Fakultet za saobraćaj i komunikacije

SARAJEVO

SEMINARSKI RAD
IZ PREDMETA
LOGISTIKA U TRANSPORTU I KOMUNIKACIJAMA

TEMA:
SPECIFIČNOST IZMJERITELJA
STRUKTURE KVALITETA LOGISTIČKE USLUGE

OCJENA

doc.dr.Abidin Deljanin student: Bukalo Edin

SARAJEVO, mart 2006.god.

SADRŽAJ

UVOD: Šta je to logistika? 3

1. Specifičnosti izmjeritelja strukture kvaliteta logističke usluge 5
1.1. Vrijeme trajanjaciklusa prevoza kaoznačajan pokazatelj kvaliteta usluga 9
1.2. Jedinstveni pokazatelj kvaliteta usluge sa aspekta kvaliteta procesa transporta 11
2. Zaključak 15
3. Literatura 16

UVOD: ŠTA JE TO LOGISTIKA?

2
 Sve češće se u svakodnevnom razgovoru i u sredstvima javnog informisanja mogu čuti
izrazi kao što su "logistika...", "pružamo logističku podršku", "da li vam je potrebna logistička
podrška?" i slično. U našim okolnostima termin "logistika" zvuči novo, drugačije i referentno, pa
nije ni čudo što ovaj pojam, iako nedovoljno poznat, počinje da se koristi u svrhu postizanja
konkurentnosti, najčešće trenutne, u odnosu na okruženje - bilo da se formira direkcija za logistiku,
ili da se daje izjava na konferenciji za štampu, gdJe se pominju termini u vezi sa logistikom.
U cilju ostvarenja što uspešnijeg poslovanja, poodavno je odgovoreno na pitanja “Kako
proizvesti?” i “Kako prodati?”. Nakon industrijskog inženjerstva, koje je imalo glavnu ulogu da
odgovori na izazove problema proizvodnje do 60-ih godina prošlog veka, marketing je preuzeo
ulogu u približavanju proizvođača kupcu, odnosno potrošaču, kako bi proizvođač bio u mogućnosti
da identifikuje i zadovolji želje i potrebe kupca.

Savremeno poslovanje je došlo do visokog stepena razvoja u davanju novih rešenja u cilju
uspešnijeg poslovanja i davanju odgovora na novo ključno pitanje: kako ostvariti racionalno
poslovanje ili proizvodnju i postati konkurentan na tržištu (po cjeni, kvalitetu, asortimanu,
rokovima...), kako se približiti potencijalnom kupcu i ostvarivati veći profit. U beskompromisnoj
borbi sa žestokom konkurencijom, sprovođenjem poslovnih aktivnosti nije lako postići visoku
profitabilnost, sa jedne strane, a zadovoljstvo potrošača i zaposlenih, sa druge strane. Visok nivo
uspešnosti poslovanja danas se postiže racionalizacijom poslovnog sistema: nalaženjem i
sprovođenjem najcelishodnijih koncepata i metoda za poboljšanje i usavršavanje sveukupnog
poslovanja poslovnih sistema. Pristup koji u rešavanju problema racionalizacije dominira u
razvijenom svetu jeste logistički pristup.

Pojam “logistika”

Početak upotrebe pojma “logistika” vezuje se za vojne nauke i vojnu primenu, pa je i prva
definicija logistike imala taj smisao: “logistics” – vojno, služba pozadine, nauka o pozadinskoj
službi (transport i pozadinsko obezbeđenje). Sam termin “logistika” je u pisanim dokumentima prvi
put pomenuo Lav VI Mudri (vladao od 886.-911.) i to u vojnom smislu, obuhvatajući njime sve
delatnosti oko priprema ratnih pohoda. Pre više od 150 godina, francuski general Baron Antoine
Jomini je definisao logistiku kao: “Aktivnosti čiji je zadatak da vojne jedinice i opremu dopremi na
mesto konflikta”. Pored prethodnog tumačenja, ima tvrdnji da izraz “logistika” potiče od grčke reči
“logistikos” (ne reči “logos”), što znači “biti vešt u računanju, vođenju rata, u snabdevanju vojske i
vojnih formacija na terenu”, ili kako neki tumače ovu grčku reč: “mislilac, odnosno čovek koji
ispravno procenjuje i brzo odlučuje”. Poreklo samog naziva “logistika” može se dovesti u vezu i sa
rečju “logika” – jer se logistika bavi logičkom integracijom određenih aktivnosti, koje vode
postizanju određenog cilja.

Definicije “logistike”

Međunarodno udruženje logističara (SOLE)1 definiše logistiku u nešto užem smislu, sa

stanovišta inženjerske primene: “Veština i nauka upravljanja, inženjerske usluge i tehničke
aktivnosti koje se odnose na tehničke zahteve, projektovanje i razvoj, snabdevanje i obezbeđenje
resursa za održavanje tehničkih materijalnih sredstava, sa ciljem da se pruži efikasna podrška
planovima i operacijama”.

1
SOLE - The International Society of Logistics is a non-profit international professional society composed
of individuals organized to enhance the art and science of logistics technology, education and
management.

3
 U smislu šireg značenja ovog pojma, mogu se navesti sledeće definicije: “Logistika je
strategijski proces kojim preduzeće organizuje i podržava svoju aktivnost”; “Logistika je
upravljanje svim aktivnostima koje doprinose cirkulaciji proizvoda i koordinaciji ponude i
potražnje”; “Logistika obuhvata aktivnosti kojima se upravlja tokovima proizvoda i koordinaciju
resursa i tržišta, ostvarujući potrebni nivo usluga sa najmanjim troškovima”. Britanski logistički
institut definiše logistiku kao “vremensko pozicioniranje resursa u okviru lanca snabdevanja.”

Kao jedna vrsta definicije logistike, može se pomenuti i često citirana izjava visokog
funkcionera Vlade SAD Kolina Pauela iz 2001.godine: “Amateri govore o strategiji, profesionalci o
logistici”.

Definicije su se prilagođavale svrsi i primeni, tako da je J.P.Magee krajem 80-ih tvrdio da je reč
logistika francuskog porekla (“loger” – nastaniti), a da u vojnoj terminologiji znači “način prevoza,
snabdevanja i smeštaja armije”. Vremenom se logistika iz vojne upotrebe proširila na proizvodnju i
tržište i našla i druge, veoma široke primene u tehnici, industriji, trgovini itd. Na taj način su vojni
termini preneti u poslovni rečnik: “osvajanje” tržišta, “borba” za mušteriju, “napad” konkurencije i
slično.

Logistika danas

Danas se logistika u razvijenom svetu bavi problemima obezbeđenja svih uslova potrebnih
za uspešno funkcionisanje poslovnog, vojnog ili tehničkog sistema, odnosno organizacije, tako da
izučava sve elemente integralne logističke podrške nužne da bi sistem izvršavao svoju funkciju na
propisan i željeni način. Ovo znači da integralna logistička podrška obuhvata i elemente tehničkog
karaktera (razvoj, proizvodnja, transport, snabdevanje, održavanje itd.), ali i elemente opšteg ili
socijalnog (raspoloživost ljudstva, obuka, uslovi okoline), kao i ekonomskog karaktera (troškovi,
obrtna sredstva, rentabilnost, profit).

Zadatak logistike je integracija materijalnih, informacionih i energetskih tokova u

poslovnim, proizvodnim, uslužnim i vojnim organizacijama. Ona je savremena poslovna funkcija
kojom se identifikuju, obezbeđuju, prate i kontrolišu neophodni resursi u najširem značenju te reči.
Logistika konkretno podržava postupak upravljanja, tako što u integralnom obliku obezbeđuje
kvalitativnu (po vrstama), kvantitativnu (po količini) i terminsku (prema rokovima) raspoloživost
elemenata sistema kojima se upravlja.

Logističkom podrškom se naziva skup elemenata čiji je zajednički zadatak pružanje podrške
osnovnoj funkciji sistema. Ako je dejstvo tih elemenata na određeni način koordinirano, pri čemu se
postiže efekat sinergije, onda se kaže da se radi o integrisanoj (ili integralnoj) logističkoj podršci.
Pod efektom sinergije se podrazumeva uticaj grupnog delovanja elemenata, kojim se postiže učinak
veći od zbira pojedinačnih učinaka istih elemenata.

Najjednostavnije rečeno, zadatak logistike u organizaciji jeste da obezbedi da “prava stvar

bude na pravom mestu, u pravo vreme i u pravoj količini”, sa minimalnim troškovima, a na
zadovoljstvo svih učesnika. Iza ove “jednostavne” definicije – slobodno se može reći – krije se sva
složenost logistike (kako zadovoljiti suprotstavljene zahteve), koja se od strane Međunarodnog
udruženja logističara definiše i kao veština i kao nauka.

4
1. SPECIFIČNOSTI IZMJERITELJA STRUKTURE
KVALITETA LOGISTIČKE USLUGE

Da bi se logistička usluga mogla kvantifikovati na cjelokupnom logističkom lancu

neophodno je izvršiti razgraničenja i razlaganje na osnovnu strukturu logističkog lanca.
Najznačajniji izmjeritelji kvaliteta logističke usluge su:

1. Vrijeme realizacije ciklusa narudžbe – podrazumjeva vrijeme koje protekne od trenutka

naručivanja proizvoda od strane prodavača do trenutka isporuke (prijema) naručene robe;
2. Spremnost za isporuku – kao odnos proizvoda koji se po svojoj strukturi i količini mogu
isporučiti i ukupnog broja zahtjeva za isporukom u posmatranom vremenskom periodu;
3. Pouzdanost i tačnost isporuke – sposobnost održavanja ugovorenih rokova isporuke,
odnosno intervala odnosno snadbjevanja (prosječno vrijeme između dvije uzastopne
isporuke);
4. Modaliteti porudžbine – mogućnost prilagođavnja u pogledu isporuke zahtjevanih
minimalnih veličina porudžbine, zahtevanim vremenskim terminima, vrstama i načinima
realizacije porudžbine;
5. Modaliteti strukture isporuke – ugovorena isporuka, primjena tovarnih jedinica i pakovanja,
obilježavanje robe, osiguranje i dr;
6. Fleksibilnost isporuke – sposobnost brzog i racionalnog šrilagođavanja zahtjevima i
promjenama na tržištu, u pogledu zadovoljenja zahtjeva kupca;
7. Očekivani stepen informisanosti – potrebne i raspoložive informacije u realnom vremenu, u
svim karikama lanca, jednostavnost, tačnost, unificiranost i pouzdanost informacija;
8. Korektnost isporuke – kvantitativno i kvalitativno zadovoljavanje zahteva isporuke (cjena,
stanje proizvoda, posebno kod kvarljive robe i robe vremenski ograničene upotrebe, i dr.)

Pri utvrđivanju izmjeritelja kvaliteta2 usluga, (Pojam kvaliteta ne možemo svoditi samo na
kontrolu proizvoda i usluga te na ulazu materijala i roba u firmu. Kvalitet je prije svega nova
filozofija usmjerena na potpuno nov način integralnog razmišljanja i djelovanja, što znači novi
poslovni stil, kulturu i sklad potreba: organizacije, kupca, vlasnika, zaposlenih i šire. Kvalitet
predstavlja presudan faktor u prodaji proizvoda injegovom tržišnom statusu. Kvalitet je mjerilo
upotrebne vrijednosti jednog proizvoda, odnosno mjerilo njegove sposobnosti da udovolji
zahtjevima potrošaća i tržišta.), mora se postupati obazrivo jer se ova veličina može određivati
kako na nivou logističkih podsistema (porudžbe, pakovanja, skladišnog i transportnog) tako i na
nivou sistema kao cjeline.(slika 1). Analizom strukture elemenata kvaliteta transportne i
logističke usluge bavili su se različiti autori koji su prezentovali rezultate anketa sprovedenih u
pojedinim kompanijama.
U tabeli (tabela 1.) prikazani su neki od parametara kvaliteta usluga, pri čemu su izdvojeni
samo omi izmjeritelji koji su povezani sa logističkim aktivnostima. Pored osnovne strukture
izmjeritelja koja je prezentirana u pomenutoj tabeli, veoma detaljan pregled izmjeritelja
kvaliteta, razdvojenih u pet kategorija prema podsistemima na koje se odnose: logistika
nabavke, transport i tokovi materijala, skladištenje i komisioniranje, planiranje i upravljanje
proizvodnjom i distributivna logistika, navode se uokviru sistema izmjeritelja Logistic-
controling.3
Struktura izmjeritelja kvaliteta logističkih procesa prezentirana u tabeli 1. predstavlja
kombinaciju kako kvalitativnih tako i troškovnih, ali i izmjeritelja efikasnosti i prduktivnosti.
Ona je ilustracija nedorečenosti i nesavršenosti postojećih sistema, što je čest slučaj pri
razmatranju relacija među pojedinim logističkim performansama.

2
Pojam kvalitet predstavlja rezultantu vrijednosti svih elemenata kvaliteta ocjenjivanog materijala i usluga.
Kvalitet=sposobnost za upotrebu= svrsishodnost za namjenu – Materijali i robe u transportu - SKRIPTA
3
Materialwirschaftsleiter ''Kennzahlen System für das Logistik-Controling'', WEKA Fachverlag für technische
Fürungskrafte, März 1995

5
 Izmjeritelji kvaliteta logističke usluge na nivou
Vrijeme realizacije
ciklusa porudžbe

(transportni ciklus)

Izmjeritelji kvaliteta usluga na nivou logističkih pod sistema

Priprema zahtjeva i
ispostavljanje narudžbe

Prijem porudžbe i izdavanje

naloga za realizaciju
Vrijeme realizacije porudžbe
Priprema za obradu porudžbe

Vrijeme realizacije
Komisioniranje, pakovanje i skladišnih operacija
utovar vozila
Vrijeme realizacije prevoza
Prevoz porudžbe do korisnika

Vrijeme realizacije rukovanja

Prevoz porudžbe do korisnika i uskladištenja robe
istovar
Vrijeme prijema robe
Prijem robe kod primaoca

Proces realizacije ciklusa porudžbe (transportni ciklus)

Slika 1. Hijerahijski odnosi izmjeritelja logističkih performansi na

različitim nivoima logističkog sistema u transportnom procesu

Danas kvalitet igra veoma značajnu ulogu u opstanku na tržištu i borbi sa konkurencijom.
To dovoljno potvrđuje rezultati različitih istraživanja čiji su neki djelovi prezentirani u okviru
tabela. Vidjivo je da su pri izboru logističkih i transportnih usluga za korisnika dominantni
pouzdanost isporuke, vrijeme isporuke i ukupni troškovi. Definisanje i mjerenje kvaliteta usluga
povezano je i sa čestim razlikama između onoga što korisnik usluga očekuje i onoga što opaža u
pogledu kvaliteta usluga i razlikama između stvarnog i očekivanog kvaliteta usluga prema mišljenju
korisnika. (slika 2.)4

4
Zeithaml V.A., Berry L.L., Parasuraman A. “Communication and control processes in the delivery of service
quality”, Journal of marketing, Vol 52, April 1988, str. 35.

6
 IZVOR – AUTORI
NAZIV IZMJERITELJA
Pfohl Busch Novack Gattorna Weber Anderson
Vrijeme realizacije
+ + + + + +
ciklusa narudžbe
Puzdanost isporuke-raspoloživost
+
transportnih sredstava
Puzdanost isporuke-raspoloživost robe
+ + + + + +
na zalihama
Vremenska tačnost isporuke + + + + +
Kvalitet isporučene robe (oštečenja,
+ + + + +
asortiman)
Fleksibilnost – mogučnost promjene
+
količine i asortimana isporuke
Fleksibilnost – informisanje korisnika +
Učestalost (frekventnost) isporuka +
Kvalitet spoljnjeg pakovanja +
Čitljivi podaci na spoljnjem pakovanju +
Stabilnost i konsolidacija paletnog
+
sloga
Mogućnost formiranja mješovitog
+
paketa
Vraćene isporuke +

Tabela 1. Prikaz parametara kvaliteta logističke usluge prema

različitim autorima

NAZIV KRITERIJUMA ZNAČAJ KRITERIJUMA

Kvalitet proizvoda 0,176
Kvalitet logističkih usluga 0,171
Cjena usluga 0,161
Kvalitet menadžmenta isporučioca 0,152
Udaljenost isporučioca 0,114
Popusti u zavisnosti od veličine narudžbe 0,108
Struktura isporučioca (mali, srednji) 0,078
Uzajamnost poslovanja 0,046

Tabela 2. Rezultati empirijskih istraživanja značaja kvaliteta usluge

i drugih kriterijuma pri donošenju odluke o kupovini (podaci analize
216 američkih preduzeća – 1973.g.)5

a) logističke usluge
Brand/Grabner
Pfohl/Kleer(1986) (74 Stock (1976) (87 američkih
KRITERIJUMI (1985)
njemačka preduzeća) (%) preduzeća) (%)
(%)
Pouzdanost isporuke 94,6 92,4 87,7
Logistički troškovi 71,6 79,8 84,3
Vrijeme isporuke 67,6 79,1 78,1
Gustina saobraćajne mreže 51,4 73,9 -
Učestalost transporta 50,0 72,1 70,5
Učestalost šteta 43,2 69,2 63,8
Brza obrada reklamacije 25,7 60,8 -

b) transportne usluge
5
Prema: Pfohl H.-Ch. “Logistik – systeme” Vierte, erweiterte und korrigierte Auflagen, Springer – Verlag (1990),
str. 46

7
 Njemačko ministarstvo saobraćaja (1981) (560-preduzeća)
KRITERIJUMI
Veoma značajan (%) Značajan (%) Malo značajan (%)
Velika pouzdanost otpreme 83,2 15,8 1,0
Kratko vrijeme isporuke 76,8 18,9 4,3
Niski troškovi transporta 74,7 20,5 4,8
Velika fleksibilnost 53,7 34,7 11,6
Učestalost šteta 52,1 33,7 14,2
Brzo reagovanje na reklamacije 32,1 38,9 29,0
Niski troškovi pakovanja 31,0 24,2 44,8
Niski troškovi osiguranja 18,5 26,8 54,7

Tabela 3. rezultati istraživanja značaja pojedinih kriterijuma pri

donošenju odluke o izboru davaoca logističkih usluga (a) i transportnih usluga(b)6

Procenat od okupnog borja odgovara koji se odnose na Utvrđeni rang

RB

KRITERIJUM pojedini rang kriterijuma (integral povjerenja

1 2 3 4 5 6 7 95%)
Transportni
1 9,26 2,74 1,74 1,18 0,89 0,60 0,08 1
troškovi
Ukupno vrijeme
2 3,15 5,64 3,33 2,04 1,45 0,71 0,81 2
isporuke
3 Oštečenje robe 1,75 2,44 2,91 4,03 2,84 1,84 0,27 -
Pouzdanost
4 1,11 2,82 4,55 3,60 2,49 1,25 0,19 -
vremena isporuke
Povjerenje u
5 1,11 1,46 2,06 2,55 4,44 3,43 0,53 3
prevozioca
6 Osiguranje robe 1,09 1,51 1,44 2,04 2,83 5,65 0,48 -

Tabela 4. Rezultati istraživanja značaja elemenata kvaliteta

logističkih sistema (dobijeni podaci na bazi istraživanja grčkih korisnika)7

6
Prema: Pfohl H.-Ch. “Logistik – systeme” Vierte, erweiterte und korrigierte Auflagen, Springer – Verlag (1990),
str. 48
7
Naniopoulus A. “Evaluation of Greek freight transport – systems and problems as perceived by shippers”, Zbornik
radova sa savjetovanja “Logistika, transport, distribucija” SF Beograd, (1989), str. 94, 95

8
 Slika 2. Potencijalna mjesta koja generišu odstupanja stvarnog
očekivanog stava korisnika prema kvalitetu usluge

1.1. VRIJEME TRAJANJA CIKLUSA PREVOZA KAO

ZNAČAJAN POKAZATELJ KVALITETA USLUGE

Vrijeme trajanja ciklusa prevozne usluge je najznačajniji prikaz kvaliteta usluge. Istraživanja
koja su imala za cilj da analiziraju dužine prevoznog ciklusa, odnosno veličinu vremena potrebnog
za realizaciju transportnog prevoznog procesa, (uzimajući u obzir od utovara, prevoza pa do
istovara kod korisnika) pokazale su da je značaj ovog prikaza kvaliteta usluge veoma veliki.
Osnovni problem u postojećoj pravnoj regulativi javnog prevoza robe u unutrašnjem i
međunarodnom transportu, ogleda se u egzistiranju više nivoa regulisanja te oblasti. Naime, u Bosni
i Hercegovini postoje zakoni o prevozu – npr. koji uređuju drumski transport na nivou države
(međunarodni i međuentitetski transport), na nivou entiteta i Distrikta Brčko. Tome treba dodati da
su i kantoni u Federaciji BiH nadležni da donose zakone o prevozu koji važe na području kantona,
pa je na osnovu toga većina kantona donijela te zakone. U tom pogledu, i u Kantonu Sarajevo vode
se potrebne aktivnosti za donošenje pomenutog Zakona o prevozu u cestovnom prometu. Brojni
zakoni i podzakonski akti – koji su često neusklađeni, postali su kontraproduktivni, odnosno ne
pružaju adekvatni pravni okvir koji omogućuje razvoj djelatnosti pružanja transportnih usluga, u
koje spada i javni prevoz robe.
Navedeni brojni zakoni i ostali propisi ne čine harmonizirani pravni okvir koji garantuje
samoodrživi transportni sistem u Bosni i Hercegovini, u koji spada i javni prevoz robe u
željezničkom, drumskom i zračnom transportu. Pored toga, to omogućava i stvaranje jedinstevnog i
slobodnog tržišta u Bosni i Hercegovini svim subjektima koji se bave pružanjem transportnih
usluga. Pojednostavljena i jedinstvena pravna regulativa na nivou Bosne i Hercegovine omogućit će
i liberalizaciju odnosa na tom tržištu. Ustupanje kantonima da mogu, npr. da za svoje područje, da
pravno regulišu, pored ostalog, i javni prevoz robe u drumskom transportu, ne doprinosi postizanju
jednog od značajnih ciljeva naše države – stvaranje jedinstvenog i slobodnog tržišta u pružanju
transportnih usluga.8
Kao primjer za ova istraživanja može poslužiti analiza brzine dostave robe u drumskom i
željezničkom transportu, čiji su rezultati dati u okviru tabele 5.
Imajući u vidu ovako male brzine dostave robe i činjenicu da se transportni procesi realizuju
konstantno u vremenu sa izuzetno velikim vrijednostima nekih roba, postaje jasno da se ovom
pokazatelju u okviru razmatranja logističkih troškova mora posvetiti dužna pažnja. Neposredna
kvantifikacija ovih troškova se realizuje na relativno jednostavan način utvrđivanjem relativnog
vremena koje roba provodi u okviru transportnog procesa i njene količine. Da bi se uklonio veliki
trošak, nastao pri prevozu robe do poručioca, mora se razraditi plan prijevoza robe. Današnji prevoz
robe odvija se modernom transportnom tehnologijom.
Nova tehnologija se zapravo odnosi na mehanizovani i automatizovani proces proizvodnje
transportnih usluga koje se realizuju savremenim metodama organizacije transportnog procesa.
Savremena inovacija sadržana u tehničkim i tehnološkim promjenama – treća revolucija u
transportu, ispoljava se pogotovo i u izgradnji novog koncepta integralnog transporta zasnovanog
na novoj tehnici i tehnologiji u sistemu transportnog lanca. U našoj zemlji racionalizacija transporta
putem transportnih lanaca rijetko se primjenjuje. S obzirom na društveno-ekonomski značaj
transporta država treba posvetiti posebnu pažnju njegovom sigurnom razvoju9.
Uvođenjem transportnog lanca ostvaruje se niz bitnih i kvalitetno novih promjena u transportu
robe, kao što su:
8 Studija saobraćaja na području Kantona Sarajevo - Separat: Robni tokovi na području Kantona Sarajevo, Sarajevo, Maj 2005. godine, str. 25 - 29
9 Perišić R.: Savremene tehnologije transporta i integralni sistemi transporta, Univerzitet u Beogradu,
Saobraćajni fakultet, Beograd, 1994., str. 25

9
  unificiranje tehničkih rješenja željezničkih, drumskih i drugih vozila (svako vozilo postaje
univerzalno za prevoz tovarnih jedinica nezavisno od robe koja se prevozi);
 znatno smanjenje rada pri svim pretovarima (eliminišu se operacije “komad po komad” u
korist velike tovarne jedinice);
 odstranjuju se klasična skladišta i magacini u dodirnim tačkama različitih vrsta transporta
(kontejneri se skladište na otvorenim skladišnim prostorima);
 ostvarenje standardizovanih i tipičnih tehnologija pretovara na čitavom prevoznom putu
robe (prelazak kontejnera, izmjenjivih transportnih sudova, kao i “gornjeg postolja” sa
donjeg postolja jedne vrste transporta na donje postolje drugog transportnog sredstva, što
omogućuje da se široko primjenjuju standardizovani pretovarni uređaji);
 eliminisanje transportnih pakovanja i njihov povratni transport;
 skraćivanje vremena pretovarnih operacija za cca 40 puta (time se skraćuje i vrijeme
zadržavanja transportnih sredstava. To ima neposredni uticaj na produktivnost rada
sredstava, odnosno na skraćenje obrta kamiona, željezničkih vagona i drugih sredstava);
 ubrzavanje isporuke robe – skraćuje se vrijeme dostave (to oslobađa dio obrtnih sredstava
privrede proporcionalno vrijednosti robe koja se jednovremeno nalazi u transportu i veličini
skraćenja vremena dostave); i
 smanjenje oštećenja robe u procesu transporta (smanjenje oštećenja robe nastaje zbog
eliminisanja posrednih prostora po komadima i eliminisanja ranžiranja primjenom
kontejnerskih vozova)10.

Primjenom nove tehnologije transporta robe, razvijaju se integracioni procesi koji odstranjuju
granice između pojedinih grana transporta. Naime, imperativno se traže odgovarajuće
organizaciono-tehnološke forme integracije i kooperacije drumskog, željezničkog i ostalih grana
transporta. Nova tehnologija transporta robe nema za cilj samo smanjenje troškova transporta, već i
sniženje cjelokupnih troškova distribucije robe u koje spadaju, npr. troškovi skladištenja,
pakovanja, osiguranja, akvizicije i vezanog kapitala. Nastanak i razvoj novih transportnih sistema
“od vrata do vrata” – koji omogućuju direktan transport robe od pošiljaoca do primaoca, posljedica
su integracije sredstava drumskog, željezničkog, zračnog, rječnog i pomorskog transporta. Bitno
obilježje ovih transportnih sistema je neprekidan tok cijelog transportnog procesa, tj. stvaranje
zatvorenog transportnog lanca.11

RELACIJA (km) ŽELJEZNIČKI PRIJEVOZ DRUMSKI

od do sporovoz brzovoz maršrutni tranzit PRIJEVOZ
- 10 - - - - 4,6
11 20 - - - - 5,9
21 30 - - - - 7,3
31 40 - - - - 8,4
41 50 - - - - 9,5
51 75 - - - - 10,1
76 100 - - - - 12,5
101 150 2,5 5,4 - 6,9 14,2
151 200 3,0 5,7 6,24 - 15,3
201 250 3,5 6,0 - - 16,8
251 300 4,0 6,3 7,38 8,4 18,0
301 350 4,4 6,6 - 9,0 19,8
351 400 4,9 7,0 8,12 - 21,3
401 450 5,3 7,3 - - 22,1
451 500 5,7 7,7 8,67 10,5 23,2
501 600 6,2 8,2 9,05 - 25,1
601 700 6,8 9,1 9,35 - 26,5
701 800 7,3 9,9 9,58 12,6 30,7
10
Perišić R.: Savremene tehnologije transporta i integralni sistemi transporta, Univerzitet u Beogradu,
Saobraćajni fakultet, Beograd, 1994., str. 26.
11 Studija saobraćaja na području Kantona Sarajevo - Separat: Robni tokovi na području Kantona Sarajevo, Sarajevo, Maj 2005. godine, str. 5 - 7

10
 801 900 7,7 10,9 9,76 12,9 -
901 1000 8,0 11,9 9,93 13,8 -
1000 - 8,3 12,9 - 14,2 -

Tabela 5. Brzina dostave robe u željezničkom i drumskom saobraćaju

(km/h)

1.2. JEDINSTVENI POKAZATELJ KVALITETA USLUGE

SA ASPEKTA KVALITETA PROCESA TRANSPORTA

Prognoze transporta baziraju se na

 dosadašnjem razvoju transporta

 razvoju stanovništva i ekonomije
 razvoju transporta u Evropi.

Do sada rađene studije za BiH u pogledu ekonomskog razvoja ukazuju da bi se društveni proizvod
do 2015. godine mogao kretati na nivou od oko 3500-4500 dolara po stanovniku.
Ove studije takođe predviđaju slična kretanja u pogledu zaposlenosti koja bi se povećala 2-3
puta u periodu do 2015. godine.
Što se tiče transporta, smatra se da će rekonstrukcija ekonomije dovesti do novih tipova roba
za transport (u poređenju sa predratnom situacijom).
Transport robe za usluge, trgovinu i građevinski sektor će postajati sve značajniji i oduzimat
će primat predratnom transportu sirovina, serijskih proizvoda i sl.
Željeznički transport se neće tako brzo razvijati kao cestovni (što se slaže sa trendovima u
EU i CEE zemljama).
Mala i srednja preduzeća će u budućnosti biti dominantna i ona će birati najbrže i
najekonomičnije načine transporta, što ide u prilog cestovnom transportu.
Zbog promjena u ekonomiji i stanja vidova transporta, udio teških (teretnih) vozila će
porasti u budućnosti.

Mobilnost

Procjena rasta mobilnosti bazirana je na povećanju mobilnosti sa 5000 km u

2003. godini na oko 10.000 km u 2010. ili po stopi od oko 7% prosječno godišnje.
U periodu od 2010.-2020. godine mobilnost može porasti sa 10.000 km na 12.000 km po
vozilu godišnje ili 1,6% prosječno godišnje.
Stopa rasta transporta putničkih vozila se procjenjuje (na osnovu rasta motorizacije i mobilnosti) na
3,5-4,5% godišnje u periodu do 2010. i 3,5-4,0% u periodu 2010.-2020. godine.
Stopa rasta teretnog transporta procjenjuje se na bazi rasta GDP i faktora transportnog
elasticiteta i kretat će se od 6-7% godišnje u periodu do 2010. i 4,5-6% u periodu 2010.-2020.
godine. Stepen rasta međunarodnog saobraćaja u periodu 2000.-2020. procjenjuje se na 3-4%
godišnje.
U visoko razvijenim zemljama stope rasta transporta se kreću na nivou 3-4% godišnje (u
proteklom periodu), a prognoze su bazirane na stopama od oko 4%.

Motorizacija

Motorizacija u Sarajevskom kantonu razvijala se mnogo brže nego ekonomija. Motorizacija

u 2000. godini u Sarajevskom kantonu već je znatno premašila nivo motorizacije iz 1991. godine,
što je u velikom kontrastu u odnosu sa općim ekonomskim razvojem.
Motorizacija svojim velikim porastom znatno podržava ekonomski razvoj Kantona
(poboljšava mobilnost, modernizira i stvara ekonomičniji vozni park, povećava potrebe za
11
uslugama i sl.).
Broj pređenih kilometara se procjenjuje kao dosta niži u odnosu na predratni nivo (sada se
procjenjuje na 3000-5000, a prije rata je bio 8000-10000 npr. po putničkom automobilu).
Može se očekivati da će motorizacija slijediti očekivani evropski dugoročni razvoj
motorizacije, što se vidi iz tabele br. 3 i slici br. 19 koji je izradio DORCH CONSULT.
Na slici 3. date su vrijednosti motorizacije Kantona u 2000. i 2020. godini. Za 2020. godinu
data su dva moguća rasta, niski sa 230 vozila/1000 stanovnika na 340 vozila/1000 stanovnika i
visoki sa 230 vozila/1000 stanovnika na 380 vozila/1000 stanovnika.
Na ovaj način se došlo do godišnje stope rasta motorizacije koja iznosi 3,8% niska i 4,4%
visoka stopa rasta12.

Tabela br. 6
Broj
Dohodak po stanovniku u
automobila na Broj osoba po
US$ 1995. god. izražen
1000 jednom
Zemlja prosječnom kupovnom
stanovnika automobilu1
moći2
1995. godine
Belgija 419 2,39 21.660
Austrija 451 2,22 21.250
Francuska 433 2,31 21.030
Njemačka 496 2,02 20.070
Holandija 363 2,75 19.950
Velika Britanija 357 2,80 19.260
Irska 269 3,72 15.680
Španija 359 2,79 14.520
Portugal 261 3,83 12.670
Grčka 211 4,74 11.710
Mađarska 226 4,42 6.410
Poljska 196 5,10 5.400
Bugarska 188 5,32 4.480
Makedonija 1443 6,993 3.2554
Izvori:
1
Statistički godišnjak Federalne Republike Njemačke, 1997.
2
Izvještaj o svjetskim trendovima razvoja, 1997.
3
Statistički godišnjak Republike Makedonije
4
Studija Bečkog instituta za međunarodnu ekonomiju

12
Studija saobraćaja kantona Sarajevo - Mreža saobraćajnica, Sarajevo, jula 2005. str. 156 - 158

12
 Slika 3.

Jedinstveni pokazatelji kvaliteta usluge posmatrani sa aspekta efikasnosti funkcionisanja

prevoznog procesa su brzina prevoza količina izvršenog rada u jedinici vremena13. Ova činjenica se
kod nas u teoriji i praksi zanemaruje.
Prvu grupu elemenata kvaliteta usluga sačinjavaju onikoji se manifestuju u trenutku kada
krajnji korisnik ispostavlja svoje zahtjeve za robom sa svim elementima narudžbine. Na prispjeli
zahtjev davalac usluge, isporučivalac robe treba da odgovori tako što će korisniku dati sve potrebne
informacije o robi, pružiti mu maksimalnu podršku pri mogućem korigovanju narudžbe i omogućiti
mu što je moguće da se njegove potrebe ostvare. Korisnik treba obratiti pažnju na vrijeme koje je
potrebno da se dostava realizuje i tome obavjestiti naručioca.
Elementi kvaliteta dostave robe podrazumjevaju različit izbor načinadostave, tj da će
dostavljać uvjek biti spreman na zahtjeve korisnika koji nekad mogu biti specifični u pogledu
vremena, načina pakovanja, vida prevoza, veličine tovarne jedinice, vrste prevoznog sredstva koje
se koristi za vrijeme transportovanja. Vrijeme koje protekne od trenutka ispostavljanja zahtjeva
(porudžbe) do prijema robe, je najupečatljiviji parametar kvaliteta procesa dostave robe i na
krajnjeg korisnika ostavlja najveći utisak. Ono uvijek zavisi od nivoa funkcionisanja prevoznog
srdstva, samog organizovanja prevoza robe, odnosno od dužine trajanja prevoznog ciklusa.
Elementi kvaliteta koji se manifestuju nakon dostave robe povezani su sa načinima plačanja
za obavljene usluge i isporučenu robu i ispunjenje naknadnih zahtjeva korisnika.
Sve aktivnosti usmjerene ka definisanju kvaliteta u okviru logističkih aktivnosti moraju biti
usaglašene sa tržištem. U ovim analizama o kvalitetu usluge u okviru logističkih sistema treba
razmotriti i vezu između nivoa kvaliteta i finansijskih sredstava koje treba uložiti da se taj nivo
kvaliteta ostvari. Podizanje kvaliteta podrazumjeva poštovanje nacionalnih i međunarodnih
standarda14, angažovanje VK radne snage i opremanje distributivnih sistema širim spektrom
kvalitetnije opreme kao i izborom savremenih sistema distribucije baziranog na logističkim
načelima. Podizanje kvaliteta podrazumjeva:
 Osavremenjavanje informacionih sistema, jedinstvenih, standardizovanih i unificiranih u
svim karikama prevoznog, odnosno logističkog lanca.

13
R.Perišić, “Nova metoda sistematske analize prevoznog procesa i vrednovanje kvaliteta usluge”, časopis
«Saobraćaj» - br.11, Beograd, 1978. i knjiga “kontejnerizacija transporta”, Saobraćajni fakultet i dr., Beograd, 1977.
14
“standardi” – mjerilo sa kojim se porede predmeti, usluge ili postupci sredstva za usmjeravanje i regulisanje
kvaliteta proizvoda.
“standardizacija” – process razvijanja, donošenja i primjena standarda uz primjenu akomulisanog znanja i iskustva, te
njihovu transparentnost korisnicima proizvoda i usluga. Materijali i robe u transportu - SKRIPTA

13
  Osavremenjavanje tehnologije skladištenja, sa znatnim stepenom mehanizacije
 Osavremenjavanje tehnologije pretovara, mehanizacijom i automatizacijom procesa
 Osavremenjavanje tehnologije transporta, prvenstveno intermodalnih sistema i savremene
informatike
 Osavremenjavanje tehnologije pakovanja, polazeći od mikro modula, osnovnog modula do
formiranja idealne logističke jedinice i dr.

2. ZAKLJUČAK

Kako smo vidjeli u prethodnom tekstu riječ je bila vezana za izmjeritelje strukture kvaliteta
logističkih usluga, gdje se često spominje sama riječ kvalitet. Kako nam je poznato samo značenje
te riječi kvaliteta toliko i bitno utiče na same logističke usluge. Gdje se odnosi takodje i na
standardizaciju koja potpomaže i olakšava sam rad pružanja logističkih usluga. Svaka zadruga stiče
veliko zvanje uz pomoč primjene kvaliteta i pružanju raznih usluga. Što veči broj usluga jedna
zadruga nudi to veči broj kroisnika, naručioca ima. Tako je bitno da nabrojim par važnih logističkih
usluga koje može da pruža jedna zadruga i to:
1. Vrijeme realizacije ciklusa narudžbe
2. Spremnost za isporuku
3. Pouzdanost i tačnost isporuke
4. Modaliteti porudžbine
5. Modaliteti strukture isporuke
6. Fleksibilnost isporuke
7. Očekivani stepen informisanosti
8. Korektnost isporuke
Na samom početku seminarskog rada objasnili smo definiciju logistike, zatim samu temu
definirali uz pomoč raznih naučnika koji su kontrolisali, razni broj zadruga u svojim državama,
pružanje kvaliteta logističkih usluga gdje je takođe prikazano kroz razne tabele. Samo pitanje koje
se odnosi na logističke usluge, jest to da se pruža pomoč naručiocu od narudžbe do same isporuke.
Logistika robu i materijale prati kroz cijeli ciklus odvijanja usluga, te da ima pristup svim podacima
o proizvodu bilo to na moru, na drumu i željeznici. Kolko je bitno unaprijeđenje samih logističkih
usluga jeste i unaprijeđenje odnosno porast same ekonomije. Prilikom povečanja stanovništva i
ekonomije te transporta, automatski se povečava potražnja za, uređenjem transporta, odnosno
logističkim uslugama.

14
2. LITERATURA

RB VRSTA NAZIV AUTOR

Savremene tehnologije transporta i integralni
1 Knjiga sistemi transporta, Univerzitet u Beogradu, Perišić R
Saobraćajni fakultet, Beograd, 1994. god.
prof.dr. Šefkija Čekić,
Studija saobraćaja na području Kantona Sarajevo prof.dr. Hilmija Šemić,
- Separat: Robni tokovi na području Kantona doc.dr. Osman Lindov,
2 Studij Sarajevo doc.dr. Samir Čaušević,
Sarajevo, Maj 2005. godine dr. Mustafa Mehanović,
mr. Muhamed Šaćiragić, Ahmed
Ahmić dipl. ing. Saob
Studija saobraćaja kantona sarajevo – Separat: prof. dr Mehmed Bublin, prof. dr
3 Studij Mreža saobraćajnica Branko Mazić, Vedran Ibrulj
Sarajevo, jula 2005. dipl.ing., prof. dr Muhamed Zlatar
prof.dr. Alija Behmen
4 Skripta Materijali i robe u transportu
doc.dr. Sabira Salihović
5 Internet http://www.emagazin.co.yu mr. Radoš Popadić

15