Professional Documents
Culture Documents
Materiał zawiera starter, w którym znajduje się odwołanie do wcześniejszej wiedzy ucznia
związanej z danym tematem, oraz cele sformułowane w języku ucznia.
podsumowania;
słownika;
ćwiczeń.
Oglądając filmy o czarach i magii lub czytając książki typu Harry Potter i kamień
filozoficzny można dowiedzieć się, czym interesowali się alchemicy. Czy alchemia
i chemia mają ze sobą coś wspólnego? Kim właściwie jest chemik? Czym się zajmuje? Czy
chemia jest częścią życia każdego człowieka? Co chemia ma wspólnego z gotowaniem
i sprzątaniem oraz z najnowszymi osiągnięciami medycznymi i technologicznymi?
Joseph Wright (czyt. dżozef rajt) „Alchemik“, <math aria-label="tysiąc siedemset sześćdziesiąty ósmy
rok">1768 r.
Źródło: Joseph Wright, Stefi~commonswiki (h p://commons.wikimedia.org), Derby Museum, domena publiczna.
Nauczysz się
Wybrane odwołania do alchemii w sztukach plastycznych. Od lewej kolejno: Alchemik Joseph Leopold
Ra nckx (<math aria-label="tysiąc osiemset sześćdziesiąt tysiąc dziewięćset trzydzieści siedem">1860-1937);
Dżabir Ibn Hajjan (Geber) na <math aria-label="piętnasto wiecznym">XV w. europejskim wizerunku; „Alchemik”
W. Fe es Douglas (<math aria-label="tysiac osiemset dwadzieścia dwa tysiąc osiemset dziewiędziesiąt
jeden">1822-1891); Alchemik Cornelis Bega (<math aria-label="tysiąc sześćset sześćdziesiąt trzy">1663)
Źródło: Krzysztof Jaworski, Joseph Leopold Ra nckx (h ps://commons.wikimedia.org), William Fe es Douglas
(h ps://commons.wikimedia.org), Codici Ashburnhamiani (h ps://commons.wikimedia.org), Cornelis Pietersz Bega
(h ps://commons.wikimedia.org), domena publiczna.
W jaki sposób alchemicy opisywali eksperymenty?
Rysunek przedstawiający etap gnicia hermetycznego - jeden z rysunków z serii Azoth Basiliusa Valen nesa.
Rysunek smoka Ouroborosa z alchemicznego dzieła De Lapide Philosophico, opublikowanego w 1625 roku
przez Lucasa Jennisa (smok zjadający swój ogon to antyczny symbol cykliczności natury). Rysunek Ma hiasa
Meriana pochodzący z alchemicznego dzieła Michaela Magiera (1617), <math aria-label="pod tytułem">pt.
Atalanta Fugiens.
Źródło: Michael Maier (h p://commons.wikimedia.org), Lucas Jennis (h p://commons.wikimedia.org), zeevveez
(h ps://www.flickr.com), Krzysztof Jaworski, domena publiczna.
Ciekawostka
W Pradze znajduje się słynna Złota Uliczka (Zlatá ulička), której szerokość miejscami nie
przekracza jednego metra. Ulica ta zabudowana jest szeregiem małych domków. Według
podań to właśnie tutaj pracowali alchemicy i złotnicy cesarza Rudolfa II Habsburga
(władcy Węgier, Austrii i Czech z XVI/XVII w.).
Cesarz Rudolf II Habsburg gościł na swym praskim dworze wielu alchemików, w tym
Polaka Michała Sędziwoja, którego pracownia mieściła się w Zamku Królewskim na
Wawelu, w wieży zwanej Kurzą Stopką. Według przekazów, Sędziwój podczas audiencji
na Hradczanach, w obecności Rudolfa II i jego największych dostojników, zaprezentował
swój najznamienitszy eksperyment: do tygla wrzucił kawałek ołowiu, który „zamienił się”
w sztabkę złota. Chcąc osiągnąć zamierzony efekt, Sędziwój najprawdopodobniej
posłużył się tyglem o podwójnym dnie bądź też powlekł sztabkę złota rtęcią tak, by
odzyskała swoją złotą barwę dopiero po ogrzaniu w tyglu. Niemniej, Rudolf II upamiętnił
to wydarzenie tablicą, na której nakazał wykuć napis: „Niechaj zrobi to ktokolwiek inny,
co zrobił Sędziwój Polak”. Inny alchemik, Edward Kelley, który twierdził, że udało mu się
odkryć kamień filozoficzny, miał mniej szczęścia – kiedy nie spełnił obietnicy i nie zaczął
produkować złota, Rudolf II uwięził go w Białej Wieży, która znajduje się przy Złotej
Uliczce.
Złota uliczka latem
Źródło: Maros M r a z (Maros) (h ps://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Dla zainteresowanych
Polecenie 1
Czym zajmuje się chemia i chemicy? Podstawowe pytania, na które musi odpowiedzieć chemik w trakcie
prowadzonych badań.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Do nauk przyrodniczych, oprócz chemii, zalicza się także biologię, geografię i fizykę.
Polecenie 2
Zastanów się i odpowiedz na pytanie, z czym kojarzy Ci się słowo chemia. Swoje przemyślenia
przedstaw w formie mapy myśli. Narysuj mapę myśli w zeszycie lub skorzystaj
z zamieszczonego poniżej kreatora, uzupełniając puste pola swoimi skojarzeniami ze słowem
chemia. Poniższą mapę możesz rozbudować o dodatkowe pola.
Dla zainteresowanych
Film przedstawiający sondę uliczną gdzie kilku osobom zadaje się dwa pytania: z czym
kojarzy się Tobie słowo chemia? i czym zajmowali się alchemicy?
Chemia jest obecna niemal w każdej dziedzinie naszego życia. Wtedy, gdy zażywamy leki,
gotujemy i spożywamy posiłki, wykonujemy badania medyczne czy dobieramy ubrania
odpowiednie do danej pory roku lub uprawianej dziedziny sportu. Zastanów się, jak rozwój
chemii wpłynął na codzienne życie każdego z nas.
Odpowiedź:
W filmie lektor podaje przykłady zastosowań chemii w różnych gałęziach przemysłu takich
jak: przemysł chemiczny, przemysł spożywczy, przemysł kosmetyczny, przemysł tworzyw
sztucznych, przemysł środków piorących i myjących, przemysł farmaceutyczny, przemysł
materiałów budowlanych, przemysł metalurgiczny, przemysł energetyczny.
Polecenie 4
Zapisz nazwy jak największej liczby gałęzi przemysłu związanego z chemią, które były
wymienione w analizowanym przez Ciebie filmie. Swoją wypowiedź przedstaw za pomocą
mapy myśli. Mapę narysuj w zeszycie lub skorzystaj z zamieszczonego poniżej kreatora,
uzupełniając puste pola. Poniższą mapę możesz rozbudować o dodatkowe pola.
3. Zawód – chemik?
Polecenie 5
Polecenie 6
Korzystając z różnych źródeł informacji (np. Internetu lub książek), przygotuj krótką
notatkę lub prezentację multimedialną, dotyczącą znanych chemików oraz ich osiągnięć.
W swojej prezentacji uwzględnij postacie, takie jak Tadeusz Reichstein i Roald Hoffman.
Efekty swojej pracy zaprezentuj na forum klasy.
Warto uczyć się chemii, ponieważ pomaga zrozumieć otaczający nas świat. Dzięki tej
wiedzy możemy m.in. dowiedzieć się, jak działa płyn do rozmrażania szyb, środek do
udrażniania rur, proszek do prania, proszek do pieczenia czy tabletka od bólu głowy.
Znajomość chemii umożliwia przemyślany wybór produktów codziennego użytku.
Ciekawostka
Dla zainteresowanych
4. Co to są piktogramy chemiczne?
Podczas sprzątania łazienki i kuchni zdarza się nam wykorzystywać między innymi środki
do dezynfekcji, udrażniania rur, a także płyny do usuwania kamienia lub rdzy. Składnikami
takich preparatów często są substancje, które – niewłaściwie użyte – mogą być groźne dla
zdrowia. W celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom mającym kontakt z takimi środkami,
opracowano znaki i symbole ostrzegawcze – tak zwane piktogramy, informujące
o zagrożeniach związanych z używaniem konkretnych substancji. Informacje te dają
możliwość zastosowania odpowiednich środków ochrony ogólnej i osobistej, a także
właściwego przygotowania miejsca pracy.
Polecenie 7
Ciekawostka
Polecenie 8
Problem badawczy:
Czy płyn do wybielania tkanin (lub płyn czyszcząco-dezynfekujący) działa niszcząco na białko
jaja kurzego?
Hipoteza:
Co będzie potrzebne:
preparat do wybielania tkanin (na bazie chloru) lub płyn czyszcząco-dezynfekujący do
toalet (na bazie chloru);
Instrukcja:
1. Uważnie przeczytaj informacje na opakowaniu wybranego płynu (bądź płynów).
2. Zanurz bagietkę w płynie. Zachowując szczególną ostrożność, nanieś kilka kropli płynu na
kawałek białka jaja kurzego, które znajduje się na szkiełku zegarkowym.
3. Badaną próbkę pozostaw na kilka minut.
Polecenie 9
Obserwacje:
Wnioski:
Zawartość sekcji:
1. Identyfikator produktu.
2. Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania
odradzane.
3. Dane dotyczące dostawcy karty charakterystyki.
4. Numer telefonu alarmowego.
Odpowiedź:
Ciekawostka
Oznaczenia produktów
Źródło: Dariusz Adryan, epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Podsumowanie
Chemia jest nie tylko przedmiotem szkolnym, jest obecna w każdej dziedzinie naszego
życia. Ma długą i ciekawą historię.
Chemia to nauka zajmująca się badaniem składu i budowy substancji, ich przemianami
oraz warunkami wpływającymi na szybkość tych przemian.
Piktogramy ostrzegawcze umieszcza się na opakowaniach preparatów zawierających
substancje niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka.
Dla preparatów i odczynników, których użytkowanie związane jest z ewentualnymi
zagrożeniami (fizycznymi, chemicznymi lub zagrożeniem dla środowiska) przygotowuje
się odpowiednie karty charakterystyki.
Praca domowa
Polecenie 11.1
Wymień pięć przykładowych produktów wytwarzanych przez różne gałęzie przemysłu (np.
przemysł kosmetyczny, petrochemiczny, tworzyw sztucznych) i uzasadnij, w jaki sposób
przedmioty te są związane z chemią.
Odpowiedź:
Polecenie 11.2
Odszukaj w internecie lub w prasie zdjęcia trzech osób, których praca związana jest
bezpośrednio z chemią. Opisz ich ubiór służbowy oraz stosowane przez nich środki ochrony.
Pracę przedstaw w formie plakatu na forum klasy.
Słownik
alchemia
chemia
chemik
kamień filozoficzny
panaceum
przemysł chemiczny
Ćwiczenia
Pokaż ćwiczenia: 輸醙難
Ćwiczenie 1 輸
Korzystając z dostępnych źródeł informacji (np. Internetu lub książek), uporządkuj pod
względem chronologicznym wydarzenia związane z rozwojem cywilizacji i historią chemii. Na
górze umieść najstarsze wydarzenia.
Chemia
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz.
Ćwiczenie 3 輸
Źródło: Aleksander Sleńdziński, Bogomołow.PL, Henri Manuel, Paul Nadar, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org,
domena publiczna.
Ćwiczenie 4 醙
Garaż
Źródło: Michał Szymczak, Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5 醙
Spośród podanych poniżej zagrożeń wybierz i zaznacz wszystkie te, które wynikają
bezpośrednio z zamieszczonych piktogramów i na które należy zwrócić uwagę podczas pracy
z tą substancją.
Spośród zamieszczonych poniżej piktogramów, wybierz i zaznacz wszystkie te, które powinny
zostać umieszczone na pojemniku, w którym znajduje się analizowana substancja.
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
Ćwiczenie 8 難
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
Bibliografia
Encyklopedia PWN
Krzeczkowska M., Loch J., Mizera A., Repetytorium chemia. Liceum – poziom podstawowy
i rozszerzony, Warszawa – Bielsko‐Biała 2010.
Notatnik