UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRADAJ I KOMUNIKACIJE

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:

Informacioni sistemi u saobradaju i komunikacijama

Tema rada: Primjena CASE alata za izradu dijagrama toka podataka (DTP)

Predmetni nastavnik: Doc. Dr. Tarik Čaršimamovid

Asistent: M. Sc. Alem Čolakovid dipl.ing

1. Alid Amina
2. Alid Amra
Student:
3. Kapid Irma
4. Sejmenovid Mubina
1. 7266;
2. 7339;
Broj indeksa:
3. 7325;
4. 7303
Usmjerenje: PT; CS; CS; CS
Godina studija: II-godina, I-ciklus
Rezultat rada:

Datum: 01.12.2016. godine

 Sadržaj

1. Uvod .......................................................................................................................................................... 3
2. Definisanje CASE alata i njihova uloga ....................................................................................................... 4
2.1. CASE proizvodi ...................................................................................................................................... 5
2.2. Karakteristike nekih CASE proizvoda .................................................................................................... 6
3. Klasifikacija CASE alata .............................................................................................................................. 8
4. Definisanje dijagrama toka podataka ( DTP-a ) ....................................................................................... 10
5. Metodološki okvir za praktični dio .......................................................................................................... 12
6. Primjer IS autoškole “MELA” ................................................................................................................... 14
7. Zaključak .................................................................................................................................................. 25
LITERATURA ..................................................................................................................................................... 26
POPIS SLIKA...................................................................................................................................................... 27
POPIS TABELA .................................................................................................................................................. 28
POPIS DIJAGRAMA ........................................................................................................................................... 29
ACTIVITY REPORTS ........................................................................................................................................... 30

2
 1. Uvod

Tema našeg seminarskog rada je: „Primjena CASE alata za izradu dijagrama toka podataka“.
Tokom ovog seminarskog rada nastojat demo da se što bolje upoznamo sa CASE (skradenica od
engleskih riječi : „Computer Aided Software Engineering“, što na našem jeziku znači: „kompjuterski
podržan softverski inženjering“) alatima. U ovom seminarskom radu obradidemo oblasti koje se
tiču CASE alata za izradu dijagrama toka podataka.

CASE alati su automatizirani softverski alati koji podržavaju izradu i analizu modela sustava i
njegovih specifikacija. Pružaju nam manje troškove razvoja (brže, lakše održavanje i jednostavnije
modifikacije) te vedu kvalitetu (automatizacija dokumentiranja, provjera konzistentnosti). CASE
alati se koriste u različite svrhe, kao što su: jedinstvenost u dizajnu, brz razvoj aplikacija, testiranje,
dokumentacija, menadžment projekta, smanjenje cijene održavanja, povedanje produktivnosti.

Naš seminarski rad ima sedam poglavlja. U tim poglavljima demo detaljnije opisati ovu temu. U
drugom poglavlju demo objasniti CASE alate, dademo osnovnu definiciju, te ulogu istih. Također
demo nabrojati neke od CASE proizvoda. U tredem poglavlju demo klasificirati CASE alate u dvije
kategorije, tj. CASE alati u odnosu na pokrivenost i CASE alati u odnosu na funkcije. Zatim demo u
narednom poglavlju opisati šta je to zapravo dijagram toka podataka. Naredno poglavlje sadrži
metodološki okvir u kojem demo uz praktični dio objasniti gantogram, workflow dijagram te
matricu odgovornosti. U šestom poglavlju smo za primjer uzele informacioni sistem autoškole koju
smo nazvale “Mela”. Izradu dijagrama toka podataka objasnidemo na ovome primjeru.

Na kraju seminarskog rada demo dati zaključak teme, gdje demo izdvojiti ključne činjenice koje
su osnova ovog rada i koje predstavljaju najvažniji dio teme. Također demo još i navesti literaturu
koju smo koristili kao izvor informacija koje sun am bile potrebne i nadamo se dovoljne da bi se
tema bar djelimično razumjela. I u posljednjem dijelu smo vodili evidencije naše grupe kroz izradu
ovog seminarskog rada.

3
 2. Definisanje CASE alata i njihova uloga

CASE (computer-aided software and engineering) je korištenje kompjuterski potpomognute

metode kako bi organizirali i kontrolirali razvoj softvera, posebno na velikim i kompleksnim
projektima koji uključuju puno softverskih komponenti i ljudi. CASE alati su automatizirani
softverski alati koji podržavaju izradu i analizu modela sustava i njegovih specifikacija. Pružaju nam
manje troškove razvoja (brže, lakše održavanje i jednostavnije modifikacije) te vedu kvalitetu
(automatizacija dokumentiranja, provjera konzistentnosti).

Korištenje CASE-a omogudava dizajnerima, programerima, testerima, planerima i menadžerima

da imaju zajedničku viziju projekta na svakom koraku ili fazi razvoja. CASE pomaže u stvaranju
discipliniranog i organiziranog procesa razvoja softvera. CASE alat može prikazati napredak u
projektu ili nedostatak istog na grafički način. Također, može koristiti kao repozitorij za
dokumente, programske baze podataka koje sadržavaju poslovni plan projekta, zahtjeve dizajna,
specifikacije dizajna, detaljne specifikacije programskog koda, test slučajeve i rezultate, te planove
za marketing i servisiranje.

Kako se CASE alati sve koriste:

 Kako bi se postigla jedinstvenost u dizajnu: CASE alati pomažu kako bi se

standardizirao razvojni proces. Također pruža koordinirani razvoj.
 Brz razvoj aplikacija: Kako bi se unaprijedila brzina i kvaliteta razvoja softvera,
kompanije koriste CASE alate.
 Testiranje: CASE alati pomažu u unaprijeđenju testiranja kroz automatiziranu provjeru i
pojednostavljeno održavanje softvera.
 Dokumentacija: U tradicionalnom procesu razvoja softvera, kvaliteta dokumentacije u
raznim fazama razvoja ovisi o pojedincu koji ju izrađuje. CASE alati unaprijeđuju
kvalitetu i uniformnost dokumentacije u svim fazama. Također osiguravaju potpunost
dokumentacije.
 Menadžment projekta: Unaprijeđuje menadžment projekta i donekle automatizira
razne radnje koje spadaju u menadžment projekta.
 Smanjenje cijene održavanja: Korištenje CASE alata omoguduje lakše održavanje
softvera i prema tome smanjuje i cijenu održavanja.
 Povećanje produktivnosti: Automatizacija raznih aktivnosti u razvoju softvera i
menadžmenta pruža povedanje produktivnosti cijelog razvojnog tima.

Osnovni ciljevi primjene CASE tehnologije su dakle: povedanje produktivnosti projektanta u

aktivnostima razvoja softvera, skradenje vremena izrade projekta, povedanje kvaliteta softvera i
unapreñenje performansi sistema.

4
 2.1. CASE proizvodi

Neki od poznatijih CASE proizvoda su :

• Cor-Vision, Cortex Corporation

• Promod PLUS, Promod INC
• Oracle CASE, Oracle Corporation
• Excelerator, Intersolv INC
• CASE for Informix, Informix Softvare INC
• AD/Cycle, IBM
• BPWin
• ERWIN
• Rational rose
• MS Wisio
• Matlab CASE
• Oracle designer

Slika 1: Case proizvodi1

Od CASE proizvoda se očekuje da obezbjede što viši stepen automatizacije kada se obavljaju
slijededi zadaci:

• izrada dokumentacije,

• izrada dijagrama i matrica,

• konceptualno i implementaciono projektovanje shema baza podataka,

• projektovanje programskih proizvoda,

• izrada (generisanje) programskih proizvoda,

• obavljanje izmjena na programskim proizvodima,

• integracija parcijalnih rezultata projektovanja u jedinstvenu cjelinu,

• kontrola funkcionalnosti, , kompletnosti i kvaliteta projekta, itd.

1
http://www.vtsnis.edu.rs/specijalisticke_studije/4_srt/predmeti/programski_alati_za_razvoj_aplikacija/CASE%20alati
%20PRIKAZ.pdf (datum: 15.10.2016.)

5
 Da bi zadovoljili navedene zahtjeve, CASE proizvodi su organizovani tako da rade nad
jedinstvenom BP, koja se naziva rječnik podataka CASE proizvoda. Rječnik sadrži podatke o svim
konceptima (objektima, vezama, dijagramima, matricama, dokumentaciji, itd.), definisanim u
okviru jednog, ili više projekata, koji se smještaju u rječnik. „Svi pojedinačni alati jednog CASE
proizvoda koriste i smještaju podatke u isti rječnik podataka, šta je prikazano na slici 2.

Slika 2: Međusobni odnos različitih CASE alata i jedinstvenog rječnika podataka

2.2. Karakteristike nekih CASE proizvoda

U tabeli 1 prikazane su neki od najpoznatijih CASE proizvoda i njihovih karakteristika.

Tabela 1: Karakteristike najpoznatijih CASE proizvoda

CASE PROIZVODI TIP CASE ALATA PODRŠKA IZRADI

DIJAGRAMA TOKA
PODATAKA
MS VISIO Komercijalan DA
ERWIN Komercijalan DA
ORACLE DESIGNER Komercijalan DA
BPWIN Komercijalan DA

Microsoft Visio je program za kreiranje ilustracija, dokumenata, grafičkih informacija u formi

tabela, grafikona, dijagrama i tehničkih crteža. Interakcija programa MS Visio sa drugim
aplikacijama odvija se kroz:

 Uključivanje podataka ili objekata iz drugih programa

 Kreiranje grafikona i dijagrama iz podataka iz drugih programa

6
  Korištenje Visio crteža u dokumentima WORD-a i prezentacijama POWERPOINT-a
 Korištenje crteža iz POWERPOINT-a i WORD-a
 Otvaranje AutoCAD crteža
 Korištenje Visio crteža na internetu kao HTML strane ili kao dio WEB-a.2

Prednost MS Visio-a u odnosu na druge programe za crtanje je ta što ovaj CASE alat nudi obimnu
biblioteku oblika (engl. Shapes) predstavljeni ikonama, zatim nudi niz prototipova – modela za
određeni tip crteža (engl. Templates). Prototip definiše određene karakteristike kao što su: niz
odgovarajudih šablona, veličina i orijentacija stranice crteža, razmjera, odgovarajudi stil za tekst i
linije, i način popunjavanja zatvorenih površina.

Mogude je mijenjati ove elemente, ali svrha korišdenja određenog prototipa je kozistentnost
crteža. Crtež može imati više stranica koje je mogude gledati kao cjelinu. Još jedna prednost ovog
modnog softverskog alata za crtanje je jednostavnost korištenja. Na slici 3 prikazano je radno
okruženje MS Visio-a.

Slika 3: Izgled radnog okruženja MS VISIO-a 2007

2
http://www.viser.edu.rs/download.php?id=19538 (datum: 19.11.2016.)

7
 3. Klasifikacija CASE alata

U tabeli 1 prikazana je podjela CASE alata kao u odnosu na pokrivenost I u odnosu na funkciju
CASE alata.

Tabela 2: Klasifikacija CASE alata

Klasifikacija CASE alata u odnosu na

Klasifkacija CASE alata u odnosu na funkcije:
pokrivenost:
• Alati za planiranje poslovnih sistema –
 Upper CASE – planiranje i prate informacione tokove između
upravljanje projektima operativnh jedinica;

• Alati za upravljanje projektima – prate

glavne upravljačke aktivnosti, npr.
 Middle CASE – analiza i
planiranje, procjena vrijednosti,
projektovanje
resurse, rizik...

• Alati podrške – dokumentovanje,

podrška sistemskom softveru,
 Lower CASE – programiranje,
obezbjeđenje kvaliteta, upravljanje
testiranje i uvođenje
bazama podataka...

• Alati za analizu i dizajn – najvažniji

 CASE tool – namjenjeni
pojedinim aktivnostima
 CASE toolkit – namjenjeni
pojedinim fazama ili
aktivnostima u više faza
 CASE workbench – integrisana
kolekcija CASE paketa kojom se
pokrivaju sve faze
alati, omogudavaju kreiranje sistema
• Alati za programiranje – podržavaju
kreiranje programskog koda;
• Alati integracije i testiranja –
prikupljanje testnih podataka, analiza
izvornog koda i pomod u aktivnostima
testiranja;

• Alati prototipskog razvoja – služe za

izradu prototipa;

• Alati za podršku održavanju – koriste

se za reverzibilni inženjering,
rekonstrukciju koda i reinženjering3.

3
http://www.vtsnis.edu.rs/specijalisticke_studije/4_srt/predmeti/programski_alati_za_razvoj_aplikacija/CASE%20alati
%20PRIKAZ.pdf (datum: 15.10.2016.)

8
 Projektantski CASE proizvodi koji su namjenjeni za podršku prve („gornje“) tri faze životnog
ciklusa, odnosno za podršku projektovanju programskog proizvoda (strategija, snimanje i analiza,
projektovanje). Da bi podržao faze snimanja i analize, CASE proizvod treba da sadrži alate za
izradu:

 strukturiranih modela sistema (model funkcionalne, organizacione i prostorne strukture);

 modela procesa koji se odvijaju u realnom sistemu;
 dijagrama toka podataka;
 konceptualne sheme BP i matrica.

Programerski CASE proizvodi namjenjeni za podršku posljednje („donje“) tri faze životnog
ciklusa, odnosno za podršku realizacije programskog proizvoda (programiranje, uvođenje u
upotrebu, eksploatacija i održavanje). U programerske CASE proizvode se najčešde svrstavaju
generatori koda. Generatori koda su u mogudnosti da, na osnovu opisa implementacione sheme
BP, generišu DDL opis sheme BP za konkretni sistem za upravljanje BP, ili na osnovu programskih
specifikacija generišu 4GL programe aplikacija IS. U smislu povedanja nivoa deklarativnosti,
preglednosti i lakode programiranja jezici 4. generacije (4GL) predstavljaju dalju nadogradnju jezika
3. generacije. Teško je dati preciznu definiciju jezika 4. generacije, jer on podrazumjeva široki
spektar programerskih ili korisničkih alata, različitih namjena i mogudnosti, od jednostavnih alata
do razvijenih jezika. Zbog toga se često govori o pojmu okruženja 4. generacije.

Integrisani CASE proizvodi pokrivaju sve faze razvoja, a sadrže i dodatne module za povratno
(reverzno) inženjerstvo, nadzor i upravljanje izvedbom, te osiguranje kvaliteta IS. Potpuno
integrirano CASE okruženje automatizuje izradu modela poslovnog sistema, planiranje razvoja IS,
kao i izgradnju i primjenu IS. Integracija programskih proizvoda se ostvaruje usvajanjem pravila
određene metode razvoja, upotrebom zajedničkog rječnika podataka i zajedničkog interfejsa, te
automatizovanimproslijeđivanjem informacija iz jedne faze razvoja u drugu. Smatra se da je samo
25 do 30% specifikacija prenosivo iz projektantskog (gornjeg) u programerski (donji) CASE, što
predstavlja ozbiljnu prepreku potpuno automatizovanoj izradi programskih proizvoda.

9
 4. Definisanje dijagrama toka podataka ( DTP-a )

Dijagrami toka podataka DTP (Data Flow Diagram) je grafički način prikaza tokova podataka
kroz sistem (izvorišta i odredišta), te procesa koji transformiraju tokove podataka.4 Pravilo je da se
jedan dijagram toka podataka izrađuje za jednu funkcionalnu komponentu više razine složenosti.
Za složene sisteme uvodi se odgovarajuda dekompozicija funkcija tako da se funkcionalni procesi
visoke razine (HL) dekomponiraju na procese niže razine i tako redom do funkcija niže razine (LL).

Dijagram toka podataka prvenstveno služi da na logičkoj razini specifira ono što sistem radi ili de
raditi. DTP prikazuje ustaljeno stanje tako da u osnovi predstavlja statički model funkcionalnosti.
Prošireni modeli DTP-a obogadeni konceptima pokretanja i prekidanja procesa, čekanja i
pohranjivanja podataka omogudavaju bolje modeliranje dinamike sistema.

Treba znati da dijagram toka podataka i dijagram toka programa (Flow Chart) nisu jednaki, jer se
pojedini procesi prikazani u dijagramu mogu izvršavati vremenski usporedno s obzirom na
korištenje resursa. Izvornu tehniku dijagrama toka podataka razvio je i uveo De Marco još 1978.
godine, no danas postoji više verzija koje se razlikuju u grafičkoj notaciji.

Dijagram toka podataka grafički se opisuje preko5:

 Procesa (Processes)
 Toka podataka (Data Flow)
 Skladišta podatka (Data Stores)
 Spoljašnjih objekata (External agents)

Proces je niz operacija kojima se transformišu ulazni podaci u izlazne podatke. Svaki proces
obrade podataka definisan je:

 Nekim ulaznim tokom podataka,

 Procesom kojim se obavlja na osnovu jasno specifirane logike obrade, korištenjem
podataka iz ulaznog toka ili nekog skladišta podataka, a čiji je rezultat obrade izlazni tok
podataka i ažurirani podaci u skladištu podataka.

Proces je označen brojnom oznakom kojom je definisan proces i nazivom procesa. Grafički se
proces predstavlja zaobljenim pravougaonikom, tako da za razliku od IDEF0, stranice
pravougaonika nisu orijentisane po ICOM metodologiji, tj. ulazi i izlazi se mogu definisati sa bilo
koje strane.

4
Dr. sc. Samir Čauševid, Dr.sc. Ivan Bošnjak ,,Sustavsko inženjerstvou transportu i komunikacijama”; Univerzitet u
Sarajevu – Fakultet za saobradaj i komunikacije; 2006. godine; br. strane: 63. i 64.
5
http://www.ftn.kg.ac.rs/konferencije/rppo13/Monografije/RIS%20i%20BP.pdf (datum: 18.10.2016.)

10
 Tok podataka (grafički označen strelicom) je put kojim protiču grupe podataka (dokumenti,
formulari, obrasci), koji pokazuju između kojih elemenata se odvija tok podataka. Tok podataka se
predstavlja orijentisanom pravom i ima jedinstveno ime koje odražava značenje podataka i vezuje
se sa bilo koje strane pravougaonika za razliku od IDEF0 metodologije gdje je važno sa koje se
strane prilazi pravougaoniku.

Skladište podataka služi za čuvanje podataka, odnosno definiše se kao tok podataka u
mirovanju. Grafički se skladište podataka označava sa dvije paralelne linije, odnosno „otvorenim“
pravougaonikom. Skladište podataka treba da omogudi:

 Akumuliranje sadržaja toka podataka

 Povezivanje isključivo sa procesima preko toka podataka tako da:
o Tok podataka ka skladištu označava operaciju održavanja,tj. ubacivanja, izbacivanja
i promjene sadržaja;
o Tok podataka od skladišta označava korištenje skladišta za izvještavanje.

Spoljni objekat ili interfejs treba da izvrši povezivanje sa objektima van konteksta posmatranog
sistema i predstavlja ponore i izvore tokova podataka. Grafički interfejs se označava
pravougaonikom u koji se upisuju imena objekata.

U tabeli 2 prikazani su grafički simboli za označavanje DTP-a.

Tabela 3: Grafički simboli za označavanje DTP-a

Negdje u literature možete pronadi i elipsu kao grafički simbol koji predstavlja proces obrade
podataka, a sve u zavisnosti od grafičke notacije koja se koristi za simboličko označavanje
dijagrama toka podataka.

11
 5. Metodološki okvir za praktični dio

LEGENDA:
PLANIRANO VRIJEME REALIZACIJE AKTIVNOSTI

POČETAK AKTIVNOSTI

KRAJ AKTIVNOSTI

START TO FINISH

Slika 4: Gantogram aktivnosti autoškole

Tabela 4: Matrica odgovornosti uposlenih u autoškoli „Mela“

UPOSLENICI
DIREKTOR MENADŽER INSTRUKTOR PREDAVAČ
AKTIVNOSTI
1. EVIDENTIRANJE
USLUGE
2. EVIDENTIRANJE
KANDIDATA
3. EVIDENCIJA O
AKTIVNOSTIMA
KANDIDATA
4. EVIDENCIJA O
POLAGANJU
TESTOVA
5. EVIDENCIJA O
POLAGANJU
VOŽNJE
6. EVIDENCIJA O
UPLATAMA

Primarno odgovoran, vodi računa o finansijama

12
Podrška uposlenicima, evidentira usluge

Odgovorni za unos podataka o kandidatima i aktivnostima

Vodi evidenciju o polaganju testova

Vodi evidenciju o polaganju vožnje

Slika 5: Workflow dijagram za prijavu kandidata

13
 6. Primjer IS autoškole “MELA”

Opis problema:
Auto-škola “Mela” nastoji poslovati obavljajudi svoju funkciju kvalitetno uz veliku stručnost
zaposlenih. Cilj nam je pružiti najkvalitetniju uslugu na ovom polju, te time zadovoljiti korisnike.
Veoma važno nam je ponuditi kvalitetu po pristupačnoj cijeni i maksimalno izadi u susret
polaznicima autoškole.

Osposobljavamo kandidate za vozače A, B, C kategorije vozila kao i A1, B1, C1 potkategorije.

Nastavu iz poznavanja propisa o sigurnosti saobradaja na cestama izvode visokoobrazovani
stručnjaci saobradajne struke diplomirani inženjeri saobradaja s višegodišnjim iskustvom o
predavanjima. Također osnovali smo vozni park s više od 8 vozila različitih kategorija. Sve
finansijske transakcije pladaju se preko banke u kojoj autoškola ima otvorene račune.

Radno vrijeme: radni dan 09-20h, vikend 12-20h i nodna vožnja.

Uposleni:
-direktor: Alem Čolakovid
-menadžer: Amina Alid
-predavač nastave i instruktor: Amra Alid
-instruktori: Irma Kapid; Mubina Sejmenovid

Moto: “Naše iskustvo je vaša prednost”.

Postupak projektovanja informacionog sistema realizovan je u Microsoft Visio.

Namjena ovog sistema:

Razrađeni procesi obrađeni su na određenom nivou apstrakcije, te posmatrano s tog ugla IS ne
može u potpunosti da funkcioniše u realnom svijetu. Za njegovu stvarnu namjenu potrebno je
dodatno izmijeniti ili poboljšati neke pojedinosti, prije svega one koje se tiču ekonomike preduzeda
i finansija.

Ovaj IS razmatra sljedede procese:

-evidencija usluga

-evidencije o kandidatima

-evidencije o aktivnostima kandidata

-evidencije o uplatama

Ovi procesi, kao i njihovi potprocesi prikazani su i objašnjeni grafičkim prikazima tzv.
dijagramima tokova podataka. Ovi tokovi podataka bide detaljno proučeni i objašnjeni u nastavku.

14
 U nastavku slijedi detaljan opis ovih procesa.

1. Evidencija usluga
1.1. Kategorija (A, B, C, A1,B1,C1);
1.2. Vozila (vozni park kojim raspolažemo);
1.3. Instruktori (visokoobrazovani stručnjaci saobradajne struke, diplomirani
inženjeri saobradajne struke)
1.4. Provjera podataka (korisnici, odnosno kandidati koji polažu u našoj školi
mogu provjeriti koje usluge nudimo).
2. Evidencija kandidata
2.1. Evidentiranje polaznika autoškole (osnovni podaci, obrazovanje,
prekršajne prijave);
2.2. Provjera podataka (provjera u bazi podataka).
3. Evidentiranje aktivnosti kandidata
3.1. Izvještaj o nastavi (datum, vrijeme izvođenja nastave);
3.2. Izvještaj o vožnji (sedmični broj sati);
3.3. Izvještaj o aktivnostima (kandidat provjera sedmični broj sati predavanja
i vožnje);
3.4. Izvještaj o polaganju
3.4.1. Polaganje testova (vrijeme, datum i mjesto
polaganja);
3.4.2. Polaganje vožnje (vrijeme, datum, početna lokacija
i rute kojim de se polagati).

4. Evidencija o uplatama
4.1. Uplate (uplate predavanja, uplate časova);
4.2. Provjera izmirenih troškova (provjera u bazi, izvještaj iz banke);
4.3. Zbirni izvještaj (ukupne transakcije);

Ovim je obrađena suština poslovanja.

Informacioni sistem može biti veoma složen i samim tim sadržati veliki broj procesa, tokova
podataka, skladišta podataka i spoljašnjih objekata. Jasna I detaljna specifikacija sistema zahtjeva
da se na predstavljanje sistema pomodu DTP-a primjeni metoda apstrakcije. Ovo se sa jedne strane
postiže hijerarhijskom dekompozicijom procesa, a sa druge strane specifičnim načinom
prikazivanja strukture, sadržaja tokova I skladišta tokova u rječniku podataka.

Hijerarhijskom dekompozicijom DTP-a se jedan proces sa DTP-a višeg nivoa dekomponuje I

prikazuje pomodu cjelokupnog DTP-a nižeg nivoa apstrakcije, pri čemu se poštuju određena pravila
I konvencije. Dekompozicija jednog procesa se sprovodi sve dok takva dekompozicija ima smisla.

15
Hijerarhijska dekompozicija IS autoškole “Mela”

INFORMACIONI SISTEM AUTO-ŠKOLE «MELA»

3. EVIDENTIRANJE
1. EVIDENTIRANJE 2. EVIDENTIRANJE 4. EVIDENCIJA O
AKTIVNOSTI
USLUGE KANDIDATA UPLATAMA
KANDIDATA

2.1. EVIDENTIRANJE
3.1. IZVJEŠTAJ O
1.1. KATEGORIJE POLAZNIKA 4.1. UPLATA
NASTAVI
AUTOŠKOLE

4.2. PROVJERA
2.2. PROVJERA 3.2. IZVJEŠTAJ O
1.2. VOZILA IZMIRENIH
PODATAKA VOŽNJI
TROŠKOVA

3.3. PROVJERA
IZVJEŠTAJA
1.3. INSTRUKTORI 4.3. ZBIRNI IZVJEŠTAJ

3.4. IZVJEŠTAJ O
POLAGANJU

1.4. PROVJERA
PODATAKA 3.4.1. POLAGANJE
TESTOVA

3.4.2. POLAGANJE
VOŽNJE

Dijagram 1: Hijerarhijska dekompozicija IS „Mela“

Dijagram na najvišem nivou hijerarhije naziva se dijagram konteksta i on zapravo predstavlja

cjelokupan IS. On sadrži mali broj procesa visokog apstraktnog nivoa kao i njihovu komunikaciju
(ulazne i izlazne tokove).

16
 Dijagram konteksta

1.1. 2.1.
MENADŽER INSTRUKTOR
1.2.

3.4.

1.3. 3.2.

INFORMACIONI 4.1.
SISTEM AUTOŠKOLE
«MELA»
2.2
.

1.4.

3.1.
3.3.
PREDAVAČ KANDIDAT
4.2
.

4.3.

DIREKTOR

Dijagram 2: Dijagram konteksta IS-a autoškole

Dijagram konteksta sadrži:

1. Jedan proces (IS autoškole „MELA“)

2. Pet spoljašnjih objekata (direktor, menadžer, instruktor, predavač i
kandidat)
3. Tokove podataka (između ovih pet spoljašnjih objekata i procesa)

Dekompozicijom dijagrama konteksta dolazimo do dijagrama prvog nivoa i ovakvi dijagrami

spadaju u grupu dijagrama srednjeg nivoa. Procesi nižeg nivoa označavaju se sa A1,A2,.., a procesi
u sljededem nižem nivou sa A1.1., A1.2.,..., A2.1., A2.2.,... u zavisnosti od toga koja je oznaka
procesa čija se dekompozicija posmatra.

17
Dijagram prvog nivoa
1.3.

1.1. 1.2.
MENADŽER
1.4.
TABELA O USLUGAMA
1.2.

1. EVIDENTIRANJE USLUGA
1.3.

1.1.

INSTRUKTOR

2.2.
2.1.
3.4.

1.4.

3.2. TABELA O KANDIDATIMA

2. EVIDENTIRANJE KANDIDATA

2.1.

PREDAVAČ
2.2.

3.1. 3.3. 3.4.

3. EVIDENTIRANJE AKTIVNOSTI TABELA AKTIVNOSTI

KANDIDATA

3.3. 3.2.
KANDIDAT

3.1.
4.1.
4.3.
4.2.
4. EVIDENCIJA O UPLATAMA
4.2.
TABELA O UPLATAMA

4.1.

4.3.
DIREKTOR

Dijagram 3: Dijagram I nivoa IS-a autoškole

18
Dijagram prvog nivoa sadrži:

1. Četiri procesa (1. EVIDENTIRANJE USLUGA, 2. EVIDENTIRANJE KANDIDATA,

EVIDENTIRANJE AKTIVNOSTI KANDIDATA, 4. EVIDENCIJE O UPLATAMA)
2. Pet spoljašnjih objekata (direktor, menadžer, instruktor, predavač i kandidat)
3. Tokove podataka (između spoljašnjih objekata i procesa)

Postupkom dekompozicije procesa 1. EVIDENTIRANJE USLUGA dobijamo sljedede procese

1.1. Kategorija
1.2. Vozila
1.3. Instruktor
1.4. Provjera podataka
Postupkom dekompozicije procesa 2. EVIDENTIRANJE KANDIDATA dobijamo sljedede procese:

2.1. Evidentiranje polaznika autoškole

2.2. Provjera podataka
Postupkom dekompozicije procesa 3. EVIDENTIRANJE AKTIVNOSTI KANDIDATA dobijamo sljedede
procese:

3.1. Izvještaj o nastavi

3.2. Izvještaj o vožnji
3.3. Provjera izvještaja
3.4. Izvještaj o polaganju
Postupkom dekompozicije procesa 4. EVIDENCIJA O UPLATAMA dobijamo sljedede procese:

4.1. Uplate
4.2. Provjera izmirenih dugova
4.3. Zbirni izvještaj

Ovako je dobiven I dijagram drugog nivoa koji je prikazan na sljededim dijagramima.

19
 1.1. KATEGORIJE

TABELA USLUGA

MENADŽER 1.2. VOZILA

1.3. INSTRUKTORI

1.4. PROVJERA
KANDIDAT
PODATAKA

Dijagram 4: DTP II nivoa za evidentiranje usluga

20
 2.1. EVIDENCIJA
INSTRUKTOR
POLAZNIKA AUTOŠKOLE

TABELA O
KANDIDATIMA

PREDAVAČ 2.2. PROVJERA PODATAKA

Dijagram 5: DTP II nivoa za evidentiranje kandidata

21
 3.1. IZVJEŠTAJ O NASTAVI

INSTRUKTOR

3.2. IZVJEŠTAJ O VOŽNJI TABELA O AKTIVNOSTIMA

PREDAVAČ

KANDIDAT 3.3. PROVJERA IZVJEŠTAJA

3.4. IZVJEŠTAJ O
POLAGANJU

Dijagram 6: DTP II nivoa za evidentiranje aktivnosti kandidata

22
 4.1. UPLATE

MENADŽER

4.2. PROVJERE IZMIRENIH TABELA O

TROŠKOVA UPLATAMA

DIREKTOR

4.3. ZBIRNI IZVJEŠTAJ

Dijagram 7: DTP II nivoa za evidenciju o uplatama

Za proces 3.4. IZVJEŠTAJ O POLAGANJU postoji još i dijagram tredeg nivoa. Postupkom
dekompozicije procesa 3.4. IZVJEŠTAJ O POLAGANJU dekomponuje se na procese:

3.4.1. Polaganje testova

3.4.2. Polaganje vožnje

23
 3.4.1. POLAGANJE
PREDAVAČ
TESTOVA

TABELA O KANDIDATIMA

INSTRUKTOR 3.4.2. POLAGANJE VOŽNJE

Dijagram 8: DTP III nivoa evidencija o polaganju

24
 7. Zaključak

Izradom praktičnog rada smo završili naš seminarski rad. Nastojale smo da što jednostavnije
pojasnimo ovu temu, te kroz praktični rad da pojasnimo izradu informacionog sistema. Nastojale
smo da damo dovoljno informacija, na osnovu kojih bi se moglašto bolje razumijeti tema.U radu
smo prvo dali definiciju CASE alata, pa smo vidjeli da se pod CASE alatima podrazumjeva bilo koji
programski proizvod namjenjen za podršku, ili automatizaciju, barem jednog zadatka u okviru
životnog ciklusa drugog programskog proizvoda, ili je namjenjen za kompletnu podršku
projektovanju i realizaciji drugog programskog proizvoda.

Navedeni su najznačajniji CASE proizvodi. Dalje smo se kroz seminarski dotakli klasifikacije CASE
alata. CASE alate prema tome smo podijelili u odnosu na funkciju i na pokrivenost, gdje smo u
ovom seminarskom radu opisali klasifikaciju CASE alata u odnosu na pokrivenost, gdje imamo:
projektantske, programerske i integrisane. Definisali smo dijagram toka podataka, koji se grafički
opisuje preko procesa, toka podataka, skladišta podataka i spoljašnjih objekata.

Izrada praktičnog rada nam je prije svega bila zanimljiva. Međutim, to je vrlo složen proces koji
je zahtijevao niz radnji sa kojima smo se prvi put susrele. Ipak, mislimo da smo odradile ovaj dio na
zanimljiv i koristan način, te da de nam koristiti u našem daljem radu. Izbor za praktični primjer
auto-škola „Mela“ je po našem mišljenju vrlo zanimljiv odabir kroz koji smo obuhvatile sve one
radnje koje su trebale biti odrađene.

25
 LITERATURA

1. Dr. sc. Samir Čauševid, Dr.sc. Ivan Bošnjak ,,Sustavsko inženjerstvou transportu i
komunikacijama”; Univerzitet u Sarajevu – Fakultet za saobradaj i komunikacije; 2006.
godine; br. strane: 63. i 64.
2. http://www.vtsnis.edu.rs/specijalisticke_studije/4_srt/predmeti/programski_alati_za_razv
oj_aplikacija/CASE%20alati%20PRIKAZ.pdf (datum: 15.10.2016.)
3. http://www.viser.edu.rs/download.php?id=19538 (datum: 19.11.2016.)
4. http://www.ftn.kg.ac.rs/konferencije/rppo13/Monografije/RIS%20i%20BP.pdf
(datum: 18.10.2016.)

26
 POPIS SLIKA

Slika 1: Case proizvodi ....................................................................................................................................... 5

Slika 2: Međusobni odnos različitih CASE alata i jedinstvenog rječnika podataka............................................ 6
Slika 3: Izgled radnog okruženja MS VISIO-a 2007 ............................................................................................ 7
Slika 4: Gantogram aktivnosti autoškole ......................................................................................................... 12
Slika 5: Workflow dijagram za prijavu kandidata ............................................................................................ 13

27
 POPIS TABELA

Tabela 1: Karakteristike najpoznatijih CASE proizvoda ..................................................................................... 6

Tabela 2: Klasifikacija CASE alata ....................................................................................................................... 8
Tabela 3: Grafički simboli za označavanje DTP-a............................................................................................. 11
Tabela 4: Activity reports................................................................................................................................. 30

28
 POPIS DIJAGRAMA

Dijagram 1: Hijerarhijska dekompozicija IS „Mela“ ......................................................................................... 16

Dijagram 2: Dijagram konteksta IS-a autoškole............................................................................................... 17
Dijagram 3: Dijagram I nivoa IS-a autoškole .................................................................................................... 18
Dijagram 4: DTP II nivoa za evidentiranje usluga ............................................................................................ 20
Dijagram 5: DTP II nivoa za evidentiranje kandidata ....................................................................................... 21
Dijagram 6: DTP II nivoa za evidentiranje aktivnosti kandidata ...................................................................... 22
Dijagram 7: DTP II nivoa za evidenciju o uplatama ......................................................................................... 23
Dijagram 8: DTP III nivoa evidencija o polaganju ............................................................................................ 24

29
 ACTIVITY REPORTS

Tabela 4: Activity reports

DATUM VRIJEME OPIS AKTIVNOSTI

06.09. Konsultacije u vezi odabira teme
09.10. 12h-13h Razgovor članova grupe o toj temi I prikupljanje iformacija
13.10. 11h-11:15h Konsultacije o izradi seminarskog rada
19.10. Prikupljanje literature o zadatoj temi
25.10. Izrada seminarskog rada
29.10. 15h-16h Sastanak grupe i ispravljanje grešaka
31.10. Izrada prezentacije
05.11. Istraživanja o izradi praktičnog dijela
10.11. 11:30h-12:15h Konsultacije
13.11. Ispravka grešaka
14.11. 14h-15:30h Verbalni opis IS I hijerarhijska dekompozicija
16.11. Izrada reklame autoškole
17.11. 11:30h-12h Konsultacije
18.11. 12h-15h Izrada praktičnog dijela
21.11. Konsultacije
24.11. 11h-14h Ispravljanje grešaka, konsultacije i izrada u MS Visio
25.11. Izrada u MS Visio, završavanje smeminarskog

30