨=∞Ü«∞=ÚO_»^∞Œ - Jk „¿Ñ=∞`À ‰õÄ_ç# z=i=∂@
HÍ=K«∞Û. ÖË^• HÀiHõ`À ‰õÄ_ç# z=i=∂@ HÍ=K«∞Û. ÖË^• qâßfiã¨=Ú#∞ QÆ∂iÛ#
`«∞k=∂@ HÍ=K«∞Û. ÖË^• u~°™ê¯~°=Ú#∞ QÆ∂iÛ# `«∞k=∂@ HÍ=K«∞Û—— Jx
ÃÇÏK«Ûi™êÎ_»∞.
=∞~°}˜OKÕ "åi ^ŒQÆæ~° "Õz=ÙO_»_»O =}‰õΩ Ñ¨Ù\ì̃OKÕ J#∞Éèí=O. J~Ú`Õ
=∞~°}=Ú#‰õΩ z=i=∂@ J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ HÍ"åÅO>Ë KåÖÏ¿ãѨ٠^•xx
QÆ∞iOz PÖ’zã¨∞OÎ \Ï#∞ HÍ|\˜ì JÖÏ J_»QÍeû=ã¨∞OÎ k. [O`«∞=ÙÅ∞ "åǨÏ#=Ú
ܡÚHõ¯ "≥Å∞QÆ∞ʼnõΩ ÉèÜ í ∞« Ѩ_#ç @∞¡ =∞~°}=Ú#‰õΩ ÉèÜ í ∞« Ѩ_`» å=Ú. P `«~∞° "å`« =KÕÛ
x`«ºr==Ú ÜˇÚHõ¯ "åQÍÌ#=Ú#∞ =∞~°záÈ`å=Ú. ÉÏ<£ÇϨ Ÿ ZѶ~¨ ü J<Õ"å_»∞ ã¨iÜ≥∞ÿ #
suQÍ WÖÏ JO\Ï_»∞ :
=∞~°}O˜ KÕ q^è•#=ÚÃÑ· =∞#=Ú Z‰õΩ¯= „â◊^úŒ Hõey=ÙO\Ï=Ú. HÍx
=∞~°}=Ú#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«=Ú =∞~°}=Ú#∞ [~ÚOK«_O» HõO>Ë
=∞~°}˜OKÕ q^è•#=ÚÃÑ· Z‰õΩ¯= „â◊^Œú Hõey =ÙO\Ï=Ú. ™È¢Hõ\ ©ãπ
=∞~°}O˜ KÕ q^è•#=ÚÃÑ· <≥Ñ· Ù¨ }º=Ú#∞ ã¨OáêkOKå_»∞. ¢Hã© ∞¨ Î z=i
â◊„`«∞=ÙQÍ =∞~°}=Ú#∞ [~ÚOKå_»∞. D Ô~O_çO\˜ =∞^茺 Ô~O_»∞
181
"åãÎ̈="≥∞#ÿ Éè^Ë •Å∞ =Ù<åfl~Ú : "≥Ú^Œ\ k˜ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ =∂#=ÙÅ
J=HÍâßÅ∞. ~Ô O_»=k ѨÙ#~°∞`å÷#=Ú. P~üû "≥∂iÜ«∞<£ k - =∞~°}O˜ KÕ
Hõà◊ - Jk XHõ =~°=Ú HÍ^Œ∞. =∞#Å#∞ â◊√núHiõ OKÕ ¢H˘`«Î QÍe =∞#
D Ö’Hõ=ÚÖ’ gã¨∞#Î flk. ¢Hã© ∞¨ ΠѨÙ#~°∞`å÷#=Ú =∂„`«"∞Õ P q^è=Œ ÚQÍ
KÕ Ü « ∞ QÆ Å ^Œ ∞ . P~° ∞ ¯"≥ ∞ _ç ã π KÕ ã ≤ # 㨠" åÅ∞‰õ Ω WkQÀ WHõ ¯ _»
ã¨=∂^è•#=Ú#flk : ''<å‰õΩ xÅ|_»∞@‰õΩ H˘OK≥=Ú ã¨Å÷ q∞=fiO_ç. <Õ#∞
Éè∂í q∞<Õ Hõ^eŒ ™êÎ#∞.—— "åi J#∞k# rq`«OÖ’ KåÖÏ H˘kÌ =∞Ok
=∂„`«"∞Õ P q^è=Œ ÚQÍ #q∞‡ rqOKå~°∞. HÍx KåÖÏ=∞Ok rq`«=ÚÅ∞
=∂iáÈ~Ú#q... ѨÙ#~°∞`å÷# "≥Å∞QÆ∞Ö’ rqOK«_O» J#∞@‰õΩ JkÜÕ∞
J~°ú=Ú.
ÉÏ<£ Ǩϟܫ∞Ѷ~¨ ü XHõ P^è∞Œ xHõ ǨÏ`«™êH˜,Δ J`«#∞ Ç≤Ï@¡~∞° ܡÚHõ¯ =¸_»= ™ê„=∂[º=Ú
<år ѨiáêÅ##∞ `«$}©Hiõ Oz ÉèÜ í ∞« =Ú ÖˉΩõ O_» ™êfis KÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ K«OѨ|_®¤_∞» .
D =∂@Å∞ PÜ«∞# ^è~·≥ º° ™êǨÏã¨=ÚʼnõΩ `åà◊ÑÙ¨ K≥=ÙÅ∞ "å\˜Ö’ KåÖÏ *Ï˝#=Ú#flk.
Jk XHõ „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ XHõ PÖ’K«# - JkÜÕ∞ J#∞ã¨iOK«=Åã≤# =∂~°=æ Ú. =∞~°}
ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ [~ÚOK«=Öˇ#O>ˇ rq`«=Ú#∞ =∞~°} ÉèÜ í ∞« =Ú ÖˉΩõ O_® J~°=ú O`«=ÚQÍ
rqOK«_»"Õ∞.
Wk P~åƒù@=ÚQÍ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. HÍx Wk "åã¨=Î =ÚQÍ ã¨~à° "◊ ∞≥ #ÿ k. W`«~∞° Å
HÀã¨O áÈ~å_»‰Ωõ O_» =∞#O rqOK«_®xH˜ =∞# rq`åÅ`À áÈ~å_»_"» ∞Õ ^•x J~°=÷ Ú.
^•`«$`åfixfl Z#∞flHÀ=_»O ^•xH˜ q∞Oz#k. ^•x J~°=÷ Ú ¿Ñ~°∞ „ѨMϺ`«∞Å∞ Hõey
â◊HÜΘ Ú« ‰õΩÅÎ ∞ Hõey rqOK«_=» Ú Hõ#∞fl ™êufiHõ=Ú`À rqOK«_=» Ú. z=iQÍ =∞~°Å
=∞~°Å =∞~°}O˜ K«∞@‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ =ÙO_»_O» - =∞#O`«\ H˜ ˜ =∞#=Ú „Ѩu ™êfi~°Ñ÷ Ó¨ i`«
PÖ’K«#‰õΩ ÖË^∞Œ ™êfi~°Ñú Ó¨ i`« Ѩ^HŒä ÍʼnõΩ =∞~°}O˜ K«_O» .
_çHÔ <£û „"åã≤# ¢H㘠‡¨ ãπ Hͺ~°ÖòÖ’ KÕ^∞Œ J#∞Éè=í =ÚʼnõΩ QÆ∞iÜ≥∞ÿ # =$^Œ∞_ú #·≥
JH“O>ˇO@∞ 㨥¯*ò J<Õ =ºH˜Î QÆ∞iÎOK«∞H˘#=Åã≤# XHõ ™ê^Œ$â◊º=Ú#∞ WKåÛ_»∞.
PÜ«∂ã¨=Ú, KÕ`«∞Å∞ aQÆ∞ã¨∞‰õΩ áÈ=_»=Ú J#∞#q Q˘Å∞ã¨∞`À Hõ\ ˜ì"ÕÜ«∞|_ç#
rq`«=Ú#∞ `«#∞ J#∞ÉèíqOz# Jqhu, Ö’Éèí=Ú J<Õ "å\˜`À ã¨O^è•#=Ú
182
KÕÜ∞« |_ç# ÃÑ>ˇÅì #∞ ÖÏQÆ_®xfl 㨥zã¨∞OÎ k. =∂#= ^ŒÜ∞« ÖˉΩõ O_® ZO`À ÖˇH¯õ Å∞ z=i âßfi㨠q_çz#ѨC_»∞ =∞# P`«‡ ^Õ=Ùxx HõÅ∞ã¨∞‰õΩO@∞Ok. Wk
"Õã¨∞‰õΩO@∞ „ѨѨOK«=ÚÖ’ rqOK«_»=Ú `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ ÖËx K«ex ÉèíiOK«_»=Ú xâ◊ÛÜ«∞=Ú. =∞#Å#∞ ZO`«=∞@∞ì‰Ωõ ѨÓiÎ KÕâß=∞x J_»Q~Æ ∞° . =∞#=Ú
J#∞=∂#=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# rq`«=Ú`À xO_ç=Ù#flk. H˘kÌ HÍÅ=Ú ¢H`˜ "« ∞Õ `«#∞fl K«∂Ѩ =Åã≤#O`« „¿Ñ=∞ KÕáê=∂ ÖË^• ? Jx J_»∞QÆ∞^Œ∞~°∞. ã≤Å∞=
`å#∞ `«yOæ K«∞HÀ=_»O, P ÉÏ^è#Œ ∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_∞» @‰õΩ „áê~°Oaè™êÎ_∞» . J~Ú`Õ J`«xx ã¨O|Okè J~Ú# *Ï<£ ''rq`«ÑÙ¨ ™êÜ«∞OHÍÅ=ÚÖ’ „¿Ñ=∞#∞ QÆ∂iÛ
q_çÑO≤ K«_®xH˜ XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® =ÙO_»~∞° . J`«_∞» Ѩ@∞ìÑ_¨ ®¤_∞» - `«# ã¨fiO`« K≥~™° êÅÖ’ f~°∞Ê f~°Û|_»∞K«∞#flk.—— JO\Ï~°∞.
|OkèOѨ|_®¤_∞» . Ç‘Ï#"≥∞#ÿ ^Œâ‰◊ Ωõ KÕ~å_»∞. ~å„`«∞ÅÖ’ =∞~°}=Ú#∞ QÆ∂iÛ ã¨fiѨfl=ÚÅKÕ =∂ ÃÑ^ŒÌ PO\˜ Zeû HíÜ Δ ∞« "åºkè #∞O_ç =∞~°}㘠∞¨ #Î flѨC_»∞ P"≥∞‰õΩ
"≥O\Ï_»|_»∞K«∞<åfl_»∞. =∞~°}=Ú ã¨g∞Ñ≤ã∞¨ #Î flѨC_»∞ ^•x ÉÏ^èÅŒ ∞ ÉèÜ í ∞« ÃÑ@∞ìK∞« #flq. U^≥<· å z=i HÀiHõ =ÙO^• ? Jx XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ J_çyOk.
P `«~åfi`« J`«_∞» =∂iáÈ`å_»∞ J"Õ ã¨fiáêflÅ∞ PÜ«∞# #∞O_ç "≥_e» áÈ~Ú JO^Œ∞HÍ"≥∞ ''WOHÍ Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞OKåe. Jx ã¨=∂^è•#q∞zÛOk.
Hõà§◊ Ö’x á⁄~°Å∞ ~åeáÈ~Ú H˘xfl ''ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞Å∞ KÕã∞¨ H˘#_®xH˜ Wk ã¨=∞Ü«∞=Ú——. =∞#=Ú „¿Ñ=∞`À, „¿Ñ=∞Ö’ rq¿ãÎ =∞#=Ú =∞~°}g∞ѨC_»∞ âßOux
Jx |Ü«∞\˜ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ K«∂™êÎ_∞» . J`«x ã¨fiO`« J=ã¨~åÅ#∞ <Õ_∞» K«∂_»@O á⁄O^Œ∞`å=Ú =∞#"Õ∞q∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_=» Ú.
ÖË^∞Œ . „¿Ñq∞OK«_®xH˜ ¿ãfiK«Ûù Hõey =Ù<åfl_»∞. =Ú#∞Ѩ\ ˜ ã¨O|O^è•Å∞ XHõ ^•x
#∞O_ç =∞iܡÚHõ ^•xx *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ D „ѨÑO¨ K«=Ú ™êfi~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ kQÍ
ã¨O`À+¨=ÚQÍ #∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÖÏO\˜^xŒ QÆ∞iΙêÎ_∞» .
=∞#=Ú „¿Ñ=∞HÀã¨O rqOz#@¡~Ú`Õ W@∞=O\˜ ã¨O`À+¨O =∞#k ‰õÄ_®
''„¿Ñ=∞—— JO>Ë U^À XHõ ÉèÏ"À„^ÕH=õ Ú Jx HÍ^Œ∞. ÖË^• U^À XHõ Q˘Ñ¨Ê Hõ#|_»x
q+¨Ü∞« =Ú HÍ^Œ∞. HÍx ÜÕ∞ã¨∞ K≥ÑÊ≤ # rq`åÅ#∞ =∂ˆ~Û â◊H.Θ PÜ«∞# D q^è=Œ ÚQÍ
K≥áêÎ_∞» :
<Õ#∞ PHõe Q˘O\˜x. g∞~°∞ <å‰õΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ìui. ^ŒÑÊ≤ Q˘O\˜x
^•Ç¨Ïq∞zÛui. Ѩ~^° tÕ <≥· =ÙO\˜x. ##∞fl KÕ~∞° ÛH˘O\˜i. kQÆO|i<≥·
=ÙO\˜x <å‰õΩ |@ìezÛui. ~Ày<≥· =ÙO\˜x ##∞fl K«∂_» =zÛui.
K≥~™° êÅÖ’ =ÙO\˜x. <å ܡÚ^Œ‰Ì Ωõ =zÛui. „¿Ñ=∞ ã¨Ê~°≈`À `≥e¿Ñ
"åã¨=Î =Ú. H˘xfl ™ê~°∞¡ „â◊=∞Ö’ #∞O_ç QÍx ^蕺#=ÚÖ’ #∞O_ç QÍx
Jk ѨÙ@∞ìK∞« #flk. Jk H˘xfl™ê~°∞¡ HõëêìxH˜ `«y# ѶŨ =Ú, „â◊=∞,
`åºQÆ=Ú ^•xH˜ J=ã¨~=° Ú. ^•x =¸Å=Ú J„Ѩ^•è #=Ú, =∞#=Ú
„¿Ñ=∞ HÀã¨O rqOK«HõáÈ`Õ =∞~°}=Ú#∞ =∞#=Ú xâ◊ÛÜ«∞`«`À
Z^Œ∞~˘¯#ÖË=Ú. D q^è=Œ ÚQÍ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ÑC¨ K«∞<åfl#O>Ë =∞#=Ú
183 184