Moda Tasarıma Giriş

MODA TASARIMINA GİRİŞ
Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi’ne ai r. Bireysel öğrenme

yaklaşımıyla hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. Atatürk Üniversitesi’nin izni
alınmaksızın kitabın tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi, manye k kayıt veya
başka şekillerde çoğal lamaz, basılamaz ve dağı lamaz.
Copyright ©2021
The copyrights, publica ons and sales rights of this book belong to Atatürk University. All rights
reserved of this book prepared with an individual learning approach. No part of this book may
be reproduced, printed, or distributed in any form or by any means, techanical, electronic,
photocopying, magne c recording, or otherwise, without the permission of Atatürk University.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
MODA TASARIMINA GİRİŞ
ISBN: 978-625-7931-84-7
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI
ERZURUM
1. Temel Tasarım Kavramları 4
Dr. CANTÜRK ÖZ
2. Moda Tasarımı Kavramları 24

Dr. CANTÜRK ÖZ
3. Modayı Etkileyen Faktörler 47

Dr. Öğr. Üyesi BEYHAN PAMUK
4. Moda Yayılım Teorileri 77

Dr. Öğr. Üyesi BEYHAN PAMUK
5. Görsel Tasarım Öge ve İlkeleri 97

Dr. CANTÜRK ÖZ
6. Moda Stilleri 126

Dr. CANTÜRK ÖZ
7. Trend Tahminleri 159

Öğr. Gör. BETÜL ELİBOL
8. Giyside Renk Kullanımı 181

Öğr. Gör. BETÜL ELİBOL
9. Giysi Siluetleri 204

Prof. Dr. ESEN ÇORUH
10. Giysi Sınıflandırma 226

Doç. Dr. MEYREM ARGA ŞAHİNOĞLU
11. Moda Sektöründe Giysi Üretim Türleri 250

Arş. Gör. ŞÜKRAN ÇAKMAK
12. Temel Giysi Dikim Teknikleri 271

Prof. Dr. ESEN ÇORUH
13. Giysi Teknik Çizimi 295

Dr. Öğr. Üyesi ŞENGÜL EROL
14. Portfolyo Hazırlama 323

Dr. Öğr. Üyesi ŞENGÜL EROL
Editör
Prof. Dr. NEŞE YAŞAR ÇEĞİNDİR

TEMEL TASARIM
KAVRAMLARI
• Tasarım
İÇİNDEKİLER
• Tasarım Teorileri
• Sanat, Bilim ve Tasarım İlişkisi
• Görsel Tasarım Yöntemleri MODA TASARIMINA
• Sunum Teknikleri GİRİŞ
Dr. Cantürk ÖZ
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Temel tasarım eğitiminin önemini
kavrayabilecek,
HEDEFLER
• Sanat ve tasarım bölümlerini

açıklayabilecek,
• Tasarım öğe ve ilkelerini
sıralayabilecek,
• Tasarım teori ve yaklaşımlarını
ifade edebilecek,
• Sanat, bilim ve tasarım ilişkisini
kurabilecek,
• Görsel sanatlarda kullanılan
teknikleri belirtebilecek,
• Amaçlarına göre sunum
tekniklerini açıklayabileceksiniz. ÜNİTE
1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Temel Tasarım Kavramları
Temel Tasarım ve Önemi
Tasarım Öğe ve İlkeleri
Tasarım
Temel Tasarım Teorileri
Tasarım Anlayışları
Sanat ve Tasarım İlişkisi

TEMEL TASARIM KAVRAMLARI
Sanat ve Tasarım Dalları

Tasarım- Sanat ve
Bilim Arasındaki
İlişki Bilim ve Tasarım İlişkisi
Görsel Tasarım
Oluşturmada Etkili
Kavramlar
Geleneksel Medya
Kullanımı ve Araçları
Görsel Tasarım Bilgisayar Destekli Tasarım

Yöntemleri Program ve Uygulamaları
Karma Medya Kullanımı

ve Araçları
Ürün Tasarımına Yönelik
Sunum Teknikleri Ürün Tanıtımına Yönelik
Kişisel Tanıtıma Yönelik
5
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
GİRİŞ
Tasarım, günümüzün gelişen ve değişen dünyasında bir uzmanlık alanı
olarak belirlenmiş, bulduğu çözümler ve getirdiği yeniliklerle geçmişe oranla daha
fazla ön plana çıkmıştır.
Tasarım, yaratıcı fikirle başlayıp, tüketime kadar geçen bütün bir süreci
kapsar. Günümüz sektöründe tasarım süreçlerinin en hızlı ve doğru şekilde
gerçekleştirilmesi gerekir. Bu sebeple, tasarımın tamamlanması için diğer
disiplinlere ihtiyaç duyulur ve birlikte çalışılır. Ürün veya hizmetin
düşünülmesinden, tüketicilerle buluşmasına kadar geçen her aşama deneyim
isteyen, ayrı bir uzmanlık alanıdır. Her birim, kendi üstlendiği görevi yaparken, bir
sonraki aşamayı etkiler. Sürecin doğru planlanması ve yürütülmesi sonuçtaki
ürünün/hizmetin niteliğini belirler.
Moda tasarımı, birçok Bu ünitede tasarım kavramının farklı kullanım biçimleri ile tanıtılması ve
tasarım alt alanından temel tasarım eğitiminin açıklanması amaçlanmıştır. Ardından tasarımı oluşturan
biridir. Bu sebeple temel yapı, bağlantılar sıralanmış ve tarih boyunca geliştirilen farklı bakış açıları
kapsayıcı (şemsiye)
açıklanarak konu zenginleştirilmiştir. Tasarım ve sanat kavramları arasındaki
terim olan tasarım alanı
ve özelliklerinin farklar detayları ile sunularak, sanat ve tasarım alanları sınıflandırılmıştır. Tasarım
öğrenilmesi önemlidir. ve sanatı doğuran yaratıcılık ve algı kavramları açıklanarak, görsel anlatı
yöntemlerinde kullanılan tekniklere değinilmiştir. Günümüzde bireyin
gerçekleştirdiği tasarımları sunma ve beğeni toplama çalışmaları da ünitenin son
konusunu olan sunum tekniklerinde incelenmiştir.
Moda Tasarımına Giriş kitabı; konuları itibariyle iki ana bölüme ayrılmıştır.
Birinci ve sekizinci üniteler arasındaki bölümler; tasarım, moda, modanın gelişimi,
yayılması ve geçmiş-gelecek süreçleri hakkında önemli kavram ve bilgilerin
açıklanmasını içermektedir. Sekizinci üniteden sonrakiler ise bir ürün olarak giysiyi
konu almıştır. Bu üniteler, giysi oluşturulmasında kullanılan özellik, teknik ve
yöntemlerin tanıtılmasını amaçlamıştır.
TASARIM
Tasarım kelimesi Türkçede birçok anlamı karşılayacak şekilde
kullanılmaktadır. Doğru şekilde anlaşılabilmesi için aşağıda tasarım kavramı
kullanımları verilmiştir.
Tasarım, yeni bir Tasarım (Design); “Zihinde canlandırılan biçim, tasavvur, bir sanat eserinin,
ürün/hizmetin yapının veya teknik ürünün ilk taslağı, tasar çizim, dizayn”; “Bir iş, bir düşünce
planlanması ve sırasını, düzeyini gösteren resim, yazı, plan” anlamlarına gelen tasar sözcüğünden
geliştirilmesi sürecidir. türemiştir (TDK, 2020). Sözlük anlamı ve günlük kullanımda, bitmiş ürün ve hizmeti
adlandırır. Ancak tasarım, uygulamalar bütününü kapsayan bir süreçtir.
Tasarım (Designing): Bir süreç olarak tasarım; bir problemi fark etme ve
probleme yönelik, yaratıcı çözüm fikirlerini somut veya soyut olarak geliştirme ve
sonuca ulaştırmadır.
Tasarımcı (Designer): Tasarım sürecinin fikir basamağından, bitmiş çıktı
(ürün/hizmet) süreçlerinin tamamını planlayan, etkin anlamda fikirsel ve somut
6
adımları belirleyip gerçekleştiren kişidir. Tasarımcılar yeni yaklaşımlarla müşteri

beklentisi gerçekleştirmek, herkes tarafından sahip olunmak istenecek ürünler
tasarlamak için çalışmaktadır.
Temel Tasarım ve Önemi

Her insanın kendini ifade etmesi ve başkaları ile bu fikirleri paylaşması için
kullanabileceği bir yeteneği vardır. İnsanda var olan bu yaratma içgüdüsünün
doğru bir şekilde geliştirilmesi için yetilerine uygun, düzenli bir eğitim alması
gerekmektedir. İnsanda var olan bu potansiyel, kişilerin kendilerini ve çevrelerini
ne kadar ve nasıl görebildiğiyle ilgilidir.
Temel Tasarım (Basic Design) eğitimi, kişiye seçtiği alana yönelik kavramsal
bilgilerin aktarılması ve uygulamalarla tekniklerin deneyimlenmesini sağlayan bir
eğitim-öğretim sürecidir.
Temel Tasarım Eğitiminde; fikrin farklı malzeme ve tekniklerle
geliştirilebilmesi için biçim oluşturma, planlama ve renk bilgisinin öğretilmesi
amaçlanmaktadır.
Bu amaca yönelik olarak temel tasarım veya temel sanat eğitimi; bireyin
görsel algısını geliştirecek, deneyim ve birikimlerini arttıracak çalışmalar
gerçekleştirir (Balcı ve Say, 2003). Temel tasarım eğitimi, kişinin tasarım öge ve
ilkelerini kavrayarak özgün ve özgür çalışmalar yapabilmesi için farklı teknik
becerilerin deneyimlenmesini sağlar (Atalayer, 1994).
Temel tasarım eğitimi, yalnızca teknik becerilerin öğretimini kapsamakla
kalmaz. Bireyin hem kişilik hem de farkındalık özelliklerini geliştirir; eleştirel,
yaratıcı, yenilikçi, katılımcı, ileriye dönük ve özgür olmasını sağlar. Ayrıca var olan
bir sorun veya konunun üzerine odaklanılması, düşünülmesi ve yaklaşımlar
geliştirilerek yenilikçi bir bakış açısı sunabilmeyi de öğretir.
Tasarım Öğe ve İlkeleri

Yaratıcılık sonucunda meydana gelen tasarım, görsel olarak kendini
oluşturan öğeler ve bunların birleştirilme biçimleri olan ilkelerden meydana
gelmektedir. Nasıl ki bir kelimeyi oluşturan sözcükler (öğeler) ve onların anlamlı
Tasarım öğe ve ilkeleri, bir cümle haline getirilmesi için kurallar (ilkeler) var ise tasarımda da amaç,
bir tasarımın yapıtaşı ve geliştirilen çıktının birleşenlerinden daha değerli olmasını sağlamaktır. Bu sebeple
birleştirilme tekniklerini öğeleri ve bunların doğru birleştirilme yöntemlerini tanımak önemlidir.
ifade eder.
Tasarım Öğeleri: Nokta, çizgi, biçim-form, ışık ve gölge, doku, renk ve
perspektiftir.
Tasarım İlkeleri: Boşluk-doluluk, oran-orantı, hareket, tekrar,
uygunluk/bütünlük, zıtlık, denge ve vurgudur.
Tüm bu özellikler programın diğer ders kitabı Temel Tasarım’da detaylı
olarak, açıklanmış; moda tasarımı alanı kapsamında ise Ünite 5’de ayrıntılı olarak
incelenmiştir.
7
TEMEL TASARIM TEORİLERİ

Sorun çözümünün zihinsel süreci olarak tanımlanan tasarım alanı birçok
farklı bilim dalı tarafından incelenmiştir. Özellikle psikoloji tarafından
incelendiğinde, sorun çözüm sürecinin işleyişi hakkında 19 yy. sonundan
başlayarak iki farklı temel teorinin ortaya konduğu söylenebilir. Bu teorilerden ilki,
zihinsel işleyişin dış etkenler ve deneyimlerin birleşiminden oluştuğunu söyleyen
çağrışımcılık teorisidir. Karşıtı olarak ortaya çıkan yapısal teoriler ise problem
çözümünde, davranış süreçlerinin incelenmesi gerektiğini belirtir.
Bilişsel teoriler: 19. yy. sonunda ortaya konmuş ve bilginin, zihinde mevcut
olmadığını ancak uzun bir tecrübeyle kazanıldığı ve çağrışımların ürünü olduğunu
savunur. Bu görüş problem çözümünü hem otomatik hem de mekanik olarak
görmektedir. Çözüm, farklı duyulardan alınan girdi ve verilerin birleşimi ile sonuca
ulaşıldığı için otomatiktir. Çözüm bulma süreci, fikirlerin atomlar gibi birleşerek
oluştuğu için mekaniktir. Tasarım, problem hakkındaki birbirine bağlı alt sorunların
fark edilmesi ile gerçekleşir. Bu farkındalık, tecrübeler sonucunda gelişmektedir.
Teori yaratıcılığı, çoğunlukla anlık ve rastgele oluşan bir süreç olarak açıklar.
1920’lerde ortaya atılan Gestalt düşüncesi, insanın düşünce yapısı hakkında birçok
Demokratik, bilimsel ve gelişimi ortaya koymuştur. Bu görüşte tasarım, istemli yapılan bir davranış olarak
teknolojik gelişmeler, ortaya çıkmaktadır ve görevden ziyade zihin yapısıyla ilgilidir. Yaratıcılık görsel
tasarımda farklı anlayış uyarılarla ortaya çıkabilmektedir. Teori, bilişsel süreçler içerisinde özellikle "algı"
ve yaklaşımlarının
ve "algısal örgütlenme" konularında yoğunlaşır.
gerekliliğini artırmıştır.
Davranışsal teoriler: İnsan davranışını açıklamak için sadece doğrudan
gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlarla çalışılması gerektiğini savunmaktadır.
İnsan aklının, bilinç deneyiminin, duygularının, niyetlerinin, kısaca her türlü
bilişsel, ruhsal veya zihinsel sürecinin bilimin dışında tutulması gerektiğini söyler.
Bir sorunun çözümünün, parça parça ayrılarak incelenmesi ve sürekli
denemelerle üstesinden gelinmesini savunur. Düşünmeden ziyade uygulama
süreci ve davranışlarına dikkat çeker. Teori savunan modellerin ortak noktaları
şunlardır;
• Hazırlık Yapma: Fark edilen tasarım ihtiyacını araştırma, sorun ve

özelliklerini belirleme evresidir.
• Kuluçka evresi: Tasarımcı çözüm bulmaya yönelik araştırmalar yapar,
başka çalışmaları ve fikirleri inceler. Sorunun çözümü için kullanabileceği
materyal ve tekniklere yoğunlaşır.
• Aydınlanma veya ilham: Araştırmalar sonucunda çözüme yönelik tasarım
fikri oluşur.
• Deneme ve sonuç: Birçok farklı uygulamayla tasarım fikri denenir, edinilen

sonuçlara göre geri dönüş ve kontroller gerçekleştirilir. Uygulama
süreçlerinin sonucu, problemin çözümünü kapsar.
8
TASARIM ANLAYIŞLARI
Bir çözüm süreci olarak tanımlanabilen tasarım; insanlığın sanat, bilim ve
felsefe gibi zihinsel arayışlarıyla bağlantılıdır. Tasarım; yirminci yüzyılda gözlenen
hızlı değişim sonucunda, her sektörde müşterilere daha iyi hizmet veya ürün
sunmak için farklı bakış açıları ile genişlemiştir. Başlıca tasarım anlayışları
şunlardır.
Evrensel Tasarım
Üreticinin, kullanıcı için ürün ve hizmet üretmesini kapsayan geleneksel
tasarım anlayışında gözlemlenen ilk değişim, kullanıcı kapsamının
genişletilmesidir.
Bu tasarım anlayışının temelini; her insanın farklı olması ve tasarımın, bu
farklılıklara yönelik çözüm üretme gerekliliği oluşturur. Herkes, farklı yeteneklerle
Evrensel tasarım,
“Ayrılmış olan, eşit dünyaya gelmiş, farklı eğitimlerden geçmiş ve en nihayetinde farklı ihtiyaçlarının
değildir” ve karşılanmasını isteyen, farklı kullanım kolaylıkları arayan bireylerdir. Tasarım
“Doğru tasarım alanında ortaya konulan ürün ya da hizmetlerin de bu farklılıkları yansıtması ve bu
engelleri kaldırır.” ihtiyaçlara karşılık verebilmesi gerekmektedir.
Sloganlarını kullanır.
Çocukluk, yaşlılık, engellilik, farklı beden biçimleri ve özellikleri (çok kısa, çok
uzun, zayıf ya da kilolu insanlar), geçici veya kalıcı fiziksel rahatsızlıklar (hasta ya da
sakatlanmış insanlar, hamile kadınlar) veya toplumsal durumlar (çocuklu anne ve
babalar) insanların farklı kullanım ihtiyaçlarına sahip olmasını sağlamaktadır
(Olguntürk, 2007). Standart uygulamalar içeren tasarım çözümleri bu ihtiyaçları
görmezden gelme ve “genel kitle” için tasarım yapmaya devam etmiştir.
1989 yılında Ronald L. Mace tarafından temelleri atılan ve 1996 yılında
North Carolina State Üniversitesi’nde Evrensel Tasarım Merkezi (The Center for
Universal Design) ismini alan merkez, 1997 yılında “evrensel tasarım” kavramını
anlaşılır kılmak ve yol gösterici olmak amacıyla yedi ilke yayımlamıştır.
Bu ilkeler;
• Eşit Kullanım,
• Kullanımda Esneklik,
• Basit ve Sezgisel Kullanım,
• Algılanabilir Bilgi,
• Hatalara Dayanım,
• Düşük Fiziksel Çaba,
• Yaklaşım ve Kullanım İçin Boyut ve Mekândır (Ginnerup, 2009).
Kullanıcı merkezli Kullanıcı Merkezli Tasarım
tasarım; ürünün
fonksiyonları ile birlikte Rekabet ortamındaki tüketicinin seçme özgürlüğünün, işletmelerin yaşamını
tüketicinin duygusal belirlemesi, "müşteri velinimetimizdir" özdeyişini kültürümüze yerleştirmiştir. Bu
ihtiyaçlarını da söz, günümüzde kullanıcı merkezli tasarım (User Centred Design) adıyla bilim ve
tasarımın öznesi haline teknoloji alanında önemini artırarak yaygınlaşmaktadır. Bu anlayışın odağını
getirmiştir.
kullanılabilirlik oluşturur.
9
Kullanılabilirlik; Uluslararası Standartlar Organizasyonu (International

Organization for Standardization, ISO, 1997) tarafından şu şekilde tanımlanmıştır:
“Bir ürünün, belirli kullanıcılar tarafından belirli amaçlar için, belirlenmiş
ortamlarda ne kadar etkili, etkin ve memnuniyet verici şekilde kullanıldığıdır.”
Kullanılabilirlik kavramını uygulanabilir hale getiren boyutlar:
• Etkililik (belirlenen hedefe ne oranda ulaşıldı),

• Verimlilik (hedef için geçen süre)
• Kullanım kolaylığıdır (hedefi başarmak için harcanan çaba).
Tasarımcılar ürünleri tasarlarken kullanıcı gereksinimlerini, beklentilerini ve
ürünlerin kullanıcıda uyandırdığı memnuniyeti dikkatlice değerlendirmek
zorundadır.
Tasarım, sadece bir sorunun çözümü değil, kullanıcı beklentilerine göre
sorunun çözümü olarak tanımlanmaktadır.
Empatik Tasarım: Empatik tasarımın (empathic design) kilit noktası;
kullanıcıların objeleri kullandıkları ortamda nasıl gördüklerine, deneyimlediklerine
ve hissettiklerine dair anlayışa sahip olmaktır.
Deneyim-Odaklı Tasarım: Deneyim odaklı tasarımın (experience design)
amacı; kullanıcıların ürün ya da objelere, olaylara ve mekânlara dair yaşadıkları
deneyimi tasarlamaktadır. Deneyim için tasarlayabilmek; kullanıcı ile sağlanacak
iletişimin neleri kapsadığını ve bu iletişimin sağlanabilmesini etkileyen deneyimleri
bilmeyi gerektirir.
Duygusal Tasarım: Duygusal tasarımın (emotional design) hedefi; ürünün
kişide uyandırdığı duygusal sonuç ve bağ kurma özelliklerinin dikkatle
irdelenmesidir. Kullanıcı ile ürün arasındaki etkileşim nedeniyle ortaya çıkan ve
tüm duyularımızdan kaynaklanan deneyimi (estetik deneyim), ürüne yüklediğimiz
anlamları (anlam deneyimi), ortaya çıkardığı his ve duygu (duygu deneyimi)
durumlarının tümünü inceler.
Katılımcı tasarım, ürün Katılımcı Tasarım

ve hizmet ihtiyaçlarının
karşılanmasında en Kavram, Türkçeye katılımcı tasarım olarak çevrilmekle birlikte, yurtdışında
doğru yöntemin, ‘co-design’, ‘collaborative design’, ‘participatory design’, ‘user involvement’ gibi
tüketici ile birlikte birçok farklı isimle anılmaktadır (Sanders, 2008; Sanders ve Simons, 2009; Ho ve
tasarlama olduğunu Lee, 2012; Kristensson, Magnusson ve Matthing, 2002).
savunmaktadır.
Çoğu tasarım disiplininde kullanıcı merkezli yaklaşımların gelişimi ve
kullanıcı deneyimine verilen önem artmıştır. Böylece tasarım sürecinde
kullanıcının pasif olduğu yaklaşımların yerini, daha aktif olduğu veya tasarımcı ile
işbirliği içinde yer aldığı yaklaşımlara bırakmıştır.
Kullanıcıyla birlikte tasarım yaklaşımının ana amacı; kullanıcıya ait
deneyime dayalı yaşantıya dair verilerin, aktif kullanıcılar tarafından tasarım
sürecine sistematik biçimde, doğrudan aktarılmasıdır. Bu temel amacın yanı sıra
kullanıcıyla birlikte tasarım süreci anlayışında; sosyal içerikli hizmetlerin varlığı da
10
gözlenmektedir. Kullanıcıların bir araya gelerek deneyimlerini ve görüşlerini

paylaştıkları süreçte; farklı bakış açıları ve yorumlar ile yaşanılan çevrenin hizmet
ihtiyaçları (çocuk yuvaları, evsiz barınakları, okuma-yazma kursları, iş olanaklarının
sağlanması vb.) belirlenerek, projelerin daha iyi anlaşılması ve farkındalığın
artırılması sağlanabilir.
Kısaca, tasarım süreci yaklaşımları zaman içerisinde ‘tasarımcı-odaklı
tasarım’dan, ‘kullanıcı merkezli tasarım’a; günümüzde ise kullanıcı merkezli
tasarımdan, ‘katılımcı tasarım’a doğru değişim göstermektedir (Taştan, 2014).
Sürdürülebilir Tasarım
Tüketicinin artan çevresel bilincini önemseyen bu anlayış dünya
kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını hedeflemektedir. Tasarımcılar,
toplumların artan nüfuslarının ihtiyaçlarını karşılayabilmek, yaşam döngüsünü
devam ettirebilmek için yeni yaklaşımlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Çoğu kişi,
şirket, kamu kurumu, sosyal örgütler tüketim krizinin ciddiyetinin farkına
varmışlardır. Endüstriyel ve ekonomik uygulamaların neden olduğu çeşitli
sorunlara çözüm aramaya başlamışlardır. Mimarlık, endüstriyel tasarım, tekstil
Sürdürülebilir tasarım; tasarımı, mühendislik vb. tasarım alanlarına bağlı tüm birimler sürdürülebilirlik
sadece somut olguların
üzerine odaklanmaktadırlar (Giudice, La Rosa; Risitano, 2006).
değil, soyut olan insan
hak ve ihtiyaçlarını da Sürdürülebilir tasarım yaklaşımı, sadece üretim ve çevreyi korumakla
gözeten bir tasarım kendini kısıtlamaz, bu süreçlerde yer alan enerji kullanımı ve insan haklarına da
anlayışıdır.
saygı duyar. Eşit ve insanca çalışma saatleri, yeterli ücret ödenmesi de
sürdürülebilir tasarım tarafından irdelenmektedir.
Disiplinler Arası Tasarım

Disiplinler arası tasarım, farklı disiplinlerdeki tasarımcıların problemlerin
çözümü için bir araya gelerek; kendi bilgi ve yetilerini kendilerinin göremeyeceği
farklı bakış açısı ve tekniklerle birleştirmesi anlamına gelmektedir.
SANAT, BİLİM ve TASARIM İLİŞKİSİ

Çok yönlü ve disiplinler arası bir kavram olan tasarım, çağın sanat ve
biliminden etkilenmektedir. Bu etkilerin anlaşılabilmesi için kavramların
incelenmesi ve kavramların özelliklerinin karşılaştırılması gerekmektedir.
Sanat, arzulanan yapay çevreyi oluşturmayı, bilim ise çevremizdeki dünyayı
anlamayarak açıklamayı amaçlar.
Sanat, duygusal ve insani bir görüş aktarımı iken, bilim çevreyi tanımak ve
anlamlandırmak için zihinsel ve ardışık bir bilgi sürecidir.
İnsan ihtiyaçlarına farklı çözümler sunmak isteyen tasarım; estetik ve
duygusal yanını sanattan, üretim tekniklerine ilişkin zihinsel süreçleri ise bilim ve
teknolojiden elde etmektedir.
Sanat ve Tasarım İlişkisi

Sanat’ın tanımına dair çeşitli ifadelerden birkaçı şunlardır:
11
Sanat, “güzellik karşısında duyulan heyecan ve hayranlığı uyandırmak için

insanın kullandığı yaratıcılıktır.”
Sanat, kişinin yaratıcılık ve yetileri ile karşı tarafa duygu, düşünce aktarma
istemiyle insanlık tarihinin başından beri kendini ifade etme, hayatı sorgulama ve
eleştirme yöntemidir.
Sanat, insanın duygu, düşünce ve izlenimlerini, belli durum, olgu ve olayları
belli bir amaç ve yöntemle, belli bir güzellik anlayışına göre işlenen gerçeklerle
anlatan özgün ve estetik bir kültürdür.
Sanatsal tasarımda, estetik form ve sembolik değerler daha önemlidir.
Apple markasının kurucularından Steve Jobs’un tasarım tanımı şu şekildedir;
Sanat insan
varoluşunun bir ifade “Bazı insanlar tasarımı, nesnelerin görselliği olarak düşünür. Fakat daha
biçimiyken; tasarım derin düşündüğünüzde, gerçeği onun nasıl çalıştığıdır” (Aktaran Çeğindir, 2020).
insan ihtiyaçlarının en
doğru şekilde Sanatın, insanların ruhunu okşayan biçimler yaratma çabası olduğu pek çok
karşılanma çabasıdır. sanat ve bilim insanının ortak fikridir. Ertan ve Sansarcı (2016), aradaki farkın
biçim verilen malzemenin ifade ediliş biçimi olduğunu belirterek sanatı, zanaat ve
güzel sanatlar olarak gruplandırmışlardır. Tasarım, yenilikçi ve farklı olarak, insan
hayatını kolaylaştırmak için probleme getirilen çözüm önerileridir. Tasarımda
işlevsellik ön plandadır. Sanatın aksine estetik algıya hitap etmesi gerekmekle
beraber tasarımın, temel hedefi kişilere fikir ve duygu yansıtmak değildir.
Birçok alanda yeniden üretilebilirlik ve çoğaltılabilirlik fonksiyonlarının,
tasarımın sanat eseri olmasını engellemeyeceğini, burada asıl olanın fikir
olduğunu; tasarım doğru tekniği taşıyorsa, yapılan işin sanat olarak
değerlendirilebileceği savunulmuştur.
•Resim, göze hitap eden, kişinin duyu ve fikirlerini dışa vurmayı

sağlayan aşağıda örneklenidrilen dallara ayrılan bir güzel sanat
Örnek
dalıdır:
•Natürmort (cansız doğa resimleri),
•Peyzaj (manzara çizimleri),
•Portre (kişilerin yüz çizimleri),
•Figür (insan anatomi ve duruş özelliklerini yansıtılması)
• Soyut resim (doğaüstü gerçek dışı konuları ele alan-betimleyen)
Gelişen endüstriyelleşme ile tasarımcının uygulayıcı olma zorunluluğu

ortadan kalkmıştır. Uygulama ve deneme süreçlerinden uzaklaşan tasarımcının
görevi zihinsel süreç ile ilişkilendirilmiştir. Bu sebeple daha hızlı yenilikler
üretebilmek, öngörülerini sunabilmek için tasarımcı, çizimler veya eskizler
kullanmaya başlamıştır.
Gelişim doğrultusunda üretim süreçleri için kullanılan, teknik/üretim
bilgilerini kapsayan teknik çizimler ortaya çıkmıştır. Günümüz tasarımcıları
kendilerini çizimlerle ifade edebilecek sanat ve görsel estetik alt yapısına sahip
olacak eğitimler almaktadır. Sektöre dair gelişmeler; tanıtım, reklam, kitap gibi
12
araçlarda kullanılan, verilmek istenilen fikri sunan, ürüne yönelik görsellerin

oluşturulduğu illüstrasyon tasarım kolunu ortaya çıkarmıştır. Başka kişilerin
fikirlerini yansıtmak için çizimin kullanıldığı bu dal, grafik tasarım alanının bir kolu
olarak görülmekte ve geleneksel sanat anlayışının içinde yer almamaktadır.
Sanat ve Tasarım Dalları

Günümüzde geçişken özellikler taşıyan sanat ve tasarım dalları, birçok ortak
noktaya sahiptir. Bu sebeple farklı biçimlerde sınıflandırılabilirler. Bunlar;
• Algılanma biçimlerine göre sanat-tasarım dalları,
• Oluşturma teknik ve çıktı ürüne yönelik sanat-tasarım dalları ve
• Üretim yöntemlerine göre sanat-tasarım dallarıdır.
Algılanma biçimlerine göre sanat-tasarım dalları:

Sanat ve tasarım dallarını algılanma özelliklerine göre sınıflandırılmasıdır. Üç
Sanat ve tasarım dalları grup altında incelenebilir. Bunlar;
kapsamlarının genişliği
sebebiyle çok çeşitli • Görsel-Plastik Sanatlar: Biçim ve form ile ilgilenen göz tarafından algılanan
şekillerde resim, heykel, mimarlık gibi sanatlardır.
sınıflandırılmaktadır. • İşitsel/ Edebi Sanatlar: Zihin içi veya dışı duyma etkinliği ile algılanan müzik
ve edebi sanatlardır.
• Görsel-İşitsel/ Performans Sanatları: Hem ses hem de hareketle algılanan
tiyatro, opera, bale, sinema, performans gibi sanatlardır.
Oluşturulma şekli ve çıktı ürünlere göre sanat-tasarım dalları:
Sanat ve tasarım dallarının oluşturulma şekli ve çıktı ürün özelliklerine göre
sınıflandırılmasıdır. Bunlar;
• Yüzey Sanatları: İki boyutlu yüzeylere uygulanan sanatlardır. Resim,
karikatür, minyatür, grafik, hat, fotoğraf, vb.
• Hacim Sanatları: Üç boyutlu sanatsal çalışmalardır. Heykel, seramik, vb.
• Mekân Sanatları: İç ve dış mekânların tasarımında kullanılan sanat
dallarıdır. İç mimari, mimari, peyzaj mimarisi, vb.
• Dil Sanatları: Edebiyatı kapsar. Şiir, oyun, roman, hikâye, deneme, vb.
• Ses Sanatları: Müzik türlerini içerir. Klasik müzik, blues, reggae, vb.
• Hareket (Eylem) Sanatları: İnsan bedeniyle anlatım gücü kazanan
sanatlardır. Bale, dans, pantomim, vb.
• Dramatik Sanatlar: İnsanın bir eylemle bir durumu, olayı ya da olguyu
anlattığı sanatlardır. Opera, tiyatro, müzikal, kukla, vb.
Üretim yöntemlerine göre sanat-tasarım dalları:
Sanat ve tasarım dallarını üretim yöntemlerine göre sınıflandırılmasıdır.
Bunlar;
• Geleneksel El Sanatları: Oluşturulan kültür tarafından korunan teknikleri,
el emeğine dayalı biçim ve uygulamaların, geleneksel sonuçlar ortaya
çıkardığı sanatlardır. Halı-kilim dokuma, nakış, çini, hat sanatı vb.
13
• Güzel Sanatlar: İşlevsel olarak kullanım amacı içermeyen ancak fikir ve algı
oluşturma, hayatı anlama veya betimleme amacı taşıyan sanatlardır.
Resim, heykel, edebiyat, tiyatro vb.
• Endüstriyel Sanatlar: Kullanıma yönelik ürünlerin tasarımı için gelişen
teknolojiden faydalanan, hem estetik hem de kullanım amacı içerdiği için
endüstriyel tasarım olarak da adlandırılan alanlardır. Grafik tasarımı,
mimarlık, seramik, tekstil ve moda tasarımı, aksesuar tasarımı ürün
tasarımı vb.
Günümüz dünyasında sanat; disiplinler arası yaklaşımla oluşan teknik ve
algının iç içe geçirilmesiyle farklı şekillerde ortaya çıkarılmaktadır.
Bilim ve Tasarım İlişkisi

Bilim (science): “Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen,
Bilim; insanın evreni deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan
tanımak için düzenli bilgi, ilim”;
gerçekleştirdiği metodik
zihinsel süreç ve “Genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi”;
sonucunda oluşturduğu “Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bilgi edinme
kurallar bütünüdür. ve yöntemli araştırma süreci” olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2020).
Bilim evreni anlamak için, gerçekleştirilen testler doğrultusunda
kanıtlanabilir ve sıralı ilerleyen fikir üretimi iken, tasarım insan hayatını
kolaylaştırmak için fikir ve düşüncelerin uygulanmasıdır.
Tasarım tarih boyunca bilimin geliştirdiği fikir ve tekniklerden yararlandığı
için bilim uygulamaları ile doğru orantıda gelişmiştir. Gelişen dünya; insan
hayatına hem yeni kolaylıklar sağlamış hem de daha önce olmayan sorunlar ortaya
çıkarmıştır. İnternetin geliştirilmesi bilimsel ve teknolojik bir gelişimken,
günümüzde çevrimiçi alışverişte kullanılan uygulamalar birer tasarım ürünüdür.
Sosyal mecraların insan psikolojisi üzerindeki etkileri ise farklı bilim dalları
içerisinde incelenmeye devam etmektedir.
Bilim bir anlayış oluşturma ve gerçeği tanımlama metodu, sanat ise duygu
ve düşüncelerin ifade biçimidir. Tasarım, bu iki alanın gelişmelerinden de
faydalanarak hem fiziksel hem zihinsel hem de duygusal ihtiyaçları karşılayan ayrı
bir disiplindir. Doğru bir tasarımın gerçekleştirilmesi için hem bilim dalları ve
teknolojileri takip edilmeli hem de toplumun estetik anlayışı ve ihtiyaçları
belirlenerek uygun çözümler sunulmalıdır.
TASARIM OLUŞTURMADA ETKİLİ KAVRAMLARI

Yeni ve farklı fikirlerin oluşturulması, bazı temel işleyişlerin sonucunda
olmaktadır. Bunlar; farklı düşünme yetisi olarak tanımlanabilecek yaratıcılık ve
kişinin farkındalığını tanımlayan algıdır.
Yaratıcılık
Yaratıcılık birçok şekilde ve farklı özelliklerine dikkat çekilerek tanımlanmaya
çalışılan bir olgudur. Ellis Paul Torrance yaratıcılığı; bir şeyleri fark etme, eksikleri
14
sezme, bunlar hakkında düşünme, varsayımlar kurarak, bunları sınama ve

sonuçları tekrarlayabilme olarak tanımlamıştır. Bartlett; yaratıcılığın ana yoldan
ayrılma, deneye açık olma ve kalıplardan kurtulma olduğunu iletir. Wallach ve
Kogan; özden ayrılmadan çok sayıda özgür çağrışım üretebilmenin altını çizer.
Taylor, yeni ve geçerli fikirlerin yaratılmasıyla sonuçlanan bir fikir süreci; Guilford
da yaratıcı, alışılmamış düşünce, esneklik, orijinallik ve akıcılıktır şeklinde
tanımlamalarda bulunmuştur (Ömeroğlu ve Turla, 2001).
Yaratıcılık kavramının tanımlanmasında gözlenen yaklaşımlar beş grupta
incelenebilir (Yeşilyurt, 2020: 3881), Bunlar;
Akılcı yaklaşım: Yaratıcılığın zihinsel ve bilişsel bir süreç olarak incelenmesi
gerektiğini, gizemli bir olgu olmadığını savunan görüştür.
Kişilik ve bireysel özellikler yaklaşımı: Bilim adamı, sanatçı, yazar vb. kişiler
ile yaratıcı olmayan kişilerin psikanalisttik çözümlerle karşılaştırılması yapılır.
Yaratıcılık kişilik özellikleri ile tanımlanır. Yaratıcılığın kişisel ve duyuşsal verilerden
kaynaklı bir etkinlik olduğu savunulur.
Sosyal, kişiler arası faktörler yaklaşımı: Çevresel ve sosyolojik etkilerin
yaratıcılığı nasıl geliştirdiğini araştırır; değer, beklenti, ödül, tasdik gibi
uygulamaların etkisini inceler.
Yaratıcılık, her insanda Yaşam şekli yaklaşımı: Yaratıcı kişilerin yaşam biçimlerinin incelenmesi,
geliştirilebilecek, farklı davranışlarının yaratıcılığı günlük hayata adapte edilmesini sağlayacağını savunan
düşünme ve sorunlara görüştür. Yaratıcılığı; kendini gerçekleştirme, kişisel tamamlama, kişisel büyüme
yeni çözümler bulma ya da pozitif benlik imajı olarak tanımlamaktadır.
yetisidir.
Mantıkî olmayan yön yaklaşımı: Yaratıcılığın fiziki, biyolojik ve psikolojik
faktörlerin etkileşimi sonucunda ortaya çıktığını savunan ve yaratıcılığı biyokimya,
nöropsikoloji gibi bilimsel analizlerle kapsamlı olarak irdeleyen yaklaşımdır.
Zihinsel süreçten daha çok fizyolojik etkenlerin yaratıcılığa etkisi incelenir.
Yaratıcılık her alanda bilinmeyeni bulma, özgün olma, problemi farklı
şekillerde görebilme ve çözümleme becerisi olarak tanımlanabilir. Bloom’un
taksonomisinde en üst basamakta yer alır. Hatırlama, anlama, uygulama, analiz
etme ve değerlendirme basamaklarından sonra elde edilen yetilerle yeni bir sonuç
oluşturulmasını ifade eder.
Yaratıcılık, her insanda bulunan ve geliştirilmesi için desteklenmesi gereken
bir yetidir. Bir süreç olan tasarımın gerçekleştirilebilmesi için öncelikle farkındalık
şarttır.
Algı
İnsan duyulardan meydana gelen bir canlıdır. Tüm duyular, dışarıdan gelen
Yaratıcılık sorunlara uyaranların anlaşılmasına olanak sağlayan kanallardır. Bunlardan en önemlisi;
yeni çözümler bulmak; fiziksel, fizyolojik ve zihinsel süreçler doğrultusunda, göz aracılığıyla çevrenin
algı ise bu sorunları fark tanınması, bilgilerin alınması olan görme eylemidir. Ancak insan algısı fizyolojik
edebilme yetisi olarak duyulardan fazlasıdır. Alınan bu uyarılardan gelen bilgilerin işlenmesi ve onlara
tanımlanabilir.
zihinsel, davranışsal tepkiler verilmesi sürecidir.
15
“Algı dar anlamıyla bir farkındalık durumudur. İnsan algılarının birçoğu

görseldir, görme duyusuyla elde edilir. Görme duyusu, gözdeki alıcı hücrelerin dış
çevredeki fiziksel enerjileri yakalayarak sinirsel enerjiye çevirmesiyle oluşmaktadır.
Söz konusu zihinsel enerjinin beynin görme ile ilgili bölümünde işlenmesi
sonucunda algısal bir ürün ortaya çıkmaktadır. Bu işleme görsel algılama ve ortaya
çıkan ürüne de görsel algı adı verilmektedir” (Alpan, 2008).
Gestalt Kuramı, öğrenmeyi sadece uyarı-tepki ilişkisi içerisinde
değerlendiren "davranışçı kurama” bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.
Gestalt'a göre bütün onu oluşturan parçaların toplamı değil, daha fazlasıdır.
Algılanan görselin parçalara bölünmesi, bütünsel özelliklerin fark edilmemesi ve
anlaşılmamasını beraberinde getirir. Bu sebeple Gestalt Kuramı, bilişsel süreçler
içerisinde algıya çok önem verir ve algısal örgütlenmeye yön veren yasaları
tanımlar. Şema ve uygulamalarla insan algısının bütünde gördüğü farklı etkileri
irdeler.
GÖRSEL TASARIM OLUŞTURMA YÖNTEMLERİ

Görsel tasarımların oluşturulabilmesi ve istenilen etkinin gözlemcide
uyandırılması için farklı malzeme ve teknikler kullanmak gerekmektedir. Tablo 1.1
de sıralanan yöntemler kısaca şunlardır:
Günümüz teknolojisinin
birçok kolaylık Geleneksel Medya Kullanımı ve Araçları: Yüzey üzerinde görsel oluşturmak
sağlamasına rağmen için el emeğine dayalı tekniklerin kullanılmasıdır. Tekniklerde; çizgisel etkilerin
esas olan algı ve farklı
oluşturulması için farklı özelliklere sahip kalemler, yüzey üzerinde farklı lekesel
düşünebilme
becerisidir. etkiler oluşturan boyalar, etki yaratmak için farklı görsellerin bir arada
düzenlenmesini amaçlayan kolaj uygulaması kullanılır.
Bilgisayar Destekli Tasarım Program ve Uygulamaları: Gelişen teknoloji
görseller oluşturmak için geleneksel yöntemlerin kullanımının zorunluluğunu
ortadan kaldırmıştır. Görsel oluşturma aşamaları için bilgisayar ve özel hazırlanmış
yazılımlar kullanılarak, maliyet ve zamandan tasarruf sağlanır. Yazılımlar
tabanlarına göre iki başlık altında incelenebilir. Bunlardan ilki; piksel ismi verilen
birimlerin tıpkı mozaik gibi bir araya getirilerek görsel oluşturulmasını sağlayan
rester/bitmap tabanlı yazılımlardır. İkinci grup olan vektörel yazılımlar ise görsel
oluşturmayı; matematiksel hesaplamalar ile istenilen özellik ve şekildeki çizgilerin
yazılım tarafından birleştirmesi mantığı ile gerçekleştirir. Günümüzde yazılımlar;
üç boyutlu tasarımların hazırlanmasına, multimedya uygulamaları ile kullanıcılara
gerçekçi tecrübeler yaşatılabilmesine imkân sağlayacak şekilde gelişmiştir.
Karma Medya Kullanımı ve Araçları: Birden fazla farklı teknik ve malzemenin
bir arada kullanılması ile görsel oluşturulmasını içeren yöntemlerdir.
16
Tablo 1.1. Görsel Tasarım Oluşturma Teknikleri
Geleneksel Medya Kullanımı ve Araçları

Kalemler Boyalar
Airbrush (Püskürtme)
Kurşun Kalem- Füzen
Akrilik (Acrylic)
Karma
Marker Kalem Guaj Boya Kolaj
Medya
Mürekkepli Kalem Lavi
Pastel Boya
Renkli Kalemler (Kuru Boya)
Suluboya
Bilgisayar Destekli Tasarım Program ve Uygulamaları
Vektör Tabanlı Bilgisayar Piksel/Rester Tabanlı Bilgisayar
Programları Programları
SUNUM TEKNİKLERİ
Tasarım süreç ve ürünlerinin sunulması, çağımız sektöründe hem kişisel
hem de kurumsal olarak rekabeti sürdürmek ve öne çıkmak için bir gereklilik halini
almıştır. Kurumlar ve kişiler; kendi beceri ve ürünlerini kitlelerle paylaşabilmek için
tanıtım ve sunular yapmaktadır. Bu sunuların bazıları;
Ürün tasarımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün, özellik ve süreçleri aktaran
kurumsal; teknik bilgilerin içerildiği paftalar, yazılı, görsel ve/veya çoklumedya
kullanılarak hazırlanan sunu, afiş vb. reklam uygulamalarıdır.
Ürün tanıtımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün ve özelliklerinin paylaşıldığı,
katılımcılara bir deneyim yaşatan; sergi, konferans, kongre, defile ve reklam
uygulamaları gibi sunulardır.
Kişisel tanıtıma yönelik: Kişi veya kurumların kendi bilgi, beceri, tasarım
süreçleri ve başarılarını; ürün oluşturma süreci veya deneyimledikleri tasarım
dallarındaki çoklu uygulamaları içeren portfolyo sunumlarıdır. Portfolyo hazırlama
hakkında kapsamlı bilgiler Ünite 14 ‘te yer aldığı için burada anlatılmamıştır.
• Siz de sunum tekniklerini daha iyi anlayabilmek için;

Bireysel
Etkinlik
Deviantart, Artstation gibi global tasarımcı

portfolyolarını içeren siteleri inceleyebilirsiniz. Kendi
portfolyolarınızı oluşturmak için örnek alabilirsiniz.
17
•TASARIM
•Tasarım (Design); İsim olarak tasarlanan hizmet veya ürünü temsil eder.
•Tasarım (Designing): Bir probleme çözüm bulunarak bir ürün veya hizmet
üreterek yaratıcı fikirlerin somut veya soyut olarak geliştirilmesidir.
•Tasarımcı (Designer): Tasarım sürecinin fikir basamağından, bitmiş çıktı
(ürün/hizmet) süreçlerinin tamamını planlayan, etkin anlamda fikirsel ve
somut adımları belirleyerek gerçekleştiren kişidir.
Özet
•Temel Tasarım ve Önemi
•Temel Tasarım eğitimi, kişiye seçtiği alana yönelik kavramsal bilgilerin
aktarılması ve uygulamalarla tekniklerin deneyimlenmesini sağlayan bir
eğitim-öğretim sürecidir. Ayrıca var olan bir sorun veya konunun üzerine
odaklanılması, düşünülmesi ve yaklaşımlar geliştirilerek yenilikçi bir bakış
açısı sunmayı öğretir.
•Tasarım Öğe ve İlkeleri
•Tasarım, görsel olarak kendini oluşturan öğeler ve bunların birleştirilme
biçimleri olan ilkelerden meydana gelmektedir.
•Tasarım Öğeleri: Nokta, Çizgi, Biçim-Form, Işık ve Gölge, Doku ve Renk
•Tasarım İlkeleri: Boşluk-Doluluk, Oran-Orantı, Hareket, Tekrar,
Uygunluk/Bütünlük, Zıtlık, Denge ve Vurgu
•TEMEL TASARIM TEORİLERİ
•Bilişsel teoriler: Bilginin, zihinde mevcut olmadığını ancak uzun bir
tecrübeyle yerleşmiş çağrışımların ürünü olduğunu belirtir. Teori yaratıcılığı
çoğunlukla anlık ve rastgele oluşan bir süreç olarak açıklar.
•Davranışsal teoriler: İnsan davranışını açıklamak için sadece doğrudan
gözlenebilen davranışların çalışılması gerektiğini savunmaktadır.
Düşünmeden ziyade uygulama davranışlarına dikkat çeker.
•Modellerin ortak noktaları: Hazırlık Yapma, Kuluçka evresi, Aydınlanma veya
ilham, Deneme ve sonuçtur.
•TASARIM ANLAYIŞLARI
•Evrensel Tasarım:Bu tasarım anlayışının temelini her insanın farklı olması ve
tasarımın bu farklılıklara yönelik çözüm üretmesi gerekliliği oluşturur.
•Kullanıcı Merkezli Tasarım:Tasarım, sadece sorun çözümü değil kullanıcı
beklentilerine göre sorun çözümü olarak tanımlanmaktadır.
•Katılımcı Tasarım:Kullanıcıya ait deneyime dayalı ve yaşantıya dair verilerin,
aktif kullanıcılar tarafından tasarım sürecine sistematik biçimde, doğrudan
aktarılmasıdır.
•Sürdürülebilir Tasarım:Tüketicinin artan çevresel bilincini önemseyen bu
anlayış, dünya kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını
hedeflemektedir.
•Disiplinler Arası Tasarım:Disiplinler arası tasarım; farklı disiplinlerdeki
tasarımcıların problemlerin çözümü için bir araya gelerek, farklı bakış açısı ve
tekniklerle birleştirmesi anlamına gelmektedir.
•SANAT, BİLİM ve TASARIM İLİŞKİSİ
•Tasarım; estetik ve duygusal yanını sanattan, üretim tekniklerine ilişkin
zihinsel süreçleri ise bilim ve teknolojiden elde etmektedir.
•Sanat ve Tasarım İlişkisi:Sanat, kişinin yaratıcılık ve yetileri ile karşı tarafa
duygu, düşünce aktarma istemiyle; kendini ifade etme, hayatı sorgulama ve
eleştirme yöntemidir.
•Sanat ve Tasarım Dalları:Günümüzde geçişken özellikler taşıyan sanat ve
tasarım dalları farklı biçimlerde sınıflandırılabilirler.
•Algılanma biçimlerine göre sanat-tasarım dalları:
•Görsel-Plastik Sanatlar: Resim, Heykel, Mimarlık gibi sanatlar.
•İşitsel/ Edebi Sanatlar: Müzik ve Edebi Sanatlardır.
•Görsel-İşitsel/ Performans Sanatları: Tiyatro, Opera, Bale, Sinema,
Performans sanatlarıdır.
18
•Oluşturulma şekli ve çıktı ürünlere göre sanat-tasarım dalları:.

•Yüzey Sanatları: Resim, karikatür, minyatür vb.,Hacim Sanatları: Heykel,
seramik vb.,Mekân Sanatları: İç mimari, mimari vb.,Dil Sanatları: Şiir, oyun,
roman vb.,Ses Sanatları: Klasik müzik, blues vb.,Hareket (Eylem)
Sanatları: Bale, dans vb.,Dramatik Sanatlar: Opera, tiyatro vb.
•Üretim yöntemlerine göre sanat ve tasarım dalları:
•Geleneksel El Sanatları: Oluşturulan kültür tarafından korunan, teknikleri el
Özet (devamı)
emeğine dayalı olduğu ve geleneksel sonuçlar ortaya çıkaran sanatlardır.
•Güzel Sanatlar: İşlevsel olarak kullanım amacı içermeyen ancak fikir ve algı
oluşturma hayatı anlama veya betimleme amacı taşıyan sanatlardır.
•Endüstriyel Sanatlar: Kullanıma yönelik ürünlerin tasarımı için gelişen
teknolojiden faydalanan sanatlardır.
•Bilim ve Tasarım İlişkisi :Bilim evreni anlamak için, gerçekleştirilen testler
doğrultusunda kanıtlanabilir ve sıralı ilerleyen fikir üretimi iken, tasarım
insan hayatını kolaylaştırmak için fikir ve düşüncelerin uygulanmasıdır.
•TASARIM OLUŞTURMADA ETKİLİ KAVRAMLARI
•Yaratıcılık
•Yaratıcılık her alanda bilinmeyeni bulma, özgün olma, probleme farklı
şekillerde görebilme ve çözümleme becerisi olarak tanımlanabilir.
•Yaratıcılık kavramının tanımlanmasında gözlenen yaklaşımlar:
•Akılcı yaklaşım: Yaratıcılığın zihinsel ve bilişsel bir süreç olarak incelenmesi
gerektiğini savunan görüştür.
•Kişilik ve bireysel özellikler yaklaşımı: Yaratıcı kişilik özelliklerini psikanalisttik
çözümlemelerle tanımlamayı hedefler.
•Sosyal, kişiler arası faktörler yaklaşımı: Çevresel ve sosyolojik etkilerin
yaratıcılığı nasıl geliştirdiğini araştırır.
•Yaşam şekli yaklaşımı: Yaratıcı kişilerin yaşam biçimlerinin incelenmesi,
davranışlarının yaratıcılığı günlük hayata adapte edilmesini sağlayacağını
savunan görüştür.
•Mantıkî olmayan yön yaklaşımı: Zihinsel süreçten daha çok fizyolojik
etkenlerin yaratıcılığa etkisi incelenir.
•Algı:Tüm duyular dışarıdan gelen uyaranların anlaşılmasına olanak sağlayan
kanalladır. Algı bu uyarılardan gelen bilgilerin işlenmesi ve onlara zihinsel,
davranışsal tepkiler verilme sürecidir.
•GÖRSEL TASARIM OLUŞTURMA YÖNTEMLERİ
•Geleneksel Medya Kullanımı ve Araçları: Yüzey üzerinde görsel oluşturmak
için el emeğine dayalı tekniklerin kullanılmasıdır. Tekniklerinde; kalemler,
boyalar kolaj uygulaması kullanılır.
•Bilgisayar Destekli Tasarım Program ve Uygulamaları: Görsel oluşturma
aşamaları için bilgisayar ve özel hazırlanılmış yazılımlar kullanılarak, maliyet
ve zamandan tasarruf sağlanır.
•Karma Medya Kullanımı ve Araçları: Birden fazla farklı teknik ve
malzemenin bir arada kullanılması ile görsel oluşturulmasını içeren
yöntemlerdir.
•SUNUM TEKNİKLERİ
•Ürün tasarımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün, özellik ve süreçleri aktaran
kurumsal; teknik bilgilerin içerildiği, yazılı görsel ve/veya multimedya
kullanılarak hazırlanan uygulamalarıdır.
•Ürün tanıtımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün ve özelliklerinin paylaşıldığı,
katılımcılara bir deneyim yaşatan sunulardır.
•Kişisel tanıtıma yönelik: Kişi veya kurumların kendi bilgi, beceri, tasarım
süreçleri ve başarılarını; tek veya çoklu deneyimlerini yansıtan sunumlarıdır
19
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tasarımı bir süreç olarak doğru tanımlar?
a) Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk taslağıdır.
b) Probleme çözüm bulunarak bir ürün veya hizmet üreterek, yaratıcı
fikirlerin somut veya soyut olarak geliştirilmesi ve sonuca
ulaştırılmasıdır.
c) Bir iş, bir düşünce sırasını, düzeyini gösteren resim, yazı, plandır.
d) Tasarım hedeflerine ulaşım yönlerini açıklayan tablo, şemadır.
e) Bir ürün oluşturmak için gerekli olan, malzeme, hareket davranış
planı, listedir.
2. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tasarım öğelerinden biri değildir?

a) Çizgi
b) Renk
c) Doku
d) Oran-Orantı
e) Nokta
3. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi özellikler “"algı" ve "algısal örgütlenme"

konularına yoğunlaşan tasarım teorisidir?
a) Bilişsel teoriler
b) Yaratıcı teoriler
c) Davranışsal teoriler
d) Güdüleme teoriler
e) Duyuşsal teoriler
4. Aşağıdaki seçeneklerden Davranışsal bir tasarım teori model basamağı

değildir?
a) Hazırlık yapma
b) Aydınlanma veya ilham
c) Deneme ve sonuç
d) Kuluçka evresi
e) Gözlem ve çözüm
5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi “tasarımın insan farklılıklarını göz önüne

alması gerekliliğini” savunan tasarım yaklaşımıdır?
a) Sürdürülebilir tasarım
b) Katılımcı tasarım
c) Evrensel tasarım
d) Kullanıcı merkezli tasarım
e) Disiplinler arası tasarım
20
6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi “dünya kaynaklarının en az ve verimli

şekilde kullanılmasını” hedefler?
a) Sürdürülebilir tasarım
b) Katılımcı tasarım
c) Evrensel tasarım
d) Kullanıcı merkezli tasarım
e) Disiplinler arası tasarım
7. “Kişinin yaratıcılık ve yetileri ile karşı tarafa duygu, düşünce aktarma

istemiyle insanlık tarihinin başından beri kendini ifade etme, hayatı
sorgulama ve eleştirme yöntemidir.” ifadesi aşağıdaki kavramlardan
hangisini tanımlar?
a) Tasarım
b) Teknoloji
c) Görsel Tasarım
d) Sanat
e) Bilim
8. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi üretim yöntemine göre Moda

Tasarımının yer aldığı sanat-tasarım dalıdır?
a) Görsel sanatlar
b) Geleneksel sanatlar
c) Endüstriyel sanatlar
d) Güzel sanatlar
e) Mekân sanatları
9. Aşağıdakilerden hangisi “zihinsel süreçten çok fizyolojik etkenlerin

etkisinin” incelenmesi gerektiğini savunan yaratıcılık yaklaşımıdır?
a) Akılcı yaklaşım
b) Kişilik ve bireysel özellikler yaklaşımı
c) Yaşam şekli yaklaşımı
d) Mantıkî olmayan yön yaklaşımı
e) Sosyal, kişiler arası faktörler yaklaşımı
10. Paftalar hangi sunum tekniği çeşitleri arasında yer almaktadır?

a) Ürün tasarımına yönelik
b) Kişisel tanıtıma yönelik
c) Ürün tanıtımına yönelik
d) Deneyim tanıtımına yönelik
e) Algısal tanıtıma yönelik
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.a, 4.e, 5.c, 6.a, 7.d, 8.c, 9.d, 10.a
21
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Alpan, G. (2008). Görsel Okuryazarlık ve Öğretim Teknolojisi. Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(2): 74-102.
Alparslan, S. A. (2003). Tasarım Mesleki Resim, Ya-Pa Yayınları: Ankara.
Artut, K. (2009). Sanat Eğitimi Kuram ve Yöntemleri, Anı Yayıncılık: Ankara.
Atalayer, F. (2004). Çağdaş Temel Sanat (Tasarım) Eğitimi-Postmodernite-
Geleneksellik. Anadolu Sanat Dergisi, Sayı: 15.
Balcı Y. B. ve Say, N. (2003). Temel Sanat Eğitimi. YA-PA Yayıncılık: İstanbul.
Çeğindir, N. Y. (2020). 100 Soruda Giysi Mimarisi. 2. Baskı. Gazi Kitapevi: Ankara.
Deliduman, C. ve Orhon, İ. (2006). Temel Sanat Eğitimi. Erhun Yayıncılık: Ankara.
Ertan, G. ve Sansarcı, E. (2016). Görsel Sanatlarda Anlam ve Algı. Alternatif
Yayıncılık: İstanbul.
Ginnerup, S. (2009), Achieving Full Participation Through Universal Design. Council
of Europe.
Giudice, F., La Rosa, G. ve Risitano, A. (2006). Product Design for the
Environment; A Life Cycle Approach. Taylor & Francis (CRC Press inprint):
Boca Raton.
Gökaydın, N. (2010). Temel Sanat Eğitimi. Moss Yayınları: İstanbul.
Ho, D. K. L. ve Lee, Y. C. (2012). The Quality of Design Participation:
Intersubjectivity in Design Practice. International Journal of Design, 6(1), 71-
83.
International Standards Organisation. (1997). ISO 9241-11: Ergonomic
requirements for Office Work with Visual Display Terminals. Part 11-
Guidelines for Specifying and Measuring Usability. Geneva.
Kristensson, P., Magnusson, P. R. ve Matthing, J. (2002). Users as a Hidden
Resource for Creativity: Findings From an Experimental Study on User
Involvement. Creativity and Innovation Management, 11(1), 55-61.
Lawson, B. (2005). How Designers Think. Butterworth Architecture Press: Boston.
Olguntürk, N. (2007). Evrensel Tasarım: Tüm Yaşlar, Farklı Yetenekler ve Çeşitli
İnsanlık Durumları İçin Tasarım, Dosya 04: Tasarım ve Özgürlük: Engelli
İnsanlar ve Herkes İçin Tasarım, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi,
Bülten 46: 10-17.
Ömeroğlu, E. ve Turla, A. (2001). Okulöncesi Dönemde Yaratıcılık Eğitimi ve
Desteklenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 151, 49-53.
Sanders, E. B. N. (2008). An Evolving Map of Design Practice and Design Research.
Interactions, 15(6), 13-17.
22
Sanders, L. ve Simons, G. (2009). A Social Vision for Value Creation in Design.

http://www.osbr.ca/ojs/index.php/osbr/article/view/1012/973 adresinden
23.09.2020 erişilmiştir.
Sanoff, H. (2000). Community Participation Methods in Design and Planning. John
Wiley ve Sons, Inc: New York.
Taştan, N. 2014. “Duygusal Değer Bağlamında Kullanıcı Merkezli Yaklaşımların
Endüstriyel Tasarım Eğitiminde Tasarım Sürecine Etkileri”. Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü:
İstanbul
Türk Dil Kurumu. TDK (2020). https://sozluk.gov.tr/ adresinden 10.10.2020
tarihinde erişilmiştir.
̇
Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve Yaratıcı Düşünme: Tüm Boyut ve Paydaşlarıyla
Kapsayıcı Bir Derleme Çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları
Dergisi, 15 (25), 3874-3915.
23
MODA TASARIMI
KAVRAMLARI
• Moda
• Moda ve Giysi İlişkisi
• Giysi Tasarımı ve Yan Alanlar
İÇİNDEKİLER
• Moda Tasarımı
• Moda Tasarımında Kullanılan
Tasarım Öge ve İlkeleri MODA
• Moda Tasarımcısı, Görevleri ve
İşbirlikçileri TASARIMINA GİRİŞ
• Koleksiyon Geliştirme Süreci ve
Kavramları Dr. Cantürk ÖZ
• Moda Tasarımında Başarılı Tasarım
ve Uyum Özellikleri
• Moda Tasarımı Sunum Teknikleri
• Moda Tasarımında Artistik Çizim

HEDEFLER
• Moda kavramını açıklayabilecek,

• Moda ve giysi ilişkisini
kavrayabilecek,
• Moda tasarımının yan alanlarını
sıralayabilecek,
• Koleksiyon yaratım sürecini ve
terimlerini ifade edebilecek,
• Moda tasarımında iyi tasarım ve
uyum özelliklerini ayırt edebilecek,
• Moda tasarımında tasarım
ÜNİTE
2
süreçlerini sıralayabilecek,
• Moda tasarımında sunum
tekniklerini belirtebileceksiniz.
Moda Tasarımı Kavramları
Moda ve Giysi İlişkisi

MODA TASARIMI KAVRAMLARI
Moda
Giysi Tasarımı ve Yan
Dalları
Moda Tasarımı Öge ve

İlkeleri
Moda Tasarımcısı,
Görevleri ve İşbirlikçileri
Koleksiyon Geliştirme
Moda Tasarımı Süreç ve Kavramları
Moda Tasarımında Başarılı

Tasarım ve Uyum
Özellikleri
Moda Tasarımı Sunum

Teknikleri

25
GİRİŞ
Moda kelimesi Latince, olayların tarzı ve şekli anlamına gelen “modes”
kelimesinden türetilmiştir. İngilizce karşılığı, “fashion” kelimesidir ve herhangi bir
konudaki, "popüler olanı” tanımlamaktadır. Sanat ve tasarım teorileri gibi moda
teorisi de yaratıcı tasarım süreci ve bilimsel yöntemleri birbiri ile ilişkilendirir.
Moda; kültürel uygulamalardaki bireysel formları yaratmak için “üretken, faydalı
bir yol, bir yöntem, bir tasarım formudur.” (Loschek, 2009)
Moda farklı dallar tarafından incelenen ve birçok sektörü etkileyen kapsamlı
bir olgudur. Üründen ziyade, ürünün yarattığı düşünce ve sosyal katma değerle
ilgilidir. Bu sebeple kavramın doğru olarak incelenmesi önem arz etmektedir. Bu
ünitede öncelikle moda kavramı ve diğer bilimler tarafından farklı bakış açıları
anlatılmıştır. Ardından günümüzde ayrı bir endüstriyel tasarım dalı olan moda
tasarımı ve özellikleri incelenmiştir. Moda tasarımının giyimle ilişkisi, yardımcı yan
dallarını da kapsayacak şekilde açıklanmıştır. Daha sonrasında moda tasarımında
kullanılan tasarım öge ve ilkeler sıralanarak, temel kavramlar incelenmiştir. Moda
tasarımının kapsamlı yapısının kavranması için sektörde görev alınan iş kolları ve
uzmanlıklar açıklanmıştır.
Alanda tasarım süreçlerinin incelenmesi, koleksiyon oluşturma yöntemleri
üzerinden, kavramlarını da açıklayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Koleksiyon
oluşum sürecinden sonra ise tek bir ürün özelinde, tasarımın başarılı olarak
değerlendirilmesini sağlayan etkilere değinilmiştir. İyi bir moda tasarım ürününün
taşıması ve tasarım sürecinde dikkat edilmesi gereken özellikler açıklanarak
konuya dikkat çekilmiştir. Günümüz rekabet dünyasında marka ve tasarımcıların
öne geçmesini sağlayacak sunum şekilleri de kullanım amaçları doğrultusunda
anlatılmıştır. Son olarak moda sunum tekniklerinde önemli bir yere sahip olan
artistik çizim ve figür kavramları açıklanmış, hazırlanırken dikkat edilmesi
gerekenler sıralanmıştır.
MODA
Moda (fashion):
“Değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle toplum yaşamına giren
geçici yenilik”,
“Belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye karşı gösterilen aşırı
Moda, değişim düşkünlük”,
isteğinden doğan “Geçici olarak yeniliğe ve toplumsal beğeniye uygun olan” gibi birçok farklı
yenilik arayışları olarak
şekilde tanımlanmıştır (TDK, 2020).
tanımlanabilir.
Tanımlamalarda ortak olan ise, sürekli yeniliği sağlaması; toplumun sosyal
değişimi için yaratıcı ve inovatif değişiklikler olmasıdır. Moda; kısaca günün
gereksinim ve zevklerine göre sürekli değişen estetik/güzellik algısı olarak
tanımlanabilir.

26
Moda olgusu; insanın kendini göstermek ve hoşa gitmek gibi

gereksinimlerinin karşılanması amacıyla ortaya çıkmıştır (Kazaz, 2000). Beğenilme,
süslenme, yenileşme isteğiyle özleşir ve sürekli olarak değişime neden olur.
Modanın bu değişiminde birçok alan etkili olmakla birlikte, kendisi de kitleleri
etkisi altına almaktadır. Modanın etkilendiği alanlar Ünite 3’te, modanın kitleleri
Moda birçok alan etkileme özellikleri ise Ünite 4’te incelenmiştir.
tarafından farklı
özellikleri ile Modanın etkilediği alanların başında; giyim, ev eşyaları, otomobil, müzik,
incelenerek davranış, konuşma biçimi ve güzel sanatlar gelmektedir.
değerlendirilen,
Moda ekonomi, sosyoloji, tasarım, psikoloji, din vb. birçok disiplin
kapsamlı bir olgudur.
tarafından incelenen kapsamlı bir olgudur. Kişinin aidiyetini yansıtmak, toplumla
uyumlanmak olduğu kadar, kendini ve farklılıklarını görünür kılmak amaçlarına
sahiptir. Bu zıt özellikleri sebebiyle birçok farklı şekilde değerlendirilmektedir.
Moda:
• Sosyoloji alanında; bir statü göstergesi, üst sınıflara geçme aracı ve sınıflar
arası farklılıklar bütünüdür.
• Kültürel olarak; bir gruba ait olmanın sembolü, yaşam tarzını sembolize
eden görsel ifade aracıdır.
• Psikoloji alanında; kendini gerçekleştirme, güzel görünme isteğinin
dışavurumu, başkalarını etkileyerek “saygınlık kazanma” aracıdır.
• Ekonomi anlamında; zenginlik ve sahip olabilme gücünün göstergesidir.
Kapitalizm ile ortaya çıkan bireyselliğin sektörleri ilerletme dinamiğidir.
• Sanatsal açıdan; insan duygularının günlük tezahürü, içsel bir yaratıcılığın
sembolüdür.
• Siyasal açıdan; desteklenen fikirlerin bir yansıtılması, kendi topluluğu
ve/veya liderine bağlılık sembolüdür.
• Sürdürülebilirlik ve çevre çalışmaları doğrultusunda; ekolojiye gereksiz
zararı körükleyen ve dizginlenmesi gereken bir “yetinmeme” duygusunun
ürünüdür.
• Tek tanrılı dinler kapsamında; bir başkaldırı, farklılaşma ve baskılanması
gereken bir fıtrattır. Aşırılık ve israf olarak değerlendirilir.
• Ahlak odaklı düşünürlere göre; bir estetik zevk ve kültürün gösterilmesi,
abartılması ise görgüsüzlüktür.
• Gelenekselcilere göre; başkalarına özenme, globalleşme adı altında kimlik
yıkımıdır. Modernistlere göre ise medeniyet ve gelişmenin göstergesidir.
• Davranışsal kuramcılara göre; bir alışkanlık olarak öykünme ile beslenen
ve zamanla rutinleşen taklit uygulamalardır.
Moda Tasarımı ve Giysi İlişkisi

Moda kelimesi ve anlamı incelendiğinde; moda tasarımını endüstriyel
tasarım dallarından biri olarak, “günün beğeni ve estetik algısını yönlendirmek ve
bu doğrultuda ürünler oluşturma işlemi” tanımlandığı düşünülebilir. Ancak bu
tanımın kapsamı, tek bir tasarım disiplinine sığamayacak kadar geniştir. Günümüz

27
kullanımında moda ve moda tasarımının; giysi ve farklı giysi ürünlerinin

oluşturulması ile ilişkilendirildiği gözlenmektedir. Bu etkileşimi anlamak için
öncelikle giysi ve giyimi tanımlamak gerekir.
Giysi (Garment): “Her türlü giyim eşyası, giyecek, elbise, kıyafet, esvap,
libas, urba” demektir (TDK, 2020).
Giyim (Clothing): “Giyme işi”; “Giyme biçimidir.” (TDK, 2020)
Vücudu örten, saran ürünler bütünü olarak tanımlanabilen giysi,
Giysi bir ürünü temsil ihtiyaçlardan ortaya çıkmıştır. Giysiler, tarihin başından itibaren, insanın kendisini
ederken, giyim çevre faktöründen korumak, güvende hissetmek, utanma ihtiyacını gidermek için
toplumların koşulları kullandığı ürünlerdir. Giyim ise bu üretilen ürünlerin, kullanım biçim ve kültürü
doğrultusunda bir olarak tanımlanabilmektedir. Tarih boyunca gelişen sosyal, kültürel, bilimsel
kültürü belirtir. etkenler doğrultusunda değişime uğrayarak gelişmiştir.
On yedinci yüzyıldan günümüze, giysi üretim süreci zanaattan teknoloji
ağırlıklı üretime doğru yapı değişimine girmiştir. Daha önce aile fertleri ve terziler
tarafından kişi istekleri doğrultusunda üretilen giysiler, Sanayi Devrimi ile toplum
kullanımına hazır olarak sunulur hâle gelmiştir. Üretim tipindeki bu değişim giysi
üretiminin ihtiyaca dayalı işlevinin yerini, daha dinamik, erişilebilir
fiyatlandırmayla, süslenme, beğeni ve estetiğe bırakmasını sağlamıştır.
Modanın geçici olması insan zevklerinin, beğenilerinin ve isteklerinin çok
çabuk değişebilen doğasından kaynaklanmaktadır. Gelişen teknoloji, ürünlerin
üretimi ve tanıtılarak yayılma tekniklerini de geliştirmiştir. Tarih boyunca giysilerin
belli coğrafya ve kültürlere bağlı, kısıtlı ve yavaş gelişimi, Sanayi Devrimi ile
değişim yaşamış, giysi hayat tarzlarının yayılmasının ve sahiplenilmesinin yeni yolu
olmuştur.
Örtünmek, kendini korumak için kullanılan giysinin aksine moda ihtiyaç
kaynaklı değildir. Moda kişinin kendi özelliğini, beğenisini, yaşantısını ve fikirlerini
göstermek için seçtiği bir yoldur. Bu sebeple Muslow’un ihtiyaç hiyerarşisindeki;
fiziksel ihtiyaç ve güvenlik seviyesi olan, temel ihtiyaçların en alt basamağını
karşılamaz. Aksine en üst seviyede yer alan kişisel doyum ve kendini oluşturma
basamağına hitap eder.
Daha iyi anlamak için aşağıda moda ile ilgili birkaç ifadeye yer verilmiştir:
Bir ürün olarak giysi
insan temel “Kim olduğumuzun son derece kişisel bir ifadesidir ve giydiklerimizle her
ihtiyaçlarının seferinde kendimize ait bir parçayı ön plana çıkarmış oluruz.” (Garcia, 2010)
karşılanması ile
ilgilidir. Moda ise “Ne giyeceğinizi seçme şekliniz (kendinizi iyi hissettiren renk, hatırası olan bir
kendini takı, en sevdiğiniz ünlüyü anımsatan bir elbise vb.), değerleriniz, amacınız ve sizi siz
gerçekleştirmenin bir yapan özelliklerinizi gösteren önemli bir araçtır.” (Flaherty, 2012)
aracıdır.
Giyim alanında moda; büyük siyasal ve sportif faaliyetler, sinema, tarih,
kültür birikim ve etkinlikleri, doğal değişimler vb. olaylardan yola çıkarak; hazır
giyim otoriteleri tarafından hazırlanan ve kitlelere benimsetilen stil ve renk
belirlemeleri olarak kısıtlanabilir.

28
Bu açıklamalar sonrasında giysi tasarımı ile birlikte anılma sebebi; günün

gelişen estetik değişikliklerinin kişiler tarafından en rahat ve en sık şekilde
uygulanabilmesi, kişilik özelliklerinin yansıtılabilmesine olanak sağlamasıdır.
Özetle, moda tasarımı (fashion design): Günün gelişen estetik beğeni ve
popüler konularına uygun olarak, hedef kitle ihtiyaçlarına yönelik giysi modelleri
tasarlama ve üretimini kapsayan, endüstriyel bir tasarım alanı olarak tanımlanır.
GİYSİ TASARIMI VE YAN ALANLAR

Moda; günün sosyal, ekonomik, siyasal, sanatsal, teknolojik, psikolojik
açıdan etki ve tepki sonucunda değişim göstermektedir. Ancak giysi tasarımını
doğrudan etkileyen ve tamamlayan başka dallar bulunmaktadır.
Başlıca yan dallar şöyle sırlanabilir;
Tekstil tasarımı: Giysiler temel malzeme olarak kumaşlardan meydana
gelmektedir. Tarih boyunca gelişen teknoloji ile yeni teknik ve yöntemlerle
gelişmiştir. Tekstil tasarımı; lif ’ten son ürün kumaşa kadar üretilme teknik
bilgilerini içeren ayrı bir tasarım dalı olarak ele alınmaktadır.
Tekstil; bitkisel, hayvansal veya kimyasal liflerin; örme, dokuma veya
keçeleme (ısı ve basınç uygulanma) işlemleri ile birleştirmesi sonucunda ortaya
Giysi tasarımı bir duruş çıkan kumaş ve bunların kullanıldığı alanların tamamını kapsayan bir şemsiye
ve görüşü ifade etmek terimdir.
için tekstil, aksesuar,
Aksesuar tasarımı:
saç ve makyaj gibi
farklı alanlardan Aksesuar; “Bir aletin, bir makinenin işlevine katılmayan ancak kendine özgü
destek alır. ayrı bir yararı bulunan alet, araç veya nesne”;
“Giysiyi bütünleyen çanta, kemer, şapka, eldiven, mücevher vb. eşya”;
“Tiyatroda konunun gerektirdiği ölçüde kullanılan; bir sahne içinde yer alan veya
oyuncunun dekor gereği kullandığı çeşitli eşya” olarak farklı şekillerde
tanımlanmıştır (TDK, 2020).
En basit şeklinde aksesuar, bir bütün anlatıyı tamamlamak için kullanılan
yardımcı nesne olarak adlandırılabilir. Giysi tasarımında aksesuar; kişinin kendi
görünüm, beğeni ve düşüncesini giysi ile birlikte tamamlayarak sunmasını
sağlayan araçların tümüdür.
Genel terim olarak aksesuar tasarımı; giysi ile birlikte kullanılan çanta,
kemer, ayakkabı, şapka, takı, mücevher (yarı veya tam değerli taşlardan meydana
gelen takılar) eldiven gibi ürünlerin tamamının tasarlanma ve üretim süreçlerini
kapsayan ayrı bir tasarım dalıdır. Ancak kullanılan malzemelerin, gerekli
tekniklerin farklılığı ve gelişen teknoloji ile birlikte bu ürünlerin her biri bir ihtisas
alanı olarak genişlemiştir.
Saç ve makyaj tasarımı (Güzellik hizmetleri): Kişinin saç, yüz özellikleri, ten
rengi gibi fiziki unsurlarının değiştirilmesi veya ön plana çıkarılması tarih boyunca
devam etmiştir. Önce kültür, sonrasında moda etkisiyle istenen bu fiziksel özellik

29
değişimleri, kişinin kendi benliğini yansıtmasında önemli rol oynamıştır. Güzellik

hizmetleri başlığı altında incelenen bu dalda; saç, makyaj, estetik, dövme ve deri
delimi (piercing) gibi vücut modifikasyonlarını içeren birçok ayrı alan
bulunmaktadır.
MODA TASARIMINDA KULLANILAN TASARIM ÖGE VE

İLKELERİ
Nesnelerin yapılarının çözümlenmesi ve tasarlanmasında form ögesi, önemli
görevler üstlenir. Formun dış yapısının algılanması o nesneyi çizilebilir bir yapıya
taşır, bu da, formun görselleştirilerek tasarlanması anlamına gelmektedir (Sari,
2020).
Bütün tasarım dallarında olduğu gibi, moda tasarımı da tasarım öge ve
ilkelerini kullanmaktadır. Diğer tasarım alanları ile ortak öge ve ilkelere sahip
olmakla birlikte, moda tasarımı alan ihtiyacını karşılayacak “siluet” gibi ayrı bir
ögesi de bulunmaktadır. Konunun detaylı açıklaması moda tasarımı alanı örnekleri
ile birlikte Ünite 5’de yapılmıştır.
Tasarım Ögeleri: Çizgi, Siluet, Biçim-Form, Doku ve Renk
Tasarım İlkeleri: Uygunluk/Bütünlük, Denge, Hareket ve Vurgu
MODA TASARIMCISI, GÖREVLERİ VE İŞBİRLİKÇİLERİ

Günümüz giysi üretim sektörünün karşılamaya çalıştığı tüketim ihtiyacı,
üretim yoğunluğu ve pazar rekabeti düşünüldüğünde, giysi tasarım süreçlerinin
tek bir kişi tarafından karşılanamayacağı gözlenmektedir. Moda tasarımı gelişen
çağın da etkisi ile oldukça karmaşık, ileri seviye bilgi ve teknik gerektiren biryandan
da zamanla yarışılan bir endüstriyel tasarım alanı olmuştur. Giyim sektöründe
başarı ancak doğru ekip çalışması ile ortaya çıkmaktadır.
Giysi tasarımı, tasarımın düşünülmesinden müşteriye ulaştırılmasına kadar
geçen sürede gerçekleştirilen bütün aşamalarını kapsar. Bu aşamalar; model
tasarımı, kalıp ve pastal hazırlama, kesim, dikim, ütüleme, ambalajlama,
depolama ve sevkiyat olarak sıralanabilir. Tüm bu aşamalar giysi üretiminin alt
dallarını oluşturmakta; gerektirdikleri farklı bilgi, yöntem, teknik ve araç
Moda tasarımı farklı
uzmanlık alanları gereksinimleriyle ayrı uzmanlık alanlarını tanımlamaktadır.
gerektiren, işbirlikçi bir Moda Tasarımcısı (Fashion Designer): Ürünler daha çeşitli ve karmaşık hâle
tasarım sürecidir. geldikçe işte başarı ve kurtuluşun anahtarı üreticilikten çok yaratıcılık olmaya
başlamaktadır. Yeni bilgi temelli ekonomide yaratıcılık, büyümenin en önemli
sermayesi olarak konumlanmıştır.
Moda tasarımcısı; giysi tasarımı süreçlerinin her alanında bilgi ve beceri
sahibi olan; hedef kitle ihtiyaçları doğrultusunda, yenilikçi fikirler ve çözümler
üreterek, özgün model tasarımları yapan ve tasarım sürecinin tamamını organize
eden kişidir.

30
Giysi tasarımı yapan kişinin, üretim bilgisi ve becerisi ile özgün fikirler
üretebilmesi; eldeki teknoloji olanaklarıyla uygun üretim planlaması yapabilmesi
gerekmektedir.
Günümüz gelişen endüstrisinde, moda tasarımcının görevi zihinsel
faaliyetlere (karar süreçleri, yaratıcı bakış vb.) odaklanmıştır. Üretim hızını
arttırmak ve büyütmek için uygulayıcı görevleri, sektör içerisinde farklı alanlara
bölünmüş ve başka görevliler tarafından paylaşılmıştır. Bu görev dağılımı bir bina
yapımında moda tasarımcıyı mimar konumuna getirirken, diğer uygulayıcıları ise
mühendis, iç mimar, peyzaj mimarı, kontrol şefi, işçiler vb. gibi alan uzmanları
hâline dönüştürmüştür. Ancak unutmamak gerekir ki kendini geliştiren kişiler,
birbirlerinin görevlerini yapabilir ve tasarımcı sorumluluklarının tamamı veya bir
kısmını üstlenebilirler.
Stilist (Garment/Model Designer): Çizim, zihinsel faaliyetlerin başka kişilere
aktarılması için tarih boyunca kullanılmış önemli bir araçtır. Özellikle hazır giyim
firmalarında, üretim basamağının gerçekleştirilmesi için moda tasarımcının yaratıcı
gücünü sunabilmesi gerekmektedir. Bu maksatla stilist olarak isimlendirilmiş ayrı
bir çalışma kolu ortaya çıkmıştır.
Yaygın kullanımda stilist; günün çizgilerine ve modaya uygun olarak model,
renk, kumaş ve tamamlayıcı aksesuarları işletmesinin amacına göre saptayan,
artistik ve teknik çizimler doğrultusunda giysi model tasarımlarını gerçekleştiren
kişidir.
Oluşturulan çizimler; sanatsal beceri ve bilgi paylaşmayı amaçlayarak farklı
bir grafik dili olarak adlandırılabilecek moda illüstrasyonlarından farklıdır. Amaç
işletme içerisinde beğeni oluşturmak değil, üretilecek ürünler hakkında detaylı
bilgi ve öngörü sunmaktır. Giysi tasarımında yapılan çizimlerin, uygulanabilir
olması, modeli doğru olarak anlatması, kullanılacak kumaş, malzeme ve süsleme
hakkında bilgi içermesi gerekmektedir. Üretim basamakları için hazırlanan giysi
çizim teknikleri Ünite 13’de incelenmiştir.
Modelist (Pattern Designer-Drafter): Modelist, belirlenen modelin
konstrüksiyonunu oluşturacak kararları alarak giysinin kalıbını gerçekleştiren, ilk
Sektör, modelistleri deneme üretimini (prototipini) hazırlayan, elde ettiği sonucu değerlendirerek,
tekniker, stilistleri ise gerekli düzenlemeleri yapıp, üretim kalıplarını oluşturan ve pastal planını
çizer olarak tanımlasa hazırlayan kişi olarak tanımlanabilir. Üretimin hatasız gerçekleştirilmesi için
da iki uzmanlık alanı önemli bir görev olan kalıp hazırlanma sürecini üstlenmektedir.
da doğru bir tasarım
için önemli ve Kalıp; tasarlanan modelin kumaşa uygulanabilmesi için, vücut ölçüleri
gereklidir. doğrultusunda hazırlanan ve iki boyutlu kumaşa üç boyut etkisi katacak pili vb.
model ve kesim özelliklere sahip, kesim-işaretleme-düzeltme kılavuzları olarak
tanımlanabilir.
Her beden ölçüsü için ayrı kalıp hazırlanabileceği gibi hazır giyimde
genellikle “serileme” adı verilen, temel bir beden üzerinden ölçü farkları
kullanılarak diğer beden kalıplarının hazırlanma işlemini de gerçekleştirilebilir.

31
Stil Düzenleyicisi (Stylist): Stil; giysi ve aksesuarların düşünce, yetenek ve

istekler doğrultusunda kombinlenerek, birbiri ile uyumlu, istendik bir anlatı (look-
kombin) katılan değer olarak tanımlanabilir. Stil günümüzde kişisel veya kurumsal
kişiliği yansıtmak için önemlidir. Ayrı ayrı dikkat çekmeyecek giysi ürünlerine
dikkat çekmek için sıklıkla tasarımcı-mağaza sunumlarına ihtiyaç duyulur.
Benzer kelimelerin kullanılması sebebiyle ülkemiz moda terminolojisinde
model tasarlayıcısı olan stilist ile karıştırılmaktadır. Stylist’in görevi zaten üretilmiş
giysi ürünlerini; renk, vücut tipi, model, kullanım ve ifade özelliği bilgilerine göre
kombinlemektir. Moda stilleri hakkında daha detaylı bilgiler Ünite 6’da verilmiştir.
Kesim Şefi (Pattern Cutter/Cutter): Özellikle hazır giyim üretiminde, kumaş,
desen vb. bilgiler doğrultusunda, hazırlanmış kalıpların toplu kesiminin planlanma
ve uygulanmasını gerçekleştiren kişidir.
Üretim Şefi (Production Manager): Giysi üretiminde birçok insan emeği ve
makine kullanılmaktadır. Üretim teknikleri bilgisi doğrultusunda makineleri,
araçları ve kişileri organize ederek üretimin en hızlı, en doğru, verimli ve hızlı
şekilde gerçekleşmesini düzenleyen, süreci planlayan ve kontrolünü sağlayan
kişidir.
KOLEKSİYON GELİŞTİRME SÜREÇ VE KAVRAMLARI

Moda tasarımcının görevi, çağın ihtiyaçları ve estetik anlayışı
doğrultusunda, satın alınmak üzere yaratıcı ve yenilikçi giysi ürünleri tasarlamaktır.
Moda tasarımcı tasarımlarını, araştırmalar, belirlediği sezon, hedef kitle, tema,
marka imajı gibi birçok bileşen doğrultusunda gerçekleştirmektedir.
Koleksiyon: bir tasarımcının hedef kitlesi için bir sezona yönelik, ortak bir
temadan hareketle, tasarım ögelerini (form, siluet renk ve doku) ve hayal gücünü
birleştirerek tasarladığı bütünlük taşıyan giysi gruplarıdır.
Koleksiyon tek bir temayla çalışılabileceği gibi çeşitleme olarak birden fazla
Koleksiyon, markanın temayı da içerebilir. Koleksiyon içeriği, tek parçadan oluşan giysiler, takım giysiler
belirlenen sezon ve (ceket-pantolon, ceket-etek) veya çeşitleme alternatiflerinden oluşan giysilerle
hedef kitle için ürettiği gerçekleştirilebilir.
giysi grupları olarak
tanımlanabilir.
•Motor kullananlar veya rap müzik dinleyicileri alt kültür olarak

Örnek
tanımlanabilecek gruplara; kilolu genç giyim veya çocuk

kostümleri ihtiyaçlara yönelik giyime örnek oluşturmaktadır.
Sezon: Giysi ürününün tüketici ihtiyaçları ve mevsim özellikleri doğrultusunda

üretiminin planlandığı zaman aralıklarıdır. Bu aralıklar; mevsimlere göre
İlkbahar/Yaz (Spring/Summer), Sonbahar/Kış (Fall/Winter) gibi ikili olarak

32
belirlenebildiği gibi günümüz sektöründe her mevsim için ayrı veya tatil, seyahat
gibi farklı ara dönemleri de kapsayacak şekilde genişlemiştir.
Hedef Kitle: Marka ve/veya tasarımcının ürün tasarlamak için belirlediği;
benzer yaş, gelir düzeyi, eğitim seviyesi ve yaşam biçimlerine sahip ortak istek ve
ihtiyaçları bulunan müşteri kitleleridir. Doğru hedef kitle özelliklerinin belirlenmesi
marka ve tasarımların başarısını doğrudan etkiler. Günümüzde sektörün
genişlemesi ve artan rekabet, markaların alt kültür olarak tanımlanabilecek daha
küçük grup veya daha önce karşılanmayan ihtiyaçlara sahip niş kitlelere
odaklanmasını sağlamıştır.
Koleksiyon oluşturma: Markaların giysi ve aksesuarları, hedef müşteri
kitlesini memnun etmek ve temelinde ürün pazarlamak için gerçekleştirdiği çok
basamaklı bir süreçtir. İlk basamak hedef kitle isteklerinin belirlenmesidir.
Tasarımcılar bu bilgileri, pazar araştırmaları, geçmiş satış analizleri ve alıcılarından
elde ettikleri girdilere dayanarak toplarlar. Ancak hedef kitle görüşleri kültür-
sanat, güncel olaylar, ekonomi ve siyaset gibi birçok farklı alandan
etkilenmektedir. Tasarımcılar bu sebeple günümüzde WGSN gibi uluslararası trend
belirleyiciler ile çalışmakta ve her üretim dönemi için gerekli olacak tema, renk,
kumaş, kesim ve model detaylarına bu kuruluşlardan ulaşmaktadır. Trend ve
tahminleri hakkında detaylı bilgiler Ünite 7’de verilmiştir.
Tasarımcı elde ettiği bilgiler doğrultusunda günün özelliklerini yansıtacak bir
tema belirleyerek çalışmasına başlar.
Tema: Bir tasarımın ya da koleksiyonunun ana ve öncelikli fikrini, tasarımın
ardındaki çıkış noktası ve düşünceyi temsil etmektedir. Moda tasarımcısı
oluşturacağı koleksiyonda bütünlük yakalayabilmek ve modellerin birbiriyle
uyumlu olmasını sağlamak için hazırladıklarını çıkış noktalarını yansıtacak görsel,
Tema, koleksiyonunun
edebi ve üretim materyallerini içerisinde bulunduran grafik panolar hazırlar.
ve ürün tasarımının
Bu panolar; renk, hikâye panosu veya mood board olarak adlandırılır ve
çıkış noktası olan
zihinsel başlangıç firma içerisinde yaratıcı düşüncenin paylaşılmasını sağlar.
noktasını temsil eder. Tasarımcı önceki deneyimleri, edindiği bilgiler ve belirlediği malzemeler
doğrultusunda, model tasarım sürecine başlar. Model tasarımı, çizim tekniklerinin
kullanımı veya drapaj gibi uygulamalarla gerçekleştirilir. İlk süreç, genellikle hızlı
yapılan eskizlerle çok sayıda model örneği oluşturulmasını kapsar. Bu süreçte
tasarımların farklı model özelliklerine sahip versiyonlarının da çizilmesiyle model
sayısı arttırılır. Tasarımcı; koleksiyonunu, giysi grup içeriklerine göre bu
çizimlerden, belirlenen sayıda olacak şekilde seçer. Süreçte giysilerin birbirleri ile
kullanılabilmesi, marka kimliğini taşıması ve üretilebilirlik başlıca dikkate alınan
önemli faktörlerdir. Temel model özelliklerinin belirlenmesi ile kumaş ve aksesuar
gibi materyallerin de bazen sıralı bazen eşanlı seçimi yürütülür. Tasarımcı
çizimlerini detaylandırarak, kullanılacak renk versiyonlarını da belirler. Bu
belirlemelere göre modellerin temel maliyet hesaplamaları gerçekleştirilir.
Hazırlanan çizim ve toplanan bilgiler, öncelikle tasarım departmanı
içerisinde sunumlarla tartışılır ardından yönetici, üretici, pazarlamacılara sunulur.

33
Onaylanan tasarımlar üretim adımlarına ilerlerken, eksik modeller için tasarım

süreci tekrarlanır.
Kararlaştırılan model çizimleri, üretimin ilk basamağı/denemesi olan
prototipleme aşamasına geçer. Bu aşamada belirlenen modellerin kalıp tasarımları
oluşturulur. Hazırlanan kalıp tasarımları örnek kumaşlar üzerinde dikilerek
Koleksiyon tasarımı, denenir. Prototipleme hem model üzerinde kontrol ve düzenlemelerin
birçok kontrol ve gerçekleştirilmesini sağlayan hem de üretim basamakları, araç, gereç ve
geri dönüş içeren makinelerinin belirlenmesine olanak tanıyan önemli bir süreçtir. Tasarımcı ve
yaratıcı planlama
modelist bu ön uygulamaları değerlendirerek tasarımların son hâline ulaşmasını
sürecidir.
sağlar.
Tüm kontroller sonucunda incelenen modeller, toplu üretimin
uygulanabilmesi için diğer departmanlara sevk edilir. Moda tasarımcının sektörde
örnek bir koleksiyon oluşturma süreci Görsel 2.1’ de sunulmuştur.
ÜRÜN/KOLEKSİYON TASARIMI
Pazar Ekonomik Fonksiyonel Araştırma Teknolojik

Araştırması Analizler Özellikler Geliştirme Bilgi
Model Tasarımlarının Uygulanması
Kabul veya Red
Amaca Uygunluk Koleksiyona Uygunluk
Prototip Oluşturma
Kritik
Kalıp Pastal Araç-Malzeme Üretim İş Maliyet

Tasarımı Planı Listesi Teknikleri Analizi Hesaplama
Üretim Departmanlarına Teslim
Görsel 2.1. Ürün Koleksiyon Tasarım Süreci

34
MODA TASARIMINDA BAŞARILI TASARIM VE UYUM

ÖZELLİKLERİ
İyi bir tasarım ortaya koyabilmek için, tasarımı oluşturan temel öge ve
ilkelerin belli bir sanat algısı içerisinde parçaların bir bütünü oluşturacak şekilde
kurgulanması gerekmektedir. Bu kurgu, bir bütünü oluşturan parçaların tasarım
öge ve ilkeleri ile yerli yerinde kullanımı ile doğru orantılıdır (Sari, 2020: 4).
Endüstriyel bir tasarım alanı olan moda tasarımında hedef; kullanım işlevine
sahip bir giysi ürünü oluşturmaktır. İyi bir giysi tasarımı, sadece tasarım öge ve
ilkelerinin doğru kullanılmasıyla oluşmaz. Koleksiyon tasarım aşamalarında
belirlenen hedef kitle beklentilerine uyum, kilit bir başarı ögesidir. Moda
ürününün taşıması gereken uyum özellikleri kısaca; fiziksel, estetik, ekonomik ve
kullanım uyumu (performans) olarak sıralanabilir. Moda tasarımında başarılı bir
tasarımın taşıması gereken özellikler Görsel 2.2’de açıklanmıştır.
Tasarım Tasarım
Ögeleri İlkeleri Uyum
*Stil *Boşluk/ *Fiziksel
*Siluet Doluluk uyum
*Renk *Hareket *Estetik
uyum BAŞARILI
*Doku *Tekrar TASARIM
*Uygunluk/ *Ekonomik
Bütünlük uyum
*Zıtlık *Kullanım
uyumu
*Denge
*Vurgu
Görsel 2.2. Moda Tasarımında Başarılı Tasarımın Birleşenleri

• Fiziksel uyum; giyim ürününün belirlenen stil özellikleri doğrultusunda
hedef kitlenin vücut ölçülerine uygunluğudur. Kişi giysinin içerisinde rahat
Moda tasarımında iyi
hareket edebilmelidir. Ayrıca ürün, belirlenen hedef kitlenin yaş, cinsiyet
tasarım; sadece estetik
kaygılar değil birçok ve vücut özelliklerine (kilo, boy vb.) uyumlu bir şekilde tasarlanmalıdır.
farklı etkenin doğru • Estetik uyum; hedef kitlenin, stil ve hayat görüşü beklentilerini karşılama
şekilde planlanmasının düzeyi olarak tanımlanabilir. Kullanılan renk, desen, malzeme, süsleme,
ürünüdür. stil ve model özellikleri hedef kitle ile uyumlu olmalıdır. Modeller günün
moda değerlerini taşımalıdır. Bir tasarım ürünü olarak giysinin; alıcıda
albeni uyandırması, tüketicinin marka ile duygusal etkileşime girmesinin
sağlanması önemlidir.
• Ekonomik uyum hem üreticinin ürün için harcayacağı bütçeye hem de
tüketicinin alım gücüne uygunluğunu ifade eder. Markanın hedef kitle
aralığında kendini konumlandırması, malzeme seçimi, üretim tipi, reklam
giderleri ekonomik uyumu etkileyen faaliyetlerdir. Tüketiciler de
ödedikleri ürünün karşılığını sosyal statü, malzeme kalitesi, model detayı
ve kullanım süresi olarak karşılamasını isterler. Bu sebeple başarılı

35
tasarımlar, belirlenen maliyet düzeyinde hem üretilebilir hem de kâr marjı

ile tüketici tarafından alınabilir olmalıdır.
• Kullanım uyumu; giysi ürünün kullanım şekline uyumunu temsil eder. Ürün,
kullanım alan ve yerine göre tüketicilerin beklentilerini karşılayabilmelidir.
•Tasarlanan bir mayonun;

Örnek •Vücudu sarması ve hareketleri kısıtlamaması, fiziksel uyum
özelliğine,
•Günün moda özelliklerini taşıması; hedef kitlenin vücut tipini
güzel gösterecek model özelliği, renk vb. detaylara sahip olması
estetik uyum özelliğine,
•Hem marka kâr marjı ile satılabilecek şekilde üretilebilmesi hem
de tüketici tarafından karşılanabilir olması ekonomik uyum
özelliğine,
•Su geçirmeme özelliğinin gücü, dayanıklılığı ve hızlı kuruması ise
kullanım uyumuna örnektir.
MODA TASARIMINDA SUNUM TEKNİKLERİ

Tüm tasarım alanlarında olduğu gibi, moda tasarımı alanında da çağımız
sektöründeki rekabetin önüne geçmek için hem kişisel hem de kurumsal düzeyde
birçok sunum tekniği kullanılmaktadır. Kurumlar ve kişiler kendi beceri ve
ürünlerini kitlelerle paylaşabilmek için tanıtım ve sunular yapmaktadır. Bu
sunuların bazıları;
• Ürün tasarımına yönelik: Moda tasarımında belirlenen tema, renk, stil,
malzeme ve detay özelliklerinin aktarılması için hikâye, renk panoları veya
mood boardlar oluşturulur. Tasarımcılar koleksiyon hazırlık süreçlerinde
farklı çizim teknikleri gerçekleştirmektedir. Bunlardan ilki; tasarımcının
yaratıcı yönünü göstermek ve beğeni toplamak için tasarladığı modelleri
figürlere giydirerek çizilmesi olan artistik çizimdir. Onaylanan modellerin
üretim aşamalarında, doğru bilgi aktarımını sağlayacak şekilde ölçülü ve
dikim detaylarını içeren teknik çizimler ise ikinci çizim türüdür. Alıcı
kuruluşlar ve firma içerisindeki sunumlar için tekli veya çoklu ürünlerin,
Tasarımın tüm
özellik ve süreçlerini aktaran kurumsal, artistik, teknik veya koleksiyon
disiplinlerinde olduğu
gibi moda tasarımında paftaları hazırlanır. Ayrıca yazılı, görsel ve/veya çoklu medya kullanılarak
da sunum teknikleri, sunu, afiş vb. reklam uygulamaları da gerçekleştirilir.
rekabette öne geçmek • Ürün tanıtımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün ve özelliklerinin paylaşılarak
için önemlidir. katılımcılara belli bir deneyim yaşatan; sergi, defile gibi uygulamalar
gerçekleştirilir. Yayın organlarında yayınlanmak üzere hazırlanmış yazılı,
görsel ve/veya çoklu medya içeren reklam uygulamalarıdır. Giysi
koleksiyonlarının, aksesuarların ve sezonda yer alacak ürünlerden oluşan
yayınlar olan kataloglar bu uygulamalara örnektir.

36
• Kişisel tanıtıma yönelik: Kişi veya kurumların kendi bilgi, becerilerine göre
tasarım süreçlerinin ve başarılarının sunulmasında portfolyolar kullanılır.
Portfolyo, tek bir ürün grubu oluşturma sürecini kapsayabileceği gibi, çok
yönlü deneyimlerin uygulamalarını da içerebilir. Moda tasarımında
portfolyolar hakkında detaylı bilgiler Ünite 14’te verilmiştir.
Moda Tasarımında Artistik Çizim

Grafik alanında reklam illüstrasyonlarının alt basamağında incelenen moda
illüstrasyonları, akıldaki bir kıyafetin, üreticisine sözlü yol ile anlatılması yerine
Portfolyolar, moda
tasarımcısının yetenek, resmedilerek anlatılması ihtiyacından doğmuştur.
bilgi ve becerisini Moda illüstrasyonu, tüketiciye doğru bilgiyi vererek cesaretlendirmek ve bir
sunmak için kullandığı
moda yaratma sorununu, düşünce gücü ve abartıdan yararlanarak çözüme
araçlardır.
ulaştırma anlamını taşımaktadır (Hidayetoğlu, 2008). Moda çizimi aynı zamanda
giysi üretim süreçlerinde de yer almakta ve sadece illüstratörler tarafından
oluşturulmamaktadır.
Artistik çizim “insan bedeninin sanatsal ifade ve stilize edilişini örneklerle
açıklayan bir moda çizim yaklaşımı” olarak tanımlanır. Giysilerin doğru
sunulmasından ziyade bir tasarım fikrini müşterilere iletmede kullanılan, iki ya da
üç boyutlu seçenekleri bulunan ve gerçekçi olma zorunluluğu taşımayan
çizimlerdir. Moda illüstrasyonunda mekanik bir perspektif gerekmemekle birlikte
derinlik etkisi bulunmakta ve ne kadar gerçekçilik taşıyacağına illüstratörler karar
vermektedirler.
“Moda tasarımcılığı” ve “moda illüstratörlüğü” birbirinden ayrı, fakat bir
araya geldiği zaman son derece etkili sonuçlar doğuran farklı meslek dallarıdır.
Moda tasarımcısının, moda illüstrasyonu yapabilme kabiliyeti olması gerekmediği
gibi her illüstratörün de üstün bir giysi tasarım becerisine sahip olması
beklenemez. Fakat, moda tasarım okullarında verilen, Moda Resmi ve Moda
İllüstrasyonu gibi dersler; moda tasarımcısı adaylarını, mesleğe atılmadan önce
illüstrasyon konusunda eğitmekte ve gelişmelerini sağlamaktadır.
Moda resminde, giysi modelindeki yaratıcılık ne denli önemli ise, modelin
sunulduğu moda figürü çizimi de o denli önemlidir ve çizimin temelini oluşturur.
Alıcıda beğeni hissi uyandıran giysi tasarımları üretmek için insan vücudunu doğru
yansıtmak moda çizimlerinde hayati önem taşımaktadır. Moda illüstrasyonu
çiziminde gösteriş ve çeşitlilik arayışı, moda figürü çizimini de değiştirmiştir.
Her toplum ve çağ kendi güzellik algısını geliştirmektedir. Estetik kaygılarla
gerçekleştirilen artistik çizimler de bu algılar, figürleri abartarak kullanmaktadır.
Moda figüründe çekicilik ve zarifliğin yanında denge, hareket gibi özellikler de
bulunmaktadır.
Vücudun idealize edilmesi ile normalde başın yedi buçuk katı olan insan
figürü; tasarımcının tercihine göre inceltilip uzatılarak 1/9, 1/10, 1/11, 1/12, 1/13
vb. ölçülere getirilir (Jones, 2013). Kimi çizerlerin kullandıkları siluetler daha
gerçekçi, insan siluetine yakın; kimisinin ise hayvan veya mitolojik karakter

37
suratları, farklı ten renkleri vb. özelliklerin kullanılmasıyla daha abartılı, gerçek
dışıdır.
Artistik çizimde önemli konuların başında, siluetlere giysi giydirme teknikleri
gelmektedir. Siluete giysi giydirirken dikkat edilmesi gereken bazı kurallar
bulunmaktadır. Bunlar (Abling, 2013; Hagen, 2011):
• Siluet denge hattının doğru belirlenmesi, siluetin ayakta durabilmesi için
gereklidir. Köprücük kemiği ortasından çıkan düz hat, basan ayaktan veya
figür bacakları açık duruyorsa tam ortadan geçmelidir.
Artistik çizimde • Siluet; çizilecek giysi ile uyumlu olmalı ve giysinin detaylarını/dikkat
giysinin etkin ve doğru
çekmesi gereken özelliklerini vurgulayacak pozlarda seçilmelidir. (Sırt
yansıtılabilmesi için
kurallar vardır. dekoltesi olan modelin arka veya ¾ duruştaki figüre giydirilmesi, dar
eteklerde bacakları açık figür kullanılmaması gibi)
• Giysi ölçü hatları, (ön orta, beden, bel ve kalça) figür duruşu ve vücut
kavisleri dikkate alınarak belirlenmeli; giydirme işleminde model özellikleri
bu hatlarla uyumlu çizilmelidir.
• Giyside kapama özelliklerine (kruvaze, patlı kapama vb.) göre ön orta hattı
uyumlu bir şekilde çizilmeli; düğme, fermuar gibi detayların yerleşim ve
hizalanmasına dikkat edilmelidir.
• Kup, pens gibi model özellikleri, kesikler veya kırışıklıklar; estetik etki
uyandırılmak istenen bu çizimlerde çok detaylı olmamalı ve gözü yoracak
şekilde abartılmamalıdır.
• Giysilerin; vücuda oturuş özellikleri göz önüne alınarak bolluk ve darlık
düzeyleri ayarlanmalı ve beden üzerinden dönüşlü çizilmelidir.
• Volan, büzgü, pili gibi uygulamalarda hareket çizgileri; yakın olduğu yan
hatta paralel olarak çizilmeli ve drape vb. sabitlenmemiş uygulamalar değil
ise başlangıç ve bitişler giysi dışarısına çıkmamalıdır (Görsel 2.4).
• Figür aşağı veya tepeden bakış açısıyla çizilmediyse, karşıdan görünüm
kullanılıyorsa; etek, pantolon, kol vb. giysi uçları vücut formunu belli
edecek şekilde ve aşağı kavisli çizilmelidir.
• Siz de moda resminde figür özelliklerini tanımak, insan

vücut oranlarındaki değişimlerin etkilerini deneyimlemek
için Görsel 2 .3.'te yer alan şablonu inceleyerek figür
Bireysel
Etkinlik
çizimler gerçekleştiriniz. Oluşturduğunuz figürlerin

hatlarını yumuşatarak, yüz ögeleri ve saç ekleyerek
siluetlere dönüştürünüz.
• Ünitede belirtilen giydirme kuralları ve Görsel 2.4.'te yer
alan örnek çizimlerle hazırladığınız figür çizimlerine giysi
giydirmeyi deneyiniz.

38
Görsel 2. 3. Moda Tasarımında Farklı Figür Oranları
39
Görsel 2. 4. Giysi Giydirme Örnekleri

40
•MODA
•Moda farklı dallar tarafından incelenen ve birçok sektörü etkileyen kapsamlı
bir olgudur. Üründen ziyade, ürünün yaratığı düşünce ve sosyal katma
değerle ilgilidir.
•Moda Tasarımı ve Giysi İlişkisi
•Giysi; tarihin başından itibaren insanın kendisini çevre faktöründen
korunmak, güvende hissetmek, utanma ihtiyacını gidermek için kullandığı
Özet
ürünlerdir. Giyim ise bu üretilen ürünlerin, kullanım biçim ve kültürü olarak
tanımlanabilmektedir. Giyimin aksine moda ihtiyaçtan kaynaklı değildir.
•Moda tasarımı: Günün gelişen estetik beğeni ve popüler konularına uygun
olarak, hedef kitle ihtiyaçlarına yönelik giysi modelleri tasarlama ve üretimini
kapsayan, endüstriyel bir tasarım alanı olarak tanımlanır.
•GİYSİ TASARIMI VE YAN ALANLAR
•Tekstil tasarımı: Lif ’ten son ürün kumaşa kadar, üretilme teknik bilgilerini
içeren ayrı bir tasarım dalı olarak ele alınmaktadır.
•Aksesuar tasarımı: Giysi ile birlikte kullanılan, tamamlayıcı ürünlerin
tasarlanma süreçlerinin tümünü kapsayan daldır
•Saç ve Makyaj tasarımı: İnsan görünümünün; saç, makyaj vb.uygulamalarla
değiştirilmesidir.
•MODA TASARIMINDA KULLANILAN TASARIM ÖGE VE İLKELERİ
•Tasarım Ögeleri: Siluet, Çizgi, Renk, Doku, Form, Biçim
•Tasarım İlkeleri: Uyum, Denge, Ritim, Vurgu
•MODA TASARIMCISI, GÖREVLERİ VE İŞBİRLİKÇİLERİ
•Moda Tasarımcısı (Fashion Designer): Giyim tasarımı süreçlerinin her
alanında bilgi ve beceri sahibi olan; hedef kitle ihtiyaçları doğrultusunda,
yenilikçi fikirler ve çözümler üreterek, özgün model tasarımları yapan ve
tasarım sürecinin tamamını organize eden kişidir.
•Stilist (Garment-Model Designer): Günün çizgilerine ve modaya uygun olarak
model, renk, kumaş ve tamamlayıcı aksesuarları işletmesinin amacına göre
saptayan, artistik ve teknik çizimler doğrultusunda giysi model tasarımlarını
gerçekleştiren kişidir.
•Modelist (Pattern Designer-Drafter): Belirlenen modelin konstrüksiyonunu
sağlayacak kararları alarak; giysinin kalıbını gerçekleştiren, ilk deneme
üretimini (prototipini) hazırlayan kişidir.
•Stil Düzenleyicisi (Stylist): Üretilmiş giysi ürünlerini; renk, vücut tipi, model,
kullanım ve ifade özelliği bilgilerine göre kombinleyen kişidir.
•Kesim Şefi (Pattern Cutter/Cutter): Hazırlanmış kalıpların toplu kesiminin;
planlanma ve uygulanmasını gerçekleştiren kişidir.
•Üretim Şefi (Production Manager): Üretim teknikleri bilgisi doğrultusunda
makine, araç ve kişileri; en hızlı, ucuz ve doğru şekilde planlayan kişidir.
•KOLEKSİYON GELİŞTİRME SÜREÇ VE KAVRAMLARI
•Koleksiyon; tasarımcının hedef kitlesi için bir sezona yönelik, ortak bir
temadan hareketle, tasarım ögelerini ve hayal gücünü birleştirerek
tasarladığı bütünlük taşıyan giysi gruplarıdır.
•Sezon; giysi ürününün tüketici ihtiyaçları ve mevsim özellikleri
doğrultusunda üretiminin planlandığı zaman aralıklarıdır.
•Hedef kitle; marka ve/veya tasarımcının ürün tasarlamak için belirlediği;
benzer özellik, yaşam biçimlerine sahip, ortak istekleri bulunan müşteri
kitleleridir.
•Tema; bir tasarım ya da koleksiyonun ana ve öncelikli fikri; tasarımın
ardındaki çıkış noktası ve düşüncesidir.

41
•Tasarımcı önceki deneyimleri, edindiği bilgiler ve belirlediği malzemeler

doğrultusunda, model tasarım sürecine başlar. Model belirleme sürecinde
temel maliyet hesaplamaları da gerçekleştirilir.
•Hazırlanan çizim ve toplanan bilgiler yönetici ve üreticilere sunulur.
Onaylanan model çizimleri, üretimin denemesi olan prototipleme aşamasına
geçer. Tüm kontroller sonucunda incelenen modeller toplu üretimin
Özet (devamı)
uygulanabilmesi için; diğer departmanlara sevk edilir.
•MODA TASARIMINDA BAŞARILI TASARIM ve UYUM ÖZELLİKLERİ
•Fiziksel uyum; giyim ürününün hedef kitle vücut ölçülerine, belirlenen stil
özellikleri doğrultusunda uygunluğudur.
•Estetik uyum; hedef kitlenin, stil ve hayat görüşü beklentilerini karşılama
düzeyi olarak tanımlanabilir.
•Ekonomik uyum; giysinin ücret olarak hem üreticisinin ödeyeceği maliyete
hem de tüketicinin alım gücüne uygunluğunu ifade eder.
•Kullanım uyumu; giysi ürünün kullanım şekline uyumunu temsil eder. Ürün
kullanım alan ve yerine göre tüketicilerin beklentilerini karşılayabilmelidir.
•MODA TASARIMINDA SUNUM TEKNİKLERİ
•Ürün tasarımına yönelik: Moda tasarımında belirlenen özelliklerinin
aktarılması için hikâye, renk panoları veya mood boardlar oluşturulur.
Tasarımcılar farklı çizim teknikleri gerçekleştirmektedir. Bunlar; tasarımcının
yaratıcı yönünü göstermek, beğeni toplamak için hazırladığı artistik çizimler
ve modellerin üretim aşamalarında doğru bilgi aktarılmasını sağlayacak;
ölçülü, dikim detaylarını içeren teknik çizimlerdir. Alıcı kuruluşlara ve firma
içerisindeki sunumlar için tekli veya çoklu ürünlerin; özellik ve süreçleri
aktaran kurumsal, artistik, teknik veya koleksiyon paftaları hazırlanır. Ayrıca
yazılı, görsel ve/veya çoklumedya kullanılarak sunu, afiş vb. reklam
uygulamaları da gerçekleştirilir.
•Ürün tanıtımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün ve özelliklerinin paylaşıldığı ve
katılımcılara bir deneyim yaşatan veya yazılı, görsel ve/veya çoklumedya
kullanımı ile reklam uygulamaları hazırlanır.
•Kişisel tanıtıma yönelik: Kişi veya kurumların kendi bilgi, beceri, tasarım
süreçleri ve başarılarını sunmak için portfolyolar kullanılır.
•Moda tasarımında artistik çizim
•Artistik çizim; Giysilerin doğru sunulmasından ziyade bir tasarım fikrini
müşterilere iletmede kullanılan; iki ya da üç boyutlu seçeneklere sahip ve
gerçekci olma zorunluluğu bulunmayan estetik çizimlerdir.
•İnsan vücudunu doğru yansıtmak, moda çizimlerinde hayati önem
taşımaktadır. Artistik çizimde figürler abartılarak çizilir ve normal insan
figürü, tasarımcının tercihine göre farklılaştırılır.
•Siluete giysi giydirirken dikkat edilmesi gereken bazı kurallar bulunmaktadır.
•Siluet denge hattı doğru belirlenmelidir.
•Siluet, çizilecek giysi ile uyumlu pozda olmalıdır.
•Giydirme işleminde model özellikleri; ölçü hatları, figür duruşu ve vücut
kavislerine uyumlu çizilmelidir.
•Giysi, kapama özelliklerine dikkat edilerek çizilmelidir.
•Kup, pens detayları ve kırışıklıklar abartılmamalıdır.
•Giysilerin vücuda oturuş özellikleri dikkate alınmalıdır.
•Model uygulamalarında hareket çizgileri doğru çizilmelidir.
•Figürün duruşuna göre giysi uçları vücut formunu belli edecek şekilde
çizilmelidir.

42
1. Aşağıdakilerden hangisi, Moda olgusunun tanımlarından biri değildir?
a) Değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle toplum yaşamına
giren geçici yeniliktir.
b) Tarihin başından itibaren insanın kendisini, çevre faktöründen
korunmak, güvende hissetmek, utanma ihtiyacını gidermek için giysi
ürünlerini kullanılmasıdır.
c) Belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye karşı gösterilen
aşırı düşkünlüktür.
d) Günün gereksinim ve zevklerine göre sürekli değişen estetik/güzellik
algısı olarak tanımlanabilir.
e) Geçici olarak yeniliğe ve toplumsal beğeniye uygun olandır.
2. Aşağıdakilerden hangisi moda kavramını, “bir statü göstergesi, üst sınıflara

geçme aracı ve sınıflar arası farklılıklar bütünü” olarak tanımlayan
alan/bakış açısıdır?
a) Sosyoloji
b) Ekonomi
c) Kültürel
d) Sanatsal
e) Psikoloji
3. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi, moda tasarımında kullanılan tasarım

ögelerinden biridir?
a) Uyum
b) Ritim
c) Uygunluk/Bütünlük
d) Siluet
e) Denge
4. Aşağıdakilerden hangisi, “Günün çizgilerine ve modaya uygun olarak

model, renk, kumaş ve tamamlayıcı aksesuarları işletmesinin amacına
göre saptayan, artistik ve teknik çizimler doğrultusunda giysi model
tasarımlarını gerçekleştiren kişi” şeklinde tanımlanan moda tasarımı
çalışanıdır?
a) Modelist
b) Stil düzenleyicisi
c) Stilist
d) Kesim şefi
e) Üretim şefi

43
5. Aşağıdakilerden hangisi; “hem model üzerinde kontrol ve düzenlemelerin

gerçekleştirilmesini sağlayan hem de üretim basamak ve makinelerinin
belirlenmesine olanak tanıyan önemli bir süreç” olarak tanımlanan
koleksiyon hazırlama kavramıdır?
a) Tema
b) Sezon
c) Hedef kitle
d) Model tasarımı
e) Prototipleme
6. Aşağıdakilerden hangisi model tasarlamada dikkat edilmesi gereken uyum

özelliklerinden biri değildir?
a) Fiziksel uyum
b) Ekonomik uyum
c) Kullanım uyumu
d) Statü uyumu
e) Estetik uyum
7. Aşağıdakilerden hangisi moda tasarımında; “Kullanılan renk, desen,

malzeme, süsleme, stil ve model özelliklerinin hedef kitle ile uyumu.”
olarak tanımlanabilen uyum özelliğidir?
a) Fiziksel uyum
b) Ekonomik uyum
c) Kullanım uyumu
d) Statü uyumu
e) Estetik uyum
8. Aşağıdakilerden hangisi; ürün tasarımına yönelik gerçekleştirilen sunum

tekniklerinden biridir?
a) Sergi
b) Mood board
c) Defile
d) Portfolyo
e) Katolog
9. Aşağıdakilerden hangisi “giysilerin doğru sunulmasından ziyade; bir

tasarım fikrini sunmak için hazırlanan estetik kaygılı” çizim tekniğidir?
a) Teknik çizim
b) Mood board
c) Artistik çizim
d) Desen çizimi
e) Figür çizimi

44
10. Aşağıdakilerden hangisi; moda illüstrasyonunda giysi giydirirken dikkat

edilmesi gereken özelliklerden biri değildir?
a) Kup, pens gibi model özellikleri ve kırışıklıklar; detaylı bir şekilde ve
gerçekçi çizilmelidir.
b) Siluet, çizilecek giysi ile uyumlu pozda olmalıdır.
c) Siluet denge hattının doğru belirlenmelidir.
d) Giysi, kapama özelliklerine dikkat edilerek çizilmelidir.
e) Giysilerin, vücuda oturuş özellikleri dikkate alınmalıdır.
Cevap Anahtarı
1.b, 2.a, 3.d, 4.c, 5.e, 6.d, 7e, 8.b, 9.c, 10.a

45
Abling, B. (2013). Moda Tasarım Çizimler. Kerasus Yayınevi: İstanbul.
Çeğindir, N. Y. (2020). 100 Soruda Giysi Mimarisi. 2. Baskı. Gazi Kitapevi: Ankara.
Çeğindir, N. Y. ve Çakmak, Ş. (2018). Giysi Örneğinde Moda Ürün Geliştirme. Gece
Akademi: Ankara.
Flaherty, S. (2012). The Book of Styling: An Insider’s Guide to Creating Your Own Look.
Zest Books: San Francisco.
Garcia, N. (2010). The Style Strategy: A Less-is-More Approach to Staying Chic and
Shopping Smart. Harper Collins Publishers: New York.
Hagen, K. (2011). Fashion Illustration for Designers. Waveland Press: Illinois.
Hidayetoğlu, T. F. (2008). Güzel Sanatlar Fakülteleri Lisans Programlarında Yer Alan
İllüstrasyon Derslerinin Eleştirel Bir İncelemesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi,
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Jones, J. S. (2013). Moda Tasarımı. İstanbul: Kerasus Yayınevi.
Kanışkan, E. (2013) Moda Tasarım. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Ders Kitabı.
Eskişehir.
Kazaz, A. (2000). Giyim ve Modayı Etkileyen Etmenler, Tekstil Konfeksiyon Teknoloji:
İstanbul.
Loschek, I. (2009). When Clothes Become Fashion: Design and Innovation Systems.
Berg Pub: Oxford.
Maslow, A. (1943). Maslow’un İhtiyaç Hiyerarşisi. http://ecsed.com/ihtiyaclar.html
adresinden 20.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Olgaç P. (2005). Moda Resmi, Ya-Pa Yayınları: İstanbul.
Sarı, S. (2020). Temel Tasarım, Atatürk Üniversitesi AçıkÖğretim Fakültesi Yayınları,
Erzurum.
Sari, S. (2020). Alexander McQueen Giysi tasarımlarında Deformasyon: Bir Vaka
Çalışması, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , 24 (4) , 1577-
1605, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1349366
Türk Dil Kurumu. TDK (2020). https://sozluk.gov.tr/ adresinden 10.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 2.1. Ürün koleksiyon tasarım süreci
Kanışkan, E. (2013) Moda Tasarım kitabından uyarlanmıştır.
Görsel 2. 3. Moda Tasarımında Farklı Figür Oranları.
Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/kaynaklar/ adresinden
12.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 2. 4. Giysi Giydirme Örnekleri
Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/kaynaklar/ adresinden
Öz, C. (2016). Kişisel Çalışmalar.

46
MODAYI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Ekonomik ve Siyasi
Gelişmelerin Modaya Etkisi
İÇİNDEKİLER
• Sosyal Değişimlerin Modaya

Etkisi MODA TASARIMINA
• Teknolojik Gelişmelerin GİRİŞ
Modaya Etkisi
• Sanat Akımlarının Modaya Dr. Öğr. Üyesi
Etkisi Beyhan PAMUK
• İdol Kişilerin Modaya Etkisi
• Cinsiyetin Modaya Etkisi

• Ekonomik gelişmelerin modaya
etkisini açıklayabilecek,
HEDEFLER
• Siyasi gelişmelerin moda

üzerindeki etkisini belirtebilecek,
• Toplumsal olayların modayı
etkilemesini anlayabilecek,
• Teknoloji-moda ilişkisini
açıklayabilecek,
• Sanat ve moda ilişkisini
tanımlayabilecek, ÜNİTE
• Ünlü kişilerin modaya etkisini
3
ifade edebilecek,
• Cinsiyetci yaklaşımların modaya
yansımalarını açıklayabileceksiniz.
Modayı Etkileyen Faktörler
Ekonomik ve Siyasi Gelişmelerin Modaya

Etkisi
Sosyal Değişimlerin Modaya Etkisi

MODAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Teknolojik Gelişmelerin Modaya Etkisi
Sanat Akımlarının Modaya Etkisi
İdol Kişilerin Modaya Etkisi
Cinsiyetin Modaya Etkisi
48
GİRİŞ
Dünyanın ortak kültürü olan moda, çevresinde gelişen olaylara karşı
tepkilerini çeşitli şekillerde gösterirken, kendini en iyi ifade ettiği nesne olarak
giysileri kullanmaktadır. Kültürel, sosyal, dini, psikolojik veya siyasi bakış açıları,
insan bedeni üzerindeki giysilerin biçimsel özelliklerine yansımaktadır.
Moda eğilimlerinin nelerden etkilendiği veya nasıl oluştuğunu anlamak için
geçmişte yaşanılan olaylara karşı verilen tepkileri doğru analiz etmek
gerekmektedir.
Çevresini ve dünyayı iyi gözlemleyen insanlar ki özellikle tasarımcılar,
eğilimleri de kolayca tahmin edebilmektedir. Çünkü “eğilimler” temelde
reaksiyonlar grubudur. Eğilim, bir duruş, akıp giden hayat, çevresel etkenlere karşı,
kendini ifade etme biçimidir. Bu kullanılan ürün için de, giyilen ürün için de
geçerlidir (Barnard,1996).
Toplumsal bir olgu olan modanın yaşadığımız dünyaya damgasını vuruşunda
pek çok etkenin farklı dozlarda payları bulunmaktadır. Ekonomik durumlar, çevre
faktörleri, toplumsal hareketler, siyasal dönüşümler, psikolojik etmenler ana
başlıkları oluşturmaktadır.
Modanın temelinde var olan dinamik yapı, her türlü gelişmeye karşı hazır
bir şekilde yararlanacağı kaynağı ve hitap edeceği kesimi belirlemektedir. Tarihi
süreç içerisinde pek çok farklı gelişmenin modayı etkilediği bilinmektedir. Özellikle
20. yüzyılda gündeme damgasını vuran olaylar, toplumsal yapıda değişimlere
neden olurken, modanın gündeminde de yerini almıştır.
Geçtiğimiz yüzyılda yaşanan iki büyük savaşın etkileri, özellikle toplum
hayatına yansıyan oluşumları yeni yüzyılın sonuna kadar sürmüş etkileri
günümüzde dahi görülmektedir. Ancak II. Dünya savaşının ardından gelen yeni
yaşam koşullarında moda, kendi gündemini oluşturmuştur. Bu nedenle yakın
geçmiş dönemin etkilerinin bugünün temelini oluştururken geleceği de
şekillendireceği bir gerçektir.
Moda, herhangi bir alanda ve zamanda meydana gelen değişim, toplumda
yaşanan çatışmalar, mevcut olaylara tepki gibi nedenlerden etkilenmeye açık bir
Trend, herhangi bir olgudur. Bu dinamik yapı nedeniyle geleceğe yönelik uzun vadeli tahminlerin
şeye insanların yapılması zorlaşmaktadır. Ancak modanın döngüsel yapısı göz önüne alındığında
fazlasıyla ilgi duyması
mevcut zamanda yaşanan olayları, geçmişte yaşanan olaylarla bağdaştırarak bir
ve onunla
ilgilenmesidir. yineleyiş oluşturduğu da göz önünde bulundurulmalıdır.
Trendler çoğunlukla Moda, hazır giyim üretimindeki gelişmeler ve yaygınlaşan iletişim ağına
geçicidir.
paralel olarak hızla gelişmiş, geçen süre içerisinde ilerleyen teknolojiye bağlı olarak
güçlü bir sektör hâline gelmiştir. Global çapta, yoğun rekabet ortamının yaşandığı
hazır giyim ve moda sektöründe söz sahibi olabilmenin en önemli unsurlarından
biri geleceğin trendlerini önceden tahmin edebilme zorunluluğunun doğmasıdır.
Modayı etkileyen faktörler geniş bir yelpazeye sahiptir. İnsan ve toplum
yapını şekillendiren bütün olgulardan moda etkilenmektedir. Bu ünitede, yakın
49
geçmiş 20.yüzyıldan, günümüze kadar modaya yön veren belli başlı güçlü
faktörler üzerinde durulmuştur. Bu faktörler ekonomik ve siyasi gelişmelerin,
sosyal değişimlerin, teknolojik gelişmelerin, sanat akımlarının, idol kişilerin ve
cinsiyetin modaya etkisi başlıkları altında ele alınmıştır.
Ekonomik ve Siyasi Gelişmelerin Modaya Etkisi

Modanın talep görmesindeki başlıca sebep yüksek düzey ekonomik
gelişmelere bağlıdır. Ferah bir ekonomik gelişmenin beraberinde getirdiği rahat
yaşam koşulları, teknolojik avantajlar, satın alma gücü ve artan statü yükselişleri
modanın popülerliğini daha da artırmaktadır.
Uzun vadede ekonomik
anlamda güçlü olan Ülke ekonomilerine bağlı olarak bolluk ve kıtlık dönemleri modayı büyük
ülkelerin yaşam tarzı, ölçüde etkilemiştir. Savaşların yarattığı ekonomik kısıtlamalar, mevcut olan
kültürel yönleri diğer imkânların ilk olarak zorunlu alanlarda kullanılmasına yöneltmiştir. Savaş ve kıtlık
ülke insanları için
dönemlerinde az kumaş gerektiren modellerin seçilmesi bir rastlantı değildir.
benimsenen yaşam
tarzı olmaktadır. Ülkelerin barış ve bolluk dönemlerinde ise gösterişli giysilerin giyilmesi, pahalı ve
bol kumaş tüketimi kısacası moda savurganlığı da ekonomik etkenlerin sonucunda
ortaya çıkmıştır.
•Ülkelerin ani yükseliş gösteren ekonomik yapısı moda da gündem

Örnek
oluşturmuştur. Örneğin, Çin Halk Cumhuriyeti’nin ani yükseliş

gösteren ekonomisi ve siyasi iktidarı gözleri üzerine çekmiş ve
dönemin Çin Başbakanına ait mavi Mao ceket ve pantolon hem
kadın hem de erkekler için moda oluşturmuştur.
Dünya, 20. yüzyılda, pek çok bölgesel ve iç savaşların yanı sıra; I. ve II.
Dünya Savaşları gibi iki büyük savaş geçirmiştir. 1914 -1918 yılları arasında
yaşanan I. Dünya savaşı ve sonrasındaki II. Dünya Savaşı (1939-1945) ekonomik
kriz, sosyal ve psikolojik olumsuz etkileri beraberinde getirerek insanlık tarihinin
geleceğini hassas bir konuma sürüklemiştir.
İktisadi ve siyasi gelişmelerin modaya etkisinin en büyük örneği I. ve II.
Dünya Savaşlarıdır. Bu iki büyük dünya savaşı sonrasında azalan erkek nüfusunun
görev ve sorumlukları kadınların omuzlarına yüklenmiştir. Neticede savaş
kadınların toplumda yeni bir yer edinmesine neden olmuştur.
Erkeklerin görevlerini de üstlenen kadınlar, bir süre sonra erkek giyim
Art deco, adını 1925’de tarzını benimsemeye başlamışlardır. Erkek görünümlü kadınlar karşısında,
Fransa’da yapılan dönemin modacıları ve terzileri tereddüt etmişlerdir. Bu tedirginlik 1925 yılında
Exposition Paris’te sergilenen Art Deco stili ile göğüs kısmı olmayan gövdesiz siluetleri
Internationale des Arts
gündeme getirmiştir (Görsel 3.1.). Kadınlar, kısa saçlar, erkek ceketleri, erkek
Décoratifs et Industriels
gömlekleri, çoğu zaman kravat havasında fularlar ile bir erkekten
Modernes sergisinden
almıştır. farksızlaşmışlardır.
50
Görsel 3.1. Art Deco Stili

II. Dünya Savaşı ile moda alanında yepyeni bir süreç başlamaktadır. Tarih
içinde o ana kadar dişiliğini bir şekilde sergileyen kadın, zamanın çizgi ve
Savaşın kısıtlamalarında renklerine uymak zorunda kalmıştır. 40’lı yılların ilk yarısında askeri kıyafetleri
kemer sıkma, andıran giysiler, kaba kumaşlar, asker şapkaları, diz boyu etekler görülmeye
rasyonellik ve başlanmıştır. Koyu renklerin yaygınlığı dikkat çekerken, kadının toplumsal
kullanışlılık gibi yeni
hayattaki rolü de ön plana çıkmıştır.
kavramlar dönemin
modasına damgasını
vurmuştur.
•Savaş dönemi Paris'te deri kemerde en fazla dört santimlik

Örnek
genişliğe izin verilmiştir. Dönemin çok ince kemeri “Bir kertik

daha” adını taşımaktadır. Uçuk mizah anlayışı, işgalciye karşı bir
direniş tarzına dönüşmüştür.
Yukarıda da bahsedildiği gibi dünya savaşları ekonomik ve siyasi olarak her

alan da olduğu gibi moda sektörünü de etkilemiştir. Ancak savaşın bitmesi ile
insanlar üretime hız vermiştir.
1950’lerin başında çok az insan dünyanın daha zengin bir çağa giriyor
olduğunun farkına varmıştır. Birçok insan için yaşam standartları hızlı bir şekilde
gelişmiştir. Daha çok insanın tüketici ürünleri için parası vardır ve fiyat artışına
rağmen bilinçli moda kıyafetlerine karşı gittikçe büyüyen bir rağbet oluşmuştur
(Bond,1988).
Ekonominin güçlü olduğu toplumlarda alım gücünün yüksek olması
ihtiyaçlar ve arzular arasındaki ayrımı çoğu zaman oldukça belirsizleştirmektedir.
Bu belirsizlik moda sektörünün pazar ekonomisi için oldukça güçlü bir etkidir.
Bu konu ile ilgili olarak 1960’lı yıllardaki toplum yapısı ve ekonomik süreç
örnek olarak verilebilir. Her eve girmeye başlayan renkli televizyon, çamaşır
makinesi, çok fonksiyonlu ev aletleri yanı sıra lüks arabalar, uçak yolculukları
hayatı kolaylaştırmıştır. Bu gelişmeler, moda için ekonomik anlamda ürün
51
çeşitliliğinin çoğalması, alım gücüne göre tüketici taleplerinin karşılanması, marka

değerleri yüksek ürünlerin artması gibi süreçleri beraberinde getirmiştir.
Ekonomik ve siyasi anlamda ele alındığında, modanın dünyanın farklı
yerlerinde yaşanan bölgesel ve iç savaşlardan beslendiği görülmektedir. Özellikle
siyasi olaylara dikkat çekme, tepki gösterme, vurgu yapmayı yeni bir akım için
yararlanacağı kaynak olarak görmüştür.
Örnek verilecek olursa, 1990-91 yıllarında, Irak’ın Kuveyt’ i işgali ile başlayan
ve ABD’lerinin müdahalesi ile gelişen Körfez savaşları gündeme gelmiştir. Petrol
bakımından zengin Orta Doğu’da patlak veren bu savaş moda dünyasının da
gündeminde yer almıştır. Körfez savaşı yurtseverlik modasını gündeme getirmiş ve
yıldızlı, çizgi, baskılı tişörtler kullanılmıştır (Feldman, 1992).
•80’li yılların başında yaşanan II. Petrol Krizi sonrası ,Arabistan

Örnek
esintileri, petrol yeşili, petrol mavisi, altın sarısı ve bu renklerin

tonları modaya damga vurmuştur.
Siyasi süreçlerin moda üzerine etkisi için verilecek başka örneklerde

bulunmaktadır. 1972 Münih olimpiyatlarındaki terör saldırıları sonrası moda,
gelişen olaylar karşısında terörizm- ajan- askerî hareketleri podyuma taşımıştır.
Siyah bereler, siyah soket çoraplar, geniş yakalı deri ceketlerin yanı sıra kamuflaj
montlar, askerî yeşilinde tişörtler dönemin siyasi özelliklerini yansıtmışlardır
(Herald,1992).
Ekonomiye yön veren kurumların aldığı kararlar her sektörde olduğu gibi
moda sektörünü de etkilemektedir. Çin, 2000’li yıllarda dünya ekonomisine
damgasını vurmuştur. Dünya Ticaret Örgütü gelişmekte olan ülkelere uyguladığı
1971 yılında Çin’in tekstil kotalarının kaldırılmasına 1995'te başlamıştır. Ancak Çin'in Dünya Ticaret
Birleşmiş Milletlere Örgütü' ne Kasım 2001'de üye olup da ucuz işçilik, taklit mallarla başta ABD ve AB
katılmasıyla kimono olmak üzere tüm piyasaları ele geçirmesiyle gelişmekte olan ve azgelişmiş ülkeler
kollar, beli saran
için zorlu dönem başlamıştır.
kemerler, ejderha
desenleri moda Çin’in ucuz işçiliği sayesinde düşük fiyatlarla ürettiği mallar gelişmekte olan
olmuştur. ülkelerin ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Çin, gündemde olduğu 2000’ler de
moda sektörünü hem üretim anlamında hem de esin kaynağı olması bakımından
etkilemiştir. Çin kültürünün yansıtıldığı savaşçı ve gizemli konseptle hazırlanan
giysi tasarımları, görkemli defilelerle sunulmuştur.
Dünya ekonomisi, 20.yüzyılda yukarıda da anlatıldığı gibi iki büyük savaşın
gerçek sonuçlarını yüzyılın sonlarına kadar hissetmiştir. İktisadi ve siyasi alanda
yaşanan olaylar karşısında zorunlu olarak veya isteyerek moda kendini
yönlendirmiştir.
52
Sosyal Değişimlerin Modaya Etkisi

Moda, insanları etkisi altına alan sosyal bir olgudur. Modanın tanımları
incelendiğinde, insanların yeni biçimler yaratma ve giyinme tutkusu, farklı olma
isteği, düşüncelerini ifade etme biçimi olarak belirtildiği görülmektedir. Ayrıca
anlayış tarzı, davranış biçimi gibi ifadeler sosyal toplum içerisinde modayı yaratan
en büyük etkenlerin sebeplerini de özetlemektedir.
Modanın sosyolojik temelleri Ünite 4 ’de ayrıntılı olarak verilmiştir.
Modayı anlamak için sosyal değişimin gereksinimlerini anlamak
gerekmektedir. Moda eğilimlerinin genel özelliği gündemine taşıdığı yeni olayları
kullanarak başlar, yaygınlaşır ve zamanla yok olur. Moda, sosyal bir fenomen
olarak, belli dönemlerde kısa süre hüküm sürmesine rağmen, değişmeyen ve
bölünmeyen bir bütünü oluşturmaktadır.
Davis ‘e (1992) göre moda; sosyal yaşantı içerisinde oluşan toplulukların
sembolü niteliğini taşımaktadır. Cinsiyet, yaş, etnik kültür, dinsel inanç ve bunun
gibi diğer etkenlerden oluşan sosyal akımlar zaman içerisinde doğar, yaygınlaşır ve
yok olarak yerini başka bir akıma bırakır. Sosyal mesajlar, en güçlü şekilde giyim
tarzlarına yansıtılmaktadır.
Zamanın sosyal örüntüsü içerisinde değişime uğrayan müşteri tutumları
modanın yönünü de belirlemektedir. Günün moda anlayışını belirleyen sosyal
faktörler çeşitli şekillerde ortaya çıkmaktadır. Etnik kökenlerin ön plana çıkması,
kadınların statüsü, insan ya da hayvan hakları, sosyal ve fiziksel değişkenler, anlık
iletişimler, savaşlar, felaketler ve krizler verilecek örnekler arasında yer
almaktadırlar.
İnsanları dolayısıyla toplumu etkileyen bütün güçlü süreçler doğrudan
modanın ilgi alanına girmektedir. Moda olumlu veya olumsuz sosyal akımları
kullanarak sürekliliğini korumaktadır.
20.yüzyılda dünya genelinde yaşanan birçok olayın toplumsal yansımaları
hâlen günümüzde devam etmektedir. Toplum yapılarını küresel anlamda etkileyen
en büyük olaylardan birisi olan II. Dünya Savaşı sonrası yenidünya görüşleri
oluşmuştur. Başta ABD olmak üzere batı dünyası ciddi sosyal değişimlere maruz
kalacağı bir döneme girmiştir.
Moda için bu sosyal değişimlerin insan bedeninde şekil alması kaçınılmazdır.
Buhranlı ve kısıtlamalı bir süreç sonrası Christian Dior’un New Look akımı 1940’lı
yılların ikinci yarısında modaya yeni bir yön vermektedir (Görsel 3.2). Dior’un
başlattığı akım, moda dünyasında devrim olarak tanımlanmıştır.
Christian Dior, 1905
Fransa doğumlu ünlü
moda tasarımcısıdır.
•Dior savaşın sonucu erkeksi kadın siluetini değiştirerek kadınlara
Örnek
Dünyanın en ünlü moda yeni görünüm kazandırmıştır. Çok ince bellerin, belde toplanan
evlerinden biri olan ve uzun eteklerin, dar omuzların, geniş şapkaların oranlarıyla kadına
ismini taşıyan markanın estetik güzellik kazandırmıştır.
kurucusudur.
53
Görsel 3.2. New Look Stili

Genç kesim birçok ülkede, toplumsal hareketler ve devrimlerde öncü
olmuştur. Gençlik dünyadaki konjonktürel gelişmelerden etkilenmektedir. Bu
dönemler gencin bir taraftan sosyal ve kültürel sermayesinin oluşmasına yardım
ederken diğer taraftan toplumun dönemsel özelliklerini üzerinde taşımasına yol
açmaktadır.
Modanın en iyi beslendiği kesim gençlerdir. Bu nedenle gençlik hareketleri
ya da en kısa ifade ile gençlere ait herhangi bir akım, oluşum karşısında moda
temsilcilik görevini almaktadır.
Geçtiğimiz yüzyılda gençlik hareketlerinin en yoğun olduğu dönem 1960’lı ve
1970’li yıllar olmuştur. Nüfusun genç yapısı ve onların istekleri yaşamı
şekillendirmiştir. Bu dönemde gençlerin öncülüğünde, Avrupa modasında köklü
değişimler yaşanmıştır. Gençlik kendine ait bir kimlik arayışı ile ve satın alma
gücüyle kendisine yönelik bir pazar arayışına başlamıştır.
Hippi ve Çiçek Çocukları ( Flower Power) kültür hareketleri, gençlerin
özgürlükçü tavrı ve “savaşma, seviş” sloganı ile tüm dünyayı etkisi altına almıştır.
Hippi akımda yer alanlar farklı etnik kökenlerin giysi tarzlarını benimseyerek
tarzlarını oluşturmuştur.
•Hippi hareketleri çarpıcı renklerden oluşan, fırfırlı, bol büzgülü

Örnek
kıyafetleri, halka küpeleri, rengârenk boncuk takıları ve

omuzlarına aldıkları şalları ile toplumun temel kurallarına
başkaldıran bir harekettir. Dönemin modasını ciddi şekilde
etkilemişlerdir.
Avrupa’da 70’li yıllarda
yaşanan ekonomik ve
toplumsal çöküş Punk Gençlerin 20.yüzyıla damgasını vuran gençlik hareketlerinden biride “Punk”
akımının ortaya akımıdır. Akım, başlangıçta İngiltere’de yaşayan bir grup işsiz genç tarafından 1976
çıkmasına sebep
yazında ortaya çıkmış, zamanla yayılmıştır. Punk akımı modanın güzel ve estetik
olmuştur.
olarak kabul ettiği bütün davranışlara tezat bir şekilde meydan okumuştur.
54
En uç sınırdaki yaşam tarzları, dağınık ve dik renkli saçlar, siyah renklerden

oluşan taklit giysileri, zincirler, çengelli iğneler, kesici metallerden oluşan
aksesuarlar tamamlamaktadır. Sokak modası olarak başlamasına rağmen birçok
modacı tarafından farklı tasarım boyutları ile ünlü markaların vitrinlerinde yer
almıştır.
20. yüzyılda birçok grup ve hareket, insan hakları, hayvan hakları ya da
çevre koruma adına çok büyük toplumsal değişimleri gerçekleştirmiştir. Moda bu
hareketleri bir protesto biçimi olarak podyumda, vitrinlerde, moda dergilerinde
insanlara sergilemiştir.
•1960 'lı yıllarda ABD de yaşayan zencilerin “Vatandaşlık Hakları”

Örnek
siyah insanların kötü yaşam koşulları, çalışma alanlarındaki

problemleri, eğitim sorunları Martin Luther King, Huey Newton
gibi zenci liderlerin yardımıyla kimliklerine kavuşmaya başlamıştır.
Bu hareketler modaya olduğu gibi yansımıştır. Amerikalı zenciler
vücuda yapışan, canlı renkli, üzerinde Afrika tarzı baskılar bulunan
unisex pantolonları tercih etmişlerdir.
Doksanlı yıllar çevreye duyarlılığın ciddi çalışmalarla desteklendiği bir

dönem olarak devam etmiştir. Ülkelerin çoğu yok olma tehlikesinde olan
hayvanların, lüks amaçlı derileri ve dişleri için öldürülmelerini yasaklamıştır.
Hayvan hakları dernekleri yaptıkları çalışmalarla insanları bilinçlendirmeye
çalışmaktadır (Görsel 3.3).
Çevreci hareketlerden
birisi Greenpeace
dernekleridir.
Çalışmaları moda
markaları tarafından
desteklenmiş ve
tişörtleri satışa
sunulmuştur.
Görsel 3.3. Hayvan Hakları Federasyonu Etkinliği

Hayvan haklarının moda sektörüne yansımaları çoğu modacıyı yapay kürk
ve deri kullanmaya yöneltmiş, dönemin mankenleri çıplak pozlar vererek gerçek
kürk kullanımını protesto etmişlerdir. Moda sektörü dünya gündeminde yer alan
her türlü toplumsal hareketlerin her zaman yakın takipçisi olmuştur.
55
Dünyanın en gelişmiş sektörlerinden biri olan moda sektörü, ne yazık ki

çevreye verdiği zararla çevreyi en çok kirleten sektörler içerisinde yer almaktadır.
Son zamanlarda sürdürülebilirlik, geri dönüşüm, çevrecilik kavramları üzerinde
daha sık durulmaktadır. Tükettiğimiz kaynakların bir sonu olduğu gerçeği,
sürdürülebilir moda anlayışını destekleyen ve bu doğrultuda üretim yapan marka
ve tasarımcılar günden güne artmaktadır.
•Tasarımlarına, “Daha iyi olanı satın al, sonsuza kadar kullan”

Örnek
ilkesiyle hayat veren COS, sürdürülebilir modaya desteğini

duyurmuştur. Markanın yeni hedeflerinden biri, en geç 2030 yılına
dek, % 100 geri dönüştürülmüş ve daha sürdürülebilir kaynaklı
malzemelerle koleksiyon oluşturmaktır (Vogue,2020).
Bireysel
Etkinlik
• Sürdürülebilirlik kavramı ve moda sektöründeki

uygulamaları hakkında araştırma yapınız.
Teknolojik Gelişmelerin Modaya Etkisi

Global çapta yoğun rekabet ortamının yaşandığı hazır giyim ve moda
sektöründe teknoloji, vazgeçilmez bir unsurdur. Her iki sektörde de ihtiyaçlar ve
beklentiler sürekli değişmektedir. Teknolojideki gelişmeler yeni ürünlerin ortaya
çıkmasına, üretilen ürünlerin kalite standartlarının artmasına, pazarlama
Çorap ipliğinin, gümüş olanaklarının iyileştirilmesine ve ürün çeşitliliğinin artmasına yol açmaktadır.
nano parçacıkları ile Hazır giyim ve moda sektörünün hem tarihi gelişimi hem de günümüz
üretilmesi, içerisinde
durumu incelendiğinde en büyük payı, teknolojiye yapılan yatırımların oluşturduğu
bakteri ve mikrop
barınmasını görülmektedir. Teknolojik gelişme, yeni ürünlerin tasarımlarını belirlerken sektörde
engellediğinden, kullanılan makine ve teçhizatın ihtiyaca göre yenilenmesini, mevcut üretim
çorabın kokmasını metotlarının geliştirilmesini sağlamaktadır.
önlemektedir.
•Petro-kimyasalın kullanımı ile oluşan Naylon , ilerleyen yıllarda

Örnek
rahatsız, hava almayan özelliklerinden ötürü yadırganacak olsa da,

keşfedildiği yıllar için büyük yenilik ve kullanım rahatlığı
oluşturmuştur. Naylon, mayonun çok çabuk kurumasını
sağladığından 60’lı yıllarda iç giyim ve plaj modası için büyük keşif
olmuştur.
56
Moda sektörü için oluşturulan teknolojilerin yanı sıra farklı disiplinlerde

keşfedilen buluşlar, bilimsel gelişmeler, iletişimin yaygınlaşması, moda dünyası için
esin kaynağı oluşturmaktadır.
Giysi modasının temel hammadde kaynağı olan tekstil endüstrisindeki
gelişmeler moda ile doğrudan ilişkilidir. Günümüzde tekstil teknolojisinde nano
malzemeler kullanılarak oluşturulan çok çeşitli fonksiyonlara sahip kumaşlar elde
edilmektedir. Tekstil liflerine uygulanarak tüm yüzey işlemleri tekstilin özelliğini
değiştirebilmektedir. Akıllı tekstiller olarak adlandırılan bu teknoloji ile ıslanmayan,
kir tutmayan, ısıya duyarlı yüzey özelliklerinin kazandırılması mümkün olmaktadır.
Akıllı tekstiller, akıllı giysiler gibi teknolojilerin yanı sıra giyilebilir
teknolojiler, moda sektörünün günümüz trendleri arasında hızla ivme
kazanmaktadır. Özellikle 2000’li yıllardan sonra teknolojik gelişmelerin hızla artış
göstermesi her geçen gün moda ürünlerine yenilerinin katılmasında etken
olmuştur.
Giyilebilir teknoloji ürünleri de yeni gelişen teknolojiye dayalı ürünler
arasında pazarda yerini almaktadır. Giyilebilir teknoloji ürünleri; sabit bir yerde
değil, hareket hâlindeyken bilgiye erişmek isteyen kişilerin taleplerini karşılamak
üzere ortaya çıkmıştır (Görsel 3.4). Bu ürünler, aynı anda işlevsellik ve estetik
sağlamak için moda ve teknolojinin birleştirilmesiyle başarılı olabilmektedir.
Görsel 3.4. Giyilebilir Teknoloji Örnek Giysi

Giyilebilir teknoloji ürünleri arasında akıllı saatler, vücut sensörleri, akıllı
gözlük, elektronik giyim eşyası, mücevher ve kişisel video kayıt cihazları yer
almaktadır. Bu ürünler, koruyucu giysi, konum takibi, yaşam takibi, sağlık
hizmetleri, giyilebilir web, spor performansı, sağlık ve etkinlik izleme gibi amaçlarla
kullanılırken bir yandan da modaya yön vermektedirler.
•İlk güneş enerjili ceket, kullanıcıların hareket hâlindeyken

Örnek
telefonlarını şarj etmesine olanak tanıyan Tommy Hilfiger

tarafından 2014 yılının sonlarında piyasaya sunulmuştur. Moda,
yeni giyilebilir ürünlerin piyasaya sürülmesinde ayrılmaz bir rol
oynamaya başlamıştır.
57
Moda, yapısı gereği mevcut dünya gündemini yakından belki de daha

ilerisinden takip etmektedir. Geleceğe yön verecek olan dijital gelişimler moda için
vazgeçilmez alanlar oluşturmaktadır.
Son on yılda 360 derece video teknolojisi, sanal gerçeklik (VR) ve
hologramlar dâhil olmak üzere farklı teknolojilerle modaya erişimi kolaylaştıran,
defile deneyimini ve perakende alışverişi de değiştirmeye başlayan teknolojilerin
kullanıcıları gittikçe artmaktadır. Büyük moda evlerinden yenilikçi son dönem
tasarımcılara kadar, yüksek modaya erişimi demokratikleştiren yenilikler olarak
kabul edilmektedir.
Moda, hâlen gizemini koruyan ve keşfedilmeyi bekleyen uzay ile ilgili
VR, “virtual reality”
çalışmaları da yakından takip etmektedir. Rusya, 1961 ‘de dünya yörüngesine uzay
kısaltmasıdır, anlamı ise
aracı yerleştirmiş, 1969’da Amerikalı astronotlar, Apollo 11 uzay aracı ile ilk defa
“sanal gerçekliktir”.
VR, sanal moda Ay’a ayak basmışlardır. Uzaya gönderilmeye başlanan uydular, insanlı denemeler,
defileleri içinde uzay teknolojisi yarışlarının gündemde olması moda tasarımcılarının “uzay
kullanılmaktadır. modasını “ oluşturmasına neden olmuştur.
Dönemin modacılarından Ossie Clark, 2001 yılı için beyaz üniformalı uzay
tipi elbiseler tasarlamıştır. Modacı Courrèges’in “Moon Girl / Ay Kızı” ve Cardin’in
astronot stili kıyafetleri uzay modasının ilk örnekleridir (Görsel 3.5.).
Chanel’in 2017 de
Paris'teki Grand
Palais'de ilk füzeyi Görsel 3.5. André Courrèges ‘Space Age’
fırlatmasıyla yüksek Günümüzde Elon Musk ve Richard Branson gibi girişimciler, yakın gelecekte,
modada uzay çağı
özel uzay araçları fırlatma planları geliştirerek uzay için yeni yarış başlatmışlardır.
resmen başlamış oldu.
Moda, Chanel ve Louis Vuitton'un fütüristtik, uzaydan ilham alan stillerini yeniden
yorumlayarak sunmaktadır. Uzay çağı modasını oluşturan metalik renkli
pantolonlar, parıltılı etekler, şişme montlar, uzay renkleri işlenmiş tişörtler her bir
koleksiyona damgasını vurmaktadır.
•Sonbahar / Kış 2017 koleksiyonu için Yaratıcı Direktör Julien

Örnek
Dossena, Paco Rabanne'nin ün kazandığı zincir metal elbiseleri

geri getirmiş ve koleksiyonun merkezine uzay çağı malzemesini
yerleştirmiştir.
58
Sanat Akımlarının Modaya Etkisi

Moda tasarımcılarının, sanattan, özellikle ressam ve heykeltıraşların
yapıtlarından, renk ve çizgilerinden oldukça fazla etkilendikleri bilinen bir gerçektir.
Belirli dönemler de gündeme gelen sanat akımları ve bu akımların başında gelen
popüler sanatçılar moda için her zaman yönlendirici olmuşlardır.
Zaman içerisinde resim, heykel gibi sanatların yanı sıra sinema, tiyatro,
opera gibi gösteri sanatları moda için ilham kaynakları olmuşlardır. Popüler kültür
de müzik sanatçıları, sinema veya dizi oyuncularının kullandıkları giysiler
gündemde yer almıştır. Moda ve sanat yapıt, yaratıcı ve izleyici olmak üzere üçlü
bir ilişkiye başvurarak estetik bir hazzın oluşmasını sağlamaktadır.
•New Yorklu dört kadının yaşamını konu alan ve tüm dünyada

Örnek
izlenme rekorları kıran “Sex & the City” dizisinin yıldızları,

gösterildiği hemen her ülkede, stilleriyle birer idol hâline
gelmişlerdir.Dizi için eleştiriler olsada, ayakkabılardan giysilere,
lokantalardan yemeklere, ilişki biçimlerinden yaşam tarzlarına
kadar dizi, başlı başına bir moda gösterisi olmuştur.
Aşağıda belirli dönemlerde yer alan sanat olaylarına ve modayı etkileyen

çeşitli gelişmelere yer verilmektedir. Öncelikle sanat akımlarının modayı etkilemesi
belki de daha doğru ifade ile moda tasarımcılarının sanat akımlarından
etkilenmelerinden bahsetmek gerekmektedir.
Pop-art sanat akımı modayı sadece düşünsel olarak değil renk ve desen
olarak da etkisi altına almıştır. Pop-art sanatının öncülerinden Andy Warhol, pop
sanatının yükselişini simgelerken, kullandığı renklerle günümüzde de moda
Pop-art, 1950'lerde, üzerinde etkisini sürdürmektedir.
ABD ve İngiltere'de
soyut dışavurumculuğa Gerçeküstücülük ve moda etkileşimi kültürel, sosyal ve estetik bir etkileşim
tepki gösteren genç olmasının yanı sıra gerçeküstücü sanatçılarla bazı moda tasarımcıları arasında sıkı
sanatçıların 1960'larda ilişkiler geliştirmiş, zaman zaman ortak eserler üretilmiştir. Moda tasarımcısı Elsa
bir akım hâline Schiaparelli, kariyeri boyunca gerçeküstücülük akımının içinde yer almış, bu akımın
getirdikleri sanat ilkelerine göre tasarımlar yapmıştır. Issey Miyake, Rei Kawakubo, Karl
türüdür. Lagerfeld, Christian Lacroix, Alexander McQueen gibi modacıların
tasarımlarında gerçeküstücülüğün izleri görülmektedir.
•Gerçeküstücü sanatçıların esin kaynaklarından biri deniz ve

Örnek
deniz canlılarıdır. Salvador Dali ve Elsa Schiaparelli'nin 1937 tarihli

ortak tasarımı olan Istakoz Elbise bu esinin en iyi örneklerindendir.
59
1969’da dönemin sanat akımı olan Op-Art Avrupa modasında etkin

olmuştur. Op-Art resim sanatında olduğu gibi geometrik biçimlerde de optik
yayılma amacını gütmüştür (Görsel 3.6.). Özellikle siyah-beyaz zıtlığı ve geometrik
eksenlerden yayılan bu moda akımında kumaş desenleri giysiyi kaplayacak
büyüklükte uygulanmış, geometrik şekilli takılar ile de giysiler tamamlanmıştır.
Op-Art, optik sanat
anlamına gelen “Optical
Art” kelimelerinden
türetilmiştir.
Görsel 3.6. ‘The Biba Experience' Koleksiyonu

90’lı yılların modasında “minimalizm” yer almaktadır. Yetmişli yılların
avangart sanat terimi olan minimalizm, seksenli dönemlerin abartılı ve gösterişli
giysi formuna karşılık, modaya gerçek bir sadelik getirmiştir. Calvin Klein,
sadeleşme hareketinin ilk temsilcilerinden biri olarak belirtilmektedir. Minimalizm,
kendini giysi tasarımından, iç dekorasyona kadar birçok alanda hissettirmektedir.
Moda eğilimleri resim, grafik, heykel gibi sanat dallarının yanı sıra müzik ve
gösteri sanatlarından da etkilenmektedir. Moda tasarımcılarının sanat dünyası ile
kurduğu ilişki şekli sanat akımlarının içinde yer almak, öncüleri ile bütünleşmek ya
da kıyafetlerini sanat akımlarının ilke ve yöntemlerine göre tasarlamak şeklinde
olmuştur.
50’li yıllarda Amerika’da başlayan Rock’n Roll rüzgârı bir anda bütün
dünyayı sarmıştır. Özellikle gençlerin tutkusu olan dans ve müzik sosyal yaşantıyı
dinamik kılmıştır. Elvis Presley’in jean takımı ve James Dean’in giymiş olduğu jean
pantolon büyük ilgi çekmiş ve jean kumaşlardan üretilen giysiler modaya
damgasını vurmuştur.
1960’lıların müzik dünyasında efsanevi isimlerin başında “Beatles”
gelmektedir. Liverpool’lu dört gencin ünü, kısa sürede İngiltere’yi aşıp tüm
dünyaya yayılmıştır. Mantar modeli saçları, yakasız özel Cardin takımları moda
olmuştur.
Punk akımının getirmiş olduğu “ Punk–Rockers” tarzı müzik grupları, Rock
müziğin agresif dansları ile coşan Rock şarkıcıları - gurupları ve hayranları müziğin
başka bir boyutudur. Richard Hell, Rod Stewart gibi müzisyenler müzik ve giyim
tarzı ile gençlerin odağı olmuşlardır.
60
90’lı yıllarda New York’ta ‘Hip Hop’ ve Madonna’nın tarzı olan ‘Pop’ müzik
gelişmeye başlamıştır. Spor giysili rapçılar, chino pantolon ile gündem olmuşlardır.
Dönemin ikonu Madonna, onlardan aldığı birtakım detayları siyah deri motosiklet
ceketiyle birleştirip kendi tarzını oluşturmuştur. Hatta eskitilmiş ve yırtık
Chino pantolon, rahat
kesim, ince fitilli kıyafetlerle danteli birlikte kullanabilecek kadar aykırı bir tarzı kullanmıştır.
dokuma kumaş İlerleyen yıllarda Madonna’yı giydiren tasarımcılardan biri Jean Paul Gaultier
kullanılarak hazırlanan olmuştur. Gaultier aynı Madonna gibi sürekli insanları şaşırtan tasarımlar
pantolonlardır. yapmıştır.
20.yüzyılın son dönemlerinden ve yeni yüzyılın başlarından beri kitle iletişim
araçlarının gelişmesi, sürekli gelişen ve çeşitlenen sinema, dizi vb. görsel
akımlarında kullanılan sahne kostümlerinin yanı sıra, sayıları gün geçtikçe artan
müzik sanatçıları ve kliplerinde kullandıkları giysi tasarımları ile özellikle genç
kitleleri etkileyerek popüler moda akımları oluşturmaktadırlar.
Moda ve stil deyince akla ilk gelen ve dünyanın tanıdığı genç jenerasyonun
ilham aldığı kişilerin başında öncelikle müzik dünyasının isimleri gelmektedir.
Sanat ve moda ilişkisi incelendiğinde moda, özellikle müzik ve gösteri sanatlarında
(sinema, tiyatro, dans vb.) sanatı uygulayanlar ve sürekli göz önünde olan popüler
kişilerin kimliği ile özdeşleşmektedir. Bu konu ile ilgili örnekler “İdol Kişilerin
Modaya Etkisi” başlığı altında da verilmiştir.
İdol Kişilerin Modaya Etkisi

Müzik sanatçıları, sinema-film oyuncuları, moda sunumu yapan modeller
gibi popüler kişiler, modanın liderleri olarak hem modayı yönlendirmişler hem de
yaygınlaşmasında aracı olmuşlardır. Modaya yenilik getiren tasarımcılar, kraliyet
aileleri, siyasetçi kişilikler, popüler zenginler ve ünlüler her zaman modanın
besleyicileri ve destekleyicileri olmuşlardır.
Sürekli görünürlük sağlayan müzik veya sinema sanatçılarının yanı sıra
siyasi, politik, ekonomik alanlarda lider konumdaki kişilerin ve aile bireylerinin
yaşam tarzları da merak konusu olmuştur. Sürekli göz önünde olmaları nedeniyle
insanların onlarla bütünleşmek istemeleri, bu popüler kişileri moda liderleri diğer
bir deyişle” moda idolleri” yapmaktadır. Bu kişilerin yaşam tarzları magazinciler
tarafından sürekli takip edilirken, giyim tarzları pek çok kişi için çizgi
oluşturmaktadır.
Müzik sanatçıları, sinema-film oyuncuları, modeller gibi ünlü kişiler
görünürlük sağlamak ve popülerliklerini koruyabilmek adına özel tarz
oluşturmaktadır. Bu tarzları yine stil danışmanları ya da moda tasarımcıları ile
çalışarak yüksek maliyetli şovlarla büyük kitleleri etki altına almaktadır. Kısacası
popüler kişilerin modaya yön verdikleri herkes tarafından bilinen bir gerçektir.
•Madonna'nın Jean Paul Gaultier tarafından tasarlanan

Örnek
korseleri, Hollywood yıldızı Marilyn Manroe'nin beyaz

elbisesi döneme damgasını vurmuştur.
61
Bir “Stil Kralı” olarak nitelendirilen Michael Jackson, sadece müzik yönü ile
değil giyinme tarzı ile de moda sektörünü etkilemiştir. 1983 yılında, “Beat It”
klipine damga vuran kırmızı deri ceketiyle, “Black or White” klipindeki dans
figürleriyle beyaz çorap ve kısa paça pantolonu moda olmuştur. Michael
Jackson’ın sergilere konu olan kostümlerinde “militer blazer” ceketleri birçok
Balmain gibi bir çok moda evi tarafından esin kaynağı olarak kullanılmıştır.
markanın Michael
Jackson’dan ilham Müzik veya sinema oyuncusu kadar popüler olan diğer bir gurup ise siyaset
alarak hazırladığı veya politikada aktif görev alan kişiler veya eşleridir. Bu kişilerde aktif oldukları
ceketler, gösterişli dönemlerde moda idolleri olmuşlardır. Fakat burada bulunduğu konumun yanı sıra
apoletleriyle efsane insan ilişkileri, kişilik özellikleri ve estetik görünümleri de önemli etkenlerdir. Bu
sanatçının stil imzası
konu ile ilgili bazı örnekler aşağıda verilmektedir.
olmuştur.
Atmışlı yıllarda Amerikan siyaset sahnesinde John Kennedy yer alırken,
siyaset sahnesinin kargaşasından kararlı bir şekilde uzak duran Beyaz Saray’ın First
Lady’si Jacqueline Kennedy, politik bir silah olarak elbiselerin gücünü çok iyi
kavramıştır (Görsel 3.6. ). Tasarımcı Oleg Cassani ile birlikte, sessiz sakin ve
dikkatli bir şekilde yarattığı tarzıyla ahlaki değerleri çiğnemeden gençlik ve canlılığı
üzerinde toplamayı başarmıştır.
Görsel 3.6. Jacqueline Kennedy

1959 yılında İran şahı Muhammed Rıza Pehlevi ile güzelliği dillerde dolaşan
Farah Diba’nın evlenmesi ile Batı’da bütün gözler İran’a çevrilmiştir. Siyasal,
ekonomik, sosyal ve diğer yönleriyle Şehinşah Rıza Pehlevi ve eşi Şahbanu
(İmparatoriçe Farah Diba Pehlevi) İran tarihine damgalarıı vurmuşlardır (Görsel
3.7.).
Görsel 3.7. Farah Diba Pehlevi
62
Farah Diba Pehlevi’nin giyim tarzı, en değerli taşlarla işlenmiş taç ve beyaz
kaftanıyla saray kurallarını birebir uygulamıştır. Aynı zamanda model aldığı
batılıları da peşinden sürükleyecek kadar farklı ve sıra dışı olması modacıları
etkilemiştir.
•Farah Dibanın, sadece erkeklere özgü kabul edilerek aksi

Örnek düşünülmeyecek gibi görünen pantolonu kadın olarak giyme
cesareti, denize girerken bikiniyi tercih etmesi, tunikleriyle
uyumlu taktığı modern şapkaları, onu dönemin moda
imparatoriçesi olarak tanımlamıştır. Farah Diba eşarplı saç
modelleri ile döneminde yeni bir akım başlatmıştır.
Dünyanın bir başka kıtası olan Asya’da 1964'te babasının ölümünden sonra
başbakan olan Lal Bahadur Şastri 'nin 1966'da aniden ölümü üzerine, Enformasyon
ve Radyo Yayın Bakanlığı yapmakta olan İndra Gandi, parlamentonun kararı ile
başbakanlığa getirilmiştir. Hindistan’ın ilk kadın başbakanı olması ilgileri Asya’ya
çekmiştir. Görev süresinin çok uzun olmamasına rağmen onun siyasetçi kadın
kimliği ve Hindistan esintileri modaya yansımıştır.
Kadın siyasetçiler
modayı takip Yine Asya kıtasında yer alan Pakistan'da 1977 yılından beri ilk kez serbest
etmelerinden ziyade seçimler yapılmıştır. 19 Kasım 1988 tarihindeki bu seçimleri kazanan Benazir
giysileri düşünce Butto, ilk kez bir Müslüman ülkenin kadın başbakanı olmuştur. İlk kadın başbakan
yapılarının bir olmasının yanında, batı ülkelerinde almış olduğu eğitim ile Ortadoğu ve batı
göstergesi olmuştur.
arasında kültür köprüsü oluşturmuştur. Kültür değerlerini göz önüne alarak
oluşturduğu giyim tarzı, moda sektöründe etkilerini göstermiştir. En belirgin
olarak seksenli yıllarda aksesuar olarak desenli eşarplar kullanılmıştır.
1980’li yıllarda siyasi ve politik gündemde kadın isimleri oldukça çok yer
almıştır. İngiltere’de meydana gelen değişimlerin çoğu, kesin görüşleri ve mutlak
iradesi olan bir başbakanın olağanüstü bir şekilde iktidarda kalmasından
kaynaklanmıştır. Ülkenin ilk kadın başbakanı olan Margaret Thatcher üç dönem
hükümette kalma başarısı göstermiş ve “Demir Leydi” olarak adlandırılmıştır
(Görsel 3.8).
Tansu Çiller, Türkiye

Cumhuriyetinin
yetiştirdiği çağdaş kadın
imajıyla başbakanlık
koltuğuna oturmuştur.
Açık renk beyaz
tayyörleri ve rengârenk Görsel 3.8. Margaret Thatcher
kullandığı fularları ile
dikkat çekmiştir.
63
Margaret Thatcher, moda sektöründe “güçlü kadın giyiminin” ortaya

çıkmasına neden olmuştur. Siyasette yükselen Margaret Thatcher ve gümüş yılını
kutlayan İngiltere kraliçesi II. Elizabeth politik dünyada gündemde iken aynı
zamanda modanın gündeminde de kendi stilleri ile yer almışlardır.
İngiltere kraliçesi ve kadın başbakanından sonra bu dönemde isminden en
çok bahsedilen Prenses Diana’dır. 19 yaşındaki Lady Diana Spencer, kamuoyunun
gözünde utangaç bir gülümsemeye ve sağlam bir etkiye sahip birisi olmuştur.
Kraliyet çizgisinden farklı olarak halka yakınlığı, mütevazılığı, zekâsı, ideal vücut
hatlarıyla İngiliz modacıların odağı olmuştur.
Görsel 3.9.Lady Diana Spencer
•Lady Diana, gerek Prens Charles ile düğünü, gerekse geri kalan
Örnek
yaşamı boyunca medya ve moda gündeminde hep yer almıştır.

Şapkasının şekli, topukların yüksekliği, giyim tarzı, renkten kesime
en küçük ayrıntılarına kadar analiz edilmiş ve moda olarak takip
edilmiştir.
Günümüzde tek bir moda ikonundan veya moda liderinden bahsetmek

mümkün değildir. Müzik ve sinemada popüler olanların geniş kitleler üzerindeki
etkisi tartışılamaz. Ancak kitle iletişim araçları ve özellikle sosyal medyanın gücü
modanın yayılım kanallarında çeşitlilik sunmaktadır.
64
•Bella Hadid ve 2020'ye damgasını vuran Sokak Stili, Miley Cyrus'un
Örnek
Yeni Keşfi: Miss Sohee,Beyoncé'nin Yeni Albümü Black is King'in dikkat
çeken moda anları, Jennifer Lopez'in Stil Evrimi, Kylie ve Kendall
Jenner'ın Stillleri , Rihanna'nın Makyajı, Balıkçı Yakanın Piri olarak
anlatılan Victoria Beckham günümüz moda ikonları olarak gündemde
Dünya genelinde yeralmaktadırlar.
düzenlenen dijital
oyunlar da yer alan Kişilerin idol olarak aldıkları popüler kişilerin özellikleri de farklılık
popüler karakterler göstermektedir. Spor dünyasından, belirli düşünce akımının liderleri, dijital oyun
tişört baskılarında yer
karakterleri, bloggerlar veya sosyal grupların yaşam şekilleri bir insanın moda
almaktadır.
anlayışını değiştirebilmektedir.
Cinsiyetin Modaya Etkisi

Moda, tarihsel süreçte kadınların estetik ve güzellik kaygısından
yararlanarak erkeklerden daha çok kadınlara yönelik tasarımlar oluşturmuştur.
İdeal kadın ölçülerine göre hazırlanan moda, aynı zamanda kadınları belirli
kalıplara sokmaya çalışmıştır. Moda tarihi incelendiğinde kadın siluetlerinin sürekli
değiştiği görülmektedir.
Davis’e göre (1992) modanın kadınlara uyguladığı zorlayıcı baskıyı,
erkeklerin modanın dayatmalarından nispeten özgür olmasıyla karşılaştırılınca,
modanın kesin bir şekilde erkek egemenliğine yönelik amaçlara hizmet ettiğini
belirtmektedir. Bu anlamda anti-moda anlayışının en yakın savunucularını
feministler oluşturmaktadır.
Anti-moda anlayışı, moda olanı benimseyenlerin dışında modaya karşı
görüşlerin doğmasından ortaya çıkmıştır. Anti-moda tümüyle modanın yarattığı bir
tepkidir, çünkü moda kendi ters-yüz edilişinin aracı hâlindedir. Anti-moda simgesel
bir muhalefet, itiraz, tasarlanmış ihmal, yergi vb. davranışlar yoluyla zamanın
yükselen moda akımının karşısına çıkmaktadır.
Bazı feministler, kadınları modayı ve onunla ilişkili alışkanlıklarla tutumları
topluca reddetmeye zorlamaktadır. Bazı feministler ise kadınların moda ile cinsel
özelliklerinin ön plana çıkartılarak, cinsiyetler arasında uçurum oluşturduğunu
belirtmektedirler (Evans,1989)
20. yüzyılda liberal meslekler kadınlara açılmaya başlamıştır. Kadınların
kamu veya özel alanlarda çalışmasının yaygınlaşması, kadın hak ve özgürlüklerinin
gündem oluşturması, modanın cinsiyetçiliğe olan bakış açısını her seferinde
vurguladığı görülmektedir.
65
20.yüzyıldan günümüze kadar kadın bedeni ve cinsiyetine göre gelişen

olayların modaya yansıması ve sürecin günümüze kadar nasıl geliştiği, tarih
sıralaması ile seçilen belirli örneklerle aşağıda verilmektedir.
Türkiye’de kadınların “Kadın hakları” ifadesi II. Dünya Savaşı sonrası daha çok telaffuz
seçme ve seçilme hakkı edilmektedir. Savaş döneminde kadınların erkek nüfusunun azalması ile erkeklere
Atatürk önderliğinde 5 ait işleri de üstlenmiş olması gibi başlıca etkenler, savaş sonrası kadınlara seçme
Aralık 1934’te Anayasa ve seçilme, çalışma, araba kullanma hakları verilmesinde önemli rol oynamıştır
ve Seçim Kanunu’nda (Baudot,2001).
yapılan yasa değişikliği
ile tanınmıştır. Yeni kitle üretim sistemleri ve 50’li yılların göreceli refah düzeyi ile genç
yaştaki gruplar, moda piyasasında yeni bir kategori başlatmışlardır. Moda
tasarımında ve kıyafetlerin seri üretimdeki realizm, artık yaş ya da zenginlikten
ziyade kişisel özellikleri yansıtmış ve bu da aynı elbisenin altında herkesi eşit
kılmıştır. Moda, toplumsal sınıflar ve yaş gruplarını birbirine yaklaştırmıştır
(İşbilen,1995).
Moda 60’lı yıllarda kadın bedeni üzerine vurgu yapmıştır. Twiggy olarak
bilinen model Lesley Hornby kadın siluetine çocuksu bir kavram getirmiştir.
Kadınlarda çarpık bacaklar, ergin olmayan fizik ile çok zayıflığı Twiggy temsil
etmiştir (Görsel 3.10.).
Görsel 3.10.Lesley Hornby – Twiggy

Büyük gözükmek isteyen küçük kızlar ve küçük gözükmek isteyen kadınlar
bu görünüme benzemeye çalışmışlardır. Çocuk gibi bakan genç kadınlar baby-doll
tarzı kolsuz elbiseler, mini etekler giymişlerdir.
60’lı yıllar feministlerin özgürlük taleplerinin başladığı dönemlerdir. Çünkü
1960’larda kullanılan
aynı işi yapan kadınlar, erkeklerden daha az maaş almışlardır. Eşitlik sağlamak
elbiselerde çocuksu
görünümler hâkimdir. adına basın, yayın organlarında açıklamalar yapılarak, kadın dernekleri kurulmaya
Düz siluetler, köşeli başlanmıştır (Baudot,2001).
yakalar ve geometrik 1966’da Amerikalı Betty Firiedan tarafından kurulan NOW ( National
desenler modacı André
Organization For Women) sıra dışı bir baskı grubu oluşturarak uluslararası üne
Courrèges’in simgesi
olmuştur. kavuşmuştur. Bu gruplar geleneksel kadın modellerine karşı alternatif çözümler
önererek, iş, maaş eşitliği, doğum kontrolü gibi konularda siyasi otoriteye baskı
yapmışlardır.
66
70’li yıllar, kadınların hak ve özgürlüklerinin tartışıldığı yıllar olmuştur.

Erkekler ile aynı işi yapmalarına rağmen daha düşük maaş ve daha az sosyal
imkânlar tanınmasına aşina olan kadınları bünyesinde toplamış ve birçok
hareketin doğmasını sağlamıştır.
1975 yılının “Dünya Kadınlar Yılı” olarak ilan edilmesi ile verilen
mücadelelerde kadınlar seslerini duyurmayı başarmışlardır. Sosyal yaşantıda her
şeyden kendine pay çıkarmasını bilen moda sektörü, erkek gömleğini kadına da
giydirerek gömlek yakalarını modanın gündemine taşımıştır.
Kadınlar, rekabet ortamının arttığı seksenli yıllarda iş dünyasında kariyer
sahibi olma yolunda hızlı adımlar atmışlardır. Eşitlik için kendi sahalarının dışına
çıkmış ve erkeklerin dünyasına da bu amaçla giriş yapmışlardır (Görsel 3. 11).
Kariyer sahibi olmak, erkek formlarından alınmış birçok forma kolaylıkla
uyum sağladığı gibi, seksüel yönlerini görünmez hâle getirmiştir. Oluşan bu yeni
varyasyon “güçlü kadın giyimini” oluşturmuş ve sihirli kelimeleri “ başarı için giyin”
olmuştur (Clancy,1996).
Görsel 3.11. Grace Jones

1980’lerin genel özellikleri incelendiğinde “güçlü, zengin ve başarılı“ imajının
toplum içerisinde önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. 1980’lerin ideal
kadını artık 1960’ların Twiggy’si gibi yoksul, küçük bir kız veya 1950’lerin hanım
hanımcık güzelliğinde değildir.
•80’lerin güç ve zenginliğin göstergesi olarak gördüğü giyim, kadın

Örnek
siluetlerini değiştirme yoluna gitmiştir. Geniş vatkalı ve köşeli

aşağı doğru daralan kesim tarzı kadın vücudunu şekillendirmştir.
Burada geniş omuzlar ve daralan kalça formlarıyla kadınlar erkek
silüetine benzetilmiştir.
Spor giyinen, zayıf, kaslı, hırslı, işinde ve özel hayatında başarılı, çekiciliğini
ve erotizmini inkâr etmeyen ancak temkinli bir şekilde bu özellikleri kullanan bir
kadın tipi karşımıza çıkmaktadır.
67
1980’li yıllar hem teorik hem de pratik anlamda feminist hareketlerin büyük
bir ivme kazandığı, kadın konusunun hem resmi, hem de sivil yapılarda giderek
daha fazla gündemde belirlemeye başladığı bir dönem olmuştur.
Feminist akımların görüşlerindeki katılıklara rağmen, doksanlı yıllarda Antik
Yunan’dan beri ilk defa vücut güzelliği bu kadar ön plana çıkmıştır. Doksanlı
yıllarda saldırgan, güçlü kadın kıyafetleri bırakılarak, kendine güvenen, özgür ve
feminen görüntü altında, doğal bir kadın formu yaratılmıştır.
Tarih boyunca, erkekler ve kadınların kıyafetleri genel olarak ya erkek ya da
50’li yılların pin-up kadın olarak açıkça tanınmıştır ve belirli giysilerde eril ya da dişil olarak tanımlanan
akımının yerini 90’lı detaylar yer almıştır. Toplum, erkeklerin ve kadınların kendilerini nasıl
yıllarda top model biçimlendirdiğini, köklü toplumsal cinsiyet algılarını dikte ettirmiştir.
fenomeni almıştır.
Modeller dünyaya Bu normlar, moda sektörü için kıyafetlerin pazarlanmasında, perakende
tanrıçalar gibi satışında, cinsiyete özgü detaylandırma ve yapımda da görülmektedir. Ancak
tanıtılmıştır. moda kıyafetlerde cinsiyet sınırlarının bulanıklaştığı zamanları görmek
mümkündür. Erkek ve kadın kıyafetlerinin ödünç alındığı veya birleştirildiği yer
yine moda olmuştur.
•Chanel kendine has giyim stilini dünyaya yaymıştır. Orta yaş

Örnek
gurubunun beğenerek giydiği Chanel tayyörler özel bir hava

taşımaktadır. Ayrıca Chanel’in erkek tarzı gömlek, süveter ve
ceketleri unisex akımının oluşmasını sağlamıştır.
Günümüze gelindiğinde moda endüstrisinin nitelendirdiği başlıca

kavramlardan olan, “kadın giyim” ve “erkek giyim” ayrımı birçok tasarımcı
tarafından sorgulanmaya başlanmıştır. Bugüne kadar pek çok kültür, fikir ve
kavramdan beslenen moda sektörü, modernizme ve yeni neslin değerlerine hitap
eden konseptler yaratma amacıyla gerçek anlamda yaygın olmasa da cinsiyetsiz
koleksiyonlar çıkarmaktadır.
Yüzyıllar önce topuklu ayakkabı ve makyaj, maskülen kimliği öne çıkarırken,
günümüzde makyaj yapan veya topuklu ayakkabı giyen erkekler, feminen bir stile
sahip olmakla nitelendirilebilmektedir.
Feminen veya maskülen gibi sıfatlar, çeşitli cinsiyet rollerini veya cinsiyetin
karakterini işaret etmesi gibi problemleri beraberinde getirmiştir. Giyim tarzı
kişinin benliğine dair ipuçları barındırırken; cinsiyetsiz moda, kişinin cinsel
yöneliminden çok cinsel kimliğine odaklanmaktadır.
68
•Jean Paul Gaultier yıllar önce, “Erkeklere etek giydirmeye
Örnek
çalışmıyorum. Sadece isterlerse giymekte özgür olduklarını
anlatmak istiyorum. Kadınlar da pantolon giyebilmek için
savaşmadı mı?” diyerek cinsiyetsiz akımın öncülüğünü yapmıştır.
Pek çok kişinin kendini herhangi bir cinsiyet kalıbına sokmak istememesi ve
cinsiyet normlarının dışında disiplinler benimsemesi, cinsiyet akışkanlığı olarak
Jean Paul Gaultier, adlandırılan yeni bir akımı ortaya çıkarmıştır.
"Etek Giyen Erkekler"
koleksiyonuyla insanları Nötr cinsiyetli giyim adı verilen yeni konsept ile belirli bir cinsiyeti hedef
şoka uğratmıştır. almayan tasarımlar ortaya çıkmaktadır. Böylece kişi, herhangi bir cinsiyet belirteci
kalıba maruz kalmadan, kimliğini giyim tarzına yansıtabilmektedir.
69
•MODAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• Moda eğilimlerinin nelerden etkilendiği veya nasıl oluştuğunu anlamak için
geçmişte yaşanılan olaylara karşı verdiği tepkileri doğru analiz etmek
gerekmektedir.
•Çevresini ve dünyayı iyi gözlemleyen insanlar ki özellikle tasarımcılar,
eğilimleri de kolayca tahmin edebilmektedir. Çünkü “eğilimler” temelde
Özet
reaksiyonlar grubudur.
•Modanın temelinde var olan dinamik yapı, her türlü gelişmeye karşı hazır
bir şekilde yararlanacağı kaynağı ve hitap edeceği kesimi belirlemektedir.
•Global çapta, yoğun rekabet ortamının yaşandığı Hazır Giyim ve Moda
Sektöründe söz sahibi olabilmenin en önemli unsurlarından biri geleceğin
trendlerini önceden tahmin edebilme zorunluluğunun doğmasıdır.
•Ekonomik ve Siyasi Gelişmelerin Modaya Etkisi
•Modanın talep görmesindeki başlıca sebep yüksek düzey ekonomik
gelişmelere bağlıdır. Ferah bir ekonomik gelişmenin beraberinde getirdiği
rahat yaşam koşulları, teknolojik avantajlar, satın alama gücü ve artan statü
yükselişleri modanın popülerliğini daha da artırmaktadır.
•Moda ekonomik ve siyasi anlamda ele alındığında, dünyanın farklı yerlerinde
yaşanan bölgesel ve iç savaşlardan beslendiği görülmektedir. Özellikle siyasi
olaylara dikkat çekme, tepki gösterme, vurgu yapmanın yanı sıra yeni bir
akım için yararlanacağı kaynak olarak görmüştür.
•Sosyal Değişimlerin Modaya Etkisi
•Günün moda anlayışını belirleyen sosyal faktörler çeşitli şekillerde ortaya
çıkmaktadır. Etnik kökenlerin ön plana çıkması, kadınların statüsü, insan ya
da hayvan hakları, sosyal ve fiziksel değişkenler, anlık iletişim, savaşlar,
felaketler ve krizler verilecek örnekler arasında yer almaktadır.
•Teknolojik Gelişmelerin Modaya Etkisi
•Hazır giyim ve moda sektörünün hem tarihi gelişimi hem de günümüz
durumu incelendiğinde en büyük payın teknolojiye yapılan yatırımların yer
aldığı görülmektedir.
•Teknolojik gelişme, yeni ürünlerin tasarımlarını belirlerken sektörde
kullanılan makine ve teçhizatın ihtiyaca göre yenilenmesi mevcut üretim
metotlarının geliştirilmesini sağlamaktadır.
•Sanat Akımlarının Modaya Etkisi
•Moda tasarımcılarının, sanattan, özellikle ressam ve heykeltıraşların
yapıtlarından, renk ve çizgilerinden oldukça fazla etkilendikleri bilinen bir
gerçektir.
•Belirli dönemler de gündeme gelen sanat akımları ve bu akımların başında
gelen popüler sanatçılar moda için her zaman yönlendirici olmuşlardır.
•.Moda ve sanat üçlü bir ilişkiye; yapıt, yaratıcı ve izleyici ilişkisine başvurarak
estetik bir hazzın oluşmasını sağlamaktadır.
•İdol Kişilerin Modaya Etkisi
•Müzik sanatçıları, sinema-film oyuncuları, moda sunumu yapan modeller
gibi popüler kişiler modanın liderleri olarak hem modayı yönlendirmişler
hem de yaygınlaşmasında aracı olmuşlardır.
•Modaya yenilik getiren tasarımcılar, kraliyet aileleri, siyasetçi kişilikler,
popüler zenginler ve ünlüler her zaman modanın besleyicileri ve
destekleyicileri olmuşlardır.
70
•Müzik veya sinema oyuncusu kadar popüler olan diğer bir gurup ise siyaset
veya politikada aktif görev alan kişiler veya eşleridir. Bu kişilerde aktif
oldukları dönemlerde moda idolleri olmuşlardır.
Özet (devamı)
•Cinsiyetin Modaya Etkisi
•Moda tarihi sürecinde, kadınların estetik ve güzellik kaygısından yararlanarak
erkeklerden daha çok kadınlara yönelik tasarımlar oluşturmuştur.
•İdeal kadın ölçülerine göre hazırlanan moda, aynı zamanda kadınları belirli
kalıplara sokmaya çalışmıştır.
•20. yüzyılda liberal meslekler kadınlara açılmaya başlamıştır. Kadınların
kamu veya özel alanlarda çalışmasının yaygınlaşması, kadın hak ve
özgürlüklerinin gündem oluşturması, modanın cinsiyetçiliğe olan bakış açısını
her seferinde vurguladığı görülmektedir.
•Günümüze gelindiğinde moda endüstrisinin nitelendirdiği başlıca
kavramlardan olan, ‘kadın giyim’ ve ‘erkek giyim’ ayrımı birçok tasarımcı
tarafından sorgulanmaya başlanmıştır.
•Nötr cinsiyetli giyim adı verilen yeni konsept ile belirli bir cinsiyeti hedef
almayan tasarımlar ortaya çıkmaktadır.
71
1. Aşağıdakilerden hangisi 1925 yılında Paris’te sergilenen Art Deco stilini
tanımlamaktadır?
a) Kadınlarda feminen çizgilerin kullanılmasını sağlamıştır.
b) Geniş etek formları ile ferahlık döneminin göstergesi olmuştur.
c) Kadınlarda göğüs kısmı olmayan gövdesiz siluetleri gündeme
getirmiştir.
d) Erkek giyimini yeniden tanımlamıştır.
e) Giyilebilir teknolojiler için örnek oluşturmuştur.
2. 1972 Münih olimpiyatlarında yaşanan olaylar sonrası moda nasıl bir yön
izlemiştir?
a) Terörizm- ajan- askeri hareketleri podyuma taşıyarak kamuflaj
montlar, askeri yeşilinde tişörtler dönemin siyasi özelliklerini
yansıtmıştır.
b) Yurtseverlik modasını gündeme getirmiş ve yıldızlı, çizgi baskılı
tişörtler kullanılmıştır.
c) Marka değerleri yüksek ürünler piyasa sunulmuştur.
d) Mao ceket ve pantolon hem kadın hem de erkekler için giyim
modasını oluşturmuştur.
e) Hayvan hakları modada gündem oluşturmuştur.
3. Etnik kökenlerin ön plana çıkması, kadınların statüsü, insan ya da hayvan

hakları modayı etkileyen faktörlerden hangisi ile daha çok ilişkilidir?
a) Psikolojik faktörler
b) Teknolojik faktörler
c) Ünlü kişilerin faktörleri
d) Sosyal faktörler
e) Sporsal faktörler
4. Aşağıdakilerden hangisi genç nüfusun yapısı ve onların istekleri

doğrultusunda ortaya çıkan ve modayı etkileyen akımlardan biridir?
a) Christian Dior’un New Look akımı
b) Hippi ve Çiçek Çocukları akımı
c) Courregees’in “Moon Girl / Ay Kızı” akımı
d) Pop-art sanat akımı
e) Minimalizm akımı
72
5. Moda sektöründe çoğu modacının yapay kürk ve deri kullanmaya

yönelten temel faktör aşağıdakilerden hangisidir?
a) Ekonomik kararları protesto etmek
b) Cinsiyet eşitsizliğini vurgulamak
c) Hayvan haklarına vurgu yapmak
d) Siyasi oluşumları vurgulamak
e) Kültür hareketlerini desteklemek
6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi teknolojik gelişmelerin modaya etkisini

doğrudan etkilememektedir?
a) Sektörde kullanılan makine ve teçhizatın ihtiyaca göre yenilenmesini
sağlamaktadır.
b) Moda ürünlerin kalite standartlarının artmasını sağlamaktadır.
c) Moda da pazarlama olanaklarının iyileştirilmesini sağlamaktadır.
d) Sektördeki üretim metotlarının geliştirilmesini sağlamaktadır.
e) Moda ikonlarının popülerliğini sağlamaktadır.
7. Aşağıdakilerden hangisi uzay teknolojilerinin modaya yansıma biçimi

örneklerden biri değildir?
a) Ossie Clark’ın “2001 yılı” için beyaz üniformalı uzay tipi elbiseleri
b) Elsa Schiaparelli‟nin Istakoz Elbisesi
c) Modacı Courregees’in “Moon Girl / Ay Kızı” serisi
d) Cardin’in astronot stili kıyafetleri
e) Paco Rabanne'nin zincir metal elbiseleri
8. Aşağıdakilerden hangisi moda-sanat ilişkisi ile ilgili olarak örnek verilemez?

a) Pop-art sanat akımı modayı sadece düşünsel olarak değil renk ve
desen olarak da etkisi altına almıştır.
b) Gerçeküstücülük ve moda etkileşimi kültürel, sosyal ve estetik bir
etkileşim oluşturmuştur.
c) Op-Art resim sanatında olduğu gibi geometrik biçimlerde de optik
yayılma amacını moda da kullanmıştır.
d) Giyilebilir teknoloji ürünleri modaya yön vermektedir
e) Minimalizm, gösterişli giysi formuna karşılık, modaya gerçek bir
sadelik getirmiştir.
73
9. Aşağıdakilerden hangisi idol kişilerin modaya yön verdiği gerçeği için örnek
olarak verilemez?
a) Michael Jackson’ın sergilere konu olan kostümlerinde “militer
blazer” ceketleri modada esin kaynağı olarak kullanılmıştır.
b) Jacqueline Kennedy, politik bir silah olarak elbiselerin gücünü çok iyi
kullanmıştır.
c) Modacı Courrèges’in “Moon Gril / Ay Kızı” serisi moda da gündem
oluşturmuştur.
d) Farah Diba, pantolonu bir kadın olarak kullanması modanın konusu
olmuştur.
e) Margaret Thatcher, moda sektöründe “güçlü kadın giyiminin” ortaya
çıkmasına neden olmuştur.
10. 1960’lı yıllarda Twiggy olarak bilinen model Lesley Hornby kadın siluetini
nasıl temsil etmiştir?
a) Kadınlarda çarpık bacaklar, ergin olmayan fizik ile çok zayıflığı ile
temsil etmiştir.
b) Erkeksi görünüm ile temsil etmiştir.
c) Güçlü kadın kimliği ile temsil etmiştir.
d) Zengin ve gösterişli kadın imajı ile temsil etmiştir.
e) Feminen kadın imajı ile temsil etmiştir.
Cevap Anahtarı
1.c, 2.a, 3.d, 4.b, 5.c, 6.e, 7.b, 8.d, 9.c, 10.a
74
Barnard, M.(1996) . Fashion as Comunıcatıon . London
Batur, E.(1987).Gelenek Ve Gelecek Arasında Moda. Gergedan: Yeryüzü Kültür
Dergisi. Dönemli Yayıncılık. No 3
Baudot, F.(2001). Modanın Yüzyılı. İstanbul: İTKİB. Güncel Yayıncılık.
Bond, D.(1988). The Guınness Guide To 20th Century Fashion. Great Britain:
Guinness Publishing Limited.
Carnegy, V.(1990). Fashion of a Decade the 1980’s. London: B.T. Batsford Ltd.
Clancy, D.(1996).Costume Since 1945 Couture. Street Style and Anti-
Fashion. London:Herbert Press
Davis, F.(1992).Fashion. Culture and İdentity. Chicago: University of
Chicago Pres .
De La Haye, A.(1988).Fashion Source Book. London: Macdonald&Co
Publis. Ltd
Feldman, E.(1992).Fashions of a Decade: The 1990s. London: Batsford Ltd.
Herald J.(1992). Fashions of a Decade: The 1970s. London: Batsford Ltd.
İşbilen, A.(1995).20.Yüzyıl Süresince Kadın Giysi Kalıplarının Uğradığı Form
Değişikliği ve Nedenleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Gazi Üniversitesi
Langlois G., Boismenu,J.,Lefebvre, L. and Regimbald,P.(2000). 20.Yüzyıl Tarihi.
İstanbul: Nehir Yayıncılık.
Lehnert, G.(2000). A History of Fashion in the 20th Century. Germany:
Könemann Cologne.
Onur, N.(2004).Moda Bulaşıcıdır. (1. Basım).İstanbul: Epsilon Yayıncılık Hiz. Tic.
San.
Ltd. Şti.
Stone, E.(1999).The Dynamıcs Of Fashion. New York: Fairchild Publication.
Watson, L. (2007). Modaya Yön Verenler. Çev. Güneş Ayas. (1.Basım)
İstanbul: Güncel Yayıncılık.
https://vogue.com.tr/trend/surdurulebilir-modanin-doga-dostu-markalari#p=10
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 3.1. Art Deco Stili
https://br.pinterest.com/pin/69524387977945696/ Erişim Tarihi : 01.12.2020
75
https://listelist.com/1920ler-moda/ Erişim Tarihi : 01.12.2020

Görsel 3.2. New Look Stili / https://www.pinterest.es/pin/698480223427195335/
Erişim Tarihi : 13.12.2020
Görsel 3.3. Hayvan Hakları Federasyonu Etkinliği/
https://www.haytap.org/tr/basn-duyurusu-sadece-hayvanlar-kuerk-giyer
Görsel 3.4. Giyilebilir Teknoloji Örnek Giysi
https://www.milliarge.com/genel_gundem_ajans/guncel_teknoloji_trend/t
ekstil-akilli-kumaslar/ Erişim Tarihi : 05.12.2020
Görsel 3.5. André Courrèges ‘Space Age’
https://www.revivalvintage.co.uk/blog/post/guide-to-vintage-1960s/
Görsel 3.6. ‘The Biba Experience' Koleksiyonu
https://www.pinterest.com.au/pin/426575395960043082/
Görsel 3.7. Farah Diba Pehlevi
https://tr.pinterest.com/pin/474566879479930683/ Erişim Tarihi : 08.12.2020
Görsel 3.6. Jacqueline Kennedy
https://t24.com.tr/haber/natalie-portman-jacqueline-kennedynin-basina-
gelenler-korkunc-yansitmak-cok-zordu,387073/ Erişim Tarihi : 04.12.2020
Görsel 3.8. Margaret Thatcher
https://dasfashion.files.wordpress.com/2011/02/margaret-thatcher.jpg
Görsel 3.9.Leydi Diana Spencer
https://abc7news.com/princess-diana-wedding-day-prince-charles-marriage-
royal/3450886/ Erişim Tarihi : 06.12.2020
Görsel 3.10. Lesley Hornby – Twiggy
https://www.pinterest.co.uk/pin/434315957816386832/
Görsel 3.11. Grace Jones
http://shopcolic.blogspot.com/2010/07/o-kadn-geliyor.html/
76
MODA YAYILIM TEORİLERİ
• Moda ve Sosyoloji İlişkisine

Genel Bakış
İÇİNDEKİLER
• Moda Kuramları
• Tabana İnme Kuramı
MODA TASARIMINA
• Kolektif Seçim Kuramı GİRİŞ
• Kitle Pazarı Kuramı
• Alt Kültür Etkisi Kuramı
Dr. Öğr. Üyesi
• Modanın Yayılım Kanalları Beyhan PAMUK
• Moda Haftaları
• Moda Basını
• Ünlüler ile Modanın
Yaygınlaşması
• Kitle İletişim Araçları

• Modanın sosyolojik temellerini
HEDEFLER
açıklayabilecek,
• Farklı disiplinlerde modaya olan
bakış açılarını anlayabilecek,
• Modanın toplum üzerindeki
etkisini ifade edebilecek,
ÜNİTE
4
• Modanın toplum içerisinde yayılma
teorilerini anlayabilecek,
• Modanın yayılmasında kullanılan
etkin yöntemleri
açıklayabileceksiniz.
Moda Yayılım Teorileri
Moda ve Sosyoloji
İlişkisine Genel Bakış
Tabana İnme Kuramı
Kolektif Seçim Kuramı

MODA YAYILIM TEORİLERİ
Moda Kuramları
Kitle Pazarı Kuramı
Alt Kültür Etkisi Kuramı
Moda Haftaları
Moda Basını
Moda Yayılım Kanalları

Ünlülerle Moda Yayılımı
Kitle İletişim Araçları
78
GİRİŞ
İnsanların temel ihtiyaçlarından biri olan örtünme, başlangıçta tamamen
fonksiyonel bir amaç taşırken daha sonra insan vücut formuna ve ergonomisine
daha uygun hâle gelmiştir. Giysi, süreç içinde özellikle kapitalizmin sembolik
ögelerinden biri olarak moda olgusunun da eşlik ettiği yeni bir boyuta taşınmıştır.
Tarihsel süreç içinde giysiye her gün yeni bir anlam yüklenmiştir. Önceleri
çevresel koşullardan korunma işlevi taşıyan giysi, daha sonra toplumsal bir
statünün, bir mesleğin, siyasi bir bakış açısının ya da kişisel bir duruşun biçimsel
simgesi hâline gelmiştir. Giysi moda ile teknik boyutlarının ötesinde sosyolojinin,
sosyal psikolojinin, ekonominin hatta tarihin ilgi alanı içinde önemli bir yer
bulmuştur.
Giysi yukarıda da belirtilen gerekçelere dayalı olarak teknik bir süreç
sonunda iki boyutlu bir tekstil yüzeyini üç boyutlu hâle getirme işi iken, moda bu
süreç sonunda ulaşılan giysilerin gündemde kalma süresidir.
Giysi ve moda, bir birinin yerine kullanılan ancak yanlışlığı pek de
yadırganmayan iki kavramdır. Her ne kadar moda kavramı giyimle özdeşleşmişse
de aslında bunun dışında ve ötesinde hiç şüphesiz ki daha geniş bir kapsama
alanına sahiptir. Sadece giyimin değil mobilyadan otomobile, yaşam biçiminden,
iletişim diline kadar pek çok objenin/davranışın modasından söz edilebilmektedir.
Moda, anlayışı hızlı, Nedir moda denilen olgu? Nerede, ne zaman başladı? Nasıl gelişti?
yüksek oranlarda Başlangıçta günlük yaşamın hangi alanlarında kendini gösterdi? Bu tür soruların
üretim, ulaşım ve sayısı daha da çoğaltılabilir. Ancak bugün dar açıdan bakıldığında ya da yaygın
iletişim araçlarının
anlamıyla ele alındığında daha çok giyim kuşamla eş anlamlı olarak kullanılsa da,
geliştiği Sanayi Devrimi
ile başlamıştır. giyim kuşamın çok ötesinde insanoğlunun hemen hemen tüm toplumsal
etkinliklerini kapsayan bu olgunun temel belirleyicisi sosyal yaşam ve sosyal
ilişkiler olmuştur.
Toplumları etkileme biçimi göz önüne alındığında moda birbirini tetikleyen
birçok disiplininin bütününü kapsamaktadır. Moda, üretim, ticaret, pazarlama
anlamıyla ekonomik; görüş, düşünce anlamında politik; insan davranışları, toplum
açısıyla sosyolojik; estetik algılarla psikolojik; teknik boyutuyla teknolojik olmak
üzere sayabileceğimiz diğer birçok alanla doğrudan iletişim içerisindedir.
Modanın toplum tarafından kabulü farklı birtakım teoriler kapsamında
gerçekleşmektedir. Bu ünitede giysi modası ön plana alınarak modanın genelinde
ve özellikle de giysi modası üzerinden sosyolojik tanımları yapılacak;
sınıflandırmaya dayalı moda kuramları açıklanacaktır. Farklı kaynaklarda birçok
kuramdan bahsedilmesine rağmen konu kapsamında modanın değişim döngüsünü
tanımlayan ve en yaygın kullanılan temel dört kuram ele alınacaktır. Bu kuramlar;
Tabana İnme Kuramı, Kolektif Seçim Kuramı, Kitle Pazarı Kuramı ve Alt Kültür Etkisi
Kuramlarıdır.
79
MODA VE SOSYOLOJİ İLİŞKİSİNE GENEL BAKIŞ

Toplum hayatına girmiş geçici yenilik, belirli bir süre etkili olan toplumsal
beğeni, bir şeye karşı gösterilen aşırı düşkünlük gibi temel ifadelerle belirtilse de
moda; kullanıldığı her alanda farklı biçimlerde tanımlanmıştır.
•Bazı sosyologlar, imitasyon üzerine kurulu toplumsallıktan söz

Örnek
ederken modanın insanlık tarihinde yer alan “taklitçilik biçimi”
olduğunu ifade ederler (Crane, 2003).
Leonardo da Vinci, Psikolojide, moda; “beğenilme tutkusu, farklı olma isteği, kendini topluma
modanın temelinin kabul ettirme” vb. ifadelerle kullanılmıştır. Modanın mazoşist yönüne dikkat
insanın çılgın yanı çeken Bernard Rudofsky “yeryüzünde insandan başka gövdesinin biçimini
olduğu görüşünü değiştirmeye çalışan, onunla uzlaşamayan bir canlı daha türü yoktur” şeklinde
savunmuştur.
ifade etmektedir. Ekonomist Nystrom, modayı “belli bir zaman hüküm süren ya da
geçerli olan bir şeydir; daha az ya da daha fazla bir şey değildir.” şeklinde
tanımlamaktadır (Onur,2004; Batur, 1987).
Sosyolog Thornstein Veblen modayı; ‘’gereksiz ve nedensiz tüketim sembolü’’
olarak değerlendirmiştir. Kant ise modayı ahlak açısından ele alarak ‘’... Temeli
bencillik, kendini beğenme olan bir taklit türü’’ şeklinde açıklamıştır. Ama belirli
bir toplumsal işlevinin bulunduğunu da kabul etmiştir, moda sürecinin çok çeşitli
toplumsal işlevlere olumlu yönde hizmet ettiğini öne sürmüştür (Barbarosoğlu,
2004) .
Moda kavramı ile ilgili farklı disiplinlerde pek çok tanım yapılmakta ve yapılan
bu tanımlarda, moda bir ürün olmanın ötesinde yer almaktadır. Ürün sadece bir
gösterge veya bir sembol görevindedir ve modanın yapısı gereği herhangi bir
zamanda ortaya çıkabilir ve çeşitli etkenlere bağlı olarak değişebilir. Moda
öncelikle bir hareket biçimi olarak anlaşılmaktadır.
Bir moda doğar, büyür, yaygınlaşır ve geçersiz olur. Bir zamanlar hayranlık
duyulan, taklit edilen, yükseltilen, yaygınlaştırılan şey, günün birinde modası
geçmiş olur. Bir moda ancak bir diğeri tarafından yok edilir, daha yeni bir başkası
tarafından ortadan kaldırılır, o da yerini ardından gelene ve sonuncu olmayana
bırakır (Waquet ve Laporte, 2011).
Moda zamana ve gelişmelere paralel olarak sürekli değişkenlik göstererek
bütün insanların duygu, düşünce ve kültürel yapısına göre şekil almaktadır. Giysi
moda tarihi incelendiğinde, toplumların sosyal statü göstergesinde, kültürel
farklılıkların belirginleşmesinde, gelenek ve ahlaki anlayışın yansımasında, sınıfsal
farklılıklar oluşturmada, sembolik gösterge biçimi olmuştur.
Sanayi devrimiyle modanın yayılma biçimi şekil değiştirmiş, sınırlar ötesi hâkimiyet
kazanmıştır. 21. yüzyılda değişen yaşam şartları ve düşünce biçimleri
80
küreselleşme terimlerinin güçlü etkileri ile moda, her toplumun ortak paydası
hâline gelmiştir.
MODA KURAMLARI
Tarih boyunca giysiler, kişinin kültürünü, mali durumunu, hayat felsefesini
veya sosyal gücünü sergilemede sessiz iletişim aracı olmuştur. Giysiler, kültürel
konuma, belirli mesleklere ya da aile geçmişine sahip olmanın sembolü olmuştur.
Bu durum, belirli bir pozisyon için giyinme endişesini de beraberinde
getirmiştir. Bunun nedeni, giyimin sosyal bir zorunluluk olması ve toplum içinde
olmanın zorunlu gereğinin giyinmek olmasıdır.
Giysiler tarih boyunca bir gösterge biçimi olarak ele alındığında, giyen
kişinin gelir düzeyinin ana göstergesi hâline gelmektedir. Modern endüstriyel
toplumda giyim evrensel bir tüketim ögesi olduğundan, rekabetçi öykünmenin
baskılarını görmezden gelmek herkes için zordur. Bu nedenle giysi, ideal olarak,
kişinin bulunduğu toplumsal sınıf da yer alan akranlarına göre üstün bir statü
sergilemesinin yanı sıra bu sınıfın diğerlerine göre üstünlüğünü toplu olarak
sergileyen bir araç olarak kullanılmıştır.
•Görsel 4.1’de yaşadığı dönemde yönetim anlayışı kadar giyim tarzı

Örnek
ile de adından bahsettiren İngiltere Kralı VIII. Henry’e ait kürk ve

değerli mücevherlerle süslenmiş görsel yer almaktadır.
16. yy’da İngiltere’de

çıkan yasaya göre mor
renk, ipek ve altınlı
kumaş gibi lüks
malzemeler yalnızca
kraliyet ailesi ve seçkin
soylular tarafından
kullanılabilmiştir.
Görsel 4.1. Görkemli Giysisi ile İngiltere Kralı VIII. Henry
Moda, gösterge bilimsel ayrımın en çok tercih edilen biçimlerinden birisidir.

Çünkü moda kıyafetleri ve aksesuarlarının bir bakışta görülmesi kolaydır. Tarihte
toplumsal statü sembolü hâline gelen meta edinme olgusu elbette iyi
bilinmektedir. Bununla birlikte, statü sembolleri oldukça sınırlı bir ömre sahip
81
olma eğilimindedir. Statü sembolleri kolayca satın alınan mallar biçimini aldığında,
bu tür sembolleri satın alan kişilerin sayısı artar ve sonuç olarak statü değerleri
düşer, değiştirilmeleri gerekir.
Moda hareketinin benimsenmesi farklı birtakım teoriler kapsamında
gerçekleşmektedir. Bu teoriler trendlerin yayılma şeklini ortaya koyarak, gelecek
modaya yönelik öngörüye ulaşılmasını sağlamaktadır. Bu ünitede açıklanan başlıca
moda yayılım teorileri şunlardır:
Tabana inme kuramının
diğer ifadesi Aşağı Akış • Tabana İnme Kuramı
Teorisi’dir. • Kolektif Seçim Kuramı
• Kitle Pazarı Kuramı
• Alt Kültür Etkisi Kuramı
Tabana İnme Kuramı

Moda teorileri içerisinde “tabana inme kuramı”, moda yayılım teorilerinde
etkin olan güçlü bir yaklaşım olarak kabul görmüştür. Bu kuram; yeni olanın
öncelikle toplumun üst sosyoekonomik sınıflarında ortaya çıktığını, sonrasında ise
alt sınıflar tarafından toplumsal konumlarını yükseltme arzusuyla benimsendiği
görüşüne dayanmaktadır. Görsel 4.2.’de şematik olarak verilen bu yaklaşımda;
tüketim nesnelerinin sunduğu sembolik değerleri elde etme isteği, sosyal
eşitsizliğin hem nedeni hem de sonucu olarak kendini göstermektedir
(Svendsen,2006).
Üst Sınıf
Orta Sınıf
Alt Sınıf
Görsel 4.2. Aşağı Akış Teorisi

“Tabana inme kuramı” diğer bir söylemle aşağı akış teorisi hakkında iktisat,
Thorstein Veblen, (1857 felsefe, sosyoloji gibi farklı disiplinlerde çeşitli görüşler bulunmaktadır. Theorstein
-1929) yılları arasında Veblen, George Simmel, Immanuel Kant, Herbert Spencer, Pierre Bourdieu gibi
yaşamış, kişilere ait bu görüşler modanın tabana inme yaklaşımını farklı ifadelerle dışa
Amerikalı iktisatçı, vurmuştur.
sosyolog ve
akademisyendir. Kuzey Amerikalı bir iktisatçı ve sosyolog olan Thorstein Veblen'in “moda
olmanın amacının zengin ve güçlü olarak statü kazanmak” olduğuna dair ünlü bir
varsayımı bulunmaktadır. Veblen, “hiçbir tüketim çizgisinin, kıyafet
harcamalarından daha uygun bir açıklama sunmadığını” belirtmektedir. Veblen’in
“aylak sınıf” olarak nitelendirdiği sınıf, çalışma ihtiyacı olmadan lüks ürünler
tüketerek giyiminde hayranlık uyandıran eğilimler ortaya koymaktadır. Bu sınıfın
giydiği kıyafetler diğer sınıflardan ayrıt edici özelliklere sahiptir.
82
Üst sınıfların lüks ürünler tüketmesi, şık giyinmesi; diğer sınıflardan daha
büyük değerler tüketebildiğinin ve aynı zamanda üretmeden tüketebildiğinin
göstergesidir. Aylak sınıf herhangi bir üretim süreci içinde yer almaz ve toplumsal
konumlarını vurgulamak için gösteriş tüketimi yapmaktadırlar. Bunun en belirgin
göstergesi de giyimdir.
Öncülüğünü Veblen ve Simmel’in yaptığı bu kuramda moda döngüsü; moda
ürünün ortaya çıkıp toplumun üst sınıfları tarafından kullanılmaya başlanmasıdır.
Daha sonra bu yeni modanın toplumun alt sınıflarına inmesi ve üst sınıfların da alt
sınıftan farklılaşmak için bu modayı kullanmayı bırakıp yeni moda üretmesi
temeline dayanmaktadır (Davis, 1997).
Alman sosyolog George Simmel moda ve giyim davranışını seçkinlerin astları
tarafından taklit edilme süreci kuramıyla açıklar. Moda önce üst sınıflar, ardından
ise orta ve alt sınıflar tarafından benimsenmektedir. Alt statü grupları, üst statü
Georg Simmel (1858- gruplarının giyim tarzlarını benimseyerek statü kazanmaya çalışırken stillerin
1918) Alman birbirini izleyen alt statü grupları tarafından benimsendiği kademeli bir toplumsal
Sosyolojisinin yayılma sürecini meydana getirmektedir. Bu durumda en üst statü grupları, yeni
kurucularından biri
stiller benimseyerek kendilerini yeniden astlarından farklılaştırmaya
olan sosyolog, filozof
çalışmaktadırlar.
ve eleştirmendir.
Fransız sosyolog Bourdieu ise moda yayılımını toplumsal yapıları, kültürel
beğeni sistemleri ve onlarla ilişkili yaşam tarzlarını içine alan karmaşık sınıf kültürü
kuramıyla açıklamaktadır. Üst sınıfların ayrımı ve alt sınıfların taklidi ile
gerçekleşen bu aşağı akım modayı hareket ettiren güç olarak nitelendirilmiştir.
Tabana inme kuramı temel olarak modanın, toplumsal yapının en
tepesinden başlayarak diğer ifade ile üst sosyoekonomik sınıflardan aşağıya doğru
ilerleyen orta sınıf ve sonrasında alt sınıfa ulaşma biçiminde açıklanmaktadır.
Bu kurama göre moda olan ürün, orta ve alt sınıfa doğru geçmişse üst
sosyoekonomik sınıf için artık moda olmaktan çıkmıştır.
Tarihsel süreç incelendiğinde özellikle sanayi devrimi öncesinde tabana
inme kuramı için, sınıf farklılıklarının etkin olduğu dönemlerden örnekler sıklıkla
verilmektedir. 18. yüzyılın sonuna kadar soylular, asiller, şehirliler, köylüler
arasında özellikle giyim-kuşam modası, toplumsal kimliğin ayırt edici
unsurlarından birisi olmuştur. Tabana inme kuramına göre giyim, nir anlamda
kişiler arasındaki simgesel sınırların belirlenmesinde önemli bir araç olmuştur.
•Korse, Rokoko döneminde moda olmuş ve kadın vücudunu

Örnek
şekillendirmek için kullanılmıştır.

• Korseler XVII. yy’da sınıflaşmanın belirleyicileri arasında yer
almıştır. Burjuva ve soylu kadınların, halk tabakasına olan
üstünlüğünü simgelemesi nedeniyle korse kullanımı üst sınıf
kadınlar için zorunluluk hâline gelmiştir. Bazı soylu kadınlar balen
geçirilmiş daha hafif korseleri gece uyurken dahi kullanmışlardır.
83
Kolektif Seçim Kuramı

Moda teorilerinden bir diğeri “Kolektif Seçim Kuramı” başka bir tanımla
Yatay Akış Teorisidir. Kuram, modanın üst sınıftan alt sınıfa doğru inen bir şekilde
değil de benzer sosyal gurupların arasında hareket ettiğini savunmaktadır.
Herbert Blumer tarafından ortaya konulmuş olan kolektif seçim kuramı,
tabana inme ya da sınıf farklılığı kuramının eksiklikleri temelinde şekillendirilmiş
bir kuramdır. Kuram, sosyolojinin bir alt disiplini olan “kolektif davranışın” bazı
temel kavramlarını kullanmaktadır. Blumer’in kuramı, hiyerarşik sınıf ilişkilerinin
moda sürecini harekete geçirdiğini ve dolayısıyla bunların öncelikle sembolik işleve
sahip olduğunu savunmaktadır (Davis,1997).
Herbert George Kurama göre dünya savaşlarının sona ermesiyle 1950’li yıllardan sonra kitle
Blumer 1900-1987 iletişim araçları, üretim teknolojileri, moda, reklam gibi tüketimin işleyişini
yılları arasında yaşamış belirleyen temel faktörler önceki dönemlere göre daha yoğun ve etkili hâle
Amerikalı sosyologdur.
dönüşmüştür. Bununla birlikte tüketim alışkanlıklarında önemli bir değişim
oluştur. Bu değişimin başında ürünlerin sahip olduğu kullanım değerleri
gelmektedir.
Kolektif seçim kuramına göre, kişilerin yaşam tarzı, gelir düzeyi, eğitim
durumu ve yaşı modada kabul görülen ürünlerin belirlenmesinde önemli faktör
oluşturmaktadır. Modanın yayılımında Simmel ve Veblen’in tabana inme
kuramında iddia ettikleri gibi modanın yukarıdan aşağıya doğru yayılımı söz
konusu değildir. Toplumun bütün sınıfları yeni olanı aynı anda tüketmeye
başlamaktadır. Modanın işleyişi, sınıf farklılığı veya belirli bir sınıfa benzeme isteği
sonucunda da değildir. Mevcut dünya anlayışında modanın içinde olma, yeni olanı
beğenmeyi ifade etme biçimi olarak ortaya çıkmaktadır.
Blumer (1969), bu bağlamda modayı, geleneksel sosyolojik analizde
verilenden farklı bir biçimde; moda mekanizmasını rekabet hâlindeki bir sistem
içinden sürekli bir biçimde kolektif seçim yapma süreci olarak tanımlamıştır. O,
toplumu elitler ve diğer sınıflar olarak ayıran görüşlerden farklı olarak
sınıflandırmaktadır. Yenilikçiler, liderler, takipçiler ve katılımcılar süreçte yer
almaktadır.
Böylece moda mekanizması, tarihsel devamlılık, modernlik, kolektif beğeni
ve psikolojik güdümlerle ilişkilendirilerek kuramsallaştırılmaktadır.
Kolektif Seçim Kuramı ile ilgili birçok görüş yer almaktadır. Kawamura
(2016)’ya göre; moda tek bir birey tarafından değil moda üretimine dâhil olan
herkes tarafından yaratılır, bu nedenle moda kolektif bir etkinliktir. Bir giysi biçimi
ya da bu giysi biçimini kullanma şekli, toplumun büyük bir çoğunluğu tarafından
benimsenene ve kullanılana kadar moda olmamaktadır.
Kitle Pazarı Kuramı

Moda teorileri içerisinde yer alan ‘Kitle Pazarı Kuramına’ göre, 1950'lerde ve
1960'larda moda teorisyenleri, moda endüstrisinin dinamiklerine ve modanın
tüketici davranışına daha fazla ilgi duymaya başlamışlardır. Araştırmacılar, moda
84
trendlerini kimin başlattığını ve bu eğilimlerin gruplar içinde ve gruplar arasında

nasıl yayıldığını açıklamak, tahmin etmek açısından "tabana inme " kuramının
geçerliliğini sorgulamışlardır.
Bu kuram da modanın üretilme ve tüketicilere dağıtılma şeklinin, Simmel'in
moda hakkında ilk yazdığı zamandan beri çarpıcı biçimde değişmiş olduğunu
belirtilmektedir. Modanın yeniliğin yayılması için genel bir çerçeve sağladığı,
moda yenilikçilerinin, fikir liderlerini ve moda trendlerini başlatma ve yaymadaki
rolleri irdelenmiştir.
Yirminci yüzyılın ilk yarısında moda endüstrisinde çok sayıda değişiklik
meydana gelmiştir. Modanın kitlesel üretimi ve tüketicilere kitlesel dağıtımı,
tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarına hizmet ederek büyüyen bir endüstri
yaratmıştır. Tüketiciler moda konusunda çok sayıda seçenekle karşı karşıya
kalırken, moda aynı zamanda, yüzyılın başlarında hayal bile edilemeyecek
şekillerde kitle halkı için daha uygun fiyatlı hâle gelmiştir.
1963'te Charles King, o zamanki geleneksel moda görüşünü (tabana inme
teorisi) çürüten bir makale yayınlamıştır. Bu yeni teori için kullandığı "kitle pazarı"
ya da "damlama" teorisi terimleri, modayı benimseme teorisinin terimlerini
oluşturmuştur.
Bu teorinin temel boyutları şunlardır:
• Tüm sosyoekonomik grupların tüketicileri yeni tarzları eşzamanlı olarak

benimser.
• Tüketiciler çok çeşitli mevcut yeni stiller arasından seçim
yapabilirler. Moda ürünleri, fiyat olarak malzeme ve işçilik kalitesine göre
farklılık gösterir, stil ayrıntılarının karmaşıklığı genel stile göre değil fiyata
göre değişebilir.
• Her sosyal grubun kendi moda yenilikçileri ve fikir liderleri vardır.
Modanın yayılmasında
• Moda bilgisi ve modadaki kişisel etki her gruba "damlıyor".
tasarımcılar, moda
editörleri, moda • Moda endüstrisinde bir miktar "dikey akış" belirgindir. Sosyal açıdan
eleştirmenleri önemli eşitler arasındaki moda etkisinin, üst sınıflardan alt sınıflara doğru dikey
bir etkiye sahiptir. moda akışına hâkim olmasıyla birlikte, moda bilgisi ve kişisel etki her bir
sosyal sınıfta yataydır.
Moda analistleri kuramdaki tanımları şu şekilde açıklamaktadır:
• Yenilikçi: Yeni bir modayı ilk benimseyen veya yeni bir modanın
yaratıcısıdır.
• Fikir lideri: Modanın başkaları tarafından benimsenmesini etkileyen fikir
liderlerinin sosyal görünürlüğü yüksektir. Yenilikçi olabilirler veya
olmayabilirler.
• Yenilikçi iletişimci: Hem yenilikçi hem de fikir lideri rollerini oynarlar.
Alt Kültür Etkisi Kuramı

Alt Kültür Etkisi Kuramı, moda teorileri içerinde en yeni kuram olarak
tanımlanmaktadır. Bu kuram tabana inme kuramının tam tersine, alt toplumsal
85
sınıftan başlayan moda akımlarının üst sınıflar tarafından da kabul görme

prensibine sahiptir. Bu kuramda süreç, azınlık gruplarından, gençlerden, alt
kültürlerden geniş kitlelere doğru gerçekleşmektedir (Görsel 4.3.).
Üst Sınıf
Orta Sınıf
Alt Sınıf
Görsel 4.3. Yukarı Akış Teorisi

Yukarı Akış teorisi, sokaklarda başlayan, alt gelir grupları tarafından giyilen,
tasarımcılar ve daha sonra tasarımları satın alan üst sınıf tarafından benimsenen
belirli bir tarz yeniliği veya modayı içerir. Kuramda, kitle iletişim araçlarının
sunmuş olduğu olanaklar sayesinde toplumdaki azınlık gruplar ve alt kültürler
daha çok görünürlük kazanmıştır.
Bu gruplar genç kesimlerden, azınlık topluluklardan, farklı yaşam biçimi
benimsemiş topluluklardan veya alt kültürde yer alan diğer gruplardan
oluşmaktadır. Ayrıca yaşam biçimleri, giyim tercihleri, davranış biçimleri popüler
60’lı yıllarda gençlerin kültür ve özellikle medyanın etkisindeki toplumda da yayılabilmektedir. Yaş,
kimlik arayışı Paris’in
sosyoekonomik durum, konum ve kültür farklılıklarına dayanan grupların kendi
banliyösünden yola
çıkan” baby-boom “ modalarını yarattığı çok merkezli bir yapılanma olarak karakterize edilir. Alt
çocukları, Amerikan kültürler giyim alışkanlıklarını çoğunlukla popüler müzikten, sinemadan ve
gençlerinin “yaşam televizyondan almaktadırlar (Ertürk, 2011).
çılgınlığı” gibi akımlar
Crane, tarafından ‘’sokak tarzları’’ olarak isimlendirilen bu tarzlar şehirli alt
modayı yönlendirmiştir.
kültürler tarafından yaratılıp, birçok akıma öncülük etmektedir. Bu tarzlara örnek
teşkil eden kişiler medya kültüründen, özellikle televizyon, popüler müzik, film
yıldızlarından ve ünlü sporcular arasından seçilmektedir.
•Jeans giyimi işci sınıfının giyimi olarak nitelendirilmiştir. Ancak 1950’li

Örnek
yıllardan sonra Elvis Presley’in jean takımı ve James Dean'in filminde

giymiş olduğu jean pantolon büyük ilgi çekmiştir. Daha sonraki
zamanlarda bir klasik haline gelecek olan jean kumaşlardan üretilen
giysiler özellikle pantolon ve montlar modaya damgasını vurmuştur.
Bu teori 1960’larda, genç neslin toplumsal normlara başkaldırıp, yaşlı nesil

için olduğunu düşündüğü stillerin yerine kendilerine ait yeni görünümler
oluşturmasıyla evrim geçirmiştir. 1960’ların mini eteklerinden 1970’lerin punk
stiline, Görsel 4.4. de yer alan hippi görünümüne, günümüzün hip-hop ilhamlı
kentli stiline kadar tüm etkiler sosyal yapının en altından veya “sokaklardan”
86
gelmiştir. Bu görünümler, yaş ve ilgiye göre belirlenerek, belirli bir sosyal grup
içerisinde popüler olmuş, ardından yaygın modaya dönüşmüştür (Rousso, 2012).
Görsel 4.4. Hippi Akımı
Günümüz moda sektöründe yukarıda açıklanan kuramlar göz önüne

alındığında birçok yönde hareketliliğin devam ettiği görülmektedir. Modanın kabul
görme süreci her bir teoride de geçerliliğini korumaktadır.
Moda eğilimlerinde ve moda tutundurma politikalarında bu teoriler
özümsenerek, hedef kitleye göre uygun pazarlama stratejileri belirlenmeye
çalışılmaktadır. Sürekli değişen modayı takip edebilmek için, teoriler arasında geçiş
yapıldığı veya sosyal, ekonomik ve politik oluşumlara dayalı teorilerin
harmanlanarak kullanıldığı görülmektedir.
MODANIN YAYILIM KANALLARI

Moda olanın yayılma süreci, bulunulan zamana, toplum davranışlarına,
iletişim araçlarına, ticari anlayışına vb. birçok faktöre göre şekillenmektedir.
Özellikle ürün pazarlama alanında olduğu gibi modanın yaşam döngüsü yenilik-
giriş, yükselme-öncülük, doygunluk-genel kabul, düşüş ve eskime (demode)
aşamalarından oluşmaktadır.
Yenilik aşaması yeni bir modanın yaratılıp, toplumun en üst sınıfında yer
alan ünlü ve varlıklı kişilerden oluşan öncülere sunularak benimsetilmesidir.
Yükselme aşaması, modanın bütün toplumsal statü düzeylerinde öncü
grupların yer aldığı alanlarda yatay yani çapraz yayılım göstermesidir.
Doygunluk aşamasında moda geniş kitlelere aktarılmış ve ilk kullanıcılar
Moda, sürekli ve
tarafından terk edilmiştir. Moda, kitleler arasında popüler hâle gelirken, bu
döngüsel bir olgudur.
aşamada toplumun her kademesine ulaşabilecek şekilde daha esnek görünüme
getirilir.
Düşüş aşamasında moda olan sosyoekonomik durumlarına göre kitle
modasını yakalayamamış, herkesin giydiği kıyafetler, modaya para harcayan
kitleler için artık giyilmemesi gereken şeyler hâlini alır.
87
Eskime aşaması yani demode olması, planlı eskitmeyle yeni modanın bir
öncekini yok etmesi ve kişilerin açıkça giymeyi reddettikleri aşamadır.
Bireysel
Etkinlik
• Sizde giysilerde "Düşük bel " formların nasıl moda
olduğu, nekadar süre kullanıldığı ve neden artık moda
olmadığı konusunda araştırma yaparak bilgi sahibi
olunuz.
Modanın yaşam döngüsünde en heyecan verici ve tutundurucu kısmı yenilik

ve sonrasında yükselme aşamalarıdır. Özellikle bu aşamalarda modanın
yayılmasında etkin olan kişi ve kuruluşların gücü göz ardı edilemez. Modanın
yayılma sürecini hiç kuşkusuz başlangıç olarak nitelendiren bazı tasarımcılar, moda
temsilcileri, moda çalışanları oluşturdukları giysi üretimi mekanizmalarını alıcılara
sunulan çeşitli yöntemler ile yaymaya çalışırlar.
Modanın yayılmasında oldukça farklı kanallar bulunmaktadır. Çeşitlilik
göstermesine rağmen en belirgin giysi moda yayılım kanalları aşağıda yer
almaktadır.
• Moda haftaları
• Moda basını
• Ünlülerle moda yayılımı
• Kitle iletişim araçları
Moda Haftaları
Moda haftaları, gelecek sezonda yer alacak moda ürünlerinin tanıtılmaları
için temel buluşma yerleri olarak tanımlanabilir. Giyim markalarının yılda iki defa
kurguladıkları ilkbahar/yaz ve sonbahar/kış dönemi moda haftaları, gelecek
trendlerin kabulü ve yaygınlaşmasında önemli bir kanaldır. Ancak dünyanın birçok
yerinde çok sayıda moda haftası düzenleniyor olsa da modanın merkezi olarak
tanımlanan New York, Londra, Milano ve Paris moda haftaları (Görsel 4.5.) güçlü
markaların yer alması ile geçerliliği daha yüksek moda haftalarıdır.
Türkiye’de İstanbul
Moda Haftaları büyük
organizasyonlarla
düzenli olarak
yapılmaktadır.
Görsel 4.5. Paris Moda Haftası
88
Bu moda haftalarında defilelere katılan kişiler veya moda sektöründe söz

sahibi olan davetli bir kesimden oluşmaktadır. Moda editörleri, dergi yöneticileri,
tasarımcılar, moda eleştirmenleri, üst sosyal sınıf temsilcileri gibi kendilerini
beğenilen belirleyiciler olarak kabul ettiren ve etraflarını saran bireysellik kültü ile
çoğunlukla bilinçli bireylerdir.
Moda Basını
Moda sektörü hakkında son güncel bilgiler veren ve moda ürünlerin
tanıtımında etkin kanallardan biri moda dergileridir (Görsel 4.6). Günümüzde
trendleri aktıran, moda olanın tanıtımını yapan ve profesyonel ekipler tarafından
hazırlanan hem basılı hem de elektronik dergiler bütün dünyada aynı anda servis
edilmektedir.
Görsel 4.6. Dergi Kapağı Örnekleri

Görsel 4.6’da yer alan Vogue ve Elle gibi moda dünyasında söz sahibi olan
prestijli dergiler modanın evrensel bir giyim şekline dönüşmesinde önemli role
sahiplerdir. Stil rehberi, pr packs, haber bülteni veya yılda belli aralıkla düzenlenen
moda basın günleri ile moda olanın tanıtılımın yapılması ve yaygınlaştırılması için
detaylar moda basın kanallarına verilmektedir.
Ünlüler ile Modanın Yaygınlaşması

Moda olanın ünlülerle ilişkilendirmesi, özellikle son yıllarda çok sık
uygulanıyor olsa da lüks moda marka ve tasarımcıları tarafından uzun zamandır
Gucci’nin Princetown gerçekleştirilen bir etkinliktir. Okonkwo’ya (2007) göre öncelikle kimlerin ünlü
Slippers tasarımı tüylü olarak kabul edildiğinin değerlendirilmesi gerekmektedir.
terlikler, dünyaca
tanınan müzik ve Ünlüler; sanat, müzik, film ve televizyon, spor, kültür, eğitim, politika,
sinema ünlüleri siyaset ve hatta din alanlarında, toplumun çeşitli katmanlarında önemli bir etkiye
tarafından giyilmesi ile sahip olan kişilerdir.
oldukça popüler hâle
gelmiştir. Bunlar film ve televizyon yıldızlarından müzisyenlere, sporcularda, bilim
adamlarına, mühendislerden toplumun seçkinlerine, politikacılarına ya da
etkinliklerde yer alması dışında belirli bir kariyere sahip olmayan kişilere dek
uzanan geniş bir alandaki bireyleri kapsamaktadır. Moda dünyasında ise
89
tasarımcılar, modeller, fotoğrafçılar, imaj ve stil danışmanları gibi moda ile

doğrudan ilişkili kişiler yer almaktadır (Kiremitci, 2015).
Bireysel
Etkinlik
• Sizde 2000'li yıllarda medyada göz önünde olan ünlülerin
(sanatçı, oyuncu, model, sporcu gibi) başlattığı ve bir anda
moda olan giysi veya aksesuarlar hakkında rapor hazırlayınız.
Özellikle modayı yakın takip eden ve üzerinde taşıyan, gerek bölgesel

gerekse dünyaca kabul görmüş popüler kişiler, sürekli göz önünde olmaları
nedeniyle kendileriyle bütünleştirmek isteyen çoğunluk tarafından moda liderleri
yapılmaktadır.
Kitle İletişim Araçları

Kitle iletişim araçlarının hız kesmeden ilerlediği bir çağda, değişen ve gelişen
düzene uyum sağlamak zorunluluk hâline gelmiştir. Teknolojinin öncülüğünü
yaptığı bu zorunlu süreç moda olanın yaygınlaşması için önemli kanallardan birini
oluşturmaktadır.
Kitle iletişim araçları, geniş kitlelere ulaşılmasını ve iletişim kurulmasını
sağlayan, televizyon, sinema, dergi, gazete, internet yayınları ve platformları
gibi kanallardan oluşmaktadır. Reklam, elektronik basım, sanal gösteri, web
sitelerinin yanı sıra sosyal medya fenomenleri, moda blogları, internet satışları ile
daha da çeşitlenen dijital platform modanın yayılma hızında göz ardı edilemez.
Geçmişten günümüze moda yayılım kanallarının en sık kullanılanı reklamdır.
Reklam, algı oluşturma, dikkat çekme, her kademedeki insanlar için farklı
biçimlerde güçlü imge ve mesaj yaratabilme gücüne sahiptir. Reklam, pazarlama
stratejilerinde moda olanı belirli süre içerisinde bireylere iletme, istenileni
ulaştırma özelliğine sahiptir.
Topluma çok farklı iletişim kanalları ile ulaşmak mümkündür. En etkili
olanlardan biri de sosyal medya iletişim kanallarıdır. İnternetin etkin kullanımı ile
yeni ufuklar açılmış, özellikle moda alanlarında bir zamanların moda evlerinden
çıkan kataloglar, afişler, dergi kapak görselleri, günümüzdeki iletişim kanalları
Blogger; aralarında
sayesinde anında ve hızlı etkileşim hâlinde sunulmaktadır.
modanın da yer aldığı
pek çok konuda Sosyal medya, çeşitliliğin sayıca artmasına, beğeni, takip gibi geri
öncülük edecek yaratıcı dönüşümlerin kolayca gözlenebilmesine bağlı olarak, bu alanlarda toplumun her
fikirlere sahip, ilgi alanı
kademesinde yer alan popüler kişi veya gurupların güncelin yayılmasında önemli
olan konuları internet
üzerinde özgün rolü bulunmaktadır.
içerikler Günümüzde yukarıda yer alan yayılma kanalları ile doğrudan veya dolaylı
üretip yayınlayan bağlantısı olan moda eğilimlerinin yayıldığı çok sayıda kanal bulunmaktadır. Ulusal
kişilerdir.
ve uluslararası iletişim ağları göz önüne alındığında sinema, film veya dizilerde yer
90
alan oyuncular etkindir. Moda olanın, moda haftalarındaki bir defileden, dünyanın
seçkin caddelerindeki insanlardan, moda blogger paylaşımlarından, bir
tasarımcının web sitesinden, gösterişli mağaza vitrinlerinden, ödül töreninde
kırmızı halı geleneğinden takip edilmesi oldukça kolaylaşmaktadır.
Ancak moda eğilimlerinin yayılma biçimleri bireylerin moda eğilimleri
hakkında bilgi sahibi olma yollarını çeşitlendirirken, bu çeşitlilik modayı bir o
kadar da karmaşık hâle getirmektedir.
Modanın yayılma sürecini inceleyen araştırmacılar, modada çok merkezli bir
durumun hüküm sürdüğünü belirtmektedirler. "Üretim araçları" ya da toplumdaki
meslek yapısı ile ilişkileri ne olursa olsun, sosyoekonomik durum, yaş, alt kültür,
etnik ve bölgesel kimlik açısından farklılık gösteren çeşitli gruplar, çoğu zaman
kendilerine özgü modaları benimsemekte, sık sık da kendi modalarını kendileri
yaratmaktadırlar (Davis, 1997).
Giysi modası, 21. yüzyılın başından itibaren iletişim teknolojilerinin büyük
etkiye sahip olduğu küresel bir sektör olarak tanımlanmaktadır. Herkesin rahatlıkla
ulaşabileceği moda dergileri, tematik moda kanalları, televizyon programları ve
büyük oranda ünlülerin giysilerine odaklanan magazin dergileri sayesinde
günümüzde moda eğilimleri hızlı bir biçimde çok sayıda kişiye ulaşmaktadır.
Lüks tasarımcı modası alanında yer alan markaların oldukça önem verdiği
etkinliklerden biri olan Oscar Ödülleri gibi küresel boyutta takip edilen
organizasyonlardır. Bu etkinlikler moda tasarımcılarına neyi nasıl tasarlayacakları
konusunda rehberlik eden bir kaynak hâline gelmiştir (Kiremitci, 2015).
91
•MODA VE SOSYOLOJİ İLİŞKİSİNE GENEL BAKIŞ

•İnsanların temel ihtiyaçlarından biri olan örtünme, başlangıçta tamamen
fonksiyonel bir amaç taşırken daha sonra insan vücut formuna ve
ergonomisine daha uygun hale gelerek giyinmeye ve süreç içinde de özellikle
kapitalizmin sembolik ögelerinden biri olarak moda olgusunun da eşlik ettiği
yeni bir boyuta taşınmıştır.
•Moda, insanları etkisi altına alan sosyal bir olgudur.
Özet
•MODA KURAMLARI
•Modanın toplum tarafından kabulü farklı birtakım teoriler dâhilinde
gerçekleşmektedir.
•Tabana İnme Kuramı; öncülüğünü Veblen ve Simmel’in yaptığı bu kuram;
yeni olanın öncelikle toplumun üst sosyoekonomik sınıflarında ortaya
çıktığını, sonrasında ise alt sınıflar tarafından toplumsal konumlarını
yükseltme arzusuyla benimsendiği görüşüne dayanmaktadır.
•Kolektif Seçim Kuramı ; Herbert Blumer tarafından ortaya konulmuş olan
kolektif seçim kuramı, tabana inme ya da sınıf farklılığı kuramının eksiklikleri
temelinde şekillendirilmiş bir kuramdır.
•Kitle Pazarı Kuramı; Yeniliğin yayılması için genel bir çerçeve sağladı, moda
yenilikçilerinin ve fikir liderlerinin özelliklerini ve moda trendlerini başlatma
ve yaymadaki rolleri irdelenmiştir.
•Alt Kültür Etkisi Kuramı; tabana inme kuramının tam tersine, alt toplumsal
sınıfından başlayan moda akımlarının üst sınıflar tarafından da kabul görme
prensibine sahiptir.
•MODANIN YAYILIM KANALLARI
•Moda olanın yayılma süreci, bulunulan zamana, toplum davranışlarına,
iletişim araçlarına, ticari anlayış gibi birçok faktöre göre şekillenmektedir.
•Modanın yaşam döngüsü yenilik-giriş, yükselme-öncülük, doygunluk-genel
kabul, düşüş ve eskime (demode) aşamalarından oluşmaktadır.
•Modanın yaşam döngüsünde çeşitli yayılma kanalları bulunmaktadır.
•Moda haftaları, markaların yılda iki defa kurgulanan ilkbahar/yaz ve
sonbahar/kış dönemi moda haftaları ile gelecek trendler kabulü ve
yaygınlaşmasında önemli bir kanaldır.
•Ünlüler ile modanın yaygınlaşması; moda olanın sanat, müzik, film ve
televizyon, spor, kültür, eğitim, politika vb. alanlarda yer alan ünlüler ile
ilişkilendirmesi, özellikle son yıllarda çok sık uygulanıyor olsa da lüks moda
marka ve tasarımcıları tarafından uzun zamandır gerçekleştirilen bir
etkinliktir.
•Kitle iletişim araçları; geniş kitlelere ulaşılmasını ve iletişim kurulmasını
sağlayan, televizyon, sinema, dergi, gazete, internet yayınları ve platformları
gibi reklam, elektronik basım, sanal gösteriler, web sitelerinin yanı sıra sosyal
medya fenomenleri, moda blogları, internet satışları gibi daha da çeşitlenen
dijital platform modanın yayılma hızında göz ardı edilemez.
•Modanın yayılma sürecini inceleyen araştırmacılar modada çok merkezli bir
durumun hüküm sürdüğü belirtmektedir.
•"Üretim araçları" ya da toplumdaki meslek yapısı ile ilişkileri ne olursa olsun,
sosyoekonomik durum, yaş, alt kültür, etnik ve bölgesel kimlik açısından
farklılık gösteren çeşitli gruplar çoğu zaman kendilerine özgü modaları
benimsemekte, sık sık da kendi modalarını kendileri yaratmaktadır.
92
1. Aşağıdakilerden hangisinde giysi ve moda ile ilgili doğru tanım
kullanılmıştır?
a) Toplumları etkileme biçimi göz önüne alındığında giysi ve moda farklı
disiplinlerden etkilenmezler.
b) Giysi teknik bir süreç sonunda iki boyutlu bir tekstil yüzeyini üç
boyutlu hâle getirme işi iken moda bu süreç sonunda ulaşılan
giysilerin gündemde kalma süresidir.
c) Moda sadece giysi ile birlikte kullanılabilen bir olgudur.
d) Moda bir zorunlulukken, giyinmek beğenilme tutkusudur.
e) Giysi ve moda anlayışında zamana ve durumlara göre değişim
beklenmez.
2. “Yeni olanın toplumun üst sosyoekonomik sınıflarında ortaya çıktığı,

sonrasında ise alt sınıflar tarafından toplumsal konumlarını yükseltme
arzusuyla benimsendiği görüşüne dayanmaktadır” ifadesi aşağıdakilerden
hangi kuramı tanımlamaktadır?
a) Kolektif Seçim Kuramı
b) Alt Kültür Etkisi Kuramı
c) Tabana İnme Kuramı
d) Kitle Pazar Kuramı
e) Yatay Akış Teorisi
3. Aşağıdaki isimlerden hangisi moda da tabana inme kuramına karşı bir

kuram benimsemiştir?
a) Georg Simmel
b) Theorstein Veblen
c) Immanuel Kant
d) Herbert Blumer
e) Herbert Spencer
4. “Yatay Akış Teorisi olarak da adlandırılan bu kuram modanın üst sınıftan

alt sınıfa doğru inen bir şekilde değil de benzer sosyal gurupların arasında
hareket ettiğini savunmaktadır.” ifadesi aşağıdakilerden hangi kuramı
tanımlamaktadır?
a) Tabana İnme Kuramı
c) Kitle Pazar Kuramı
d) Yukarı Akış Teorisi
e) Kolektif Seçim Kuramı
93
5. Aşağıdaki ifadelerden hangisi kolektif seçim kuramı için söylenemez?

a) Modanın işleyişi, sınıf farklılığı veya belirli bir sınıfa benzeme isteği
sonucunda değil; mevcut dünya anlayışında modanın içinde olma,
yeni olanı beğenmeyi ifade etme biçimi olarak ortaya çıkmaktadır.
b) Toplumu elitler ve diğer sınıflar olarak ayıran görüşlerden farklı olarak
yenilikçiler, liderler, takipçiler ve katılımcılar süreçte yer almaktadır.
c) Herbert Blumer tarafından ortaya konulmuştur.
d) Kişilerin yaşam tarzı, gelir düzeyi, eğitim durumu ve yaşı modada
kabul görülen ürünlerin belirlenmesinde önemli faktör
oluşturmaktadır.
e) Moda ürünün ortaya çıkıp toplumun üst sınıfları tarafından
kullanılmaya başlanması görüşüne sahiptir.
6. “Bu kuram, tabana inme kuramının tam tersine, alt toplumsal sınıfından
başlayan moda akımlarının üst sınıflar tarafından da kabul görme
prensibine sahiptir.” ifadesi aşağıdaki hangi kuramı tanımlamaktadır?
a) Alt Kültür Etkisi Kuramı
b) Kolektif Seçim Kuramı
d) Tabana İnme Kuramı
e) Aşağı Akış Teorisi
7. Kitle Pazarı Kuramı içeriğinde aşağıdaki ifadelerden hangisi yer

almaktadır?
a) Yenilikçi, fikir lideri, yenilikçi iletişimci tanımları kullanılmaktadır.
b) Moda kabulü sokaklarda başlayıp üst sınıflara doğru devam eder.
c) En üst statü grupları, yeni stiller benimseyerek kendilerini yeniden
astlarından farklılaştırmaya çalışmaktadırlar.
d) Modanın işleyişi, sınıf farklılığı veya belirli bir sınıfa benzeme isteği
sonucunda oluşur.
e) Alt toplumsal sınıftan başlayan moda akımlarının üst sınıflar
tarafından da kabul görme prensibine sahiptir.
8. Sokak tarzları, güncel moda eğilimlerini etkilemesi göz önüne alındığında

hangi kuramın özelliğini taşımaktadır?
a) Kolektif Seçim Kuramı
d) Aşağı Akış Teorisi
e) Tabana İnme Kuramı
94
9. Modanın yaşam döngüsü aşağıdakilerden hangisinde sıralama doğru

olarak verilmiştir?
a) Yükselme-öncülük, yenilik-giriş, süreklilik-devamlılık, doygunluk-genel
kabul.
b) Yenilik-giriş, süreklilik-devamlılık, doygunluk-genel kabul, düşüş ve
eskime.
c) Yenilik-giriş, yükselme-öncülük, doygunluk-genel kabul, düşüş ve
eskime.
d) Süreklilik-devamlılık, doygunluk-genel kabul, düşüş ve eskime.
e) Yenilik-giriş, yükselme-öncülük, düşüş ve eskime, doygunluk-genel
kabul.
10. Çeşitlilik göstermesine rağmen en belirgin giysi moda yayılım kanalları

arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
a) Moda haftaları
b) Moda basını
c) Ünlülerle moda yayılımı
d) Kitle iletişim araçları
e) Geleneksel törenler
Cevap Anahtarı
1.b, 2.c, 3.d, 4.e, 5.e, 6.a, 7.a, 8.b, 9.c, 10.e
95
Barbarosoğlu, F.(2002).Moda ve Zihniyet. İz Yayıncılık, İstanbul
Batur, E.(1987).Gelenek Ve Gelecek Arasında Moda. Gergedan, Yeryüzü Kültür Dergisi,
Dönemli Yayıncılık.
Blumer, H.(1969).Fashion: From Class Differentiation to Collective Selection. The
Sociological Quarterly. Vol.10. No.3.
Crane, D. (2003). Moda ve Gündemleri: Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik. İstanbul:
Ayrıntı Yayınları.
Davis, F. (1997). Moda, Kültür ve Kimlik. Ö. Arıkan, (Çev). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ertürk, N. (2011).Moda Kavramı, Moda Kuramları ve Güncel Moda Eğilimi Çalışmaları.
ART-E: Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi.
Kawamura, Y. (2016). Moda-loji, Çev. Ş. Özüdoğru. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
King, C. W. (1963). Fashion Adoption: A rebuttal to the `Trickle-down' theory. In S.A.
Greyser (Ed.). Toward Scientific Marketing American Marketing Acc.
Kireçci, A.N. (2015).Giyim Modasında “Yeni Lüks” Ve Genç Tüketicilerin Davranışlarına
Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Okonkwo, U.(2007). Luxury Fashion Branding: Strategy, Tactics, Techniques. New
York.
Onur, N. (2004), Moda Bulaşıcıdır. İstanbul. Epsilon Yayıncılık
Pamuk, B. (2009). Giysi Moda Eğilimlerini Etkileyen Faktörler ve Bir Model Önerisi.
Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Rousso, C. (2012). Fashion Forward. A Guide to Fashion Forecasting. Canada:
Fairchild Books Svendsen,L. (2006). Fashion: A Philosophy, İngiltere: Reaktion Books.
Şahin, İ.S. (2020). Moda Eğilimlerinin İncelenmesi-Giyim ve Ev Tekstili Örneği. Doktora
Tezi. Ankara. Hacı Bayram Veli Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Waquet, D., Laporte, M. (2011). Moda, (Çev: I. Ergüden), Ankara: Dost Yayınevi
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 4.1. Görkemli Giysisi ile İngiltere Kralı VIII. Henry / https://www.britain-
magazine.com/king-henry-viii-1491-1547-by-studio-of-hans-holbein-the-
younger-augsburg-14978-london-1543/ Erişim Tarihi : 28.11.2020
Görsel 4.4. Hippi Akımı/ https://www.revivalvintage.co.uk/blog/post/guide-to-
vintage-1970s/ Erişim Tarihi: 28.11.2020
Görsel 4.5. Paris Moda Haftası/ https://edition.cnn.com/style/article/paris-fashion-
week-intl-scli/index.html / Erişim Tarihi: 28.11.2020
Görsel 4.6. Dergi Kapağı Örnekleri/https://www.thefashionspot.com/buzz-
news/forum-buzz/854056-vogue-italia-march-2020-mert-alas-marcus-piggott//
Erişim Tarihi: 28.11.2020
96
GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ
VE İLKELERİ
Görsel Tasarım Ögeleri

İÇİNDEKİLER
Görsel Tasarım İlkeleri MODA TASARIMINA

GİRİŞ
Dr. Cantürk ÖZ

• Tasarım ögelerini sıralayabilecek,
HEDEFLER
• Tasarım ögelerinin moda

tasarımında kullanım şekillerini
ifade edebilecek,
• Tasarım ilkelerini açıklayabilecek,
• Tasarım ilkelerinin moda
tasarımında kullanım şekli ve
önemini kavrayabileceksiniz.
ÜNİTE
5
Görsel Tasarım Ögeleri ve İlkeleri
Nokta
Çizgi
Şekil - Form
Görsel Tasarım Ögeleri
Işık ve Gölge
GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ VE İLKELERİ
Doku
Renk
Boşluk-Doluluk
Oran-Orantı
Hareket
Tekrar
Görsel Tasarım İlkeleri
Uygunluk/Bütünlük
Zıtlık
Denge
Vurgu

98
GİRİŞ
Tasarım ögeleri bir tasarımın geliştirilebilmesi için gerekli olan temel yapı
taşlarıdır. Tasarım ilkeleri ise, bu yapı taşlarının kullanılma biçimleridir. Tasarım
ilkeleri; başarılı tasarım ürünlerinin ve insan algısının psikoloji gibi farklı bilim
dalları tarafından incelenmesi ile tarihsel süreçte geliştirilmiştir. Tasarım öge ve
ilkeleri; temel sanat kapsamında önceki ünitelerde sıralanmış ve detaylı olarak
açıklanmıştır. Ancak tasarım öge ve ilkelerinin kullanımları, tasarım alanının
ihtiyaçlarına göre değişiklik göstermektedir. Özellikler görsel sanat dalları ile
endüstriyel tasarım gibi ortak noktaları bulunan disiplinlerde bile bu ayrım oldukça
belirgindir.
Moda tasarımı alanında; temel tasarım ögelerinden “nokta” yerine, çizgi-
biçim birlikteliğini tanımlayan “siluet” kullanılmaktadır. Grafik ve mimari tasarım
alanları için önemli yere sahip olan “perspektif” ise kumaş baskıları ve tasarım
illüzyonları oluşturma sürecinde oldukça az kullanılmaktadır.
Giysi tasarımı düşünebilmeyi ve düşünülenleri gözle görülür hâle getirmeyi
içerir. Giysi yaratımında esas görev; moda tasarımcısının hayal gücü, bilgi birikimi
ve beceresi, çalışma isteği ve ona özgür çalışma ortamı sağlanmasıyla doğru
orantılıdır (Sezer v.d. 2006). Bu sebeplerden dolayı tasarımcı günümüz moda
Günümüz sektöründe
farkındalığı olan tüketicisini tatmin etmek için tasarımları güncel tutmak
gerekli olan
yaratıcılığın zorundayken kendini geliştirmek için de sürekli çalışmalıdır (Renfrew ve Renfrew,
sağlanabilmesi ve 2014).
doğru model Sektörün günümüzde gelişmesi ile ürünler daha çeşitli ve karmaşık hâle
tasarımlarının
gelmiş, işte başarı ve kurtuluşun anahtarı üreticilikten çok yaratıcılık olmaya
oluşturulabilmesi için
tasarım öge ve başlamıştır. Giysi tasarımının yaratıcılık değeri aynı zamanda giysinin tasarım
ilkelerini kavramak değerini de belirlediği için, tasarım sürecinde tasarımcının yaratıcılık gücü büyük
önemlidir. önem taşımaktadır (Çeğindir, 2020). Tasarımcı, moda tasarımını oluşturan ögeleri,
tasarım ilkeleri doğrultusunda kullanarak yeni modeller geliştirir.
Doğru bir tasarım çalışmasının gerçekleştirilebilmesi için öncelikle bu temel
kavramların alana yönelik kullanım şekillerinin incelenmesi ve gözlenmesi
gerekmektedir. Bu özelliklerin incelenmesi, alan için tasarım süreçlerinde etkili
olan görme ve algılama yetilerinin de gelişmesini sağlamaktadır. Tasarım
ögelerinin ve sistemlerinin bilinmesi, mevcut kuralların yıkılabileceğinin farkına
varılması yaratıcı modeller tasarlanabilmesi için gereklidir. Alexander McQueen de
bu durumu “Kuralları yıkmadan önce onları çok iyi öğrenmiş olmalısınız” sözleriyle
belirtir (Aktaran: Sarger ve Udale, 2013).
Bu ünitede ilk olarak tasarım ögelerinin moda tasarım alanında kullanım
yerleri, özellikleri ve şekilleri incelenmiştir. Tüm ögeler, görsel örneklerle
detaylandırılmış, kullanım amaçları yorumlanmıştır. Devamında bu ögelerin
birleştirilme özellikleri olan tasarım ilkeleri, alan örnekleriyle açıklanmış ve
kullanımlarında dikkat edilmesi gereken yerler belirtilmiştir. Böylece moda
alanında etkili tasarım yapabilmek için gerekli olan bu elementlerin kavranması ve
deneyimlenmesi hedeflenmiştir.

99
TASARIM ÖGELERİ
Tasarım ögeleri nesne veya kompozisyonun yaratılmasında
sanatçı/tasarımcı tarafından kullanılan en temel görsel bileşenlerdir. Temel
tasarım alanı ve moda tasarım alanına özgün tasarım ögeleri Şekil 5.1 de
sunulmuştur.
Nokta
Çizgi
Şekil-Form
Temel
Tasarım Ögeleri Tasarım
Işık/Gölge
Doku
Renk
Moda
Siluet
Tasarımı
Şekil 5.1. Farklı Dallara Göre Tasarım Ögeleri
Nokta
Nokta, görsel anlatım ögelerinin ilkidir ve esas görevi yer belirtmek, dikkat
çekmektir. Görsel olarak nokta, boş veya dolu dairesel bir benek şeklinde ifade
edilir.
Nokta; etki
Görsel sanatlarda istenilen etkinin oluşturulması için nokta boyutlarında ve
uyandırmak için sanat,
tasarım ve moda mesafelerinde değişimler uygulanır. Sık noktalardan dağınık noktalara geçiş doğru
alanlarında kullanılan kullanıldığında, ışık gölge ve uzaklık etkisi oluşturabilir. Küçük noktalardan büyük
dairesel benekleri noktalara geçiş hareket etkisi sağlar ve gözü istenilen alana odaklar.
temsil eder.
Moda tasarımı alanında temel bir öge olarak sayılmasa da nokta ve etkileri
farklı uygulamalarla giysilerde kullanılabilir.
Bu uygulamalar şunlardır;
Kumaş baskı desenleri: Moda tasarım alanında nokta, en çok kumaş yüzey
tasarımlarında kullanılmakta ve puantiye (polke-dot) olarak isimlendirilmektedir.
Kumaş yüzeyine yerleştirilmiş farklı renkteki benekler, düzenleme ve kullanım
şekilleri ile giyside farklı etkiler yaratabilirler.
Yayoi Kusama, çalışmalarında nokta kullanma şekilleriyle tanınmış ünlü bir
Japon sanatçısıdır. 2012 yılında Louis Vuitton ile gerçekleştirdiği birliktelikte,
kendine has nokta kullanımını elbise ve aksesuarlara taşımıştır. Sade modeller,
farklı boyutlardaki noktaların yan yana gelmesi ile oluşturulmuş kumaş yüzeyi
sayesinde hareket etkisi ve albeni kazanmıştır (Görsel 5.1).
2020 yılı trendlerinden biri de puantiye kullanımıdır. Altuzarra ve Dries Van
Noten markaları puantiyeyi koleksiyonlarında kullanmışlardır. Altuzarra markası
aynı boyut ve sıralamadaki puantiye desenli kumaşları birbirleriyle eşleştirerek

100
göze hitap etmiştir. Eteklerdeki evazelik ve büyümeye dikkat çekmek için büyüyen
noktaları alt giyimde kullanmıştır. Dries Van Noten ise nokta etkisini büyük
boyutlarda kullanarak, giysinin bölgelerine dikkat çekmiş ve gözü odaklamıştır
(Görsel 5.2).
Görsel 5.1. Moda Tasarımında Puantiye Kullanımı

Yardımcı malzeme kullanımı ile: Nokta etkisi oluşturacak dairesel yardımcı
malzemeler (düğme, zımba, payet vb.) giysilerde kullanılarak modellere renk ve
etki katabilirler. Amerikalı tasarımcı Patrcik Kelly çalışmalarında bu etkiyi sıklıkla
kullanmış, sade renk ve model özelliklerine sahip giysilerini farklı boyut ve renkteki
düğmeler ile farklılaştırmıştır (Görsel 5.2.).
Nokta etkileri birçok
farklı şekilde giysi
tasarımında
kullanılabilir.
Görsel 5.2. Moda Tasarımında Yardımcı Malzeme ile Nokta Etkisi
Çizgi
Görsel alanda insanın en temel ve ilkel anlatım aracı çizgidir. Tarihin
başından beri insanlar, duvar çizimlerinde çizgileri kullanarak yaşananları,
görünenleri ve yaşamak istediklerini aktarmıştır.
Çizginin sürükleyici Çizgi, yüzey ve hacim etkisi göstermeyen, bulunduğu yere göre ince, uzun ve
yapısı insanda farklı belli yollar izleyen görsel bir tasarım elemanıdır. Çizgiler, geometrik yapıları,
psikolojik etkiler
görüntü değerleri ve kullanım şekillerine göre bakanda farklı etkiler yaratırlar.
ortaya çıkarmaktadır.
Çizgilerin bu özelliklerinden yararlanılarak tasarım çalışmalarında çok farklı etkiler
yaratmak mümkündür.

101
Moda tasarımında çizgi önemli bir ögedir ve oluşturdukları algısal etkiler

sebebiyle giysi tasarım süreçlerinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu kullanımları
incelemek, anlamak ve doğru yerlerde uygulamak hem gerekli hem de önemlidir.
Boyuna çizgiler, uzatma etkileri oluşturarak kullanılanı ince gösterir ve
ciddiyet ifade ederler.
Yatay çizgiler, sağa ve sola yayılma etkisi göstererek kullanıldıkları alanı
geniş gösterirler; sakin bir etki yaratırlar. Yatay çizgilerin bedende doğru
yerleştirilmesi, kısaltma etkisi oluşturarak vücut oran-orantılarını düzenleyebilir.
Kıvrımlı çizgiler, kullanıldıkları alanı hareketlendirerek giysiye dinamik ve
dikkat çekici bir görünüm kazandırırlar. İnsan bedenine yönelik kıvrımlı çizgiler ile
vücut illüzyonları oluşturulabilir.
İçe bükey çizgiler, inceltme etkileri oluştururken, dışa bükey çizgiler genişlik
etkisi sağlarlar. Verev çizgilerin etkileri en-boy oranlarına bağlıdır. Verev açısı ne
kadar dikleşirse o kadar uzun, ne kadar genişlerse o kadar genişlik etkisi
oluştururlar.
Görsel 5.3’te aynı mankene uygulanan dikey, yatay, iç bükey, dış bükey ve
verev çizgilerle hazırlanmış giysi örnekleri verilmiştir.
Görsel 5.3. Moda Tasarımında Çizgi Etkileri
Kesikler: Giysi tasarımında kullanılan birçok teknik, çizgisel görünüm ve

ifadeler oluşturmaktadır. Kumaşa giysi formu vermek için oluşturulan kesikler bu
etkilerin en temelidir. Giysi üzerinde üst bedende yer alan yatay kesikler roba, alt
bedende yer alanlar ise korsaj olarak adlandırılmaktadır. Boyuna çizgi etkileri kup
veya penslerle sağlanabilmektedir.
Yaratıcı kalıp teknikleri geliştiren Shingo Sato pens ve kup etkilerini
geleneksel kullanımlarından çıkartarak başkalaştıran bir modelisttir. “Dönüşümsel
yeniden yapılandırma” ismini verdiği tekniğinde; geleneksel uygulamalarla
oluşturulan elbiselerin üzerine özgürce çizgiler çizmekte daha sonra bu çizgilerden
elbiseyi keserek yaratıcı pens kaydırmaları ve kup uygulamaları
gerçekleştirmektedir (Görsel 5.4).

102
Görsel 5.4. Moda Tasarımında Yaratıcı Kesikler
Model uygulamaları: Çizgilerin moda tasarımında uygulanma şekillerinden

biri de farklı model uygulama teknikleridir. En sık kullanılan uygulamalar; kumaş
dökümü olarak isimlendirilen drapeler, boyuna veya enine katlamalarla
oluşturulan pililerdir (Görsel 5.5).
Drape, büzgü ve pili
gibi model
uygulamalar giysiye
çizgi etkisi kazandırır.
Görsel 5.5. Moda Tasarımında Model Uygulamaları ile Çizgi Etkileri
Madeleine Vionnet ve Madame Gres, çağının öncüsü moda tasarımcıları

olarak gerçekleştirdikleri çok ince drapelerle giysilerinde çizgi etkisini
yaratmışlardır.
Ünlü Japon Moda tasarımcı Issey Miyake de çalışmalarında çizgi etkilerini,
pileler olarak kullanmış ve tasarımlarındaki etkisini:
“Pileler giyinenin hareketlerine göre beden üstünde hareket eder ve biçim
değiştirirler. Onlar hareket ettikçe renkleri değişir ve optik illüzyonlar yaratırlar.
Pile beni büyülüyor ve biçimler tasarlamamda ilham veriyor.” sözleriyle
belirtmiştir.
Dokular: Giysi tasarımı ana materyal olarak kumaşın kullanıldığı endüstriyel
bir tasarım alanıdır. Kendinden çizgili kumaşlar (fitilli kadife vb.) veya kumaş
hâlindeyken ısı ve basınç işlemleriyle bu etkilerin kazandırılması (plise vb.); çizgi
etkilerinin tasarımlarda kullanılmasının bir yoludur (Görsel 5.6).
Çizgi; gözü
odaklayarak
tasarımlara vurgu ve
hareket katan bir
tasarım ögesidir.
Görsel 5.6. Moda Tasarımında Doku ile Çizgi Etkileri

103
Süslemeler: Giysi tasarımında sıklıkla kullanılan süsleme teknikleri olan biye

(şeritle kenar temizleme) ve aplike (bir parçanın başka bir parça üzerine dikilmesi)
veya kurdele, balen gibi yardımcı materyaller; çizgi etkilerinin giysiye yansıtılması
için kullanılırlar (Görsel 5.7).
Görsel 5.7. Moda Tasarımında Yardımcı Materyaller ile Çizgi Etkileri
Kumaş desenleri: Tekstil yüzey tasarımında boyama veya baskı ile

geçekleştirilen çizgiler giysi tasarımında sıklıkla kullanılırlar.
Kansai Yamamoto, heykelsi tasarımlarında kullandığı olağanüstü renk
kombinasyonlarıyla tanınan dünyaca ünlü bir moda tasarımcıdır. Sanatçının bir
terzilik dehası olan özgün giysi tasarımları ile bu tasarımları oluşturan yüzey –
kumaş desenlerindeki modern üslubu, geleneksel formların modern bir stilde
yeniden hayat bulmuş şeklidir (Sari, 2017).
Bu tarz desenlerin bilenen en basit hâlleri: çizgili (en, boy, verev), kareli ve
pötikareli olanlarıdır. Ancak birçok moda tasarımcısı giysilerde özgür çizgileri de
kullanmaktadır. Ünlü moda tasarımcısı Yves Saint Laurent, modern sanattan
etkilenerek oluşturduğu koleksiyonunda ressam Piet Mondrian’ın çalışmalarından
esinlenmiş (Yves Saint Laurent tasarım hayatı boyunca ünlülerin kıyafetleri
arasında ikon hâline dönüşmüş tasarımlara imza atmıştır. Resim dersleri alan YSL,
Mondrian, Pablo Picasso, Henry Matisse gibi ressamların eserlerini toplayarak
bunları koleksiyonlarında kullanmayı amaçlamıştır. Piet Mondrian’dan esinlenerek
tasarladığı “shift dress- daily dress’’ isimli elbise serisi moda tarihinin gelmiş
geçmiş en iyi parçalarından biri olarak gösterilmektedir. Bu koleksiyonda
Mondrian resimleri bire bir olarak moda siluetine aktarılmıştır. Yedi farklı hâlini
hazırladığı yuvarlak yaka, tüp-line, “sack line” roblarını şeritlerle bölerek beyaz,
kırmızı, sarı ve mavi renkleri tablonun orijinaline bağlı kalarak tasarımına
yansıtmıştır (Kodaman ve Sari, 2011). ; Art Deco akımının öncülerinden olan Sonia
Delaunay’da tasarladğı giysilerde çizgileri farklı şekillerde kullanmıştır (Görsel 5.8).

104
Şekil-Form ilişkisi
moda tasarımının en
temel varoluş pratiğini
oluşturur.
Şekil-Form
Şekil, görsel olarak çizgi ile sınırlandırılmış sadece en ve boydan
oluşturulmuş iki boyutlu alandır. Aynı zamanda renk, ton vb. farklı değerlerle
belirlenmiş alan olarak da tanımlanabilir.
Form ise görsel elemanların üç boyutlu organizasyonudur; boy ve ene ilave
olarak gerçek derinlik-hacim veya bunların illüzyonuna sahiptir; biçim olarak da
adlandırılır.
Moda tasarımında form (biçim), en önemli ve anlaşılması zorunlu temel
tasarım ögesidir. Bir tasarım alanı olarak moda tasarımının asıl amacı üç boyutlu
insan formuna uygun (üç boyutlu) giysi üretmektir. Giysi üretimi, ana materyal
olarak iki boyutlu kumaşı kullanır. Bu yüzeyleri üç boyutlu forma dönüştürmek için
kalıp parçalarından; bu parçalardaki pens ve kup gibi model özelliklerinden
faydalanır (Görsel 5.9).
Bilinen giysi formlarının yeni formları ifade etmede etkisiz kalması,
tasarımcıların yeni ve farklı formları deneme çabaları, bu kullanımın başlıca
sebepleri arasındadır. Sanatsal yaklaşımlar temelinde, mevcut formun klasik ya da
geleneksel kalıplarından çıkartılmasına işaret eden bu teknik giysilerde; vurgu,
uyum, estetik, malzeme ve strüktürle kendini göstermektedir. Moda tasarımında
deformasyonla, klasik ya da geleneksel form kalıplarının dışına çıkılarak
alışılmadık, aykırı, sıra dışı ve şaşırtıcı tasarım formları geliştirilmektedir (Sari,
2020).
İnsan, tarih boyunca

kendi formunu sürekli
olarak değiştirmek
istemiş ve bunun için
giysileri kullanmıştır. Görsel 5.9. Moda Tasarımında Şekil ve Form İlişkisi

105
Moda tasarımı alanında şekil genellikle siluet ile ilişkilendirilerek

kullanılmaktadır. Aplike teknikleri, kumaş baskıları ile farklı geometrik veya
tasarlanmış şekiller giysi ürünlerinde kullanılabilir. Basit geometrik formlar giysi
oluşturacak şekilde yeniden tasarlanabilir. Bu çalışmalarda, birleştirme ve
uyarlama adımları ışığında bilinen beden formu deforme edilmeden farklı siluetler
ve biçimler tekrar tekrar oluşturulurlar (Görsel 5.10).
Görsel 5.10. Moda Tasarımında Biçim Uygulamaları

İnsan formu tarih boyunca; korse, tarlatan gibi yan malzemeler yardımıyla
değiştirilmiş ve her dönem modacılar sayesinde farklı biçimleri ön plana
çıkarmıştır (Görsel 5.11). İnsan formundaki bu değişimler; genel estetik algıyı
zorlayarak modacıları daha yeni form arayışlarına itmiştir. Biçim-form üzerinde
yapılan çalışmalar ne kadar küçük veya abartılı olursa olsun; tasarımcıları giysi
hazırlanılışında geleneksel kesim ve dikim tekniklerinden uzaklaştırmakta ve yeni
çözümler sorgulamak zorunda bırakmaktadır.
Görsel 5.11. Moda Tasarımında Tarihi Süreçte Farklı Formlar

İnsan vücudunu başkalaştırıp yeni bir formla dışarıya yansıtan bu
çalışmalarda; değiştirme/küçültme/büyültme ve düzenleme etkileri sıklıkla
kullanılmıştır.
Form üzerindeki değişimler; Alexander McQueen’in de uzmanlık
alanındadır. Çalışmalarında feminen etkileri bozmadan; abartılı parçaları, farklı
kesim ve materyalleri bir arada kullanmıştır.
Viktor&Rolf’da çalışmalarında benzeri etkileri; geleneksel pili ve katlamaları
abartılı oranlarda kullanarak, giysi parçalarını veya bölümlerini çoğaltarak elde
etmiştir. Çalışmaları sonucunda insanın üst ve alt beden biçimleriyle oynamış ve
farklı giysi formları oluşturmuşlardır.

106
Issey Miyake, Rei Kawakubo, Yohji Yamamoto vb. Japon tasarımcıların

dekonstrüktivist ve avangart stilleri, yeni anlam arayışlarında insan vücudunun
formunu giysiler ile tamamen başkalaştırmıştır. Bu çalışmaların
gerçekleştirilebilmesi için ileri düzeyde yaratıcılık, kalıp ve üretim bilgisine ihtiyaç
vardır (Görsel 5.12).
Giysi tasarımında;
formu değiştirmek ve
hacim katmak için
model
uygulamalarından
faydalanılır.
Görsel 5.12. Moda Tasarımında Farklı Form Örnekleri

Moda tasarımında farklı form uygulamalarının bir yöntemi de çok büyük ve
hacimli süsleme ve kumaş parçalarının giysiye eklenmesidir. Balenciaga ve Oliver
Theyskens’ e ait çalışmalar insan formunun, bu yöntemle nasıl değiştirilebileceğini
göstermektedir (Görsel 5.13).
Görsel 5.13. Moda Tasarımında Ek Parça ve Süslemelerle Farklı Form Örnekleri
Işık-Gölge
Görmenin ve görsel farkındalığın temelini ışık, göz ve beyin etkileşimi
oluşturur. Göz ve beyin insan kafası içerisinde sabitken, ışık değişen bir ögedir.
Işığın şiddeti, eğimi ve rengine göre cisimlerin görünüşleri farklılık gösterir.
Işığın bir kaynak olarak, objeyi her noktadan aynı şiddetle aydınlatmaması
form etkilerinin anlaşılmasını sağlar. Işığın geliş yönüne yakın yüzeyler daha açık,
ışığa uzak ve arkada kalan yüzeylerde koyu görünürler. Bu etki tasarım alanında
açık-koyu olarak adlandırılır.
Işık-gölge; üç boyutun algılanmasında, iki boyutlu yüzeyde derinlik etkisi ile
nesnelerin hacimli gösterilmesinde kullanılan önemli bir yöntemdir.

107
Moda tasarım alanında ışık-gölge etkisi farklı biçimlerde kullanılmaktadır. Bu

uygulamaların en basiti metalik veya holografik kumaşların kullanımı ile tasarıma
ışık etkisi katmaktır. Işığı farklı şekilde yansıtan bu kumaşlar, model özelliklerinin
Işığın şiddeti, eğimi ve önüne geçerek giysinin tamamına dikkat çekerler. Ayrıca günümüz teknolojik
rengine göre cisimlerin aygıtlarıyla ışık, giysinin bir parçası hâline dönüştürülebilir. LED ışıkların kullanıldığı
görünüşleri farklılık bu uygulamalar; Hüseyin Çağlayan öncülüğünde gelişmiş olup günümüzde birçok
gösterir. moda tasarımcı tarafından kullanılmaktadır (Görsel 5.14).
Görsel 5.14. Moda Tasarımında Işık Etkileri
Siluet
Siluet, moda tasarımı alanına özgü olarak kullanılan iki boyutlu (şekilsel) bir
tasarım ögesidir. En temelde dış hatlardan oluşmuş çizim, kontur çizgisi anlamına
gelmektedir. Moda tasarımında kullanım yerlerine göre siluet farklı anlamlar
taşımaktadır.
Kullanım yerlerine göre siluetler;
• Artistik ve teknik çizim için hazırlanmış siluetler,

• İnsan vücudunun biçimini, özellik ve tiplerini tanımlayan siluetler,
Giysi silueti, insan
vücudunun istendik • Giysinin dış hatlarını, kesim özelliklerini belirten siluetler,
şekilde görülmesini olarak sınıflandırılabilir.
sağlayan önemli bir Artistik ve teknik çizim için hazırlanmış siluetler:
moda ögesidir.
Giysi tasarımında, model geliştirmeyi hızlandırmak için kafa boyu oranıyla
oluşturulmuş (teknik çizimler için gerçekçi 1/8, artistik çizimler için estetik kaygı ile
1/11 oranlarına çıkabilen) farklı duruşları yansıtan giysisiz figür çizimlerine siluet
denilmektedir. Artistik çizim siluetleri Ünite 2’de, teknik çizim uygulamaları ise
Ünite 13’de anlatılmıştır.
İnsan vücudunun biçim özellik ve tiplerini tanımlayan siluetler:

Siluet; doğru giysi tercihleri yapabilmek, vücut özelliklerini, vücudun çeşitli
parçaları arasındaki oranları aktarmak ve tanımlamak için kullanılmaktadır. Konu
hakkında kapsamlı bilgi Giysi Konstrüksiyonu kitabında yer almaktadır.
Giysi dış hatlarını, kesim özelliklerini belirten siluetler:

Giysilerin tasarım ayrıntıları dışında kalıplaşmış, genel çizgilerinin dış
görünümü ve oluşturulan formlarının genel etkisi de siluet olarak

108
isimlendirilmektedir (Görsel 5.15). Konu hakkında kapsamlı bilgi Ünite 9’da yer
almaktadır. Başlıca giysi siluetleri şunlardır:
A-Kesim: Giysi, omuzdan itibaren eteğe doğru genişleyerek tamamlanır.
Çan Kesim: Belden itibaren eteğin genişletilmesiyle oluşturulmasıdır.
Ampir Kesim (İmparator Kesim): Göğüs altından kesikle genişleyen, 1804-

1814 yıllarında Fransa’da moda olarak ortaya çıkan giysi kesimidir.
H-Kesim: Omuzdan etek ucuna kadar aynı genişlikte yani “H” formunda
Siluet bir moda inen, düz forma sahip elbise kesimidir. 1920’lerde Charleston dansının moda
tasarım ögesi olarak olmasının etkisiyle beli düşük formları da moda olmuştur.
biçim ve formun
yansıtılmasını temsil Tüp Kesim: Omuzdan düz kesimli olarak inen, bel oyuntusu olmayan,
eder. oldukça bol ve dökümlü, rahat elbise kesimidir.
T-Kesim: Takma kol ya da bedenden çıkan kol kullanımı ile oluşturulmuş,
göğüs ile bel çevresi eşit şekilde aşağıya inerek devam eden “T” formunda
hazırlanan elbise kesimidir.
V- Kesim (Trapez Kesim): Omuzdan etek ucuna doğru daralan, “V”
formda, geniş omuzlu ve dar kalçalı elbise kesimidir.
X Kesim: Vücudu saran ve bel hattına oturarak “X” görünümü oluşturan
elbise kesimidir.
Balık Kesim (Deniz Kızı): Diz hattına kadar bedene oturan, diz hattından
itibaren etek ucuna doğru genişleyerek tamamlanan elbise kesimidir.
Günümüzde farklı etkiler yaratan karma siluetler oluşturulmakta ve
kullanılmaktadır.
Görsel 5.15. Moda Tasarımında Giysi Siluet Örnekleri
Doku
Doğadaki tüm nesne ve varlıkların, görme, dokunma duyularıyla
kavranabilen, içyapılarının işlevsel özelliklerini dışa vuran yüzeysel etkilerine

109
“Doku” (Tekstür) denir. Objelerin dış görünüşlerindeki ayrıcalıklarını sağlayan bu

dokusal yapı farklılıklarıdır. Doku, birbirine eş ya da birbirini tamamlayan
birimlerin, biçimlerin belli sistemlerle yan yana gelmesinden oluşur (Artut, 2009;
Özsoy ve Ayaydın, 2016).
Doku, sistematik Moda tasarımı gibi farklı materyallerden giysi ürünü oluşturmayı amaçlayan
olarak tekrar eden tasarım disiplininde, doku çok önemli bir kavramdır. Giysi oluşumunda kullanılan
birimlerden meydana ana ve yardımcı malzemelerin dış yapısı giysi etkisini tamamen değiştirebilme
gelir ve nesnelerin yetisine sahiptir. Kumaş dokuları ve yüzeyleri benzer kesimlerdeki giysilerde görsel
içsel yapılarının
olduğu kadar kullanım uyumunu da etkiler. Oluşumları (hayvan derisi, kürk gibi
özelliklerini tanımlar.
doğal veya yapay), yapıları (dokuma, örme ve keçe gibi), nakış, dantel gibi süsleme
dikişleri sebebiyle farklı dokulara sahip kumaşların; tek veya bir arada kullanılması
moda tasarımında doku uygulamalarının en temelini oluşturmaktadır (Görsel
5.16).
Temel kumaşlara farklı dokular; pile, büzgü ve volan gibi farklı model
uygulamaları (Görsel 5.17); geleneksel süsleme teknikleri içerisinde yer alan bal
peteği, çiçek büzgü ve kapitone gibi dikiş teknikleriyle yansıtılabileceği gibi düzenli
tekrara sahip pul, payet gibi işlemelerle de gerçekleştirilebilir (Görsel 5.18).
Moda tasarımı
alanında doku; tekstil
yüzeyleri, kumaş
baskıları, model özellik
ve süslemeler ile
birçok farklı şekilde
temsil edilir.
Görsel 5.16. Moda Tasarımında Farklı Kumaş Doku Uygulamaları
Görsel 5.17. Moda Tasarımında Dikiş Teknikleri ve Doku

110
Görsel 5.18. Moda Tasarımında Doku Elde Etmede Kullanılan Farklı Süsleme Teknikleri
Günümüz teknolojisi; dijital baskı uygulamalarıyla taklit doku oluşturulması
ve kullanılmasına izin verdiği gibi üçboyutlu yazıcılar sayesinde bilgisayarda
modellenen birim biçimlerin moda tasarımcılar tarafından birleştirilmesine de
imkân sunmaktadır (Görsel 5.19).
Görsel 5.19. Moda tasarımında doku ve teknoloji kullanım örnekleri
Renk, hem fiziksel hem Renk

fizyolojik hem de
psikolojik süreçlerin “Karanlıkta bütün renkler bir araya gelir.” Francis Bacon
sonucunda oluşan ve
Renk, ışığın cisimlere çarptıktan sonra yansıyarak görme duyumuzda
tasarımda dikkati
odaklayan önemli bir bıraktığı etkidir. Göz tarafından algılanan ışık, retinada sinirsel sinyallere
ögedir. dönüştürülüp buradan optik sinirler aracılığıyla beyine iletilir. Göz, üç temel
birleştirici renk olan, kırmızı, yeşil ve maviye tepki verir. Beyin, diğer renkleri bu üç
rengin farklı kombinasyonları olarak algılar.
Bir görme olayında; ışınların göze gelmesi fiziksel, bu ışınların karşısında
gözde gerçekleşen işlemler fizyolojik, cismin beyinde algılanması ise psikolojik bir
olgudur.
Bir ya da birden fazla renk, farklı tonlarda birlikte kullanıldıkları takdirde
daha ilgi çekici sonuçlar doğururlar. Tasarımlarda tek renk ile hazırlanan
kompozisyonlara monokromatik, birden fazla renk kullanılarak hazırlananlara ise
polikromatik adı verilir. Renkler hakkında daha kapsamlı bilgiyi Ünite 8’de
bulabilirsiniz.

111
Moda tasarımında tarih boyunca renkler, etki uyandırmak için kullanılmıştır.

Kimyasal yapıları, ulaşım zorlukları ve psikolojik özellikleri sebebiyle bir statü
göstergesi olarak algılanmışlardır. Bazı süreçlerde halkın kullanabileceği renkler
kısıtlanmış ve soyluların statü göstergesi korunmuştur. Günümüzde renklerin yan
yana bloklar hâlinde kullanılması ile Renk Bloklama (Color Blocking) stili ortaya
çıkmıştır. Stil, farklı renklerin yapay (dijital baskı ve desenler) veya doğal (farklı
renkte kumaşların dikiş teknikleri ile birleştirilmesi gibi) yöntemlerle bir arada
kullanılması ile oluşturulur (Görsel 5.20).
Görsel 5.20. Moda Tasarımında Renk Kullanım Örnekleri
TASARIM İLKELERİ
Tasarım ilkeleri, tasarım ögelerinin etkili bir şekilde bir araya getirilme
kurallarıdır. Bu ilkeler, tarihsel süreçte deneme-yanılma yöntemleri, sosyoloji,
psikoloji bilimleri altında insan algısının incelenmesi ile belirlenmiş, temel
tavsiyelerdir. Günün beğenileri sonucunda değişmekle beraber, insanoğlunun
güzel anlayışı ile ilişkilidir.
Tasarım ögelerinin Boşluk/Doluluk

doğru ve istendik bir
Boşluk/doluluk görsel bir düzenlemede objelerin birbirleri ile olan mesafesini
şekilde birleştirilme
ifade eden tasarım ilkesidir ve “espas” olarak da adlandırılır. Tasarımda boşluk,
özellikleri, tasarım
ilkelerini oluşturur. “boş bırakılmış” gibi olumsuz bir anlamın aksine, gerekli yerlerde kullanıldığında
tasarımın etkisini arttırır (Özsoy ve Ayaydın, 2016).
Moda tasarımında boşluk/doluluk; giysi ürününde model özelliği, renk,
desen, süslemenin varlık-yokluğu ve aralarındaki mesafenin düzenlenmesi ile
sağlanabilir. Benzer şekilde yırtmaç ve açıklıklarla göz odağı yönlendirilebilir
(Görsel 5.21).
Görsel 5.21. Moda Tasarımında Boşluk-Doluluk Kullanım Örnekleri

112
Oran-Orantı
Oran-orantı, tasarım elemanlarının hem birbiri hem de bütünle olan
boyutsal ilişkisidir. Boyutsal farklılıklar; dikkat çekmek ve ahenk katmak için
kullanılabilir. Oran-orantı genellikle vurgu ile yakından ilgilidir. Biçimin büyüklüğü,
başka bir şeklin daha küçük niteliğiyle karşıtlık oluşturur ve bu da görsel bir vurgu
yaratır. Bakanın gözü otomatik olarak daha büyük ve dominant elemanlara
Tasarımda ögelerin,
yönelir.
bütünü ve birbirleriyle
ilişkileri oran- orantı Biçimlerde oran-orantı dengesi hep sabit kalırsa monotonluk uyandırır.
ilkesi tarafından Tasarımcılar bu sebeple görsel unsurların orantısal ilişkilerinde değişiklik yaparak
incelenmektedir.
etkiyi artırır. Çünkü genişliğin uzunluğa, renkli olanın renksize, bir ölçünün diğerine
eşit olduğu tasarımlar dikkat çekmez ve odak noktalarını kaybederler.
Moda tasarımında tarih boyunca giysi oranları ve orantıları, vücut hatlarını
istenildiği şekilde göstermek için kullanılmıştır. Günün beğenilen vücut özellikleri
ön plana çıkartılmak için büyütülmüş ve süslenmişken; istenmeyen bölgeler
karanlığa bırakılmış ve saklanmıştır. Giysi tasarımında minimalist yaklaşımlar
oran-orantının oldukça sabit ve sakin olduğu giysiler üreterek yalınlığa dikkat
çekmektedir. Dekonstrüktivist ve avangart tasarımcılar ise oranlarla oynayarak
farklı formlarla yaratıcılığa dikkat çekerler (Görsel 5.22).
Görsel 5.22. Moda Tasarımında Oran-Orantı Kullanım Örnekleri
Hareket
Hareket, enerjinin süregelişi sonucunda gözlenen faaliyettir. Her canlı
gözlenen veya gözlemleyen şekilde sürekli olarak hareket etmektedir. Hareket
sadece kişisel eylemi değil; nesne ve varlıkların nitelik, yer değiştirmeleri veya
yerleri sabit bile olsa uzaysal duruşlarını değiştirmelerini ifade eder (Atalayer,
2004).
Tasarım ögelerinin konumlarından ve pozlarından kaynaklanan durağan
dengenin, tasarımcı tarafından bilinçli şekilde düzenlenmesi veya değiştirilmesi
Hareket, gözün hareket ilkesidir (Artut, 2009). Tasarımda hareket formların yer ve yön
takibini sağlayarak değiştirmesi olarak açıklanabilir. Hareket zihni uyararak dikkat çekilmesi,
tasarıma canlılık ve algılamada derinlik ve hatırlama kolaylığı sağlar. İzleyici, hareketi takip eder ve
enerji katmanın en tasarımın tamamıyla ilgilenir (Atalayer, 2004).
temel
yöntemlerindendir. Hareket yönüne göre farklı psikolojik etkiler ortaya çıkartır. Yere doğru
hareket; ağırlığı, durgunluğu, yavaşlığı veya düşüş etkisini temsil eder. Simetrik ve
yatay hareket; eylemsizliği, monotonluğu yansıtabilir. Yukarı hareket; özgürlüğü,

113
hızı, hafifliği ve uçmayı belirtir. Eğimli hareketler ise hızı, kaçışı ve dinamizmi
sergiler (Atalayer, 2004).
Moda tasarımında model özellikleri olan büzgü, volan gibi uygulamalarla
modellerde hareket arttırılıp; dikey kup gibi durağan kesikli model özellikleri ile
giysiye sakinlik etkisi verilebilir. Cep, düğme, zımba vb. süslemelerin yerleşimi ve
yönleriyle hareket etkisi oluşturulabilir. Rastlantısal, düzenli, ardışık, akışkan ve
aşamalı hareket türleri giysi tasarımında sıklıkla kullanılır (Görsel 5.23).
Görsel 5.23. Moda Tasarımında Hareket Oluşturma Örnekleri
Tekrar
Görsel bir tasarım oluşturulmasının en temel yöntemlerinden birisi tekrardır.
Biçim, renk, desen, çizginin yinelenerek kullanılması olarak tanımlanabilir. Bir
Tekrar, bir tasarımın ögenin aynen ya da yakın değerde birden fazla sayıda kullanılması, tekrarı
en temel oluşturur.
yöntemlerinden
Birbirinin çok yakını olan ögeler yan yana getirildiklerinde birleştirici bir
olmakla birlikte,
sürekli kullanımı görev üstlenirler. Bu özelliğiyle tasarım oluşturmada tekrar, dikkat çekici ve
monotonluk sağlar. hareket geliştirici önemli bir rol oynar. Fakat tekrarın sıklığı tasarımı sıkıcı ve
tekdüze yapar. Tekrar; kumaş yüzeylerinin tasarlanmasında birimlerin yerleşimi,
giysi modelinde bir biçimin, rengin veya model özelliğinin (pili, volan, büzgü vb.)
devam ettirilmesi ile sağlanmaktadır (Görsel 5.24).
Görsel 5.24. Moda Tasarımında Tekrar Örnekleri
Uygunluk/Bütünlük
İki ya da üç boyutlu nesnelerin aralarında ortak ve bağlayıcı özelliklerin
bulunmasına “uygunluk/bütünlük” denir. Uygunluk, göze güzel ve hoş gelen bir
dinginlik etkisi oluşturur. Biçimler arasındaki uygunluk; biçimlerin ölçüleri, renkleri,
değerleri ve dokularının herhangi biri ya da bunlardan birçoğu bakımından
sağlanabilir. Ayrıca cisimlerin yönleri ve aralıklarıyla da uygunluk meydana
getirilebilir (Güngör, 2005).

114
Uygunluk, ögeler arasında dikkat çekmede bir hiyerarşi oluşturur; görsel bir
düzen sağlar. Bu nedenle bir tasarımda en önemli özelliklerdendir. Eğer bir
tasarımda uygunluk yoksa o tasarım içindeki elemanlar, kendiliğinden amaçsız
olarak boşluk içinde dağılmış etkisi yaratırlar (Abacı, 2007).
Tasarımda uygunluk, bütünlük sağlayacak form, değer, renk, doku ya da
Tasarımda kullanılan ölçü doğru seçilmelidir. Birbirleriyle uyum tasarımı sakinleştirirken, dikkat
özelliklerin birbiri ile
edilmeden kullanıldığında ögeler gözü yorar ve rahatsızlık verir. Bu nedenle,
benzer etkiler
oluşturması ve tüm tasarımda zıtlıkla doğru dengede kullanılması önemlidir ve etkiyi arttırır (Öztuna,
modelde bu özelliğin 2007). Temel Tasarım kitabınızın 14. Ünitesinde, tasarımda uygunluk/bütünlük
devam ettirilmesi; geliştirme yöntemleri açıklanmıştır (Sarı, 2020).
tasarım fikrinin
↑
netleşmesini sağlar.
↑
UYGUNLUK YOLU
Nokta
Çizgi
Ölçü
Form
Doku
EGEMENLİK DENGE BİRLİK
DEĞİŞKENLİK
Espas
Renk
Hareket
ZITLIK YOLU
↓
↓
Şekil 5.2. Temel Tasarım Ögeleri Üzerinden Birliğe Ulaşma Yolu (Sari, 2020).
Moda tasarımında benzer model özellikleri, renk, kesim ve desenlerin

kullanılması ile uygunluk sağlanır. Uçuşan geniş etekli bir elbisede karpuz kol
kullanılması veya vücuda oturan çizgili bir takım elbiseye düz hatlara sahip cep
özellikleri eklenmesi giyside uygunluğu sağlar (Görsel 5.25).
Görsel zıtlık; görünen

birimlerin boyut, yön, Görsel 5.25. Moda Tasarımında Uygunluk Örnekleri
aralık, renk gibi fiziksel
özelliklerine bağlı Zıtlık
zıtlıklardan meydana
gelir. Tasarım ögeleri arasında gözlenen farklılıklar zıtlığı oluşturur. İnsan zekâsı
düalist bir şekilde dünyayı; uzun-kısa, soğuk-sıcak, eğri-düz, çalışkan-tembel gibi
birçok zıtlıkla tanımlayarak anlamlandırır.

115
Karşıtlık ve kontrast gibi sözcüklerle eş anlamlı olan zıtlık, bir tasarımda

baskınsa monotonluğu yıkar. Tasarıma hareket, merak, canlılık, çarpıcılık gibi
özelliklerin eklenmesini sağlar.
Zıtlık, görsel ve kavramsal olmak üzere iki farklı şekilde incelenebilir. Görsel
zıtlık; görünen birimlerin boyut, yön, aralık, renk gibi fiziksel özelliklerine bağlı
zıtlıklardan meydana gelir. Model tasarımında zıtlık dikkat çekmek ve albeni
oluşturmak için çok farklı şekillerde kullanılmaktadır. Karşıt renklerin bir arada
kullanılması, farklı desen özelliklerinin birleştirilmesi (çizgili, puantiyeli), birbirine
zıt model özelliklerinin kullanılması (belirgin vücut oturumu ve aşırı büzgü
kullanımı vb.) görsel zıtlık etkileri olarak değerlendirilir. Kavramsal zıtlık ise
algılanma yoluyla, anlatımın sonucunda ortaya çıkan fikirsel zıtlıklardır. Ölümün
doğumla, barışın savaş görselleriyle anlatılması gibi örneklendirilebilir. Kavramsal
zıtlıklar model tasarımında; sabit-ciddi model özellikleriyle, hareketli-eğlenceli
özelliklerin bir arada kullanılması ile sağlanabilir (Görsel 5.26.).
Denge; bütünlük ve
zıtlık ilkelerinin bir
arada kullanılmasıyla
yakalanan uyumdur. Görsel 5.26. Moda Tasarımında Zıtlık Örnekleri
Denge
Denge, bir tasarımı ögelerin bütün içinde kompozisyon düzenini bozmayacak
şekilde dağılışıdır (Artut, 2009). Başka bir ifadeyle denge; birbirine karşıt iki gücün,
iki ağırlığın eşitiyle elde edilen yerleşik konum, durma hâli ve karşıt ögeler, çatışan
güçler arasındaki uyumu, durgunluğu oluşturan doğru orantıdır (Seylan, 2005).
Tasarımda dengeyi oluşturabilmek için zıtlıklardan yararlanılmalıdır.
Böylece, tasarımda zenginlikler meydana getirilebilir. Dengenin sağlanabilmesi
için boyut, desen, renk etkileri onların zıtları ile kullanılır. Bir tasarımda denge
unsuru gözetilmediği takdirde, ürün beklenen etkiyi yaratamaz.
Model tasarımlarında simetrik ve asimetrik denge sürekli olarak kullanılır.
Genel olarak bakıldığında çoğu giysi ürünü simetrik dengeye sahiptir. Ancak
tasarımcı; hareket etkisi katmak için bu simetrik ürünleri zıtlıklarına (renk, desen,
form, siluet vb.) dikkat ederek birleştirmek suretiyle çarpıcı hâle getirir.
Denge; yukarı doğru genişleyen modellerde aşağının da genişletilmesi,
asimetrik modellerde ise eksik tarafın daha güçlü/parlak renklerle eşitlenmesi ile
sağlanabilir (Görsel 5.27).

116
Görsel 5.27. Moda Tasarımında Denge Kullanım Örnekleri
Vurgu
Tasarımda önemsenen öge ve düşüncenin diğer elemanlardan ayrılması ve
dikkat çekmesinin sağlanması vurgudur. Vurgu odak noktasını belirtir, izleyicinin
dikkatini istenen yere daha fazla çekerek etkinin artırılmasını sağlar. Vurgusu
Tasarım fikrinin doğru belirlenmemiş tasarımlar, dikkat ve beğeni çekmeyerek unutulmaya mahkûm
şekilde yansıtılması, olurlar.
ancak gözün doğru
yere odaklanarak Tasarımda bulunan her öge tasarım fikrini vurgulayacak şekilde
dikkat çekilmesi ile düzenlenmelidir. Doğru vurgu, tasarımda iletilmek istenen düşüncenin izleyiciye
gerçekleşebilir. ilk bakışta ulaştırılmasını sağlar.
Bir düzenlemede çok farklı nokta ve ögelere dikkat çekilmeye çalışılması,
özelliklerin birbirinin önüne geçerek etkisiz hâle gelmesine sebebiyet verir. Bu
sebeple vurgu ilkesine dikkat edilerek birkaç özellikte karar kılınması gerekir.
Model tasarımlarında dikkat çekmek istenilen model özelliğinin boyut veya
işlev olarak büyütülmesi; farklı renk, desen, aksesuar ve süsleme kullanımı; boşluk
doluluk ilkesiyle birlikte yırtmaç ve açıklıklar bırakılmasıyla sağlanabilir (Görsel
5.28).
Görsel 5.28. Moda Tasarımında Vurgu Kullanım Örnekleri
• Siz de ünitede adı geçen moda tasarımcılarının yeni

Bireysel
Etkinlik
çalışmalarını inceleyerek, moda tasarım öge ve ilkelerinin

kullanımlarına örnekler veriniz.

117
1. Aşağıdakilerden hangisi tasarım ögelerini tanımlar?
a) Gözü devam ettiren beneklerdir.
b) Kompozisyonun etkili olmasını sağlayan önerilerdir.
c) Objelerin birbirleriyle olan mesafeleridir.
d) Nesne veya kompozisyonun oluşturulmasında kullanılan görsel
bileşendir.
e) Çizgi ile sınırlandırılmış alanlardır.
2. Aşağıdakilerden hangisi “Esas görevi yer belirtmek, dikkat çekmek olan ve

model tasarımında kumaş baskıları ve yardımcı malzemelerle kullanılan”
tasarım ögesidir?
a) Doku
b) Nokta
c) Çizgi
d) Şekil-Form
e) Renk
3. Aşağıdakilerden hangisi çizgi ögesinin giysi tasarımında kullanım

yöntemlerinden biri değildir?
a) Kesikler
b) Dokular
c) Aksesuarlar
d) Kumaş desenleri
e) Süslemeler
4. Aşağıdakilerden hangisi giysi tasarımının temel amacını oluşturan ilişki ve

tasarım ögesidir?
a) Siluet
b) Işık-Gölge
c) Doku
d) Çizgi
e) Şekil-Form
5. Aşağıdakilerden hangisi moda tasarım alanına özgü bir ögedir?

a) Siluet
b) Işık-Gölge
c) Doku
d) Çizgi
e) Biçim

118
6. Aşağıdakilerden hangisi moda tasarımında doku etkisi oluşturma

yöntemlerinden biri değildir?
a) Kapitone
b) LED ışıklar
c) Pili
d) Büzgü
e) Sabit tekrarlı pul-payet işleme
7. Aşağıdakilerden hangisi görsel bir düzenlemede objelerin birbirleri ile olan

mesafesini ifade eden ve espas olarak da isimlendirilen tasarım ilkesidir?
a) Oran-Orantı
b) Vurgu
c) Hareket
d) Boşluk/Doluluk
e) Uygunluk/Bütünlük
8. Aşağıdakilerden hangisi “eylemsizliği, monotonluğu” ifade eden hareket

yönüdür?
a) Yere doğru hareket
b) Simetrik ve yatay hareket
c) Verev hareket
d) Yukarı hareket
e) Eğimli hareket
9. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi iki ya da üçboyutlu nesnelerin aralarında

ortak ve bağlayıcı özelliklerin bulunması olarak adlandırılan tasarım
ilkesidir?
a) Oran-Orantı
b) Vurgu
c) Hareket
d) Boşluk/Doluluk
10. Aşağıdakilerden hangisi “Tasarımda, önemsenen öge ve düşüncenin diğer

elemanlardan ayrılması ve dikkat çekmesinin sağlanması” olarak
tanımlanan tasarım ilkesidir?
a) Oran-Orantı
b) Vurgu
c) Hareket
d) Boşluk/Doluluk
Cevap Anahtarı
1.d, 2.b, 3.c, 4.e, 5.a, 6.b, 7.d, 8.b, 9.e, 10.b

119
•TASARIM ÖGELERİ
•Tasarım ögeleri nesne veya kompozisyonun yaratılmasında sanatçı/tasarımcı
tarafından kullanılan en temel görsel bileşenlerdir.
•Nokta
•Moda tasarımı alanında temel bir öge olarak sayılmasa da nokta ve etkileri
farklı uygulamalarla giysilerde kullanılabilir. Bunlar;
•Kumaş baskı desenleri ve yardımcı malzeme kullanımıdır.
Özet
•Çizgi
•Moda tasarımında çizgi önemli bir ögedir ve oluşturdukları algısal etkiler
sebebiyle giysi tasarım süreçlerinde sıklıkla kullanılmaktadır.
•Boyuna çizgiler uzatma etkileri oluşturarak kullananı ince gösterir ve ciddiyet
ifade ederler.
•Yatay çizgiler, sağa ve sola yayılma etkisi göstererek kullanıldıkları alanı geniş
gösterirler. Yatay çizgilerin bedende doğru yerleştirilmesi, kısaltma etkisi
oluşturarak vücut oran-orantılarını düzenleyebilir.
•Kıvrımlı çizgiler ise kullanıldıkları alanı hareketlendirerek giysiye dinamik ve
dikkat çekici bir görünüm kazandırır.
•İçe bükey çizgiler inceltme etkileri oluştururken, dışa bükey çizgiler genişlik
etkisi sağlamaktadır.
•Verev çizgilerin açısı ne kadar dikleşirse o kadar uzun, ne kadar genişlerse o
kadar genişlik etkisi oluştururlar.
•Kesikler: Kumaşa giysi formu vermek için oluşturulan kesikler çizgisel etkiler
oluşturur.
•Model uygulamaları: En sık kullanılan uygulamalar; drape ve pililerdir.
•Dokular: Kendinden çizgili kumaşlar veya ısı ve basınç işlemleriyle çizgi
etkilerinin kazandırılmasıdır.
•Süslemeler: Biye ve aplike uygulamaları veya kurdele, balen gibi
materyallerin kullanılmasıdır.
•Kumaş desenleri: Bu tarz desenlerin en bilenen ve basit hâlleri: çizgili kareli
ve pötikaredir.
•Şekil-Form
•Bir tasarım alanı olarak moda tasarımının asıl amacı üçboyutlu insan
formuna uygun giysi ürünleri üretmektir. Yüzeyleri üçboyutlu formlara
dönüştürmek için kalıp parçaları ve bu parçalardaki pens ve kup gibi model
özelliklerinden faydalanılır.
•Aplike teknikleri ve kumaş baskıları ile farklı geometrik veya tasarlanmış
biçimler; giysi ürünlerinde kullanılabilir.
•Özellikle Japon tasarımcıların dekonstrüktivist ve avangart stilleri, yeni anlam
arayışlarında insan vücudunun formunu giysiler ile tamamen
başkalaştırmıştır.
•Farklı form uygulamalarının bir yöntemi de çok büyük ve hacimli süsleme ve
kumaş parçalarının eklenmesidir.
•Işık-Gölge
•Moda Tasarım alanında ışık-gölge etkisi farklı biçimlerde kullanılmaktadır. Bu
uygulamaların en basiti metalik veya holografik kumaşların kullanımı ile
tasarıma ışık etkisi katmaktır. Ayrıca günümüz teknolojik aygıtlarıyla ışık
giysinin bir parçası hâline dönüştürülebilir.
•Siluet
•Siluet, moda tasarımı alanına özgü olarak kullanılan bir tasarım ögesidir. En
temelde dış hatlardan oluşmuş çizim, kontur çizgisi anlamına gelmektedir.
•Kullanım şekillerine göre silüetler:
•Kafa boyu oranıyla oluşturulmuş farklı duruşları yansıtan giysisiz figür
çizimleri olan Artistik ve teknik çizim siluetler,

120
•Giysi tercihleri yapabilmek, vücut özellik ve parçaları arasındaki oranları

tanımlamak için kullanılan vücut siluetleri,
•Giysilerin kalıplaşmış; dış görünümü ve formlarının genel etkilerini tanımlayan
giysi siluetleridir.
•Doku
•Oluşumları, yapıları veya süsleme dikişleri sebebiyle farklı dokulara sahip
kumaşların; tek veya bir arada kullanılması moda tasarımında doku
Özet (devamı)
uygulamalarının en temelini oluşturmaktadır.
•Temel kumaşlara farklı dokular; model uygulamaları, geleneksel süsleme
teknikleri ve kapitone gibi dikiş teknikleriyle yansıtılabileceği gibi düzenli tekrara
sahip pul, payet vb. işlemelerle de gerçekleştirilebilir.
•Günümüz teknolojisi; dijital baskı uygulamalarıyla taklit doku oluşturulmasına
izin verdiği gibi üçboyutlu yazıcılar sayesinde tasarlanmış birim biçimlerin
birleştirilmesine de imkân sunmaktadır.
•Renk
•Moda tasarımında renkler, etki uyandırmak için tarih boyunca kullanılmıştır.
Kimyasal yapıları, ulaşım zorlukları ve psikolojik özellikleri sebebiyle bir statü
göstergesi olarak algılanmışlardır. Günümüzde renklerin yan yana bloklar
hâlinde kullanılması ile Renk Bloklama (Color Blocking) stilini ortaya çıkarmıştır.
•TASARIM İLKELERİ
•Tasarım ilkeleri; tasarım ögelerinin etkili şekilde bir araya getirilme kurallarıdır.
•Boşluk/Doluluk
•Moda tasarımında boşluk/doluluk; giysi ürününde model özelliği, renk, desen,
süslemenin varlık-yokluğu ve aralarındaki mesafenin düzenlenmesi ile
sağlanabilir.
•Oran-Orantı
•Giysi tasarımında minimalist yaklaşımlar oran-orantının oldukça sabit ve sakin
olduğu giysiler üreterek yalınlığa; Dekonstrüktivst ve Avangart tasarımcılar ise
oranları abartarak yaratıcılığa dikkat çekerler.
•Hareket
•Moda tasarımında büzgü, volan gibi modellerle hareket arttırılıp; kup, pili gibi
özellikler ile sakinlik etkisi verilebilir. Süslemelerin yerleşimi ve yönleriyle de
hareket etkisi sağlanabilir.
•Tekrar
•Tekrar; kumaş yüzeylerinin tasarlanmasında birimlerin yerleşimi, giysi
modelinde ise bir biçimin, rengin veya model özelliğinin devam ettirilmesi ile
sağlanmaktadır.
•Uygunluk/Bütünlük
•Model tasarımında benzer model özellikleri, renk, kesim ve desenlerin
kullanılması uygunluk sağlanır.
•Zıtlık
•Model tasarımında karşıt renklerin bir arada kullanılması, farklı desen
özelliklerinin birleştirilmesi, birbirine zıt model özelliklerinin kullanılması görsel
zıtlık etkileri olarak değerlendirilir.
•Denge
•Model tasarımlarında simetrik ve asimetrik denge sürekli olarak kullanılır. Genel
olarak bakıldığında çoğu giysi ürünü simetrik dengeye sahiptir. Ancak tasarımcı;
hareket etkisi katmak için bu simetrik ürünleri zıtlıklarına (renk, desen, form,
siluet vb.) dikkat ederek birleştirerek dengeyi korur.
•Vurgu
•Model tasarımlarında vurgu; dikkat çekmek istenilen model özelliğinin boyut
veya işlev olarak büyütülmesi, farklı ögelerin kullanılması, boşluk doluluk
ilkesiyle birlikte yırtmaç ve açıklıklar bırakılması ile de sağlanabilir.

121
Abacı, O. (2007). Temel Sanat Eğitimi. Morpa Kültür Yayınları: İstanbul.
Artut, K. (2009). Sanat Eğitimi Kuram ve Yöntemleri. Anı Yayıncılık: Ankara.
Atalayer, F. (2004). Çağdaş Temel Sanat (Tasarım) Eğitimi-Postmodernite-Geleneksellik. Anadolu
Sanat Dergisi, Sayı: 15.
B Balcı Y. B. ve Say, N. (2003). Temel Sanat Eğitimi. YA-PA Yayıncılık: İstanbul.
Çeğindir, N. Y. (2020). 100 Soruda Giysi Mimarisi (2.baskı). Gazi Kitapevi: Ankara.
Güngör, İ. H. (2005). Temel Tasar. (Basic Design). Afa Matbaacılık: İstanbul.
Kodaman, L., Sari, S. (2011). Yves Saint Laurent Giysi Tasarımlarında Piet Mondrian Etkisi, Yıl 2011,
Cilt 4, Sayı 7, s. 59-62. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/275341
Özsoy, V. ve Ayaydın, A. (2016). Görsel Tasarım Öge ve İlkeleri. Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
Öztuna H.Y. (2007), Görsel İletişimde Temel Tasarım. Tibyan Yayıncılık: İstanbul.
Renfrew, C. ve Renfrew, E. (2014). Moda Tasarımında Koleksiyon Geliştirme. Literatür Yayıncılık:
İstanbul.
Sarger R. ve Udale. J. (2013). Moda Tasarımının Temelleri. Literetür Yayınları: İstanbul.
Sari, S., (2017). Kimlik - Etnik Kimlik Üzerinden Zengin Bir Tasarım Dilinin İnşası. Turkısh Studies, 507-
530.
Sarı, S. (2020). Temel Tasarım, Atatürk Üniversitesi AçıkÖğretim Fakültesi Yayınları, Erzurum.
Sari, S. (2020). Alexander McQueen Giysi tasarımlarında Deformasyon: Bir Vaka Çalışması, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , 24 (4) , 1577-1605,
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1349366
Seylan, A. (2005). Temel Tasarım. Ankara: Baran Ofset.
Sezer, H., Bilgin, F. ve Kayaoğlu A. (2006). Hazır Giyim Üretimi (genişletilmiş 5. Baskı). Gazi kitabevi:
Ankara.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 5.1. Moda Tasarımında Puantiye Kullanımı
Global Blue. (2012). Louis Vuitton and Kusama Store Pops Up in Selfridges.
https://www.globalblue.com/destinations/uk/london/louis-vuitton-and-yayoi-kusama-store-
pops-up-in-selfridges/ adresinden 11.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
The Zoe Report. (2020). The Polka Dot Fashion Trend Is Getting A Major Update This Spring.
Https://www.thezoereport.com/p/the-polka-dot-fashion-trend-is-getting-a-major-update-
this-spring-21747031 adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.2. Moda Tasarımında Yardımcı Malzeme ile Nokta Etkisi
Fashion Style Detroit Music (2014). In the World of African American Fashion Meet Designer Patrick
Kelly. https:// fashionstyledetroitmusic. wordpress.com/2014/02/27/in-the-world-of-
african-american-fashion-meet-designer-patrick-kelly/ 8.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.3. Moda Tasarımında Çizgi Etkileri
Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/kaynaklar/ adresinden 12.11.2020
Görsel 5.4. Moda Tasarımında Yaratıcı Kesikler
The Sewing Divas. (2011). Shingo Sato Designer. These Wing Divas. (2011). Shingo Sato Designer.
http://thesewing divas.wordpress.com/2011/12/02/shingo-sato-designer adresinden
Görsel 5.5. Moda Tasarımında Model Uygulamaları ile Çizgi Etkileri
The Fashion Historian. (2011). Madame Gres. http://www.thefashion
historian.com/2011/08/madame-gres.html adresinden 02.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Met Museum. (2010). Alexander McQueen. http://blog.metmuseum.org/
alexandermcqueen/objects/ adresinden 05.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Sally Young. (2011). Pleat Away. http://sallyyang.com/pleat-away/ adresinden 02.11.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Görsel 5.6. Moda Tasarımında Doku ile Çizgi Etkileri
Fashion Spot. (2017). The Velvet Trend Got So Huge It Sparked a Corduroy Comeback.
https://www.thefashionspot.com/style-trends/764779-corduroy/#/slide/1 adresinden
P Outed. (2020). 41 Most Amazing 3D Textiles. https://www.pouted.com/ 40-most-amazing-3d-
textiles/ adresinden 18.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Little Mag Online. (2010). Musıngs and Observatıons. Paris Fashion Week Autumn/Winter 2010-
2011 Ready-to-Wear Part I. http://www.littlemagonline.com/?s=piping adresinden

122
Another Mag. (2018). The Subversive Power of the Jean Paul Gaultier Corset.
https://www.anothermag.com/fashion-beauty/10742/the-subversive-power-of-the-jean-
paul-gaultier-corset adresinden 08.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Vogue. (2016). Schiaparelli 2016 Fall. https://www.vogue.com/fashion-shows/fall-2016-
couture/schiaparelli/slideshow/collection adresinden 11.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Patternbank Blog. (2020). Spring/Summer 2020 Print & Pattern Trend – Exaggerated Geo.
https://blog.patternbank.com/spring-summer-2020-print-pattern-trend-exaggerated-geo/
Vogue. (2013). Lisa Perry Fall 2013 Ready-to-Wear. https://www.vogue.com/fashion-shows/fall-
2013-ready-to-wear/lisa-perry adresinden 11.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
GDC interiors Journal. (2020). Sonia Delaunay –Art Deco Doyenne.
https://www.gdcinteriors.com/sonia-delaunay/ adresinden 08.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.9. Moda Tasarımında Şekil ve Form İlişkisi
Nofresh. (2013). Buy Online Clothing Design Software: Jump to the Next Level Of Fashion Designing.
https://www.no-refresh.com/blog/buy-online-clothing-design-software-jump-to-the-next-
level-of-fashion-designing/
Görsel 5.10. Moda Tasarımında Biçim Uygulamaları
Milena Olesinska. (2020). Art & Fashion. https://milenaolesinska.blogspot.com/p/avant-garde-
fashion.html adresinden 17.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Livingly. (2015). Paris Spring 2015- Junya Watanabe (Details).
https://www.livingly.com/runway/Paris+Fashion+Week+Spring+2015/Junya+Watanabe/Det
ails/9-jxjEK77Ly adresinden 09.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.11. Moda Tasarımında Tarihi Süreçte Farklı Formlar
Wikiwand (2020). Farthingale. https://www.wikiwand.com/en/Farthingale 16.11.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Recollections. (2020). The rise and fall of the bustle: a short history.
https://recollections.biz/blog/the-rise-and-fall-of-the-bustle-a-short-history 09.11.2020
Wikimedia. (2020). 18th Century Dress. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:18th-
century_dress_(MKhT_school-studio%27s_replica)_02.jpg 09.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
What Goes Around NYC. (2015). Charles James. http://www.whatgoesaroundnyc.com/blog/14932
Görsel 5.12. Moda Tasarımında Farklı Form Örnekleri
Hello Magazine. (2015). The Top 10 Iconic Alexander McQueen Dresses
https://www.hellomagazine.com/fashion/news/gallery/2015030953759/the-top-10-iconic-
alexander-mcqueen-dresses/1/ 19.10.2020 tarihinde erişilmiştir
Style. (2011). Viktor Rolf. www.style.com/fashionshows/complete/ F2010RTW-
VIKROLF?viewall=true, 2011 adresinden 06.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Irenebrination. (2010). Body Morphing: Comme Des Garçons, Yohji Yamamoto, A.F. Vandervorst,
Haider Ackermann, Jil Sander, Versace. https://www.irenebrination .com/
irenebrination_notes_on_a/2017/03/cdg-aw17.html adresinden 05.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Görsel 5.13. Moda Tasarımında Ek Parça ve Süslemelerle Farklı Form Örnekleri
The City Review. (2002). Extreme Beauty. http://www.thecityreview.com/extreme.html adresinden
Görsel 5.14. Moda Tasarımında Işık Etkileri
Your Next Shoes. (2018). Taylor Swift Sizzles in Kim Mirror Boots at American Music Awards.
https://www.yournextshoes.com/taylor-swift-kim-mirror-boots/ adresinden 17.10.2020
Fashion Elite. Hussein Chalayan. https://fashionelite.com/profile/ hussein-chalayan/ adresinden
Exshoesme (2011). Diwali Delights. https://www.exshoesme.com/2011/10/25/diwali-delights/
Görsel 5.15. Moda Tasarımında Giysi Siluet Örnekleri
Öz, C. (2016). Kişisel Çalışmalar.
Görsel 5.16. Moda Tasarımında Farklı Kumaş Doku Uygulamaları
Who What Wear. (2018). It's Never Been Easier to Mix and Match Prints.
https://www.whowhatwear.co.uk/how-to-mix-prints adresinden 17.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Fur Insider (2016). Viktor Rolf Couture Fall 2016. https://www.furinsider.com/wp-content/
uploads/2016/07/viktor-rolf-couture-fall-2016-28.jpg adresinden 22.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.

123
Cam Topuklar. (2011). İFW 2011: Simay Bülbül 'Zemanın Seslenişi'.

http://camtopuklar.blogspot.com/2011/02/istanbul-fashion-week-2011-simay-bulbul.html
Görsel 5.17. Moda Tasarımında Dikiş Teknikleri ve Doku
Style. (2005). Comme de Garcons 2000-2001. http://www.style.com/ fashionshows/collections
Fashionista. (2020). Fashion is Still Obsessed with Quilting, According to The Fall 2020 Runways.
https://fashionista.com/2020/ 02/fall-2020-trend-quilting adresinden 25.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Görsel 5.18. Moda Tasarımında Doku Elde Etmede Kullanılan Farklı Süsleme Teknikleri
Spark Fun. (2016). T³: Fabric Origami and E-Textiles. https://www.sparkfun.com/news/2093
Professor Pincushion. (2020). Honeycomb Smocking.
https://www.professorpincushion.com/professorpincushion/honeycomb-smocking/
Where to Get It. (2020). http://wheretoget.it/look/129603 adresinden 13.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Görsel 5.19. Moda tasarımında doku ve teknoloji kullanım örnekleri
Vogue. (2009). Alexander McQueen Spring 2010 Ready to Wear. https://www.vogue.com /fashion-
shows/spring-2010-ready-to-wear/alexander-mcqueen adresinden 15.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Design Milk. (2018). A Design March Recap + Five Icelandic Designers on Our Radar. https://design-
milk.com/designmarch-recap-five-icelandic-designers-radar/ adresinden 15.10.2020
Fashion Magazine. (2020). Two of Something 4.2 | Paper Sculptures (MATT SHLIAN + SANDRA
BACKLUND) https://en.paperblog.com/two-of-something-42-paper-sculptures-matt-shlian-
sandra-backlund-425864/ adresinden 18.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.20. Moda Tasarımında Renk Kullanım Örnekleri
Fashion Week Online. (2016). Manish Arora Paris Fashion Week Fall 2017.
https://fashionweekonline.com/manish-arora-paris-fashion-week-fall-2017 adresinden
The Beat Clothing. (2012). Versus Spring-Summer 2011 Colour Blocking.
https://thebeatclothing.files. wordpress.com/2012/04/versus-spring-summer-2011-5-
colour-blocking-530x479.jpg adresinden 14.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.21. Moda Tasarımında Boşluk-Doluluk Kullanım Örnekleri
Purushu. (2010). Viktor & Rolf Spring/Summer 2010. https://purushu.com/ 2010/08/elements-of-
design-in-fashion.html adresinden 12.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
The Present Tense. (2019). Pierre Cardin: Future Fashion.
https://www.thefutureperfect.com/present_tense/articles/pierre-cardin adresinden
Milena Olesinska. (2020). Art & Fashion. https://milenaolesinska. blogspot.com/p/avant-garde-
fashion.html adresinden 15.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.22. Moda Tasarımında Oran-Orantı Kullanım Örnekleri
Bellatory. (2020). The Bustle Era Womens Fashions of the 1870s 1880s.
https://bellatory.com/fashion-industry/The-Bustle-Era-Womens-Fashions-of-the-1870s-
1880s adresinden 22.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Llamas Valley (2014). Less: minimalist fashion by Matthieu Belin.
https://www.llamasvalley.com/less-minimalist-fashion-by-matthieu-belin/ adresinden
Telegraph. (2011). In Pictures Viktor And Rolf Spring/Summer 2011.
http://fashion.telegraph.co.uk/galleries/TMG8038884/In-pictures-Viktor-and-Rolf-
springsummer-2011.html adresinden 05.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.23. Moda Tasarımında Hareket Oluşturma Örnekleri
Pinterest. (2020). https://gr.pinterest.com/pin/766737905311900921/ adresinden 05.10.2020
Newsday. (2019). MoMa, Brooklyn Museum more: NYC exhibits to see this fall.
https://www.newsday.com/travel/nyc-museum-exhibits-moma-brooklyn-museum-
1.36455016 adresinden 17.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Livingly. (2018). Iris Van Herpen.
https://www.livingly.com/runway/Couture+Fall+2018/Iris+Van+Herpen/Details/browse?Pag
e=2 adresinden 13.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.24. Moda Tasarımında Tekrar Örnekleri

124
Rosenrot. (2013). Defining Minimalism in Fashion. http://the-rosenrot. com/2013/08/defining-

minimalism-in-fashion.html adresinden 03.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Analyze This. (2011). Genius of a Generation: Alexander McQueen.
http://analyzethisfran.blogspot.com/2011/02/genius-of-generation-alexander-
mcqueen.html adresinden 16.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Spark Fun. (2016). T³: Fabric Origami and E-Textiles. https://www.sparkfun.com/news/2093
Mereton. (2020). The 4 Types of Pattern Repeats. https://mereton. com.au/tutorial/the-4-types-of-
pattern-repeats/ adresinden 15.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
Şekil 5.2. Temel Tasarım Ögeleri Üzerinden Birliğe Ulaşma Yolu
Sarı, S. (2020). Temel Tasarım, Atatürk Üniversitesi AçıkÖğretim Fakültesi Yayınları, Erzurum.
Görsel 5.25. Moda Tasarımında Uygunluk Örnekleri
Tumblr. (2020). https://64.media.tumblr.com/
c731f0c99b2b7dd010e66021a3dfe594/tumblr_nrblobbVPG1qzdzwdo1_500.jpg
Fashion Telegraph. (2011). In pictures: Viktor & Rolf spring/summer 2011.
http://fashion.telegraph.co.uk/galleries/TMG8038884/4/In-pictures-Viktor-and-Rolf-
springsummer-2011.html adresinden 15.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Vogue. (2020). Catwalk CV Gigi Hadid. https://www.vogue.cz/galerie/ fashion/prehlidky/cindy-
kerberova/catwalk-cv-gigi-hadid?page=12 adresinden 22.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Vogue. (2011). Fall 2010 Ready to Wear/Alexander McQueen. https://www.vogue.com/fashion-
shows/fall-2010-ready-to-wear/alexander-mcqueen adresinden 02.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Görsel 5.26. Moda Tasarımında Zıtlık Örnekleri
Vogue. (2011). Spring 2010 Ready To Wear Viktor Rolf.
https://assets.vogue.com/photos/55c651ad08298d8be2261036/master/w_480%2Cc_limit/
00040fullscreen.jpg adresinden 08.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
P outed. (2020). 41 Most Amazing 3D Textiles. https://www.pouted.com/40-most-amazing-3d-
textiles/ adresinden 18.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Business of Fashion (2019). Contrast Creates Dynamism at Givenchy.
https://www.businessoffashion.com/reviews/fashion-week/contrast-creates-dynamism-at-
givenchy adresinden 28.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.27. Moda Tasarımında Denge Kullanım Örnekleri
Vogue. (2019,9. Givenchy Haute Couture SS97. https://www.voguehk.com/en/article/fashion/most-
memorable-couture-gowns-of-all-time/ adresinden 28.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Tweed Rose. (2018). Must Have SS19: Balmain Embroidered Mesh Yoke Dress.
https://www.tweedrose.com/2018/10/must-have-ss19-balmain-embroidered-mesh.html
Vogue. (2016). Schiaparelli Fall 2016 Couture. https://www.vogue.com/ fashion-shows/fall-2016-
couture/schiaparelli/slideshow/collection#39 adresinden 11.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 5.28. Moda Tasarımında Vurgu Kullanım Örnekleri
Another Mag. (2020). When Viktor & Rolf Fashioned a Statement of Intent.
https://www.anothermag.com/fashion-beauty/8904/when-viktor-rolf-fashioned- a-
statement-of-intent adresinden 16.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Tumbler. (2020).
https://64.media.tumblr.com/c6975354cbcbdd4c35639fa06ba382e2/tumblr_p95gd6ooyE1
wpd1pso1_500.jpg adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Vogue. (2020). Spring 2020 Ready-to-Wear Vivetta. https://www.vogue. com/fashion-shows/spring-
2020-ready-to-wear/vivetta/slideshow/collection#9 adresinden 14.11.2020 tarihinde
erişilmiştir.

125
MODA STİLLERİ
• Stil Kavramı
İÇİNDEKİLER
• Moda Stilleri ve Sanat İlişkisi

• Tarihsel Süreçte Stiller MODA TASARIMINA
• Temel Stil Özelllikleri GİRİŞ
Dr. Cantürk ÖZ

HEDEFLER
• Stil kavramını açıklayabilecek,

• Moda stilleri ve sanat kavramları
ilişkisini belirtebilecek,
• Tarihsel süreçte stillerin değişimini
sıralayabilecek,
• Stiller arasındaki temel farkları
ifade edebileceksiniz.
ÜNİTE
6
Moda Stilleri
Giysi Stilleri
Stil Kavramı Moda Stilleri
Kişisel Stiller
Tarihsel Sanat
Moda Stilleri Ve
Modern Sanat
Sanat İlişkisi
Post-Modern Sanat
MODA STİLLERİ
Serbest Stiller
Tarihsel Süreçte
Stiller
Güncel Stiller
Sportif
Geleneksel
Elegant
Feminen
Temel Stil Özellikleri
Maskulen
Çekici
Yaratıcı (Eklektik)
Dramatik
127
Moda Stilleri
GİRİŞ
“Moda gelip geçer sadece stil aynı kalır”. Coco Chanel
“Moda satın alınabilir, stilin ise içinizde olması gerekir”. Edna Woolman
(Thought Catalog, 2015)
Moda; yeni bir ürünün tüketiciye sunumu, toplumun genelinde kabul görüp
tüketimi ve sonunda demode olması ile yerini yeni ürünlere bırakması
döngüsüdür. Yeni ürünlerin toplumlar tarafından beğenilmesi süreci ise trendlerin
ortaya çıkmasını sağlar. Bu ürünlerin kullanımı geçici olmakla birlikte yaşam
sürelerine göre; çok hızlı ve kısa süre etkili olanlar fad ve görece olarak kalıcılık
sağlayanlar trend olarak adlandırılır.
Bir tarz ve üslup özelliğinin anlatımı olan stil, moda tasarımında etkili şekilde
kullanılmaktadır. Modanın aksine stil; geçici ürün kullanım süreçleri ve özelliklerini
değil, ürün ve giyinme biçimlerinin karakteristik özelliklerini tanımlar.
Giysi stilleri, giysi ürünlerinin özelliklerini tanımlarken; moda stilleri bu
parçaların birleştirilme özelliklerinin karakteristiğidir. Kullanılan stiller tarih
boyunca farklı etkiler ile değişmiş ve evirilmiştir.
Günün moda özelliklerinin anlaşılabilmesi, gerçekleşecek yeniliklerin tahmin
edilmesi ve ilgi uyandıracak tasarımların oluşturulması için stillerin bilinmesi
önemlidir.
Bu ünitenin ilk kısmında öncelikle, stil kavramı ve farklı kullanım şekilleri
anlatılmaktadır. Sonrasında stillerin ortaya çıkmasında etkili olan sanat ve sanat
akımları, tarihsel süreç ve giyinme biçimlerine etkileri incelenmiştir.
Ünitenin ikinci bölümü olan moda stillerinde, tarihsel süreçteki gelişimlerine
göre modada gözlenen stil değişimleri aktarılmıştır. Her stil; özellik ve detaylarıyla
açıklanmış, örnek görsellerle zenginleştirilmiştir. Stilin ünlü moda tasarımcılarına
değinilerek, stiller hakkında daha kapsamlı araştırma yapılabilmesi hedeflenmiştir.
Son kısım olan temel stillerde; moda stillerini oluşturan temel özellikler
belirlenerek aktarılmıştır.
Ünite sonunda edindiğiniz bilgiler doğrultusunda hem kendi stilinizi hem de
çalışmak istediğiniz hedef grupların stillerini tanımlayabilmeniz amaçlanmıştır.
STİL
Stil farklı anlamları karşılayacak bir kelime olarak kullanılagelmiştir. Temel
anlamıyla stil, “Üslup, biçem” olarak tanımlanır (TDK, 2020). Bir alana ait; anlatı
oluşturma yöntemi ve şeklini temsil edebileceği gibi alanın temel özelliklerinden
Moda ürünlerin
ayrışan kişisel tarzları da kapsar.
popülerliği ile ilgiliyken;
stil, bu ürün ve kullanım Moda tasarımı alanında stil, temel olarak üç farklı çeşidiyle incelenebilir.
şekillerinin Bunlar;
karakteristiğidir.
• Giysi Stilleri,
• Moda Stilleri,
128
Moda Stilleri
• Kişisel Stillerdir.
Giysi stilleri: Giyim eşyasının tasarımda kullanılan orantı, siluet, renk ve
kumaş özelliklerinin bir bütünü olarak ortaya çıkan giysinin temel karakteristiğidir.
Stil, giysinin kullanıldığı yeri (günlük, spor, kokteyl vb.) ve özellikleri de

kapsamaktadır. Ürün bazlı bu tanımda stil giysi ürünleri ile adlandırılır.
Moda Stilleri: Tek bir giysi ürününden ziyade, farklı giysilerin birleşiminden
doğan bir giyinme/kombin özelliğinin üslubudur. Belirli bir hayat görüşü ve duruşu
giysiler aracılığıyla anlatılır.
Stil, giyilenlerle her seferinde kendimizden bir parçanın ön plana çıkarılması
(Garcia, 2010); değerler, amaçlar ve kişilik özelliklerinin gösterilmesi için giysinin
araç olarak kullanılmasıdır (Flaherty, 2012).
Moda stilleri; birçok farklı özelliği yansıtmakta ve bu şekilde
adlandırılmaktadır (Çeğindir, 2020).
Bunlar;
• Dönem özellikleri: Tarihsel süreçte yer alan, belirli bir zaman aralığının
kendine özel giyim şekilleridir.
• Milli kültürler: Milletlerin geleneklerinden gelen karakteristik giyim
kültürünü ve öne çıkaran detayları tanımlar.
Moda stilleri, • Alt kültürler: Belirli bir yaşam görüşü veya ilgi alanı sonucunda oluşmuş,
toplumların giyimlerini genel kitleden ayrışan küçük grupların; giyinme özelliklerini belirtirler.
etkileyen, yeni ve farklı • Sanat akımları: Sanatta özellikle de görsel sanatlarda gözlenen, fikir ve
giysi bütünleme yeniliklerin giyim biçimlerine etkisini ifade ederler.
ifadeleri/biçimleridir.
• Cinsiyet ifadeleri: Tarihi süreçte toplumsal olarak belirlenmiş cinsiyet
normlarının giyim özelliklerini belirttiği gibi bu giyim kodlarına
başkaldırıları da betimler.
• Belirli bir kesim, kumaş özelliği: Genel kitleye yayılmış belirgin bir giyim
kesimi, kumaş veya süsleme özelliğini tanımlar.
129
Moda Stilleri
• Gotik stil dönem özellikleri,
Örnek
• İtalyan stili milli kültüre,
• Hippi stili alt kültüre,
İnsanda özenme,
• Fütürizm stili sanat akımlarına,
özleşme güdüleri, tıpkı
sevme veya beğenilme • Androjen stil cinsiyet ifadesine,
gibi oldukça temeldir ve • Oversize stil belirli kesim,kumaş özellerinin stillere etkisine
örnektir.
tanınmış kişilerin
stillerinin yayılmasında Kişisel Stiller: Ünlü moda tasarımcısı, sanatçı gibi yaratıcı kişilerin yaşam
önemli rol oynar. süreçlerinde geliştirdikleri giysi tasarlama tarzları veya siyasi, sanatsal popüler
figürlerin giyim özellikleridir.
Toplumlar, örnek aldıkları bu kişilerin giyim özelliklerinden etkilenmiş ve
taklit etmişlerdir. Önceleri siyasi ve dinî liderler olan bu kişiler zamanla değişmiş,
oyuncu ve müzisyenlere evirilmiştir. Bu etkilenme, günümüzün gelişen sosyal
medyası ile artık youtuber ve influencer gibi fenomenleri de kapsayacak şekilde
gelişmiştir (Görsel 6.1).
Günlük hayatta; kişinin kendi giyiminde uyguladığı farklılıklar ve beğenilerini
yansıtmak için kullandığı kombin özellikleri de kişisel stilin alt başlığında
incelenmektedir. Stil danışmanları (stylist) tarafından, giysinin öznel yansıtılış
anlam ve ifadeleri araştırılmakta; kişilerin vücut, ten rengi, yaşam stillerine göre
giysi gardıropları oluşturulmaktadır (Okan, 2015; Flaherty, 2012; Rae, 2008).
•Christian Dior'un New Look'u, Alexander McQueen'in Avangart

Örnek
yaklaşımı, Valentino'nun kırmızı kullanımı ve Chanel'in sade,

fonksiyonel stili tasarımcı stillerine örnek gösterilebilir (Görsel 6.1).
•Audrey Hepburn, Elvis Presley ve Lady Diana geçmiş dönemde stilleri
etkilemiş kişilere örnek teşkil ederken; günümüzde bu rol Madonna,
Lady Gaga, Beyonce ve Katy Perry gibi popüler müzisyenler tarafından
paylaşılmaktadır.
Görsel 6.1. Moda Tasarımcıları ve Stil Örnekleri
130
Moda Stilleri
Görüldüğü üzere stil moda dünyası için oldukça önemli ve kapsamlı bir
kavramdır. Tüm kullanım alanları ışığında: “Stil; sosyal ve siyasal değişimler,
popüler insanların giyimleri, büyük sanatsal ve kültürel etkinliklerden esinlenerek
oluşturulan veya belirli bir kesime mal edilen, giyimdeki belirgin farklılıkları
tanımlayan ve kişinin kendini ifade ediş biçiminde gösterdiği yenilikçi tarz,
üsluptur.” şeklinde tanımlanabilir.
MODA STİLLERİ VE SANAT İLİŞKİSİ

Moda stilleri, tarih boyunca birçok gelişmeden etkilenmiştir. Ancak sanat ve
stil ilişkisi ayrıca incelenmesi gereken ve kapsamlı bir birlikteliğe sahip iki farklı
kavramdır.
Sanat; insanın çevresine anlam kazandırma, kendi iç benliğini sorgulayarak
ifade etme biçimi olarak tarihin başından beri var olagelmiştir. Hayal gücü, insan
yaratıcılığının ve farklı bakış açılarının bir ürünü olan sanat, ne kadar farklı
materyal ve teknik kullansa da temelinde aynı kalmış ve güzeli aramıştır.
Moda stilleri de insanın farklı düşünüş ve kimliğinin, giysi ürünleri
kullanılarak günlük hayata yansıtılmasıdır. Moda stili, sanat ve sanat akımlarından
sürekli olarak beslenmiştir. Bu sebeple, sanat ve giysi etkileşiminin anlaşılması için
moda stilleri, sanatın tarihsel gelişimi süreci içerisinde açıklanmıştır.
Tarihsel Sanat ve Giyim Stili

İnsanoğlu, tarih sahnesine çıkışından bu yana yaşamını sürdürmek ve varlığını
korumak amacıyla birtakım nesneleri tasarlamış, hatta zamanla tasarladığı bu
nesneleri estetik faktörlerle beraber sanatsal değeri yüksek, kültürel varlıklara
dönüştürebilmiştir. İnsanlığın gelişimine şahitlik eden bu sanat değeri yüksek
kültürel varlıklar, ait olduğu dönemi tüm çıplaklığıyla gösteren önemli belgelerdir.
Bu belgeler üzerinden insanlık tarihinin geçirdiği evreleri anlamak ve
değerlendirmek hem bilimle hem de sanatla uğraşan birçok araştırmacının ilgi
alanlarından olmuştur (Sari, 2017).
İlk dönem
Helenistik Dönem, Antik Yunan ve Roma kültürlerini temsil eder. İki kültür
de insanlaştırılmış tanrıları ve doğayı ön plana çıkaran çok tanrılı bir dine sahiptir.
Kültürlerinde, insan fiziği, güzelliği ve doğa önemli düzeyde yer edinir. Heykeller,
duvar ve eşya boyamalarında mitolojik hikâyeler insan formu üzerinden anlatılır.
Bu etkiler; o dönem giyiminde de drape ve kumaş kıvrımlarının, omuzda bağlama
ve dolamaların bulunduğu; vücudu sakınmayan özellikler ile öne çıkar. Boyar
maddelere erişim sıkıntıları sebebiyle, giysilerde beyaz renk ağırlıklı olarak
kullanılmıştır. Roma döneminde imparatorluk olma sonucunda hem sanat hem
giyim, sistemleştirilmiş ve statü göstergesi belirten bir hâl almıştır. Süslemelerde
inanılan tanrıların, doğadan seçilmiş bitkilerin ve hayvanların desenleri, renkli
harçlar ve altın/gümüş aksesuarlarda kullanılmıştır (Görsel 6.2).
131
Moda Stilleri
Bizans Dönemi, Antik Yunan ve Roma kültürlerinin devamı olmakla birlikte

tek tanrılı dinlere geçişin gözlendiği dönemdir. Din değişimi, ruhban sınıflarının
ortaya çıkmasını ve buna bağlı olarak giysilerde vücudun gizlenmeye
başlanmasının görüldüğü süreçtir. Sanat; özellikle mozaik tekniklerini kullanılarak
kilise duvarlarına taşınmış, heykeller ikonalara dönüşmüş ve dinî hikâyeleri
İnsan hayatının önemli
betimlemeye başlamıştır. Stilize yapılan bu çalışmalarda; vücut kare-dikdörtgen
olgularından olan din
biçimler almış, renk kullanıma koyulmuştur. Dönem sanatında gözlenen bu
hem sanat hem de giysi
stillerini yüzyıllardır değişimler, giysilere de yansımış dikdörtgen elbiseler, koyu renkli kumaşlarla
etkilemektedir. hazırlanmıştır. Giyim altın, gümüş ve değerli ya da yarı değerli taşlar ile
süslenmiştir (Görsel 6.2).
Orta Çağ
Gotik Dönem de benzer şekilde din etkilerinin yoğun olduğu bir dönemdir.
Kilise yapımı ve duvar resimlerinde inceltme uzatma etkileri gözlenmiştir. Bu
etkiler giyside uzun ve sivri hatlara sahip giysi model ve özellikleri (kup, pens, uzun
kollar) olarak kullanılmıştır. Renkler oldukça koyu tonlarda tercih edilmiş, kadife
kumaş gibi dokulu yüzeyler nakışlar ile süslenmiştir. Dinî baskı etkisiyle vücutlar
saklanılmaya devam etmekle birlikte; vücut formları değişik tarlatanların
kullanılmasıyla sivrilmiş, bu etki başlık ve ayakkabılara da yansıtılmıştır.
Görsel 6.2. Helenistik, Bizans, Gotik ve Rönesans Stili Örnekleri
Rönesans insan zihninin ortaya çıkardığı bilimsel, sosyal ve sanatsal

gelişmelerin etkili olduğu bir dönemdir. Dini etkiler azalmaya başlamış; insan ve
keşifleri ön plana çıkmıştır. Bu etki sanat çalışmalarında; abartılı konuların
işlenmesi, vücut hat ve kavislerine dikkat çekilmesi, perspektifin bulunmasıyla yeni
açı sistemlerini gelişmesi ve farklı boyama uygulamalarının kullanımıyla kendini
göstermiştir. Dönem giysilerinde de bu etkiler kullanılmıştır. Kollar, kalça ve
bacaklarda kabartma etkileri hem model özellikleri hem de tarlatan gibi destek
Günümüz tasarımcıları
malzemeleriyle sağlanmıştır. Bel korselerle olabildiğine inceltilmiş ve üst vücut
sanatın büyülü
etkisinden çıkamayarak, farklı açılara bölünmüştür. Renkler kendini gotik dönemin karanlık tonları yerine
koleksiyonlarında eski daha pastel ve canlı doğal renklere bırakmıştır. Farklı kumaş desenlerinin
sanat akım ve stillerini giysilerde bir arada kullanılması gözlenmiştir. Süsleme ve işçilik detayları gelişerek
kullanmaktadır. giysilerdeki kullanımı arttırılmıştır (Görsel 6.2).
132
Moda Stilleri
Barok Dönem; coğrafi keşiflerin ve bu sebeple İspanya etkisinin yoğun

yaşandığı bir dönemdir. Sanatta; ışık gölge en yüksek kontrastla etkin kullanılmış,
ince işleme ve süslemelerle detaylandırılarak, kalabalık ve teatral hikayeler
anlatılmıştır. Bu özellikler giysilerde; yatık abartılı yakalar, büyük ve büzgülü
manşetli kollar, ince dantel kullanımıyla gerçekleştirilen süslemeler ile kendini
göstermektedir. Kontrast ışık-gölge kullanımı giyside, renklerinin koyulması ve
beyaz dantellerin yerleşimiyle hayat bulmuştur (Görsel 6.3).
Görsel 6.3. Barok, Rokoko ve Ampir Stil Örnekleri
Yeni Çağ
Rokoko Dönemi, Fransız devrimi öncesinde asillerin şatafatlı ve abartılı
hayatlar sürdüğü dönemdir. Zenginlikle gelen gösteriş tüm eserlerde
gözlenmektedir. Tablolarda çok renklilik pastel tonlarla sağlanmış hem konu hem
de insan formunda abartı ön plana çıkmıştır. Bu etkiler giysilerde; tüm tasarım
ögelerinin (form, model özelliği, detay) abartılması ve zenginlik, gösteriş ifadesi
sağlamak için bol süsleme kullanımıyla kendini göstermiştir. Korse ve yeleklerle üst
beden tamamen bastırılarak bel görünümü inceltilmiş, (pannier ismi verilen farklı
tarlatanlar kullanılarak) etekler yanlara doğru genişletilmiş böylece insan formu
değiştirilmiştir. Dantel ve çiçek desenli giysiler, kurdele ve bağcıklarla süslenmiştir.
Pastel tonlara, sahip doğa baskılı kumaşlar kullanılmıştır. Abartı kendisini makyaj
ve peruklarla güzellik hizmetlerinde de göstermiştir (Görsel 6.3).
Ampir (Empire), Fransız devrimi sonrasında halk bilinci, özgürlük
hareketlerinin ön plana çıktığı ve kral devletlerin yıkıldığı tarihi dönemdir. Din ve
soylu etkilerinden kurtulan sanat, insan hayatı ve zorluklarını konu almaya
başlamıştır (Gerçekçilik/Realizm). Giysiler de bu etkileri yansıtacak şekilde
Gelişen insan hakları ve abartılarından kurtulmuş, işlevsellik kazanmıştır. Neoklasik olarak tanımlanan
özgürlük kavramlarıyla; Helenistik stilin yeniden dirilmesi ile rahat, drapeli ve büzgülü giysiler ön plana
sanat akımları ve giysi çıkmıştır. Dönemin en önemli özelliği olarak bel hattı göğüs altına yükselmiş ve
kültürü değişmiş, insan vücut hatları gizlenmiştir. Sade renkler tercih edilmiş ve giysiler “manşon” adı
hayatına önem artmış verilen kürk el atkıları ile süslenmiştir. Erkek giyiminde sadeleşme, gömlek-yelek-
ve fonksiyonellik ön
ceket kullanımı şeklinde gözlenmiş ve günümüzdeki tarzına yaklaşmıştır (Görsel
plana çıkmıştır.
6.3).
133
Moda Stilleri
Modern Sanat Akımları ve Moda Stilleri

Sanatsal-Estetik Elbiseler önerisini geliştiren İngiltere, kadın giyim stilinde ilk
sanat hareketinin merkezi olmuştur (Fiona ve Arthur, 1980:25; Sari, 20218: 190).
19. yy. endüstriyel gelişmeleri ve fotoğraf makinesinin icadı, önceleri
görüleni yansıtmaya çabalayan sanat dünyasını sarstıysa da sonrasında birçok
sanat akımının çıkışına sebebiyet vermiştir. Betimleme kısıtlamasından kurtulan
sanat, özgürleşmiş ve yeni arayışlara başlamıştır.
Manzaraları duygu katarak resmeden, fırça darbeleri etkisiyle lekesel
görünüme sahip, yumuşak renk ve ışık kullanımı ile ayrışan Empresyonizm’in
(İzlenimcilik), en ünlü ressamı Claude Monet’dir. Empresyonizm giysi
tasarımlarında; fırça darbelerini anımsatan drape ve çok katlı modeller, açık ve
pastel renklerin kullanımı, küçük ve çok desenli kumaşlarla yansıtılmaktadır. Bu
etkiler hem var olduğu Victoria döneminde hem de günümüzde kendini
göstermeye devam etmektedir (Görsel 6.4.).
Ekspresyonizm (Dışavurumculuk) ise duygu aktarımını hedef alan,
çalışmalarında insan ifadelerinin büyütüldüğü, fırça etkilerinin hissedildiği, etkili
renklerin (siyah, kırmızı, sarı) kullanıldığı ve Edmund Munch’ın önderlerinden
olduğu bir sanat akımıdır. 2. Dünya savaşı sonrasında Soyut Dışavurumculuğa
(Abstract Expresionism) everilerek, duygu anlatımda, benzer canlı renklerin
kullanımı bu sefer soyut biçimlerle gerçekleştirmiştir. Bu dönemin en çok bilinen
sanatçıları; Wassily Kandinsky ve Jackson Pollock’tur. Dışa vurumculuk akımı
giyime, çarpıcı renkler ve farklı çizgisel/biçimsel ögelerin kullanımı ile
yansıtılmaktadır (Görsel 6.4).
Görsel 6. 4. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Empresyonizm ve Ekspresyonizm/Soyut

Ekspresyonizm)
Kübizm; geometrik biçimleri kullanarak anlatı yaratma, duygu uyandırmayı
amaçlayan ve öncülüğünü Pablo Picasso’nun yaptığı bir sanat akımıdır. Stil;
tasarımlarda katlama, biye ve kesik kullanımıyla, keskin ve net biçimlerin
oluşturulması şeklinde giysiye yansıtılmıştır (Görsel 6.5).
134
Moda Stilleri
Sanatta gözlenen
yenilikler sonucunda;
görülen değil,
yansıtılma biçimleri ve
bilinmeyen
araştırılmaya
Görsel 6.5. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Kübizm)
başlanmıştır.
Sürrealizm (Gerçeküstücülük); bu sanat akımı, zihnin bilinmeyen yönü olan
bilinçaltı ve rüyalarla ilgilenmiş; ilginç dünyaları düşledikleri çalışmalarında, nesne
ve ögelerin formlarını çarpıtmış, farklı renk kombinasyonları kullanmıştır. Salvador
Dali akımın ünlü ressamlarındandır ve ünlü moda tasarımcı Elsa Schiaparelli ile
ortak çalışmalarda bulunmuştur. Sürrealizm bilinçaltıyla ilgilendiği gibi deniz altıyla
da ilgilenmekte, suyun bilinmeyen gizemli dünyası ve canlılarını çalışmalarında
kullanmaktadır. Schiaparelli’nın ikonik ıstakoz elbisesi de bu ilginin bir ürünüdür.
Giysi tasarımlarında baskı ve farklı form kullanımlarıyla ifade edilmiştir (Görsel
6.6).
Görsel 6.6. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Sürrealism)
Post-Modernizm ve Moda Stilleri

Sanat anlayışının hızla değiştiği 90’larda; zihin ile her şeyin anlaşılamayacağı,
dünyanın doğrularının tek, mutlak ve akılcı olamayacağı sonucuna ulaşılmışıdır.
Özellikle 2. Dünya Savaşı ve arkasındaki “sistematik akılcılık/faydacılık”, soğuk
insan zekâsı yerine insancıllığın ön plana çıkmasını sağlamıştır. Rasyonalizm
(Akılcılık) reddedilmiş, kavramların yeniden yapılandırılması gerekliliği, kuralların
Geleneksel kuralların yıkılması (sanat ve her şeyde), önemli olanın duygular ve aktarım şekilleri olduğu
yıkılmasıyla birlikte
düşüncesi ortaya çıkmıştır.
sanatta; farklı desenler,
sembol ve objeler; Post-Modernizm diye adlandırılan bu yeni dönemde, geleneksel sanatta
dikkat çekmek, tuhaf ve kabul görmeyecek nesneler ve anlatım şekilleri kullanılmıştır. Sanatın güzel olma
eğlenceli görünümler veya emek isteme özellikleri; yerini ilgi çekme, düşünmeye yöneltme gibi daha
ortaya çıkarmak için
kişisel alanlara kaymıştır. Dönem Dadaizm, Pop Art, Fütürizm, Kavramsal Sanat,
kullanılmıştır.
Performans vb. birçok farklı sanat akımının ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
135
Moda Stilleri
Görsel yanılmalar oluşturmak için geometrik formların aralık ve şekilleriyle

oynayan Op Art sanat akımı, çıktığı 1960’lardan başlayarak giysi tasarımında
önemli bir yer etmiştir. Genellikle beyaz ve siyah renklerin kullanıldığı çalışmalarda
göz geometrik şekillerin etkisine girmiştir. Op art stili özellikle kumaş
tasarımlarında kendini gösterse de kup ve pens gibi model özellikleri ve farklı
renklerle göz oyunları yaratarak, vücudun istenmeyen hatlarının saklanması giysi
tasarımının başlıca işlevlerinden olmuştur (Görsel 6.7).
Pop Art; popüler kültür eşya ve ünlülerini renkli bir şekilde yansıtan post-
modern bir sanat akımıdır. Coca Cola görselleri, paralar, ünlü yüzler ve gazete
kupürleri sanat görsellerine dönüşmüştür. Sanat akımının en bilinen sanatçısı Andy
Warhol’dur.
Giysi formları geleneksel veya kültürel olmaktan ziyade çağın getirisini ve
popülerliğini taşımıştır. Oldukça parlak renkleri, marka sembolleri, çizgi karakter
ve ünlü yüzü çizimleri, alaycı ve eğlenceli bir şekilde giysi ürünlerinde kullanmıştır.
Dikkat çekmek, rahatsız etmek ve alaycı görünmekten çekinilmemiştir. Oldukça
eklektik bir yapısı vardır. Jeremy Scott stilin önemli moda tasarımcılarındandır
(Görsel 6.7).
Görsel 6.7. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Op Art ve Pop Art)
Fütürizm; gelişen teknolojiler sonucunda, insan zihni ve yapabileceklerinin

düşlendiği sanat akımıdır. Ay’a ayak basılmasıyla geniş kitlelere yayılmıştır. Resim
Teknoloji ve çağın ruhu alanında; hareket ve mekaniği birleştirmek için iç içe geçmiş anlatılar ve mekanik
kendisini giysi
hatları yansıtan çizgiler kullanılmıştır. Giysi tasarımında özellikle formların
tasarımlarında da
göstermiş, yeni stillerin gelenekselden uzaklaştığı, bilim kurgu teması ile farklılaştığı gözlemlenmiştir.
ortaya çıkmasını Tasarımcılar, farklı materyal ve teknolojileri giyimde kullanmaktan çekinmez.
sağlamıştır. Geometrik formlar; parlak, metalik gri/altın tonlara sahip materyaller bolca
giyimde yer bulur. Oldukça yenilikçi ve keskin hatlar sunarak gelecek umudunu
yaşatmayı hedefler (Görsel 6.8).
Minimalizm; 2. Dünya Savaşı sonrası Amerika’da ön plana çıkmaya başlayan;
Alman ve İsveç ekollerinin sadelik ve faydacılığı ön plana çıkarttığı sanat/tasarım
akımıdır. “Az çoktur” mottosu/sloganı ile tanınmaktadır. Özellikle mimaride
136
Moda Stilleri
gözlenen akımda, kullanılan her öge ve ifadenin bir sebebi vardır. Fazlalıkları ve
süslemeleri, duygusal veya estetik kaygıları önemli kabul etmez.
Stili yansıtan giysiler; kullanım gereklikleri ön planda tutularak, oldukça sade
model özellikleri ile tasarlanır. Bir veya iki renk kullanılır ve gereksiz olarak görülen
süsleme ve abartılara yer verilmez. Vücut hatları kullanıcıya hareket rahatlığı
sağlamak için genellikle gizlenir. Fonksiyonelliğin ön planda tutulduğu, birbirleri ile
kombinlenebilen; spor ve klasik görünümü birleştiren giysi ürünleri tercih edilir.
Temel olmasına rağmen birkaç sayıda ancak kaliteli parçanın birlikte
kullanımından oluşur. Dikiş ve konstrüksiyon kalitesine en yüksek düzeyde önem
gösterilir. Amerika’da 1990’larda Calvin Klein ve Jil Sander gibi tasarımcılarla ön
plana çıkmış, Antrewerp 6’lısı gibi İşveçli tasarım grupları ile devam ettirilmiştir
(Görsel 6.8).
Görsel 6.8. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Fütürizm ve Minimalizm)
Dekonstrüktivizm (Yapısöküm) aslen edebi bir sanat olarak ortaya çıkarak,

diğer sanat dallarını da etkilemiş bir sanat akımıdır. Nesneler ve anlamlar
parçalarına bölünerek irdelenir ve bu parçalar yeni anlamlar üretmek için farklı
Post-Modern düşünce biçimlerde birleştirilir.
ve sanat akımları; her Giysi tasarımında, özellikle Japon tasarımcılar olan Issey Miyake, Rei
şeyin sorgulanma ve
Kawakubo, Yohji Yamamoto vb. tarafından özümsenerek kullanılmıştır. Giysi
kullanım nedenlerinin
incelenmesini sağlamış ürünlerinde; parçalar yer değiştirilip, büyütülüp, küçültülüp, ters çevrilerek
ve farklı görüşlerle anlamları irdelenir ve yeni farklı formlar oluşturulur. Varoluşu sorgulamak ve
giyimde karşılık kuralları yıkmaktan kaçınmaz. Giysilerde; farklılaştırılmış form ve biçim
bulmuştur. kullanımları, tamamlanmamış ve hırpani görünümler ile ön plana çıkar. Aynı
zamanda dramatiktir ve oluşturduğu vurguyla düşündürmeyi amaçlar (Görsel 6.9).
Görsel 6.9. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Dekonstrüktivizm)
137
Moda Stilleri
Avangart; düşünme ve uygulama yöntemleri açısından gelenekselin karşıtı,

var olanı bölen ya da tümden reddeden, zamanın ötesinde, yeni stiller yaratan ve
dikkat çeken sanat hareketleridir. Fütürizm insanlığın gelecek hayali ve
yapabileceklerinin bilim kurgusal bir dışavurumuyken; Avangart günün kalıplarını
tamamen reddeden ve farklı dünyaları düşleyen, yeni form ve güzellik arayışları
Abartı, akılcılığın terk
edilişi ve duygusallığın arayan daha fantastik bir akımdır. Giyime yansımasında; bir dışa vurum aracı
ön plana çıkması ile olarak sanatsal ifadeyi kullanır ve fonksiyonellikten uzaklaşılır. Vücut formları
hem sanatta hem de başkalaştırılır, abartılı makyaj, saç ve süslemeler ile kullanılır. Bu akımı giyime
moda stillerinde uygulayan Alexander McQueen (giysilerin hiç değişmeyen temel kuralı ise sanat
gözlenmiştir. temelli uygulamalar ve tasarım unsurlarında görülen alışılmadık, sıra dışı
formlardır (Sari, 2020: 1588), Viktor&Wolf, Gareth Pugh ve Iris van Herpen gibi
birçok öncü moda tasarımcısı bulunmaktadır (Görsel 6.10).
Görsel 6.10. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Avangart)

Maksimalizm; Minimalist akımının sade ve fonksiyonelliğe dayalı estetiğinin
karşıtı olarak ortaya çıkmış sanat akımıdır. Akımın mottosu: “Çok çoktur” olarak
bilinir. Akılcı ve sade bir tutumdansa duygusal ve abartılı bir ifadeyi savunur.
Giysi stillerinde her bir parça ayrı detaylarla farklılaştırılarak sadeliğin önüne
geçilir. Aşırılık olarak adlandırılabilen akımda; model özellikleri tıpkı Rönesans’taki
gibi abartılı ve kabartı etkileri oluşturularak kullanılabilir. Farklı desen, kumaş ve
renkler birbirleri ile eklektik olarak buluşturulur.
Aksesuar kullanımlarında da detay ve süslemeler ön plandadır. Art Nouveau
sanat akımınının; yumuşak hatları, bezeme ve motiflerle süsleme oluşturma
teknikleri, giyimde yer bulur (Görsel 6.11).
Görsel 6.11. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Maksimalizm)
138
Moda Stilleri
TARİHSEL SÜREÇTE MODA STİLLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Moda stilleri tarihsel süreçte, sanat ve akımları harici birçok farklı alandan
da etkilenmiştir. Bu alanların bazıları kısaca şu şekilde açıklanabilir:
• İnsan haklarının ortaya çıkışı, cinsel devrim, kadının iş yaşamına katılması,

sağlıklı yaşam, çevreye verilen önemin artması ve beden imajı
farkındalığının gelişmesi gibi sosyal kültürel değişimler; yeni hayat şartları
ve kaygıları ile stillerin gelişmesini desteklemiştir.
Günün yaşam koşulları;
kendini giysi ürünlerine • Özellikle sanayi devrimi, endüstriyelleşme, bilgisayarın gelişmesi,
yansıtmış ve dönem internetin icadı ve hayatlarımıza giren sosyal mecralar gibi teknolojik
ruhunu sunmuştur.
gelişmeler; giysi stillerinin hızlı yayılmasına, üretilmesine ve farklı alt
kültürlerin oluşmasına öncülük etmiştir.
• Çıkan savaşlar, ülke ilişkileri, ekonomik gelişmeler ve politik görüşler gibi

siyasi etkiler; hem giysi stillerini yer yer baskılamış hem de
özgürleşmelerini sağlamıştır.
Kişiler bu gelişmeler sonunda; var olan baskı ve kısıtlamalardan kurtularak,
kendilerini daha rahat ve özgür bir biçimde ifade etmeye başlamışlardır. Stillerde
gözlenen değişimler tarihsel süreç bağlamında Şekil 6.1’ de sunulmuştur (Ocak,
2016; Güler, 2013; Garcia, 2008).
TARİHSEL SÜREÇTE MODA STİLLERİ
Serbest Stiller Güncel Stiller
Üniformal Preppy Retro Vintage
Teddy Boy Greaser Holografik Monokrom
Beatnik Hippi Androjen Oversize
Bohem Tribal
Etnik Western
Punk Grunge
Rock Punk Rock
Hip-Hop
Şekil 6.1. Tarihsel Süreçte Stiller
Serbest Stiller
1900’lerde gelişen sektör ve iletişim araçlarının etkisiyle stiller oldukça hızlı
şekilde değişmiştir. Savaşlar, insan haklarının gelişmesi, gençlik hareketleri ve
139
Moda Stilleri
sanatta gözlenen akımlar giyimde karşılık bulmuştur. Modanın; hedef kitle ve

cazibe kaynağının gençler olması bu dönemde gerçekleşmiştir.
Gelişen iletişim araçları

ve endüstriyelleşme ile
günümüz anlamında
moda kavramı;
1900’lerde ortaya
çıkmış ve gençleri hedef
kitle olarak
belirlemiştir.
Görsel 6.12. Üniformal, Preppy ve Teddy Boy Stil Örnekleri
Üniformal
Özellikle askerî giyim tarzından etkilenen, üniformaların genel ciddi ve
maskulen yapısını taşıyan giysi stilidir. Omuzlar genişletilmiş, giysi genel bir
dikdörtgen form kazanmış ve yer yer apoletler ile süslenmiştir. Model özelliği
olarak göğüs ve sırtta körüklü pililer kullanıldığı gibi büyük aplike cepler de
kullanılmaktadır. Hâkim yakalar ve manşetler sıklıkla kullanılan model
özellikleridir. Ciddi ve güçlü bir görünüm yansıtmayı hedefleyen, sade ve
fonksiyonel bir yapısı vardır. Canlı renklerden kaçınılır ve genellikle donuk hâkî
renkler tercih edilir. Zımbalar, büyük metal düğmeler ve biyeler ile giysi süslenilir.
Dikey hat etkileri bolca kullanılır (Görsel 6.12).
Preppy
Elit ailelerin; terbiyeli, saygılı, sosyal, sporla ilgilenen, kolejli çocuklarının
giyim stilidir. Gömlek ve kumaş pantolonlar üzerine omuza atılan üniversite
hırkalarının kullanılması; okul eteklerinin, bolero veya hırkalarla kombini stilin
temel örneklerini oluşturur. Küçük yaka modelleri (bebe yaka, polo yaka) tercih
edilir. Toprak tonları ve açık pastel renkler sıklıkla kullanılır. Ciddiyet, sadelik ve
elegant bir görünüm yansıtmayı hedefler. Süslemelerde büyük kurdeleler, okul
arma ve amblemleri gözlemlenir (Görsel 6.12).
Teddy Boy
1950’ler İngiltere’sinde ortaya çıkmış, çoğunlukla işçi sınıfından gelen,
sinemayı ve Rock & Roll'u seven gençlerin giyim tarzıdır. Günün iyi çocuk
görünümünü kendilerine, müzik tarzlarını da yansıtacak şekilde uyarlamışlardır.
Koyu renkli uzun ceketler; genellikle kadife ve daha koyu renkli yaka ve
kenar temizlemeleri ile süslenir. Beyaz gömlekler; ince, koyu kravatlar veya
papyonlar ile tamamlanmaktadır. Yüksek belli, vücuda oturan ve genellikle
çorapların görünmesini sağlayan pantolonlar veya bahçıvan tulumlar kullanılır.
Ekose deseni, canlı ve pastel renklerin kullanımı gözlenmektedir (Görsel 6.12).
140
Moda Stilleri
Gençlerin; her dönem

ebeveynlerine karşı
gelme ve geçmiş
dönemi yıkma isteği
kendini yeni stiller
olarak kendisini
göstermiştir.
Görsel 6.13. Greaser, Beatnik, Hippi ve Bohem Stil Örnekleri
Greaser
1950-1960’lı yıllarda çalışan, orta veya düşük gelir düzeyine sahip Amerikan
gençlerinin alt kültürünü yansıtan giyim tarzıdır. Özellikle James Dean ve Rock
müzik etkileri gözlemlenir. Uzun arkaya yatırılmış saçlar, siyah deri ceket, beyaz
veya siyah üst giyim (gömlek veya t-shirt); denim pantolon veya taytların kombini
ile stil özellikleri belirginleşir. Motorcu ve Rock kültürlerinin bir karması olduğu
düşünülebilir. Süslemeler deri ceket üzeri zımbalarla kısıtlanmıştır. Oldukça sportif
ve maskulen bir görünüm hedeflenir (Görsel 6.13).
Beatnik
1940’larda başlayıp 50 ve 60’lara kadar devam eden “Beat” kültürünün
yaşam tarzını yansıtan giyim stilidir. Sanatsal bir bakış açısı, bazen de sahte
entelektüel bir tavır taşır. Geleneksel kurallarının gereksizliği belirtilirken;
hayattaki yer ve amaçlar bıkkın bir bakış açısıyla sorgulanır. Farklı sanat akımları
uzun uzadıya irdelenir. Genellikle, siyah ve beyaz harici renk barındırmaz. Enine
çizgili desenler, boğazlı kazak ve tişörtlerde kullanır. Kısa paçalı dar pantolon ve
taytlar sıklıkla kombini tamamlar. Fransız bereler ve siyah güneş gözlükleri ile stil
süslenir. Dramatik ve minimalist bir giysi stilidir (Görsel 6.13).
Hippi
1960’larda Amerika’da, Vietnam Savaşı’nın başlaması ile geleneksel norm
ve hayat tarzını reddeden gençlerin kültürüdür. Kapitalist yaşamdan ziyade komün
hayatını seçen, insan haklarını savunan ve savaş karşıtı olan bir alt kültürü
tanımlar. Çiçek çocuklar olarak da adlandırılan bu grup; giyimlerinde ikinci el ve
yeniden kullanımı benimserler. Yama, batik, örgü gibi el becerileri, genellikle canlı
renkler ve pastel tonlar giyimde tercih edilir. Desenli kumaşlar sıklıkla kullanılır.
Giyim oldukça rahat ve yuvarlak hatlara sahiptir. Eklektik ve sportif giyimin
özelliklerini taşır. Model özelliklerinde ispanyol kol ve paçalar, derin açıklıklar
kullanılır. Kombin; yelekler, uzun saç, çiçek motifleri ve renkli gözlüklerle
tamamlanır (Görsel 6.13).
141
Moda Stilleri
Bohem
Özgür, rahat, anı yaşamayı seven ve gezgin ruhlu insanları yansıtan bir
giyim akımdır. Hint kültüründen oldukça etkilenir. Etnik takılar, fırfırlı etekler,
tunikler, sandaletler, uzun bol elbiseler stilin en belirgin parçalarıdır. Sanatsal
görüntü ve rahatlık ön plandadır. Yumuşak hatlara, romantik bir görünüme sahip
olmakla birlikte; renkli olmak veya dikkat çekmekten kaçınılmaz. Stil umursamaz
ve salaş bir görünüm sunar. Bol ve rahat hırkaların, puantiyeli ve desenli
kumaşlarla kullanılmasıyla, oldukça sportif ve eklektik bir hava oluşturulur (Görsel
6.13).
İnsan yaşantılarının
ürünü olan kültür,
birçok stilde etkisini
göstermektedir.
Görsel 6.14. Tribal, Etnik ve Western Stil Örnekleri
Tribal
Afrika kabile kültüründen etkilenen giyim stilidir. Canlı renkler ve geometrik
desenler kültürel formlarla birleştirilir. Modeller oldukça yumuşak hatlara sahip,
bol yapılar ve bağlama etkileri taşır. Kalın altın bilezik, kolye gibi aksesuarlarla
birlikte, desenli başörtülerinin kullanımı dikkat çeker. Oldukça sportif ve romantik
bir görünüme sahiptir. Yansıttığı kültürel ve geleneksel desenlerin kullanmasıyla
kendini diğer stillerden farklılaştırır (Görsel 6.14).
Etnik
Tarih boyunca aktarılmış, giyim kültürü özelliklerinin kullanıldığı giysi stilidir.
Kullanılan giysi modelleri ve aksesuarlar, tercih edilen kültüre göre değişim
göstermektedir. Genellikle bol kesimlerle tanınan, rahatlığın ön planda olduğu
giysi stilidir. Kültürel giysi formları, model ve süsleme özellikleri
modernleştirilerek kullanılır. Türkiye’de geleneksel giysi tasarımları ile Cemil
İpekçi, bu stilin öncü tasarımcılarındandır (Görsel 6.14).
Western
19. yüzyıl Amerika’sında altına hücum dönemindeki kovboy ve silahşorların
giyiminden esinlenilen bir stildir. Deri yelek ve ceketler, beyaz gömlekler ile
kombinlenir. Fırfır, büzgü volan gibi model özellikleri sıklıkla kullanılır. Günümüzde
denim ve ekoseli kumaşlar stilin en çok tercih ettiği diğer kumaşlardır. Süs dikişleri,
142
Moda Stilleri
kapitoneler, renkli mendil/fular ve kovboy şapka/çizmeleri ile giysi süslenir.

Aksesuarlarda metal ve büyük parçalar tercih edilir. Hırpani bir görünüm
sunmaktan çekinilmez (Görsel 6.14).
Post-modernizm ile
başlayan kurallara
başkaldırma, başkaları
tarafından belirlenen
bir “üst” moda yerine
sokak modasına dikkat
çekmiştir.
Görsel 6.15. Punk ve Grunge Stil Örnekleri
Punk
Hippilerin sessiz başkaldırısını çığlık seviyesine ulaştıran; toplumsal norm ve
geleneklere şiddetli bir karşı çıkış olarak 1970’lerde hayat bulmuş müzik türünün
alt kültürüdür. Giysilerin yırtık, kullanılmış görünümleri; maskulen ve feminenliği
birleştiren tarzı ile giysi stillerinden ayrılır.
Geleneklere karşı çıkmak temel hedeftir ve vücut hatlarını ortaya çıkaran
giysi modelleri sıklıkla kullanılır. Siyah ve kırmızı uyumu, koyu renk ve tonlarla
pekiştirilir. Özellikle ekoseli, deri ve denim kumaşlar tercih edilir. Cinsel özgürlüğü
çağrıştırmak için; balık ağları, tül vb. kumaşlar, dekolte ve yırtmaçlarla birlikte
kullanılır. Günlük eşyalar olan çengelli iğneler, çivi, zincir ve vidalar süsleme aracı
olarak giyside zımba türleri ile birlikte kullanılır. Ağır ve farklı makyaj, saç modeli
ve renkler giyimin bir parçasıdır. Vivienne Westwood ve Jean Paul Gaultier stilin
öncü moda tasarımcılarındandır (Görsel 6.15.).
Grunge
1980’ler ortasında ön plana çıkmış müzik türünün alt kültürüdür. Zamansız
ve tekrar kullanılabilir parçalardan oluşturulan salaş ve aykırı bir tarzı yansıtır.
Punk bir haykırışken Grunge sessizliği ve içe kapanmayı sembolize eder.
Stil yırtık denim pantolonların; salaş görünümlü sembollü tişört ve ekoseli
gömleklerle birlikte kullanılmasıyla ön plana çıkar. Kombin, hırka ve asker botları
ile tamamlanır. Boyunluklar ve siyah makyajla, hırpani görüntü ön plana
çıkarılarak; eklektik ve sportif bir görünüm sunar (Görsel 6.15).
Rock
1950’lerde Amerika’da Elvis Presley ile popülerleşen Rock müzik ve
müzisyenlerinin etkilediği giysi stilidir. Siyah renk; vücudu saran pantolonlar, yırtık
tişört ve siyah deri ceket kombinleriyle ön plana çıkmaktadır.
Çok fazla renk kullanılmaz. İlerleyen zamanlarda, ön plana çıkan Rock
müzisyen ve gruplarının sembolleri ile giysiler süslenmiştir. Metal zımba, deri
143
Moda Stilleri
aksesuarlar ve yırtıklar kullanılmaya başlanarak daha salaş bir görünüm almış ve

punk etkilerinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur (Görsel 6.16).
Bir ifade biçimi olan

müzik ve hayranlarının
oluşturduğu alt
kültürler, kendilerini
stiller olarak giyime
yansıtmıştır.
Görsel 6.16. Rock, Punk Rock ve Hip Hop Stil Örnekleri
Punk Rock
Punk müziğin saldırgan hâli ile Rock müziğin umursamaz tavırlarının
birleşmişinden ortaya çıkmış müzik ve giysi stilidir. İki müzik türünün giyim
stilindeki birleşimi ifade eder. Punk etkileri olan ekose ve zımba; Rock giyimin
salaş, bol tişörtleri ve siyah deri ceketleriyle birleşmiştir. Punk akımının makyaj,
dekolte ve farklı renk kullanımları sadeleşmiştir. Stilde Rock giyiminin etkisiyle
siyah renk ön plana çıkmıştır. Genç ve dinamik bir ifadeyi yansıtır (Görsel 6.16).
Hip-Hop
1980’lerde siyahi hareket ile ön plana çıkmaya başlayan; gettolarda yaşam
ve ötekileştirilmiş siyahi azınlığın sorunlarının anlatıldığı müzik alt kültürüdür.
Oversize (bol ve rahat kesim) giyim; güçlü ve tehditkâr bir görünüm sağlamanın
sembolü olarak sıklıkla kullanılmaktadır.
Bol, düşük bel ve ağa sahip denim pantolonlar giyimde yer bulur. Dans
hareketlerine izin veren; oldukça rahat, dikdörtgen kesime sahip giysiler seçilir.
Abartılı kürk mantolar, altın takı ve aksesuarlarla (zincir, yüzük, büyük ve çok
sayıda kolye) süslenir. Yaşanmak istenen zengin hayatın sembolleri abartılır. Parlak
renk ve grafik yazıların kullanımından kaçınılmaz. Yüksek tabanlı spor ayakkabıların
kullanılması ile oldukça sportif ve rahat bir tarza sahiptir (Görsel 6.16).
Güncel Stiller
Gelişen teknoloji, şehirleşme ve beraberinde getirdiği yalnızlık toplumlarda
farklı etkiler oluşturmuştur. İnsanlar, hem nostalji etkisiyle eski güzel günlere
dönmek istemiş hem de yeni ve daha güzel günlerin hayaline sarılmıştır. Giyim
stilleri de bu etkileri yansıtacak şekilde değişmiştir.
Retro
Sadece giyimde değil tüm alanlarda eskiye özlem sonucu geri dönüşü ifade
eder. Nostalji etkisi; özellikle 2007 yılında yayınlanmaya başlayan ve 1960’lar
Amerika’sında geçen Mad Men dizisinin popüler olmasıyla gündeme gelmiştir.
144
Moda Stilleri
Aynı dönemde Amy Winehouse’un da popülerleşmesi ile Retro etkisi gözle

görünür bir hâl almıştır.
Retro giyim; eski dönem stil, model özelliği ve detayların yeniden moda
hâlini alarak giysi tasarımında kullanılmasıdır. Retro giyim herhangi bir tarih ile
sınırlanmamakta ve giysi özellikleri modernleştirilerek kullanılmaktadır.
Günümüzde de canlı renklere sahip, geniş omuz ve kollarla 70-80’ler etkisini
taşıyan giysi ürünleri yeniden gündeme gelmiştir (Görsel 6.17).
Vintage
Giysi antikacılığı olarak tanımlanabilir. Farklı dönemlerin stil özellik ve
detaylarını yansıtan; giyeni/üreticisi önemli kişilerin giysilerinin yeniden
Hızlı gelişen dünya ve kullanılmasıdır. Çevre bilinci ve sürdürülebilirlik akımının ortaya çıkması ile birlikte
teknoloji; geçmişe ikinci el giyimin bir kutlaması olarak adlandırılabilir.
yönelik romantik özlemi
Aslen vintage vasfı taşımayan giysiler; ikinci el dükkânlardan alınarak
arttırmış, bu etki de
kullanılmış veya markalar tarafından taklitleri üretilmiştir. Farklı dönem parçaları
giyim stillerinde kendini
göstermiştir. modern etkilerle birleştirilerek eklektik bir şekilde kullanılabileceği gibi, tamamen
geleneksel bir yaklaşımla da kullanılabilir. Oldukça romantik ve elegant bir
görünüm sunar (Görsel 6.17).
Holografik
Gökkuşağının renklerini yanardöner bir şekilde yansıtan kumaşlara verilen
isim olan holografi; giysi tasarımında renkli ve parlak bir görünüm sunmak için
kullanılmaktadır. Tek renk parlamalar yansıtan metalik kumaş ve pırıltılardan
ayrılır. Normalde plastik-saydam bir görünüme sahip bu kumaşlar, ışığın yansıması
ile gökkuşağının tüm renklerini yansıtır.
Hem şık hem spor hem de fütüristik bir görünüm sunar. Stil; 2018 yıllarında
popüler olmuş, Maison Margiela defilelerinde ön plana çıkmıştır. Holografik giyim
parçaları daha çok gri, siyah ve beyaz gibi nötr renklerle kombinlenerek; odağın
ışık etkisine çekilmesini hedefler (Görsel 6.17).
Görsel 6.17. Retro, Vintage ve Holografik Stil Örnekleri
145
Moda Stilleri
Monokrom
Mono: tek ve Chrome: renk sözcüklerinin birleşiminden ortaya çıkan; tek
renk giyimi açıklayan stildir. Genellikle siyah, beyaz ve gri gibi nötr renklerin
kullanımı gibi algılansa da günümüzde tek bir renge ait giysilerden oluşturulan tüm
kombinleri kapsar.
Seçilen tek renk, parçalarda açık ve koyu tonları ile kullanılabilir. Tek renk
giyimde amaç; renk etkisini aza indirip farklı tekstüre sahip giysilerle sade ve
elegant bir görünüm oluşturmaktır. Aynı renk giyim ile vücudun istenmeyen
hatları ışık oyunları ile gizlenebilir ve net, duru bir görünüm elde edilir (Görsel
6.18).
Çağımızın getirdiği
bireyselleşme ile kişiler
giyimlerinde, kendi
görüş ve fikirlerini farklı
şekillerde özgürce
yansıtabilmektedir.
Görsel 6.18. Monokrom, Androjen ve Oversize Stil Örnekleri
Androjen
Cinsiyet gözetmeksizin, ortak giysi ürünleri için hazırlanılmış ve görece
olarak daha ucuz üretim maliyeti sağlayan, giyim ürünleri oluşturmak anlamına
gelen uniseks giyimden farklıdır (Çeğindir, 2020). Toplumsal olarak atanmış
cinsiyetlere göre giyinmeyi kabul etmeyen; giysi ürünleri, model ve süslemelerinin
cinsiyet barındırmadığını savunan giyim tarzıdır. Giysi parçaları kişinin zevkine
göre seçilir ve toplumsal görüşler görmezden gelinir. Eklektik ve dramatik etkiler
oluşturur, progresif ve yenilikçi bir görünüm sunar (Görsel 6.18).
Oversize
Vücut farkındalığının artması ve “beden olumlama” kavramının doğuşu ile
birlikte insan vücut formları-genişlikleri yadırganmayan bir hâl almıştır. Geniş
kesim (oversize) de bu etkilerin giysiye yansıma türlerinden biridir. Kişinin kendi
bedeninden çok daha büyük giysiler kullanması olarak tanımlanabilir. Rahatlık ve
sadelik ön plandadır. Çok fazla model özelliği ve renk kullanılmaz. Sportif ve
umursamaz bir görünüm oluşturur (Görsel 6.18).
146
Moda Stilleri
TEMEL STİLLER VE ÖZELLİKLERİ

Stiller zaman boyunca değişim göstermekle beraber genel görünümleri
bakımından gruplandırılmak istendiğinde bazı temel sınıflandırmalar
yapılabilmektedir (Ocak, 2016; Güler, 2013; Garcia, 2008). Temel Stiller Şekil 6.2’
de sunulmuştur.
Stiller, tarih boyunca
değişim göstermiş,
ancak bazı ortak görsel TEMEL STİLLER
özellik ve ifade biçimleri
süregelmiştir. Sportif Klasik/Geleneksel
Maskulen Feminen
Elegant Çekici
Yaratıcı (Eklektik) Dramatik
Şekil 6.2. Temel Stiller
Sportif
Rahatlık ve kullanımı ön plana çıkarırken görsel değerlerin ikinci planda
kaldığı giyim tarzıdır. Spor uygulamalarında giyilen giysilerden (activewear) farklı
olarak günlük hayatta bir duruşu simgeler. Gündelik, içten ve samimi bir görünüşü
yansıtır. Ciddiyet barındırmayı hedeflemez, enerjik ve hareketli bir görünüm
oluşturur. Rahatlığı ön plana çıkardığı için genellikle bol veya bollaşan kesimler
tercih edilir; omuz hatları ön plandadır ve süslemelerin kullanımından, aşırılıktan
kaçınılır. Kolay giyilebilme özellikleri ve kullanım kolaylığı sağlayacak büyük cepler
barındırır. Renk kullanımında oldukça canlı, parlak ve zıt tonları birleştirerek
vurgunun odaklanmasına hizmet eder. Genellikle aplike şeritler, enine ve boyuna
yatay kesiklerle görsel bir düzenleme yapılır. Hava geçiren, kırışmayan pamuklu
veya sentetik kumaşlar sıklıkla tercih edilir (Görsel 6.19).
Giysi stilleri; bakanda

farklı etkiler, duygular
ve izlenimler uyandırır.
Görsel 6.19. Sportif, Klasik ve Elegant Stil Örnekleri
Klasik/Geleneksel
İçinde bulunduğu toplumun sosyokültürel özelliklerini taşıyan ve vücut
hatlarının belli edilmesinden sakınılan giyim tarzıdır. Güvenilirlik, sorumluluk ve
tutarlılık yansıtılmak istenen hedeftir. Zamansız olarak tanımlanacak basit ve sade
kesimlerde giysiler kullanılır.
147
Moda Stilleri
Düz ve keskin hatlar, erkeksi detaylar ve fonksiyonellik barındıran özellikler

taşır. Dikkat çekecek renk ve süslemelerden uzak durulur. Sakin renk ve temel
desenler tercih edilir. Genellikle ceketlerle tamamlanan, gömlek-bluz, etek-
pantolon kombinlerdir. Kravat, papyon, fiyonk gibi farklı bağlama tekniklerinden
oluşturulmuş aksesuarlar tercih edilir. İtalyan kesimlerle ince, uzunluk etkisi
oluşturabilir (Görsel 6.19).
Elegant/Zarif
Gösterişten uzak, belli bir bilgi ve zevk seviyesini yansıtacak şekilde küçük
detayların kullanıldığı giyim stilidir. Birden fazla dikkat çekecek model özelliği,
süsleme veya dekolte kullanılmaz. Renklerde genellikle daha ciddi ve gelenekselliği
sembolize edecek koyu tonlar tercih edilir. Nazik, kibar, titiz, sakin ve zeki bir
görüm sunmayı hedefler. Vücut hatlarını ince gösterecek kesimler kullanılır. Klasik
ve çekici giysi stillerini birleştirecek; bel detayını ön plana çıkaran model özellikleri
tercih edilir. Oldukça romantik bir etki sunar. Desen ve süsleme kullanımı yoğun
değildir. Dantel ve nakış gibi süsleme detayları, belirlenmiş ve sadece dikkat
çekmek istenen alanlarda kullanılır (Görsel 6.19).
Görsel 6.20. Feminen, Maskulen ve Çekici Stil Örnekleri
Feminen
Toplumlar tarafından kadınlıkla özleştirilmiş; giysi, form, kumaş ve
süslemelerin kullanıldığı giyim biçimidir. Yumuşak hatlar, zarif ve aşağı doğru
genişleyen formlu yapılar, bol süsleme ve desenler tercih edilir. Sıcak ve anlayışlı
olarak görülmeyi hedefler ve düşünceli, bağışlayıcı, nazik ve sevimli etkiler
uyandırır. Giysilerde büzgü, volan gibi kavisli etkiye sahip form oluşturacak model
Giysi ürün ve özellikleri; özellikleri kullanılır. Çiçekli desenler, dantel, nakış, kanaviçe vb. süslemeler,
sosyal yaşantı-kültür işlemeler kadınsı olarak tanımlanan detaylarla zenginleştirilir. Vücudun genel
etkileri sonucunda olarak kadınsı algılanan göğüs-bel-kalça kavisi özelliğine dikkat çekilir. Renk
cinsiyet ifade biçimleri kullanımlarında pastel ve uyumlu tonlar seçilir (Görsel 6.20).
olarak kodlanmıştır.
Maskulen
Toplumlar tarafından erkeksi olarak belirlenmiş genel giyim özelliklerini
taşıyan giysi stilidir. Keskin hatlar, geometrik yapılar, sade ve süslemesiz bir tarzı
yansıtır. Bir güç kaynağı olarak görülmeyi hedefler ve net, ciddi, güçlü bir ifade
barındırmaktadır. Giysiler minimal detaylarla zenginleştirilir; büzgü, çiçekli
desenler vb. kadınsı olarak tanımlanan özelliklerden sakınılır. Vücudun genel
olarak erkeksi tanımlanan, omuz ve göğüs genişliğine dikkat çekilir. Geniş omuz ve
148
Moda Stilleri
dar kalça görünümünü oluşturacak, yatay ve dikey kesikler kullanılır. Renk

kullanımında sade ve genellikle soğuk veya koyu tonlar tercih edilir (Görsel 6.20).
Çekici
Kişinin vücut hatlarına dikkat çeken, dekoltenin bolca kullanıldığı giyim
stilidir. Kişi karşısındakini cezbetmeyi hedefler. Güncel olarak güzel bulunan vücut
bölgeleri odak hâline getirilir. Minimal model özellikleri kullanılarak vurgunun
beden de kalması sağlanır. Genel olarak bel hattı vurgulanan modeller tercih edilir.
Desen ve renk seçiminde dikkat çekmekten kaçınılmaz; canlı renkler ve hayvan
baskıları sıklıkla kullanılır (Görsel 6.20).
Yaratıcı (Eklektik)
Kişilerin kendi farklılıklarını göstermek için giysi ürünlerini; herhangi bir stile
bağlı kalmadan ve toplum beklentilerini umursamadan kombinlemesidir. Özgün ve
yaratıcı bireyler tarafından tercih edilir. Klasik olarak tanımlanan giysiler sportif
Dikkat çekme ve kendi
farklılıklarını ön plana giysilerle; tutucu olarak tanımlanabilecek desen ve model özellikleri, çarpıcı
çıkarma gibi insani özelliklerle birleştirilir. Anlık, farklı, özgür ve yenilikçi olmayı; kişisel bir zevk ve
özellikler, stillerin beğeni göstermeyi hedefler. Toplumun genelinde beğenilmesi zor olmakla birlikte,
değişiminde de etkili doğru şekilde gerçekleştirildiğinde çarpıcı ve etkilidir (Görsel 6.21).
olmuştur.
Görsel 6.21. Yaratıcı (Eklektik) ve Dramatik Stil Örnekleri
Dramatik
Dikkat çekmeyi hedefleyen, zevk sahibi ama abartıdan kaçınmayan bir
stildir. Günün modasını takip ederek popüler özellikleri abartır. Kişinin kendine
güven ve iddiasını yansıtır. Klasik olmayan hatları, canlı renkler ile kullanmaktan
çekinmez. Genellikle basit giysi ürünlerinde dikkatin çekilmesini sağlayan, çok
abartılı bir model özelliğinin kullanımı veya farkı renklerin birbirleriyle uyumlu bir
şekilde birleştirilmesi sonucunda oluşur. Tasarım ilkelerinden oran-orantı ve
vurgunun doğru kullanılması ile gerçekleştirilebilir (Görsel 6.21).
• Vogue, Harper's Bazaar, Allure, InStyle, Cosmopolitan gibi

Bireysel Etkinlik
küresel yayınları takip ederek günün stillerini inceleyiniz.

• Sizde kendi giyim seçimlerinizi yansıtan stilleri belirleyerek
bir rapor oluşturunuz.
149
Moda Stilleri
•STİL
•Stil; ürün ve giyinme biçimlerinin karakteristik özelliklerini tanımlar.
•Giysi stilleri: Giyim eşyasının tasarımda kullanılan özelliklerinin sonucu
olarak ortaya çıkan temel karakteristiğidir.
•Moda Stilleri: Belirli bir hayat görüşü ve duruşunu giysiler aracılığıyla
anlatılmasıdır.
•Moda stilleri; dönem özellikleri, milli kültürler, alt kültürler, sanat akımları,
Özet
cinsiyet ifadeleri, belirli bir kesim ve kumaş özelliğini yansıtmaktadır.
•Kişi Stilleri: Ünlü moda tasarımcı, sanatçı gibi yaratıcı kişilerin geliştirdikleri
giysi tasarlama tarzları veya popüler figürlerin giyim özellikleridir. Kişinin
kendi giyiminde beğenilerini yansıtmak için kullandıkları özellikleri de kapsar.
•Stil; sosyal ve siyasal değişimler, popüler insanların giyimleri, büyük sanatsal
ve kültürel etkinliklerden esinlenerek oluşturulan veya belirli bir kesime mal
edilen, giyimdeki belirgin farklılıkları tanımlayan ve kişinin kendini ifade ediş
biçiminde gösterdiği yenilikçi tarz, üsluptur.
•MODA STİLLERİ VE SANAT İLİŞKİSİ
•Moda stilleri, sanat ve akımlarından sürekli etkilenmiştir.
•Geçmiş dönem Sanatı ve Giyim Stili
•Helenistik dönem: Drape ve kumaş kıvrımlarının, omuzda bağlama ve
dolamaların bulunduğu vücudu sakınmayan modellerdir.
•Bizans: Din etkisiyle, dikdörtgensel elbiseler ve koyu renkler kullanılmıştır.
•Gotik dönem: Uzun ve sivri hatlara sahip giysi model ve özellikleri
kullanılmıştır.
•Rönesans: Bilimsel, sosyal ve sanatsal gelişmelerin etkili olduğu Rönesans
döneminin giysi stilidir.
•Barok dönem: İspanya etkisinin hâkim olduğu; oldukça süslü bir giysi stilidir.
Rokoko dönemi: Tüm tasarım ögeleri abartılmış ve zenginlik ifadesi sağlamak
için bol süsleme kullanılmıştır.
•Ampir: Giysiler abartılarından kurtulmuş, işlevsellik kazanmıştır.
•Modern Sanat Akımları ve Moda Stilleri
•Empresyonizm: Drape ve çok katlı modeller, açık ve pastel renklerin
kullanımı ile yansıtılmaktadır.
•Ekspresyonizm: Çarpıcı renkler ve farklı çizgisel/biçimsel ögelerin kullanım
ile ifade edilir.
•Kübizm: Katlama, biye ve kesikler kullanarak, keskin net biçimlerin
oluşturulması şeklinde yansıtılır
•Sürrealizm: Giyimde farklı baskı ve formların kullanılışı ile ifade edilir.
•Post-Modernizm ve Moda Stilleri
•Op Art: Genellikle beyaz ve siyah renklere sahip geometrik şekilli baskılar
kullanılmıştır.
•Pop Art: Popüler semboller ve parlak renkler, eğlenceli bir şekilde
kullanılmıştır.
•Fütürizm; Formlar gelenekselden uzaklaştırılır ve farklı materyaller kullanılır.
•Minimalizm: Kullanım gereklikleri ön planda tutulur ve sade model özellikleri
seçilir.
•Dekonstrüktivizm: Giysi ürünlerinin; parçaları yer değiştirilip, büyütülüp,
küçültülüp, ters çevrilir ve yeni farklı formlar oluşturulur.
•Avangart: Giyimde sanatsal bir ifadeyi benimser ve vücut formlarını
başkalaştırarak fonksiyonellikten uzaklaştırır.
•Maksimalizm: Her parçayı farklı detaylarla süsleyerek sadeliğin önüne
geçilir.
•TARİHSEL SÜREÇTE MODA STİLLERİ VE ÖZELLİKLERİ
•Moda stilleri tarihsel süreçte sanat ve akımları harici birçok farklı alandan da
etkilenmiştir.
150
Moda Stilleri
•Serbest Stiller
•Üniformal: Özellikle askerî giyim tarzından etkilenen, üniformaların ciddi yapısını
taşıyan stilidir.
•Preppy: Elit ailelerin kolejli çocuklarının; toprak tonlarını taşıyan ve okul armaları
içeren stilidir.
•Teddy Boy: 1950’ler İngiltere’sinde ortaya çıkmış, sinemayı ve Rock&Roll'u seven
Özet (devamı)
gençlerin stilidir.
•Greaser: 1950-1960 yıllarda Amerikan çalışan, orta veya düşük gelir düzeyine
sahip gençlerin alt kültürünü yansıtan stildir.
•Beatnik: 1940’larda başlayan Beat kültürünün yaşam tarzını yansıtan stildir.
•Hippi: 1960’larda geleneksel norm ve hayat tarzını reddeden savaş karşıtı
gençlerin kültürü ve stilidir.
•Bohem: Özgür, rahat, anı yaşamayı seven ve gezgin ruhlu insanları yansıtan bir
giyim akımdır.
•Tribal: Afrika kabile kültüründen etkilenen giyim stilidir. Canlı renkler ve
geometrik desenler kültürel formlarla birleştirilir.
•Etnik: Tarih boyunca aktarılan giyim kültürü özelliklerinin kullanıldığı giysi stilidir.
•Western: 19. yüzyıl Amerika’sında altına hücum dönemindeki kovboy ve
silahşörlerin giyiminden esinlenilen bir stildir.
•Punk: Toplumsal norm ve geleneklere karşı çıkış olarak 1970’lerde hayat bulmuş
müzik türünün alt kültürü ve giysi stilidir.
•Grunge: 1980’ler ortasında ön plana çıkmış müzik türünün alt kültürüdür ve salaş
bir giysi stilidir.
•Rock: Elvis Presley ile popülerleşen Rock müzik ve müzisyenlerinin etkilediği giysi
stilidir.
•Punk Rock: Punk müziğin saldırgan hâli ile Rock müziğin umursamaz tavırlarının
birleşmişinden ortaya çıkmış müzik ve giysi stilidir.
•Hip-Hop: Gettolarda yaşam ve ötekileştirilmiş siyahi azınlığın sorunlarının
anlatıldığı müzik alt kültürü ve giyim stilidir.
•Güncel Stiller
•Retro: Retro giyim; eski dönem stil, model özelliği ve detaylarının yeniden moda
hâlini alarak giysi tasarımında kullanılmasıdır.
•Vintage: Farklı dönemlerin stil özellik ve detaylarını yansıtan; giyeni/üreticisi
önemli kişilerin giysilerinin yeniden kullanılmasıdır.
•Holografik: Giysi tasarımında; renkli ve parlak bir görünüm sunmak için ışık
kırılmaları oluşturan holografik kumaşların kullanılmasıdır.
•Monokrom: Tek renk giyim stilidir. Sade ve elegant bir görünüm oluşturmaktır.
•Androjen: Giysi ürünleri, model ve süslemelerinin cinsiyet barındırmadığını
savunan giyim tarzıdır.
•Oversize: Kişinin kendi bedeninden çok daha büyük giysiler kullanması olarak
tanımlanabilir.
•TEMEL STİLLER VE ÖZELLİKLERİ
•Klasik/Geleneksel: Zamansız olarak tanımlanabilecek, basit ve sade giysilerin
kullanıldığı; güvenilirlik, sorumluluk ve tutarlılık yansıtan stildir.
•Elegant/Zarif: Gösterişten uzak, belli bir bilgi ve zevk seviyesini gösteren, küçük
detayların kullanıldığı giyim stilidir.
•Feminen: Toplumlar tarafından kadınlıkla özleştirilmiş; giysi form kumaş ve
süslemelerin kullanıldığı stildir.
•Maskülen: Toplumlar tarafından erkeksi olarak belirlenmiş giysi özelliklerinin
kullanıldığı stildir.
•Çekici: Kişinin vücut hatlarına dikkat çeken ve karşısındakini cezbetmeyi
hedefleyen stildir.
•Yaratıcı (Eklektik): Kişilerin kendi farklılıklarını göstermek için giysi ürünlerini;
herhangi bir temel stile bağlı kalmadan kullanmasıdır.
•Dramatik: Dikkat çekmeyi hedefleyen, zevk sahibi ve abartıdan kaçınmayan
stildir.
151
Moda Stilleri
1. Aşağıdakilerden hangisi moda stillerinin yansıttığı özelliklerden biri
değildir?
a) Dönem özellikleri
b) Alt kültürler
c) Vücut tipleri
d) Sanat akımları
e) Cinsiyet ifadeleri
2. Aşağıdakilerden hangisi “stilin” tanımlarından biri değildir?

a) Giysinin karakteristik özellikleridir.
b) Giysilerin kombin biçimi ile kişiliğin ifadesidir.
c) Kültür ve alt kültürleri ifade eden giyim özellikleridir.
d) Yenilikçi tarz ve üsluptur.
e) Sürekli değişen ve popüler olan giysi ürünleridir.
3. Aşağıdakilerden hangisi uzun ve sivri hatlara sahip giysi model ve

özelliklerinin kullanıldığı tarihsel stildir?
a) Helenistik
b) Rokoko
c) Rönesans
d) Gotik
e) Ampir
4. Aşağıdakilerden hangisi Fransız devrimi öncesi, asillerin şatafatlı ve abartılı

hayatın yansıtıldığı tarihsel stildir?
a) Helenistik
b) Rokoko
c) Rönesans
d) Gotik
e) Ampir
5. Aşağıdakilerden hangisi geometrik biçimleri kullanarak anlatı yaratma ve

duygu uyandırmayı amaçlayan sanat akımının giyime yansıması olarak
tanımlanabilen giyim stilidir?
a) Kübizm
b) Op Art
c) Pop Art
d) Sürrealizm
e) Fütürizm
152
Moda Stilleri
6. Aşağıdakilerden hangisi Ay’a ayak basılmasıyla başlayan, insan zihni ve

yapabileceklerinin düşlendiği sanat akımının giyime yansıması olarak
tanımlanabilen giyim stilidir?
a) Kübizm
b) Op Art
c) Pop Art
d) Sürrealizm
e) Fütürizm
7. Aşağıdakilerden hangisi stil, kesim özellikleri açısından geleneksel giyim

tarzının karşıtı olarak görülen; var olanı bölen ya da tümden reddeden,
zamanın ötesinde olan, yeni stiller yaratan ve dikkat çeken moda ve stil
hareketi olarak tanımlanabilen giyim stilidir?
a) Maksimalizm
b) Avangart
c) Pop Art
d) Sürrealizm
e) Fütürizm
8. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi elit ailelerin, kolejli çocuklarının giyimi

olarak tanımlanabilen giyim stilidir?
a) Üniformal
b) Hippi
c) Tribal
d) Pop Art
e) Preppy
9. Aşağıdakilerden hangisi giysi antikacılığı olarak tanımlanan farklı

dönemlerin stil özellik ve detaylarını yansıtan, giyeni /üreticisi önemli
kişilerin giysilerinin yeniden kullanılması olarak tanımlanabilen giyim
stilidir?
a) Maksimalizm
b) Avangart
c) Retro
d) Monokrom
e) Vintage
10. Aşağıdakilerden hangisi temel moda stillerindendir?

a) Avantgart
b) Tribal
c) Feminen
d) Bohem
e) Ampir
Cevap Anahtarı
1.c, 2.d, 3.d, 4.b, 5.a, 6.e, 7.b, 8.a, 9.e, 10.c
153
Moda Stilleri
Çeğindir, N. Y. (2020). 100 Soruda Giysi Mimarisi. Gazi Kitapevi: Ankara.
Flaherty, S. (2012). The Book of Styling: An Insider’s Guide to Creating Your Own Look. Zest
Books: San Francisco.
Garcia, N. (2008). One Hundred A Guide to the Pieces Every Stylish Woman Must Own.
Harper Collins Publishers: New York.
Garcia, N. (2010). The Style Strategy: A Less-is-More Approach to Staying Chic and
Shopping Smart. Harper Collins Publishers: New York.
Güler, Ş. (2013). İmaj ve Stil Koçluğu. Alfa Yayıncılık: İstanbul.
Ocak, A. A. (2016). Stil Danışmanlığı Ders Notları. İstanbul.
Okan, M., R. (2015). Kendi Stilini Yaratmak. Alfa Yayıncılık: İstanbul.
Raes, B. (2008). Style Rx: Dressing the Body You Have to Create the Body You Want.
Perigee Trade: New York.
Sari, S. (2017). İkonografik Bağlamda Antik Dönem Tuniklerinin Form Özelliklerinin
İncelenmesi. Art-Sanat, 19-51.
Sari, S., (2018). J. E. Millais, A. Hughes, J. W. Waterhouse “Ophelia” Tablolarında Geçen
Ophelia Kostümleri Üzerinden Dönemin Moda Stili Üzerine Bir İnceleme. Atatürk
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi (ISSN: 1300-9206) , 183-193.
Sari, S. (2020). Alexander McQueen Giysi tasarımlarında Deformasyon: Bir Vaka Çalışması,
Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , 24 (4) , 1577-1605,
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1349366.
Thought Catalog. (2015). 50 Timeless Quotes About Why Style is More Important Than
Fashion. https://thoughtcatalog.com/lorenzo-jensen-iii/2015/05/50-timeless-
quotes-about-why-style-is-more-important-than-fashion/ adresinden 05.10.2020
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel 6.1. Moda Tasarımcıları ve Stil Örnekleri
Harpers Bazaar. (2015). Dior in the 1940's
https://www.harpersbazaar.com/fashion/designers/g5139/christian-dior-1940s-
photos/?slide=1 In
Emirates Woman. (2019). The Fascinating Life of Alexander McQueen.
https://emirateswoman.com/ew-looks-back-legacy-alexander-mcqueen/
News Nation Tv. (2018). Coco Chanel The French Fashion Designer Who Revolutionised
Fashion İndustry With Elegant Simplicity.
https://english.newsnationtv.com/photos/lifestyle/coco-chanel-the-french-
fashion-designer-who-revolutionised-fashion-industry-with-elegant-simplicity-2917
Görsel 6.2. Helenistik, Bizans, Gotik ve Rönesans Stil Örnekleri
Met Musium (2003). Helenistik Department of Greek and Roman Art. “Ancient Greek
Dress.” In Heilbrunn Timeline of Art History.
http://www.metmuseum.org/toah/hd/grdr/hd_grdr.htm
Fashion History. (2017). Byzantine. https://fashionhistory.fitnyc.edu/byzantine.
Priyanka. (2014). Art,Fashion and Clothıng-Medieval Times.
https://priyankaverma35.wordpress.com/2014/09/22/artfashion-and-clothing-
medieval-times/
154
Moda Stilleri
Bellatory. (2020). Renaissance Fashion: Women's Clothing in Elizabethan England

https://bellatory.com/fashion-industry/Renaissance-Fashion-Womens-Clothing-in-
Elizabethan-England
Görsel 6.3. Barok, Rokoko ve Ampir Stil Örnekleri
Wikimeadia. (2020). Anthony Van Dyck: Portrait of Marie-Louise de Tassis.
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Anthonis_van_Dyck_021.jpg
Katha of FMC! (2014). Baroque And Rococo.
https://kathafmcki.wordpress.com/tag/baroque/
Bellatory. (2020). Fashion History: Early 19th Century Regency and Romantic Styles for
Women. https://bellatory.com/fashion-industry/Fashion-History-Early-19th-
Century-Regency-and-Romantic-Styles
Görsel 6. 4. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Empresyonizm ve Ekspresyonizm/Soyut
Ekspresyonizm)
Trens Survivor. (2014). Fashion Inspiration- Dolce-Gabbana-RTW-Spring-2008-Water-Lilies-
Claude-Monet-640×427. http://trendsurvivor.com/fashion-inspiration-match-
heaven/fashion-inspiration-dolce-gabbana-rtw-spring-2008-water-lilies-claude-
monet-640x427/
Hamptons Art Hub. (2019). Design Jackson Pollock Drips Inspire Couture Unveiled at Paris
Fashion Week. https://hamptonsarthub.com/2019/03/21/design-jackson-pollock-
drips-inspire-couture-unveiled-at-paris-fashion-week/
Görsel 6.5. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Kübizm)
Artnet News. (2019). Picasso’s Explosive Cubist Style Inspired All the Most Daring Looks
From Moschino’s Fall 2020 Milan Runway Show.
https://news.artnet.com/exhibitions/picasso-moschino-1659589
Cat Walk Yourself. (2012). Cubisim. http://www.catwalkyourself.com/fashion-
dictionary/cubism/
Görsel 6.6. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Sürrealism)
DV Closet. (2020). Elsa Schiaparelli and Surrealism.
https://www.dvcloset.com/blog/urban-life/52-elsa-schiaparelli-and-surrealism
Görsel 6.7. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Op Art ve Pop Art)
Tumblr. (2020). Mary Quant.
https://64.media.tumblr.com/e187d2c81b2830f4d8d2b703bec26b02
/tumblr_pta54tovBq1skkfpco1_640.jpg
Wallpaper from 70’s. (2015). Op Art: Crazy Patterns of the Swinging Sixties.
https://www.wallpaperfromthe70s.com/lookbook/blog/op-art-crazy-patterns-of-
the-swinging-sixties?locale=noteu&country=TR
Elle. (2019). Exploring Thierry Mugler’s Everlasting Impact On Fashion
https://www.elle.com/uk/fashion/trends/a26287890/thierry-muglers-everlasting-
impact-on-fashion/
Breakfast with Audrey (2015). Simply Eye-Popping! When Art + Fashion Become One.
http://www.breakfastwithaudrey.com.au/pop-art/ adresinden 14.11.2020
Görsel 6.8. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Fütürizm ve Minimalizm)
155
Moda Stilleri
Vogue Hong Kong. (2019). The Most Memorable Couture Gowns of All Time.
https://www.voguehk.com/en/article/fashion/most-memorable-couture-gowns-
of-all-time/
NYACHII’s Blog (2011). Gareth Pugh Fall 2011. https://nyachii.wordpress.com/2011/
03/09/gareth-pugh-fall-2011/ adresinden 03.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Fashion Network. (2018). Jil Sander Channels Minimalist Sophistication.
https://ww.fashionnetwork.com/news/Jil-sander-channels-minimalist-
sophistication,1015731.html
Her World. (2018). Minimalist and Muted Dressing: How to Nail This Style for The Office
https://www.herworld.com/fashion/trends-and-tips/minimalist-muted-neutral-
simple-dressing-women-fashion-style-inspiration/ adresinden 16.11.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Görsel 6.9. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Dekonstrüktivizm)
Flash Art (2018). Always Meant to Be Worn. https://flash---art.com/article/always-meant-
to-be-worn/ adresinden 13.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Vogue. (2013). Fall 2013 Ready-To-Wear Comme des Garçons.
https://www.vogue.com/fashion-shows/fall-2013-ready-to-wear/comme-des-
garcons/slideshow/collection#19
A. G. Nauta. (2016). Tao Kurihara, Closed Her Signature Label After Seven Years.
https://agnautacouture.com/2016/05/01/tao-kurihara-closed-her-signature-label-
after-seven-years/
Görsel 6.10. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Avangart)
Hello Maazine. (2015). The Top 10 Iconic Alexander McQueen Dresses
https://www.hellomagazine.com/fashion/news/gallery/2015030953759/the-top-
10-iconic-alexander-mcqueen-dresses/1/
Business of Fashion. (2018). Ready-to-Wear- Spring 2018 Gareth Pugh.
https://www.businessoffashion.com/fashion-week/ready-to-wear-spring-
2018/gareth-pugh/collection/look/2
Vogue. (2015). Viktor & Rolf Fall 2015 Couture. https://www.vogue.com/fashion-
shows/fall-2015-couture/viktor-rolf adresinden 02.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 6.11. Sanat Akımları ve Moda Stil İlişkisi (Maksimalizm)
The Glitter Guide (2018). 6 Brands That Make Us Want to Be a Maximalist.
http://theglitterguide.com/2018/11/16/fashion-maximalism/ adresinden
THREAD by ZALORA. (2017). Trendsetter: The Maximalist Society.
https://thread.zalora.com.ph/trendsetter-the-maximalist-society-7c0f985f4e3f
Görsel 6.12. Üniformal, Preppy ve Teddy Boy Stil Örnekleri
Vogue (2016). Dolce & Gabbana Fall 2016 Ready to Wear.
https://www.vogue.com/fashion-shows/fall-2016-ready-to-wear/dolce-gabbana
The Trend Spotter (2018). How To Rock Men’s Preppy Style https://www.thetrendspotter.
net/how-to-dress-mens-preppy-style/ adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Pinterest. (2020). Teddy boys. https://tr.pinterest.com/pin/ 468374429976652230/
Görsel 6.13. Greaser, Beatnik, Hippi ve Bohem Stil Örnekleri
156
Moda Stilleri
Retro Waste. 1950s Fashion: Styles, Trends, Pictures & History.

https://www.retrowaste.com/wp-content/gallery/1950s-greasers/1950s-greasers-
06.jpg adresinden 18.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Maria Korovillas Sourcebook. (2009). Beatnik Street Trend.
http://mariakorovilassourcebook. blogspot.com/2009/05/beatnik-street-trend-
beatniks-arose-as.html adresinden 23.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Fashion Designer (2011). Hippie Fashion/Hippie Fashion Blog. http://fashiondesigner2108.
blogspot.com/2011/11/hippie-fashion-hippie-fashion-blog.html adresinden
The Pearl Source. (2018). Bohemian Style: The Ultimate Guide and History.
https://www.thepearlsource.com/blog/bohemian-style-ultimate-guide/ adresinden
Görsel 6.14. Tribal, Etnik ve Western Stil Örnekleri
Fuel For Fashion (2014). Influence of African Tribal Fashion on The Main Stream Fashion.
https://fuel4fashion.files.wordpress.com/2014/11/picture41.png adresinden
İstanbul Doll (2012). Tribal Fashion Boho Eastern. http://istanbuldoll. blogspot.com
/2012/04/tribal-fashion-boho-eastern.html adresinden 23.10.2020 tarihinde
erişilmiştir.
Fashionista (2018). Designers Want You To Saddle Up And Go West For Fall 2018.
https://fashionista.com/2018/03/fashion-week-fall-2018-trend-cowboy-western-
style adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 6.15. Punk ve Grunge Stil Örnekleri
La Grande Boutıque. (2017). Between Punk And Grunge, When Fashion And Music Mix.
https://www.lagrandeboutique.net/en/blog/between-punk-and-grunge-when-
fashion-and-music-mix/
Design History (2013). Vivienne Westwood. https://designhistory2013.
files.wordpress.com/2013/05/vivienne-westwood.jpg adresinden 07.11.2020
Moda Mühendisi (2017). Grunge Modası. http://modamuhendisi.com/grunge-modasi/
(2017)
Görsel 6.16. Rock, Punk Rock ve Hip Hop Stil Örnekleri
Trend council (2017). Fw17 Runway Versus Versace.
https://trendcouncil.wordpress.com/2017/02/20/fw17-runway-versus-versace/
Rebels Market (2020). 10 Must Haves for Punk Rock Style.
https://www.rebelsmarket.com/ blog/posts/10-must-haves-for-punk-rock-style
Men Style Fashion (2020). The Rebirth of Hip-Hop Fashion in 2020
https://www.menstylefashion.com/the-rebirth-of-hip-hop-fashion-in-2020/
Görsel 6.17. Retro, Vintage ve Holografik Stil Örnekleri
Harpers Bazaar (2017). Zendaya is On a Retro Style Streak and We're Loving Every
Moment of it. https://www.harpersbazaar.com/celebrity/red-carpet-
dresses/a13086285/zendaya-retro-fashion/ adresinden 06.11.2020 tarihinde
erişilmiştir.
157
Moda Stilleri
Luxiders (2020). Berlin’s Wildest Vintage Couture. https://luxiders.com/luxury-vintage-

berlin/
The Fashion Spot. (2018). Holographic Clothes and Accessories for When Regular Metallics
Just Don’t Cut It. https://www.thefashionspot.com/style-trends/786875-
holographic-fashion-trend/#/slide/1 adresinden 06.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 6.18. Monokrom, Androjen ve Oversize Stil Örnekleri
Your Stylist. (2019). How to Style Monochrome Outfits. https://www. yourstylist.net/how-
to-style-monochrome-outfits/ adresinden 16.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
WTVOX (2020). Everything Androgynous Fashion – Definition, Style Tips, & Top Designers
(In 2020). https://wtvox.com/fashion/androgynous-fashion-androgynous-clothing/
Who What Wear (2020). How to Get That "Oversize Everything" Look Hailey Bieber Always
Wears https://www.whowhatwear.co.uk/best-oversized-clothing adresinden
Görsel 6.19. Sportif, Klasik ve Elegant Stil Örnekleri
Seventeen (2019). 17 Adorably Sporty Outfits That'll Make You Love Your Sweatpants Even
More. https://www.seventeen.com/fashion/style-advice/tips/g1192/sporty-
fashion/ adresinden 06.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Vanity Fair (2015). Mad Men Style Evolution.
https://www.vanityfair.com/hollywood/photos/ 2015/03/mad-men-style-evolution
Deux Magazine (2017). Berlin AW17: Lana Mueller And The Cult Of Elegance.
https://www.deuxmag.com/fashion-week-aw-2017/2017/1/18/berlin-aw17-lana-
mueller adresinden 10.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Görsel 6.20. Feminen, Maskulen ve Çekici Stil Örnekleri
Not Dressed as Lamb (2017). 10 Romantic, Feminine Style Fashion Bloggers You Should
Know. https://www.notdressedaslamb.com/2017/04/10-romantic-feminine-style-
fashion-bloggers.html adresinden 11.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Couturing (2013). Feminine vs. Masculine. http://www.couturing.com/feminine-vs-
masculine/ adresinden 07.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
Red Carpet Fashion Awards (2019). Kendall Jenner In Rami Kadi Couture – 2019 Vanity Fair
Oscar Party. https://www.redcarpet-fashionawards.com/2019/02/25/kendall-
jenner-in-rami-kadi-couture-2019-vanity-fair-oscar-party/ adresinden 07.10.2020
Görsel 6.21. Yaratıcı (Eklektik) ve Dramatik Stil Örnekleri
Fashionology Magazine. (2018). Eclectic Style – Overview And Tips For Making It Work for
You. https://www.fashionologymag.com/eclectic-style-overview-and-tips-for-
making-it-work-for-you/ adresinden 07.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
Fashion United (2018). Marc Jacobs Brings Dramatic Finale to NY Fashion Week.
https://fashionunited.uk/news/fashion/marc-jacobs-brings-dramatic-finale-to-ny-
fashion-week/2018021528187 adresinden 06.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
158
TREND TAHMİNLERİ
• Trend Kavramı
• Trend Tahmini Kavramı ve
İÇİNDEKİLER
Çerçevesi
• Trend Tahminlerinin
Geliştirilmesinde Temel MODA TASARIMINA
Unsurlar GİRİŞ
• Trend Belirleme
Öğr. Gör. Betül ELİBOL

• Trend ve trend tahmini kavramlarını
öğrenebilecek,
HEDEFLER
• Trend tahminlerinin
geliştirilmesinde temel unsurları
tanımlayabilecek,
• Renk tahmini kavramını
anlayabilecek,
• Sokak modasının trendlere etkisini
kavrayabileceksiniz.
ÜNİTE
7
Trend Tahminleri
Trend Kavramı Moda Döngüleri
Trend Tahmini Kavramı

Gözlem Yeteneği
ve Çerçevesi
Pazar Verileri ve Analizi
Haute Couture Etkisi

TREND TAHMİNLERİ
Defileler
Trend Tahminlerinin
Geliştirilmesinde Temel
Unsurlar
Moda Haftaları
Tekstil Fuarları
Trend ve Renk Tahminlerinin

Tarihsel Gelişimi
Renk Tahmini
Trend Belirleme
Tekstil, Materyal ve
Aksesuar Belirleme
Sokak Modası
160
Trend Tahminleri
GİRİŞ
Trend tahmini bireyler veya şirketler tarafından tüketicilerin yakın gelecekte
satın alacakları moda giysi ve aksesuarlarının renklerini, kumaşlarını ve stillerini
doğru bir şekilde tahmin etmeye çalışmaktır. Moda ve renk tahmini, giysi ve
aksesuar tasarımının tüm yönlerini içermektedir.
Moda ve renk döngüleri sosyoekonomik eğilimler tarafından
yönlendirilirken, aynı zamanda tüketicilerin başka bir yaşam tarzını taklit etme
isteğini, bir moda grubunun parçası olmasını ve farklılaşma eğilimini de
yansıtmaktadır.
Trend tahmini doğal bir yaratıcılık gerektirmektedir. Bununla birlikte trend
ve renk tahmini, moda tasarım endüstrisinin kritik bir bileşenidir. Trend
tahmininde, ürünlere ilgiyi çekme konusunda ilham verici olmak, genel iklimi
gözlemlemede objektif olmak ve renk kavramlarının nasıl uygulanabileceğini
değerlendirmede metodik olmak arasında bir denge kurulmalıdır. "Yaratıcılık ve
yenilik” çok kişisel bir durumdur. Bazen bir bahçe görüntüsü ya da ilginç şekilde
dekore edilmiş bir salon, bir resim veya bir fotoğraf ilham kaynağı olabilmektedir.
Trend eğilimi kavramı, moda ve tekstil endüstrisinin gelişmesiyle üreticilerin
satış yaratacak ürünler hazırlamasını sağlamak için ortaya çıkmıştır. Yirminci
yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde, elyaf, iplik ve kumaş üreticilerinden giysi
üreticilerine ve perakendecilerine kadar, endüstrinin tüm sektörlerinde daha
doğru bilgilerin kolayca erişilebilir olması için ihtiyaç oluşmuştur. Sektör küresel
olarak geliştikçe, tüketici yaşam tarzları daha çeşitli hâle geldikçe, tahmin için
gerekli verileri toplama süreci de giderek daha çeşitli ve karmaşık hâle gelmiştir.
TREND KAVRAMI
Trend tahmini;
giysilerin renklerini, Trend kavramı “eğilim” veya “bir şeyin hareket etme eğiliminde olduğu yön”
stillerini ve kumaşlarını olarak tanımlanabilir. Giysi modası açısından, moda belirleyicilerinin etkili olduğu
tahmin etmektir. ve yol gösterdiği hareket süreci trend kavramını oluşturmuştur.
Moda trendleri değiştikçe, giysilerin formları, kumaşların dokuları, renkleri,
desenler ve tonları da değişmekte, giysi aksesuarlarında yenilikler görülmektedir.
Bu yenilikler ilgili oldukları sezonun modanın eğilimlerini ve yöneldikleri stilleri
anlatmak için kullanılabilmektedir. Trend giyimle bağdaştırıldığında; modanın
döngüsüne göre devam eden değişiklikler içermektedir. Bu sebepten trend ve
moda kavramları birlikte yol almaktadır.
•Trend tahmininde ilham verici olmak, iklimi gözlemlemede

Örnek
objektif olmak ve renk kavramlarını yöntemli uygulamak

önemlidir.
•Sıcak renklerle soğuk renklerin uyumlarını anlamak,
•Desenlerin ilgili stille bağını kurmak gibi.
161
Trend Tahminleri
Moda trendleri; tüketicilerin o dönem için tüketmekte olduğu stil ve modeli

ifade etmektedir. Modadaki başarı, eğilimleri zihninde canlandırma ve bunları
toplum tarafından kabul görecek ürünlere çevirme konusundaki yeteneği
içermektedir.
Modanın ne zaman önemli bir ekonomik ve sosyal fenomen hâline geldiği
tartışmalıdır. Buna rağmen, insan uygarlığı ortaya çıkar çıkmaz, temel düzeyde
sosyal tanımlayıcılar olarak kıyafet ve stil önem kazanmaya başlamıştır. Moda
trendlerinin ortaya çıkması dönem içerisinde olan olaylar ya da teknolojik
yeniliklerle ilintili ilerlemiştir.
Bazı moda olan stiller, Trendlerin, içinden geçtiği kültür ya da toplum üzerinde dolaylı bir etkisi
geçmiş trendleri tekrar
vardır. Ekonomik ve sosyal gelişmeler, modada trendleri etkileyebilmekte,
getirmektedir.
yenilikleri başlatabilmektedir. Büyük bir sosyolojik, politik veya ekonomik olay,
normalde meydana gelenden daha hızlı değişimi etkileyebilmektedir. Bazı
dönemler birbirine tepki olarak yeni trendleri başlatabilmektedir. Örneğin; bir
dönemin rengârenk stiline karşı olarak siyah, bej ve gri çağı sonraki sezonlarda
karşılaşılan moda renkler olmuştur.
İnovasyon ve moda, değişimle yakından ilgilidir, ancak inovasyon
iyileştirmeye ve olumlu değişime örnek iken moda için değişim her zaman olumlu
değildir. Bazı moda trendleri, geçmiş trendleri tekrar getirirken yeni oluşumlara
kendini kapatabilmektedir.
Hevesler, sokak modasından, sosyal ağlardan veya pazarlama yoluyla ortaya
çıkabilen hızlı popülerlik flaşları olsa da, trendler daha az geçicidir. Hevesler,
tüketici tercihlerini etkileyen ve geniş bir şekilde ifade edilen sayısız kültürel,
sosyal, politik ve ekonomik etkilerden kaynaklanırlar.
Hızlı moda giyim zincirlerinin ortaya çıkışı, hızlı tepki verme yetenekleriyle
modalar ve trendler arasındaki çizgiyi bulanıklaştırmıştır. Tüketici dalgalanmaları,
görünüşte sokak modasından gelmekte ve aynı zamanda ticari potansiyeli olan
podyum trendlerinin farklı versiyonlarını sunmaktadır. Çok az maliyetli olan, iki
veya üç kez giyildikten sonra kullanılmayan kıyafetler, modacıların ulaşılabilir
tasarımcı trendlerine ve çok çabuk bitebilecek heveslere hızlı erişimini
sağlamaktadır. Beden ölçüleri değişmemesine ve giysileri yıpranmamasına
rağmen, çoğu tüketici yeni kıyafetleri zorunluluktan değil trend olmak istedikleri
için satın almaktadır.
•İnovasyon ve moda değişimle ilgilidir ancak moda bazen tekrarı

Örnek
getirmektedir. Örneğin, geçmiş dönem stilleri moda olduğunda

yenilenme ve değişim görülmemektedir.
Avrupa’da trend kavramlarının ortaya çıkmasına birçok etken katkıda

bulunmuştur. Mekanize dokuma tezgâhı ve endüstriyel iplik eğirme makinelerinin
icadı, ipek ve pamuklu kumaşların kolay bulunabilir ve uygun fiyatlı hâle gelmesine
162
Trend Tahminleri
neden olmuştur. Saray modası, Paris'e gelen ziyaretçiler tarafından kopyalanmıştır.

Yetenekli terziler zenginler tarafından işe alınmış, müşterilere en son moda
hakkında tavsiyelerde bulunarak giysileri için kumaş ve renk seçmelerine yardımcı
olmuşlardır.
On dokuzuncu yüzyılın başlarında daha geniş bir kumaş yelpazesi ortaya
çıkmış ve moda stilleri kadın dergilerinde, eskizler ve renk kartları aracılığıyla
tanıtılmaya başlanmıştır. Bunlar halkın moda ve renk trendleri konusundaki
farkındalığını artırmıştır.
TREND TAHMİNİ KAVRAMI VE ÇERÇEVESİ

Moda trendlerini gelecek sezondan önce tahmin eden, sezon renklerinin,
Trendleri gelecek çizgilerinin ve kumaşlarının nasıl olacağının tahminlerini yapan kişilere “trend
sezondan önce tahmin tahmincisi” (trend forecaster) denilmektedir. Tahminciler araştırma yapmakta,
eden kişilere “trend
bilgi edinmekte ve materyalleri analiz ederek sezon trendleri için öngörülerde
tahmincisi” (trend
forecaster) bulunmaktadırlar.
denilmektedir. Haute couture, modanın itici gücü olarak hâkimiyetini kaybetmeye
başladıkça, hazır giyim endüstrisi için tüketici talebini tahmin etme ihtiyacı daha
belirgin hâle gelmiştir. Hazır giyim sektörünün popülaritesi arttıkça, kalite
özellikleri ve fiyatlandırma politikalarıyla ilgili hususlar dâhil olmak üzere,
mağazaların stoklayacağı ürünlerle ilgili nihai kararları vermek daha önemli hâle
gelmiştir.
•1960'ların sonunda ve 1970'lerin başında midi etek tanıtıldığında

Örnek
trend olması açısından beklenildiği kadar olumlu sonuç

alınmamıştır. Bu, üreticilerin etek çizgisini değiştirmenin kabul
edilebilirlik zamanlaması konusunda tüketici talebini doğru
okuyamamasının veya tahmin edememesinin bir sonucu olarak
yorumlanmıştır. Böyle bir hatanın tekrar olmasını önlemek için
daha doğru moda tahminine ihtiyacın olduğu görülmüştür.
Trend araştırmacıları sonraki sezonun trend başlıklarını doğru belirlemek

için anketler, kumaşlarla ilgili veriler ve dünyadaki kültürel, politik ve sosyolojik
gelişmelerle ilgili detaylı araştırmalar yapmaktadırlar. Toplanan veriler sonraki
sezonun trend eğilimlerini ortaya çıkarmaktadır.
Paul Nystrom, moda trendinin yaşam döngüsünü çan eğrisinde çizmiştir.
Şekil 7.1’ de verilen döngüye göre; güçlü bir farklılaşma eğiliminde olan tüketiciler
"erken benimseyenler", modayı takip eden grubun bir parçası olmaya daha fazla
ilgi duyanlar "erken çoğunluk" , çok az yenilik veya farklılaşma hissine sahip
tüketiciler "geç çoğunluk" olarak tanımlanmıştır. "Yenilikçiler" genel moda akışına
karşı hareket eden ve yeniliği yönlendirmeye yardımcı olanlardır. “Geç kalanlar”
ise bir yeniliği en son benimseyen kişilerdir.
163
Trend Tahminleri
Trend analizleri trend

eğilimlerini ortaya
çıkarmaktadır.
Şekil 7.1. Paul Nystrom’a Göre Bir Moda Trendinin Yaşam Döngüsü
Moda trendleri tahminleri, uzun ve kısa dönem olmak üzere iki şekilde
sınıflandırılmaktadır. Uzun süreli moda eğilimlerinde; kalıcı tarzlar söz konusudur.
Kısa dönemde ise çoğunlukla birkaç sene içinde geçen, genellikle sokaktan çıkan
ve belirli bir pazar kesimi tarafından benimsenen geçici bir moda hareketi vardır.
Hevesler, kısa bir ömürle aşırı olma eğilimindedir. Bazen bir heves bir trend
hâline gelmekte, popülerlik kazanmakta, medyanın ve etkili trend belirleyicilerin
yardımıyla moda dağarcığına girmektedir. Moda ve renk döngüleri sosyoekonomik
eğilimler tarafından yönlendirilirken, bir moda grubunun parçası olma ihtiyacını da
yansıtmaktadır.
Modada değişen trendleri yansıtabilecek şekilde farklılıkları keşfedebilmek
önemli bir unsurdur. Giysi tasarımında renk, kumaş, siluet, süsleme
kavramlarından biri veya birkaçı birlikte trendleri yansıtabilir. Bunlarla moda
trendlerinin sonraki sezon için öngörüleri yapılabilir.
19. yüzyıldan günümüze, gelecek öngörülerini de kapsayan yaklaşımla
birlikte giysi tasarım alanında yapılan yenilik arayışına odaklanıldığında, özellikle
bilim ve teknoloji alanlarına ait gelişmelerin moda alanına etkisi, tarihsel süreçteki
yenilik algısı, yeniyi ifade etme, yaratma yöntemleri ve bu anlayışlardaki değişim,
tasarımın yönünü belirlemede etken bir rol oynamıştır (Sari, 2027: 83).
Moda ve tekstil endüstrisindeki buluşlar ve gelişmeler her geçen gün
artarak çeşitlenmektedir. Moda ile ilgili sektörler geliştikçe, daha kaliteli iplikler,
yeni kumaşlar, araç ve malzemelerin beklentisi oluşmaya başlamaktadır. Teknoloji
ve yenilikler moda tahminlerinin gelişmesinde önemli bir itici güç oluşturmaktadır.
Ancak dijital ekranın giysinin doku ve renkteki niteliklerini algılaması, henüz
bireylerin sezgiye dayanan yaratıcı etkisiyle aynı düzeyde değildir.
164
Trend Tahminleri
Örnek
•Abartılı saç modelleri ya da abartılı aksesuarlar gelip geçici
heveslerdir.
Moda ve tekstil
endüstrisi geliştikçe,
moda trendlerinin
tahmin edilmesi önem
Birkaç gerçek değişim dışında, sezonda ortaya çıkarılan yeni stillerin ve
kazanmıştır.
renklerin çoğu, tarihi moda döngülerinden ilham almaktadır. Tasarımcılar ve moda
tahmincileri, ilham almak için müzeler, eski moda dergileri ve klasik mağazalardan
fikir almaktadırlar.
Günümüzde ortaya çıkan moda trendleri, trendsetterlar tarafından
belirlenmektedir. Bu kişiler gelecek sezonlara ait tema, renk, doku, kumaş, siluet,
aksesuar gibi detayları, yapılan araştırmaların desteğiyle belirlemektedirler. Her
sezon moda olacağı tahmin edilen renkler, desenler, kumaşlar, siluetler ve giysi
formları trend analizleri ile netleştirilmektedir.
Modada değişen trendleri yansıtan farklılıkları keşfedebilmek önemli bir
etkendir. Trend tahmini; sezona uyacak şekilde gelişen sezgi ile ilgili etkinliklerdir.
Trend tahmini giyim ve moda kavramlarının değişen yapısına uygun devam eden
bir süreçtir. Tüketim toplumunun yükselişi ve sentetik boyaların ortaya çıkışı da bu
alanın sürecini hızlandıran etmenlerdir. Moda evlerinin ortaya çıkardığı yüksek stili
yorumlama gereksinimi ile bölgesel ve küresel pazarların açılması bu alanı
etkileyen konulardır. Ayrıca tüketicilerin ne giymek istediklerini bilmesi de trend
belirleyicilerinin ve trend tahmincilerinin rolünü artırmıştır.
Trend tahmini görsel alanlara merakı olan ve sanata merakı olan yetenekli
ve deneyimli kişiler tarafından yapılmaktadır. Moda eğilimlerini tahmin eden
kişiler, gelecek sezonda defilelerde ve mağazalarda görülecek olan yenilikleri
öngören kişiler olmaktadır.
Moda Döngüleri
Moda sistemi bir döngü şeklinde devamlı olarak kendini yenilemektedir. Bu
döngüde yer almak için moda tasarımcıları, her sezon koleksiyon
hazırlamaktadırlar. Bu koleksiyonlar, çoğunlukla ilkbahar/yaz ve sonbahar/kış
sezonlarında oluşturulmaktadırlar. Sezonluk bir paletin geliştirilmesi, bir önceki
sezonun paletine dayanan, ancak şimdiki ve gelecek zamanlardaki kültürel
kavramlara uygun şekilde ilerleyen bir süreçtir. Moda tasarım süreci, genel olarak
tasarım araştırmasının yapılması, prototip üretimi, satış için dönemsel öngörüleri
ve hesaplamaları kapsamaktadır. Gelen talepler satış dönemlerini etkilemektedir.
Moda planlama ve geliştirmenin mevsimsel döngüleri, toplumun moda
belirleyicilerinin takvimlerine uyacak ve profesyonel alıcıların artan talebini
karşılayacak şekilde planlanan iki yıllık moda şovları ile yerine oturmuştur. Haute
Couture gösterilerinde seçkin moda tüketicileri, alıcılar, editörler grubu,
165
Trend Tahminleri
modacıların belirlediği şekilde siluet, kumaş ve renkteki en son trendleri

gözlemleyip yaymaktadırlar.
•Moda koleksiyonları, çoğunlukla İlkbahar/yaz ve sonbahar/kış
Örnek
sezonlarında oluşturulmaktadır.
•Hızlı moda üretiminde ise sezonların yanı sıra alt sezonlarda devreye
Giyim ve moda
girmektedir.
kavramlarının devam
eden gelişim süreci,
stillerin önceden
tahmin edilmesini Gözlem Yeteneği
gerektirmiştir.
Tüketici taleplerinin vaktinde belirlenebilmesi için trend tahminleri etkili
olmaktadır. İlham aramak ve kültürel birikimleri izlemek, tahminci için bir
gerekliliktir.
Moda ürün tasarımında yeni fikirleri besleyen görsel kültürü gözlemlemenin
yanı sıra, bilgiyi tüketici odaklı bağlama yerleştirebilmek de önemlidir. Dünyadaki
politik, sosyolojik ve ekonomik olaylar moda ile tahmin edilemeyecek kadar alakalı
olup, tüketicilerin yaşam tarzları, zihniyetleri ve satın alma tercihleri üzerinde
önemli bir etkiye sahiptir. Bu noktada tasarımcı veya tahmincinin kültürel ve
güncel olayları gözlemleyerek bulgularını, amaçlanan ürün veya pazar bağlamında
objektif olarak yorumlaması ve ilham kaynağına dönüştürmesi gerekmektedir.
Gözlem pratiği, modayı ilgilendiren her alana yayılmalıdır. Müzik, spor,
seyahat, yeme-içme, reklamcılık endüstrisi; sosyal ağlar, iş yönetimi, finans,
politika gibi tüketicilerin hayatına dokunan tüm durum ve olaylar; tüm hizmet ve
ürün sektörlerinde olan bitenler tahmin ve tasarım kaynaklarıdır. Sanatçılar,
yazarlar, müzisyenler, filozoflar, ürün geliştiriciler, pazarlamacılar, her alandan
tasarımcı, renk tahmincisinin ilham ve gözlem dosyasına fikri olarak katkıda
bulunurlar.
Örnek
•Dünyadaki önemli olaylar giysi modasını etkilemektedir. Savaş

döneminde rahat ve kullanışlı giysilerin öne çıkması buna örnektir.
Pazar Verileri ve Analizi

Trend tahmincisi, hedef müşteri için demografik özellikler ve yaşam tarzı
trendleri gibi pazarlama verilerini dikkate almak isterler. Elde edilen veriler, pazar
araştırması, hedef tüketici grubu ve sokak/cadde anketleri yoluyla elde edilen nicel
ve nitel ölçümleri kullanarak yaş grubu, eğitim, gelir, nüfus dağılımı ve kültürel
166
Trend Tahminleri
kimliği içerebilirler. Bunlar, pazar tahminleri için tüketici isteklerini ve harcama

modellerini belirlemede önemli araçlardır.
TREND TAHMİNLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE TEMEL

UNSURLAR
Trend eğilimi sürecinde aşağıda verilen kavramlar etkili olmaktadır.
• Giysinin rengi: Moda ve tekstil endüstrisi için itici bir güçtür. Renk,
tüketicinin ilk olarak ilgisini çektiğinden tahmin sürecinde önemli rol
üstlenmiştir.
• Giysinin kumaşı: Moda tasarımcısı için ifade aracıdır. Kumaşın rengi,
Politik, sosyal ve dokusu, ağırlığı, hammaddesi, işleme ve baskı yapılabilirliği, yıkama ve
ekonomik olaylar moda
bakım kolaylığı gibi performans özellikleri, kumaşın en az görselliği kadar
tercihlerinde etkili
önemlidir.
olmaktadır.
• Giysinin formu: Giysilerin formları her dönem farklı trendlerden
etkilenmişlerdir. Örneğin, dar siluetler için korse modası, bel formunu
vurgulamıştır.
• Aksesuarlar: Trend olan ayakkabılar, şapkalar ve diğer aksesuarlar her
sezonda önemli bir yer tutmaktadır.
Haute Couture Etkisi

Üst düzey dikiş yapan modacılar, trendler üzerinde daima etkili olmuştur.
Örneğin, Charles Frederick Worth’ ün 1870'lerde adı sık sık moda dergilerinde yer
almıştır. Worth, pratik olması için kabarık etekleri daha dar yapmış ve hacimli
görünümü kalçaya çekerek giysinin önünü ve yanlarını serbest bırakmıştır. O
döneme göre Worth'un yeni etekleri moda dünyasında büyük bir başarı olarak yer
almıştır.
Coco Chanel'in derli toplu modelleri, sportif jarse kumaştan giysileri, bir
klasik olan sade siyah elbisesinin, lacivert, beyaz ve bej renklerdeki varyasyonları
yıllar boyunca kadınların pratikliğine hitap eden bir trend olmuştur. Yenilikçi ve
süslü şapka modelleri çok ilgi görmüştür. Görsel 7.1’de yer alan dönemin trend
aksesuarları da farklı eğilimler ortaya çıkarmıştır.
Trend eğilimi sürecinde

giysinin rengi, kumaşı,
formu ve aksesuarları
dikkate alınmaktadır.
Görsel 7.1. Coco Chanel Stili Giysi ve Aksesuarları
167
Trend Tahminleri
1930'larda triko endüstrisinde, yüksek hızda ve kapasitede üretim iyi

kalitedeki kumaşların üretilmesini sağlayan birçok gelişme olmuştur. Elsa
Schiaparelli’nin tasarımlarında sıklıkla örme kumaşları kullanması, triko imajının
yükselmesine yardımcı olmuştur. Görsel 7.2’de görüldüğü şekilde geliştirdiği yeni
triko tekniği, mayoları da kapsamıştır.
Tasarımcılar genellikle çoğunluk tarafından dikkate alınmayan renkleri
sembol gibi kullanarak trend olmasına yol açmışlardır. Schiaparelli’nin sembol
rengi fuşya (magenta) tonudur.
Görsel 7.2. Elsa Schiaparelli Tasarımı Triko Mayo

Yirminci yüzyılın başlarında, Fransız tasarımcı Paul Poiret, parlak, zengin,
gösterişli renkler, teatral gölgeler ve desenler kullanarak moda paletinde çok etkili
bir dönem başlatmıştır.
1947'de Christian Dior, Yeni Görünüm (New Look) koleksiyonunu
sunmuştur. Koleksiyon yeni bir siluet görüntüsü ile moda stillerinde çok yeni bir
Tasarımcılar, mevcuttan görünüm oluşturmuştur.
farklı renk tonlarını
Trend tahmini, modern bir disiplindir. Sanayi Devrimi'nin ve ardından hazır
kullanarak onların trend
olmasını sağlamışlardır. giyim sektörünün yaratılmasının bir ürünüdür. Trend unsurlarının markalar,
kültürler, pazar bölümleri ve moda meslek gruplarıyla özdeşleşmesi, trendlerin
takibini önemli hâle getirmiştir. Ayrıca, ürünlerde uygun renk, aksesuar, giysi
formları kullanımlarının sadece satışları artırmak için değil, ürün geliştirme sürecini
kolaylaştırmak için de ekonomik bir gereklilik olduğu bilinmektedir.
Defileler
Defileler, moda tasarımcısının doğrudan müşteriyle iletişim kurduğu görsel
yollardan birisidir.
Moda gösterilerini etkileyici bir toplumsal olaya dönüştüren ilk tasarımcı
Paul Poiret’tir. Jean Patou ve John Galliano ise bu gösterilerin boyutlarını
genişletmiş, Alexander McQueen de bu gösterileri sahne şovlarıyla tamamlayarak
(Svendsen, 2008) mekânsal ve kavramsal düzenlemeler ile mekânın izleyicisi ve
eserle ilişkilendirildiği yeni anlayışları ortaya koymuştur. En basit hâliyle mekân;
bir alanın çevrelendiği ya da yaşanıldığı mutlak bir kavrayıştan daha fazlasıdır
(Lefebvre, 2014; Sari, 2020).
168
Trend Tahminleri
Haute Couture' ün ilk yıllarında, moda editörleri gösterilere davet edilmiş,

ancak fotoğrafçıların hoş karşılanmaması nedeniyle sadece eskiz yapmalarına izin
verilmiştir. Görsel 7.3’te ilk defilelerden bir örnek sunulmuştur.
Görsel 7.3. İlk Defileler
Moda Haftaları
1970'lerden bu yana New York, Londra, Paris, Milano gibi başkentlerdeki
Moda Haftaları satış sezonundan altı ay önce düzenlenmektedir. Siluet, renk,
kumaş, aksesuar trendleri modacılar tarafından yakından izlenmektedir. Ayrıca bu
etkinlikler, dergilerin, büyük gazetelerin ve internet sitelerinin moda editörleri
tarafından da ayrıntılı olarak izlenmektedir. Moda editörlerinin yorumları,
podyumda gösterilen trendlerin popülerleşmesine veya tam tersi
beğenilmemesine sebep olabilmektedir. Trend tahmincisi, moda haftasının
mevcut sezon onayının ötesinde gelecek yılın renkleri ve trendlerinin geliştirilmesi
için yeni ipuçlarını alacak kadar bilgili olmalıdır.
Tekstil Fuarları
Renk ve tekstil yüzeyi trendleri alanını araştıran tahminciler için, uluslararası
tekstil fuarları en önemli bilgi kaynaklarını oluşturmaktadırlar. İlk kumaş fuarı
Moda haftalarında 1959'da organize edilmiş, trend bilgilerinin toplanması, kumaş örneklemesi ve
sezon trendleri ayrıntılı siparişi için önemli bir kaynak olmuştur. Sonraki yıllarda kumaş üreticileri
olarak fabrikaların mevsimsel renk ve kumaş trendlerini göstermek için başka fuarlar
incelenebilmektedir. düzenlemişlerdir.
TREND BELİRLEME
Trend belirleme, içinde birçok disiplini barındıran, modayı, tasarımı, sanatı
ve giyim tercihlerini etkileyen bir kavramdır. Trendler, insanların yaşamlarında
birçok alanda karşılaştıkları farkında olarak ya da olmayarak tercihlerini
yönlendiren özelliklerden oluşmaktadır. Moda ve renk tahminleri, sanayi
devrimleri ve uygarlıkları etkileyen sosyal, ekonomik ve teknik gelişmelerle, tekstil
ve hazır giyimin tasarımı, üretimi ve satışı değiştikçe yüzyıllar boyunca gelişmeye
devam etmiştir. Görsel 7.4’te renk trendlerindeki değişimlere ilişkin bazı önemli
başlıklar görülmektedir.
Bugün trend tahmini, "herkese uyan bir trend" kavramından uzaklaşmakta
ve daha özelleşmiş eğilim hikâyelerine odaklanmaktadır. Müşteri anketleri,
bloglar, web siteleri ve sosyal ağ siteleri dâhil olmak üzere pek çok bilgi kaynağının
169
Trend Tahminleri
kullanımı, benzersiz bir perakende ve marka kimliğine uygun, renkli hikâyelerin

geliştirilmesi için giderek daha önemli hâle gelmektedir. Renk tahmini moda ve
koleksiyon geliştirme sürecinin önemli bir parçasıdır ve her dönem kendini
yenilemeye devam edecektir.
Örnek •Sezonda trend olan renkler aksesuara ve süsleme malzemelerine

de yansımaktadır. Yves Saint Laurent' in 1965 yılında tasarladığı
Mondrian elbisesi popüler hâle gelmiş ve dönemin pop art baskılı
elbiselerine yol gösterici olmuştur.
Trend ve Renk Tahminlerinin Tarihsel Gelişimi

4. Yüzyıl
• Bitkiler, ağaç kabukları ve kökler kullanılan boyama maddelerindendir.
• Belirli boyalar ve kumaşlar zor elde edildiği için toplumsal hiyerarşi ile
kullanılmışlardır.
12-13. Yüzyıl
• Kavimler göçü ve daha sonrasında ipek yolu ve baharat yoluyla yeni renk
ve boyalar yer değiştirmiştir.
• Avrupa’da Floransa boyamayla tanınır hale gelmiştir.
14-16. Yüzyıl
• 1453’ten sonra Türklerin, Yakın Doğu ve Avrupa’da hâkimiyeti
görülmüştür.
• Rönesans ile birlikte boya ve tekstille uğraşan tüccar sınıfı yükselişe
geçmiştir.
• Türk kaftanları ve şalvarları Avrupa’da oryantal etkisi yaratmıştır.
17-18. Yüzyıl
• Marie Antoinette ve Versailles Sarayı modanın ilham kaynağıdır.
• Kraliyet ailesi, saray ve terzileri trend belirleyicileridir.
• Renk tahmini Sanayi devrimi ile gelişmiştir.
• El yapımı giysiler seri üretilen giysilere dönüşmüştür.
• İpek ve pamuk daha ucuz hale gelmiştir.
• Daha parlak renkler kullanılmıştır.
• Osmanlı’da Batı etkisi görülmüştür.
19. Yüzyıl
• 1851’de Londra’da düzenlenen sanat, tarım ve sanayi ürünlerinin
gösterildiği Uluslararası Büyük Sergi, Osmanlı Devleti’nin katıldığı ilk
Uluslararası sergi olmuştur.
• Ünlü moda evleri trendleri belirlemiştir.
• Dikiş makinesinin icadı hazır giyimi geliştirmiştir.
170
Trend Tahminleri
• Moda fotoğrafçılığı ve gazeteciliği başlamıştır.

• Sentetik boyalar kullanılmaktadır.
2. Dünya Savaşı Sonrası
• İlk kumaş fuarı kurulmuştur.
• Yeni sentetik elyaf ve kumaşlarla kitlesel pazar modasında artış olmuştur.
• Elyaf ve kumaş şirketleri renk tahminlerini yayınlamışlardır.
• Moda basını ve editörleri moda, renk ve kumaş trendlerini
yönlendirmişlerdir.
1970-1990
• Tekstil/giyim endüstrileri küreselleşmiştir.
• Renk tahminleri iki yıllık döngü haline gelmiştir.
• Tekstil ticaret fuarları küresel olarak genişlemiştir.
• Altı aylık moda haftaları kurulmuştur.
• Üst sınıf yerine sokak modası trendleri belirlemiştir.
21.Yüzyıl
• Moda trendlerini ücretli ticari endüstriyel kuruluşlar, markalar ve
perakendeciler belirlemektedir.
• Sosyal ağlar ile moda trendlerinin gelişimi ve değişimi hızlanmıştır.
Renk Tahmini
Renk tahmini süreci güçlü sezgi, ilham ve yaratıcılığı kullanarak tüketici
tarafından istenen bir dizi rengi tahmin etmek için verileri toplama,
değerlendirme, analiz etme ve yorumlama işlemlerinden oluşur.
Bir başka ifadeyle; renk tahmini, moda tahmini veya trend tahmini olarak
bilinen kolektif bir sürecin temel parçasıdır. Bireyler veya şirketler, tüketicilerin
yakın gelecekte, yaklaşık iki yıl sonra satın alacakları moda giysi ve aksesuarların
renklerini, kumaşlarını ve stillerini doğru bir şekilde tahmin etmeye çalışırlar.
Renk çemberinin ve renkler arasındaki ilişkinin anlaşılması, renk
tahmincisinin mevsimsel renk trendlerini estetik bir palete dönüştürmesine olanak
tanır. Bir perakende sezonunda baskın renkler veya renk tonları olsa da, o
renklerin etrafındaki diğer renklerle ilişkisi o rengin algısını değiştirebilir.
Renk tahmini yapan
firmalar sezondan önce Günümüzde renk tahmini, birçok kuruluş tarafından gerçekleştirilmektedir.
renk paletlerini Renk tahmini yapan firmalar sezonun iki yıl öncesinden Görsel 7.4’te olduğu gibi
oluşturmaktadır. örnek renk paletleri sunmaktadır.
Görsel 7.4. Örnek Sezon Trend Renkleri
171
Trend Tahminleri
İnternetin ortaya çıkışı, yirmi birinci yüzyılda renk tahminini ve trend

gelişimini kökten değiştirmiştir. Bloglar ve web siteleri, tasarımcılar, ticari fuarlar,
trend hizmetleri ve küresel kültürden oluşturulan renk paletlerine anında erişim
sağlama imkânı sağlamıştır. Renk tahmini esas olarak ticarete yönelik olsa da,
İnternet erişimi, tüketicilerin renk ve moda trendlerini gerçek zamanlı olarak
izlemesine olanak tanımaktadır.
•Sürdürülebilirlik hareketinden ilham alan yeşil, sezonunda "yeni

Örnek
siyah" olarak lanse edilmiş ve elmadan zümrüt rengine kadar

parlak yeşiller moda ürünlerde yerini almıştır.
Renk tahmincisi, perakende satışta ve tüketicinin dolabında işe yarayacak

uyumlu birleşimleri veya şemalar oluşturmak için bilinçaltında belirli renk
kombinasyonları uygulamaktadırlar. Bu kombinasyonlar, tonlar veya saf renkler
arasındaki uyuma ya da tam tersi bilinçli hazırlanmış uyumsuzluğa dayandırılır.
Renkler belirlendikten sonra, değerleri ve renk varyasyonları (renk tonları ve
gölgelerin tonları) kullanılabilir. Kumaşlarda, baskılarda ve desenlerde bu
kombinasyonlar etkili şekilde birbirleriyle birleştirilebilmektedir.
Siyah, gri, lacivert,

kırmızı, haki, bej, beyaz
klasik renkler olarak
•Sonbahardan ilham alan koleksiyonlarda renk paletleri
Örnek
kabul edilmektedir.
kahverengi, yeşil, turuncu ve bu renklerin tonlarından
oluşur.
Renk tonu ve değer döngülerine ek olarak, renk tahmincisinin dikkate

alması gereken klasikleşmiş mevsimsel renk döngüleri ve paletleri vardır. Bu renk
paletleri, ilkbahar ve yaz aylarında beyaza yakın ve parlak renkleri, sonbaharda ve
kışta ise (istisnalar dışında) koyu renkleri tercih etme eğilimindedir. Ayrıca, takvim
yılı içinde sezonluk koleksiyonlar için paletleri etkileyen belirli etkinlikler yer
almaktadır.
•Bazı renkler klasik olarak kabul edilir. Siyah, gri, lacivert, kırmızı,
Örnek
haki, bej, beyaz, çoğunlukla modacılar ve tasarımcılar tarafından

koleksiyonlarını tamamlamak için kullanılır. Bu renklerin
kumaşın dokusunu veya bir tasarımın modelini vurguladığı
düşünülmektedir.
172
Trend Tahminleri
• Sizde sezonun trend renklerini inceleyiniz.
Etkinlik
Bireysel
• Bu renklerin ve tonlarının modaya etkilerini düşününüz.
Tekstil, Materyal ve Aksesuar Belirleme

Renk tahmincisi (veya tasarımcı) sezon için bir palet oluşturduktan sonra,
renkler tüm ayrıntılarıyla birlikte iplik ve kumaş boyacılarına, matbaacılara,
satıcılara, fotoğrafçılara ve görsel ekran yöneticilerine iletilmelidir. Bir palet
oluşturmak, araştırma, analiz ve deneyimle desteklenen yaratıcılık
gerektirmektedir. Hikâye panoları; iplik parçaları, kâğıt parçaları, anımsatıcı
fotoğraflar ve bulunan nesnelerle oluşturulabilirken önerilen palet, renk
standartlarına dönüştürülmelidir. Görsel 7.5’te sezona uygun materyallerle bir
örnek sunulmuştur. Paletteki renkler renk yönetimi sistemlerinden birindeki en
yakın referansla eşleştirilebilir. Kısa vadeli renkler genellikle yaz tatili sezonunda,
ucuz ve üretilmesi kolay olan tişörtler gibi ögelerde görünür. Birçok fabrika ve
Hikâye panoları, iplik üretim programı, bu hızlı geri dönüşleri karşılamak için üretim dilimlerinde
parçaları, kâğıt
boşluklar bırakırlar.
parçaları, anımsatıcı
fotoğraflarla
oluşturulabilir.
Görsel 7.5. Mevcut Renk Döngüsüne Göre Materyal Hazırlama

Çoğu aksesuar tasarımcısı, ürünlerini podyumda göstererek hem satış hem
de başkalarına ilham vermeyi, böylece trend belirleyici olmayı hedeflemektedir. Bu
nedenlerle podyum ve küresel trendleri takip etmek moda tasarımının her
aşamasında önemlidir.
Şapkalar, ayakkabılar, kemerler, gözlükler, eldivenler, takılar ve keseler her
dönem farklı etkiler ve özellikler taşıyan giysi tamamlayıcılarıdır. Bu sebepten
giysileri etkileyen trend renkler ve trend formlar, aksesuarları da etkilemektedir.
•1968'de Pierre Cardin'in fütürist tasarımları, dirsek üstü

Örnek
eldivenler, geniş kemerler ve gümüş rengi malzemelerle

tamamlanmıştır.
173
Trend Tahminleri
Bir tahmincinin ayakkabılara özel tahminler ve analizler için temel olarak

bakacağı bazı konular şunları içermektedir:
• Ayakkabı türü: Klasik mi, avangart mı? sportif mi?
• Topuk yüksekliği: Topuk boyu nedir?
Sezonun ayakkabı • Ayak formu: Ayakkabılar küt, kare, sivri veya asimetrik mi?
trendinde; topuk • Malzemeler: Malzemeler nelerdir? Deri, kumaş vb?
yüksekliği, formu,
• Aksesuarlar: Tokalar ve diğer metal bileşenler kullanılıyor mu?
materyali, renklerine
bakılır. • Renkler: Kullanılan renkler nelerdir? Baskın renk var mıdır?
Sokak Modası
Sokak stili, çok çeşitli demografi ve alt kültürleri kapsayan bir konudur.
Sokaktan ortaya çıkan moda akımlarının nedeni sosyal anlamda bir adım daha öne
çıkma telaşı olabilmektedir. Moda trendlerini belirleyen etmenlerden biri,
sokaklardan, gençlik kültürlerinden ortaya çıkmaktadır.
Önemli moda etkilerinden biri olan hip-hop, 1970'lerde şehir sokaklarında
bir müzik hareketi olarak başlayarak trend hâline gelmiştir. Moda döngüsü olarak
yerleşmiş bu stilin bol kot pantolonları, şık spor ayakkabıları, eşofman takımları,
kapüşonlu giysileri modacıların tasarımlarını etkilemiş, hip-hop renkleri 1990'ların
renk paletlerine dâhil edilmiştir.
174
Trend Tahminleri
•Trend Kavramı
•Trend kavramı “eğilim” ve bir şeyin hareket etme eğiliminde olduğu yön
olarak tanımlanabilir. Trendlerin, içinden geçtiği kültür ya da toplum
üzerinde dolaylı bir etkisi vardır. Giysi modası açısından moda
belirleyicilerinin etkili olduğu ve yol gösterdiği hareket süreci trend
kavramını oluşturmuştur.
Özet
•Moda trendleri değiştikçe, giysilerin formları, kumaşların dokuları,
kumaşların renkleri ve tonları, giysi aksesuarlarında da yenilikler
görülmektedir. Bu yenilikler bulundukları sezondaki modanın eğilimlerini ve
yöneldikleri stilleri anlatmak için kullanılabilmektedir. Trend giyimle
bağdaştırıldığında, modanın döngüsüne göre devam eden değişiklikler
vardır. Bu sebepten trend ve moda kavramları birlikte yol almaktadır.
•Trend Tahmini Kavramı ve Çerçevesi
•Trendleri gelecek sezondan önce tahmin eden, sezon renklerinin, çizgilerinin
ve kumaşlarının nasıl olacağının tahminlerini yapan kişilere “trend
tahmincisi” (trend forecaster) denilmektedir. Tahminciler araştırma
yapmakta, bilgi edinmekte ve materyalleri analiz ederek sezon trendleri için
öngörülerde bulunmaktadır.
•Moda Döngüleri
•Tasarım süreci araştırmanın yapılması, prototip üretim ve satış için belli
dönemleri kapsamaktadır. Bu dönemleri gelen talepler etkiler. Moda sistemi
bir döngü şeklinde devamlı olarak kendini yenilemektedir. Bu döngüde yer
almak için moda tasarımcıları, her sezon koleksiyon hazırlamaktadır. Bu
koleksiyonlar çoğunlukla İlkbahar/yaz ve sonbahar/kış sezonlarında
oluşturulmaktadır. Sezonluk bir paletin geliştirilmesi, bir önceki sezonun
paletine dayanan, ancak şimdiki ve gelecek zamanlardaki kültürel kavramlara
uygun şekilde ilerleyen bir süreçtir..
•Gözlem Yeteneği
•Tüketici taleplerinin vaktinde belirlenebilmesi için trend tahminleri etkili
olmaktadır. İlham aramak ve kültürel birikimleri izlemek, tahminci için bir
gerekliliktir.
•Pazar Verileri ve Analizi
•Trend tahmincisi, hedef müşteri için demografik özellikler ve yaşam tarzı
trendleri gibi pazarlama verilerini dikkate almak isteyebilir. Bu veriler, pazar
araştırması, tüketici grubu anketleri ve sokak anketleri yoluyla elde edilen
nicel ve nitel ölçümleri kullanarak yaş grubu, eğitim, gelir, nüfus dağılımı ve
kültürel kimliği içerebilir. Bunlar, pazar tahminleri için tüketici isteklerini ve
harcama modellerini belirlemede önemli araçlardır.
•Trend Tahminlerinin Geliştirilmesinde Temel Unsurlar
•Trend eğilimi sürecinde aşağıdaki kavramlar etkili olmuştur.
•Giysinin rengi; Moda ve tekstil endüstrisi için itici bir güçtür. Tüketicinin ilk
olarak ilgisini çektiğinden tahmin sürecinde önemli rol üstlenmiştir.
•Kumaşı; Moda tasarımcısı için ifade aracıdır. Kumaşın rengi, dokusu, ağırlığı,
hammaddesi, işleme ve baskı yapılabilirliği, yıkama ve bakım kolaylığı gibi
başlıklar da kumaşın en az görselliği kadar önemlidir.
•Formu; Giysilerin formları her dönem farklı trendlerden etkilenmişlerdir.
Örneğin, dar silüetler için korse modası, bel formunu vurgulamıştır.
•Aksesuarları; Trend olan ayakkabılar, şapkalar vd.leri sezonu etkilemiştir.
175
Trend Tahminleri
•Trend Belirleme
•Trend belirleme içinde birçok disiplini barındıran, modayı, tasarımı, sanatı ve
giyim tercihlerini etkileyen bir kavramdır. Trendler insanların yaşamlarında
Özet (devamı)birçok alanda karşılaştıkları farkında olarak ya da olmayarak tercihlerini
yönlendiren özelliklerden oluşmaktadır. Moda ve renk tahmini, sanayi
devrimi ve uygarlığı etkileyen sosyal, ekonomik ve teknik gelişmelerle tekstil
ve hazır giyimin tasarımı, üretimi ve satışı değiştikçe yüzyıllar boyunca
gelişmeye devam etmiştir.
•Renk Tahmini
•Renk tahmini süreci güçlü bir sezgi, ilham ve yaratıcılık unsurunu kullanarak
tüketici tarafından istenen bir dizi rengi tahmin etmek için verileri toplama,
değerlendirme, analiz etme ve yorumlama işlemlerinden biridir.
•Tekstil, Materyal ve Aksesuar Belirleme
•Renk tahmincisi (veya tasarımcı) sezon için bir palet oluşturduktan sonra,
renkler tüm nüanslarıyla birlikte iplik ve kumaş boyacılarına, matbaacılara,
satıcılara, fotoğrafçılara ve görsel ekran yöneticilerine iletilmelidir.
•Sokak Modası
•Sokak stili, çok çeşitli demografi ve alt kültürleri kapsayan bir konudur.
Sokaktan ortaya çıkan moda akımlarının nedeni öne çıkma telaşı
olabilmektedir. Moda trendlerini belirleyen etmenlerden biri, sokaklardan,
gençlik kültürlerinden ortaya çıkmaktadır.
176
Trend Tahminleri
1. Eğilimin karşılığı olan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
a) Trend
b) Yöntem
c) Veri
d) Problem
e) Uygulama
2. Aşağıdakilerden hangisi moda trendlerine bağlı olarak değişen

kavramlardan biri değildir?
a) Giysilerin formları
b) Kumaşların dokuları
c) Kumaşların renkleri
d) Üretim yöntemleri
e) Giysi aksesuarları
3. İyileştirmeye ve olumlu değişime örnek olan kavram hangisidir?

a) İnovasyon
b) Heves
c) Yaratıcılık
d) Moda
e) Trend
4. Paul Nystrom’a göre bir moda trendinin yaşam döngüsünde

aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
a) Erken benimseyenler
b) Benimsemeyenler
c) Yenilikçiler
d) Geç kalanlar
e) Geç çoğunluk
5. Çoğunlukla birkaç sene içinde geçen, genellikle sokaktan çıkan ve belirli bir
pazar kesimi tarafından benimsenen geçici bir moda hareketi için hangisi
doğru bir ifadedir?
a) Uzun dönemli moda eğilimidir.
b) Kısa dönemli moda eğilimidir.
c) Orta dönemli moda eğilimidir.
d) Kalıcı stilleri vurgulamaktadır.
e) Herkese uygun bir stildir.
177
Trend Tahminleri
6. Hangisi moda tahmincisinin ilham kaynaklarından biri değildir?

a) Müzeler
b) Eski moda dergileri
c) Tarihi moda döngüleri
d) Klasik mağazalar
e) Gelecek sezon renkleri
7. Moda trendleri için belirleyici olan kişiler hangisidir?

a) Trendsetterlar
b) Uzmanlar
c) Yöneticiler
d) Tüketiciler
e) Yenilikçiler
8. Hangisi renk trendleri için erişilen yerlerden biri değildir?

a) Web siteleri
b) Bloglar
c) Tasarımcılar
d) Ticari fuarlar
e) Konserler
9. Hangisi klasik renklerden biri değildir?

a) Bej
b) Lacivert
c) Pembe
d) Siyah
e) Gri
10. Hangisi hikâye panosu oluştururken kullanılan malzemelerden biri

değildir?
a) Kâğıtlar
b) İplikler
c) Fotoğraflar
d) Bulunan ilgili nesneler
e) Kullanılmayan renkler
Cevap Anahtarı
1.a, 2.d, 3.a, 4.b, 5.b, 6.e, 7.a, 8.e, 9.c, 10.e
178
Trend Tahminleri
Baudot, F. (1996) Chanel. London: Thames and Hudson.
Blackman, C. (2013) Modanın Tarihi 1900’den Bugüne, İzmir: Kerasus
Choklat, A.(2012) Footwear Desıgn, London: Laurence King Publishing Ltd
Diane, T., Cassıdy, T. (2005) Colour Forecasting, Blackwell Publishing
Ltd: Oxford UK.
Kartal., E. (2014) Moda Trend Tahmin ve Analizleri Tüketicilerin Moda
Ürün Beklenti Düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü
Ed: Hennesy, K., Farfour, G. (2012) Fashion The Defınıtıve Hıstory Of Costume And
Style, Newyork: DK.
Ed. Fogg, M. (2014) Modanın Tüm Öyküsü, İstanbul: Hayalperest Yayınları.
Ed. Orsborne, A. (2013) Geçmişten Günümüze Giyim Kuşam ve Stil Rehberi
(1. Baskı) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Erol, F., Trend Öngörüsü ve Moda Dinamikleri (2011). Yüksek Lisans Tezi,
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ertürk, N., (2011) Moda Kavramı, Moda Kuramları ve Güncel Moda Eğilimi
Çalışmaları, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli
Dergisi ART-E MAYIS 2011-07
Jones, S.J.(2013) Moda Tasarımı (1. Basım). İzmir: Kerasus Kitap.
Koç, F., Saatçioğlu, K., Çelik, R., Nadasbaş, S.E., Moda Tüketicilerinin Giysi
Seçiminde Trendleri (Eğilim) Kullanma Durumları ve Giysi Stillerinin Belirlenmesine
İlişkin Davranış Analizi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 9 Sayı:
43 Issue: 43, Nisan 2016 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581.
Sari, S., (2017). Giyilebilir Sanat Ve Beden Sanatında Dijital Tekstil Tasarım
Uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 69-85.
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/307827
Sari, S.,(2020). Alexander McQueen Giysi Tasarımlarında Deformasyon: Bir Vaka
Çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (4) ,
1577-1605
Scully K., Cobb, D.J. (2012) Color Forecastıng For Fashıon, London: Laurence King
Regina Lee Blaszczyk and Ben Wubs (Ed.). (2018). The Fashion Forecasters A
Hidden History of color and prediction Great Britain: Bloomsbury.
Tekdemir,̇ Aziz. "1851 Londra Sergisi Ve Osmanlı Devleti’nin
179
Trend Tahminleri
Katılışı". Akademik İncelemeler Dergisi 13 / 1 (Nisan 2018): 291-322.

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.350115
Görsel Kaynakçası
Şekil 7.1. Paul Nystrom’a göre Moda Trendi Yaşam Döngüsü Eğrisi, Scully K., Cobb,
D.J. (2012) Color Forecasting For Fashion, s.96
Görsel 7.1. Coco Chanel Stili Giysi ve Aksesuarları Baudot, F. (1996) Chanel, s.38
Görsel 7.2. Elsa Schiaparelli Tasarımı Triko Mayo, Ed. Fogg, M. (2014) Modanın
Tüm Öyküsü, s.265
Görsel 7.3. İlk Defileler, Scully K., Cobb, D.J. (2012) Color Forecastıng For Fashıon,
s.52
Görsel 7.4. Sezon Renk Örnekleri (Çizim Betül Elibol)
Görsel 7.5. Mevcut Renk Döngüsüne Göre Materyal Hazırlama, Scully K., Cobb, D.J.
(2012) Color Forecasting For Fashion, s.127
180
GİYSİDE RENK KULLANIMI
• Renk Olgusu
• Renk Estetiği ve Görsel Algı
İÇİNDEKİLER
• Renk ve Kültür İlişkisi MODA TASARIMINA

• Giysi ve Renk İlişkisi
• Renk ve Form GİRİŞ
• Renk ve İşlev Öğr. Gör. Betül ELİBOL
• Renk ve Malzeme

HEDEFLER
• Rengin keşfedilmesini ve rengin

tanımını öğrenebilecek,
• Rengin farklı kültürlerdeki
anlamını ayırt edebilecek,
• Giysilerde renk etkisini form, işlev
ve malzeme açısından
tanımlayabileceksiniz.
ÜNİTE
8
Giyside Renk Kullanımı
Renk Olgusu Rengin Keşfedilmesi

GİYSİDE RENK KULLANIMI
Renk Estetiği ve Görsel

Algı
Renk ve Kültür
İlişkisi Renk ve Form
Giysi ve Renk
Renk ve İşlev
İlişkisi
Renk ve Malzeme
182
GİRİŞ
Doğaya baktığımızda birçok renk ile karşılaşırız. Yapraklarda yeşil tonları ile
sarılar, toprak da kahverengiler ile gökyüzünde maviler uyumlu bir görünümdedir.
Bu renkler yaşamın her alanında bizlere ilham vermektedir. Her dönemde ve
kültürde farklı anlam taşıyabilen renkler birçok sanat akımına da yol gösterici
olmuştur.
İnsanlar eskiden beri renkleri yaşamlarının her alanına dâhil etmişlerdir.
Renk, doğal bir iletişim aracı olarak insanların duygu ve düşüncelerini aktarmada
yardımcı olmuştur. Renklerin, farklı toplumlarda farklı kullanım amaçları ve
sembolik anlamları vardır. Renk, iletişim açısından farklı bir anlatım aracı olarak
ortaya çıkmakta ve yönlendirici olmaktadır.
Tanım olarak açıklandığında renk; nesneden gelen ışıklar vasıtasıyla ışığın
gözde bıraktığı etkidir, algılama ile ilgilidir. Her rengin farklı algılanmasının sebebi
renklerin farklı dalga boylarında olmasındandır.
Renkler, değişen Renk; doku, çizgi, biçim, şekil gibi tasarım elemanları içinde yer alan ve giysi
trendlerin modası ve tasarımı sürecinde önemli etkisi olan bir olgu ve giysi tasarımının görsel olarak
günlük hayatımızın etkisini değiştirebilen önemli bir kavramdır. Bir renk ve tonları başka renk ve
önemli bir parçasıdır. tonlarıyla kullanılırken farklı algılar yaratabilir.
İnsanlar renkleri, çevresinde gördüğü biçimde üretmek için çabalamışlardır.
Giysi üzerinde kullanılan kumaşlarda, desenlerde ve kompozisyon düzenlemede
renklerin anlamlı dağılımı önemli ve etkilidir.
Bu ünitede giyside renk kullanımı; renk olgusu, renk estetiği ve görsel algı;
renk ve kültür ilişkisi; giysi ve renk ilişkisi başlıklarında incelenmiştir.
RENK OLGUSU
Renk, devamlı kullandığımız ve karşılaştığımız bir tasarım elemanıdır. Renk,
yaşam, sanat, tasarım ve moda ile ilgilidir. Değişen eğilimlere duygu verir ve
günlük hayatımızın önemli bir parçası olarak yaşamımızda yer alır.
Renk, medeniyetin doğuşundan beri yaşam tarzımızın, ifademizin,
dekorasyonumuzun ve tasarımımızın görsel bir ifadesi olmuştur.
Günümüzün hızla hareket eden dünyasında renklerin kapsamı, aralığı ve
kullanımı hem tüketici hem de profesyoneller için önemli bir alandır.
•Renkler birbirinden farklı dalga boylarındadır.

Örnek
•En uzun dalga boyuna sahip olan renk kırmızı iken, en kısa dalga
boyuna mor renk sahiptir.
183
Rengin Keşfedilmesi
İngiliz fizikçi, matematikçi ve filozof Isaac Newton, ışığın kırılmasının keşfi ile
bilimsel çalışmalara önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Newton, üçgen bir
prizmada beyaz güneş ışığını bir renk tayfına dönüştürmüştür. Bir yarıktan giren
güneş ışığı prizmanın üzerine düşer, prizmada beyaz ışık ışını renklere dağılır.
Dağınık renkli ışık ışını, spektrumu görüntülemek için bir ekrana yansıtılabilir. Bu
renkler kırılma ile üretilir. Doğal gün ışığının veya beyaz ışığın bir renk
yelpazesinden oluştuğunu bulan Newton deneyini Görsel 8.1’ deki gibi
gerçekleştirmiştir. Beyaz ışığın yedi rengini gösteren ışık kırılma deneyiyle kırmızı,
turuncu, sarı, yeşil, mavi, koyu mavi ve mor renkleri elde edilir. Elde edilen renk
spektrumu (Renk tayfı) ikinci bir prizma kullanılarak tekrar kırılır ve beyaz bir ışık
demeti elde edilir. Renk tayfı bu ışık demetinin ayrılarak oluşturduğu renklerin
sıralı görüntüsüdür.
Renk, her bir rengin farklı bir hızda salınım yaptığı veya farklı bir hızda
hareket ettiği bir enerji titreşimidir. Güneşli bir günde parlak ve canlı renkler
görülmesi, havanın kapalı olduğu günlerde ise renklerin olduklarından daha koyu
görünmeleri ışığın renk üzerindeki etkisi ile ilgilidir.
Renk, ışığın değişik dalga boylarının gözün retinasına ulaşması ile ortaya
çıkan, nesneden gelen ışıklar aracılığı ile ışığın kendisinin görsel algıda bıraktığı bir
etkidir.
Işık, her biri göz tarafından renk olarak algılanan, farklı dalga boylarındaki
enerji titreşimlerinden oluşmaktadır. Beyaz ışığın ana renkler olan kırmızı, sarı ve
mavi ile bu renklerin ikisinin karışımından elde edilen ara renklerinde turuncu,
yeşil ve mordan oluştuğu bilinmektedir. Ara renkler eşit miktarda iki ana renk
içermektedir. Turuncu, eşit miktarda kırmızı ve sarının karıştırılmasıyla
oluşmaktadır. Yeşil, sarı ve mavinin eşit bir karışımıdır. Mavi ve kırmızı
karışımından mor elde edilmektedir.
Nesneden gelen ışıklar

aracılığı ile ışığın göz
üzerinde bıraktığı etki
renk olarak tanımlanır.
Görsel 8.1. Beyaz Işığın Yedi Rengini Gösteren Işık Kırılma Deneyiyle Elde Edilen Renkler
184
•Karışımla elde edilmeyen ana renkler; kırmızı, sarı ve mavi'dir. İki
Örnek
ana rengin karışımı ara renkleri oluşturur.
•Ara renkler;
•Kırmızı+sarı= turuncu
•Sarı+mavi= yeşil
•Kırmızı+mavi= mor
Renk çemberi, sarı, kırmızı ve mavinin (ana renklerin) merkez alınarak,

turuncu, yeşil ve morun karıştırılarak ara renklerin oluşturulduğu dairesel
yapıdır.12 ton renk çemberi Görsel 8.2’ de verilmiştir.
Güneşli bir günde

parlak ve canlı renkler
görülmesi ışığın renk
üzerindeki etkisi ile
ilgilidir.
Görsel 8.2. Renk Çemberi
RENK ESTETİĞİ VE GÖRSEL ALGI

Tüketicilerin renk algıları ve renk kullanımları kültürel ve bireyseldir. Renk,
yaşamın her alanında yer alan, estetik olarak seçimleri etkileyen bir denge
unsurudur.Bir renkli yüzeyin yaptığı etki; yakın yüzeylerin renk değerine bağlı
olarak da gelişebilir. Bir renk başka renk ya da renklerle bağ kurarak değer
kazanmaktadır.
Renk estetiği konusunda renk armonisi ve renk zıtlıkları ile zemin - biçim
ilişkisi konuları ele alınmaktadır. Renk uyumundan bahsedildiğinde iki veya daha
fazla rengin ortak etkisi değerlendirilmektedir. Renklerin bir araya geldiklerinde
uyum ve denge oluşturması olarak tanımlanabilecek olan armoni çeşitli şekillerde
oluşturulabilir. Armoni yöntemleri rengin renk çemberindeki durumu, renk
karışımlarında miktarca kullanımları göz önünde bulundurularak incelenmektedir.
Öznel renk kombinasyonları ile deneyim ve deneyler, bireylerin uyum ve
185
uyumsuzluk değerlerinde farklılıkları olduğunu göstermektedir. Ahenkli olarak

adlandırılan renk kombinasyonları yaygın olarak birbirine çok yakın renklerden
veya aynı tonlardaki farklı renklerden oluşmaktadır. Uyum, zıt kuvvetlerin denge
simetrisini ifade eder. Görsel 8.3’de Claude Monet tablosunda benzer renklerin
uyumu görülmektedir.
Renk, yaşamın her

alanında yer alan,
estetik olarak
seçimlerimizi etkileyen
bir denge unsurudur. Görsel 8.3. Claude Monet’in İlkbahar İsimli Tablosu
Örnek
•Armoni bir rengin tonlarından oluşabilir. Örneğin; mavi ve mavi

tonları bir rengin uyumundan oluşan armoniye örnektir.
Renk çemberindeki her bir rengi incelerken, Görsel 8.4’de olduğu gibi nötr
gri bir arka plana karşı görüntülemek önemlidir.
Görsel 8.4. Renklerin Arka Plan Renklerine Göre Farklı Algılanması

Kontrast renkler, birbirinin kuvvetini artıran renklerdir. Bu kontrast etki,
denge içinde ahenkli olmalıdır. Rengin alan olarak büyüklüğü, küçüklüğü,
parlaklığı, matlığı, ton değerleri, renk geçişleri kontrastlar yaratılırken bir armoni
oluşturacak şekilde doğru ve dengeli ayarlanmalıdır. Karşılıklı renk kontrastı en
186
yalın renk kontrastıdır (Sari, 2020). Görsel 8.5’de çizimi bulunan giysilerde,
kontrast renklerin etkileri görülmektedir.
Örnek •Renk sistemlerinde bazı renkler daha baskın görünürler. Örneğin;

sıcak ve parlak renkler diğer renklere göre daha baskındır. Sıcak
renkler çabuk algılandığı için daha canlı görsel bir etki
oluşturabilirler.
Kırmızı yeşilin, mavi

turuncunun, sarı morun
kontrastı, tamamlayıcı
rengidir.
Görsel 8.5. Giyside Kontrast Renk Etkisi
• Sizde giyside farklı renk kullanımları ile ilgili;

Bireysel Etkinlik
• Renk çemberinde karşılıklı olan kontrast renklerin etkisinin

giysiye yansımasını inceleyiniz.
•Renk çemberinde bir rengin bitişik rengine tamamlayıcı bir renk

Örnek
katacağı bilinmektedir. Mavi bir arka plana karşı bir sarı renk
örneği, turuncu tonlu olarak görünecektir, çünkü turuncu, maviye
tamamlayıcı renktir.
187
Bir rengin çevresi beynin rengi yorumlamasını değiştirecek ve iki bitişik

rengin olabildiğince farklı görünmesine neden olacaktır. Görsel 8.6’da siyah-beyaz,
mavi-beyaz ve mavi-siyah ile turuncu ve mavi renklerinin gri ile etkisi
görülmektedir.
Görsel 8.6. Renklerin Birlikte Etkisi

Renklerin kullanımında siyah beyaz ve gri farklı anlam ve etkiler taşıyabilir.
Bu sonuç giysi ve kumaş açısından düşünüldüğünde; beyaz kumaş üzerinde
kullanılan desenlerin ya da renklerin siyah kumaştakinden farklı olarak algılandığı
bilinmektedir. Görsel 8.7’de olduğu şekilde siyah elbise üzerindeki beyaz desenler
beyaz zemin üzerindeki siyah desenlerden daha büyük olarak algılanmaktadır.
Siyah elbisede mavi

Görsel 8.7. Beyaz ve Siyah Elbisede Renk Algısı
desenler parlak bir
şekilde görünmektedir. Görsel 8.8’ de beyaz ve siyah üzerine mavi geometrik şekilden oluşan
desenli elbiseler bulunmaktadır. Beyaz renk elbisede mavinin etkisi koyuluktur.
Siyah elbisede mavi, bir renk ışıltısı ile parlak bir karaktere bürünmektedir.
188
Görsel 8.8. Beyaz Ve Siyah Elbisede Mavi Renk Algısı

Görsel 8.9’da yer alan mavi ve turuncu elbise üzerinde gri renkte
geometrik şekiller görülmektedir. Mavi üzerindeki gri desenler kırmızımsı
görünürken, turuncu üzerindeki aynı gri renk, mavimsi görünür. İki giysiye aynı
anda bakıldığında fark çok belirgindir.
Renk insanların giyim

stilini etkileyen, önemli
bir ifade aracıdır.
Görsel 8.9. Mavi ve Turuncu Elbisede Gri Renk Algısı
RENK VE KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Kültür, belirli bir toplumda yaşayan insanların dilini, dinini, sosyal
yaşantısını, bilgi, görgü kurallarını, manevi değerlerini içine alan ve o toplumun
kendine ait dil, ahlak, hukuk, din, estetik, ekonomi, bilim ve düşünce hayatının
uyumlu bir bütünüdür. Toplumun yaşantısını düzenleyen değer, inanç, yasa, örf ve
adetler ile ahlak kuralları kültürü oluşturur. Kültür, toplumun temel taşıdır (Sari,
2017).
Renk, eski çağlardan beri birçok anlam içermiş ve bu anlamlarla toplum
içinde iletişim rolü üstlenmiştir. Toplumsal yaşamı düzenleyen psikolojik, kültürel
ya da sosyal kavramlar bir etki sağlamış ve iletişimde yeni ifadelere yol açarak
toplum yaşamında etkin olmuştur. Renk kullanma anlayışımız ve iletişimimiz
kültürel öğrenmelerimizin bir sonucudur.
189
Renk, insanların duygu, düşünce ve heyecanları ile çok sıkı bağları olan bir
olgudur. İnsanlar için yazılı ya da sözlü ifade edilmeyen iletişim için farklı bir
anlatım aracı olarak ortaya çıkmakta ve yönlendirici olmaktadır.
Yıllar boyunca renkler insanlarda değişik etkiler bırakmış, farklı duyguları
sembolize etmiştir. İnsanlar rengi kullanarak kendilerini ifade etmişler, farklı
renkleri bir aracı olarak kullanmışlardır. Bu şekilde kültürlerin bir parçası hâline
gelmişlerdir. Bir toplumda temizliği ifade eden bir renk başka bir coğrafyada yas ya
da matem anlamları taşımaktadır.
•Renklerin farklı kültürlerdeki insanlar üzerinde farklı anlamları,

Örnek
algılanışları ve kullanışları vardır. Örneğin; Mor renk, Çin ve Güney

Kore’de sevgiyi, Meksika’da kıskançlığı temsil etmektedir.
Renklerin toplumdan
topluma farklılık
gösteren anlamları ve
kullanışları vardır. Farklı kültürlerde farklı anlamlar taşıyan renkler, toplumların ortak
paylaşımları ile kendi kültürlerine dâhil ettikleri kültürel bir olgudur. Renk
olgusunun toplumdan topluma değişiklik göstermesinde etkili olan, toplumların
yaşayışları, inançları, gelenekleri ve doğal şartlarıdır. İletilmek istenenlerin farklı
anlam yüklemeleri ile gerçekleştirilmesi açısından bakıldığında, renk görsel bir etki
kazandırmakta ve toplumsal yaşam düzenleyicisi olarak önemli bir rol
üstlenmektedir.
GİYSİ VE RENK İLİŞKİSİ

Giysiler taşıdıkları renkler ile birçok anlam yüklenebilirler. Bunlar gerek
rengin psikolojik etkilerinden oluşabilir, gerekse rengin o coğrafya üzerindeki
tanımlaması ya da sahip olduğu anlamlardan dolayı olabilir. Renkler bu şekilde
giysiyi giyen kişinin kendini ifade etmesinde anlaşılabilen bir iletişim yoludur.
İnsanlar sadece moda için sezon renklerini kullanırken toplum tarafından
kabul görme amacı vardır. Renk giysinin bir yerine vurgu yapmak ya da dikkat
çekmek için bir tasarım ögesi olarak kullanılabilir. Bundan dolayı renk zıtlıklarını,
farklı renk kombinasyonlarını tasarımlarda etkili kullanmak giysinin algısını
değiştirecektir.
Moda sürekli değişerek, bir dönemi diğerinden ve bir sosyal sınıfı diğerinden
farklılaştıran bir kavram olmuştur. Genel olarak, "moda" belirli bir giyim tarzını
ifade eder. Ancak moda sadece elbiseyi mi ifade ediyor? Belirli bir yaşam tarzı
veya davranış gibi fikirler de moda olabilir.
Seçkinler bir modayı başlatır ve belli bir takipten sonra ya da diğer sınıflar
onu taklit ettiğinde, onu yeni bir moda için bırakır. Bu şekilde devam eden moda
döngüsü, zenginliğin artmasıyla hızlanan bir süreçtir. Bu açıdan bakıldığında
renkler giysi modasına yön vermekte ve bu döngüde sezon renkleri ya da moda
190
renkler kavramlarıyla giysi modasına önemli bir katkıda bulunmaktadır. Görsel

8.10’da giyside çeşitli renk kullanımları görülmektedir.
•Renk ile kişiler stilini ifade etmektedir. Modaya önem veren bir
Örnek
Moda sadece giyim kişi sezon renklerini takip ederek giysi seçimlerini
tarzı ile ilgili bir kavram yapabilmektedir.
değildir. Belirli bir
yaşam tarzı da moda
olabilir.
Doğaya baktığımızda renklerle dolu bir görüntü ile karşılaşırız. Bu renkler
yaşamın her alanında bizlere ilham vermektedir. İnsanlar çevresinde gördüğü
renkleri yeniden oluşturmak isterken tarih öncesinden beri bu renklerin kalıcı
biçimde üretilmesi için çabalamışlardır.
Görsel 8.10. Giyside Çeşitli Renk Kullanımları

Renk, sentetik boyaların geliştirilmesiyle modadaki trendleri yönlendirmeye
başlamış, tasarımcılarla birlikte sosyal veya sanatsal hareketleri de etkilemiştir.
•Renk modayı etkileyen, estetik ve güzellikle birlikte kullanılan bir

Örnek
olgudur. Bir rengin başka renklerle kombinlenmesinde estetik

kaygının olması örnek olabilir.
Renk, iletmek istenilen mesajın kelimelerle değil görsel algıyla hızlı ve

doğrudan ileten kısa ve etkili bir anlatım yoludur; dikkatimizi çekerek bir ürünle
ilgili algımızı değiştiren bir mesaj gönderir.
191
Renk giysi tasarımı için en önemli kaynaklardan biridir. İlk çağlardan itibaren
giyim kuşamla kültürü kullanılan renk güzellik, estetik, sembolik anlamlarla birlikte
birçok amaç için vazgeçilmez bir kavram olmuştur. Renk ile kişiler kendisini ve
stilini ifade etmiş ve yansıtmıştır. Renk ve moda bir uyum içinde gelişim
göstermişlerdir. Sürekli bir gelişim ve değişim gösteren giysi modasında renkler
belirleyici bir faktör olmuştur.
Toplumlarda yaşanan
ekonomik durumlar
•Bir ürünü anlamlandırmak için renk kullanımı, rengin mesajlarının
Örnek
giysilerdeki renk
anlaşılmasına ve bunlara verdiğimiz yanıtlara dayanmaktadır.
seçimlerini
Örneğin; mavi gökyüzü ve yeşil çimen sakinleştiricidir.
etkilemektedir.
Renklerin giysilerle etkileşiminde dönem olayları ile toplumların sosyal,

ekonomik durumları önemli rol oynamaktadır. Tarihte savaş dönemlerine
bakıldığında giysilerin pastel tonlarında olduğu görülmektedir. Ekonomik açıdan
rahatlamış toplumlardaysa daha canlı renklerin giyildiği ve renklerde çeşitliliğin
olduğu, dönem kaynaklarından anlaşılmaktadır.
Renk ve Form
Form; içeriğin görünen şekline denir. Giysinin formsal özelliği ile renkleri
ortak denge oluştururlar. Form özellikleri renk algılarını artırmaktadır. Giysilerin
model özellikleri, geometrik formları, çizgisel ve dairesel düzenlemeler, yatay,
dikey ve diagonal çizgiler, renkleri farklı algılamamıza baskın ya da arka planda
görünmelerine neden olabilecek faktörlerdir.
Renkleri farklı şekilde algılamamızda; geometrik formların, çizgisel ve
dairesel düzenlemelerin, yatay, dikey ve diagonal çizgilerin etkisi vardır. Giysilerde
desenlerin renk özellikleri giysinin zemin rengine göre farklı algılanabilir.
•Karmaşık desenli bir giysideki renk algısının sade bir giysideki renk
Örnek
algısından farklı olması rengin algısını destekleyecek bir roldedir.
Renk ve İşlev
Renkler duygu ve düşüncelerin, bazen bireylerin toplum hiyerarşisindeki

konumlarının simgeleri olarak iletişimde belli bir rol oynamaktadır. Renkler belli
192
amaçlara ve işlevlere göre kullanılabilmektedir. Bu, bir konuda bilgi vermek ya da

ifade etmek amaçlı olabilmektedir.
Bazı dönemlerde
giysinin rengi,
kullanıcının kültürel
•Çocuk giysilerinde renkler cinsiyeti belirlemektedir. Bunun için
Örnek
eğilimlerini, sosyal kabul görmüş bazı renklerden mavi erkek cinsiyetine, pembe ise
hiyerarşisini ve kız cinsiyetine vurgu yapmaktadır. Her iki cinsiyet içinde
ekonomik durumunu kullanılan sarı, yeşil, turuncu, beyaz renkler ile bu algı değişmeye
gösteren bir olgu başlamıştır.
olmuştur.
Mevsimler ya da iklimlerde renk tercihlerini etkilemektedir. Kışın vücut

ısısını sıcak renklerle artırmak için koyu tonlar giyilirken, yazın ısıyı yansıtan açık
renkler; beyazlar ve pastel tonlar dikkat çekmektedir.
Resmi giysiler için tercih edilen siyah ve koyu lacivert ciddiyet algısı
üstlenmektedir. Takım elbiselerde ve iş giysilerinde özellikle bu renkler tercih
edilmektedir.
Parlak ve canlı neon renklerden yeşil, turuncu ve sarı renkler giysinin ayırt
ediciliğini sağlamaktadır. Bu renklerle yapılan giysiler aydınlık olması, görünür
olması nedeniyle güvenlik açısından kullanılmaktadır. Sporcular giysi
aksesuarlarında, montlarında ve yeleklerinde üzerine ışık geldiğinde ışığı
yansıtarak görünür hâle gelen reflektörlü şeritler kullanarak, görünebilir ve fark
edilebilir olmaktadır.
•Neon renklerden yeşil, turuncu ve sarı renkler giysinin ayırt

Örnek
ediciliğini sağlamaktadır. Sporcu giysileri örnek olarak verilebilir.
Tüketiciler doğa ile daha fazla ilgilenmeye başladıkça yağmur ormanı

yeşilleri ve toprak rengi kahverengiler gibi renklerin kullanımına da eğilim
olmaktadır. Çevreye duyarlı iletiler vererek ekolojik algı oluşturan yeşil renk,
doğanın canlılığıyla bağdaşmakta ve bu amaçla yapılan giysilerde tercih
edilmektedir. Son yıllarda iklim değişikliğine ilişkin artan farkındalık ve doğal
kaynakları koruma ihtiyacı, maviler ve yeşiller, hava ve su renkleri tercihinde bir
Doğa konularına eğilim artışa neden olmuştur.
arttıkça, yağmur ormanı Siyah renk, modanın ana rengi olarak tarihsel süreçte yerini almıştır. Bu
yeşilleri ve toprak rengi rengin popüler olmasında dinî ve sosyal nedenlerinde etkisi vardır. Matem rengi
kahverengiler gibi
olarak kullanılması dışında, ciddiyeti yansıtması ile takım elbiselerde ve Chanel'in
renklerin kullanımına
da ilgi artmaktadır. küçük siyah elbisesinde şık bir görsel etki bırakır. Çağdaş zamanlarda siyah çok
193
tercih edilmiş ve modanın bel kemiği hâline gelmiştir. Birçok kişi rahat kullanımı ve
diğer renklerle kolay kombinlenmesi nedeniyle siyahı seçmektedir.
Gelinlikte beyaz doğallığa ve saflığa işaret etmekte, kırmızı örtü geleneksel
bir anlamla başa örtülmektedir. Ayrıca hastane çalışanlarının giydiği beyaz
önlükler saflığı ve temizliği ön plana çıkararak bir sembol hâline gelmiştir. Çocuk
giysilerinde dinamik ve sıcak renklerin kullanımı ilgi çekici olması açısından
kullanılmaktadır.
Renkler geleneklere ve kültürlere göre de işlevselleşmiştir. Toplumdan
topluma farklılık gösteren renk kullanımı, sosyoekonomik yapıya göre kullanımı
değişen bir olgudur. Tasarımcının bir koleksiyonu tasarlarken hedeflediği piyasanın
bu özelliklerini göz önünde bulundurarak tasarımlarını yapması beklenmektedir.
Renk ve Malzeme
Rengin iyi kullanımı ve uygun renk seçimi giysi tasarımında ilgi çekici
olmaktadır. Renklerin doğru şekillerde bir araya gelmesi için kombinasyonların
yapılması gerekmektedir. Renk paleti oluşturmak, ana renklerin ara renkler ile
dengeli kullanımını belirlemek açısından etkili olmaktadır.
Giyim üreticileri ve aksesuar üreticilerinin yaptığı araştırmalarda
Araştırmalara göre; tüketimde ilk olarak ürünlerin renklerinin ilgi çektiğini ve buna tepki verdiklerini
tüketimde ilk olarak göstermektedir. Tasarım yaparken renk paletinin belirlenmesi ilk aşamalardan
ürünlerin renkleri ilgi birisidir. Bazı renklerin seçiminde sezonun renkleri etkilidir.
çekmektedir.
•Örneğin yaz sezonunda canlı ve açık renkler tercih edilirken,

Örnek
sonbaharda yaprak ve ağaç renklerinden ilham alınarak

kahverengiler ve toprak tonları kullanılabilir.
İnsanın görünüşünü kişiselleştirme ihtiyacı hep var olmuştur ve bununla

birlikte kumaşa renk katma tarihi neredeyse tekstil tarihi kadar eskidir.
Boyarmaddelerin kullanımına ilişkin kalıntılarda, kök boya ve indigo boyalı
tekstillere rastlanılmıştır. Eski tekstillerde tamamen doğal malzemeler kullanılmış,
öncelikle yün ve ipekten, keten ve pamuktan giysiler yapılmıştır.
Boyalar da doğaldır; kökler ve ağaç kabuğu, safran gibi doğal
malzemelerden boyama yapılmıştır. İlk uygarlıklar muhtemelen hangi rengin moda
olduğu konusunda pek fazla düşünmemişken, bazı renklerin kıtlığı ve maliyeti bazı
tonları daha kullanılabilir hâle getirmiştir. Sentetik lifler kullanılmadan önce
giysilerde sadece yün, pamuk, keten ve ipek gibi doğal hammaddeler
kullanılmıştır.
194
•Bazı renklerin kullanımının az olmasında rengin üretiminin pahalı
Örnek
olması etkendir. Mor renk bu sebepten dolayı bazı dönemlerde
kullanılamamıştır.
Rönesans sırasında, giysinin rengi, kullanıcının kültürel eğilimlerini, sosyal

hiyerarşisini ve ekonomik durumunu göstererek daha önemli hâle gelmiştir.
Giysinin silueti, kumaşı ve rengi kişisel statü ve sınıfın göstergesi olmuştur. Derin,
zengin renkler asiller tarafından tercih edilmiştir. M.S. dördüncü yüzyılın
sonlarında mor boyar maddeler o kadar pahalıdır ki, Bizans İmparatoru kraliyet
haricinde morun giyilmesini yasaklamıştır. 1856'da ilk gerçek sentetik boya olan
leylak rengi keşfedilmiştir. Bu renk, kraliyet ailesi ve üst sınıflar tarafından giyilen,
daha önce satın alınamayan mor rengin ucuz bir versiyonudur. Görsel 8.11’ de bu
renkten bir giysi örneği bulunmaktadır.
Görsel 8.11. Leylak Renginde Bir Elbise
Giysi tasarımında ilk düşünülen malzeme kumaştır. Tasarımın iletmek

istediği mesajı aktarmada önemli bir araçtır. Kumaşın rengi, dokusu ve yapısının
uygunluğuna bakılmalıdır. Tekstil ve konfeksiyon işletmeleri genişledikçe, üreticiler
partiden partiye renk uyumu için tam tonlara ve renk haslığına sahip boyalar talep
etmeye başlamıştır. Avrupa'daki boyacılar ve kimyagerler, geleneksel boyar
maddelerden daha konsantre boyalar geliştirerek daha güçlü, daha zengin renkler
elde etmişlerdir.
Giysi tasarlarken rengi dikkat çeken diğer malzeme ipliktir. Kumaşın
Giysi tasarlarken
rengine uygun olması ya da kumaş rengine zıt olması farklı algılar oluşturmaktadır.
kumaşa uyumlu renkte
iplikler tercih Giysinin stilini başka bir yöne çekecek olan iplik rengi seçiminde silüet, tasarım
edilmelidir. özelliği, moda kavramları belirleyici faktörlerdendir. Renkler aracılığı ile giysinin
biçimi, yüzeyi ve desen özellikleri olduğundan farklı ifade edilebilir ve renkler, yeni
tasarımların yapılmasına yardımcı olur(Çeğindir, 2020: 144).
Kumaş renkleri belirlenirken sezon trendleri önemli rol oynamaktadır.
Modanın ve teknolojinin gelişimi ile renk eğilimlerinde daha fazla ürün sunumu
yapılmaktadır.
195
•Renk panoları tema etkisinde farklı materyallerle hazırlanabilir.
Örnek
Örneğin; çeşitli fotoğraflar, kumaş örnekleri, objeler ile renk
panoları hazırlanmakta ve ilham alınacak görüntülere
erişilebilmektedir.
Renklerden bir pano hazırlamak için;

• Sezon renk örnekleri,
• Numune kumaşlar,
• Önceden moda olan giysiler,
• Giysi aksesuarlarından alınan numune parçalar(örneğin kemer tokası,
renkli bir küpe detayı, doğal taş örnekleri),
• Doğal doku örnekleri,
• Ürünlerden alınmış işleme örnekleri ve aplike parçaları ile tasarımlar
yapılabilmektedir.
Koleksiyon hazırlarken tasarımcının öncelikle malzemelerin rengine, diğer
malzemelerle uyumuna bakarak karar vermesi gerekmektedir. İlham oluşturacak
renk panoları ve hikâye panoları bu açıdan büyük öneme sahiptir. Giysilerde ürün
yelpazesinde yer alan renklerin ya da kumaşların, koleksiyonun temasına uygun
olmaması ya da istenilen etkiyi gerçekleştirmemesi durumunda sonradan
değişiklikler gerekebilmektedir. Böyle olumsuz bir durumla karşılaşmamak için iyi
bir araştırma gerekmektedir.
Giysi tasarım sürecinde renk, birçok farklı şekilde sunulabilir. Giysinin teması
bunda etkilidir. Bir rengin tonlarından oluşan bir giysi koleksiyonu olabileceği gibi,
sadece beyaz renkten ya da sadece mavi renkten oluşan bir renk düzeni de
mümkündür. Önemli olan sürecin tamamında renklerin görülebilmesidir.
Renk ve malzeme konusunda renk panosu; giysi malzemelerinin renklerini
belirlemek için bir ilham kaynağı panosudur. Tema altyapısında hazırlanan bu
panoda yer alan veriler ya da üç boyutlu objeler, materyal renklerini seçerken
uyumları ve zıtlıkları bir arada keşfetmemizi sağlamaktadır.
•Örneğin; kış temasında hazırlanan giysi koleksiyonunda renkler

Örnek
sezon eğilimlerine göre kar görüntülerinden ilham alınarak beyaz

renk ve doğanın bize sunduğu kış renkleri olabilir. Bu açıdan
bakıldığında renk panosunda sunulan yapraklar, kar görselleri,
ağaç renkleri, toprak tonları, temayı yansıtmamızda etkili bir duruş
sergileyebilmektedir.
Renk; tekstilde kumaşların yüzeysel düzenlemelerinde, desen oluşturmada

ve oluşturulan desenlerin uyumlu görünümlerinde denge kuran bir ögedir. Örme
196
yüzeylerde dokuma ipliklerinin renkleri, yüzeylerin tamamının görsel

düzenlemesini değiştirmektedir. Bir rengin değişmesi ile yeni dokusal etkiler
oluşabilmektedir. Bu şekilde yapılan düzenlemede farklı renklerle birçok yeni
desen ortaya çıkmaktadır.
•Örneğin; bir şeklin yada bir nesnenin yüzeyde anlatımı

Örnek çoğunlukla renklerle yapılır. Bir yaprak formu yüzeye
aktarılırken, renkli ipliklerin dokuma sırasında düzenlenmesi,
aplike tekniği ile malzemenin giysiye monte edilmesi ya da
işleme yapılarak renklerle ifadesi mümkündür.
Atkı ve çözgü ipliklerinin mat ya da parlak olması, pastel tonlarda olması gibi
etkenler, dokunan malzemenin görünüm özelliklerini değiştirmektedir. Bu
sebeplerden “renk” koleksiyonun en başından itibaren renk panosundan, iplik ve
malzeme seçimine, kullanılacak fermuar, düğme, giysi aksesuarlarına kadar
koleksiyon sürecinin her aşamasında özen gösterilen bir konu olarak ele
alınmalıdır.
Giysilerde yer alan renkler, kullanılan malzemelerle çok farklı algılara sebep
olmaktadır. Eskizlerde ve artistik çizimlerde renkler, boyalarla anlaşılmaktadır. Bu
renklerin ve malzemelerin tasarımda etkisi, temaya uygunluğu, görsel estetiği gibi
konular görüldükten sonra gerçek üründe kullanılacak malzeme seçimine
geçilmektedir.
Planlama yapılırken birçok ögenin vurgulanması ya da arka planda
bırakılması renksel düzenlemelerle olmaktadır. Tasarımda kullanılan malzemenin
rengi, yaratıcı süreçte etkili bir rol oynamaktadır.
197
• RENK OLGUSU
•Renk, devamlı kullandığımız, karşılaştığımız bir tasarım elemanıdır. Renk
yaşam, sanat, tasarım ve moda ile ilgilidir. Değişen eğilimlere uydurur duygu
verir ve günlük hayatımızın önemli bir parçası olarak yer alır. Renk,
medeniyetin doğuşundan beri yaşam tarzımızın, ifademizin,
dekorasyonumuzun ve tasarımımızın önemli bir parçası olmuştur.
Özet
•Günümüzün hızla hareket eden dünyasında renklerin kapsamı, aralığı ve
kullanımı hem tüketici hem de profesyoneller için önemli bir alandır.
•Rengin keşfedilmesi
•İngiliz fizikçi, matematikçi ve filozof Isaac Newton, ışığın kırılmasının keşfi ile
bilimsel bilgi gövdesine önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Newton, üçgen
bir prizmada beyaz güneş ışığını bir renk tayfına dönüştürmüştür. Newton
beyaz ışığın yedi rengini gösteren ışık kırılma deneyiyle kırmızı, turuncu, sarı,
yeşil, mavi, koyu mavi ve mor renkleri elde edilir. Elde edilen renk spektrumu
ikinci bir prizma kullanılarak tekrar kırılarak beyaz bir ışık demeti elde
edilebilir. Böylece ışığın, her biri göz tarafından renk olarak algılanan, farklı
dalga boylarındaki enerji titreşimlerinden oluştuğu anlaşılmıştır. Böylece
beyaz ışığın ana renkler olan kırmızı, sarı ve mavi ile bu renklerin ikisinin
karışımı ile elde edilen ara renklerin turuncu, yeşil ve mor renkten oluştuğu
bilinmiştir. .
•RENK ESTETİĞİ VE GÖRSEL ALGI
•Tüketicilerin renk algıları ve renk kullanımları kültürel ve bireyseldir. Yaşamın
her alanında yer alan, estetik olarak seçimleri etkileyen bir denge unsurudur.
Bir renkli yüzeyin yaptığı etki; yakın yüzeylerin renk değerine bağlı olarak da
gelişebilir. Bir renk başka renk ya da renklerle bağ kurarak değer
kazanmaktadır.
•RENK VE KÜLTÜR İLİŞKİSİ
•Renk, eski çağlardan beri birçok anlam içermiş ve bu anlamlarla toplum
içinde iletişim rolü üstlenmiştir. Toplumsal yaşamı düzenleyen psikolojik,
kültürel ya da sosyal kavramlar bir etki sağlamış ve iletişimde yeni ifadelere
yol açarak toplum yaşamında etkin olmuştur. Renk kullanma anlayışımız ve
iletişimimiz kültürel öğrenmelerimizin bir sonucudur.
•Renk, insanların duygu, düşünce ve heyecanları ile çok sıkı bağları olan bir
olgudur. İnsanlar için yazılı ya da sözlü ifade edilmeyen iletişim için farklı bir
anlatım aracı olarak ortaya çıkmakta ve yönlendirici olmaktadır.
•Renklerin farklı kültürlerdeki insanlar üzerinde farklı anlamları, algılanışları ve
kullanışları vardır. Yıllar boyunca renkler insanlarda değişik etkiler bırakmış,
farklı duyguları sembolize etmiştir. İnsanlar rengi kullanarak kendilerini ifade
etmişler, farklı renkleri bir aracı olarak kullanmışlardır.
•GİYSİ VE RENK İLİŞKİSİ
•Giysiler taşıdıkları renkler ile birçok anlam yüklenebilirler. Bunlar gerek
rengin psikolojik etkilerinden oluşabilir, gerekse rengin o coğrafya üzerindeki
tanımlaması ya da sahip olduğu anlamlardan dolayı olabilir. Renkler bu
şekilde giysiyi giyen kişinin kendini ifade etmesinde anlaşılabilen bir iletişim
yoludur. İnsanlar sadece moda için sezon renklerini kullanırken toplum
tarafından kabul görme amacı vardır. Renk giysinin bir yerine vurgu yapmak
ya da dikkat çekmek için bir tasarım ögesi olarak kullanılabilir. Bundan dolayı
renk zıtlıklarını, farklı renk kombinasyonlarını tasarımlarda etkili kullanmak
giysinin algısını değiştirecektir.
198
•Renk ve Form
•Form; içeriğin görünen şekline denir. Giysinin formsal özelliği ile renkleri
ortak denge oluştururlar. Form özellikleri renk algılarını artırmaktadır.
Özet (devamı)Giysilerin model özellikleri, geometrik formları, çizgisel ve dairesel
düzenlemeler, yatay, dikey ve diagonal çizgiler, renkleri farklı algılamamıza
baskın ya da arka planda görünmelerine neden olabilecek faktörlerdir.
Örneğin karmaşık desenli bir giysideki renk algısının sade bir giysideki renk
algısından farklı olması rengin algısını destekleyecek bir roldedir.
•Renk ve Malzeme
•İnsanın görünüşünü kişiselleştirme ihtiyacı hep var olmuştur ve bununla
birlikte kumaşa renk katma tarihi neredeyse tekstil tarihi kadar eskidir.
Boyarmaddelerin kullanımına ilişkin kalıntılarda, kök boya ve indigo boyalı
tekstillere rastlanılmıştır. Eski tekstillerde tamamen doğal malzemeler
kullanılmış, öncelikle yün ve ipekten, keten ve pamuktan giysiler yapılmıştır.
Boyalar da doğaldır; kökler ve ağaç kabuğu, safran gibi doğal malzemelerden
boyama yapılmıştır. İlk uygarlıklar muhtemelen hangi rengin moda olduğu
konusunda pek fazla düşünmemişken, bazı renklerin kıtlığı ve maliyeti bazı
tonları daha kullanılabilir hale getirmiştir.
•Renkler aracılığı ile giysinin biçimi, yüzeyi ve desen özellikleri olduğundan
farklı ifade edilebilir.
•Giysi tasarım sürecinde renk, birçok farklı şekilde sunulabilir. Giysinin teması
bunda etkilidir. Bir rengin tonlarından oluşan bir giysi koleksiyonu olabileceği
gibi, sadece beyaz renkten ya da sadece mavi renkten oluşan bir renk düzeni
de mümkündür. Önemli olan sürecin tamamında renklerin görülebilmesidir.
199
1. Nesneden gelen ışıklar aracılığı ile ışığın kendisinin görsel algıda bıraktığı
duyguya ne ad verilir?
a) Işık
b) Renk Çemberi
c) Yansıma
d) Prizma
e) Renk
2. Aşağıdaki renk gruplarından hangisi ara renk grubudur?

a) Kırmızı-sarı-mavi
b) Sarı-yeşil-mavi
c) Yeşil-kırmızı-sarı
d) Turuncu-yeşil-mor
e) Mor-mavi-sarı
3. Renklerin bir araya geldiklerinde uyum ve denge oluşturması olarak

tanımlanabilecek kavram aşağıdakilerden hangisidir?
a) Armoni
b) Renk
c) Uyum
d) Uygunluk
e) Kontrast
4. Renk çemberinde birbirinin karşısında yer alan renklere ne ad verilir?

a) Kontrast
b) Armoni
c) Dengeli
d) Ton
e) Renk kombinasyonu
5. Aşağıdaki hangi iki renk tamamlayıcı renklerdir?

a) Kırmızı-mor
b) Kırmızı-turuncu
c) Sarı-mor
d) Yeşil-sarı
e) Turuncu-sarı
200
6. Ana renkler ve ara renklerin oluşturduğu 12 tondan oluşan dairesel yapı

aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kontrast
b) Renk çemberi
c) Renk yapısı
d) Tamamlayıcı renkler
e) Renk estetiği
7. Aşağıdakilerden hangisi renk olgusunun toplumdan topluma değişiklik

göstermesinde etkili değildir?
a) Toplumların yaşayışları
b) İnanışları
c) Doğal şartları
d) Gelenekleri
e) Renklerin etkisi
8. Moda Döngüsü kavramı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Seçkinler bir modayı başlatır,
b) Taklit edildiğinde bırakılır,
c) Zenginliğin artmasıyla hızlanır,
d) Ekonomik durumla ilgili değildir,
e) Belli bir süre sonra bırakılır.
9. Aşağıdaki renklerden hangileri bir renkle oluşan armoniye uygundur?

a) Lacivert ve mavi
b) Siyah ve sarı
c) Yeşil ve mavi
d) Mor ve yeşil
e) Turuncu ve kırmızı
10. Renk algılarını artıran, içeriğin görünen şekli aşağıdakilerden hangisidir?

a) Renk
b) Şekil
c) Form
d) Kontrast
e) Renk çemberi
Cevap Anahtarı
1.e, 2.d, 3.a, 4.a, 5.c, 6.e, 7.e, 8.d, 9.a, 10.c
201
Circiv, E. (2015) Temel Tasarım ve Tasarım İlkeleri. Ankara: Akademisyen Kitabevi
Delamare, F., Guineau. (2012) Renkler ve Malzemeleri (3. Baskı). İstanbul: Yapı
Kredi Yayınları.
Genç, A., Sipahioğlu, A. Görsel Algılama Sanatta Yaratıcı Süreç. İzmir: Sergi
Yayınevi.
Gombrich, (2007). E.H. Sanatın Tüm Öyküsü, Remzi Kitabevi.
Itten, J. The Art Of Color, ( 1961) Van Nostrad Reinhold Company Inc. : New York.
İnnap, H.S. ( 2012) Renk ve Rengin Moda Üzerindeki Etkisi Haliç Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Jones, S.J.(2013) Moda Tasarımı (1. Basım). İzmir: Kerasus Kitap.
Kavukçu, M . (2010). Resim Sanatında Renk Olgusu Üzerine. Sanat Dergisi, (9).,
57-72 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsfd/issue/2597/33399
MEB, (2011). Renk, Ankara.
Özer, D. (2012) Toplumsal Düzenin Oluşmasında Renk ve İletişim, ODÜ Sosyal
Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi
Issn: 1309-9302 http://sobiad.odu.edu.tr Cilt: 3 Sayı: 6 Aralık.

Özdemir, T. (2005) Renk Kavramı ve Konut İç Mekânında Tasarıma Etkileri, Sanatta
Yeterlik Tezi, İstanbul.
Özsoy, V., Ayaydın, A. (2016) Görsel Tasarım Öge ve İlkeleri. 1.Baskı.
Ankara: Pegem Akademi.
Sari, S., (2020). Temel Tasarım, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Yayınları, Erzurum.
Sari, S., (2017). Görsel Kültür Nesnesi Olarak Erzurum Arkeoloji Müzesinde
Bulunan Üç Adet Geleneksel Giysi Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Sosyal
Araştırmalar Dergisi, 603-624.
Scully K., Cobb, D.J. (2012) Color Forecastıng For Fashıon, London: Laurence King
Seylan, A. (2019) Temel Tasarım. (2.Baskı). İstanbul: Yem Yayınları.
Regina Lee Blaszczyk and Ben Wubs (Ed.). (2018). The Fashion Forecasters A
Hidden History of color and prediction Great Britain: Bloomsbury
Publishing.
202
Görsel Kaynakçası
Görsel 8.1. Beyaz ışığın yedi rengini gösteren ışık kırılma deneyiyle elde edilen
renkler.(Çizim Betül Elibol)
Görsel 8.2. Renk çemberi.(Çizim Betül Elibol)
Görsel 8.3. Claude Monet’ in İlk bahar isimli tablosu
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Claude_Monet_-_Springtime_-
_Google_Art_Project.jpg
Görsel 8.4. Renklerin arka plan renklerine göre farklı algılanması, Itten, J. The Art
Of Color, ( 1961).
Görsel 8.5. Giyside kontrast renk etkisi.(Çizim Betül Elibol)
Görsel 8.6. Renklerin birlikte etkisi. (Çizim Betül Elibol)
Görsel 8.7. Beyaz ve siyah elbisede renk algısı. (Çizim Betül Elibol)
Görsel 8.8. Beyaz ve siyah elbisede mavi renk algısı. (Çizim Betül Elibol)
Görsel 8.10. Giyside çeşitli renk kullanımları, Jones, S.J.(2013) Moda Tasarımı.
Görsel 8.11. Leylak renginde bir elbise, Scully K., Cobb, D.J. (2012) Color
Forecastıng For Fashıon.
203
GİYSİ SİLUETLERİ
• Vücut Tipi, Vücut Şekli ve Giysi

İÇİNDEKİLER
Silueti İlişkisi
• Giysi Siluetleri Kavramı
• Giysi Siluetlerinin MODA TASARIMINA
Sınıflandırılması
• Giysi Siluetlerinde Form GİRİŞ
Prof. Dr. Esen ÇORUH

• Giysi silueti kavramını
HEDEFLER
açıklayabiliecek,
• Giysi siluetlerini sınıflandırabilecek,
• Giysi siluetlerinde formu ayırt
edebileceksiniz.
ÜNİTE
Giysi Siluetleri
Vücut Tipi, Vücut Şekli

ve Giysi Silueti İlişkisi
Tarihî Dönemlere Göre
Giysi Siluetleri
GİYSİ SİLUETLERİ
Giysi Siluetleri Kavramı

Kesimlerine Göre Giysi
Siluetleri
Giysi Siluetlerinin Giysi Çeşitlerine Göre

Sınıflandırılması Giysi Siluetleri
Modacılara Göre Giysi

Siluetleri
GİYSİ Siluetlerinde
FormS
Yaratıcı Giysi Siluetleri
205
Giysi Siluetleri
GİRİŞ
İnsanoğlunun değişime duyduğu gereksinimle ilişkili olan moda kavramı,
kısa ömrü ifade eden bir olgudur. Moda, var olan estetik bir olguyu özenli ve itinalı
şekilde demode hâle getirerek, insanoğlu için yeni gereksinimler yaratır.
Moda denilince ilk akla, giysi modası gelmektedir. Giysi, moda sayesinde
anlam kazanmaktadır. Bir başka söylemle günün modasına uygun olarak bedeni
daha güzel, daha estetik, daha etkileyici göstermek için moda giysiler
tasarlanmaktadır.
Bedeni şekillendirme amacıyla geçmişte terziler, günümüzde de moda
tasarımcıları giysilerden faydalanmışlar ve giysi silueti kavramını oluşturmuşlardır.
Geçmişteki ve günümüzdeki giysi silueti örneklerine bakıldığında, insanların görsel
algılarının yönetildiği rahatlıkla gözlenebilmektedir. Bir başka ifadeyle giysi silueti,
insanların giysi gereksinimlerini karşılamak adına görsel algılarını yöneten bir
kavram olmuştur.
Günümüzde moda tasarımcıları bedeni şekillendirmek amacıyla giysi
siluetlerinden faydalanmaktadırlar. Giysi silueti sayesinde tasarımcılar;
tasarımlarına çekicilik katmakta, yaratıcı fikirlerini ortaya koymakta, tasarımlarını
sıradanlıktan kurtarmakta, estetik bakış açılarını ön plana çıkarmakta,
tasarımlarına kimlik kazandırmaktadırlar. Bütün bunları gerçekleştirebilmek adına
moda tasarımcıları, bir özgürleştirme aracı olarak giysi siluetlerine sıklıkla
başvurmaktadırlar.
Moda tasarımcılarının öncelikle giysi siluetlerini belirlemeleri,
koleksiyonlarının başarısı için önemli bir parametredir. Giysi siluetinin önemini
daha iyi anlatabilmek adına aşağıda vücut tipi, vücut şekli ile giysi silueti ilişkisi
kurulmuş, giysi silueti kavramı, giysi siluetinin sınıflandırılması, giysi siluetinde
form konularına değinilmiştir. Giysi siluetlerinin sınıflandırılması ise tarihi
dönemlere göre giysi siluetleri, kesimlerine göre giysi siluetleri, giysi çeşitlerine
göre giysi siluetleri, modacılara göre giysi siluetleri ve yaratıcı giysi siluetleri
başlıkları altında toplanmış ve örneklerine yer verilmiştir.
VÜCUT TİPİ, VÜCUT ŞEKLİ VE GİYSİ SİLUETİ İLİŞKİSİ

Giysinin vücut üzerine giyilmesi, insan vücudunu tanımaya yönelik bilgiye
gereksinim duyulmasına neden olur. Bunun için insan vücudunun değişik açılardan
ele alınması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Giysi tasarımı açısından insan
vücudu ele alındığında, giysi ile vücudun şekillendirildiği ve vücuda yeni bir biçim
kazandırıldığı bilinmektedir. Ancak giysiye ve beraberinde giysi siluetlerine varmak
adına insan vücudunu tanımaya ve anlamaya yönelik vücut tipi, vücut şekli ve giysi
silueti ilişkisini kurmak anlamlı olacaktır.
Vücut tipleri ektomorf,
mezomorf ve endomorf Vücut tipleri, antropometrik açıdan sınıflandırmayı kapsamaktadır.
olarak sınıflandırılır. Antropometri, insan vücudunun boyutsal özelliklerini belirli analiz yöntemleri ile
sınıflandıran bir ölçüm tekniğidir (Sercan, 2017). Bu boyutlar; uzunluk, genişlik,
derinlik gibi insan vücudunun farklı ölçülerini içermektedir.
206
Giysi Siluetleri
Vücut tipleri sınıflandırmasında, günümüzde yaygın şekilde kullanılan

Sheldon ve arkadaşlarının sınıflandırmasıdır. Sheldon Atlası olarak da bilinen bu
sınıflandırma; ektomorf, mezomorf ve endomorf olarak tanımlanmış ve
açıklamalarına aşağıda yer verilmiştir (Sercan, 2017):
• Ektomorf: Birey uzun, zayıf ve narin bir görünüme sahiptir.
• Mezomorf: Birey kemikli, kaslı ve dikdörtgen şekilli bir görünümdedir.
• Endomorf: Bireyin fiziksel açıdan şişmanlığını simgeler ve yağlılık oranını
tanımlar (Sercan, 2017: 19).
İdeal insan vücudunda; vücut ağırlığı olabildiğince dengeli, üst gövdeyle alt
gövde arasında bir uyum sözkonusudur. Omuzlar ve kalça genişliği olabildiğince
eşit ve bel genişliği incedir (Vatandaş, 2015).
Dünya nüfusunun sekiz milyara yaklaştığı bilinmektedir. Bütün insanların
ideal vücut tipine sahip olması mümkün değildir. Bu nedenle antropometrik
verilerden yararlanılarak insan vücudu benzerliklerine göre sınıflandırılmaktadır.
İnsan vücudunun boyutları ile ilgili nicel veya sayısal verileri bilmek, moda
tasarımcısına giysi silueti tasarlama ve giysinin vücuda uyumu konularında katkı
sağlayacaktır. Bu sayede moda tasarımcısı vücut üzerinde iyi duran yenilikçi ve
yaratıcı giysi siluetleri oluşturabilecektir.
Vücut şekilleri, vücudun görünümü açısından sınıflandırmayı içermektedir.
İnsan vücudunun görünümüne bağlı olarak belli vücut şekilleri tanımlanmıştır. Bu
tanımlamalar içerisinde omuz, göğüs, bel, kalça gibi vücudun ana noktaları genel
görünüme dair şekil sunmaktadır (Vatandaş, 2015: 57). Vücudun ana hatlarının
görünümü üzerinden yapılan bu sınıflandırma kum saati, üçgen, ters üçgen,
dikdörtgen ve elmas olarak geometrik şekillerle açıklanabilir. Vücut şekillerine
ilişkin tanımlamalar aşağıda sunulmuştur:
• Kum saati: Beden çevresi ile kalça çevresi eşit bel çevresi incedir.
• Üçgen: Kalça çevresi göğüs çevresinden daha geniştir.
• Ters üçgen: Göğüs çevresi kalça çevresinden geniştir. Omuzlar ön
plandadır.
• Dikdörtgen: Göğüs ve kalça çevreleri birbirine yakın, göğüs ve kalça
çevreleri ile bel çevresi arasındaki farkı azdır.
• Elmas: Bel çevresi göğüs ile kalça çevresine göre daha geniştir (Eryazıcı,
2014).
Bireyin vücut şekli; yaş, cinsiyet, eğitim durumu, medeni durum, meslek,
yerleşim yeri, yaşam tarzı, beslenme alışkanlığı, ırk, inanç vb. gibi pek çok
değişkenden etkilenmektedir. Giysinin vücut üzerine giyilmesi nedeni ile bireyin
vücut şekline bağlı olarak giysinin görünümü ve dolayısıyla giysi silueti de etki
Vücut şekli, kişiden altında kalmaktadır. Başka bir ifadeyle giysi siluetinin vücut şekline uygun
kişiye farklılık oluşturulması bilgi gerektiren bir tasarım yaklaşımdır.
göstermektedir.
Vücut şekli, kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bu farklılıkları belli
sınırlarda kategorize etmek, insanların gereksinimlerini karşılama aşamasında
207
Giysi Siluetleri
kolaylık sağlamaktadır. Moda endüstrisinde vücut şekillerini tanımlamak ve vücut

şekillerine uygun giysi tasarlamak ve üretmek gündemde olan bir konudur.
Giysi siluetleri, giysinin insan vücudu üzerindeki görünümü veya biçimi
açısından sınıflandırmayı kapsamaktadır. Aynı zamanda bedeni şekillendirmenin
en etkili aracı giysi siluetidir. Çünkü giysi silueti sayesinde bireyin dış görünümü
daha güzel, etkileyici, yenilikçi, özgün ve yaratıcı bir biçime sokulabilir.
Günümüzde insanların dış görünümü konusunda farkındalıklarının artması,
giysi silueti kavramını daha önemli hale getirmiştir. Giysi silueti, giysi aracılığıyla
insanoğlunun dış görünümüne müdahale etmek anlamı taşımaktadır. Yukarıdaki
açıklamalardan da görüldüğü gibi vücut tipi ve vücut şekli doğuştan gelen ve
değiştirilemeyen özelliklerdir. Ancak, giysi silueti insan bedenine müdahale
edilebilen ve değiştirilebilen bir özellik taşımaktadır.
Giysi, insanoğlunun en temel gereksinimlerinden biridir. İnsanların giysi
gereksinimlerini karşılarken modaya uygun giysileri tercih etme eğiliminde
oldukları bilinmektedir. Diğer taraftan rekabet koşulları gereği moda dünyası
sürekli yenilikçi ve yaratıcı giysi siluetleri piyasaya sunmakta ve moda algısını
yönetmektedir. Görüldüğü gibi giysi silueti kavramı, moda algısının yönetiminde
hem üretici hem de tüketici açısından önemli bir pazarlama aracıdır.
Giysi siluetlerinin sınırlarını net bir şekilde çizmek mümkün değildir. Bu
bölümde giysi siluetlerinin sınırları tarihi dönemlere göre, kesimlerine göre, giysi
çeşitlerine göre, modacılara göre giysi siluetleri ile yaratıcı giysi siluetleri olarak ele
alınmıştır. Aynı zamanda modanın sürekli değişim halinde olması giysi siluetlerinin
kapsamının da değiştirilebilir, geliştirilebilir ve yenilenebilir olmasına olanak
tanımaktadır.
GİYSİ SİLUETLERİ KAVRAMI

Giysi siluetine geçmeden önce siluet kavramını tanımlamakta yarar vardır.
Siluet kelimesi, “bir nesnenin görüntüsünü veya gölgesini, tek renk olarak yalnız
kenar çizgileriyle belirleme” şeklinde tanımlanmaktadır (Oxford Dictionary, 2020).
Siluet, bir nesnenin Diğer bir tanımlamaya göre, “karaltı ve gölge” olarak da ifade edilmektedir (Türk
kenar çizgileriyle Dil Kurumu Sözlüğü, 2020). Bu tanımlamalar ışığında giysi siluetini, giysi stilini
görüntüsünü oluşturan önemli bir görsel öğe olarak ifade etmek mümkündür.
belirlemedir.
Giysi açısından “belirli dış hatları, görünüşü ve yapısı olan biçime ya da
forma”siluet denilmektedir (Seivewright, 2013). Giysi silueti, en yalın anlatımla;
giysinin vücut etrafında oluşturduğu dış hat ya da şeklini ifade etmektedir
(Seivewright, 2013).
Giysilerin insan vücudu üzerindeki görünümünü tanımlamak için “giysi
silueti” terimi kullanmaktadır (Çeğindir, Kuru, 2019). Giysi silueti, en yalın
anlatımla; giysinin vücut etrafında oluşturduğu dış hat ya da şeklini ifade
etmektedir (Seivewright, 2013).
208
Giysi Siluetleri
Giysi silueti, “vücut şeklini ve kıvrımlarını olduğunun dışında göstermek veya

değiştirmek” için kullanılan bir grafiksel anlatım yoludur. Görsel yanılsama
tekniklerinin kullanılmasına ve böylece vücut şeklinin olduğunun dışında bir siluete
büründürülerek, istenen algının oluşmasına yardımcı olur (Çeğindir, 2017). Giysi
siluetlerine örnek Görsel 9.1 verilmiştir.
Görsel 9.1. Giysi Siluetleri

Giysi silueti, vücudun
şeklini olduğunun Giysi ile ilgili ilk izlenim, silueti ile edinilir. Bu ilk izlenim, giysinin kumaşına,
dışında göstermek için dokusuna ya da modeline bakılmadan önce genel görüntüsüne bakıldığı anlamına
kullanılan görsel
gelir (Sorger, Udale, 2013). Bir başka ifadeyle giysinin silueti, giysiye uzaktan
anlatım yoludur.
bakıldığında kumaşı, dokusu ya da model detaylarından önce ilk olarak fark edilen
tasarım ögesidir (Seivewright, 2013).
Giysi siluetinin amacı, vücut şeklini estetik forma sokmaktır (Çeğindir, 2017).
İnsan vücudunda vurgu yapılmak istenen bölümü ön plana çıkarmak için giysi
silueti oluşturulur. Örneğin uzun bir etek, bel ve etek ucu arasında bir ok çizerek
bele dikkat çeker. Aynı şekilde geniş omuzlar benzer etki yapar ve basenleri dar
gösterir (Sorger, Udale, 2013).
GİYSİ SİLUETLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

Giysi siluetleri konusu; tarihi dönemlere göre giysi siluetleri, kesimlerine
göre giysi siluetleri, giysi çeşitlerine göre giysi siluetleri, modacılara göre giysi
siluetleri ve yaratıcı giysi siluetleri başlıkları altında toplanmış ve aşağıda
açıklanarak örneklerine yer verilmiştir.
Tarihî Dönemlere Göre Giysi Siluetleri

Tarihî giysilerde, zamana göre beden şeklinin değişimini algılayabilmeyi
sağlayan göz alıcı birçok siluet mevcuttur (Seivewright, 2013,120). Aşağıda tarihi
dönemlerde giysi siluetleri ile ilişkili olabilecek bazı örneklere yer verilmiştir.
Görsel 9.2. Kaftan Silueti
209
Giysi Siluetleri
Görsel 9.2’de Osmanlı saray giysilerine örnek olarak kaftan silueti

görülmektedir. Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait tarihî kaynaklara
bakıldığında padişahların ve önemli kişilerin kaftan giydikleri görülmektedir. Dış
giyim olarak giysilerin üstüne giyilen, süslü ve işlemeli kumaşlardan yapılan uzun
bir giysi olan kaftan, statü ve gücün sembolü olarak Osmanlı saray giysileri
arasında yerini almıştır. Kaftanın asıl amacı giyeni ihtişamlı göstermek adına süslü
ve işlemeli kumaşlardan uzun bir giysi olarak yapılmasıdır.
Tarihî giysilerde kaftan,

statü ve gücün
sembolüdür.
Görsel 9.3. Marie Antoinette Kostümleri

Tarihî giysilerde göz alıcı giysi siluetlerinin yanı sıra dramatik birçok siluette
mevcuttur (Seivewright, 2013). Fransa İmparatorluğu döneminde özellikle 18.
yüzyılda moda olan daracık korseler, abartılı tel kafesler vb. parçalar giysi
siluetlerine örnek verilebilir. Kadınlara üst bedenlerini şekillendirmek için
elbiselerin altına daracık korseler ve alt bedenlerini şekillendirmek için eteklerin
altına tel kafesler giydirilerek siluetlerinin daha abartılı durması sağlanmıştır. Bu
modanın temsilcilerinin arasında Fransa kraliçesi Marie Antoinette verilebilir
(Seivewright, 2013). Görsel 9.3’te Marie Antionette’nin kostümlerinde korsenin ve
tel kafesin kullanıldığı gözlenebilmektedir.
Tarihî dönemlerde
gücün, statünün,
zenginliğin sembolü
olarak giysi siluetleri
oluşturulmuştur.
Görsel 9.4. Dandy Erkek Silueti
Birleşik Krallık döneminde 19. yüzyıla ait İngiliz elit erkeğin görünümü,
dandy giysi silueti ile oluşturulmuştur. Görsel 9.4’te görüldüğü üzere Dandy erkek
giysi silueti, usta işi terzilikle dikilmiş, omuzları belirgin kruvaze kapama ve önü
210
Giysi Siluetleri
kısa arkası frak şeklinde uzun ceket ve yüksek bel dar kesim pantolondan ile moda
tarihinde yerini almıştır.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü üzere tarihî dönemlerde gücün, statünün,
ihtişamın, zenginliğin, elitliğin sembolü olarak giysi siluetleri oluşturulmuştur.
Moda tarihinde yerini alan bu birkaç örnekle giysi siluetlerini sınırlandırmak
mümkün değildir. Ancak bu örneklerle, tarihî dönemler açısından giysi siluetlerinin
ele alınabileceği vurgulanmak istenmiştir. Moda tasarımcılarının yenilikçi giysi
siluetleri oluşturmaları için tarihî giysilere bakmalarının yararlı olabileceği ve tarihî
giysilerden ilham alabilecekleri düşünülmüştür.
Kesimlerine Göre Giysi Siluetleri

Kesimlerine göre giysi siluetlerini A, H, V, X harfleri ile ifade etmek
mümkündür. Aşağıda giysinin kesimine göre yapılan siluet sınıflandırması
konusunda bilgilere yer verilmiştir.
A Giysi Silueti
Görsel 9.5. A Giysi Silueti
Görsel 9.5’te görüldüğü gibi A siluetinde giysi; omuz kısmı dar ve etek ucuna
doğru yavaşça açılan bir görünüme sahiptir. Modası hiç geçmeyen bir giysi
siluetidir. Öyle ki moda dünyasında A siluetli giysileri her dönem görmek
mümkündür. Bu siluet, moda dünyasında özellikle 1950’li ve 1960’lı yıllarda pek
çok şekilde giysi tasarımlarında kullanılmıştır.
A giysi siluetinde,
omuzlar dar, etek ucu Kadın ve erkek bedenleri şekil olarak farklıdır. Kadın bedeninin özelliği göğüs
yavaşça genişler. ve kalça hatlarının formlu ve bel hattının ince olmasıdır. Erkek bedeninde ise
beden, bel ve kalça hatları düzdür. Dolayısıyla kadın ve erkek bedeni arasındaki bu
şekilsel farklar giysi siluetlerini de etkilemektedir. Bu nedenle erkek giyiminde A
giysi siluetine uygun tasarımlara pek rastlanmamaktadır.
211
Giysi Siluetleri
H Giysi Silueti
H siluetinde giysi, düz

ve uzun dikdörtgen bir
görünüme sahiptir. Görsel 9.6. H Giysi Silueti
Görsel 9.6’da görüldüğü üzere H siluetli giysi, uzun bir dikdörtgen şekle
sahip giysileri temsil etmektedir. Kısacası H giysi silueti; düz dar kesime sahip
giysiler için kullanılmaktadır. Kalem elbise, kalem etek, boru paça pantolon örnek
olarak gösterilebilir.
Erkek bedeninin yapısı gereği düz hatlara sahip olması, H siluetli giysilerin
erkek giyiminde sıklıkla görülmesini sağlar. Başka bir söylemle, erkek bedeni H
siluetli giysileri taşımasına daha uygundur.
V Giysi Silueti
Erkek giyiminde
V giysi siluetine sıklıkla
rastlamak mümkündür.
Görsel 9.7. V Giysi Silueti

V giysi silueti Görsel 9.7’de görüldüğü gibi, omuzları geniş etek ucuna doğru
yavaşça daralan bir görünüme sahiptir. Bu giysi siluetinde vurgu omuzlardadır.
Geniş omuzlara sahip olmak erkeklerin tercih ettiği bir görünümdür.
Erkekler, V siluetli giysilerle, kolaylıkla geniş omuzlu görünüm elde
edebilmektedirler. Bu nedenle erkek giyiminde, omuzlara vurgu yapan V giysi
siluetine sıklıkla rastlamaktadır.
X Giysi Silueti
Görsel 9.8. X Giysi Silueti
212
Giysi Siluetleri
Görsel 9.8’de görüldüğü üzere X giysi silueti, omuzları normal veya geniş,
beli ince ve etek ucuna doğru genişleyen giysiyi ifade etmektedir.
Giysi siluetleri kesimlerine göre başlıca dört grupta ele alınmıştır. Burada
vurgulanmak istenen, giysinin kesim tarzına yönelik algıya giysi siluetinden
ulaşılabileceğidir.
Giysi Çeşitlerine Göre Giysi Siluetleri

Moda endüstrisinde tanımlanan pek çok giysi çeşidi vardır. Giysi çeşitleri;
mamule, cinsiyete, yaşa, mevsime, kullanım yerine, hammaddesine vb. gibi pek
çok şekilde gruplandırılabilir. Örneğin mamule göre gruplandırmada; etek,
pantolon, elbise, ceket, gömlek, bluz, mont, kaban, pardösü, trençkot, manto,
Giysi çeşitleri, mamule, palto vb. giyim ürünleri ele alınabilir. Cinsiyete göre kadın ve erkek giyimi olarak
cinsiyete, yaşa,
tanımlanabilir.
mevsime, kullanım
yerine, hammaddesine Giysi siluetlerinin her giysi çeşidine uyarlanabilmesi mümkündür. Ancak
göre gruplandırılabilir. giysi siluetlerini daha iyi ifade etmek adına bir sınır koymak uygun olacaktır. Bu
nedenle giysi çeşitleri Görsel 9.9’da görüldüğü gibi etek, pantolon ve elbise olarak
sınırlandırılmış ve bu giysi çeşitlerinin A, H, V, X giysi siluetleri ile ilişkisi
kurulmuştur.
A Giysi Silueti H Giysi Silueti V Giysi Silueti X Giysi Silueti
Görsel 9.9. Giysi Çeşitlerine Göre Giysi Siluetleri
213
Giysi Siluetleri
Giysinin görsel aktarımı ile ilişkili olan giysi siluetleri, Görsel 9.9’da
görüldüğü gibi etek, pantolon ve elbise özelinde incelenmiş ve bu giysilerin
siluetlerine ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir.
Giysi siluetlerine göre eteğin karşılaştırması aşağıdaki gibidir:
• A siluet eteğin beli normal ve etekucu evazedir.
• H siluet etek, dar etek veya kalem etek olarak da tanımlanmakla birlikte
V siluetine eteğin bel
hattı kabarık ve etekucu bel, kalça ve etekucu düz görünüme sahiptir.
dardır. • V siluet eteğin bel hattı pili veya büzgü nedeniyle kabarık, etekucu dardır.
• X siluet etek baldırda daralan, etekucuna doğru açılan bir görünümdedir.
Pantolon özelinde giysi siluetlerine bakıldığında aşağıdaki tanımlamalar yapılabilir:
• A siluette pantolon beli oturan, diz ve paçaları bol görünümdedir.

• H pantolon silueti, düz bir şekle sahip olmakla birlikte boru paça pantolon
olarak da ifade edilir.
• V pantolon silueti, beli pililer veya büzgülerle kabarık olan paçaları dar
olan görünüme sahiptir.
H pantolon siluetine
boru paça pantolon • X pantolon siluetine beli dar ve dizlerde daralan paçalara doğru genişleyen
örnektir. pantolon örnek olarak verilebilir.
Elbise açısından giysi siluetleri değerlendirildiğinde aşağıdaki örnekler verilebilir:
• A elbise siluetinde omuzlar dar, etekucu evazedir.
• H elbise siluetinde beden, bel ve kalça düz forma sahiptir.
• V elbise siluetinde omuzlar ve beden geniş, etekucu ise dardır.
• X elbise siluetinde beden geniş veya normal, bel ince, kalça ve etek ucu
geniştir.
Giysi çeşitlerine göre giysi siluetleri yukarıda etek, pantolon ve elbise olarak
sınırlandırılmış ve A, H, V, X giysi siluetleri ile ilişkilendirilmiştir.
214
Giysi Siluetleri
Prenses kuplu
Ampir elbise Bluzan elbise Balon elbise
elbise
Düşük bel
Kaftan Straplez elbise Çadır elbise
elbise
Görsel 9.10. Alternatif Kadın Elbise Siluetleri
Elbette ki giysi çeşitlerine göre giysi siluetlerini daha farklı açılardan
incelemekte mümkündür. Bu nedenle karşılaşılabilecek diğer giysi siluetlerine
kadın elbisesi özelinde yer verilmiş ve kadın elbisesine alternatif siluetler Görsel
9.10’da sunulmuştur.
Modacılara Göre Giysi Siluetleri

Aşağıda moda tasarımcılarının oluşturduğu giysi siluetlerine örnekler
verilmiştir. Bu örnekler günlük hayatta kullanılabilecek olağan giysi siluetlerini
kapsamaktadır.
Christian Dior moda

dünasına “Yeni
Görünüm” akımını
tanıtmıştır.
Görsel 9.11. Cristian Dior’un Yeni Görünüm Tasarımları
215
Giysi Siluetleri
Fransız moda tasarımcısı Christian Dior’un İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra

1947’de moda dünyasına “Yeni Görünüm” akımını sunmuştur. Görsel 9.11’deki
“Yeni Görünüme” göre Dior; omuzları öne çıkaran, beli ince gösteren ve eteği
kabarık olan zarif ve kadınsı bir görünümü giysi tasarımlarına yansıtmıştır. Bu
moda akımında, savaş zamanının sade ve sert modasından uzaklaşılıp lüks
kumaşlar yeniden kullanılmaya başlanmıştır.
Görsel 9.12. Cristobal Balenciaga Tasarımları

İspanyol moda tasarımcısı Cristóbal Balenciaga’nın elbiselerine Görsel
9.12’de yer verilmiştir. Drapaj, kesim ve dikim konusunda tam bir usta olan
Balenciaga, 1950’li yıllarda omuzları genişletip bele hiç vurgu yapmayan giysi
siluetini moda dünyasına tanıtmıştır. Balenciaga’nın yenilikçi kesim tekniği, yeni
giysi formları yaratmasına öncülük etmiştir.
Görsel 9.13. Yves Saint Laurent Modrian Elbise Tasarımları

Görsel 9.13’te Cezayir asıllı Fransız modacı Yves Saint Laurent’in Hollandalı
ressam Piet Mondrian’dan etkilenerek yaptığı elbise tasarımları giysi siluetine
örnek verilebilir. Laurent 1965 yılında yaptığı Modrian koleksiyonunda, minimal
süslemelerle sade elbiseler tasarlayarak kadınları özgürleştirme amacı gütmüştür.
216
Giysi Siluetleri
Alexander McQueen
köşeli vatkalar
kullanarak giysi silueti
oluşturmuştur.
Görsel 9.14. Alexander McQueen Tasarımları

Vücudun vurgulanacak bölümünü seçmek küçük kararlar gibi gözükse de
siluete dair bu küçük kararlar giysilere kimlik kazandırmanın yanı sıra sıradanlıktan
uzaklaştırır. Örneğin 1990’larda Alexander McQueen, dar kesim giysilerde sert ve
köşeli vatkaları kullanarak kadın cinselliğini ve gücünü ortaya koymuştur. Görsel
9.14’te McQueen’inin omuz hatları saldırgan ve çarpıcı olarak algılanmıştır
(Sorger, Udale, 2013).
Yaratıcı Giysi Siluetleri

Aşağıda moda tasarımcılarının alışılmışın dışında, yenilikçi, özgün ve sıra dışı
oluşturduğu giysi silueti örneklerine yer verilmiştir.
Görsel 9.15. Rei Kawakubo Tasarımları

Görsel 9.15’te görüldüğü gibi Japon moda tasarımcısı Rei Kawakubo’nun
Commes des Garçons markası için 1997 yılında hazırladığı koleksiyonda
tasarımlarının farklı yerlerine kuştüyü pedler diktirerek yeni bir siluet yaratılmıştır.
Sıra dışı görünüm elde
etmek için yaratıcı giysi Bu siluet ile Kawakubo, giyeni orantısı bozuk ve deforme göstererek bedene ait ön
siluetleri oluşturulabilir. yargılara ve güzellik algılarına meydan okumuştur (Sorger, Udale, 2013).
217
Giysi Siluetleri
Görsel 9.16. Viktor & Rolf Tasarımları

Hollandalı tasarımcılar Viktor & Rolf’da siluetin heykelimsi potansiyelini
keşfetmişlerdir. Bu tasarımcılar hazırladıkları giysiler ile genellikle bilinen biçimleri,
tarihsel kaynakları ve geleneksel Haute Couture’ü yeni bir vizyon ve mizahla taklit
etmişlerdir. Görsel 9.16’da görüldüğü gibi tasarımlarında ölçü ve hacim genellikle
abartılıdır, bunu yaparken de giysiye sembolik değer katmak amacıyla kendilerine
özgü giysi strüktürü oluşturmuşlardır (Sorger, Udale, 2013).
Görsel 9.17. Gareth Pugh Tasarımları

İngiliz moda tasarımcısı Gareth Pugh, insan vücudunu tanınamayacak
şekilde bozarak “giyilebilir heykeller" tasarlamıştır. Abartılı siluetlerden
yararlanan Pugh, Görsel 9.1’de anlaşıldığı üzere tasarımlarında farklı malzemeler
kullanmıştır.
Son zamanlarda Rei Kawakubo, Viktor&Rolf ve Gareth Pugh gibi tasarımcılar
yarattıkları siluetlerin oran ve ölçekleriyle oynayarak çoğu zaman geleneksel
beden biçiminden uzaklaşmışlardır. Bunların tasarımları, daha çok heykel hatta
mimari biçimlerle ilişkilendirilebilir (Seivewright, 2013).
Giysi tasarımına derin bir anlam kazandırmak amacıyla oluşturulan siluette;
kumaşın rengi, dokusu ve kalitesi, giysinin modeli, kesim tarzı ve strüktürü gibi
ögeler koleksiyonun gideceği yaratıcı yön açısından hayati önem taşımaktadır
(Seivewright, 2013).
218
Giysi Siluetleri
GİYSİ SİLUETLERİNDE FORM

Moda tasarımcıları insan vücudunu şekillendirmek, estetik göstermek,
tasarımlarına tarz katmak, sıra dışı görünüm elde etmek gibi sebeplerle giysi
siluetleri oluşturmaktadırlar. Buradaki asıl amaç giysi aracılığıyla insan vücudunu
daha güzel ve etkileyici göstermektir.
Giysi siluetlerinde form
için kalıplardan, Giysi siluetleri geliştirilirken, tasarımcının hayal gücüne bağlı olarak giyside
kumaşlardan ve vurgulanmak istenen yerlerde form kazandırmaya yönelik uygulamalar
yardımcı yapılmaktadır. Siluet ile giysiye form kazandırmak amacıyla giysi kalıplarından,
malzemelerden
kumaşlardan, yardımcı malzemelerden yararlanılmaktadır.
yararlanılır.
Giysi tasarımının ana malzemesi olan kumaş, tasarımın bütünü ile ilgili
görsel algının oluşmasının yanı sıra tasarım maliyetinin belirlenmesinde de % 60-
70 oranında etkilidir. Kumaş aynı zamanda giysi silueti vasıtayla görsel algıyı
yöneten önemli bir araçtır. Bu nedenle kumaşın, tasarlanacak giysi siluetine uygun
özelliklere sahip olması beklenir. Örneğin uçuşan bir elbise silueti elde etmek için
hem ince ve dökümlü kumaş kullanmak hem de verevinden kumaşı kesmek
istenilen etkiyi sağlayabilir. Aynı şekilde giyside gode etkisi oluşturmak adına
kumaşı verev kullanmak uygun olabilir. Dolayısıyla istenilen tasarım
performansının yakalanabilmesi için kumaşın giysi siluetine uygun seçilmesi
oldukça önemli bir karardır.
Giysi tasarımda vurgulanmak istenen bölümünde hacim yaratmak için fazla
kumaş kullanılır (Sorger, Udale, 2013). Hatta kumaşın hacmi de giysi silueti ile çok
yakından bağlantılıdır. Kumaşın ince ya da kalın olması, giysi siluetini etkileyen
Fazla kumaş yardımıyla detaylardır. Çünkü gramaj olarak hafif kumaşlar uçuşurken, ağır kumaşlar düz ve
giysiye hacim kalın görünürler (Seivewright, 2013).
kazandırılır.
Giysi siluetlerinde form oluşturmada yardımcı malzemelere sıklıkla
başvurulmaktadır. Giyside yakaya vurgu yapılmak istenirse destekleme malzemesi
olarak telalar kullanılabilir. Omuzları büyük göstermek amacıyla çeşitli büyüklük ve
formda vatkalar giysiye yerleştirilebilir. Giyside abartılmak istenen yerlerde
balenler kullanılabilir. Tasarımcı hayal gücünü kullanarak farklı materyalleri de
birleştirerek sıra dışı giysi siluetleri yaratabilir.
Giysi siluetlerinde form oluşturma aşamasında yardımcı malzemelere sıklıkla
başvurulmaktadır. Tasarımlarda en sık kullanılan yardımcı malzemelere en iyi
örnek tela verilebilir. Tela, kumaşa hacim kazandırmak ve biçim vermek amacıyla
tutturulan ara katmandır. Telanın yanısıra vatka, balen, fermuar, düğme, çıtçıt,
kuşgözü, şerit, dantel vb. gibi materyallerde giysi silueti oluşturma aşamasında
yararlanılan yardımcı malzemelere örnektir.
Destekleme malzemesi olarak telalar, aynı zamanda giyside vurgu yapılmak
istenirse kullanılabilir. Omuzları büyük göstermek amacıyla çeşitli büyüklük ve
formda vatkalar giysiye yerleştirilebilir. Giyside düzgün durması gereken veya
abartılmak istenen yerlerde balenler kullanılabilir. Kısacası, tasarımcı hayal gücünü
kullanarak farklı yardımcı malzemeleri birleştirerek sıradışı giysi siluetleri
yaratabilir.
219
Giysi Siluetleri
Giysi siluetine form kazandırmak adına yapılan diğer bir uygulama giysi
kalıbı hazırlama aşamasıdır. Giysi kalıbı hazırlama, vücut üzerinden belli ölçülerin
alınması ve hesaplaması yoluyla dikey ve yatay olmak üzere iki boyutlu geometrik
şekil oluşturma işlemlerini kapsamaktadır. Giysi siluetinin uzun bir görünüme
sahip olması için giysi kalıplarında dikey hatlar veya kuplar oluşturmak anlamlıdır.
Aynı şekilde siluetin geniş görünmesi istenirse giysi kalıplarında yatay hatlar veya
kuplar oluşturmak gerekir. Başka bir ifadeyle giysi siluetinin dikey boyutta etki
yaratması için giysi kalıplarının uzunluk ölçülerinde, yatay boyutta etki yaratmak
için giysi kalıplarının genişlik ölçülerinde kalıp uygulamalarına gerek duyulur.
Giysinin vurgulanmak istenen bölümünde geniş kalıplar, vurgulanmak
istenmeyen bölümünde dar kalıplar çalışılarak giysi silueti geliştirilebilir. Örneğin
giysi kalıplarında omuzların geniş hazırlanması, dikkati omuza çekebilir. Aynı
şekilde kayık yakalı bir giysi kalıbı, omuzları geniş göstermeye yarayabilir. Diğer
taraftan dümdüz bir giysi formu, silueti daha uzun gösterebilir. Derin bir yaka
dekoltesi boynu ince ve uzun hissettirebilir. Bunlara ek olarak yaratıcı kalıp
uygulamaları ile de özgün giysi siluetleri geliştirilebilir.
Giysi silueti tasarlama sürecinde diğer önemli nokta, giysinin dikim sürecini
tanımlamak ve uygulanacak dikim tekniklerine karar vermektedir. Başka bir
söylemle, etkileyici giysi silueti oluşturmak için her dikim aşamasının özenle
Giysi silueti tasarlama
düşünülmesi ve uygun dikim tekniklerine karar verilmesi gerekmektedir.
işleminde, dikim süreci
önemlidir. Moda tasarımcısının yenilikçi ve özgün giysi siluetleri tasarlayabilmesi için
gerek ana malzemeler ve yardımcı malzemeleri iyi tanıması, gerek uygun kalıp
hazırlama tekniklerini kullanması, gerekse doğru dikim tekniklerine karar vermesi
özenle üzerinde durulması gereken noktalardır. Kısacası etkileyici giysi siluetlerinin
tasarlanabilmesi; hayal edilen yaratıcı ve yenilikçi tasarım fikirlerinin gerçeğe
dönüştürülebilir olmasının yanı sıra kumaşın, yardımcı malzemelerin, kalıp
hazırlama ve dikim tekniklerinin uyum içinde olmasına bağlıdır.
•Giysi silueti tasarlamada dikkate alınması gereken noktaları

Bireysel Etkinlik
açıklayınız.
•Giysilerdeki siluetleri inceleyerek yeni ve özgün giysi siluetleri
oluşturunuz.
220
Giysi Siluetleri
•GİYSİ SİLUETLERİ
•Bedeni şekillendirme amacıyla geçmişte terziler, günümüzde de moda
tasarımcıları giysilerden faydalanmışlar ve giysi silueti kavramını
oluşturmuşlardır. Giysi silueti sayesinde tasarımcılar; tasarımlarına çekicilik
katmakta, yaratıcı fikirlerini ortaya koymakta, tasarımlarını sıradanlıktan
kurtulmakta, estetik bakış açılarını ön plana çıkarmakta, tasarımlarına kimlik
kazandırmaktadırlar.
Özet
•Giysinin vücut üzerine giyilmesi, insan vücudunu tanımayı gerektiren bilgiye
gereksinimi beraberinde getirmiştir. Bu gereksinim insan vücudunun değişik
açılardan ele alınmasını ve değerlendirilmesini gerektirmektedir.
•Vücut tipleri, antropometrik açıdan sınıflandırmayı kapsamaktadır.
•Vücut şekilleri, vücudun görünümü açısından sınıflandırmayı içermektedir.
•Giysi siluetleri, giysinin insan vücudu üzerindeki görünümü veya biçimi
açısından sınıflandırmayı kapsamaktadır.
•GİYSİ SİLUETLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
•Giysi siluetleri konusu; tarihi dönemlere, kesimlerine, giysi çeşitlerine ve
modacılara göre giysi siluetleri ile yaratıcı giysi siluetleri başlıkları altında
toplanmıştır.
•Tarihî Dönemlerde Giysi Siluetleri
•Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait tarihî kaynaklara bakıldığında
padişahların ve önemli kişilerin kaftan giydikleri görülmektedir. Dış giyim
olarak giysilerin üstüne giyilen, süslü ve işlemeli kumaşlardan yapılan uzun bir
giysi olan kaftan, statü ve gücün sembolü olarak Osmanlı saray giysileri
arasında yerini almıştır.
•Fransa İmparatorluğu döneminde özellikle 18. yüzyılda moda olan daracık
korseler, abartılı tel kafesler vb. parçalar giysi siluetlerine örnek verilebilir
(Seivewright, 2013: 14, 120). Birleşik Krallık döneminde 19. yüzyıla ait İngiliz
elit erkeğin görünümü, dandy giysi silueti ile oluşturulmuştur.
•Kesimlerine Göre Giysi Siluetleri
•Kesimlerine göre giysi siluetlerini A, H, V, X harfleri ile ifade etmek
mümkündür. Aşağıda giysinin kesimine göre yapılan siluet sınıflandırması
konusunda bilgilere yer verilmiştir.
•A siluetinde giysi; omuz kısmı dar ve etek ucuna doğru yavaşça açılan bir
görünüme sahiptir. Modası hiç geçmeyen bir giysi siluetidir. Öyle ki moda
dünyasında A siluetli giysileri her dönem görmek mümkündür.
•H siluetli giysi, uzun bir dikdörtgen şekle sahip giysileri temsil etmektedir.
Kısacası H giysi silueti; düz dar kesime sahip giysiler için kullanılmaktadır.
Kalem elbise, kalem etek, boru paça pantolon örnek olarak gösterilebilir.
•V giysi silueti, omuzları geniş etek ucuna doğru yavaşça daralan bir görünüme
sahiptir. Bu giysi siluetinde vurgu omuzlardadır. Erkek giyiminde, omuzlara
vurgu yapan V giysi siluetine sıklıkla rastlanır.
•X giysi silueti, omuzları normal, beli ince ve etek ucuna doğru genişleyen giysiyi
ifade etmektedir. Kadın giyiminde fazlaca örnekleri olmakla birlikte, erkek
giyiminde örnekleri söz konusu değildir.
•Giysi Çeşitlerine Göre Giysi Siluetleri
•A siluet eteğin beli normal ve etekucu evazedir. H siluet etek, dar etek veya
kalem etek olarak da tanımlanmakla birlikte bel, kalça ve etekucu düz
görünüme sahiptir. V siluet eteğin bel hattı pili veya büzgü nedeniyle kabarık,
etekucu dardır. X siluet etek baldırda daralan, etekucuna doğru açılan bir
görünümdedir.
•A siluette pantolon beli oturan, diz ve paçaları bol görünümdedir. H pantolon
silueti, düz bir şekle sahip olmakla birlikte boru paça pantolon olarak da ifade
edilir. V pantolon silueti, beli pililer veya büzgülerle kabarık olan paçaları dar
olan görünüme sahiptir. X pantolon siluetine beli dar ve dizlerde daralan
paçalara doğru genişleyen pantolon örnek olarak verilebilir.
•A elbise siluetinde omuzlar dar, etekucu evazedir. H elbise siluetinde beden,
bel ve kalça düz forma sahiptir. V elbise siluetinde omuzlar ve beden geniş,
etekucu ise dardır. X elbise siluetinde beden geniş veya normal, bel ince, kalça
ve etekucu geniştir.
221
Giysi Siluetleri
•Modacılara Göre Giysi Siluetleri

•Christian Dior’un İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1947’de moda dünyasına
“Yeni Görünüm” akımını sunmuştur. Dior “Yeni Görünüme” göre; omuzları
öne çıkaran, beli ince gösteren ve eteği kabarık olan zarif ve kadınsı bir
görünümünü giysi tasarımlarına yansıtmıştır.
Özet(devamı)
•Cristóbal Balenciaga drapaj, kesim ve dikim konusunda tam bir usta olmakla
birlikte 1950’li yıllarda omuzları genişletip bele hiç vurgu yapmayan giysi
siluetini moda dünyasına tanıtmıştır.
•Yves Saint Laurent’in Hollandalı ressam Piet Mondrian’dan etkilenerek
yaptığı elbise tasarımları giysi siluetine örnek verilebilir. Laurent 1965 yılında
yaptığı Modrian koleksiyonunda, minimal süslemelerle sade elbiseler
tasarlayarak kadınları özgürleştirme amacı gütmüştür.
•Alexander McQueen 1990’larda dar kesim giysilerde sert ve köşeli vatkaları
kullanarak kadın cinselliğini ve gücünü ortaya koymuştur.
•Yaratıcı Giysi Siluetleri
•Rei Kawakubo tasarımlarının farklı yerlerine kuştüyü pedler diktirerek yeni
bir siluet yaratılmıştır. Bu siluet ile Kawakubo, giyeni orantısı bozuk ve
deforme göstererek bedene ait ön yargılara ve güzellik algılarına meydan
okumuştur.
•Viktor & Rolf’da siluetin heykelimsi potansiyelini keşfetmişlerdir. Bu
tasarımcılar hazırladıkları giysiler ile genellikle bilinen biçimleri, tarihsel
kaynakları ve geleneksel haute couture’ü yeni bir vizyon ve mizahla abartılı
şekilde taklit etmişlerdir.
•Gareth Pugh, insan vücudunu tanınamayacak şekilde bozarak “giyilebilir
heykeller" tasarlamıştır. Abartılı siluetlerden yararlanan Pugh, tasarımlarında
farklı malzemeler kullanmıştır.
•GİYSİ SİLUETLERİNDE FORM
•Giysi siluetleri geliştirilirken, tasarımcının hayal gücüne bağlı olarak giyside
vurgulanmak istenen yerlerde form kazandırmaya yönelik uygulamalar
yapılmaktadır. Siluet ile giysiye form kazandırmak amacıyla ana ve yardımcı
malzemelerden, giysi kalıplarından ve giysi dikim tekniklerinden
yararlanılmaktadır.
•Giysi tasarımının ana malzemesi olan kumaş, tasarımın bütünü ile ilgili görsel
algının oluşmasının yanı sıra tasarım maliyetinin belirlenmesinde de etkilidir.
•Tasarımlarda en sık kullanılan yardımcı malzemelere en iyi örnek tela
verilebilir. Telanın yanısıra vatka, balen, fermuar, düğme, çıtçıt, kuşgözü,
şerit, dantel vb. gibi materyallerde giysi silueti oluşturma aşamasında
yararlanılan yardımcı malzemelere örnektir.
•Giysi siluetine form kazandırmak adına yapılan diğer bir uygulama giysi kalıbı
hazırlama aşamasıdır.
•Giysi silueti tasarlama sürecinde diğer önemli nokta, giysinin dikim sürecini
tanımlamak ve uygulanacak dikim tekniklerine karar vermektedir.
222
Giysi Siluetleri
1. “Bir nesnenin görüntüsünü veya gölgesini, tek renk olarak yalnız kenar
çizgileriyle belirleme” ifadesi neyi tanımlamaktadır?
a) Oran
b) Denge
c) Ritim
d) Vurgu
e) Siluet
2. “Giysilerin insan vücudu üzerindeki görünümü” ifadesi aşağıdaki

kavramlardan hangisini tanımlamaktadır?
a) Vücut şekli
b) Giysi silueti
c) Vücut tipi
d) Giysi tipi
e) Giysi şekli
3. Tarihî giysilerde beden şeklini değiştirmek için aşağıdaki giysilerden

hangisi kullanılmıştır?
a) Korseler ve tel kafesler
b) Pantolonlar ve şortlar
c) Kabanlar ve mantolar
d) Bluzlar ve gömlekler
e) Ceketler ve mantolar
4. Aşağıdakilerden hangisi kesimlerine göre giysi silueti sınıflandırması

arasında yer almaz?
a) V giysi silueti
b) H giysi silueti
c) X giysi silueti
d) G giysi silueti
e) A giysi silueti
5. Aşağıdakilerden hangisi H giysi siluetinin özelliklerinden biridir?

a) Giysinin omuz kısmı geniş ve etekucu dardır.
b) Giysinin omuz kısmı dar ve etek ucuna doğru yavaşça açılır.
c) Giysinin omuz, beden, bel ve kalçası normal görünümdedir.
d) Giysinin bedeni dar, beli geniş ve etek ucu dardır.
e) Giysinin omuz kısmı dar ve etek ucuna doğru yavaşça daralır.
223
Giysi Siluetleri
6. Aşağıdakilerden hangisine göre giysi çeşitleri gruplandırılmaz?

a) Renge
b) Cinsiyete
c) Mamule
d) Mevsime
e) Yaşa
7. Pantolon siluetlerine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru bir

anlatımdır?
a) A siluet pantolonun beli normal, paçaları dardır.
b) H siluet pantolonun beli normal, paçaları geniştir.
c) V siluet pantolonun beli normal, paçaları kabarıktır.
d) X siluet pantolonun dizleri dar, paçaları geniştir.
e) A siluet pantolonun beli normal, paçaları düzdür.
8. Christian Dior’un “Yeni Görünümü” hangi silueti yansıtmaktadır?

a) Beden, bel ve kalça düzdür.
b) Omuzları geniş etek ucu dardır.
c) Omuzlar geniş, bedeni düzdür.
d) Omuzlar dar, etek ucu geniştir.
e) Omuzlar normal, bel ince ve kalça geniştir.
9. Yves Saint Laurent, Modrian koleksiyonunu kimden etkilenerek

tasarımlamıştır?
a) Oyuncudan
b) Yazardan
c) Ressamdan
d) Şarkıcıdan
e) Şairden
10. Aşağıdakilerden hangisi moda tasarımcıları Viktor & Rolf’un giysi

siluetlerinin özelliklerinden biri değildir?
a) Siluetin heykelimsi potansiyelini keşfetmeleri
b) Siluetin günün modasını yansıttığını fark etmeleri
c) Siluetin abartılabileceğini anlamaları
d) Siluetin mizahi olarak taklit edilebileceğini görmeleri
e) Siluetin yenilikçi forma sokulabileceğini gözlemeleri
Cevap Anahtarı
1.e, 2.b, 3.a, 4.d, 5.c, 6.a, 7.d, 8.e, 9.c, 10.b
224
Giysi Siluetleri
Anonim. (2020). Siluet tanımı. Oxford Dictionary.
Anonim.(2020) Siluet tanımı. Türk Dil Kurumu Sözlük.
Çeğindir, N. (2017). 100 Soruda Giysi Mimarisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
Çeğindir, N., Kuru, S. (2019). Klasikten moderne Osmanlı kadın entarisindeki siluet
değişiminin incelenmesi. Milli Folklor Dergisi, 121, 115-127.
Foggy, M. (2014). Modanın Tüm Öyküsü. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
Seivewright, S. (2013). Moda tasarımında araştırma ve tasarım. Çev. Burcu Bakın.
İstanbul: Literatür Yayınları.
Sorger, R., Udale, J. (2013). Moda Tasarımının Temelleri. Çev. Çiğdem Sirkeci.
İstanbul: Literatür Yayınları.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 9.1. Giysi Siluetleri, http://www.tr.pinterest.com adresinden, 02 Kasım

2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.2. Kaftan Silueti, http://www.tr.pinterest.com adresinden, 13 Aralık

2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.3. Marie Antoinette Kostümleri, http://www.tr.pinterest.com

adresinden, 08 Kasım 2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.4. İngiliz Dandy Erkek Silueti, http://www.tr.pinterest.com adresinden,

13 Aralık 2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.10. Alternatif Kadın Elbise Siluetleri, http://www.tr.pinterest.com

Görsel 9.11. Christian Dior Yeni Görünüm Tasarımları, http://www.hillel.mit.edu

adresinden, 31 Ekim 2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.12. Cristobal Balengiaga Tasarımları, http://www.metmuseum.org

Görsel 9.13. Yves Saint Laurent Modrian Elbise Tasarımları,
http://www.metmuseum.org adresinden, 29 Ekim 2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.14. Alexander McQueen Tasarımları, http://www.tr.pinterest.com
Görsel 9.15. Rei Kawakubo Tasarımları, http://www.tr.pinterest.com adresinden,

01 Kasım 2020 tarihinde erişildi.
Görsel 9.16. Viktor & Rolf Tasarımları, http://www.tr.pinterest.com adresinden,

Görsel 9.17. Gareth Pugh Tasarımları, http://www.tr.pinterest.com adresinden,

225
GİYSİ SINIFLANDIRMA
• Giysi Seçimini Etkileyen

Faktörler
İÇİNDEKİLER
• Giysilerin Sınıflandırılması MODA TASARIMINA

• Cinsiyete Göre Giysilerin
Sınıflandırılması GİRİŞ
• Gelişime Göre Giysilerin
Doç. Dr. Meyrem ARGA
• Kullanım Yerlerine Göre ŞAHİNOĞLU
Giysilerin Sınıflandırılması
• İşlevlerine Göre Giysilerin

• Giysi seçimini etkileyen faktörleri
HEDEFLER
tanımlayabilecek,
• Giysileri farklı şekilde
sınıflandırabilecek,
• Giysilerin özelliklerini
açıklayabileceksiniz.
ÜNİTE
10 ÜNİTE
10
iversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
Giysi Sınıflandırma
Giysi Seçimini
Etkileyen Faktörler
Kadın Giyimi
Cinsiyete Göre
Giysilerin
Sınıflandırılması Erkek Giyimi
Çocuk Giyimi
GİYSİLERİN SINIFLANDIRılMASI
Gelişime Göre
Giysilerin Genç Giyimi
Yetişkin Giyimi
Spor giyim
Kullanım Yerlerine Günlük Giyim

Göre Giysilerin
Sınıflandırılması İş Elbiseleri
Abiye Giyim
Üst Giyim
İşlevlerine Göre Giysilerin

Sınıflandırılması Dış Giyim
İç Giyim
227
GİRİŞ
Giyim insanlar için önceleri dış etkenlerden korunma ve bir örtünme aracı
olarak ortaya çıkmış, ilerleyen tarihi süreç içerisinde farklı anlamlar kazanmıştır.
İnsanın vücudunu doğanın etkilerinden korumak amacıyla kullandığı giysi, zaman
içerisinde kişisel duygu ve düşüncelerini ifade etme aracı ya da bir sosyal sınıfa ait
olma gibi anlamlar kazanmıştır.
Vücudu dış etkenlerden koruma ve örtünme ihtiyacı ile ortaya çıkan giyim,
zaman içerisinde bulunduğu toplumun inanç, kültür ve yaşam tarzını üzerinde
barındıran, diğer topluluklara görsel mesaj ileten bir iletişim aracı hâline gelmiştir.
Mertebeleşmenin hâkim olduğu geleneksel toplumlarda giyim, kişinin içinde
bulunduğu sosyal sınıfın özelliklerini yansıtmaktadır (Barbarosoğlu, 2004). Kişinin
mesleği, cinsiyeti, yaşla ilgili olarak belirleyici nitelikleri, mesai dışı zamanlardaki
eğilimleri, yerel ve dinsel kimlikleri ve daha birçok özelliği giydiği giyside kendini
hissettirmektedir (Davis, 1992).
Giyim davranışları konusunda yapılan araştırmalar, tüketicilerin giyim
konusunda farklı davranışlara, değerlere ve beklentilere sahip olduklarını
göstermektedir. İnsanlar giyinmeyi, kendilerini bir sosyal sınıf içerisinde
tanımlamak, olumlu imaj ortaya koymak ve genel görünümlerine anlam katarak
geliştirmek amacıyla kullanmaktadırlar (Alexander ve diğerleri, 2005).
Görüldüğü gibi giyimin koruyucu, psikolojik, sosyolojik vb. işlevleri
bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir;
• Giyim ile insanlar vücudunu hava ve diğer çevresel etmenlerden korur. Bu
bakımdan giyim insanın ilk elde ettiği, sahip olduğu nesnedir.
• Giyim; insanlar için bir süs olma işlevine sahiptir. Güzel giyinme insanın iyi
görünmesi için gerekli sayılmıştır.
• Giyim; kişinin toplumsal, siyasal, ekonomik ve mesleksel statüsünün bir
göstergesidir.
• Giyim; kişinin kendini gösterme, hoşa gitme gibi duyguları bakımından,
insana doyum sağlayıcı bir işleve sahiptir.
• Giyim aynı zamanda insana güven sağlar (Kuru ve Çeğindir,2001).
Açıklamalardan da anlaşılacağı gibi dış etkenlerden korunma ve örtünme
işlevlerinin dışında farklı işlevlere de sahip olan giyim farklı şekillerde
sınıflandırılabilir. Bu ünitede, giysi seçimini etkileyen faktörler ile giysilerin
sınıflandırmasına yer verilmiştir. Giysiler, cinsiyete, yaşa, kullanım yerleri ve
işlevlerine göre sınıflandırılmıştır.
GİYSİ SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Giyim, bireylerin fiziksel sağlığını korumanın yanında, psikolojik ve
sosyolojik ihtiyaçlarını da karşılamaktadır. Bu nedenle bireylerin giysi seçimi,
kendini bir sosyal sınıf içerisinde tanımlamak, modayı takip etmek, kendini ifade
etmek vb. faktörler tarafından etkilenmektedir.
228
Bireyin giysi seçimini etkileyen bu faktörler; demografik faktörler, sosyolojik

faktörler, psikolojik faktörler, tarz, moda, vücut yapısı ve iklim olarak
sınıflandırılabilir.
Demografik Faktörler
Yaş, cinsiyet, gelir durumu ve meslek kişilerin giysi seçimini etkileyen
demografik faktörler arasındadır. Bunlar kişinin giysi seçimini büyük ölçüde
etkilemektedir.
Yaş: Yaşın ilerlemesi ile birlikte insan vücudu fiziksel olarak değişime
uğramaktadır. İnsan vücudunda yaşa bağlı olarak yaşanan bu değişim ile birlikte
Yaş, cinsiyet, gelir giysilere ilişkin beklenti, istek ve ihtiyaçlarda değişiklik göstermektedir. Giyim;
durumu ve meslek çocuk ve özellikle gençler için toplumsal onay elde etmek, daha geniş bir kişisel
kişilerin giysi seçimini duygu aralığını ifade etmek amacıyla kullanılan önemli bir araçtır (Plumlee ve
etkileyen demografik Little, 2006). Daha ileriki yıllarda giysilerden konfor ve rahatlık beklentileri ön
faktörler arasındadır. plana çıkmaktadır.
Cinsiyet: Giysi seçiminde cinsiyet farklılığı önemli faktörlerden bir tanesidir.
İnsanın sosyokültürel yapıda oluşturduğu, zamana, kültüre, aileye göre değişkenlik
gösteren; erkeğe ve kadına atfedilen toplumsal cinsiyet görevleri, rolleri ve
davranışları tarihî sürece, yaşanılan mekânlara ve kültürlere göre değişkenlik
gösterebilmektedir. Toplumlar, çoğu kez bireyin cinsiyetine yönelik olması
gereken davranış modellerini uygulamasını (Akkaş, 2019) ve cinsiyetlerine uygun
giysi tercihlerinde bulunmalarını beklemektedir.
Gelir durumu: Kişilerin maddi durumları, giysi seçimini etkileyen en
belirleyici faktörlerden biridir. Giysi seçimlerinde en önemli ekonomik faktörler
bireyin gelir düzeyi ile giysinin fiyatıdır. Kişilerin, çalışma durumları ve ekonomik
geliri ülkenin ekonomik yapısıyla yakından ilgilidir. Ülkelerin ekonomik durumları,
savaşlar ve krizler modayı etkilemektedir.
Meslek: Kişinin meslek durumu giysi seçimini önemli ölçüde etkilemektedir.
Farklı meslek gruplarına mensup kişilerin giysi ihtiyaçları farklılık gösterdiği gibi,
meslekte yükselmeye başladıkça buna paralel olarak giysilere ilişkin istek ve
ihtiyaçlar da değişiklik göstermektedir.
Psikolojik Faktörler
Giyim kişinin kendini ifade etme aracıdır. İnsanın kişisel duygu ve
düşüncelerini yansıtma, saygınlık kazanma, bir gruba ait olma gibi toplumsal
ilişkilerini düzenlemesinde bir araç olarak görülmektedir.
Sosyolojik Faktörler
Sosyal Çevre: Kişilerin aile, arkadaş, komşu ve iş arkadaşları sosyal çevresini
oluşturmaktadır. Dernek, kulüp, ibadethane gibi yerlerde karşılaşılan kişiler de
sosyal çevre içerisinde yer almaktadır. Sosyal çevre davranışların şekillenmesinde
önemli rol oynamaktadır. Bireyin çocukluk döneminde giyimi ailesi tarafından
yönlendirilmektedir. Daha ileriki yıllarda girilen sosyal çevreler bireyin
davranışlarında ve giysi seçiminde etkili olmaktadır.
229
Sosyal Yaşantı: Sosyal yaşantının giysi seçiminde önemli bir etkisi vardır.
Bireylerin içerisinde bulunduğu sosyal çevrede sürdürdüğü sosyal yaşantı, sosyal
ilişkileri ve hobileri giyim tercihlerinde belirleyici olmaktadır.
Sosyal yaşam biçimleri, farklı ortamlarda farklı giysi seçimlerini gerekli
kılmaktadır. İş ortamında, günlük yaşantıda ya da özel gün ve gecelerde tercih
edilen giysi türleri farklılık göstermektedir.
Diğer Faktörler
Tarz: Kişilerin farklı giyinme tarzı, zevki ve çizgisi vardır. Kişisel beğeniler
giysi tercihlerini etkilemektedir.
İş ortamında, günlük
yaşantıda ya da özel Moda: Moda özellikle giyim sektöründe oldukça hızlı değişen ve sürekli
gün ve gecelerde farklı olarak kendini yenileyen bir yapıya sahiptir. Moda tüm alanlarda etkili olmakla
giysiler tercih birlikte en büyük etkiyi giyim alanında göstermektedir. Bireyin, özellikle genç
edilmelidir. bireylerin, genellikle giyim ürünlerinden beklediği ilk özellik, günün modasına
uygun olmasıdır.
Vücut yapısı: Giysi seçiminde en önemli kriterlerden biri de vücut yapısıdır.
Giysinin vücuda uyumu, estetik uyum ve fonksiyonel uyum olarak iki açıdan
incelenmektedir. Estetik uyum, giysinin vücut üzerindeki görünümünü, fonksiyonel
uyum ise giysinin rahatlığı ve kişiye sağladığı hareket serbestliğini ifade
etmektedir. Bireyin vücut yapısına uygun olamayan bir giysi güzel görünmeyeceği
gibi rahat hareket etmesini de engellemektedir. Bu nedenle bireylerin, özellikle
vücut yapılarına uygun giysi tercih etmeleri, günlük yaşamlarını olumlu yönde
etkilemektedir.
İklim: Yaşanılan bölgenin coğrafi yapısına bağlı olarak, iklim şartları
insanların giyimini önemli ölçüde etkilemektedir. Soğuk iklime sahip ülkeler ile
daha ılık iklime sahip ülkelerde yaşayanların giyim tercihleri arasında farklılık
olmaktadır. Ayrıca aynı tür giysi ile farklı mevsim koşullarına uyum sağlamak
mümkün değildir. Bu nedenle yıl içerisinde değişen mevsim koşullarına uyum
sağlamak için farklı renk ve materyallerden yapılan giysiler tercih edilir. Mevsim
özelliklerine göre bakıldığında; kış mevsiminde koyu renk, kalın ve yünlü
kumaşlardan yapılan giysiler tercih edilirken, yaz mevsiminde ise açık renk, ince ve
pamuklu kumaşlardan yapılan giysiler giyilir.
GİYSİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Cinsiyete Göre Giysilerin Sınıflandırması
Cinsiyete göre giysi türleri kadın ve erkek giyimi olarak sınıflandırılmaktadır.
Kadın giyimi: Kadın beden yapısına uygun özellikler taşıyan, yaş, ekonomik
durum, meslek, sosyal çevre, moda vb. etkenlere göre değişiklik gösteren
giysilerdir. Kadın giyim, piyasasında çok sayıda tasarımcı çalıştığından, rekabetçi
bir alandır. Bu, sadece kadın giyimin daha yaratıcı olması gerektiğinden değil aynı
zamanda modanın diğer alanlarına göre daha göz alıcı olmasındandır (Sorger ve
Udale, 2013).
230
Erkek giyimi: Erkek beden yapısına uygun özellikler taşıyan, yaş, ekonomik
durum, meslek, sosyal çevre, moda vb. etkenlere göre değişiklik gösteren
giysilerdir. Erkek giyimi, kadın giyimden daha tutucu olduğundan sezondan sezona
az ve ufak tefek değişiklik içermektedir (Sorger ve Udale, 2013).
Gelişime Göre Giysilerin Sınıflandırması

Gelişime göre giysi türleri üç ana başlıkta toplanmaktadır. Bunlar; çocuk
giyimi, genç giyimi ve yetişkin giyimi olarak gruplanabilir.
Çocuk giyimi: Çocuğun büyüme ve gelişimine engel olmayan rahat ve
kullanışlı giysilerdir. Çocuk giyimi, bebeklik, oyun ve okul çağı giysilerini
kapsamaktadır. Çocuk giysilerinde, çocukların hareketliliği dikkate alınarak
Giysiler; gelişime göre
giysilerin sık yıkanabilen, doğal ve vücut ısısını muhafaza eden kumaşlardan
çocuk giysileri, genç
üretilmiş olması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca çocuğun yaşına uygun çeşitli
giysileri ve yetişkin
süsleme materyallerinin kullanıldığı şık ve sevimli giysiler, çocuğun zevkinin ve
giysileri olarak
kendine güven duygusunun gelişmesinde etkili olacaktır (Demir Şener, 2000).
sınıflandırılır.
Genç Giyimi: 13-14 yaş arası gençliğe atılan ilk adımdır. Bu dönemde çocuk,
çevresinden etkilenerek günün genç modasına uygun giyinmeye çalışmaktadır.
Giyim, genç için kendini ifade edebilme, rahat hissetme, estetik görünme ve
saygınlık kazanma açısından önem taşımaktadır. Ergenlik dönemini de içine alan
bu dönemde gençler için giyim aynı zamanda toplumsal onay elde etmek amacıyla
kullanılan önemli bir araçtır.
Yetişkin Giyimi: Yetişkin kadın ve erkek beden yapısına uygun özellikler
taşıyan, ekonomik durum, cinsiyet, meslek, sosyal çevre ve modaya göre değişiklik
gösteren giysilerdir.
Kullanım Yerlerine Göre Giysilerin Sınıflandırması

Spor Giyim: Spor yaparken giyilen giysilerdir. Bu giysiler oldukça esnek,
hareket kabiliyetini kısıtlamayan ve rahatlığın ön planda olduğu giysilerdir.
Günlük Giyim: Günlük giyim iki açıdan incelenebilir. Günlük yaşamda
giyilenler ve işe giderken giyilenler. Günlük yaşamda sade, kullanışlı, rahat giysiler,
işe giderken sade aynı zamanda şık giysiler tercih edilir.
İş Elbiseleri: Çeşitli sanayi, ticaret ve hizmet kollarında çalışanlar için
hazırlanan, çalışanın iş güvenliğini ön plana alan ve iş performansını düşürmeyecek
şekilde fiziksel rahatlık sağlayan giysilerdir. Aynı zamanda firmaların kurumsal
kimliğini ön plana çıkaran önemli bir araçtır.
Deniz Giysileri: Deniz ve havuz kenarı gibi yerlerde giyilen, mayo, bikini vb.
giysilerdir.
Abiye Giyim: Özel gün ve gecelerde giyilen, ipek, tafta, dantel, tül, organze
gibi kumaşlarla hazırlanan, pul, boncuk ya da taş gibi çeşitli süslemelerle özellik
kazandırılmış giysilerdir.
Özel Amaçlı Giysiler: Genellikle farklı meslek gruplarında çalışan, farklı spor
dalları ve hobiler ile uğraşan ya da sağlık problemi olan bireyler vb. için hazırlanan
231
giysilerdir. İtfaiyeci giysileri, dalgıç ya da dağcı giysileri bu giysilere örnek olarak

verilebilir.
• Sizler de online arama motorları üzerinden özel amaçlı

Bireysel Etkinlik giysiler konusunda araştırma yaparak, özel amaçlı kullanılan
giysiler ve özelliklerini yazınız.
İşlevlerine Göre Giysilerin Sınıflandırması

İşlevlerine göre giysi türleri, iç giyim, dış giyim ve üst giyim olarak
sınıflandırılmaktadır.
Şekil 10.1’de işlevlerine göre giysilerin sınıflandırılması (iç giyim –dış
giyim), Şekil 10.2’de ise işlevlerine göre giysilerin sınıflandırılmasına (üst giyim) yer
verilmiştir.
İŞLEVLERİNE GÖRE GİYSİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Kadın Erkek Çocuk
İç Giyim Dış Giyim İç Giyim Dış Giyim İç Giyim Dış Giyim

Sütyen Elbise Külot Gömlek Külot Elbise
Külot Etek Fanila Pantolon Fanila Etek
Fanila Bluz Atlet Şort Atlet Bluz
Atlet Gömlek Pijama Ceket Zıbın Gömlek
İşlevlerine göre giysi Jartiyer Pantolon Rob dö Takım Gecelik Pantolon
türleri, iç giyim, dış Jüpon Şort şambr elbise Pijama Şort
Gecelik Tulum Mayo Yelek Mayo Tulum
giyim ve üst giyim
Pijama Ceket Hırka Bikini Ceket
olarak sınıflandırılır.
Sabahlık Tayyör Kazak Yelek
Mayo Yelek Tişört Hırka
Bikini Hırka Eşofman Kazak
Kazak Tişört
Tişört Eşofman
Eşofman
Şekil 10.1. İşlevlerine Göre Giysi Türleri (İç Giyim-Dış giyim)
232
İŞLEVLERİNE GÖRE GİYSİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Kadın Erkek Çocuk
Üst Giyim Üst Giyim Üst Giyim

Üst giyim, soğuktan
Manto Palto Palto
korumak amacıyla dış
Kaban Kaban Manto
giyimin üzerine giyilen
Mont Mont Kaban
giysilerdir.
Pardösü Pardösü Mont
Trençkot Trençkot Trençkot
Pelerin Pelerin
Şekil 10.2. İşlevlerine Göre Giysi Türleri (Üst Giyim)
Üst Giyim
Soğuk hava koşullarından korunmak için dış giyim üzerine giyilen giysilerdir.
Genellikle soğuktan ve yağıştan koruma özelliği olan üst giyimler, kalın ve su
geçirmeyen kumaşlardan hazırlanmaktadır.
Manto
Soğuk hava koşullarından korunmak amacıyla kadınların giydikleri uzun
kollu, önden açık üst giysiye ‘’Manto‘’ adı verilmektedir. Türkçeye Fransızca
‘’manteau‘’ kelimesinden gelmiştir. Kalın ve dayanıklı kumaşlardan dikilir.
Mantolarda modeller modaya göre değişim göstermektedir.
Palto
Türkçeye Fransızca “Paletot” kelimesinden gelen palto; genellikle soğuk
hava koşullarından korunmak için diğer dış giyimlerin üzerine giyilen, kalın
kumaştan yapılmış bir erkek üst giyimdir (Muratoğlu, Kılınç, 2004). Erkekler
tarafından giyilen ve “paltoluk” olarak tanımlanan kalın kumaşlardan dikilirler.
Palto modellerinde değişim sıklığı ceket ve pantolona göre daha yavaş
gerçekleşmektedir (Gürsoy, 2010).
Kaban
Soğuk hava koşullarından korunmak için dış giysilerin üzerine giyilen, uzun
kollu bir üst giyimdir. Kaban boyu kalçadan diz- kalça ortasına kadar farklı
uzunluklarda olabilir. Genellikle düğmelerle bazen fermuar ya da çıtçıtlarla
kapatılan önü boydan açık bir giysidir. Görsel 10.1’de kadın ve erkek kaban
örneklerine yer verilmiştir.
233
Görsel 10.1. Kadın ve Erkek Kaban
Mont
Kumaştan veya deriden yapılan, genellikle belden kemerli ya da lastikli,
üstünde cepleri bulunan, gömlek, hırka vb. üzerine giyilen kısa ve hafif bir üst giysi
türüdür (TDK). Uzun kaban şeklinde olup içinde dolgu malzemesi olan, kapüşonlu
ve genellikle su geçirmeyen kumaşlardan üretilen üst giysiye ise anorak
denilmektedir. Anorak mont olarak da adlandırılmaktadır. Su geçirmeme
özelliğinden dolayı kayakçılar tarafından sıkça tercih edilse de soğuktan iyi
koruması nedeniyle kadın, erkek ve çocuklar tarafından da oldukça fazla tercih
edilen bir üst giysidir. Görse 10.2’de mont örneklerine yer verilmiştir.
Mont, kumaştan veya

deriden yapılan, belden
kemerli ya da lastikli,
üstünde cepleri
bulunan, kısa ve hafif
bir üst giysi türüdür.
Görsel 10.2. Mont
Pardösü
Serin havalarda gömlek, bluz, hırka vb. giysilerin üzerine giyilen, önden açık,
manto ve paltodan daha ince bir üst giysidir. Manto ve paltolarla biçim itibariyle
benzerlik gösterirler. Kadın, erkek ve çocuklar için su geçirmeyen kumaşlardan
üretilir.
Trençkot
İçi astarlı, kemerli, su geçirmeyen kumaşlardan üretilen yağmurluk (TDK)
olarak tanımlanmaktadır. Pardösünün ince kumaştan üretilen çeşidine trençkot
adı verilmektedir. Trençkot yağışlı havalarda kullanılmak üzere tercih edilen hafif
234
bir üst giysidir (Gürsoy, 2010). Görsel 10.3’te kadın ve erkek trençkot örneklerine
yer verilmiştir.
Görsel 10.3. Kadın ve Erkek Trençkot
Pelerin
Örme veya dokuma kumaştan üretilen, kolları olmayan, omuzlardan aşağı
dökülen geniş bir üst giyimdir. Farklı boy ve genişliklerde üretilebilmektedir. Boyu
uzun olan pelerinlerde genellikle ellerin çıkarılabilmesi için bedenin iki yanında
açıklık çalışılmaktadır.
DIŞ GİYİM
Dış giyim, modaya, Vücudu örtmek, dış etkilerinden korumak ve vücuda estetik görünüm
çevreye, yaşa, iklime, kazandırmak için iç giyimin üzerine giyilen giysilerdir. Dış giyim, modaya, çevreye,
ekonomik duruma ve yaşa, iklime, ekonomik duruma ve sosyal yaşantıya göre değişiklik göstermektedir.
sosyal yaşantıya göre
değişiklik Elbise
göstermektedir. Bedenin üst ve alt kısmını örten, kalça hattı çizgisinden daha uzun olmak
üzere çeşitli etek boylarda çalışılabilen, tek parçadan oluşan kadın ve kız çocuk
giysisidir.
Elbiseler kullanım yer ve amaçlarına göre spor elbiseler, klasik elbiseler, yarı
abiye elbiseler ve abiye elbiseler gibi isimler alırlar.
Etek
Bedenin belden aşağı kısmına giyilen, genellikle bele bir kemer yardımıyla
oturtulan, altı serbest, farklı boy ve model özelliklerine sahip kadın ve kız çocuk
giysisidir.
Etekler kullanıldığı yere göre spor etekler, klasik etekler ve abiye etekler
olarak sınıflandırılabilir.
• Spor Etekler: Günün her saatinde giyilebilen, keten, denim vb.

kumaşlardan üretilen ve rahat hareket etmeyi sağlayan eteklerdir.
• Klasik Etekler: Günlük hayatta işe ya da özel bir yere giderken giyilebilen,
sade ve şık modellere sahip eteklerdir.
235
•Düz dar etekler, kalem etekler ve evaze etekler klasik eteklere
Örnek
örnek olarak verilebilir.
• Abiye Etekler: Özel gün ve davetlerde giyilen, drape, pili ve volan gibi
süsleme tekniklerinin kullanılarak özellik kazandırıldığı eteklerdir. Etekler
kumaş ve model özelliği ile abiyeye dönüştürülebilirler.
Etekler boylarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılır.
• Maksi etek: Ayak bileğine kadar olan etek boyudur.

• Midi etek: Ayak bileği ile diz hattı arasında (baldır) kalan etek boyudur.
• Diz altı (Klasik etek boyu) Dizin hemen altında olan etek boyudur. Bu etek
boyuna “chanel” etek boyu da denilmektedir.
• Diz: Tam diz hattında olan etek boyudur.
• Diz üstü: Diz hattının hemen üzerinde olan etek boyudur.
• Mini etek: Kalça hattının altı ile diz üstü arasında olan etek boyudur.
Görsel 10.4’te etek boylarını gösteren çizime yer verilmiştir.
Etekler model
özelliğine göre, dar,
parçalı, kloş ve verev,
pilili, büzgülü, model
uygulamalı ve pantolon
etekler olarak
Görsel 10.4. Etek Boyları

Etekler model özelliğine göre;
• Dar Etekler: Model özelliği olmayan, bel ve kalçayı sararak etek boyuna
kadar düz uzanan, farklı boylarda hazırlanan eteklerdir. Dar etekler, etek
ucu biraz genişletilerek (çan ya da evaze etek) veya dizlere doğru
daraltılarak (kalem etek) da kullanılabilir.
• Parçalı Etekler: Temel etek kalıbının bel ve kalça hatlarının dört veya daha
fazla parçadan oluşacak şekilde boyuna parçalanması ya da parçaların ayrı
236
olarak çalışılması ile oluşturulan eteklerdir. Parça sayısı ile isimlendirilirler

(6, 8, 9, 10 vb. parçalı etek).
• Kloş ve Daire Etekler: Bel kısmı bele oturacak şekilde dar, aşağıya doğru
çok fazla genişleyen etek çeşididir.
• Pilili Etekler: Pilili etekler, kumaşın birbiri üzerine katlanması ile elde edilen
eteklerdir. Pilili etekler pili şekline göre, kanun pili, sıra pili, pili kaşe ve
pilisi gibi isimler alırlar.
• Büzgülü Etekler: Geniş olarak hazırlanan bel hattının kemer, lastik veya
içinden geçen bir şerit ile toplandığı etek modelleridir.
• Pantolon Etekler: Görünüm açısından daha çok eteğe, dikim tekniği
açısından pantolona benzeyen bir giysi çeşididir. Pantolonda olduğu gibi
ağ oyuntusu ve paçaları bulunmaktadır
• Model Uygulamalı Etekler: Moda, fiziksel özellikler, kullanılan malzeme
gibi pek çok etkenin bir arada düşünülerek tasarlanan modellerin temel
etek veya parçalı etek kalıplarının üzerine uygulanmasıyla oluşturulmuş
eteklerdir. (Koca ve Koç, 2006). Görsel 10.5’te etek modellerine yer
verilmiştir.
•Lale etek, balon etek, anvelop etek ve korsajlı etek model

Örnek
uygulamalı eteklere örnekolarak verilebilir.
Türkçeye, Fransızca
“blouse”
kelimesinden gelmiş
olan bluz, vücudun
üst kısmına giyilen bir
dış giysi türüdür.
Görsel 10.5. Etek Modelleri
237
Bluz
Etek ve pantolon üzerine, vücudun üst kısmına giyilen bir dış giysi türüdür.
Türkçeye Fransızca “blouse” sözcüğünden gelmiştir. Çok farklı kumaş ve model
özelliklerinde üretilebilirler. Bluzda isteğe ve modaya göre farklı yaka, kol ve
beden model özellikleri kullanılabilir.
Bluzlar kapamalı veya kapamasız olduğu gibi, model özelliğine göre dekolte
de olabilirler. Gömlek yakalı ve uzun kollu klasik bir gömlek şifon kumaştan
üretildiğinde çoğu zaman bluz olarak adlandırılırlar. Farklı giysi türleriyle
giyilebilme özelliğinden dolayı kişilere kullanım çeşitliliği kazandırması bluzun
fonksiyonelliğini artırmakta ve çok tercih edilen bir giysi türü olmasını
sağlamaktadır (Koca ve Koç, 2008).
Gömlek
Etek ya da pantolon üzerine, vücudun üst kısmına giyilen, kollu, yakalı ve
genellikle önden ilik düğme ile kapatılan kadın, erkek ve çocuk dış giysisidir.
Eskiden mintan da denilen gömlek, yarım beden anlamına gelen farsça 'mim ten'
kelimesinden gelmektedir. Erkek gömlekleri, yaka genişlikleri ve şekilleri dışında,
Gömlek, vücudun üst
kısmına giyilen, kollu, modadan en az etkilenen hazır giyim ürünüdür. (Muratoğlu ve Kılınç, 2004).
yakalı ve genellikle Gömlekler kullanım yerine göre üç gruba ayrılır.
önden ilik düğme ile
• Spor Gömlek: Genellikle günlük giyilen, pamuklu, keten veya denim gibi
kapatılan dış
giysisidir. farklı kumaşlardan üretilen, rahat ve spor model özelliği taşıyan
gömleklerdir. Gömleklere kullanılan kumaş, model ve dikim teknikleri ile
spor etkisi verilebilir.
• Klasik Gömlek: Etek ve pantolon üzerine giyilen, genellikle iş hayatında
veya resmi toplantılarda tercih edilen, önden düğmeli, kollu, ayaklı gömlek
yakalı gömleklerdir. Klasik erkek gömleklerinde genellikle tek tarafta göğüs
üzerinde cep bulunur.
• Fantezi Gömlek: Genellikle özel gün ve gecelerde giyilen, fantezi
kumaşlardan üretilen gömleklerdir.
Pantolon
Bedenin belden aşağı kısmına giyilen, bacakları saran, farklı uzunluk ve
modellerde çalışılabilen kadın, erkek ve çocukların kullanabildiği bir giysi çeşididir.
Pantolonlar, kullanım yerlerine, boylarına, model özelliklerine, bel yüksekliklerine
ve paça modellerine göre sınıflandırılabilirler.
Pantolonlar kulanım yerine göre;
• Spor pantolonlar,
• Klasik pantolonlar,
• Abiye pantolonlar olarak sınıflandırılırlar.
Pantolonlar boylarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;
• Normal Boy: Ayak bileğinin biraz altında ya da topukta olan pantolon

boyudur.
• Bilek Boy: Ayak bileği ve bileğin biraz üzerinde olan pantolon boyudur.
238
• Kapri: Ayak bileği ile diz hattı arasında kalan pantolon boyudur.
• Bermuda: Diz hattında olan boydur.
• Şort: Diz hattının üzerinde olan pantolon boyudur.
Görsel 10.6’da pantolon boylarını gösteren çizime yer verilmiştir.
Pantolonlar, model
özelliğine göre, klasik,
pilili, Jean, binici, golf,
kargo ve bahçıvan
pantolon olarak
Görsel 10.6. Pantolon Boyları

Pantolonlar model özelliğine aşağıdaki gibi sınıflandırılır.
• Klasik Pantolon: Bel ve kalça hattı vücudu saran, diz hattı ile paça genişliği
aynı ölçüde devam eden, iç paça dikişi ile yan dikişin üst üste getirilerek
ütülenmesi ile ön ve arkada ütü hattı oluşturulan, önün iki yanında klasik
pantolon cepleri olan, önden fermuarlı ve kemerli pantolon türüdür.
• Pilili Pantolon: Ön bel hattında ütü hattının üstüne ya da yanlarına bir ya
da birden fazla pili yapılarak çalışılan pantolon türüdür. Model özelliğine
göre pililerin derinlikleri ve sayıları değişiklik gösterebilir.
• Jean Pantolon: Denim kumaştan üretilen, ön iki yanda cepleri olan,
arkada iki tane aplike cebi olan, ve hemen hemen tüm dikişlerinde baskı
dikişi olan bir pantolon türüdür. Denim kumaştan üretildiği için denim
pantolon olarak da adlandırılmaktadır. Genellikle arkada conta adı verilen
üçgen şeklinde bir parça bulunur .
• Binici Pantolonu: Belden dize kadar geniş, dizden paçalara kadar olan
bölümü oldukça dar bir pantolon türüdür.
• Golf Pantolonu: Beli kemer ile oturtulan, kalçası klasik pantolon
formunda, pantolon boyu diz altından genellikle bant ile toplanmış
pantolon türüdür (Koca ve Koç, 2006).
• Kargo Pantolon: Genellikle çok fazla cebi bulunan, rahat kesim pantolon
türüdür. Rahat ve spor giyimi tercih edenler tarafından kullanılan kargo
pantolon, denim, keten, kadife gibi farklı kumaş türlerinden üretilebilir.
Vurguladığı dinamizm ve hareket serbestliği sağlaması nedeniyle hareketli
yapıdaki insanlara uygun bir pantolon türüdür.
239
• Bahçıvan Pantolonu (Salopet): Rahat kesim bir pantolonun kemerinden

genellikle ön ve arka bedene doğru devam eden bir parçası bulunur. Arka
parçanın devamında olan askılar ön parçaya ilik düğme ya da farklı
materyallerle tutturulur. Rahat giyip çıkarılması için genellikle yan dikişte
ilik düğmeli kapama kullanılmaktadır. Genellikle spor giyimi sevenler
tarafından tercih edilir. Görsel 10.7’de pantolon modellerini gösteren
çizime yer verilmiştir.
Görsel 10.7. Pantolon Modelleri
•Pantolonları model özelliklerine göre, havuç pantolon, palazzo

Örnek
pantolon gibi örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Pantolonlar, paçalarına uygulanan model özelliklerine göre, İspanyol paça,

boru paça, şalvar, tayt gibi isimler alırlar. Bel yüksekliklerine göre ise, düşük bel,
normal bel ve yüksel gibi isimler alırlar.
Tulum
Tulum, beden ve Beden ve pantolonun bir bütün olarak hazırlandığı, tek parçadan oluşan dış
pantolonun bir bütün giysisidir. Günlük hayatta genellikle kadın ve çocuk giyimlerinde tercih
olarak hazırlandığı, tek edilmektedir. Ancak bazı özel amaçlı iş kıyafetleri de tulum olarak
parçadan oluşan dış hazırlanmaktadır.
giysisidir.
Ceket
Dilimize Fransızca vücuda oturan anlamına gelen "just a cor" kelimesinden
gelmektedir. Hem kadın ve kız çocuklarının hem de erkeklerin ve erkek çocukların
giydiği, genellikle önden düğmeli, kollu dış giysisidir (Gürsoy, 2010). Kadın ceketleri
kısa ya da uzun kollu olabilmektedir. Bu giysiler genellikle gömlek, bluz gibi hafif
giysiler üzerine giyilmektedir.
Ceketler klasik ve spor ceketler olarak sınıflandırılabilir. Ceketlerde
kullanılan kumaş, dikiş çeşitleri ve model özellikleri ceketlerin klasik ya da spor
240
olmalarını etkilemektedir. Geniş dikişler daha spor bir etki oluştururken, üstte
dikiş olmaması ya da çima olması daha klasik bir etki oluşturmaktadır. Ceketler tek
sıra düğmeli ya da çift sıra düğmeli (kruvaze), düğme sayısına göre ise iki düğmeli
ya da üç düğmeli olabilirler. Tek sıra ve iki düğmeli ceketler daha sportif, kruvaze
ve ya üç düğmeli ceketler daha klasik bir tarz yansıtmaktadır.
Ceket model özelliklerine göre, safari, blazer, chanel ve klasik ceket gibi
isimler alırlar. Safari ceketler genellikle keten ve benzeri kumaşlardan üretilen,
yanlarda ve göğüs kısmında büyük cepleri olan bir ceket modelidir.
Blazer ceketlerde genellikle ön iki yanda ve göğüs kısmında aplike cepler,
göğüs cebinin üzerinde ise bir arma bulunur. Ancak kapaklı cep modellerinin
olduğu blazer ceketlerde bulunmaktadır. Chanel ceket ise yakasız, genellikle tüvit
ya da buklet kumaştan dikilmiş, kol ve yaka kısmında püsküllerle süslenmiş, zarif
ve klasikleşmiş ceket modelidir. Adını tasarımcısı olan Gabriella Chanel’den
almıştır. Görsel 10.8’de chanel ceket; tek sıra ve çift sıra düğmeli (kruvaze) erkek
ceket örneklerine yer verilmiştir.
Görsel 10.8. Kadın ve Erkek Ceket
Tayyör
Tayyör kelimesi Fransızca "Tailleur" kelimesinden gelmektedir. Genellikle
aynı kumaşlardan hazırlanmış ceket ve etekten oluşan bir kadın giysisidir. Tayyör
günün her saatinde, her yere rahatça giyilebildiği gibi, giyene güven duygusu,
karşısındakine saygı telkin eden şık ve zarif bir giyimdir. Bu nedenle özellikle
Tayyör, ceket ve
etekten oluşan bir çalışan kadınların daha çok tercih ettiği bir giysi türüdür. Tayyörler “klasik tayyör”
kadın giysisidir. ve “abiye tayyör” olarak sınıflandırılabilir. Tayyörler kumaş ve model özelliği ile
abiye formuna dönüştürülebilirler.
Takım Elbise
Genellikle aynı kumaşlardan hazırlanmış pantolon ve ceketten oluşan bir
erkek dış giyimidir. Takım elbise ceketleri kapama şekillerine göre, tek sıra düğmeli
(monopeto) takım elbiseler, çift sıra düğmeli (kruvaze) takım elbiseler olarak ikiye
ayrılır. Tek sıra düğmeli takım elbiseler daha dinamik ve sportif bir tarz
yansıtırken, çift sıra düğmeli takım elbiseleri daha klasik bir tarzı yansıtmaktadır
(Gürsoy, 2010).
241
Takım elbiselerde kullanılan düğme sayıları da farklı etki oluştururlar. Üç

düğmeli takım elbiseler genelde daha resmi, iki düğmeli takım elbiseler ise daha
rahat ve sportif bir etki oluştururlar. Görsel 10.9’da takım elbiseye yer verilmiştir.
Görsel 10.9. Takım Elbise
Yelek
Kadın, erkek ve çocukların, gömlek, bluz, kazak vb. giysilerin üzerine
giydikleri, kolsuz, önden açık bir dış giysidir. Klasik ve spor yelekler olarak
sınıflandırılabilir. Klasik yeleklerin önü genellikle ait oldukları takım elbisenin
kumaşından, arkası ise astardan dikilmektedir. Önden düğme ile kapama
sağlanmaktadır. Yeleğin ön kısmının her iki tarafında cep yer almaktadır. Bazı
modellerde göğüs kısmında tek veya iki cep de bulunabilir. Yeleğin bedene
oturması için yeleğin yan dikişlerinden çıkan ve arkaya doğru uzanan bir kemer
bulunur ve yeleğin vücuda uyumunu sağlamak için toka vb. bir malzeme kullanılır.
Görsel 10.10’da erkek ve erkek çocuk klasik yelek örneklerine yer verilmiştir.
Yelek, gömlek, bluz, kazak

vb. giysi üzerine giyilen,
kolsuz, önden açık bir
giysidir.
Görsel 10.10.Erkek ve Erkek Çocuk Yelek
Soğuk hava şartlarından korunmak için üretilen spor yeleklerde

bulunmaktadır. Bu yelekler giysi sınıflandırmasında üst giyim kategorisinde yer
almaktadır.
Hırka
Genellikle soğuktan korunmak işin giyilen, yünden örülmüş, önden açık,
gömlek, bluz ya da kazak üzerine giyilen kadın, erkek ve çocuk dış giysisidir.
242
Kazak
Baştan geçirilerek giyilen, genellikle uzun kollu, örme, kadın, erkek ve çocuk
dış giysisidir. Genellikle sonbahar ve kış aylarında giyilen kazaklarda, farklı örme
teknikleri kullanılabilir. Yaka modellerine göre, balıkçı yaka, yarım balıkçı ya da sıfır
yaka gibi isimler almaktadırlar.
T-Shirt
Vücudun üst kısmına giyilen, genellikle kısa kollu, pamuklu spor giysiye
verilen isimdir. Kadın, erkek ve çocuklar tarafından tercih t-shirtler yaz aylarında
kullanılır.
Eşofman
Genellikle spor yaparken giyilen, pamuklu veya sentetik kumaştan yapılan,
kadın, erkek ve çocuklar tarafından tercih edilen iki parçadan oluşan dış giysisidir.
İÇ GİYİM
Vücudu korumak, şekil vermek ve vücuda istenilen görünümü sağlayarak dış
İç giyimlerin seçiminde
giyime iyi bir görünüş kazandırmayı amaçlayan ve doğrudan tene giyilen giysilere
dikkat edilmesi gereken
iç giyim denilmektedir. Dış giyimde olduğu gibi iç giyimde kullanılan kumaş, renk
sağlık ve estetik
ve model özellikleri modadan etkilenmektedir.
unsurlar yer
almaktadır. İç giyimlerin seçiminde dikkat edilmesi gereken sağlık ve estetik unsurlar yer
almaktadır. Sağlık açısından bakıldığında, iç giyimde kullanılan malzemenin cilde
zarar vermemesi, vücut ısısını muhafaza etmesi ve hareket serbestliği sağlaması
dikkat edilmesi gereken özellikler arasında yer almaktadır. Estetik açıdan
bakıldığında ise, vücudun şekillenmesini sağlayacak özellikte olmalı ve dış giyimi
tamamlamalıdırlar.
İç giyimler, tene giyilenler, yatakta giyilenler ve ev içinde giyilenler olarak
sınıflandırılır. Deniz ya da havuz kenarında giyilen mayo, bikini vb. giysilerde iç
giyim olarak kabul edilir.
Külot: Doğrudan ten üzerine giyilen, kısa, lastikli bir iç giysidir. Yapımında
vücut rahatlığı ve dış giyimden izinin belli olmaması için farklı model, malzeme ve
üretim teknikleri kullanılmaktadır. Erkekler için slip ve boxer modelleri
bulunmaktadır. Esnek kumaşlardan yapılmaktadır. Sağlık açısından
düşünüldüğünde pamuklu kumaşların kullanımı uygundur.
Sutyen: Kadınlar tarafından göğüsleri desteklemek ve estetik görünüm
kazandırmak için kullanılan, iki göğüs kılıfından oluşan iç giysidir. Pamuklu, jarse
ve dantel gibi çok çeşitli kumaşlardan üretilebilmektedir. Genellikle omuzlardan
geçen askıları bulunur. Omuzları açıkta bırakan giysilerle de giyilebilmesi için
genellikle askılar çıkabilecek şekilde üretilmektedir. Mideli, midesiz ve emzikli
modelleri bulunmaktadır. Balenli ya da balensiz olabilirler. Balen, genellikle plastik
ve metalden yapılmış, sutyenlerin alt kısmına yarım ay şeklinde yerleştirilen
malzemedir. Sutyenler farklı model özelliklerinde üretilebilmektedirler.
243
Atlet: Kadın, erkek ve çocuk iç giyimi olarak kullanılır. Genellikle pamuklu

kumaşlardan üretilir ve yaz aylarında terden, kış aylarında soğuktan korunmak
amacıyla giyilir. Uzun veya kısa kollu olanına fanila denilmektedir. Atlet üretiminde
yumuşak ve cildi tahriş etmeyecek, teri emecek, vücut ısısını muhafaza edecek,
vücudun nefes almasını sağlayacak, rahat, hareket serbestliği sağlayacak ve sık
yıkamaya elverişli kumaşlar tercih edilmelidir.
Kombinezon: Elbiselerin altına giyilen ve kumaşın içini göstermesini
engelleyen, ince ve askılı iç elbiseye verilen addır.
Jüpon: Eteğin içini göstermesini ve eteğin elektriklenerek yukarı çıkmasını
engellemek için etek ve elbiselerin içine için giyilen iç eteğe verilen addır.
Korse: Vücudu sıkıca sararak, istenilen şekle sokmayı ve ince görünmeyi
amaçlayan esnek ve sağlam kumaşlardan yapılmış bir kadın iç giyim çeşididir. Bel
ve kalçayı saran; göğüs, bel ve kalçayı; bel, kalça bacak ya da göğüs, bel, kalça ve
bacakları saran farklı formları bulunmaktadır.
Jartiyer: Genellikle elbise ve etek altına giyilen çorapların düşmesini
önlemek ve gergin durmasını sağlamak amacıyla kullanılan lastik askılı kadın iç
giysisidir(İTKİB 2007).
Gecelik: Yatakta giyilen ve tek parçadan oluşan kadın giysisidir. Pamuklu,
saten, ipek ya da örme kumaşlardan yapılabilmektedir.
Sabah yataktan Pijama: Yatakta giyilen iki parçadan oluşan kadın, erkek ve çocuk giysisidir.
kalktıktan sonra gecelik Pamuklu, saten, ipek ya da örme kumaşlardan yapılabilmektedir.
ya da pijama üzerine
Sabahlık: Sabah yataktan kalkıldığında gecelik y da pijama üzerine giyilen
giyilen kadın giysisine
kadın giysisidir. Pamuklu, saten, ipek ya da örme kumaşlardan yapılabilmektedir.
sabahlık, erkek giysisine
ise robe dö şambr Rob dö şambr: Türkçeye Fransızca “robe de chambre” kelimesinden gelen,
denir. sabah yataktan kalkıldığında pijama üzerine giyilen erkek giysisidir.
Mayo: Deniz, havuz vb. yerlerde kullanılan, tek parçadan oluşan kadın,
erkek ve çocuk giysisine mayo denir. Mayoların vücuda oturması için genellikle
esnek kumaşlar kullanılmaktadır. Erkek mayoları slip ya da şort şeklinde
olabilmektedir.
Bikini: Deniz, havuz vb. yerlerde kullanılan, iki parçadan oluşan kadın
giysisine bikini denir.
244
•GİYSİ SINIFLANDIRMA
•Giyim insanlar için önceleri dış etkenlerden korunma ve bir örtünme aracı
olarak ortaya çıkmış, ilerleyen tarihî süreç içerisinde farklı anlamlar
kazanmıştır. İnsanın vücudunu doğanın etkilerinden korumak amacıyla
kullandığı giysi, zaman içerisinde kişisel duygu ve düşüncelerini ifade etme
Özet
ya da bir sosyal sınıfa ait olma gibi anlamlar kazanmıştır.
•GİYSİ SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
•Giysi seçimini etkileyen faktörler ; demografik faktörler, sosyolojik
faktörler, psikolojik faktörler, tarz, moda, vücut yapısı ve iklim olarak
incelenebilir.
•GİYSİLERİN SINIFLANDIRILMASI
•Cinsiyete Göre Giysilerin Sınıflandırması
•Kadın giyimi: Kadın beden yapısına uygun özellikler taşıyan, sosyal çevre ve
modaya göre değişiklik gösteren giysilerdir. Kadın giyim, piyasasında çok
sayıda tasarımcı çalıştığından, rekabetçi bir alandır. Erkek giyimi: Erkek
beden yapısına uygun özellikler taşıyan, sosyal çevre ve modaya göre
değişiklik gösteren giysilerdir. Erkek giyimi, kadın giyimden daha tutucu
olduğundan sezondan sezona az ve ufak tefek değişiklik içermektedir .
•Gelişime Göre Giysilerin Sınıflandırması
•Çocuk giyimi: Çocuğa kişilik kazandıran, büyüme ve gelişmesine engel
olmayan rahat ve kullanışlı giysilerdir. Çocuk giyim bebeklik, oyun, okul çağı
giysilerini kapsamaktadır.
•Genç Giyimi: 13-14 yaş arası gençliğe atılan ilk adımdır. Bu dönemde çocuk,
çevresinden etkilenerek günün genç modasına uygun giyinmeye
çalışmaktadır.
•Yetişkin Giyimi: Yetişkin kadın ve erkek beden yapısına uygun özellikler
taşıyan, sosyal çevre ve modaya göre değişiklik gösteren giysilerdir.
•Kullanım Yerlerine Göre Giysilerin Sınıflandırması
•Spor giyim: Spor yaparken giyilen giysilerdir. Bu giysiler oldukça esnek,
hareket kabiliyetini kısıtlamayan ve rahatlığın ön planda olduğu giysilerdir.
•Günlük giyim: Günlük giyim iki açıdan incelenebilir. Günlük yaşamda
giyilenler ve işe giderken giyilenler. Günlük yaşamda sade, kullanışlı, rahat
giysiler, işe giderken sade aynı zamanda şık giysiler tercih edilir.
•İş elbiseleri: Çeşitli sanayi, ticaret ve hizmet kollarında çalışanlar için
hazırlanan, çalışanın iş güvenliğini ön plana alan ve iş performasını
düşürmeyecek şekilde fiziksel rahatlık sağlayan giysilerdir.
•Deniz Giysileri: Deniz ve havuz kenarı gibi yerlerde giyilen, mayo, bikini vb.
giysilerdir.
•Abiye giyim: Özel gün ve gecelerde giyilen, ipek, tafta, dantel, tül, organze
gibi kumaşlarla hazırlanan, pul, boncuk ya da taş gibi çeşitli süslemelerle
özellik kazandırılmış giysilerdir.
•Özel Amaçlı Giysiler: Genellikle farklı meslek gruplarında çalışan ya da
sağlık problemi olan bireyler için hazırlanan giysilerdir.
245
•İşlevlerine Göre Giysilerin Sınıflandırması

•Üst Giyim: Soğuk hava koşullarından korunmak için dış giyim üzerine giyilen
giysilerdir. Genellikle soğuktan ve yağıştan koruma özelliği olan üst giyimler,
kalın ve su geçirmeyen kumaşlardan hazırlanmaktadır.
•Manto
•Palto
Özet (devamı)
•Kaban
•Mont
•Pardösü
•Trençkot
•Pelerin
•Dış Giyim: Vücudu örtmek, doğanın etkilerinden korumak ve vücuda estetik
görünüm kazandırmak için iç giyimin üzerine giyilen giysilerdir. Dış giyim,
modaya, çevreye, yaşa, iklime, ekonomik duruma ve sosyal yaşantıya göre
değişiklik göstermektedir.
•Elbise
•Etek
•Bluz
•Gömlek
•Pantolon
•Tulum
•Ceket
•Tayyör
•Takım Elbise
•Yelek
•Hırka
•Kazak
•T-Shirt
•Eşofman
•İç Giyim: Vücudu korumak, şekil vermek ve vücuda istenilen görünümü
sağlayarak dış giyime iyi bir görünüş kazandırmayı amaçlayan ve doğrudan
tene giyilen giysilere iç giyim denilmektedir.
•Külot
•Sutyen
•Atlet
•Kombinezon
•Jüpon
•Korse
•Jartiyer
•Gecelik:
•Pijama
•Sabahlık
•Rob dö şambr
•Mayo
•Bikini
246
1. Aşağıdakilerden hangisi giysi seçimini etkileyen demografik faktörlerden
biri değildir?
a) Yaş
b) Gelir durumu
c) Sosyal yaşantı
d) Cinsiyet
e) Meslek
2. Aşağıdakilerden hangisi kullanım yerlerine göre giysi türü değildir?

a) Günlük giyim
b) Çocuk giyimi
c) Spor giyim
d) Fantezi giyim
e) İş elbiseleri
3. Aşağıdakilerden hangisi sadece kadınların ve kız çocukların kullandığı bir

üst giysidir?
a) Takım elbise
b) Kaban
c) Mont
d) Manto
e) Pardösü
4. Belden ayak bileğine kadar olan etek uzunluğuna ne ad verilir?

a) Mini etek
b) Diz üstü
c) Klasik etek boyu
d) Midi etek
e) Maksi etek
5. Aşağıdakilerden hangisi bir kadın üst giysisi değildir?

a) Gömlek
b) Manto
c) Pardösü
d) Pelerin
e) Trençkot
247
6. Bedenin belden aşağısına giyilen ve bacakları saran, farklı boy ve

modellerde çalışılan, kadın ve erkeklerin rahatlıkla kullanabildiği giysi
hangisidir?
a) Etek
b) Pantolon
c) Elbise
d) Bluz
e) Ceket
7. Diz hattında olan pantolon boyuna verilen ad hangisidir?

a) Normal Boy
b) 7/8 Boy
c) Kapri
d) Bermuda
e) Şort
8. Bel ve kalçası klasik pantolon formunda, diz altından bant ile toplanmış
pantolon türüne ne ad verilir?
a) Binici pantolonu
b) Klasik pantolon
c) Jean pantolon
d) Pilili pantolon
e) Golf pantolonu
9. Genellikle aynı kumaştan hazırlanmış, pantolon ve ceketten oluşan erkek

dış giysisine ne denir?
a) Palto
b) Tayyör
c) Rob dö Şambr
d) Tulum
e) Takım elbise
10. Deniz, havuz vb. yerlerde kullanılan, tek parçadan oluşan kadın, erkek ve
çocuk giysisine ne ad verilir?
a) Bikini
b) Slip
c) Mayo
d) Bermuda
e) Şort
Cevap Anahtarı
1.c, 2.b, 3.d, 4.e, 5.a, 6.b,7.d, 8.e, 9.e, 10.c
248
Akkaş, İ. (2019).Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan
Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı, Ekev Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı.
Alexander, M., L.J. Connel ve Ann Beth Presley (2005). Clothing Fit Preferences of
Young Female Adult Consumers, International Journal of Clothing Science and
Technology, Volume:17, Number:1, ss.52-64.
Barbarosoğlu, F. (2009). Moda ve Zihniyet. İstanbul: İz Yayıncılık.
Davis, F. (1992). Fashion, Culture and Identity. Chicago: University of Chicago Pres.
Demir Şener, H. F. (2000). Çocuk Giyimi. İstanbul: YA-PA Yayınları.
Gürsoy, A.T. (2010). Giyim Kültürü ve Moda. İstanbul: Ömür Matbaacılık A.Ş.
İTKİB (2007). Kalıp Hazırlama İç Giyim. İstanbul: Üstün Eserler Basım Sanayi ve Tic. A.Ş.
Koca, E., Koç, F. (2006). Temel Dikim Teknikleri 1 (Etek-Pantolon). (1. Basım). Ankara:
Kök Yayıncılık.
Koca, E., Koç, F. (2008). Temel Dikim Teknikleri 2 (Bluz-Elbise). (1. Basım). Ankara: Kök
Yayıncılık.
Kuru, S., Çeğindir, N. (2001). Çocuk Giysi Tasarımında Kalıp Çizimleri. Ankara: Gazi
Kitabevi.
May- Plumlee, T. , Trevor, J. L. (2006). Proactive Product Development İntegrating
Consumer Requirements. İnternational Journal of Clothing Science and
Tecnology, 18 (1), 53-66
Muratoğlu, Y., Kılınç, N. (2004). Erkek Giysi Üretimi. Ankara: Bizim Büro Yayınevi.
Sorger, R. ve Udale, J. (2013). Moda Tasarımının Temelleri. (Çev. Ç. Sirkeci). İstanbul:
Literatür Yayınları.
TDK, Sözlük. 29.10.2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Şekil 10.1. İşlevlerine Göre Giysi Türleri (İç -Dış giyim) (Meyrem ARGA ŞAHİNOĞLU)
Şekil 10.2. İşlevlerine Göre Giysi Türleri (Üst Giyim)(Meyrem ARGA ŞAHİNOĞLU)
Görsel 10.1. Kadın ve Erkek Kaban (Erkek Kaban:Gürmen Giyim San ve Tic A.Ş.)
Görsel 10.2. Mont (Erkek Mont: Gürmen Giyim San ve Tic A.Ş.)
Görsel 10.3. Kadın ve Erkek Trençkot (Erkek Trençkot: Gürmen Giyim San ve Tic A.Ş.)
Görsel 10.4. Etek Boyları (Çizim: Dilan DAĞ)
Görsel 10.5. Etek Modelleri (Çizim: Meyrem ARGA ŞAHİNOĞLU, Dilan DAĞ)
Görsel 10.6. Pantolon Boyları (Çizim: Dilan DAĞ)
Görsel 10.7. Pantolon Modelleri (Çizim: Meyrem ARGA ŞAHİNOĞLU, Dilan DAĞ)
Görsel 10.8. Kadın ve Erkek Ceket (Chanel Ceket:
https://www.chanel.com/en_GB/fashion/p/rtw/jackets/p64526v60741/p6452
6v60741n7694/jacket-silk-wool-mixed-fibers-multicolour.html Erişim Tarihi:
01.12.2020; Erkek Ceketleri: Gürmen Giyim San. ve Tic. A.Ş.)
Görsel 10.9. Takım Elbise (Gürmen Giyim San. ve Tic. A.Ş.)
Görsel 10.10.Erkek ve Erkek Çocuk Yelek (Erkek Yelek: Gürmen Giyim San. ve Tic. A.Ş.)
249
MODA SEKTÖRÜNDE GİYSİ
ÜRETİM TÜRLERİ
• Moda Sektöründe Giysi

Üretim Türleri
İÇİNDEKİLER
• Giysi Üretim Türlerini

Belirlemede Etkili Olan
Faktörler
MODA TASARIMINA
• Hedef Kitle/Müşteri Grubu GİRİŞ
• Üretim Miktarı ve Maliyet Arş. Gör.
• Üretimde Moda Trendler
• Pazarlama Stratejisi Şükran ÇAKMAK

• Giysi üretim türlerini
HEDEFLER
tanımlayabilecek,
• Giysi üretim türlerindeki değişimi
tarihî süreç içerisinde
açıklayabilecek,
• Giysi üretim türlerini belirlemede
etkili olan kriterleri/faktörleri
belirleyebilecek,
• Giysi üretim türlerini belirlemenin
önemini ifade edebileceksiniz.
ÜNİTE
11
Moda Sektöründe Giysi Üretim Türleri
MODA SEKTÖRÜNDE GİYSİ ÜRETİM TÜRLERİ
Ismarlama Giyim
Giysi Üretim Türleri Yarı Ismarlama Giyim
Hazır Giyim
Hedef Kitle/Müşteri Grubu
Üretim Miktarı Ve Maliyet

Giysi Üretim Türlerini
Belirlemede Etkili Olan
Faktörler
Üretimde Moda Trendler
Pazarlama Stratejisi
251
GİRİŞ
Giysi, tarih boyunca birçok şekilde üretilmekle birlikte ilk olarak temel
ihtiyaçların karşılanması için terziler tarafından el dikiş teknikleri kullanılarak kişiye
özel gerçekleştirilmiştir. Sanayi devrimi ve gelişen teknoloji kullanımı, makineler ile
üretim sürecini başlatmıştır. İkinci Dünya Şavaşı’nda her alanda olduğu gibi giyim
üretimi alanında da çeşitli kısıtlamalara gidilmiş, kullanılacak malzeme ve üretim
birtakım yasalar ile kurallara bağlanmıştır.
Bunlardan biri de Britanya, Fransa ve Amerika’da L-85 emri ile malzeme
kullanımında uygulan karne yöntemidir. Böylece insanların alabileceği kıyafet
miktarına, yapımında kullanılabilecek kumaş sayısına ve çeşidine sınırlamalar
getirilmiştir. Britanya’da 1941 yılında getirilen “Elbise ve Kumaş Planı (The Utility
Shame)” uygulaması ile giysi ve diğer eşyalarının üretim kalitesi belirlenmiştir
(Blackman, 2013).
Savaşlar sonrası sosyo-kültürel ve ekonomik iyileşmeyle birlikte yaşanan
sosyal refah ve teknolojik gelişmeler moda giysi kullanımını teşvik etmiştir.
Böylece insanların kendini ifade etme biçimi olan giyim, moda kavramı ile birlikte
daha hızlı bir dönüşüm sürecine girmiştir. Bu dönüşüm giysi çeşitliliğini ve giysiden
beklenen amacı etkilemiştir.
Giysi üretiminde temel amaç, ihtiyaca yönelik ürün üretiminin (talebe
uygun arzın) karşılanmasıdır. Bu süreç, “Kim için ne üretilecek” sorularının
cevaplanması ile başlar. İlk cevabını bulacağımız kısım hedef kitle yani müşteri
grubunun tespit edilmesidir. Müşteri grubunun belirlenmesinin ardından ihtiyaçlar
tespit edilir. Bu aşamada “Ne, Neden, Nerede ve Ne zaman üretilecek?”,
sorularının cevaplanması ile üretim sürecini belirleme işlemleri tamamlanır.
MODA SEKTÖRÜNDE GİYSİ ÜRETİM TÜRLERİ

Giyim, en temel hâliyle fizyolojik ihtiyaçlardan doğmuş ve bu ihtiyaçların
karşılanmasındaki farklılıklar ile çeşitlilik kazanmıştır. Sosyal, kültürel ve ekonomik
gelişimin ortaya koyduğu bilgi, tecrübe, malzeme ve teknoloji ile bu çeşitlilik
desteklenmiş ve hızlı bir artış göstermiştir.
Giysi üretim süreci, Bradley’in Tasarım Hiyerarşisi’nde görüldüğü gibi (Şekil
11.1) insanın fizyolojik ihtiyaçlarını karşılayacak fiziksel işlevsellik ile başlar.
Gerçekleştirme basamağında giysilerde yaratıcılık seviyesindeki tasarımların
üretimi ile devam etmektedir. Her basamak bir önceki basamağın
gerçekleştirilmesini gerekli kılmasına rağmen sonlu bir sistemi ifade etmeyip
Giysi üretiminde temel tekrarlı bir değişimi göstermektedir.
soru, ihtiyaca yönelik
ürün üretiminin (talebe Bradley’in Tasarım Hiyerarşisinde her basamağa özgü ihtiyaçların
uygun arzın) karşılanmasında üretim türleri değişiklik göstermektedir. Bu değişim üründen
karşılanması ve “Kim beklenen işlevselliğin yanısıra giysi üretiminde de önemli farklılıklara yol
için ne üretilecek?”
açmaktadır.
sorularının
cevaplanması ile başlar. Kavramsal boyutta bakıldığında giysi üretiminde en temel basamak zanaat
olarak üretim yapılmasıdır.
252
“Zanaat: İsteğe ve siparişe göre duygu katmadan üretimdir” (Ertan ve

Sansarcı 2016). Fakat ihtiyaç analizlerinde bu eğilim piramidin tepe noktasında
sanatsal ürün üretimi yönündedir.
“Sanat: Siparişe bağlı kalmadan tamamen duygularla sanatçının isteği
üzerine üretim” olarak tanımlanmıştır.” (Ertan ve Sansarcı 2016).
Kendini Gerçekleştirme/ Yaratıcılık
Değer İhtiyacı/Yeterlilik
Ait Olma ve Sevgi İhtiyacı/Kullanılabilirlik
Güvenlik İhtiyacı/Güvenilirlik
Fiziksel İhtiyaçlar/İşlevsellik
Şekil 11.1. Maslow Hiyerarşisinden Uyarlanan Bradley’in Tasarım Hiyerarşisi

Çeğindir (2020)’e göre, on yedinci yüzyıldan günümüze giysi üretim süreci
zanaattan teknoloji ağırlıklı üretime doğru yapı değişimine girmiştir. Üstten
aşağıya ekonomik sınıflara bağlı olarak, üretim tipinde değişim meydana gelmiştir.
Bu değişim ile giysi üretiminin sosyal sınıf ayrımına dayalı estetik işlevi yerini daha
Giysi üretim türleri, dinamik, erişilebilir fiyatlandırmaya sahip olan kitlesel üretime bırakmıştır (Tablo
genel olarak ısmarlama 11.1).
giyim, yarı ısmarlama
Giysi üretim türlerinin genel sınıflandırmasına bakılacak olursa; ısmarlama
giyim ve hazır giyim
grupları altında giyim, yarı ısmarlama giyim ve hazır giyim grupları altında sıralanabilir (Tablo
sıralanabilir. 11.1). Bu gruplar da kendi içerisinde üretim türünü etkileyen birçok faktörlere
göre çeşitlilik göstermektedir.
Tablo 11.1. Üretim Türleri ve Giysinin İşlevindeki Değişim (Çeğindir, 2020. Giysi
Mimarisi’nden uyarlanmıştır).
Ismarlama Giyim Yarı Ismarlama Giyim Hazır Giyim
• Bireysel Üretim • Kitlesel bireyselleştirme/ • Kitlesel/Seri Üretim
• Zanaat ve Teknoloji Modüler Üretim • Teknoloji
• Yüksek Fiyat • Zanaat ve/veya Teknoloji • Ekonomik
• Estetik ve sanatsal • Tasarım/Maliyet dengesi Fiyatlandırma Kullanımı
değer • Estetik değer • Estetik
• Lüks Giyim • Lüks Hazır Giyim • Kitlesel Giyim
253
Ismarlama Giyim
Ismarlama giyim, en genel tanımlama ile sipariş üzerine yapılan üretim
biçimidir. Bu giysi üretim türü tarihsel süreç içerisinde farklı hedef gruplar için
farklılaşan teknikler ile gerçekleştirilmiştir. Ismarlama giyim üretim türü kendi
içerisinde de farklı teknikler kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bunlar;
• Geleneksel ısmarlama giyim

• Yüksek terzilik, yüksek dikiş ve lüks ısmarlama giyim olarak tanımlanan
“Haute Couture”
• Modern ısmarlama giyim
Olarak sınıflanabilir.
Geleneksel ısmarlama giyim, tüm üretim sürecinin el işçiliği ile
gerçekleştirildiği kişiye özel üretim türüdür. Bu üretim Endüstri Devrimi öncesi
makine kullanımı olmadan tek üretim türü olarak uygulanmıştır. Dönemin sosyal
statü ve sınıf farklılıkları; kullanılan malzeme, tasarım özgünlüğü, işçilik detayları
ve uygulayıcının özel yetenekleri ile ortaya konulmuştur.
Genel anlamda “Couture” tanımlaması kişiye özel ve üst düzey dikiş
teknikleri kullanılarak gerçekleştirilen üretim türüdür. Haute Couture, en üst düzey
terzilik veya yüksek dikiş olarak Türkçeye çevrilen lüks ısmarlama giysi üretim
türüdür. Haute Couture, üretim türünde baştan sona tüm süreç üst kalitede
malzeme ve el işçiliği ile kişiye özel gerçekleştirilir (Görsel 11.1).
Lüks seviyesinde yer alan bu giysi üretimi genellikle sipariş esasına dayalı
kişiye özel yapıldığı için ürünler birbirinden farklılaşmakta ve giysi üretimi standart
süreçlerden ayrılmaktadır.
Haute Couture, tüm

üretim sürecinin üst
düzey dikiş teknikleri
kullanılarak el işçiliği
ile gerçekleştirildiği
kişiye özel lüks üretim
türüdür.
Görsel 11.1. Paul Poiret ve Terzisinin Haute Couture Giysi Provası
Maslow ve Bradley’in Hiyerarşilerinde bahsedildiği şekilde ortaya çıkan

ihtiyaçlardaki değişimler ve buna paralel sosyal sınıf-statü farklılıkları ısmarlama
giyimin herkes tarafından erişilebilirliğini sınırlandırmıştır.
1945’te Fransa’da “Haute Couture” terimi yasal olarak koruma altına
alınmış ve moda evlerinin hangilerinin gerçek Couture evi olacağı yasalar ile
belirlenmiştir. Belirlenen bu yasal kurallara göre, “bir tasarımcının Paris’te yeterli
büyüklükte ve özelliklerde, yılda iki koleksiyon sergilemeye uygun, özel prova
alanları olan, stüdyo ve atölyeleri de içeren bir yerleşkesi olması gerekmektedir.
254
Ayrıca bir koleksiyonda en az yetmiş beş adet, kişiye özel hazırlanmış ve en az üç

prova gerektiren orijinal tasarımı olması şartı aranmıştır” (Fogg, 2014).
Ismarlama giyimin sahip olduğu bu ün, “Moda” kavramı ile birlikte ilk olarak
"Moda Bakanı" olarak bilinen Rose Bertin ve “Haute Couture'un babası” olarak
kabul edilen "İlk Modacı" unvanına sahip Charles Frederick Worth gibi ünlü moda
tasarımcıları tarafından Paris’ten Dünya’ya yayılmıştır.
Terzi yerine “Moda Tasarımcısı” kelimesini ilk kez kullanan Worth, Parisli
Terziler Federasyonu’nu kurarak tasarımlarının izinsiz kopyalanmasının önüne
geçmek istemiştir.
•Charles Frederick Worth (1825-1895)'ün terzi atölyesi, toplumun

Örnek
yüksek kesimi olan; kraliyet ailesi, aristokrat, zengin kadınlar,

mankenler ve ünlü kişileri giydirmiştir (Blackman, 2013).
Geçmişten günümüze ısmarlama giyimi, lüks ısmarlama giyim (Haute

Couture) seviyesine taşıyan; terziler, modelistler ve ünlü moda tasarımcıların
geleneksel üretim yaklaşımlarındaki farklı uygulamaları olmuştur. Bu farklılıklar
geçmişte özellikle ünlü tasarımcıların imzası olarak uygulanan yenilikçi kesim ve
dikim teknikleri ile ortaya konulan özgün tasarımlarda ön plana çıkmaktadır.
Ayrıca prova sırasında cansız manken kullanımı ve drapaj yöntemi ile çıkarılan
kalıpların küçük ölçekli veya tam ölçekli cansız mankenler üzerinde müşterilere
sunulması gibi özel uygulamalar, üstün işçilik yetenekleriyle birleştirilerek lüks
seviyesi korunmuştur.
•Madeleine Vionnet, verev kesim tekniğinin tanıtımlarını küçük

Örnek
ölçekli mankenler üzerinde yapmış olduğu tasarımlar ile

müşterilerine sunmuştur (Görsel 11.2).
Görsel 11.2. Madeleine Vionnet Verev Kesim ve Küçük Cansız Manken Üzerinde Uygulama
255
Günümüzde kişiye özel ısmarlama giysi üretimi olan modern ısmarlama giysi
üretim türü, geleneksel terzilik uygulamalarından farklıdır. Üretim türü
uygulayıcının; müşteri beklentilerini, kendi bilgi ve becerisi ile teknoloji desteğini
de kullanarak gerçekleştirdiği üretim türüdür. Bu görev modelist ile müşterinin
Günümüzde ısmarlama buluştuğu moda evlerinde veya özel dikim atölyelerinde gerçekleştirilmektedir.
giyim, uygulayıcının;
müşteri beklentilerini,
kendi bilgi ve becerisi
ile teknoloji desteğini •Günümüzde en sık kullanılan kişiye özel ısmarlama giysi
Örnek
de kullanarak türlerine örnekler; özel gün giysileri olarak gelinlikler, abiyeler

gerçekleştirdiği üretim ve erkek takım elbiseleri sayılabilir.
türüdür.
Yüksek kalitede kişiye özel ürünler sunmayı amaçlayan lüks ısmarlama

üretim türü, hazır giyim ve yarı hazır giyim üretiminin en revaçta olduğu
günümüzde talepte önemli ölçüde düşüş yaşamaktadır. Bu düşüşü önlemek ve bu
üretim türünü geleceğe taşınmak için el işçiliğinin yanı sıra makine kullanımı ile
çalışmalar desteklenmektedir. Moda tarzı olarak benimsenmiş olan ısmarlama
giyim, ünlü tasarımcılar ve müşterileri tarafından kitlelere yayılması için “Yarı
Ismarlama Giyim” üretim türü ile daha fazla kişinin erişimine sunulmuştur.
Yarı Ismarlama Giyim

Yarı ısmarlama giyim kendi içerisinde müşteri grupları, sosyoekonomik
durum, üretim, pazarlama farklılığı gibi birçok etkene göre değişiklik
göstermektedir. Fakat temel olarak yarı ısmarlama giyim, ısmarlama giyim ile
hazır giyim arasındaki üretim türlerini tanımlamak için kullanılmaktadır. Bu giysi
üretim türü, tamamen el işçiliğine dayalı “Couture” seviyesinin tam olarak
Yarı ısmarlama giyim, gerçekleştirilemediği üretim türü ile lüks hazır giyim seviyesinde gerçekleştirilen
ısmarlama giyim ile üretim türlerini kapsar.
hazır giyim arasındaki
Yarı ısmarlama giyim de en üst seviye olan “Demi-Couture” üretim türü;
üretim türünü
tanımlamak için ısmarlama giyim ürünlerine erişim zamanının uzun olması, maliyetlerinin
kullanılmaktadır. yüksekliği, moda giysilerin alt sınıflar tarafından benimsenmesi ve kullanılmak
istenmesi sonucu müşteri beklentilerine bağlı ortaya çıkan arz talep dengesinin
sonucudur.
Tasarımcılar, Haute Couture'un bazı zanaat tekniklerini içeren ticari olarak
yeniden üretilebilir türü olan Demi Couture ile seçici müşterilerinin beklentilerini
tatmin etmektedirler.
•Charles Frederick Worth, Christian Dior gibi birçok Couture evi

Örnek
Paris'te, müşterilerin görmesi için kendi fikirlerinden oluşan

Couture kıyafet koleksiyonları üretmiş ve sergilemiştir. Böylece
sergilenen tasarımlar müşterilerin beğenisine sunulmuş, beğenilen
modeller ve bu modellerden türetilecek yeni modeller ile daha
fazla müşteriye ulaşmak hedeflenmiştir.
256
Müşteri potansiyeli gittikçe azalan Haute Couture üreticilerinin hayatta

kalabilmeleri için önemli bir pazarlama stratejisi olan yarı ısmarlama üretim türü
günümüzde de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yarı ısmarlama üretim türünü Haute Couture’dan ayıran önemli noktalar;
tasarımlarda kullanılan el işçiliği ve malzeme kalitesindeki farklılıklardır. Haute
Couture’da tasarım bir kişi için özel yapılırken, Demi Couture’da tasarımcılar
tarafından hazırlanan ürünler müşterilere özel kişiselleştirmeler ile sunulmaktadır.
Yani aynı model birden çok kişi için üretilebilmekte fakat el işçiliğindeki
kişiselleştirmeler ön plana çıkmaktadır.
Bu üretim türünde, daha fazla kişiye erişim amacını karşılamak ve orta üstü
gelir düzeyindeki toplumsal sınıfın tatmin edilmesi adına, el işçiliği, malzeme
kalitesi ve üst düzey dikiş teknikleri maliyetleri dengeleyecek makul oranlarda
uygulanmaktadır.
Yarı ısmarlama üretim türü, hızlı moda endüstrisi içerisinde genellikle
Yarı ısmarlama giysi sosyal statü ve sınıf farklılıklarını göstermek isteyen, orta üstü gelir düzeyi hedef
üretimi, genellikle orta
kitle için köprü markalar ve ünlü moda evlerinin üretim şeklini tanımlamaktadır.
üstü gelir düzeyindeki
hedef kitle ile köprü Günümüzde ısmarlama giyim erişim maliyetlerinin yüksek olması sebebiyle
markaların üretim azalan müşteri sayısı, Demi Couture başlığı altında yürütülen daha az maliyetli
şeklini “lüks hazır giysi” üretimini doğurmuştur. Bu sayede Haute Couture üretimin
tanımlamaktadır.
maliyetleri tolere edilmeye çalışılmaktadır (Çeğindir, 2020).
Modern çağın getirdiği teknoloji destekli makineler ile üretim imkânları yarı
ısmarlama giyim üretimine de yansımıştır. Özellikle modanın ve hızlı yaşam
tarzının getirdiği bir ihtiyaç olarak istenilen özelliklerdeki ürüne daha kısa sürede
ve daha uygun fiyatlar ile erişim isteği üretim süresinin kısalmasını zorunlu
kılmaktadır. Bu amaçla müşterilerine daha hızlı çözümler sunmak isteyen moda
evleri, tasarımcılar ve markalar uyguladıkları kişiye özel “VIP” (Very Important
Person) hizmetler ile müşteri ölçülerini almada üç boyutlu tarama sistemlerini
kullanmaktadırlar. Prova ve model belirleme süreçleri ise bilgisayar destekli çizim
ve giydirme programları ile gerçekleştirilerek süreç hızlandırılmaktadır (Görsel
11.3).
Görsel 11.3. Human Solution 3D Tarama ve Giydirme Programları
257
Modanın yayılım hattı olarak kaynaştırma (Diffussion Lines) adı altında

tanımlayabileceğimiz yarı ısmarlama hazır giysi üretim türü ünlü tasarımcılar ve
moda giyim markaları tarafından daha fazla müşteriye erişim için farklı pazarlama
stratejileri ile kullanılmaktadır. Bu üretim türünde genellikle maddi olarak pazar
bölümlendirmesine göre iki yaklaşım ön plana çıkmaktadır.
Birincisi geleneksel lüks ısmarlama giyim anlayışına daha yakın olan çok
sınırlı sayıdaki bireyselleştirme yaklaşımdır. Haute Couture tasarımcı ve moda
Modanın yayılım hattı evleri tarafından ana koleksiyonlarının dışında daha az işçilik ve ürün kalitesi ile
olarak “Diffusion Lines” maliyetlerin düşürüldüğü, daha fazla kişi için erişilebilirliği olan alt
ünlü tasarımcılar ve
koleksiyonlardan oluşmaktadır. Couture seviyesinin korunduğu bu üretim türünde
moda giyim markaları
ünlü markalar veya tasarımcılar koleksiyonlarını defileler ile müşterilere
tarafından daha fazla
müşteriye erişim için tanıtmakta ya da ayrıcalıklı moda evleri ve satış noktalarında müşterilere özel
kullanılmaktadır. kişiselleştirmeler uygulamaktadırlar.
İkincisi ise modern yaklaşım olarak uygulanan ve özellikle hazır giyim üretim
sürecinin yaygınlaşmasının ardından lüks moda markalar tarafından daha fazla
tercih edilen kitlesel bireyselleştirme yaklaşımıdır. Böylece farklı ihtiyaç ve
beklentileri olan müşteriler için hazır giyim ve lüks ısmarlama giyim üretim
teknikleri bir arada kullanılarak yarı ısmarlama yani lüks hazır giyim seviyesinde
ürün sunulması hedeflenmektedir. Bu yaklaşımda giysi model ve özelliklerinin
müşteri tarafından belirlenebilmesi ile müşterinin sosyal statü ve bir sınıfa dâhil
olma duyguları tatmin edilmiş olmaktadır. Müşterinin yapmış olduğu ürün
kişiselleştirmesi ile kişiye özel üretimin hazzını duyması sağlanmaktadır. Bu
yaklaşım bireyselleştirmenin en hızlı ve düşük maliyetli yolu olarak teknoloji
destekli modern yaklaşımda kullanılmaktadır.
Hazır Giyim
Moda ile yaşanan “talep” artışı giysi üretiminde kaldıraç görevi görmüştür.
Moda, giyimin birincil amacı olan sadece fizyolojik işlevi için değil psikolojik ve
estetik ihtiyaçlar için de tüketilmesini sağlamıştır. Bu amaçla açılan hazır giyim
butikleri modayı demokratikleştirmeyi amaçlamıştır. Modanın
demokratikleştirilmesindeki amaç, moda giysilere herkes tarafından erişilebilirliği
sağlamak ve artan talebi karşılamaktır.
Sanayi toplumunun getirmiş olduğu çalışma hayatı ile boş zaman giyimi,
spor giyim, çalışma alanları için özel amaçlı giysiler vb. giysi gereksinimleri
ürünlerin çeşitlendirilmesini ve daha kısa sürede daha fazla üretilmesi ihtiyacını
doğurmuştur. Dikiş makinesinin icadının ardından makinelerin kullanıldığı giysi
üretim atölyeleri ile farklılaşan ve artan talebi karşılamak için kişiselden kitlesel
üretime geçiş yaşanmıştır. Böylece üretim türü bireysel ısmarlama giyimden hızlı
Hazır giyim, genel
olarak antropometrik ve kitlesel üretim türü olan hazır giyime evrilmiştir.
ölçülere göre Hazır giyim (Ready-to-Wear), en genel tanımı ile antropometrik ölçülere
belirlenen standart
göre belirlenen standart boyutlarda, seri olarak (birden çok beden ve birden çok
boyutlarda, seri olarak
gerçekleştirilen giysi sayıda) gerçekleştirilen giysi üretim türüdür. Hazır giyimde temel amaç daha fazla
üretim türüdür. kişi için satın alınabilir fiyat ve özelliklerde hızlı ve toplu ürün üretimidir.
258
Bir başka ifadeyle hazır giysi üretimi, orta ve altı ekonomik alım gücüne
sahip tüketicilerin ihtiyaçlarına uygun üretimin karşılanmasını hedefler. Bu üretim
türünde hedef kitlenin genel ihtiyaçlarının ortalamasına göre ürün grupları ve
buna bağlı pazar bölümleri belirlenir. Belirlenen bu ürün grupları ve pazar
bölümleri için gerçekleştirilecek üretim şeklinin avantaj ve dezavantajları analiz
edilir. Hazır giyim üretiminde ortaya çıkan avantaj ve dezavantajlar üretici ve
tüketici açısından en genel olarak aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
Hazır Giyimin Üretici ve Tüketici Açısından Avantajları
• Ürün çeşitliliğinin artması

• Kolay erişim
• Düşük maliyet
• Sürekli yenilik
• Hızlı üretim
• Ünlü marka ve tasarımcıların hazır giyim koleksiyonlarına erişilebilirlik
Hazır Giyimin Üretici ve Tüketici Açısından Dezavantajları
• Giysi kullanım ömrünün kısalması

• Kalitenin düşmesi
• Tasarımların kopyalanması
• Kaynakların aşırı tüketilmesi
• Çevre kirliliği
• Atıkların fazlalığı
• Bilinçsiz tüketim olarak görülmektedir.
GİYSİ ÜRETİM TÜRLERİNİ BELİRLEMEDE ETKİLİ OLAN

Giysi üretimi, fikir
aşamasından FAKTÖRLER
başlayarak satış
sonrası müşteri Giysi üretimi, fikir aşamasından başlayarak satış ve satış sonrası müşteri
görüşlerinin görüşlerinin alınmasına kadar olan geniş bir döngüsel süreci içermektedir. Bu
alınmasına kadar olan süreç, tasarım aşamasından itibaren giysi üretim türünün bütünsel düşünme
geniş bir döngüsel yaklaşımı ile ele alınmasını gerektirmektedir. Giysi üretim türünün
süreci içermektedir. belirlenmesinde Bütünsel Düşünme Yaklaşımına göre giysinin Ürün Yaşam
Döngüsü (Product Lifecycle) içerisindeki tüm adımları planlanır. Böylece üretim
türünün belirlenmesini etkileyebilecek tüm faktörler ayrıntılı olarak değerlendirilir.
Giysi üretim türlerinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken en temel
faktörler şu şekilde gruplandırılabilir:
• Hedef Kitle/Müşteri Grubu

• Üretim Miktarı ve Maliyet
• Pazarlama Stratejisi
Şekil 11.2’de verilen tasarım merdiveni yaklaşımı ile tüketici değeri ve
üretim türleri gösterilmektedir.
259
Şekil 11.2. Tasarım Merdiveni Yaklaşımı İle Tüketici Değeri ve Üretim Türü Piramidi
HEDEF KİTLE/MÜŞTERİ GRUBU

Moda sektöründe giysi üretim türünü tespit etmede ilk belirlenecek faktör
“Kim için” sorusunun cevaplanması ile hedef kitle yani müşteri grubunun
tespitidir.
Müşteriler; cinsiyet, yaş, giysi türü, ekonomik durum, sosyal statü, beden
ölçüleri gibi faktörler üzerinden değerlendirilerek birçok grupta toplanabilirler.
Hangi segmente üretim yapılacağının ve üretim türünün belirlenmesinde giysi
üretim türünü etkileyen en önemli müşteri özellikleri; ekonomik durum, sosyal
statü ve beden ölçüleridir.
Ekonomik durum, müşterinin alım gücünü etkileyen önemli bir
parametredir. Ekonomik duruma bağlı giysi üretim türü tercihlerinde
unutulmaması gereken önemli bir faktör tüketici ve üreticinin elde etmek istediği
değerdir. 20. yüzyıl sonrası artan ürün çeşitliliği ve buna bağlı pazar
doygunluğunda rekabet edebilmek için benimsenen strateji, değer odaklı ürün
geliştirmedir (Çeğindir ve Çakmak, 2018).
Bir ürün veya hizmetin değerini ifade eden Tüketici Değeri, müşteri
açısından en genel tanımı ile üründen beklenen fizyolojik, psikolojik ve estetik,
tüm değerler ile ürüne ödenen maliyetin karşılaştırılması sonucu ürünün
müşteriyi tatmin etme derecesidir.
Giysi üretim türünü
etkileyen en önemli Tüketici değeri = Fayda–Maliyet denklemi tüm üretim türlerinde
müşteri özellikleri geçerlidir.
ekonomik durum, Statü, müşterilerin sosyal hayat içerisindeki konumunu ifade eder.
sosyal statü ve beden
Müşteriler, genel olarak sosyal statü ve konumuna uygun giysi tercihleri ile görsel
ölçüleridir.
260
imaj ortaya koyarlar. Giysiler ile verilmek istenen görsel imaj sosyal sınıfın kimlik
bilgilerini sunacak üretim detayları ile gerçekleştirilir.
Standart dışı müşteri beden ölçüleri, giysi tercihlerinin hazır giyim veya
ısmarlama giyim ürünleri olmasını doğrudan etkileyen sebeplerdir. Bu tipteki
müşterilerin, ısmarlama veya yarı ısmarlama üretim türlerini tercih etmeleri, ölçü
uyum problemlerini ortadan kaldırır.
•Standart dışı bedenler; hazır giyim üretiminde kullanılan ölçü ve

Örnek
siluetler dışındaki vücut yapısı farklılıklarını ifade eder.

•Bunlar; orantısız vücut bölümleri, obezite, bedensel engeller vb.
fiziksel özellikler nedeniyle ortaya çıkan farklılıklardır.
ÜRETİM MİKTARI VE MALİYET

Giysi üretim türünün belirlenmesinde yoğun el işçiliği kullanımından sonra
önemli ayırt edici özellikler üretim miktarı ve maliyettir. Üretim miktarı ve maliyet
birbiri ile ters orantılı iki parametredir. Lüks ısmarlama giyimde her model tek
üretildiği için yüksek maliyet içerir. Hazır giyimde yüksek miktarlardaki teknoloji
destekli seri üretim imkânları üretimde birim maliyetlerini düşürmektedir. Üretim
maliyeti, sadece üretim miktarına bağlı olmayıp, malzeme, işçilik, kalite vb. birçok
faktöre bağlı olarak değişim gösteren bir parametredir.
Üretimde Moda Trendler

Üretim türünü belirlemede etkili olan bir diğer faktör üretimde moda
Giysi üretim türünü trendlerdir. Moda üretim trendleri, genel üretim türleri içerisindeki
belirlerken kar-zarar
farklılaşmalara sebep olan belirli süreli değişiklikleri tanımlamaktadır. Bunlardan
dengesi dışında ortaya
başlıcaları; hızlı moda, yavaş moda, kendin yap, yeniden kullan, ileri dönüşüm gibi
çıkabilecek tüm avantaj
ve dezavantajlar üretim türünü etkileyen moda üretim yaklaşımlarıdır.
bütüncül yaklaşım ile
Hızlı Moda (Fast Fashion)
ürün yaşam döngüsü
içerisinde ele Moda kelime anlamı ile kısa süreli değişimi tanımlarken hızlı moda bu kısa
alınmalıdır. süreli değişimin daha da hızlanması anlamına gelmektedir. Giyim açısından hızlı
moda kısa aralıklarla yeni model üretimi ve tüketimini tanımlar.
Moda kavramı, trendlerdeki hızlı değişim ve sunulan yeni koleksiyonlar ile
teşvik edilen tüketim, talepte önemli bir artış meydana getirmektedir. Bu artışta
moda tasarımcıları, blogerlar ve ünlülerin markalar ile yapmış oldukları iş birlikleri
hızlı moda yayılımında önemli etkenlerdir.
Trend olarak hızlı modanın yayılımında, ünlü markaların ürünlerini yılda bir
ya da iki sezon olarak sunmak yerine haftalık değişimler yapacak kadar kısa sürede
sunmalarının etkisi büyüktür.
261
Moda endüstrisinde artan talepleri karşılamak için teknoloji destekli hazır

giyim üretimi ile yüksek kâr hedeflenmiştir. Üretimde makinelerin kullanımının
yaygınlaşması ile ürün çeşitliliği ve üretim miktarı artmış, böylece daha fazla ürüne
daha kısa sürede erişim sağlanabilmiştir.
Tüketimi teşvik eden hızlı modanın getirdiği avantajlarının yanısıra birçok
dezavantajı da ortaya çıkardığı bilinen bir gerçektir (Tablo 11.2). Bu nedenle giysi
üretim türünü belirlerken kâr-zarar dengesi dışında ortaya çıkabilecek tüm avantaj
ve dezavantajlar bütüncül yaklaşım ile ürün yaşam döngüsü içerisinde ele
alınmalıdır.
Tablo 11.2. Hızlı Modanın Avantaj ve Dezavantajları
Avantajlar Dezavantajlar
Ürün çeşitliliğinin artması Giysi kullanım ömrünün kısalması
Kolay erişim Kalitenin düşmesi
Düşük fiyat Aşırı üretim ve ürün fazlalığı
Sürekli yenilik Hızlı tüketim
Hızlı üretim Kaynakların tükenmesi
Moda trendlerin kısa sürede herkes Çevre kirliliği
tarafından erişilebilir olması Atıkların artması
Yavaş Moda (Slow Fashion)

Yavaş Moda, hızlı moda akımına karşı ortaya çıkan bir akım olmakla birlikte
Yavaş moda sınırlı üretim ve tüketim türünü de tanımlamaktadır. Hızlı modanın dezavantajlarına
sayıda, yüksek kalitede, karşı bilinçli üretim ve tüketim toplumu temalı sürdürülebilirlik akımı ile moda
ihtiyaca yönelik kavramının yıkıcı etkileri azaltılmaya çalışılmaktadır.
ürünlerin üretimini ve
Yavaş moda akımında üretim türü değişiklik gösterebilirken en önemli
uzun süreli kullanımını
teşvik eder. hedef; sınırlı sayıda, yüksek kalitede, ihtiyaca yönelik ürünlerin üretimini ve uzun
süreli kullanımını teşvik etmektir.
Sürdürülebilirlik kavramı çok genel olmakla birlikte, giysi üretiminde
kaynakların kullanımı, üretim ve ürün kalitesi, ürün kullanım ömrü, geri dönüşüm
süreci ve oranı gibi birçok konuyu içermektedir.
Etik moda ise; insan hakları, sağlık, üretim yeri ve koşulları başta olmak
üzere, kullanılan malzemelerin hammaddeleri, üretim süreci ve sonrasındaki
etkilerine yönelik konuları kapsamaktadır.
Kendin Yap (Do It Yourself DIY)

Üretim türü olarak “Kendin yap” trendi, bireysel sanat ve el yapımı (Arts and
Crafts) hareketi içerisinde konumlandırılan bir üretim türüdür. Başkalarına
bağımlılığı azaltarak üretim yapabilmeyi teşvik eden bu akım, modern tüketime bir
alternatif olarak sunulmaktadır. Üretim için gerekli tüm malzemeler bir bütün
içerisinde (üretim kiti) tüketiciye sunulmaktadır. Bu kit içerisinde malzemelerin
yanı sıra üretim yönergelerinin olduğu bilgilendirme notları veya kitapçıkları
tüketicileri üretim sürecine katmaktadır. Böylece ortaya çıkan ürünler ile;
262
• Ürün kullanım süresinin uzaması,

• Ürüne verilen değerin artması,
• Tüketicinin duygusal ve psikolojik olarak tatmin edilmesi,
• Tüketicinin bilinçlendirilmesi ile oluşturulan farkındalık
gibi çeşitli amaçlar güdülmektedir.
Yeniden Kullanım (Reuse)
Giyim endüstrisinde günümüz moda trendi olan “Yeniden Kullanım
(Reuse)”, geleneksel olarak özellikle savaş dönemlerinde yaşanan kıtlıklarda
uygulanmıştır. Yeniden kullanım, elde varolan tüm malzemelerden ihtiyaca yönelik
bir bütün oluşturmak için uygulanan üretim şeklidir. Ayrıca israfın önlenmesi ve
atıkların değerlendirilmesi amacını da gütmektedir. Günümüzde bu üretim tekniği
sıfır atık modası ile yeniden hayata geçirilmeye çalışılmaktadır.
•Geleneksel el sanatı uygulamalarından biri olan Kırkyama

Örnek
(Patchwork), yeniden kullanım için önemli bir üretim tekniğidir.
Moda giysi kavramı ile teşvik edilen tüketim kültürü, artan ürün çeşitliliği,
ekonomik olarak alım gücünün yükselmesi ve uygun fiyatlar ile sunulan ürünlere
erişim kolaylığı yeniden kullanım gibi değerin yok olmasına neden olmuştur.
Giysi üretiminde kullanılan doğal kaynakların tükenme tehlikesi, üretim
şartlarının doğaya ve çevreye zarar verme boyutunun açıkça gözlemlenebilir
olması gibi durumlar bu konuya yeniden değer verilmesi için farkındalık
çalışmalarını zorunlu kılmıştır.
Başta dünyanın önde gelen resmî kurum ve kuruluşları olmak üzere sivil
toplum kuruluşları, akademisyenler, tasarımcılar ve markalar tarafından moda
kavramı altında yeniden kullanıma yönelik birçok öneri geliştirilmiştir. Bunlar genel
olarak;
• Sürdürülebilirlik,
• Sıfır atık modası,
• Kullanılmış ve/veya kullanılmayan giysilerin başkaları tarafından da
kullanımına yönelik ikinci el mağazalar, online siteler vb.
• Kullanılamayan giysilerin ihtiyaç sahiplerine bağışlanmasına yönelik bağış
kumbaralarının kurulması,
• Eskiyen veya yıpranan kıyafetlerin farklı malzemeler ile kombinasyonu ile
yenilenmesi ve kullanımın yinelenmesi,
• Farklı amaçlar için aynı malzemelerin tekrar kullanımı
olarak sıralanabilir.
263
İleri dönüşüm (Upcycle)

Moda sektöründe “İleri Dönüşüm/Yeniden Kazanım (Upcycle)”,
kullanılmayan bir giysinin mevcut durumunda yapılacak iyileştirmeyi ya da yeni bir
ürünü daha değerli bir şekle dönüştürülerek kullanımı ifade etmektedir.
Giysi pazarlama
stratejileri İleri dönüşüm uygulamaları ile;
oluşturulurken, pazar
• Kullanılmayan giysilerin yeniden kullanımı,
bölümleri, markalar ve
hedef kitlenin • Giysilerin değerinin yükseltilmesi,
sosyoekonomik seviyesi • Kaynakların daha az tüketilmesi,
dikkate alınmaktadır. • Atıkların azaltılması,
• Çevreye ve ekonomiye katkı,
• Sürdürülebilirliğe katkı hedeflenmektedir.
Pazarlama Stratejisi
Moda sektöründe, pazarlama stratejileri üretim türlerinin belirlenmesinde
önemlidir. Bunun yanısıra üretim türleri pazarlama stratejisi olarak da
kullanılmaktadır. Giysi üretim türlerini etkileyen pazarlama stratejileri, genel
olarak, pazar bölümleri, marka konumlandırma stratejileri ve hedef kitlenin
sosyoekonomik seviyesi kapsamında ele alınır. Şekil 11.3’te moda sektöründe giysi
üretim ve pazarlama stratejilerinin birbiriyle ilişkisi gösterilmektedir.
Şekil 11.3. Üretim Türü ve Pazarlama Stratejileri

Şekil 11.3’ten görüleceği üzere en geniş bölümü oluşturan hazır giyimde,
genel olarak kitlesel pazar için makro boyutlarda üretim gerçekleştirilmektedir.
Ekonomi grubu markalar için üretim türünü ifade eden hazır giyim üretiminde, en
yaygın şekilde hızlı moda anlayışı ile üretim yapılmaktadır.
Hazır giyim üreticileri, kendi pazarındaki doymuş müşteriler için kitlesel
bireyselleştirme uygulamaları gibi farklı stratejiler ile yarı ısmarlama üretime geçiş
çalışmaları yürütmektedir. Bu çalışmalar ünlü hazır giyim markaları tarafından
modüler ürün tasarımları veya ürünü oluşturan giysi bölümlerinin (kollu, kolsuz,
dar paça, düşük bel vb.) müşteri tarafından seçilmesine izin veren internet tabanlı
pazarlama uygulamaları kullanılarak gerçekleştirilebilmektedir.
264
Köprü markalar (Bridge brands), genellikle lüks moda markaları veya lüks
hazır giyim markaları tarafından ana marka ismi altında çıkarılan markalardır. Bu
markaların oluşturulmasında ana hedef, ana markanın birincil hedefi dışında olan
Niş pazar bölümünde yeni pazarlara erişimi sağlamaktır. Böylece ürün kalitesi, hedef grubu ve
en önemli nokta küçük fiyatlandırma da farklılıklara giderek marka sürdürülebilirliği desteklenmektedir.
özel grupların
ihtiyaçlarını karşılamak Köprü markalar; markalar arası iş birlikleri veya marka-tasarımcı iş
için belirlenen pazar birliklerine yönelik oluşturulabilmektedir. Bu markalarda en yaygın üretim türü
boşluğunu yarı ısmarlama grubunda lüks hazır giyim kapsamında gerçekleştirilmektedir.
doldurmaktır.
Niş pazar bölümünde en önemli nokta küçük özel grupların ihtiyaçlarını
karşılamak için belirlenen pazar boşluğunu doldurmaktır. Niş gruplar için üretim
türü ürün değerini direk etkileyen unsurdur. Bu segmentteki ürünler özelliğine
göre tüm üretim türlerinde gerçekleştirilebilir olmasına rağmen hangi pazar
açığına yönelik olduğu üretim türünün seçilmesinde ve pazarlanmasında önemli
bir faktördür.
•Sağlığa yönelik tespit edilecek niş pazarda bir ihtiyacı karşılayacak

Örnek
ürün üretimi, ısmarlama giysi üretim türü ile hedefine daha uygun
olabilir.
•Spor aktivitelerinde özel bir ekipman ihtiyacına yönelik ürün
üretimi hazır giyim üretimi ile gerçekleştirilebilir.
Piramidin en tepesini oluşturan lüks moda markalar genellikle tasarımcı

markalarını içerir. Bu markalarda üretim ısmarla ve yarı ısmarlama üretim
türlerinde gerçekleştirilebilmektedir.
• Siz de ünlü moda tasarımcıların ve markaların ürün

Bireysel Etkinlik
gruplarını inceleyerek üretim türlerinin hangi ölçütlere göre

değişim gösterdiğini açıklayan bir rapor hazırlayınız.
265
•MODA SEKTÖRÜNDE GİYSİ ÜRETİM TÜRLERİ

•Genel olarak üretim türleri ısmarlama giyim, yarı ısmarlama giyim ve hazır
giyim grupları altında sıralanabilir . Bu gruplar da kendi içerisinde üretim
türünü etkileyen birçok faktörlere göre çeşitlilik göstermektedir.
•Ismarlama Giyim
•Ismarlama giyim, en genel tanımlama ile sipariş üzerine yapılan üretim
biçimidir.
Özet
•Modern anlamda ısmarlama giyim veya lüks ısmarlama giyim olarak
Türkçeye çevrilen ve aynı zamanda jargon olarak da kullanılan Haute
Couture kavramı, moda sektöründe en üst segment üretim türünü ifade
etmektedir. Genel anlamda “Couture” tanımlaması kişiye özel ve üst düzey
dikiş teknikleri kullanılarak gerçekleştirilen üretim türüdür.
•1945’te Fransa’da “Haute Couture” terimi yasal olarak koruma altına alınmış
ve moda evlerinin hangilerinin gerçek Couture evi olacağı yasalar ile
belirlenmiştir.
•Yarı Ismarlama Giyim
•Yarı ısmarlama giyim olarak dilimize çevrilen “Demi Couture”, ısmarlama
giyim ile hazır giyim arasında üretim türünü tanımlamak için
kullanılmaktadır. Bu giysi üretim türü, en üst seviye olan tamamen el
işçiliğine dayalı “Couture” seviyesinin korunduğu üretim ile lüks hazır giyim
seviyelerindeki üretim türlerini kapsayan fakat her zaman Couture
seviyesinde olmayan kendi içerisinde farklılık gösteren üretim türlerini
tanımlamaktadır.
•Yarı ısmarlama giyim (Demi-Couture) üretim türü; zanaatkar teziler veya
ünlü tasarımcılar tarafından üretilen tamamen el işçiliğine dayalı ısmarlama
giyim ürünlerine erişim zamanının uzun olması, maliyetlerinin yüksekliği,
moda giysilerin alt sınıflar tarafından benimsenmesi ve kullanılmak istenmesi
sonucu müşteri beklentilerine bağlı ortaya çıkan arz talep dengesinin
sonucudur.
•Hazır Giyim
•Hazır giyim, en genel tanımı ile bölgesel antropometrik ölçülere göre
belirlenen standart boyutlarda seri olarak (birden çok beden ve birden çok
sayıda) gerçekleştirilen giysi üretim türüdür.
•Hazır giyimde temel amaç daha fazla kişi için satın alınabilir fiyat ve
özelliklerde hızlı ve toplu ürün üretimidir. Hazır giysi üretimi, orta ve altı
ekonomik alım gücüne sahip tüketicilerin ihtiyaçlarına uygun üretimin
karşılanmasını hedefler. Bu üretim türünde hedef kitlenin genel
ihtiyaçlarının ortalamasına göre ürün grupları ve buna bağlı pazar
segmentleri belirlenir.
•GİYSİ ÜRETİM TÜRLERİNİ BELİRLEMEDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER
• Giysi üretim türünün belirlenmesinde Bütünsel Düşünme Yaklaşımına göre
giysinin Ürün Yaşam Döngüsü (Product Lifecycle) içerisindeki tüm adımları
planlanır ve böylece üretim türünün belirlenmesini etkileyebilecek tüm
faktörler ayrıntılı olarak değerlendirilir.
• Giysi üretim türlerinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken en temel
faktörler şu şekilde gruplandırılabilir:
• Hedef Kitle/Müşteri Grubu
• Üretim Miktarı
• Pazarlama Stratejisi
• Giysi üretim türü tercihlerinde unutulmaması gereken önemli bir faktör
tüketici ve üreticinin elde etmek istediği değerdir. 20. Yüzyıl sonrası artan
ürün çeşitliliği ve buna bağlı pazar doygunluğunda rekabet edebilmek için
benimsenen strateji değer odaklı ürün geliştirmedir (Çeğindir ve Çakmak,
2018,).
266
•Hedef Kitle/Müşteri Grubu

•Müşteriler; cinsiyet, yaş, giysi türü, ekonomik durum, sosyal statü, beden
ölçüleri gibi faktörler üzerinden değerlendirilerek birçok segmente
Özet (devamı)gruplanabilir. Hangi segmente üretim yapılacağının ve üretim türünün
belirlenmesinde; giysi üretim türünü etkileyen en önemli müşteri özellikleri,
ekonomik durum, sosyal statü ve beden ölçüleridir.
•Üretim Miktarı ve Maliyet
•Giysi üretim türünü belirlemede yoğun el işçiliği kullanımından sonra
önemli ayırt edici özellikler üretim miktarı ve maliyettir. Üretim miktarı ve
maliyet birbiri ile ters orantılı iki parametredir. Üretim miktarının artması
birim maliyetleri düşürür.
•Üretimde Moda Trendler
•Üretimde üstü Moda trendler, genel üretim türleri içerisindeki
farklılaşmalara sebep olan kısa süreli değişiklikleri tanımlamaktadır. Bunlar;
hızlı moda, yavaş moda, kendin yap, yeniden kullan, ileri dönüşüm gibi
üretim türünü etkileyen kısa süreli moda akımlarıdır.
•Pazarlama Stratejisi
•Giysi üretim türlerini etkileyen pazarlama stratejileri, genel olarak, pazar
segmentleri, markalar ve hedef kitlenin sosyoekonomik seviyesi
kapsamında ele alınır.
267
1. “İsteğe ve siparişe göre duygu katmadan üretimdir.” ifadesi
aşağıdakilerden seçeneklerden hangisini tanımlar?
a) Zanaat
b) Sanat
c) Terzilik
d) Bilim
e) Moda
2. Aşağıdakilerden hangisi giysi üretim türlerinin genel sınıflandırmasında yer

alır?
a) İşlevsellik
b) Ismarlama giyim
c) Güvenilirlik
d) Kullanılabilirlik
e) Ait olma
3. Aşağıdakilerden seçeneklerden hangisi “moda sektöründe tüm üretim

sürecinin üst düzey dikiş teknikleri kullanılarak el işçiliği ile
gerçekleştirildiği kişiye özel lüks üretim türü” tanımının karşılığıdır?
a) Toplu üretim
b) Fason üretim
c) Ismarlama giyim
d) Perakende
e) Hazır giyim
4. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde “Haute Couture” terimi yasal olarak

koruma altına alınmış ve moda evlerinin hangilerinin gerçek Couture evi
olacağı yasalar ile belirlenmiştir?
a) Türkiye
b) İspanya
c) Japonya
d) İtalya
e) Fransa
5. Aşağıdakilerden hangisi gelir düzeyine göre müşteri sınıflandırmasında

“yarı ısmarlama giysi üretimi” hedef kitlesini oluşturur?
a) Alt
b) Alt ve orta
c) Orta
d) Orta ve orta üstü
e) Orta üstü
268
6. Aşağıdakilerden hangisi giysi üretim türünü etkileyen temel faktörler

arasında yer almaz?
a) Hedef kitle/müşteri grubu
b) Üretim miktarı
c) Ürün rengi
d) Üretimde moda trendler
e) Pazarlama stratejisi
7. Aşağıdakilerden hangisi genel üretim türleri içerisindeki farklılaşmalara

sebep olan kısa süreli değişiklikleri tanımlar?
a) Ismarlama giyim
b) Yarı ısmarlama giyim
c) Yavaş moda
d) Üretimde moda trendler
e) Haute couture
8. Bilinçli üretim ve bilinçli tüketim toplumu temalı sürdürülebilirlik akımı ile

moda kavramının yıkıcı etkileri azaltılmaya çalışan; sınırlı sayıda, yüksek
kalitede, ihtiyaca yönelik ürünlerin üretimini ve uzun süreli kullanımını
teşvik etmeyi amaçlayan giysi üretim trendi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Hızlı moda
b) Yavaş moda
c) Kendin map
d) Yeniden kullan
e) İleri dönüşüm
9. Elde var olan tüm malzemelerden ihtiyaca yönelik bir bütün oluşturmak
için uygulanan, ayrıca israfın önlenmesi ve atıkların değerlendirilmesi
amacıyla da uygulanan moda trend aşağıdakilerden hangisidir?
a) Yeniden kullan
b) Hızlı moda
c) Ismarlama giyim
d) Hazır giyim
e) Yavaş moda
10. Aşağıdakilerden hangisi küçük özel grupların ihtiyaçlarını karşılamak için

belirlenen pazar boşluğunu doldurmayı amaçlayan pazarlama stratejisidir?
a) Kitlesel pazarlama
b) Kitlesel bireyselleştirme
c) Niş pazar
d) Bireyselleştirme
e) Ekonomi grubu
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.c, 4.e, 5.e, 6.c, 7.d, 8.b, 9.a, 10.c
269
Blackman, C. (2013). Modanın Tarihi 1900’den Bugüne. Kerasus. İzmir.
Çeğindir, N. Y. (2020). 100 SORUDA GİYSİ MİMARİSİ. Ankara: Gazi Kitabevi.
Çeğindir, N. Y., & Çakmak, Ş. (2019). Giysi Örneğinde Moda Ürün Geliştirme. Gece
Akademi. Ankara.
Ertan, G., ve Sansarcı, E. (2017). Görsel Sanatlarda Anlam ve Algı. İstanbul:
Alternatif Yayıncılık.
Fogg, M. (2014). Modanın Tüm Öyküsü. Emre Gözgü (Çev.). İstanbul: Hayalperest
Yayınevi.
GÖRSEL KAYNAKÇASI
Şekil 11.1: Maslow Hiyerarşisinden uyarlanan Bradley’in Tasarım Hiyerarşisi
(Aktaran: Cegindir, N. Y. (2018). An analysis of alteration in design from
garment to fashion product. New Trends and Issues Proceedings on
Humanities and Social Sciences, 5(6), 74-84. Bradley, S. (2010). Designing
for a hierarchy of needs.
Görsel 11.1: Paul Poiret ve terzisinin haute couture giysi provası. (Helms, L. M.
(2018). Paul Poiret and his tailor, during a fitting, in October 1925
photographed by Lipnitzki 18 Kasım 2020 tarihinde
https://www.heroine.com/the-editorial/poiret-masterclass adresinden
erişildi)
Görsel 11.2: Madeleine Vionnet Verev Kesim ve küçük cansız manken üzerinde
uygulama. (MCDOWELL, (2015). Madeleine Vionnet. Business of Fashion
BOF. 20 Ekim 2020 tarihinde
https://www.businessoffashion.com/articles/news-analysis/madeleine-
vionnet-1876-1975 adresinden erişildi).
Görsel 11.3: Human Solution 3D tarama ve giydirme programları (Amigtex, (2018).
Digital is Now. 3D body scanner. 15 Aralık 2020 tarihinde
http://www.amigtex.com/human-solutions/ adresinden erişildi)
Şekil 11.2: Tasarım merdiveni yaklaşımı ile tüketici değeri, üretim türü ve
pazarlama stratejileri (Cegindir, N. Y. (2018). An analysis of alteration in
design from garment to fashion product. New Trends and Issues
Proceedings on Humanities and Social Sciences, 5(6), 74-84’den
uyarlanmıştır).
Şekil 11.3: Tasarım merdiveni yaklaşımı ile tüketici değeri, üretim türü ve
pazarlama stratejileri (Cegindir, N. Y. (2018). An analysis of alteration in
design from garment to fashion product. New Trends and Issues
Proceedings on Humanities and Social Sciences, 5(6), 74-84’den
uyarlanmıştır).
270
TEMEL GİYSİ DİKİM
TEKNİKLERİ
• Kumaş Yerleşimi ve Kesimi

İÇİNDEKİLER
• Temel Giysi Unsurlarının MODA TASARIMINA

Dikimi GİRİŞ
Prof. Dr. Esen ÇORUH

• Düz, çizgili ve kareli kumaş
yerleşimini ve kesimini
HEDEFLER
kavrayabilecek,
• Temel düzeyde;
• Pervaz, yaka ve kolun nasıl
dikildiğini anlayabilecek,
• İlik ve düğme yerini ve kapama
işlemlerini açıklayabilecek,
• Fermuar dikiminin nasıl
yapıldığını kavrayabilecek,
• Kemer dikiminin hangi adımlarla ÜNİTE
gerçekleşitiğini
12
anlayabileceksiniz.
Temel Giysi Dikim Teknikleri
Düz Kumaş Yerleşimi ve

Kesimi
Kumaş Yerleşimi ve Çizgili Kumaş Yerleşimi ve

Kesimi Kesimi
TEMEL GİYSİ DİKİM TEKNİKLERİ
Kareli Kumaş Yerleşimi ve

Kesimi
Pervaz Dikimi
Yaka Dikimi
Kol Dikimi
Temel Giysi
İlik-Düğme Yeri Belirleme
Unsurlarının Dikimi
Kapama İşlemleri
Fermuar Dikimi
Kemer Dikimi
272
GİRİŞ
Ekonomik faaliyetler üretim, dağıtım ve tüketim olarak ele alınır. Bu
faaliyetlerin ilk aşaması olan üretim, insanların gereksinimlerini doyurmayı
sağlayan ve insanlar için yararlı olan ürünlerin üretilmesini kapsar. Üretim aynı
zamanda, imalat için gerekli olan her çeşit ana ve yardımcı malzemelerin belli
yöntemler ve teknikler kullanılarak yeni ürünlerin oluşturulmasıdır.
İnsanların giysi gereksinimlerini karşılamak adına yapılan tüm üretim
faaliyetleri “giysi üretimi” olarak tanımlanabilir. Bununla birlikte giysi üretiminin
doğru bir şekilde planlanması, organize edilmesi ve kalite kontrolünün yapılması
sürecinde “giysi üretim teknikleri” uygulanır.
Üretim faaliyeti zor ve karmaşık bir faaliyettir. Hele ürün çeşidi arttıkça bu
zorluk ve karmaşıklık daha da artmaktadır (Ayanoğlu, 2006). Modanın içinde
sürekli değişimi barındırması, giyim ürünlerini de çeşitlendirmekte ve bu durum
giysi üretimini zor ve karmaşık hâle getirmektedir.
Giysi üretiminde gerek kumaşı ve yardımcı malzemeleri iyi tanımak, gerekse
doğru dikim tekniklerine karar vermek giysi kalitesini tamamlayan unsurlardır.
Kumaşın, yardımcı malzemelerin ve dikim tekniklerinin uyum içinde olması kaliteli
giysi üretimi için gerekli uygulamalardır.
Bu ünitede anlatılan konular, temel giysi dikim teknikleri kumaş yerleşimi ve
kesimi ile giysi parçalarının dikimi olarak iki başlık altında toplanmıştır. İlki, giysi
kalıplarının düz, çizgili veya kareli kumaşlara doğru tekniklerle yerleşimi ve
kumaşın kesimi, dikim aşaması için gereken bir uygulamadır. İkinci kısımda temel
giysi dikim tekniklerini pervaz dikimi, yaka dikimi, kol dikimi, ilik ve düğme yeri
belirleme, fermuar dikimi ve kemer dikimi verilmiştir.
KUMAŞ YERLEŞİMİ VE KESİMİ

Kumaş yerleşiminde ilk dikkate alınması gereken nokta kumaşın yapısı, renk
ve desen özelliği gibi durumlardır. Doğal liflerden yapılan kumaşlar,
yıkandıklarında çekebilmektedirler. Bu nedenle kumaşın çekme durumu dikkate
alınarak kesim yapılması uygun olmaktadır.
Kumaş yerleşiminde
•Denim kumaştan giysi üretileceği zaman kumaşın çekme
Örnek
kumaşın yapısı, rengi,

değerinin tespit edilmesi önemlidir. Bunun için kumaşa çekme
deseni dikkate testi uygulanır, testin sonucuna göre kalıp parçaları büyütülür.
alınmalıdır. Örneğin kumaşın boyunda %2 olarak belirlenen bir çekme değeri,
kalıpların boyunda %2 oranında uzatmayı gerektirir.
Kumaşın rengi de kesim işleminde önemlidir. Saten kumaşa, farklı açılardan

bakıldığında renginin farklı olduğu gözlemlenebilir. Bu gibi durumlarda giysinin
bütünü düşünülerek, giysi kalıpları aynı yönde olacak şekilde kumaşa yerleştirilir.
273
Benzer durum kadife kumaşlar içinde söz konusudur. Kadife kumaşlarda da

kumaşın hav veya tüy yönü aynı olacak şekilde kalıp yerleşiminin yapılması gerekir.
Düz Kumaş Yerleşimi ve Kesimi

Kumaş yerleşiminde; tüm kalıp parçaların eksiksiz, düz boy ipliği yönünün
doğru ve kumaş katı hattının uygun şekilde yerleştirilmesi gerekmektedir. Görsel
12.1’de düz kumaşların yerleşime örnek verilmiştir.
Çizgili Kumaş Yerleşimi ve Kesimi

Kumaşın çizgi özelliği, kalıpların kumaşa yerleşiminde ve kesiminde özenli
davranılması gereken bir durumdur. Dikim sırasında birleştirilecek parçaların çizgi
Tüm kalıp parçaları
yönü düşünülerek kalıpların yerleştirilmesi gerekir. Görsel 12.2’de çizgili
kumaşa eksiksiz
kumaşların yerleşimine örnek verilmiştir.
yerleştirilmelidir.
Kareli Kumaş Yerleşimi ve Kesimi
Kaliteli bir kareli kumaştan giysi üretiminde, ekoselerin görünümü giysi ile
uyumlu olmalıdır. Bu uyumu yakalamak ancak kumaş kesimi sırasında giysinin
bütününü öngörerek kesim planı yapmayı gerektirir. Görsel 12.3’de kareli
kumaşların yerleşimi ve kesimine örnek verilmiştir.
274
Kumaşın çizgi özelliği

kumaş yerleşiminde
dikkate alınmalıdır.
Görsel 12.1. Düz Kumaş Yerleşimi
275
Görsel 12.2. Çizgili Kumaş Yerleşimi
Yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere ön ve arka etek yan dikişleri dikkate

alınarak kalıplar yerleştirilmiştir.
Kareli kumaşların
yerleşiminde giysinin
bütünü düşünülmelidir.
Görsel 12.3. Kareli Kumaş Yerleşimi
276
Kareli kumaşların yerleşiminde karelerin birbirini takip etmesi gerekir.

Giysinin ön ve arka ortası, yan dikişleri, kolun bedenle uyumu, yakanın simetrik
olması vb. gibi noktalar göz önünde bulundurularak kalıplar yerleştirilir.
Kumaş desenlerini yukarıda belirtildiği gibi düz, çizgili veya kareli olarak
sınırlandırmak mümkün değildir. Bunların dışında büyük veya küçük desenli, soyut
Giysi üretiminde veya somut desenli, dokulu veya dokusuz gibi çok çeşitli özellikte kumaş desenleri
kalıpların kumaşa bulunmaktadır. Giysi kalıplarının kumaşa yerleşimi ve kesimini giysi üretiminde
yerleşimi ve kesimi dikkate alınması gereken önemli bir husustur.
dikkate alınması
gereken önemli bir Kısacası giysinin düz boy ipliği ile kişinin boyu aynı doğrultuda olacak şekilde
konudur. giysi kalıpları kumaşa yerleştirilir. Bu aşamada kalıpları kumaşa güzelce
iğnelemek, kalıplara yeterince dikiş payı vermek, kalıpların dikiş paylarını
işaretlemek göz önünde bulundurulması gereken noktalardır. Kalıplar kumaşa
yerleştirildikten sonra kesim işlemine geçilmektedir.
TEMEL GİYSİ UNSURLARININ DİKİMİ

Dikilecek giyside, kumaş ve malzeme uyumu önemli bir unsurdur. Örneğin
ince bir kumaşa ince tela kullanmak uygun olacaktır. Diğer önemli bir nokta,
giysinin dikim sürecini tanımlamak ve bu sürece göre uygulanacak dikim
tekniklerine karar vermektedir. Başka bir nokta ise, giysinin iyi bir dış görünüme
sahip olması için iyi bir iç görünüme sahip olması gerekliliğidir. İyi bir iç görünüm,
her dikim aşamasının özenle düşünülmesini ve uygun dikim tekniklerine karar
verilmesini beraberinde getirmektedir.
Giysi üretiminde, genel ve özel amaçlı makineler kullanılmaktadır. Bu kitabın
kapsamı gereği, giysi üretim teknikleri genel amaçlı makineler özelinde ele
alınmıştır. Bu makinelere düz dikiş makinesi, overlok makinesi ve ütü paskarası
Giysi üretiminde genel örnek verilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki dikim işlemlerinde makine bir araçtır,
ve özel amaçlı bu aracı doğru kullanmak iyi bir dikim bilgisine sahip olmayı gerektirir.
makineler kullanılır.
Düz dikiş: Giysi üretiminde pek çok yerde kullanılan en yaygın makine dikişi
çeşididir. Giysinin kumaşına, modeline ve dikimine bağlı olarak değişik yerlerde
düz makine dikişi uygulanır. Bazı durumlarda ise giysiyi süsleme amacıyla da düz
dikiş kullanılır. Görsel 12.4’te düz dikiş işlemine örnek verilmiştir.
Dikiş bitince ilmeklerin sökülmelerini engellemek için sabitlemek gerekir. Bu
işlem iplik uçlarını birbirine elde bağlayarak veya dikişin sonunda birkaç kez
makinede ileri geri giderek pekiştirme dikişi yapılabilir (Smith, 2010).
277
Düz dikiş uygulaması Dikiş uçlarını pekiştirme
Görsel 12.4. Düz Dikiş İşlemi
Overlok dikişi: Kumaşın atmasını engellemek için kullanılan kenar temizleme

dikişidir. Kenar temizlemenin en profesyonel yöntemi olan overlok dikişi, tüm
Giysiyi güzel göstermek kumaş çeşitlerine uygulanabilir (Smith, 2010). Overlok dikişine Görsel 12.5
adına ütüleme yapılır. örnektir.
Görsel 12.5. Overlok Dikişi
Ütüleme: Giysi üretiminde dikim kalitesini arttırmak amacıyla belli

aşamalarda ütüleme işlemine gerek duyulur. Giysinin güzel görünümünü sağlamak
amacıyla dikim sırasında ara ütü ve bitmiş giysiye ise son ütü yapılır. Uygun
ütüleme tekniklerinin kullanılması giysinin üretim kalitesi için gerekli bir
uygulamadır. Giysi üretiminde dikiş uygulamaları kadar ütüleme işleminin de
önemi büyüktür. Unutulmamalıdır ki kaliteli dikiş uygulamaları için dikiş
işlemlerden sonra ara ütü ve son ütü yapılması kaçınılmazdır.
Aşağıda Görsel 12.6’de giysi parçalarını birleştirmek için uygulanabilecek
temel dikim aşamaları verilmiştir. Öncelikle her iki parçada da birleştirilecek alana
overlok dikişi çekilir, daha sonra iki parça üst üste koyularak düz makine dikişi
yapılır ve son olarak da dikiş payları açılarak ütülenir.
278
Overlok dikişi Düz dikiş Ütüleme
Görsel 12.6. Dikiş Aşamaları
Özetle düz dikiş, overlok dikiş ve ütüleme işlemleri tekniğine uygun yapıldığı
sürece iyi kalitede giysi üretimi gerçekleştirilmiş olur. Bunu sağlayabilmenin tek
yolu, iyi düzeyde giysi üretim tekniklerini bilmekten geçmektedir.
Pervaz Dikimi
Pervaz; dikileceği kenarın şekline uygun olarak biçilmiş, arasına tela
koyularak sertleştirilmiş, giysinin yaka, kolevi veya bel kısmına takılan kumaş
parçasıdır (Smith, 2010). Görsel 12.7’de görüldüğü gibi giysinin yakasını, kolevini
veya belini formuna uygun temizlemenin yolu pervaz uygulamaktır.
Yaka Pervazı
Kolevi Pervazı
Pervaz, dikileceği Bel Pervazı

kenarın şekline uygun
olarak hazırlanan Görsel 12.7. Pervaz Örnekleri
kumaş parçasıdır.
279
Giysinin düz boy ipliği ile pervazın düz boy ipliği aynı yönde olacak şekilde
kesilir. Pervaz parçalarına tela yapıştırılarak giysinin düzgün durması sağlanır.
Telanın dikiş payında kalınlık yapmasını önlemek için dikiş payı kademeli şekilde
kesilir. Görsel 12.8’de pervaz dikimi ayrıntılarıyla verilmiştir.
Pervaz parçalarına tela

yapıştırılır.
Pervaz parçaları
birleştirilir.
Pervaz parçası bedene

yerleştirilir ve dikilir.
Dikiş payı kademeli
kesilerek düzeltilir ve
dikiş payında
çıtlatmalar yapılır.
Dikiş payı pervaza

yatırılarak ince bir çıma
dikişi çekilir ve pervaz
ütülenir.
Giysinin düz boy ipliği
ile pervazın düz boy
ipliği aynı yönde
olmalıdır.
Görsel 12.8. Pervaz Dikim Aşamaları
Pervaz dikimi ile ilgili yukarıda Görsel 12.8’de açıklanan teknikler gibi
kolevi ve bel pervazında da benzer adımlar izlenir. Her adımın eksiksiz ve doğru
şekilde yerine getirilmesi giysinin eksiksiz görünümü için önemli bir adımdır.
280
Yaka Dikimi
Yaka; giysiye model özelliği ve fonksiyonellik kazandırmak, estetik görünüm
elde etmek, vücut kusurlarını gizlemek gibi farklı amaçlarla giysinin boyun
kısmında yapılan uygulamaları kapsar. İlk karşılaşma anında göze çarpan bölgenin
boyun olduğu düşünüldüğünde giyside yakanın önemi daha iyi ortaya çıkmaktadır.
Yaka, giysinin boyun Ayrıca vücudun göze çarpması istenmeyen bölümlerini saklayabilmek amacıyla
kısmında yapılan yakaya dikkat çekilebilir (Koca, Koç, 2008).
uygulamaları kapsar.
Yakaları beden kalıbı üzerinde şekil verilen ve bedene takılan yakalar olarak
ikiye ayırmak mümkündür. Bedene takılan yakalar daha özel dikim teknikleri
gerektirmektedir. Bu nedenle yaka dikim teknikleri, ayrı bir parça olarak yakanın
hazırlanması ve bedene takılması şeklinde aşağıda verilmiştir. Bedene takılan
yakalara şömiziye, bebe, dik, ayaklı, erkek yaka vb. gibi yakalar örnek verilebilir.
Yakaların istenilen özelliklere uygun olarak dikilebilmesi için kumaş ve
yardımcı malzemelerin seçimi ile ilgili bilgilerin ve yaka dikim tekniklerinin
bilinmesi gereklidir. Yakalar biçim açısından çeşitlilik göstermelerine rağmen,
Yaka dikiminde kumaş dikim teknikleri açısından ortak özelliklere sahiptirler (Koca, Koç, 2008).
ve yardımcı
malzemelerin seçimi,
uygulanan dikim
teknikleri önemlidir.
Görsel 12.9. Üst ve Alt Yakanın Kesim Yönü
Görsel 12.9’da görüldüğü üzere yaka dikiminde alt ve üst yakaların ayrı
yönde kesilmesi önemlidir. Üst yakanın ortası düz boy ipliğine yerleştirilerek kumaş
katı yapılır. Alt yakanın ortası ise kumaşın verevine getirilerek kesilir ve birleştirilir.
Destekleme malzemesi olarak yakada kullanılan telanın da, kumaşın düz boy
Üst yakanın arka ortası ipliğiyle aynı yönde kesilmesi gereklidir. Yakanın dikim süreci ise aşağıda Görsel
kumaş katına 12.10’da ayrıntılarıyla verilmiştir.
yerleştirilir.
281
Alt yakaya tela yapıştırılır ve yaka

birleştirilir.
Alt yakanın dikiş payları gerekirse

inceltilir ve açılarak ütülenir.
Üst yakaya kumaşın ve telanın düz boy

ipliği aynı olacak şekilde tela yapıştırılır.
Alt yaka ve üst yaka düz tarafları içte

Kol değişik model, kalacak şekilde üst üste yerleştirilir.
uzunlukta olabilen ve
giysiyi bütünleyen
unsurlardan biridir.
Yaka parçalarının kenarı dikilir ve

köşeleri çıtlatılır.
Yaka çevrilir ve kenarındaki dikiş alta

dönecek şekilde ütülenir.
Görsel 12.10. Yaka Dikim Aşamaları
Giysinin görüntüsü ve kullanımı açısından yapışkan telanın alt yakaya

uygulanması tercih edilmesine rağmen, kalite yönünden üst yakaya da
uygulanabilmektedir. Bazı yaka formlarında yakanın her iki katı telalanarak da
çalışılabilmektedir (Koca, Koç, 2008). Yakanın telalanması aşamasında giysinin
kumaşı, modeli, deseni, dikimi, kullanımı, bakımı vb. gibi pek çok özellik dikkate
alınarak karar verilmesi gerekir.
282
Kol Dikimi
Kol, giysinin fonksiyonel ve sembolik değerleri açısından önemli
bölümlerinden biridir. Kolu dış etkilerden koruyarak giysiye fonksiyonel değer
kazandırırken, estetik görünümü ile de sembolik değer kazandırmış olur (Koca, Koç,
2008).
Değişik model ve uzunlukta olabilen kol, giysinin modelini bütünleyen önemli
unsurlardan biridir. Kol, her zaman giyenin omuzlarından düzgün bir şekilde
kırışmadan, buruşmadan aşağı salınmalıdır. Kolun alt ucu, genellikle pervaz veya
manşetle temizlenir (Smith, 2010). Kollar giysi çeşidi ve modeline göre genişlik,
Kol bedene rahat uzunluk ve biçim olarak farklılık gösterir. Buna göre kolları; takma, reglan, japone
hareketi sağlayacak ve kare kollar olarak sınıflandırmak mümkündür (Koca, Koç, 2008). Takma ve
şekilde takılmalıdır. reglan kolların kalıpları ayrı hazırlanıp kol evine takılırken, japone ve kare kolların
kalıpları bedenle birlikte çalışılır.
Görsel 12.11. Takma Kol
Kol bedenen takılırken, kolun rahat hareket etmesini sağlayacak şekilde kol
evine düzgün yerleştirilmelidir. Bunu sağlamak için aşağıda Görsel 12.12’de verilen
takma kol işlemlerinin düzgün bir şekilde yerine getirilmesi gerekmektedir.
Kol parçasında oyuntunun üst

kısmında, kolu toplayacak şekilde iki
sıra büzgü dikişi yapılır. Büzgülerin
dikiş payında olması önemlidir.
283
Kol altı dikişi çekilir ve ütülenir.

Kolun büzgüsü yedirilerek ütülenir.
Böylece kolun formu verilir.
Kol ortası omuza, kol ve beden

birleştirme noktaları üst üste
gelecek şekilde kol bedene iğnelenir.
Kolevi elde teyellenir ve daha sonra

makine dikişi ile dikilir. Makine dikişi
kontrol edilerek kolevi büzgüsü ve
teyeli sökülür.
Kolevindeki dikiş payları düzeltilerek

kesilir. Kolevi payları birlikte overlok
ya da sürfile yapılarak temizlenir.
Görsel 12.12. Kol Dikim Aşamaları
284
Giysiler, kol boyları açısından da farklılık gösterir. Kollar; kısa kol, yarım kol,
truvakar kol ve uzun kol olarak tanımlanabilir (Koca, Koç, 2008). Giysilerin kol
uçları giysi çeşidine, modeline ve kullanım yerine göre manşet, bant, biye, kıvırma
gibi farklı şekillerde temizlenir (Koca, Koç, 2008).
İlik ve Düğme Yeri Belirleme

İlik ve düğme, giysinin kolayca giyilip çıkarılmasını sağlamak amacıyla açık
bırakılan yerleri kapatmak için kullanılır. Örneğin giysinin ön ortasında, ilik ve
İlik boyu, düğmenin
düğme ile kapama yapılır. Kapama işlemi; kadın giyiminde sağ beden sol bedenin
çapı ve kalınlığı dikkate
alınarak belirlenir. üstüne, erkek giyiminde ise sol beden sağ bedenin üstüne gelecek şekilde yapılır.
Giyside ilik ve düğme yerini belirleme de bazı teknik bilgileri gerektirir. İlik
açabilmek için giyside kullanılacak düğmenin çapı ve kalınlığı bilgilerine gerek
duyulur. Örneğin, çapı 15 mm ve kalınlığı 2 mm olan bir düğme için, 17 mm ilik
açılması gerekir. Görsel 12.13’te ilik boyu belirlemeye örnek verilmiştir.
+ =
Düğme çapı Düğme kalınlığı İlik boyu
Görsel 12.13. İlik Boyu Belirleme
İlik ve düğme yeri belirlemede giysinin kapama özellikleri büyük önem taşır.
Giysinin kapamasında klapa veya pat kullanılması ilik ve düğme yeri belirlemede
farklı uygulama tekniklerini beraberinde getirir.
Kapama İşlemleri
Kapama çeşitlerine örnek Görsel 12.14’te verilmiştir.
Klapalı kapama Patlı kapama
İlikler; klapalı
kapamada yatay, patlı
kapamada dikey açılır.
Görsel 12.14. Kapama Çeşitleri
285
Klapalı kapamada ilikler yatay açılırken, patlı kapamada ilikler dikey

açılmalıdır. Aşağıda hem klapalı hem de patlı kapama için ilik ve düğme yeri
belirlemeye ilişkin bilgiler Görsel 12.15’te verilmiştir.
Görsel 12.15. Klapalı Kapamada İlik ve Düğme Yeri Belirleme
Görsel 12.15’te görüldüğü gibi klapalı kapamada ilk ilik için ön ortasından
bir düğme çapı aşağıya inilir. Belirlenen noktadan itibaren; düğme çapı yatay
eksende bedene doğru, düğme kalınlığı kadar kapama payına doğru yatay eksende
işaretlenir. Giysinin diğer parçasında da ön ortasından bir düğme çapı inilerek
belirlenen noktaya düğme dikilir.
Diğer ilik ve düğme yerleri giysinin özelliğine göre eşit aralıklarla işaretlenir.
Görsel 12.16. Patlı Kapamada İlik ve Düğme Yeri Belirleme
Görsel 12.16’da görüldüğü gibi patlı kapamada ön ortasından bir düğme

çapı aşağıya inilerek bir nokta belirlenir. Bu belirlenen noktadan itibaren dikey
eksende düğme kalınlığı kadar yukarı, düğme çapı kadar aşağı doğru işaretlenerek
ilik boyu tespit edilir. Giyside düğme dikilecek parçada ise ön ortasından bir
düğme çapı kadar aşağıya inilerek düğme yeri işaretlenir. Diğer düğmelerin yerleri
eşit aralıklarla aşağıya doğru işaretlenir. Görsel 12.17’de verildiği üzere patlı
kapamada etek ucundaki son düğmenin iliğinin işaretlenmesinde, dikey eksende
düğme çapı yukarı, düğme kalınlığı kadar aşağı inilerek ilik boyu belirlenir. Burada
amaçlanan ilk ve son iliklerin düğmeler ile sabit kalmasını sağlamaktır. Aşağıda
verilen Görsel 12.17 kapamalara göre iliklerin açılmasına örnektir.
286
Klapalı kapamada Patlı kapamada

iliklerin yatay açılması iliklerin dikey açılması
Görsel 12.17. Klapalı ve Patlı Kapamada İliklerin Açılması
Yukarıda açıklanan ilik ve düğme yeri belirleme işlemeleri temel düzeydeki

bilgileri kapsamaktadır. Giysinin model özelliğine göre bu işlemler farklı şekillerde
de uygulanabilmektedir.
Fermuar Dikimi
Fermuar; birleştirilecek iki parçanın karşılıklı kenarlarına takılan dişlerin
sürgü tabir edilen bir aparatla birleştirilmesi prensibine göre çalışarak tam bir
kapama oluşturan yardımcı dikiş malzemesidir (Yakartepe, 1995’ten aktaran Koca,
Fermuar birleştirilecek Koç, 2006).
iki parçasının kenarına Fermuar muhtemelen en çok kullanılan kapama malzemelerinden biridir.
dikilir.
Değişik uzunluk, renk ve malzemeden yapılanları olsa da etek ve pantolon
fermuarı, metal veya kot fermuarı, gizli fermuar, açık uçlu fermuar ve dekoratif
fermuarlar olarak ayrılabilir (Smith, 2010). Fermuar dikimine örnek olarak Görsel
12.18’de etek fermuarı dikim aşamaları verilmiştir.
Fermuar dikilecek hattın alt kısmı makinede

birleştirilir ve pekiştirme dikişi yapılır.
287
Fermuar kumaşın payında kalacak şekilde

yerleştirilir ve makinede dikilir.
Kumaşın açıkta kalın kısmı fermuarı

kapatacak şekilde yerleştirilir. Fermuarı
tutturmak amacıyla üstten düzgün bir
şekilde makine dikişi çekilir.
Görsel 12.18. Fermuar Dikim Aşamaları
Giysinin çeşidine göre fermuar dikimi farklı şekillerde uygulanabilir. Son

dönemlerde giysiye bir süsleme özelliği katmak amacıyla da farklı şekillerde
fermuar dikilebilmektedir.
Kemer, alt bedene Kemer Dikimi

giyilen etek ve
pantolonun bel hattını Alt bedene giyilen etek ve pantolonların bel hattını temizlemek, giysiyi vücut
temizlemek için dikilir. üzerinde tutmak ve estetik görünüm sağlamak amacıyla; bel ölçüsüne uygun
giysiden ayrı kesilerek farklı yöntemlerle giysiye birleştirilen bantlardır (Koca, Koç,
2006).
Kemer parçası, bel formuna uyacak şekilde ancak çok germeden yerleştirilir.
Kumaşı desteklemek amacıyla kemere tela yapıştırılır (Smith, 2010). Kemer dikim
aşamaları ise Görsel 12.19’da detaylarıyla aşağıda sunulmuştur.
Kemerin üstte kalacak bölümüne

tela yapıştırılır ve kenarları dikilir.
Bazı durumlarda bütün kemer
parçası da tela ile desteklenebilir.
288
Giysinin bel formunu toparlayacak

şekilde kemer parçası yerleştirilir ve
makinede dikilir. Dikiş payları
kademeli kesilerek kemer çevrilir.
Kemerin içteki açıklığı, el veya

makine dikişi ile kapatılır.
Görsel 12.19. Kemer Dikim Aşamaları
Kemer dikimi, farklı şekillerde de yapılabilmektedir. Örneğin kemer parçası

bazı durumlarda içten dışa doğru da çevrilebilir ve üstten makine dikişi ile
temizlenebilir. Kemer dikiminde uygun tekniğe karar vermek, giysinin modeline
göre değişiklik gösterebilir.
Sonuç olarak giysi üretim teknikleri, kumaş yerleşimi ve kesimi ile giysi
Giysi üretim teknikleri
dikimi olarak ele alınmıştır. Ancak modanın sürekli değişim hâlinde olması giysi
kumaş yerleşimi ve
üretim tekniklerinin de değişmesi ve yeni tekniklerin geliştirilmesine olanak
kesimi ile giysi dikimi
olarak ele alınabilir. sağlamaktadır. Bu nedenle giysi üretim tekniklerinin kapsamı, daha geniş
perspektifte de ele alınabilir.
• Yaka dikiminde dikkate alınması gereken noktaları

Bireysel Etkinlik
açıklayınız.
• Giysilerdeki fermuarları inceleyerek dikim tekniklerini ve
üretim aşamalarını oluşturunuz.
• Kol dikiminde gerekli basamakları sıralayınız.
289
•KUMAŞ YERLEŞİMİ VE KESİMİ

•Kumaş yerleşiminde dikkate alınması gereken noktalar kumaşın yapısı, renk
ve desen özelliği gibi durumlardır. Kumaşın yapısı gereği doğal liflerden
yapılan kumaşlar, yıkandıklarında çekebilmektedirler. Bu nedenle kumaşın
çekme durumu dikkate alınarak kesim yapılması uygun olmaktadır. Kumaşta
renk farklılıkları çıkabilmektedir. Bu gibi durumlarda giysinin bütün parçaları
Özet
aynı kumaştan kesilecek şekilde yerleşim yapılmaktadır. Kumaşın deseni de
kesim aşamasında dikkate alınması gereken diğer önemli noktadır. Ekoseli
kumaş kesiminde, giysinin bütünü öngörülerek kesim planı yapılması
gerekmektedir.
•Kumaş kesiminde tüm kalıp parçalarının eksiksiz, düz boy ipliği yönünün
doğru ve kumaş katı hattının uygun şekilde yerleştirilmesi önemlidir.
•Kalıplar kumaşa yerleştirildikten sonra kesim işlemine geçilmektedir. Kesim
aşamasında kalıpları kumaşa güzelce iğnelemek, kalıplara yeterince dikiş payı
vermek, kalıpların dikiş paylarını işaretlemek göz önünde bulundurulması
gereken noktalardır.
•TEMEL GİYSİ UNSURLARININ DİKİMİ
•Giysi dikiminde, üretim sürecini tanımlamak ve bu sürece göre uygulanacak
dikim tekniklerine karar vermek önemlidir. Sürecin iyi planlanması, kaliteli
giysi üretimini sağlamanın gerekli adımıdır.
•Giysi üretiminde pek çok yerde kullanılan en yaygın düz makine dikişi
kullanılır. Kumaşın atmasını engellemek için overlok dikişi ile kenar
temizleme yapılır. Giysinin dikimi aşamasında belirli yerlerde ütüleme
işlemine gerek duyulur.
•Pervaz; dikileceği kenarın şekline uygun olarak biçilmiş, arasına tela
koyularak sertleştirilmiş giysinin kumaş parçasıdır (Smith, 2010: 143).
•Yaka; giysiye model özelliği ve fonksiyonellik kazandırmak, estetik görünüm
elde etmek, vücut kusurlarını gizlemek gibi farklı amaçlarla giysinin boyun
kısmında yapılan uygulamaları kapsar (Koca, Koç, 2008: 8).
•Kol, değişik model ve uzunlukta olabilen ve giysiye takılan parçadır. Kolun
rahat hareket etmesini sağlayacak şekilde giysiye takılması gerekir.
•İlik ve düğme, giysinin kolayca giyilip çıkarılmasını sağlamak amacıyla açık
bırakılan yerleri kapatmak için kullanılır. Giyside ilik ve düğme yerlerini
belirleme de düğmenin çapı ve kalınlığı bilgilerine gerek duyulur.
•Kapama işlemi; kadın giyiminde sağ beden sol bedenin üstüne, erkek
giyiminde ise sol beden sağ bedenin üstüne gelecek şekilde yapılır.
•Fermuar; birleştirilecek iki giysi parçasının karşılıklı kenarlarına dikilen ve
sürgü ile açılıp kapatılan bir kapama malzemesidir.
•Kemer; giysinin bel hattını temizlemek ve vücut üzerinde durmasını
sağlamak amacıyla giysinin beline uygun hazırlanan ve takılan parçasıdır.
•Özetle giysi dikim teknikleri, kumaş yerleşimi ve kesimi ile giysi dikimi olarak
ele alınmıştır. Ancak modanın sürekli değişim hâlinde olması bu tekniklerin
de değişmesi ve yeni tekniklerin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. Giysi
dikim tekniklerinin kapsamını, daha geniş perspektifte de değerlendirmek
mümkündür.
290
1. Aşağıdakilerden hangisi üretimi tanımlamaktadır?
a) İnsanların sosyal gereksinimlerini karşılayan ve insanlar için yararlı
olan etkinliklerin yürütülmesidir.
b) İnsanların gereksinimlerini doyurmayı sağlayan ve insanlar için yararlı
olan ürünlerin üretilmesidir.
c) İnsanların teknolojik gereksinimlerini karşılayan ve insanlar için yararlı
teknolojik etkinliklerin planlanmasıdır.
d) İnsanların sosyal gereksinimlerini doyurmayı sağlayan ve insanlar için
yararlı sosyal etkinlikler organize edilmesidir.
e) İnsanların gereksinimlerini karşılayan ve insanlar için kültürel
etkinlikler yürütülmesidir.
2. Kaliteli giysi üretimi için aşağıdakilerden hangisi gereklidir?

a) Kumaşın ve malzemelerin farklı özellikte olması
b) Kumaşın, yardımcı malzemelerin ve dikim tekniklerinin ayrı ayrı
olması
c) Kumaşın ve dikim tekniklerinin farklılıklar içermesi
d) Kumaşın ve dikim tekniklerinin uyumsuz olması
e) Kumaşın, yardımcı malzemelerin ve dikim tekniklerinin uyum içinde
olması
3. Aşağıdakilerden hangisi kadife kumaşların kesimi ile ilgilidir?

a) Kumaşın tüy yönü ayrı olacak şekilde dikim malzemeleri yerleştirilir.
b) Kumaşın tüy yönü farklı olacak şekilde kalıplar yerleştirilir.
c) Kumaşın hav yönü ayrı olacak şekilde yardımcı malzemeler
yerleştirilir.
d) Kumaşın hav yönü aynı olacak şekilde kalıplar yerleştirilir.
e) Kumaşın hav yönü benzer olacak şekilde yardımcı malzemeler
yerleştirilir.
4. Aşağıdakilerden hangisi kumaş kesiminde yer almaz?

a) Kalıplar kumaşa dikiş payları göz önünde bulundurularak
b) Kumaşın düz boy ipliği yönüne dikkat edilerek kalıplar
c) Kalıplar kumaşa iğnelemeye gerek kalmadan yerleştirilmelidir.
d) Kumaş katı olacak kalıplar kumaş katına yerleştirilmelidir.
e) Tüm kalıp parçaları kumaşa eksiksiz yerleştirilmelidir.
291
5. Aşağıdakilerden hangileri genel amaçlı makinelere örnek verilebilir?

a) Düz dikiş makinesi ve overlok makinesi
b) Düz dikiş makinesi ve cep dikme makinesi
c) Fleto makinesi ve ütü paskarası
d) Overlok makinesi ve kemer dikme makinesi
e) Düz dikiş makinesi ve yaka dikme makinesi
6. Giysi parçalarının kenarlarının atmasını engellemek için hangi dikiş

kullanılır?
a) Reçme dikişi
b) Düz dikiş
c) Baskı dikişi
d) Overlok dikişi
e) Karyoka dikişi
7. Aşağıdakilerden hangisi pervazı tanımlamaktadır?

a) Düz bir şekilde hazırlanıp giysiye dikilen kumaş parçasıdır.
b) Dikileceği kenarın şekline uygun olarak giysiye dikilen kumaş
parçasıdır.
c) Giysinin üstüne dikilen kumaş parçasıdır.
d) Dikileceği yakaya düz olarak yerleştirilen kumaş parçasıdır.
e) Dikileceği paya düz şekilde konulan kumaş parçasıdır.
8. Aşağıdakilerden hangisi pervaz dikiminde yer almaz?

a) Pervaz ile telanın düz boy ipliği aynı olacak şekilde pervaza tela
yapıştırılır.
b) Pervaz dikildikten sonra dikiş payı kademeli olarak kesilir.
c) Pervaz ile giysinin düz boy ipliği farklı yönde olacak şekilde dikilir.
d) Pervaz dikildikten sonra formlu olan yerlerde dikiş payı çıtlatılır.
e) Dikiş payı pervaza yatırılarak ince bir çıma dikişi çekilir.
9. Aşağıdakilerden hangisi kol dikim süreci ile ilgili değildir?

a) Kolun rahat hareket etmesini sağlayacak şekilde kol bedenen takılır.
b) Kolevi dikildikten sonra dikiş payları düzeltilerek kesilir.
c) Kol oyuntunun üst kısmına büzgü dikişi yapılır.
d) Kolevi payları birlikte overlok ya da sürfile yapılarak temizlenir.
e) Kol ortası omuza, kol ve beden birleştirme noktaları üst üste gelecek
şekilde beden kola takılır.
292
10. Aşağıdakilerden hangisi klapalı ve patlı kapamada ilik yeri belirleme için
uygundur?
a) Klapalı kapamada ilikler yatay, patlı kapamada ilikler dikey açılır.
b) Hem klapalı kapamada hem de patlı kapamada ilikler yatay açılır.
c) Klapalı ve patlı kapamada ilikler modele göre yatay veya dikey açılır.
d) Hem klapalı kapamada hem de patlı kapamada ilikler dikey açılır.
e) Klapalı kapamada ilikler dikey, patlı kapamada ilikler yatay açılır.
Cevap Anahtarı
1.b, 2.e, 3.d, 4.c, 5.a, 6.d, 7.b, 8.c, 9.e, 10.a
293
Anonim. (1975). The Vogue Sewing Book, New York: Vogue Patterns.
Ayanoğlu, Murat, 2006, Sakarya Yayıncılık, Adapazarı.
Koca, E., Koç, F. (2006). Temel Dikiş Teknikleri 1- Etek- Pantolon. Ankara: Kök
Yayıncılık.
Koca, E., Koç, F. (2008). Temel Dikiş Teknikleri 1-Bluz- Elbise. Ankara: Kök
Yayıncılık.
Smith, A. (2010). Dikiş Teknikleri. İstanbul: Tuva Yayıncılık.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 12.11. Takma Kol, The Vogue Sewing Book, New York: Vogue Patterns.
Görsel 12.12. Kol Dikim Aşamaları, The Vogue Sewing Book, New York: Vogue
Patterns.
Görsel 12.19. Kemer Dikim Aşamaları, The Vogue Sewing Book, New York: Vogue
Patterns.
294
GİYSİ TEKNİK ÇİZİMİ
• Tasarım ve Teknik Çizim

• Teknik Çizim Kullanım Yerleri
İÇİNDEKİLER
• Teknik Çizim Malzemeleri

MODA TASARIMINA
• El ile Teknik Çizim GİRİŞ
• Bilgisayarda Teknik Çizim
• Teknik Çizim Uygulama
Dr. Öğr. Üyesi Şengül
Örnekleri EROL

• Tasarım ve teknik çizim ilişkisini
doğru ve etkin şekilde ifade
HEDEFLER
edebilecek,
• Teknik çizimlerin nerede, nasıl ve
ne amaçla kullanıldıklarını
açıklayabilecek,
• Teknik çizim yaparken kullanılan
malzemeleri doğru olarak
tanımlayabilecek, ÜNİTE
13
• Kurallarına göre teknik çizim
uygulamaları yapabileceksiniz.
Giysi Teknik Çizimi
Sunum ve Tasarım Geliştirme

Paftaları
Koleksiyon/Ürün Grubu
Panoları
Tasarım ve Teknik Çizim

Teknik Özellik/Model Analiz
Paftaları
Teknik Çizim Kullanım

Yerleri Maliyet Tabloları
GİYSİ TEKNİK ÇİZİMİ
Teknik Çizim Malzemeleri Trend Öngörü Katalogları
Satın Alma Planları

Teknik Çizimde Dikkat
Edilmesi Gereken Kurallar
Hazır Patron Katalogları ve
Kalıp Açıklamaları
El ile Teknik Çizim
Giysi Detaylarına Göre Teknik
Çizimler
Bilgisayarda Teknik Çizim
Model Ayrıntılarına Göre
Teknik Çizimler
Teknik Çizim
Uygulamaları
Ürün Gruplarına Göre Teknik
Çizimler
Teknik Çizim Model Uygulama

Çizimleri
296
GİRİŞ
Teknik çizim tasarımların dikişler, pensler, kuplar, cepler, üst dikişler gibi
sahip olduğu tüm ayrıntıları gösteren, ürünün net bir şekilde çizilmiş, açıklaması
olan grafik çizimidir. Tasarımlar doku ve renk belirtilmeden orantılı ve ölçekli
olarak çizilir (Omotoso,2019).
Teknik çizimler; tasarımcı, üretici, müşteri ya da üretim birimlerindeki tüm
çalışanlarla iletişim kurmayı, kolay ve net anlaşılmayı sağlar. Bu nedenle bir moda
tasarımcısının tasarımına ait teknik çizimi sistemli ve anlaşılır şekilde çizmesi
Teknik çizimler gerekir. Teknik çizim prototip hazırlamada veya üretim sürecinde yanlış anlama ve
tasarımların tüm ayrıntı belirsizlikleri önler. Kuralına göre yapılan bir uygulama; uluslararası dil farkları ya
ve detaylarını içeren da artistik çizimlerdeki ifade farklılıklarını ortadan kaldırarak görsel iletişim dili ile
çizimlerdir.
daha kolay anlaşılmayı sağlar (Cihangir vd. 2010).
Diğer ünitelerde edindiğiniz bilgileri tamamlayacak ve çalışmalarınızın ifade
yöntemlerini size öğretecek olan Giysi Teknik Çizimi ünitesi ile tasarım fikirlerinizi
karşı tarafa nasıl daha doğru yansıtacağınızı öğreneceksiniz. Bu temel bilgilerle
beraber ünite içinde yer alan uygulamaları yaptığınızda bir yandan kişisel çizim
becerinizi geliştirirken diğer taraftan kendi şablonlarınızı oluşturabileceksiniz.
Teknik çizimler değişik özelliklerde kâğıtlar üzerine el ile veya çeşitli çizim ve
tasarım programlarını kullanarak bilgisayarda yapılabilir. Hangi yöntemle
yapılırlarsa yapılsınlar hedefiniz tasarımı ve üretim sonunda ortaya çıkacak olan
ürünü en doğru şekilde ifade edebilecek çizimleri yapabilmek olmalıdır. Bunu
sağlamanın yolu da ürünün sahip tüm üretim detaylarına çizim üzerinde yer
vermek ve yanılmalara neden olacak gereksiz açıklamalardan kaçınmaktır.
•Bilgisayarda teknik çizim yapmak için;

Örnek
•Özel CAD (Bilgisayar Destekli Tasarım) programları,

•Teknoloji paketleri,
•Adobe İllustrator gibi uygulamalar kullanılır.
Bir teknik çizim çalışması öncelikle teknik çizimi yapabilmek için gerekli
olacak bir siluet, beden şablonu (figür) edinmekle/oluşturmakla başlar. Siluet
üzerine çizmeden de teknik çizim yapmak elbette mümkündür. Her iki durumun
getirdiği hem avantajlar hem de dezavantajları bulunmaktadır. Siluet kullanmadan
yapılan teknik çizimlerde en çok dikkati çeken hata giysi detaylarında doğru
orantıyı yakalayamamaktır. Siluet üzerine yapılacak çizimlerde ise siluet
şablonunun artistik çizim modellerinde olduğu gibi vücut orantısı bozularak daha
ince, daha uzun hazırlanmış bir siluet olmamasına/çizilmemesine dikkat
edilmelidir. Teknik çizimde yapılan tasarımlar doğru vücut oranlarında
sunulduğunda, tasarım çizgilerini ve detaylarını gerçek boyutta tutmanızı ve
üretim süreçleri için doğru bilgiler verebilmenize imkân verir (Omotoso, 2019).
297
Bu ünitede öncelikle teknik çizimlerin kullanıldığı yerler ve teknik çizim

yaparken kullanılan malzemeler açıklanacak, teknik çizim elde etme yöntemleri
tanımlanarak başlıca teknik çizim uygulamalarından örneklere yer verilecektir.
Moda tasarımı için sağlam bir bilgi temeli oluşturmak esastır. Ünite bitirildiğinde
ana hatlarıyla giysi stilleri ve yapıları anlaşılacak; böylelikle sonsuz çeşitlilikte
tasarım yapma ve geliştirme olanakları kavranacaktır.
TASARIM VE TEKNİK ÇİZİM

Teknik Çizim
Tasarımların doku ve renk belirtilmeden; dikişler, pensler, kuplar, cepler, üst
dikişler gibi sahip olduğu tüm ayrıntıları gösteren, ürünün net olarak çizilmiş bir
açıklaması olan, ölçekli yapılan grafik çizimlere “teknik çizim” denilmektedir.
Moda sektöründe teknik çizim kullanmanın önemini kavrayabilmek ve net,
açıklayıcı bir şekilde teknik çizim yapabilmek çok önemlidir. Tasarım ve üretim
sürecinde teknik çizim kullanmak tasarım fikirlerini anlamanın ve tüm çalışanlara
detaylar hakkında doğru bilgi aktarmanın önemli bir yoludur.
Tasarlanan bir giysinin, görsel olarak sunulması için teknik çizim dışında
Tasarlanan bir giysinin
kullanılan yöntemler taslak çizimi ve moda illüstrasyonudur (Szkutnıcka, 2011).
görsel olarak sunulması
için kullanılan Görsel 13.1’de bir cekete ait teknik çizim örneği yer almaktadır.
yöntemler; teknik
çizim, taslak çizim ve
moda illüstrasyonudur
Görsel 13.1. Teknik Çizim Örneği
Taslak Çizim
Taslak çizim; dikkatli, eksiksiz ve oranlı çizilmesi gerekmeyen, bir fikrin
başlangıcı olan özenilmeden ve hazırlıksız yapılan çizimlerdir. Tasarım fikrinin
özgürce ve deneysel olarak kâğıt üzerine çizildiği bir aşamadır.
298
•Taslak çizim; moda sektöründe bir mağaza raporu hazırlamak ya
Örnek
da sektörle ilgili bilgi toplamak ve daha sonra ihtiyaç
duyulduğunda gerekli bilgileri hatırlayabilmek için kullanılabilir.
Görsel 13.2’de daha önce teknik çizim görseli verilen cekete ait taslak çizim
örneği görülmektedir.
Moda illüstrasyonu
teknik bilgi vermekten
çok yapılan tasarımın
çekiciliğini ve değerini
artırmak amacıyla
kullanılan çizim yapma
yöntemdir.
Görsel 13.2. Taslak Çizim Örneği
Moda İllüstrasyonu
Moda illüstrasyonu; teknik bilgi vermekten çok yapılan tasarımın çekiciliğini
ve değerini artırmak üzere çizim yapma yöntemidir. Genellikle giysi tasarımlarını
satmak ya da bir markayı tanıtmak amacıyla; reklamlarda, kataloglarda,
dergilerde, broşürlerde ve kalıp kitaplarında kullanılır.
TEKNİK ÇİZİM KULLANIM YERLERİ

Teknik çizimler giysi üretiminin tüm aşamalarında kullanılmaktadır. Özellikle
teknik özellik ve maliyet paftalarında yer alan çizimlerin tamamen hatasız
olmasına dikkat edilmelidir (Szkutnıcka, 2011). Aşağıda teknik çizimlerin
Teknik çizimler giysi kullanıldıkları yerler örneklerle açıklanmıştır.
üretiminin tüm
aşamalarında kullanılır. Sunum ve Tasarım Geliştirme Paftaları
Görsel 13.3’te bir örneği görülen sunum ve tasarım geliştirme paftalarında,
taslak ve illüstrasyon çizimlerinin yanı sıra üretim bilgilerini netleştirmek ve
oranları ifade etmek için kullanılır (Szkutnıcka, 2011).
299
Görsel 13.3. Sunum Paftası Örneği
Koleksiyon/Ürün Grubu Panoları

Koleksiyon panolarında birbirinden farklı stil ve ürün grupları ile renk
varyasyonlarını gösteren koleksiyonun genel görünümü hakkında fikir vermek
amacıyla kullanılır. Görsel 13.4’te bir koleksiyon panosu örneği yer almaktadır.
Koleksiyon panolarında yer alan teknik çizimler bir mağazada satılan ürün
Koleksiyon panolarında grubunun çeşitliliğini göstermek ve koleksiyonun bir mağazada nasıl satılacağını
kullanılan teknik kurgulamak için katalog koordinatörü tarafından da kullanılabilir (Szkutnıcka,
çizimler bir mağazada 2011).
satılan ürün grubunun
çeşitliliğini göstermek
için de kullanılabilir.
Görsel 13.4. Koleksiyon Panosu Örneği

Koleksiyon panoları endüstride tasarım eğitimlerinde kullanımından daha
fazla kullanılmaktadır. Teknik özellik paftalarında bulunan çizimlerle aynı
karakterde, bir koleksiyondaki bütün stilleri gösterecek şekilde minyatür teknik
çizimler kullanılarak hazırlanırlar.
Teknik Özellik/Model Analiz Paftaları

Teknik özellik ya da model analiz paftaları teknik çizimle birlikte tasarımın
üretilmesi için gerekli tüm detaylı ölçüleri, kullanılacak dikiş türleri, kumaş ve diğer
malzemeler gibi detayları içerir. Görsel 13.5’te bir örneği görülen model analiz
paftalarında yer alan bilgiler ve detaylar belirlenirken yapılacak en ufak ihmal
numunenin hatalı olmasına sebep olacaktır. Bu nedenle çok özenli ve dikkatli
çalışılmalıdır (Szkutnıcka, 2011).
300
Teknik çizimler maliyet

tablolarına tasarımın
Görsel 13.5. Model Analiz Pafta Örneği
görsel tanıtımı için
eklenirler. Maliyet Tabloları
Maliyet tabloları; bir tasarımın üretimi için gereken kar payı ve satış fiyatını
hesaplamak için kullanılacak her verinin (kumaş, dekoratif detaylar ve üretim
maliyeti gibi) listelenmesini sağlar. Çoğu kez maliyet tablolarına tasarımın görsel
tanıtımı için teknik çizimler de eklenir (Szkutnıcka, 2011). Görsel 13.6’da maliyet
tablosu örneği görülmektedir.
Görsel 13.6. Maliyet Tablosu Örneği
Trend Öngörü Katalogları

Trend öngörüsü araştırmaları yapan firmaların yayınları sezonun ana
hatlarını ve genel formlarını göstermek için teknik çizimleri kullanırlar. Bu çizimler
301
trend kitaplarında ya da web sitelerinde yer alırlar (Szkutnıcka, 2011). Görsel

13.7’de dünya çapında trend tahmin hizmeti veren WGSN trend katalog örneği
verilmiştir.
WGSN / WORTH
GLOBAL STYLE
NETWORK, dünya Görsel 13.7. WGSN Trend Öngörü Katalog Örneği
çapında bir moda ve stil
tahmin şirketidir. Satın Alma Planları
Şirketin hazırladığı
Koleksiyon mağazaya gelmeden önce giysilerin nasıl sergileneceğini
trend öngörü
kataloglarında da teknik planlayabilmek amacıyla görsel mağazacılar Görsel 13.8’ de örneği görüldüğü gibi
çizimler kullanılır. satın alma planlarında teknik çizimleri kullanılır. Çoğu kez bir planda mağaza
ortamı içerisinde ürün gruplarının nasıl yer alacağını gösterebilmek için 3 boyutlu
bilgisayar yazılımı kullanılmaktadır (Szkutnıcka, 2011).
Satın alma planlarında

yer alan teknik çizimler
ürünler mağazaya
gelmeden önce nasıl
sergileneceğinin
planlanmasına yardım
eder.
çizimler kullanılır.
Görsel 13.8. Satın Alma Planı Örneği
Hazır Patron Katalogları ve Kalıp Açıklamaları

Evde dikiş dikmeye yardım etmek için hazır kalıplar içeren dergi ve
kataloglar, üretim detaylarını göstermek için giysinin ön ve arka görünümlerinin
yer aldığı teknik çizimler sunarlar. Üretimi kolaylaştırmak adına kalıpların
302
patronlarını içeren talimat paftalarında da teknik çizimlere yer verilir (Szkutnıcka,

2011). Hazır patron katalogları ve kalıp açıklamalarına ilişkin bir örnek Görsel 13.9’
da yer almaktadır.
Görsel 13.9. Hazır Patron Katalogları ve Kalıp Açıklamaları
TEKNİK ÇİZİM MALZEMELERİ

Teknik çizimler hazır Teknik çizim yaparken gereken malzemeler genellikle moda tasarımı
patron kataloglarında
alanında kullanılan ve elde çizim yaparken ihtiyaç duyulan malzemelerden oluşur.
dikim detaylarının daha
net anlaşılmasını sağlar. Genel olarak sıralamak gerekirse;
çizimler kullanılır. • Kopya kâğıdı,
• Çizim kâğıtları; gramajı düşük(45 gr) veya yarı opak,
• Beyaz kâğıt paftaları; A4 ya da A3 boyutlarında,
• Yarı yapışkan bant veya kâğıt bant; şablonlar üzerindeki çizim kâğıdı için,
• Uçlu kalem olarak adlandırılan kurşun kalemler net çizgiler elde etmenizi
sağlamak için HB uçlarla (0,5 mm uç) kullanılır,
• Değişik uç kalınlıklarında siyah kontur kalemleri, 0,01 mm çok ince dikiş
detayları için, 0,1 mm dikiş ve etek ucu detayları için, 0,3 mm dikiş
detayları haricinde tüm ana çizgiler için, 0,6 mm / 0,8 mm koleksiyon
panoları ve sunum için gerektiğinde ise kenar konturu için kullanılır. Ucu
lifli kalemler, naylon uçlu kalemlerden daha keskin görüntü verir.
• Cetveller, 15 cm düz cetvel, 30 cm düze cetvel (dik ve paralel işaretli) ya da
gönye takımı, pistole takımı,
• Kesici aletler, makaslar, bisturi ya da maket bıçağı (Szkutnıcka, 2011).
Malzemelerin hepsi birden kullanılacağı gibi anlık ihtiyaca göre birkaç tanesi
de çizim yapmaya yeterli olabilir. Tasarımcının kendi tarzını yansıtarak
hazırlayacağı teknik çizimleri sunuş şekli de malzeme listesini kesinleştirecektir.
TEKNİK ÇİZİMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR

Kurallarına göre hazırlanmış bir teknik çizim sadece gerekli detayları kapsar.
Bir teknik çizimi illüstrasyon çiziminden ayıran en önemli özelliklerden birisi budur.
Var olan bir giysi kullanarak çizim yapılıyorsa giysinin kumaşındaki ya da genel
duruşundan kaynaklanabilecek kırışıklık ya da hataların çizilmemesi gerekir.
303
Çizimler yapılırken insan bedeninin üç boyutlu formu dikkate alınarak bir

giysinin bedene oturması ve giyildiğinde rahat ettirmesi için nasıl kesilmesi
gerektiği düşünülmelidir. Özellikle kalıp çıkarma ve giysi üretim teknikleri
konularında kişinin kendini geliştirmiş olması önemli olup teknik çizim yaparken
dikkat etmesi gereken kazandığı bilgiler ve kullandığı ipuçları hakkında fikir
verecektir.
İyi bir teknik çizim yapabilmek için dikkat edilmesi gerekenlere ilişkin
aşağıda yer alan kurallar göz önünde bulundurulmalıdır (Szkutnıcka, 2011).
• Çizgiler net ve tek bir çizgi hâlinde yapılmalıdır. Başlangıç aşamasında
araştırma çizgileri olsa bile çizimin bitişinde tek ve net görünen bir çizgiye
dönüştürülmelidir.
• Teknik çizim yapılırken tasarımların ön ve arka görünümleri mutlaka bir
arada çizilmelidir. Giysinin bir masanın üzerinde düz durduğu ve böylece
Hatasız ve net tüm ayrıntıların önden veya arkadan görüntülendiğinin düşünülmesi doğru
hazırlanmış bir teknik bir çizim için yardımcı olacaktır.
çizim sadece gerekli • Bazı model detaylarının çizimleri yapılırken ön ve arka görünümlere ilave
detayları barındırmalı
olarak bir yan görünüm de çizimlere eklenebilir. Böylelikle Görsel 13.10’da
ve kurallara uyularak
çizilmelidir. bir örneği görüldüğü gibi devam eden model detaylarının daha iyi
anlaşılması sağlanacaktır.
Görsel 13.10. Ön, Yan ve Arka Detayları Gösteren Çizim Örneği

• Ürün detaylarının çizimine dikkatli bir şekilde başlanmalıdır. Özellikle
mevcut bir giysinin teknik çizimi yapılıyorsa en-boy oranlarının
doğruluğundan emin olduktan sonra kolu, yakası, kup ve pensleri gibi
diğer detayların çizimine geçilmelidir.
• Çizimi yapılacak tasarım simetrik detaylardan oluşuyorsa önce yarım
görüntüsü çizilip diğer yarısının kopyası alınarak bütün görüntüye daha
kolay ve düzgün şekilde ulaşılabilir.
• Detaylar çizilirken abartıdan kaçınılmalıdır. Çizim daha güzel ya da süslü
görünsün diye yapılacak gereksiz çizgiler tasarımın farklı anlaşılmasına ve
sonuçta istenilenden farklı bir bitmiş ürün elde edilmesine sebep olabilir.
Görsel 13.11’de görüldüğü gibi sağdaki gibi bir eteğin daha süslü görünüm
adına soldaki gibi çizilmesi kalıp hazırlama aşamasında dalgalı bir etek
ucuna sahip olduğu şeklinde yorumlanma ve hata yapma ihtimalini
artıracaktır.
304
Görsel 13.11. Doğru Etek Ucu Çizimi Örnek

• Bir giyside detayların nasıl görüneceği hayali olarak çizilmemelidir. Eğer bir
detayın nasıl çizileceği tam olarak bilinemiyorsa gerçek bir giysi kullanarak
nasıl göründüğüne dikkat edilerek çizilebilir. Ancak giysinin duruşundan
kaynaklı hata ve kusurlu görünümlerin çizilmemesine dikkat edilmelidir.
• Pantolon, şort gibi tasarımlarda bel hatları çizilirken kalıpta ve ürünün
kendisinden kontrol edilebileceği gibi ön bel hattı arka bel hattından daha
düşük ve hafif eğimli çizilmelidir. Ancak daha doğru olsun diye abartıya
Teknik çizim yaparken kaçılmış içbükey ya da dışbükey çizgiler kullanılmamalıdır. Görsel 13.12 bu
detayların nasıl konudaki doğru ve hatalı çizimleri örneklendirmektedir.
çizileceği bilinemiyorsa,
gerçek bir giysinin nasıl
göründüğüne dikkat
ederek yapılabilir.
Görsel 13.12. Pantolon Bel Hattı Çizimi Örnek

• Temel bir etek formunda bel hattı düşük bel olmadıkça düz çizilmeli, eğer
düşük bel ise hafif kıvrımla eğimli olarak çizilmelidir. Görsel 13.13’te yer
alan örnekler etek bel hatlarına ilişkin doğru ve hatalı çizimleri
göstermektedir.
Görsel 13.13. Etek Bel Hattı Çizim Örnekleri

• Görsel 13.14 ‘te görüldüğü gibi boynun rahat hareketine izin veren doğru
bir çizim için basit bir arka yaka görünümü daima eğimli olmalıdır. Düz
veya iç bükey çizmek bu konuda yapılan en belirgin hatalardandır.
305
Görsel 13.14. Arka Yaka Çizim Örneği
• Kol ağızlarının çizimi yapılırken eğer model özelliği öyle gerektiriyorsa

eğimli çizilmelidir. Görsel 13.15’teki gibi dar ve düz inen bir kol ağzı düz,
genişleyerek biten bir kol ağzı ise eğimli çizmek daha doğru olacaktır.
Kol ağzı çizimi model
özelliğine göre
değişiklikler
göstermektedir.
Görsel 13.15. Modele Göre Çizilmesi Gereken Kol Ağzı Örnekleri

• Pantolon paça görünümlerinin çizimlerinde kol ağzı çizimlerinde olduğu
gibi dar paça ise düz, daha geniş paça stili varsa eğimli çizilmelidir. Görsel
13.16’da doğru ve hatalı paça çizim örnekleri görülmektedir.
Pantolon paçalarının
çizimlerinde de kol ağzı
çiziminde olduğu gibi
model detayları temel
alınarak düz ya da
eğimli çizilmesine karar
verilmelidir. Görsel 13.16. Model Detayına Göre Çizilmesi Gereken Paça Örnekleri
• Teknik çizimlerde dikkat edilecek önemli bir husus da Görsel 13.17’de
verildiği gibi yaka çizerken içteki görünümünde omuz çizgisinden
ayırmadan çizmektir.
Görsel 13.17. Yaka İç Görünüm Çizim Örneği

• Gömlek yakaları çizilirken arka yaka görünümleri hafif içe doğru eğimli
çizilmelidir. Yakalar düz ya da aşırı içbükey, dışbükey eğimli olarak
306
çizilmemelidir. Görsel 13.18 incelenerek bu konudaki doğru ve hatalı

çizimler görülebilir.
Görsel 13.18. Arka Yaka Görünüm Çizim Örneği

• Bedenin alt ve üstüne ait giysi parçalarının birbirine orantılı büyüklükte
çizilmesi için Görsel 13.19’ da görüldüğü gibi daima aynı ölçekteki şablon
silueti kullanmaya özen gösterilmelidir.
Görsel 13.19. Orantılı Çizimler Yapılması İçin Çizim Örneği
• Teknik çizimlerde pantolon ağ çizimlerini doğru olarak ifade edilebilecek

üç yöntem vardır. Görsel 13.20’de görülen detaylara dikkat ederek her
tasarımcı kendisine uygun gelen yöntemi tercih edebilir (Szkutnıcka,
2011).
Tasarımcı farklı
pantolon ağ çizim
yöntemlerinden
kendisine uygun geleni
kullanmalıdır.
Görsel 13.20. Pantolon Ağı Gösterme Örnekleri

• Özellikle önden kapamalı giysilerde ön ortası ve düğme konumları doğru
olarak çizilmelidir. Gömlek, bluz, ceket, mont, pantolon gibi normal
kapamalı ürünlerde; düğme kullanılıyorsa düğmeler ön ortası hattında
çizilmelidir. Eğer fermuarla kapama yapılıyorsa, fermuar dişlilerinin ortası
ön orta hattında çizilmelidir. Görsel 13.21’de konuyla ilgili örnek çizimler
yer almaktadır.
307
Görsel 13.21. Ön Ortası, Düğme ve Fermuar Yeri Çizim Örneği

• Gömlek, bluz, ceket, pardesü gibi kruvaze (çift sıra düğmeli) kapamalı
ürünlerde ön ortası bir sıradaki düğme deliklerinin ortası ile diğer sıradaki
düğme deliklerinin arasında kalan mesafenin tam ortasıdır. Görsel
13.22’de de görüldüğü üzere çizim yaparken simetrik bir görüntü elde
etmek için bu hususa dikkat edilmelidir (Cihangir ve diğ., 2010).
Teknik çizimlerde
fermuar görünümünü
farklı şekillerde ifade
etmek mümkündür.
Görsel 13.22. Kruvaze Kapamalı Giysilerde Ön Ortası ve Düğme Yeri Örnekleri

• Kabarıklıkları ve etek ucu düşüşlerini doğru şekilde çizmek genellikle
zordur. Bunun için çizilecek özelliklere uygun bir giysi yere yayılarak ve
kabarık etek ucu görünümlerine dikkat edilerek nasıl göründüğü tespit
edilebilir. Görsel 13.23’te bir örneği görülen bu hareket etkisini
yansıtmaya ve giysinin dökümünü vermeye çalışarak düzgün bir çizim elde
edilebilir.
Görsel 13.23. Kabarık Etek ucu Düşüşleri Çizim Örneği

• Temel pantolon formunda öndeki fermuar dikişi belirlenir. Bu durumda
fermuar ucunu göstererek çizmek zorunlu değildir. Ancak yan dikişte yer
alacak bir fermuarın ucu gösterilerek, bitiş yeri küçük bir diyagonal çizgiyle
belirtilmelidir. Eğer çok iri dişli ve üstten görünmeyecek bir fermuar
308
kullanılıyorsa dişleri çizilmemelidir. Görsel 13.24’te fermuar gösterim

örnekleri verilmiştir.
Görsel 13.24. Fermuar Gösterim Örnekleri

• Bazen çok küçük detayların daha rahat anlaşılabilmesi için, görsel 13.25’te
görüldüğü gibi giysi çiziminin yanına detay çiziminin büyütülerek
yerleştirilmesi gerekir.
Çok detaylı
tasarımlarda detay
büyütme işlemi
sayesinde bütün
detaylarla ilgili daha net
bilgi verilir.
Görsel 13.25. Çok Detaylı Giysilerde Detay Büyütme Örneği

• Teknik çizimlerde çoğu kez renk ve doku detaylarına yer verilmez. Ancak
giysi kumaşının özelliğinin de belirtilmesi gereken özellikle havlı, tüylü
görünümlerin çizimlerinde doku etkisini verecek şekilde çizmek gereklidir.
Bu durumda doku teknik çizimdeki çizgi karakterini farklılaştırır. Görsel
13.26’da örnek çizim örneği verilmektedir.
Görsel 13.26. Dokulu (Tüylü, Havlı) Çizim Örneği

• Farklı teknik çizim stilleri vardır. Tasarımcının kendine özgü tarzı
yansıtması çok doğaldır. Görsel 13.27’de bir ceketin farklı varyasyonlarda
ama doğru teknik ve orantılarla çizimleri yer almaktadır (Szkutnıcka,
2011).
309
Tasarımcılar teknik
çizim yaparken farklı
stiller arasından kendi
tarzını yansıtan stili
seçebilir.
Görsel 13.27. Teknik Çizim Stil Örnekleri
Stilizasyon Detaylarının Çizilmesi

Net ve anlaşılır bir teknik çizim oluşturmak için temel stilizasyon özellikleri
kılavuz olarak kullanılabilir. Bu çizimler özellikle işe yeni başlayanlara hem
standart parçaların çizim yöntemleri hem de stil terminolojisine hâkimiyet
konusunda yardımcı olacaktır (Szkutnıcka, 2011). Görsel 13.28’de temel etek
Stilizasyon detayları stilizasyon çizim örneği ve terminolojisi yer almaktadır.
temel giysi türlerinin
teknik çiziminin
yapılabilmesi için çizim
yapmaya yeni
başlayanlara yardım
eder.
Görsel 13.28. Temel Etek Stilizasyonu ve Terminolojisi
• Etek stilizasyon çizim örneğinde yer alan terminoloji

Etkinlik
Bireysel
kelimelerini tekrar ederek hem isimlerini hem de

bulundukları hatları öğrenmeye çalışınız. Görseli
inceleyerek çizim defterlerinize yapınız.
310
EL İLE TEKNİK ÇİZİM

Teknik çizimler bilgisayarda yazılım programlarından destek alınarak
çizilebilse de başlangıçta el ile çizilmeleri daha doğru bir yöntem olur. Gerçekçi
biçimde oranlanmış 8 baş ölçüsünde çalışılmış hazır bir siluet şablon üzerinden
kurşunkalem veya dolmakalemle kopya ederek başlangıç yapılabilir. Alıştırma
yapmak adına hazır bir figüre bakarak çizim yapma denemeleriyle el alışkanlığı
kazanmaya çalışılır. El ile teknik çizim yapmaya yeni başlarken aşağıda vurgulanan
bazı detaylar daha kolay alıştırma yapma imkânı sunacaktır.
Evde pratik yapmak için
• Öncelikle görsel devamlılık ve aynı oranların devam ettirilebilmesi için
gardıroplarda bulunan
belirlenmiş bir sunum çalışmasının tamamında ayni figür kullanılmalıdır.
giysilerden seçilen
örnekler yere düz bir • Net ve tek çizgilerle temiz bir şekilde çizilmesi gereken teknik çizimi el ile
şekilde serilmeli veya yaparken model detayları farklı bir özellik gerektirmiyorsa çizimin simetrik
askıya asılmalı, olarak çizilmesine dikkat edilmelidir. Bunun için giysinin yarısı çizildikten
ardından çizimleri sonra diğer taraf kopyalanarak ortadan katlanıp, simetri elde edilebilir.
yapılmalıdır.
• Gerçek giysilere bakarak çizim yapılacaksa onlara belli bir açıyla değil
kuşbakışı bakılması daha gerçekçi çizimler yapılmasına yardım eder.
Bunun için giysilerin bir masa üstü yerine, zeminde bulunan bir yüzeye
düzgünce serilerek yerleştirilmeleri gerekir. Yere düzgünce serilen giysinin
fotoğrafını çekmek, onu iki boyutlu algılayarak çizebilmek için işi
kolaylaştırır.
• Moda dergileri veya internet sitelerindeki gerçek giysilerin teknik
çizimlerini yapmak, benzer yöntemle orijinal görünüme sahip tasarımlar
çizilmesine yardım edecektir (Tatham & Seaman, 2016).
• Teknik çizime başlarken gördüğünüzü tam olarak

aktarabilmek için bolca çizim yapmalısınız. Bunun için
Etkinlik
Bireysel
kendi gardrobunuzdan bile yardım alabilirsiniz.

Gardrobunuzda bulunan farklı tarzlarda olan beş adet
giysi parçası seçiniz. Teknik parçaların stilizasyonuna
ilişkin görselleri ve uyulması gerekli kurallar yardımıyla
çizimlerinizi 8 baş ölçüsünde çalışılmış hazır silüet üzerine
yapınız.
• Teknik çizimler ister el ile ister bilgisayarda yapılsın, mümkün olduğu kadar
gereksiz çizgilerden arındırılmış, basit ve sade bir görünümle çizmek
esastır. Ancak büzgü ve drape çizgileri ya da çeşitli çizgi kalınlıkları
kullanılarak teknik çizimlerin de üç boyutlu bir yapıya kavuşması
sağlanabilir (Hopkins, 2013).
BİLGİSAYARDA TEKNİK ÇİZİM

Günümüzde daha çok dijital yazılımlar olarak anılan Bilgisayar Destekli
Tasarım (CAD) sistemleri, tasarım ve imalat endüstrisi için kalemle kâğıt üzerinde
el ile yapılan bir tasarım ile kıyaslanamayacak verimlilik ve üretkenlik
311
sağlamaktadır. CAD sistemi ve araçları, giysi tasarımı ve üretiminin önemli bir

bileşeni hâline gelmiştir. Yazılımlar ilk uygulamalardan itibaren sürekli gelişme
göstermiş ve ileri seviye moda sunumları için tercih edilebilecek özelliklere sahip
olmuştur.
En çok tercih edilen dijital tasarım yazılımlarından bazıları Adobe Photoshop,
Adobe Illustrator, Corel Draw, Corel Paint, Macromedia Freehand, AutoCAD, Smart
Designer Modern High Tech, Telestia Creator olarak listelenebilir (Saha, 2018).
Dijital yazılım Bu dijital yazılım programlarının bazıları vektör programları bazıları ise
programları vektör raster (tarama) programları olarak tanımlanır.
(çizgisel) programlar ve
raster (tarama, nokta Vektör Yazılımı
birleştirme) programları
Vektör kelimesi ile akıllara temiz ve keskin çizgiler gelir. Çünkü vektör görseli
olarak gruplanırlar.
iki farklı nokta arasındaki bir çizgi veya eğri üzerine yerleştirilmiştir. Vektörel
çalışmalar çözünürlükten etkilenmediği için büyütüldüklerinde görüntü kalitesinde
düşme sorunu olmaz.
Bu sebeple vektörel programlar teknik çizimler, birbirinin tekrarından
oluşan desenli kumaşlarda, yazı fontları kullanırken ve logo tasarımları yapmak için
ağırlıklı olarak tercih edilirler. Adobe Illustrator, Corel Draw, Macromedia
Freehand vektörel programların en çok kullanılanları arasındadır.
Raster Yazılımı
Raster yani tarama görselleri ise vektörel çalışmalardan farklı olarak, piksel
denilen küçük nokta ve karelerin bir yüzeyde birleşmesiyle oluşur (Tatham &
Julian, 2016). Raster temelli uygulamalar; kumaşlar, giysiler, giysi tasarımı figürleri
Raster programlarında ve sunum paftaları hazırlamak için çok uygundur. Uygulamanın en yaygın örnekleri
dpi ne kadar büyük Adobe Photoshop ve Corel Paint’dir.
olursa çizimdeki nokta
sayısı o kadar büyük Raster yüzeyini oluşturan her inç’teki nokta sayısına dpi (dots per inch)
olur ve daha net baskı denir. Basılacak olan materyalin her bir inç’lik alanında bulunan küçük noktaların
alınmasını sağlar. sayısını belirtir. Örneğin; 72 dpi, bir inç kare içinde yer alan 72 nokta anlamına
gelir. 300 dpi, bir inç kare içinde yer alan 300 nokta demektir. (İnç ise (İngilizce
tekil: Inch, çoğul: Inches), 2,54 cm uzunluğundaki uzunluk ölçüsüdür.)
Dpi ne kadar büyük olursa, nokta sayısı o kadar çok olur ve bu da baskıyı
daha net yapar. Ancak her zaman çok yüksek Dpi ile baskı almak gerekli
değildir. Yapılan çalışma bire bir ölçülerle basılacaksa 72 dpi çalışılması yeterli
olacaktır. Farklı ölçekte baskı yapılacaksa 300 dpi, çevrimiçi ortamda
görüntülenecekse 150 dpi çözünürlüğe sahip olmalıdır.
Dosya ne kadar büyükse yazılımın çalışma hızı ve çevrimiçi ortamda
yükleme/indirme hızı o kadar yavaş olacaktır. Görsel büyütüldükçe çalışılan kareler
ve aralarında kalan boş alanlar daha çok görünür olurlar. Bu durumda çalışmanın
netliği azalır ve kenarları tırtıklı bir görüntü alır.
312
Dijital Taslak Defterleri

Dijital teknolojiler sayesinde taslak çizim defterlerinin de dijital olması
mümkündür. Çizim tabletleri gibi mobil cihazlar sayesinde hareket hâlindeyken
bile çizim yapma olanağı vardır. Tasarımcılar ve sanatçılar hayatın her anından
ilham alabilecekleri için, bu araçlar sayesinde ihtiyaç duyulan anda çizim ve
taslakları yapabilir ve uygun zamanda bu çizimleri geliştirme olanağı bulabilirler.
Dijital taslak çizimlerini hayatına katmak isteyenler için ArtStudio, Sketch Book Pro,
Brushes, miniDraw gibi program seçenekleri yaygın olarak kullanılanlar arasındadır
(Tatham & Seaman, 2016).
Teknik çizim yapmaya Dijital Yazılım Kullanmanın Avantajları

başlarken yapılması
• Fazla iş yükü olan, uzun zaman alan ve el çizimlerinde sürekli tekrara
gereken ilk iş düzgün bir
siluet elde etmektir. dayalı iş süreçlerini kısaltmak mümkündür.
• Kolay paylaşım imkânı sunar. İsteğe bağlı olarak çevrimiçi ortamdan
paylaşma, e-posta ile gönderme ya da baskı alma fırsatı bulunur.
• Kâğıtlar ve panolar gibi fiziksel bir depolama alanı ihtiyacı yoktur.
• Bir tasarımın geliştirmesini daha kısa zamanda bitirmek mümkündür.
• Pratik uygulama seçenekleri hata payını azaltarak temiz ve profesyonel
çalışmalar elde etmenize fırsat verir.
• Özellikle üç boyutlu, gerçekçi ve tasarımın giydirilebilir şekilde sunulmasını
sağlayan yazılımlar daha gerçekçi çizimler ve prototipleme yapmadan
tasarımın üç boyutlu olarak incelenebilmesini sağlar.
TEKNİK ÇİZİM UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Teknik çizim sürecine düzgün bir siluet elde ederek başlamak gerekir.
Baştan ölçüleri ve çizilişi düzgün bir siluet elde edilirse tüm çalışmaların yapılacağı
bir şablon elde edilmiş olur. Çizim şablonları için figür hazırlanırken baş büyüklüğü
birim ölçüsü olarak kullanılır. Gerçek hayatta standart bir kadın bedeni yedi buçuk
baş ölçüsüne sahiptir. Teknik çizimlerde sekiz baş ölçüsünde hafif uzatılmış bir
siluet kullanılır. İllüstrasyon çizimlerinde ise bu ölçü görsel olarak göze daha hoş
görünmesi için sekiz buçuk, dokuz baş ölçüsüne kadar uzatılarak abartılı bir şekilde
çizilir. Görsel 13.29’da kadınlar ve erkekler için sekiz baş ölçüsünün vücuda göre
oranları yer almaktadır.
313
Şekilde yer alan teknik Görsel 13.29. Tam Boy Ölçüsünün Sekiz Baş Ölçüsüne Göre Bölümlendirilmesi
çizim siluet örneği sekiz Siluet figürü ister el ile ister bilgisayarda veya her iki tekniğin birlikte
baş ölçüsüyle kullanılmasıyla elde edilebilir. Yapılacak tüm çalışmalarda temel oluşturacağı için
hazırlanmış ve
her zaman kullanmaya hazır düzgün bir şablon bulundurmak faydalı olacaktır.
bölümlendirilmiştir.
Görsel 13.30. Teknik Çizim Siluet Örneği

Görsel 13.30’da yer alan siluet; teknik çizim yapmaya yeni başlayanlara
yardımcı olacak nitelikte ve teknik çizim için uygun bölümlendirmeye sahip bir
örnektir. Ancak moda sektöründe farklı pazarlardaki çeşitli müşterilerle çalışılırken
314
genel vücut yapıları itibariyle de farklılaştıkları bilinmeli ve siluet şablonlarında

gerekli uyarlamalar yapılarak kullanılması gerektiği unutulmamalıdır.
•İngiltere ya da Amerika pazarı için tasarlanmış bir kadın silüeti,
Örnek
Moda sektöründe farklı
kadın bedenlerinin farklı olduğu Uzak Doğu'daki tüketicilere göre
pazarlardaki
fazla yuvarlak hatlı ve kilolu görünecektir.
müşterilerin vücut
yapılarının da farklı
oldukları bilinmeli,
siluet şablonlarında
gerekli uyarlamalar
yapılmalıdır. Teknik çizim yapmaya başlarken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta,
bir giysinin iki boyutlu bir çizime aktarılması sırasında hatalı bir sonuca meydan
vermeyecek gerçekçi bir görüntü elde edilmesidir. Ayrıca tasarımcıların kendi
stillerini geliştirebilmek için öncelikle temel giysi stillerini ve onların çizim
yöntemlerini iyi biliyor olmaları gerekir. Bunun için teknik çizim çalışmaları
gruplandırılarak yürütülebilir.
• Verilen siluet üzerinden çizim yaparak kendi siluetinizi

Etkinlik
Bireysel
elde ediniz. verilen yardımcı hatlar yardımıyla ve

silueti kullanarak teknik çizimler yapabilirsiniz.
Şekil 13.1’de görüldüğü üzere teknik çizim uygulamaları; giysi detaylarına

göre, model ayrıntılarına göre, ürün gruplarına göre ve teknik çizim model
uygulama çizimleri olarak gruplanabilir.
Giysi Detaylarına Göre

Teknik Çizimler
Teknik Çizim Uygulamaları
Model Ayrıntılarına
Göre Teknik Çizimler
Ürün Gruplarına Göre
Teknik Çizimler
Teknik Çizim Model

Uygulama Çizimleri
Şekil 13.1. Teknik Çizim Çalışmalarının Gruplanması
315
Giysi Detaylarına Göre Teknik Çizimler

Giysi detay özelliklerine göre teknik çizimlere başlamak tasarım geliştirmede
ve detayların hatasız çizilmesinde yardımcı olacaktır. Fermuarlar, düğme ve diğer
kapatma materyalleri, cep modellerinin detaylarına ilişkin çizimler giysi detaylarına
göre yapılan teknik çizim uygulamalarına örnek olarak verilebilir.
Giysi detay çizimleri Model Ayrıntılarına Göre Teknik Çizimler

tasarım geliştirmede ve
Giysi tasarımlarının model ayrıntılarını iyi tanıyor olmak sınırsız sayıda
detayların hatasız
olarak ifade tasarım yapabilme olanağı sunacaktır. Model ayrıntıları genel olarak büzgü, volan,
edilmesinde yardımcı fırfır, drape, pli, nervür, pens, kup, roba ve korsaj olarak isimlendirilir.
olur.
Ürün Gruplarına Göre Teknik Çizimler
Ürün gruplarına göre teknik çizimler genel olarak etek, pantolon, elbise,
gömlek, bluz, ceket ve dış giyim teknik çizimleri olarak gruplandırılabilir.
• Etek Teknik Çizimleri
Temel ve model uygulamalı etek modellerinin teknik çizimlerine ilişkin çizim
teknikleri ve görsellerin yer aldığı gruptur.
• Pantolon Teknik Çizim Örnekleri
Ürün gruplarına göre Temel ve model uygulamalı pantolon modellerinin teknik çizimlerine ilişkin
teknik çizimler giysi çizim teknikleri ve görsellerin yer aldığı gruptur.
türlerine ilişkin temel
• Elbise Teknik Çizim Örnekleri
çizimlerin yapılışları
hakkında yardımcı olur. Temel ve model uygulamalı elbise modellerinin teknik çizimlerine ilişkin
çizim teknikleri ve görseller bu grupta yer almaktadır.
• Gömlek, Bluz Teknik Çizimleri

Temel ve model uygulamalı gömlek, bluz modellerinin teknik çizimlerine
ilişkin çizim teknikleri ve görsellere ait çalışmalar bu grupta yer almaktadır.
• Ceket, Mont Teknik Çizimleri

Ceket ve montlara ilişkin temel ve model uygulamalı teknik çizim
görsellerinin yer aldığı gruptur.
• Dış Giyim Teknik Çizimleri

Palto, manto, kaban gibi dış giyim grubu ürünlerin, temel ve model
uygulamalı modellerinin teknik çizimlerine ilişkin teknikler ve görseller bu grupta
yer almaktadır.
Teknik Çizim Model Uygulama Çizimleri

Teknik çizim model uygulama çizimleri; tüm gruplara göre teknik çizim
uygulamalarının yapılmasından sonra belli konseptler doğrultusunda veya serbest
konulu olarak farklı ve özgün model uygulama çalışmalarının yapıldığı işlemleri
kapsamaktadır.
316
•TASARIM VE TEKNİK ÇİZİM

•Teknik Çizim
•Tasarımların sahip olduğu tüm ayrıntı ve detayları gösteren, ürünün net
olarak çizilmiş bir açıklaması olan, ölçekli yapılan grafik çizimlere “teknik
çizim” denilmektedir.
•Taslak Çizim
•Taslak çizim; dikkatli, eksiksiz ve oranlı çizilmesi gerekmeyen, bir fikrin
Özet
başlangıcı olan özenilmeden ve hazırlıksız yapılan çizimlerdir.
•Moda İllüstrasyonu
•Moda illüstrasyonu; teknik bilgi vermekten çok yapılan tasarımın çekiciliğini
ve değerini artırmak üzere çizim yapma yöntemidir.
•TEKNİK ÇİZİM KULLANIM YERLERİ
•Sunum ve Tasarım Geliştirme Paftaları
•Koleksiyon/Ürün Grubu Panoları
•Teknik Özellik/Model Analiz Paftaları
•Maliyet Tabloları
•Trend Öngörü Katalogları
•Satın Alma Planları
•Hazır Patron Katalogları ve Kalıp Açıklamaları
•TEKNİK ÇİZİM MALZEMELERİ
•Kopya kâğıdı, Çizim kâğıtları,Beyaz kâğıt paftaları,Yarı yapışkan bant veya
kâğıt bant,Uçlu kalem olarak adlandırılan kurşun kalemler,Değişik uç
kalınlıklarında siyah kontur kalemleri,Cetveller,Kesici aletler (Szkutnıcka,
Çev.Kipöz, 2011).
•TEKNİK ÇİZİMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR
•İyi yapılmış bir teknik çizim sadece gerekli detayları kapsar.
•Çizgiler net ve tek bir çizgi hâlinde yapılmalıdır.
•Teknik çizim yapılırken tasarımların ön ve arka görünümleri mutlaka bir
arada çizilmelidir.
•Bazı model detaylarının çizimleri yapılırken ön ve arka görünümlere ilave
olarak bir yan görünüm de çizimlere eklenebilir.
•Çizimi yapılacak tasarım simetrik detaylardan oluşuyorsa önce yarım
görüntüsü çizilip diğer yarısının kopyası alınarak bütün görüntüye daha kolay
ve doğru şekilde ulaşılabilir.
•Detaylar çizilirken abartıdan kaçınılmalıdır. Bir giyside detayların nasıl
çizileceği tam olarak bilinemiyorsa gerçek bir giysi kullanarak nasıl
göründüğüne dikkat edilerek çizilebilir.
•Pantolon, şort gibi tasarımlarda ön bel hattı arka bel hattından daha düşük
ve hafif eğimli çizilmelidir.
•Temel bir etek formunda bel hattı düşük bel olmadıkça düz çizilmeli, eğer
düşük bel ise hafif kıvrımla eğimli olarak çizilmelidir.
•Boynun rahat hareketine izin veren doğru bir çizim için basit bir arka yaka
görünümü daima eğimli olmalıdır.
•Kol ağızlarının çizimi yapılırken giysi modelinde dar ve düz inen bir kol ağzı
düz, genişleyerek biten bir kol ağzı ise eğimli çizilmelidir.
•Pantolon paça görünümlerinin çizimlerinde kol ağzı çizimlerinde olduğu gibi
dar paça ise düz, daha geniş paça stili varsa eğimli çizilmelidir.
•Bazen çok küçük detayların daha rahat anlaşılabilmesi için, giysi çiziminin
yanınadetay çiziminin büyütülerek yerleştirilmesi gerekir.
•Teknik çizimlerde giysi kumaşının özelliğinin de belirtilmesi gereken özellikle
havlı, tüylü görünümlerin çizimlerinde doku etkisini verecek şekilde çizmek
gereklidir.
•Tasarımcının farklı teknik çizim stilleri arasından kendine özgü tarz
oluşturması gerekir.
317
•Stilizasyon Detaylarının Çizilmesi

•Net ve anlaşılır bir teknik çizim oluşturmak için temel stilizasyon özellikleri
kılavuz olarak kullanılabilir. Bu sebeple etek, pantolon, gömlek ve ceket için
verilen standart çizim görselleri dikkatli şekilde incelenmelidir.
•EL İLE TEKNİK ÇİZİM
•El ile teknik çizim yapmaya yeni başlarken bazı detayların nasıl çizildiğini
bilmek daha kolay alıştırma yapma imkânı sunacaktır.
Özet (devamı)
•Öncelikle görsel devamlılık ve aynı oranların devam ettirilebilmesi için
belirlenmiş bir sunum çalışmasının tamamında ayni figür kullanılmalıdır.
•Net ve tek çizgilerle temiz bir şekilde çizilmesi gereken teknik çizimi el ile
yaparken model detayları farklı bir özellik gerektirmiyorsa çizimin simetrik
olarak çizilmesine dikkat edilmelidir.
•Gerçek giysilere bakarak çizim yapılacaksa onlara belli bir açıyla değil
kuşbakışı bakılması daha gerçekçi çizimler yapılmasına yardım eder.
•BİLGİSAYARDA TEKNİK ÇİZİM
•Dijital yazılım programlarının bazıları vektör programları bazıları ise raster
(tarama) programları olarak tanımlanır.
•Vektör Yazılımı
•Vektörel programlar, birbirinin tekrarından oluşan desenli kumaşlarda, yazı
fontları kullanırken ve logo tasarımları yapmak için ağırlıklı olarak tercih
edilirler.
•Adobe Illustrator, Corel Draw, Macromedia Freehand vektörel programların
en çok kullanılanları arasındadır.
•Raster Yazılımı
•Raster temelli uygulamalar; kumaşlar, giysiler, giysi tasarımı figürleri ve
sunum paftaları hazırlamak için çok uygundur.
•Uygulamanın en yaygın örnekleri Adobe Photoshop ve Corel Paint’dir.
•Dijital Taslak Defterleri
•Tasarımcılar ve sanatçılar hayatın her anından ilham alabilecekleri için,
dijital teknolojiler sayesinde ihtiyaç duyulan anda çizim ve taslakları
yapabilir ve uygun zamanda bu çizimleri geliştirme olanağı bulabilirler.
•Dijital Yazılım Kullanmanın Avantajları
•Fazla iş yükü olan, uzun zaman alan ve el çizimlerinde sürekli tekrara
dayalı iş süreçlerini kısaltmak mümkündür.
•Kolay paylaşım imkânı sunar. İsteğe bağlı olarak çevrimiçi ortamdan
paylaşma, e-posta ile gönderme ya da baskı alma fırsatı bulunur.
•Pratik uygulama seçenekleri hata payını azaltarak temiz ve profesyonel
çalışmalar elde etmenize fırsat verir.
•TEKNİK ÇİZİM UYGULAMA ÖRNEKLERİ
•Teknik çizim sürecinin başında düzgün bir siluet elde ederek işe başlamak
gerekir. Teknik çizimlerde sekiz baş ölçüsünde hafif uzatılmış bir siluet
kullanılır.
•Siluet figürü ister el ile ister bilgisayarda veya her iki tekniğin birlikte
kullanılmasıyla elde edilebilir.
•Tasarımcıların kendi stillerini geliştirebilmek için öncelikle temel giysi
stillerini ve onların çizim yöntemlerini iyi biliyor olmaları gerekir. Bunun için
teknik çizim çalışmaları aşağıdaki gibi gruplandırılarak yürütülebilir.
•Giysi Detaylarına Göre Teknik Çizimler
•Model Ayrıntılarına Göre Teknik Çizimler
•Ürün Gruplarına Göre Teknik Çizimler
•Teknik Çizim Model Uygulama Çizimleri
318
1. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizimlerin sahip olması gereken
özelliklerden biridir?
a) Tasarımın sahip olduğu tüm detayları göstermek
b) Tasarım yapmanın özgürce ve deneysel olarak kâğıt üzerinde
düşünülmesi
c) Bir fikrin başlangıcı olan çizimler olması
d) Teknik bilgi vermekten çok tasarımın çekiciliğini anlatması
e) Tasarımın değerini artırmak amacıyla yapılması
2. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizimlerin kullanıldığı yerlerden biri

değildir?
a) Sunum ve tasarım paftaları
b) Ürün grubu panoları
c) Model analiz paftaları
d) Trend öngörü katalogları
e) Taslak çizim paftaları
3. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizim yaparken dikkat edilmesi gereken

kurallardan biridir?
a) Araştırma çizimleri yapılır.
b) Çizimlerin güzel görünmesi için abartı yapılmalıdır.
c) Detayların nasıl göründüğü hayal edilir.
d) Temel etek formunda bel hattı düz çizilir.
e) Temel pantolon formunda bel hattı düz çizilir.
4. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizim yaparken dikkat edilmesi gereken

kurallardan biridir?
a) Arka yaka düz çizilmelidir.
b) Genişleyen bir kol ağzı çizimi eğimli yapılır.
c) Pantolon paçası her zaman düz çizilir.
d) Pantolon paçası eğimli çizilmelidir.
e) Arka yaka içbükey eğimli olarak çizilmelidir.
5. Aşağıdakilerden hangisi gerçek giysilerden çizim yaparken dikkat edilecek

noktalardan biridir?
a) Giysiler düzgünce bir masaüstüne serilmelidir.
b) Giysinin tüm kırışıklıkları çizilmelidir.
c) Giysilere çok yakından bakılmalıdır.
d) Giysilere kuşbakışı bakılmalıdır.
e) Giysilere çok uzaktan bakılmalıdır.
319
6. Aşağıdakilerden hangisi vektörel yazılımların özelliklerinden biridir?

a) Dpi oranlarının ne olduğu önemli değildir.
b) Çözünürlükten etkilenmezler.
c) Çözünürlük bozulup tırtıklı kenarlar olabilir.
d) Çalışmanın netliği azalır.
e) Baskı alınacağı zaman dpi oranı çok önemlidir.
7. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizim için kullanılacak siluet şablonu ile ilgili
olarak söylenebilir?
a) Sadece bilgisayarda çizilmelidir.
b) Sadece el ile çizilmelidir.
c) Sekiz baş ölçüsünde hazırlanmış olmalıdır.
d) Öncelikle kurşunkalemle çizilmelidir
e) Sekiz buçuk baş ölçüsünde hazırlanmış olmalıdır.
8. Siluet şablonlarında ne zaman uyarlama yapılmalıdır?

a) Her çizim öncesi
b) Koleksiyon çizimlerinden önce
c) Pazar ve müşteri değişimi sonrası
d) El çizimlerinden önce
e) Bilgisayar çizimlerinden önce
9. Aşağıdakilerden hangisi giysi detaylarından biridir?

a) Fermuar
b) Elbise boyu
c) Kol boyu
d) Etek boyu
e) Giysi rengi
10. Aşağıdakilerden hangisi giysi tasarımlarının model ayrıntılarından biri

değildir?
a) Büzgü
b) Fırfır
c) Roba
d) Korsaj
e) Düğme
Cevap Anahtarı
1.a, 2.e, 3.d, 4.b, 5.d, 6.b,7.c, 8.c, 9.a, 10.e
320
Cihangir Erbil, Değirmenci Evrim, Çardak Fatma, (2010), Hazır Giyimde Teknik
Çizim, İtkib, İstanbul.
Hopkins John, (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi, (Çev. B. Başoğlu), Literatür
Yayınları.
Omotoso Moni, (2019, Şubat 06). What is a technical drawing in fashion design?
Https://Fashioninsiders.Co/Toolkit/Top-Tips/What-İs-Technical-Drawing/.
Saha Soumyadeep, (2018), Cad system and ıts application in garment & fashion
ındustry. https://www.Onlineclothingstudy.Com/2018/10/Cad-System-And-
İts-Application-İn.Html.
Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda Tasarımında Teknik Çizim, (Çev. Ş. Kipöz),
Karakalem Kitabevi Yayınları.
Tatham Caroline, Seaman Julian, (2016). Moda Tasarımı Çizim Dersleri, (Çev. A.
Erment), Hayalperest Yayınları.
Görsel Kaynakları
13.1 Teknik Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda Tasarımında Teknik
Çizim, (Çev. Ş. Kipöz), Karakalem Kitabevi Yayınları.
13.2. Taslak Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda Tasarımında Teknik
13.3. Sunum Paftası Örneği, https://www.paromitadas.com/clothing-
designer/fashion-technical-drawing/, ErişimTarihi: 06/12/2020
13.4. Koleksiyon Panosu Örneği,
https://thefashionbusinesscoach.com/blog/whatisatechnicaldrawing.
13.5. Model Analiz Pafta Örneği, EROL Şengül.
13.6. Maliyet Tablosu Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda Tasarımında Teknik
13.7. WGSN Trend Öngörü Katalog Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Tasarımında Teknik Çizim, (Çev. Ş. Kipöz), Karakalem Kitabevi Yayınları.
13.8. Satın Alma Planı Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda Tasarımında Teknik
13.9. Hazır Patron Katalogları ve Kalıp Açıklamaları https://burda.com.tr/dikis-
okulu/yeni-baslayanalar/baski-desenli-elbise/, Erişim Tarihi: 09/12/2020.
Görsel 13.10. Ön, Yan ve Arka Detayları Gösteren Teknik Çizim Örneği, Erol,
Şengül, (2020), Uşak Üniversitesi Teknik Çizim Dersi Öğrenme Çıktıları,
Öğrenci Ayşegül Karaman’ın Çalışması.
Görsel 13.11. Doğru Etek Ucu Çizimi Örnek, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.12. Pantolon Bel Hattı Çizimi Örnek, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.13. Etek Bel Hattı Çizim Örnekleri, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
321
Görsel 13.14. Arka Yaka Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda Tasarımında
Teknik Çizim, (Çev. Ş. Kipöz), Karakalem Kitabevi Yayınları.
Görsel 13.15. Modele Göre Çizilmesi Gereken Kol Ağzı Örnekleri, Szkutnıcka Basıa,
(2011). Moda Tasarımında Teknik Çizim, (Çev. Ş. Kipöz), Karakalem Kitabevi
Yayınları.
Görsel 13.16. Model Detayına Göre Çizilmesi Gereken Paça Örnekleri, Szkutnıcka
Basıa, (2011). Moda Tasarımında Teknik Çizim, (Çev. Ş. Kipöz), Karakalem
Kitabevi Yayınları.
Görsel 13.17. Yaka İç Görünüm Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.18. Arka Yaka Görünüm Çizim Örneği Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.19. Orantılı Çizimler Yapılması İçin Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa,
Yayınları.
Görsel 13.20. Pantolon Ağı Gösterme Örnekleri, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.21. Ön Ortası, Düğme ve Fermuar Yeri Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa,
Yayınları.
Görsel 13.22. Kruvaze Kapamalı Giysilerde Ön Ortası ve Düğme Yeri Örnekleri,
Erol, Şengül, (2020), Uşak Üniversitesi Teknik Çizim Dersi Öğrenme Çıktıları.
Görsel 13.23. Kabarık Etek ucu Düşüşleri Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011).
Moda Tasarımında Teknik Çizim, (Çev. Ş. Kipöz), Karakalem Kitabevi
Yayınları.
Görsel 13.24. Fermuar Gösterim Örnekleri, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.25. Çok Detaylı Giysilerde Detay Büyütme Örneği, Szkutnıcka Basıa,
Yayınları.
Görsel 13.26. Dokulu (Tüylü, Havlı) Çizim Örneği, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.27. Teknik Çizim Stil Örnekleri, Szkutnıcka Basıa, (2011). Moda
Görsel 13.28. Temel Etek Stilizasyonu ve Terminolojisi, Erol, Şengül, (2020), Uşak
Üniversitesi Teknik Çizim Dersi Öğrenme Çıktıları.
Görsel 13.29. Tam Boy Ölçüsünün Sekiz Baş Ölçüsüne Göre Bölümlendirilmesi,
(Erol, Şengül, Uşak Üniversitesi Teknik Çizim Dersi Öğrenme Çıktıları)
Görsel 13.30. Teknik Çizim Silüet Örneği, Erol, Şengül, (2020), Uşak Üniversitesi
Teknik Çizim Dersi Öğrenme Çıktıları, Öğrenci Dilek Bozkurt’un Çalışması.
322
PORTFOLYO HAZIRLAMA
• Kişisel Sunum Teknikleri

• Portfolyo ve Portfolyo Türleri
İÇİNDEKİLER
• Moda Portfolyosu Tanıtımı MODA TASARIMINA

• Portfolyo Tasarım Süreçleri GİRİŞ
Dr. Öğr. Üyesi
Şengül EROL

• Portfolyoların nasıl ve ne amaçla
HEDEFLER
kullanıldıklarını açıklayabilecek,
• Portfolyo hazırlama süreçlerini doğru
olarak tanımlayabilecek,
• Portfolyo hazırlama için logo tasarımı
uygulaması yapabilecek,
• Kendi moda portfolyonuz için
ÜNİTE
14
çalışmalarınızı nasıl düzenleyeceğinizi
öğrenebileceksiniz.
Portfolyo Hazırlama
Aktif Sunum Portfolyo

Kişisel Sunum
Teknikleri
Pasif Sunum
Biçimlerine Göre
Portfolyolar
Portfolyo ve
Portfolyotürleri İçeriklerine Göre
Portfolyolar
PORTFOLYO HAZIRLAMA
Moda Porftolyosunda
Moda Portfolyosu
Bulunması Gereken
Tanıtımı Unsurlar
Portfolyo Hazırlarken
Dikkat Edilecek
Hususlar
Kapak Tasarımı
Boyut ve Malzeme
Seçimi
İçerik Yerleşimi
Logo Tasarımı Yapma

Portfolyo Tasarım
Süreçleri
Özgeçmiş Hazırlama
Motivasyon
Mektubu/Ön Yazı
Hazırlama
İç Sayfa Tasarımı
Yer Alacak Çalışmaların

Seçimi
Portfolyo Sunumu
324
GİRİŞ
Bireylerin sahip olduğu yetenekler, tercihleri, alışkanlıkları ve dünya görüşü
gibi özellikleri bireyin kimliğini oluşturmaktadır Bireyin etrafındaki çevre
tarafından algılanış biçimi ise bireyin görüntüsünü anlatır. Bireyin görüntüsü;
kendisini çevresine tanıtabilme becerisi ile doğrudan ilgilidir. Çünkü birey,
özelliklerini çevresine yansıtabildiği oranda doğru algılanır. Bireylerin özelliklerini
çevreye tanıtmasını sağlayan yollardan biri de kişisel sunumlardır.
Kişisel sunum yaparak kendisini ve özelliklerini tanıtma eyleminde olan
bireylerin kullanabileceği farklı teknikler vardır. Bu teknikler; aktif sunum ve pasif
sunum olarak iki ana gruba ayrılırlar.
Portfolyolar; kişinin kendisi ya da bir temsilcisi vasıtasıyla çalışmalarını
çevresine sunması olarak tanımlanabilen aktif sunum yöntemlerinden birisidir. Bu
yönüyle portfolyolar, uygulamalı alanlarda kişilerin kendini ifade etme,
yeteneklerini ve becerilerini kanıtlama, alanıyla ilgili gelişimini göstermeye
yarayan iletişim araçlarındandır. Özellikle tasarımcılar için, kişisel çalışmalarının
yer aldığı en büyük eseri sayılır (Orbaç ve Ağaç, 2017). Ancak bir portfolyo bütün
çalışmaların toplandığı bir eser olarak düşünülmemeli, içerikte yer alacak
Portfolyo; bir çalışmalar için bir eleme yapılmalıdır. Başarılı çalışmaların arasında yer alacak
tasarımcının kişisel başarısız çalışmalar az sayıda bile olsa bir ikilem yaratarak olumsuz görüşe sebep
çalışmalarının yer aldığı
olabilir.
en büyük eseri sayılır.
Reklam ajansları ve medya çalışanları, muhtemel işveren ve yatırımcılar,
tasarım eğitimcisi akademisyenler, tasarımcı adayını tanıyabilmek için; projeler, iş
görüşmeleri ve jürilerde yapılan görüşmelere ek olarak çalışmalardan örnekler
görmeye ihtiyaç duyarlar (Demir, 2014). Değişik biçim ve özelliklerde
hazırlanabilen portfolyolar, bu amaçla hazırlanan, adayın tasarım anlayışı ve
yeteneğini iletmek ve ilgi çekmek amacıyla sunulan somut belgelerdir.
Portfolyo hazırlarken alana yönelik düşünmek ve içerikte yer alan
çalışmaların nitelikleri açısından kişiden beklenen kriterleri görsel açıdan
karşılayabilmek önemlidir. Bu sebeple portfolyo kullanımı pek çok alanda
kullanılan ve tercih edilen bir yöntem hâline gelmiştir.
KİŞİSEL SUNUM TEKNİKLERİ

Her bireyin sahip olduğu yetenekler, tercihler, alışkanlıklar ve dünya görüşü
gibi özellikleri o bireyin kimliğini oluşturur. Bireyin çevresindekiler tarafından
algılanış şekli ise bireyin görüntüsünü anlatır. Bireyin bu algılanışı yani görüntüsü;
kendisini nasıl tanıttığı ile doğrudan ilgilidir. Birey, özelliklerini çevresine gerektiği
şekilde yansıtabildiği oranda doğru algılanır. Kişisel sunumlar, bireylerin
özelliklerini çevreye tanıtmasını sağlayan yöntemlerdendir.
Kişisel sunum yapma durumunda olan bireylerin kullanabileceği farklı
teknikler vardır. Bu teknikler; aktif sunum ve pasif sunum olarak iki ana gruba
ayrılır.
325
Aktif Sunum
Kişi ya da firmaların aktif olarak kendisi ya da bir temsilcisi aracılığıyla ilgili
kurum/kuruluşlara çalışmalarını sunmasını sağlayan aktif sunumun farklı
yöntemleri vardır. Bunlardan bazıları; mülakat, konferans, slayt sunumları,
yarışmalar ve portfolyo sunumudur.
Mülakat yani doğrudan görüşme; tanıtım ve ilk izlenimler için çok önemli
Aktif sunum olup ilgili konuyla alakalı olarak yüz yüze görüşme yapılmasıdır.
yöntemlerinden
bazıları; mülakat, Konferanslar; hem eğitim amaçlı olabilen hem de müşteri olabilecek kişilere
konferans, slayt bireyin kendisini anlatma fırsatını sağlayan bir yöntemdir. Kişilerin sağlam ilişkiler
sunumları, yarışmalar kurmasına yardım ederek konumlarını sağlamlaştırır, çevresiyle iletişimini
ve portfolyo güçlendirir.
sunumudur.
Portfolyo; kişisel sunum yöntemleri içinde en çok ilgi gören sunum
biçimidir. Genel olarak resmî olmayan bir sunum tarzı olmakla birlikte özenle
hazırlanmalıdır. Görsel iletişime dayandığı için portfolyo sunumunun biçimi kadar
içeriğinin niteliği de çok önemlidir.
Pasif Sunum
Pasif sunum; kişi ya da firmaların çalışmalarını veya çalışmaları hakkında
fikir verebilecek bir belgeyi ilgili kurum/kuruluşlara göndermesi yoluyla yaptıkları
sunumdur. Referans, tanıtım broşürleri veya objeler, video sunumları ya da
mektup gibi farklı çeşitleri bulunmaktadır.
Referans; en yaygın hâliyle çalışmalarından memnun kalınan kişilerin
muhtemel iş alanlarına tavsiye edilmesidir.
Promosyon broşürleri olarak da bilinen tanıtım broşürleri; eğitim ya da özel
amaçlı olarak hazırlanabilen, yapılan çalışmaların sınırlar olmadan sunulabilmesini
sağlayan çalışmalardır. Etkisini hedef kitleye ulaşma oranıyla doğru orantılı olarak
kanıtlayan broşürler, bir iş mektubunun gösteremeyeceği kişisel yeteneklerin
sergilendiği somut bir göstergedir.
Tanıtıma yönelik objeler, potansiyel müşterilerin kişiyi tanımasını sağlayan
oldukça etkili bir yöntemdir. Üretilen herhangi bir promosyon malzemesi kişinin
amaçları ve becerileri ile uyumlu olmalıdır.
Video sunumları; daha çok film yapımcıları ve reklamcılar tarafından
bilgisayarda yapılmış grafik ve animasyon sunumlarında kullanılır. Video
sunumunu yapmak için çok geçerli bir neden yoksa daha geleneksel yöntemler
arasından tercih yapılmalıdır.
Doğrudan mektupla tanıtım; hedef kitleye ulaşmayı, seçici olmayı ve daha
geniş kitlelere ulaşmayı sağlar. Ancak hazırlamak ve dağıtmak oldukça masraflı
olabilir. Hedef kitleye ulaşamama, kolaylıkla yok edilme ya da doğru kişiye
ulaşamama gibi riskli yanları vardır (Öz, 2003).
326
PORTFOLYO VE PORTFOLYO TÜRLERİ

Portfolyo, kelime kökeni olarak erken 18. yüzyılda İtalyancadan gelen
‘taşımak’ ve ‘sayfa’ kelimelerinin bir birleşimi olan portafogli kelimesine
dayanmaktadır (Akt. Demir, 2014). Portfolyo; tasarımcılar, sanatçılar ve
tasarım/sanat öğrencileri için; kim olduğunu, düşünme tarzını, üretim kapasitesi
ve kalitesini, yeteneğini, genel kültürünü, teknoloji hâkimiyetini ve görsel iletişim
dilini ifade eden çok önemli bir kişisel sunum yöntemidir (Demir, 2014).
Portfolyo; bir görüşmeden ya da tanıtıcı bir özgeçmişten çok daha önemli
bir yöntemdir. Özgeçmiş kişinin geçmişinin kanıtı iken, bir portfolyo, sahibinin
yeteneklerini ve yaratıcılık seviyesini göstermektedir (Öz, 2003).
Tasarımcılar ve tasarım öğrencileri için portfolyo; bütün çalışmalarını bir
araya topladığı bir belgeden çok daha fazlasını ifade eder. Özellikle tasarımcının ve
tasarım öğrencilerinin, eğitim sürecinden iş görüşmesine giden yoldaki en önemli
Özgeçmiş kişinin bağlantısı olduğunu söylemek mümkündür (Demir,2014). Portfolyolar ayrıca,
geçmişinin kanıtı iken,
eğitim ve iş hayatındaki değişim ve gelişim aşamalarının takibini yapmayı sağlar.
bir portfolyo, sahibinin
yeteneklerini ve Bir portfolyo; kişilerin hayatındaki önemli dönüm noktalarının somutlaşmasını
yaratıcılık seviyesini sağladığı için tanıtıcı bir kayıt niteliği taşımaktadır (Çorbacı, (2016). Dolayısıyla bir
göstermektedir. portfolyonun içeriği, bir projeden diğerine geçiş yapacak ve alan hâkimiyetini en
iyi şekilde gösterecek özellikteki çalışmalardan seçilerek oluşturulmalıdır. Aynı
zamanda bu durum düzenleme yapma becerisinin de göstergesi olacaktır.
İçeriğinde yer alacak çalışmaların ne şekilde sunulacağına karar vermek,
içerikte yer alacak çalışmalara karar vermek kadar önemli bir husustur (Hopkins,
2013). Günümüzde tasarımcılar çevrimiçi/dijital portfolyo kullanımını daha çok
tercih etmelerine rağmen, basılı portfolyonun karşılıklı görüşmelerdeki etkisinin ve
öneminin çok daha farklı olduğu söylenebilir. Basılı portfolyolar genellikle
tasarımcının sunum için özel olarak seçilmiş ve bir araya getirilmiş çalışmalarının
sunulduğu kitap ya da kutu içerisinde korunan sunum parçalarından oluşan bir set
olarak düzenlenebilir. Basılı portfolyolarda kitabın yapısı, kullanılan kâğıt
özellikleri, baskı teknikleri ve iç sayfa tasarımları, çalışmalardan önce tasarımcının
kimliği hakkında fikir verecektir (Demir, 2014).
Portfolyolar genellikle, portfolyonun içeriğinin, şeklinin, kapsamının kim
tarafından ve ne amaçla oluşturulduğunun göz önüne alınmasıyla çeşitli şekillerde
sınıflandırılmıştır. Ama tam olarak kabul görmüş bir sınıflaması bulunmayan
portfolyolar, bu ünitede biçimlerine ve içeriklerine göre portfolyolar olmak üzere
iki ana grupta incelenecektir.
Biçimlerine Göre Portfolyolar

Fiziki şekilleri açısından portfolyolar; çanta portfolyo, klasör portfolyo, kitap
portfolyo ve dijital portfolyo olarak isimlendirilir.
• Çanta Portfolyo
327
Küçüldüğü zaman etkisini kaybedeceği düşünülen bazı büyük ölçekli

çalışmalar için kullanılan portfolyo türüdür. Çanta portfolyonun taşınan
çalışmaların güvenliğini sağlayabilmesi ve rahat taşınabilmesi gerekir.
İçine konulacak çalışmaların türlerine göre değişik ebatlarda ve farklı
malzemelerden yapılabilirler (Öz, 2003). A4 veya A2 boyutlarına sahip olabilirler.
Moda tasarım öğrencileri ise çoğunlukla A3 ebatlarında çanta kullanırlar. İsteyen
tasarımcı ve sanatçılar, çalışmaları için özel bir portfolyo çantası da yaptırabilirler.
Genel olarak çanta portfolyolar; deri, kumaş, kauçuk, plastik veya
alüminyum malzemelerden yapılırlar. En çok tercih edilen portfolyo çantaları
koruyucu köşeleri olan kayış elciklere sahip ve deri görünümlü PVC’dir. Görsel
Portfolyo şık ve işlevsel 14.1’de de görüldüğü gibi siyah renk çantalar daha profesyonel bir görünüm
görünmeli, ancak sergiledikleri için daha çok tercih edilmektedir.
içeriğinde yer alan
çalışmaların önüne Tasarım öğrencilerinin dikkat etmesi gereken bir husus ise portfolyonun şık
geçmemelidir. ve işlevsel görünmesi gerektiği kadar içeriğinde yer alan çalışmaların önüne
geçmemesidir. Oldukça gösterişli olsa bile bir portfolyo çantası değersiz bir işin
vereceği olumsuz etkiyi telafi edemez (Hopkins, 2013).
Görsel 14.1. Çanta Portfolyo Örnekleri
• Klasör Portfolyo
Görsel 14.2’de örneği görülen klasör portfolyolar her portfolyo bölümü için
ayrı ayrı hazırlanan, her dosyanın açılıp incelenebilen ayrı paketler hâlinde olduğu
portfolyo türüdür. Şeffaf ceplerden oluşur ve ihtiyaca göre portfolyodaki
çalışmaların kolayca değiştirilmesine olanak sağlar. İdeal bir klasör portfolyo
ortalama on-on iki bölümden oluşur. Basılı portfolyolar arasında değişime açık
olmaları, sürekli güncellenebilme ve hızlı değişikliklere olanak sağlamaları
açısından avantajlıdır. Bu sebeple daha ekonomik oldukları söylenebilir.
328
Görsel 14.2. Klasör Portfolyo Örnekleri
• Kitap Portfolyo
Kitap portfolyolar, belirlenen sayfaların kitap şeklinde ciltlenmesiyle
oluşturulur. Kitap şeklinde hazırlanan bir portfolyo, baştan sona bir hikâyesi
olduğunu gösterir. En önemli avantajı, portfolyo sahibi olan tasarımcı/sanatçı
sunum ortamında olmasa bile, kitabın neredeyse kendisini sunabilmesidir. En çok
tercih edilen portfolyo türlerinden biri olan kitap portfolyoların en önemli avantajı
içindeki çalışmaların dağılmadan bir arada tutulabilmesidir (Çorbacı,2016). Ancak
Kitap portfolyoların en küçük boyutlarda daha etkili olmaktadır. Büyük boyutlu çalışmalarda sayfaların
önemli avantajı içindeki
çevrilerek incelenmesi zorluk çıkarabilir.
çalışmaların
dağılmadan bir arada Açılıp kapanma zorluğu dışında kitap şeklinin özelliği dolayısıyla karşılıklı
tutulabilmesidir. gelen iki sayfanın düzenlenmesi de dikkat istemektedir. Karşılıklı iki sayfada
çalışmalar yerleştirilecekse örneklerin birbirini tamamlaması gerekir. Diğer bir
seçenek ise sadece tek sayfada sergilemektir. Bu şekilde daha fazla sayfa ihtiyacı
olmasına karşın her sayfanın kendi içinde değerlendirilmesi mümkün olur. Görsel
14.3’te kitap portfolyo örneği görülmektedir.
Dijital portfolyoları
çevrimiçi ve çevrimdışı Görsel 14.3. Kitap Portfolyo Örneği
portfolyolar olarak iki
• Dijital Portfolyo
gruba ayırmak
mümkündür. Dijital portfolyo; elektronik portfolyo (e-portfolyo) veya online portfolyo
olarak da adlandırılan, adından anlaşılacağı üzere çalışmaların elektronik ortamda
düzenlenerek portfolyonun oluşturulmasıdır. Dijital portfolyo içeriğinde bulunan
329
metin yazıları, çizimler, resimler, multimedya, internet günlüğü ve elektronik

dosyalar içeren ürünlerin etkileşimli ortamlarda oluşturulmasını destekler. Basılı
portfolyolarla kıyaslandığında tasarımcı/sanatçının daha zengin materyallerle
kendisini daha iyi ifade edebilmesine ve eskisinden çok daha geniş bir kitleye
sunmasına olanak sağlaması açılarından daha ilgi çekicidir (Hopkins, 2013).
Günümüzde özellikle web siteleri, zip sürücüleri ve CD-ROOM’lar hızla
geleneksel basılı portfolyoların yerini almaktadır. Tasarımcı ve sanatçıların elinde
büyük bir portfolyo ile dolaşmasının önüne geçmekte, yapılan çalışmaların taklit
edilmesinden zarar görüp yıpranmasına veya kaybolmasına kadar
karşılaşılabilecek olumsuz deneyimlerin yaşanmasına engel olmaktadır (Öz,2003).
Dijital portfolyoları çevrimiçi ve çevrimdışı portfolyolar olarak iki gruba
ayırmak mümkündür. Çevrimiçi portfolyolar interaktif oldukları için daha çok kişiye
ulaşabilirler. Web siteleri, çevrimiçi portfolyolara örnek olarak verilebilir. PDF,
Power Point sunumu gibi değişik formatlar ise çevrimdışı portfolyolara örnektir
(Çorbacı,2016).
Bir dijital portfolyonun yapılabilmesi için; çizim, görüntü işleme, sunum,
video ve çoklu ortam yazılımları gibi farklı yazılımlara ihtiyaç vardır.
Çizim yazılımları arasında en yaygın olarak; Macromedia Freehand, Adobe
İllustrator, Adobe Streamline, Corel Draw gibi yazılımlar kullanılmaktadır.
Adobe Photoshop, Macromedia Fireworks, Adobe İmageReady, Corel
Painter gibi yazılımlar çok kullanılan görüntü işleme yazılımlarıdır.
Sunum yazılımları arasında en çok tercih edilenler Microsoft Powerpoint,
Adobe Acrobat, Keynote ve Extensis Portfolio’dur.
Tercih edilen çoklu ortam yazılımları arasında Macromedia firmasının
Dreamweaver, Flash, Director gibi ürünleri bulunmaktadır (Öz, 2003).
Dijital portfolyo hazırlamada yardımcı olacak ücretsiz hizmet veren pek çok
web sitesi de tasarımcılara kendi portfolyosunu hazırlamak konusunda yardımcı
olmakta, Wix, Squarespace, Behance, Carbonmade, Portfoliobox ve Big Black Bag,
Oven Bits gibi özel tasarım siteleri bu desteği vermektedir (TasarımAkademi, 2016).
Görsel 14.4’te portfolyo hazırlama sitesi “Wix”den, Görsel 14.5’te ise “Oven
Bits”den ekran görüntüleri yer almaktadır.
Görsel 14.4. Portfolyo Hazırlama Sitesi “Wix”den Bir Görüntü
330
Görsel 14.5. Portfolyo Hazırlama Sitesi “Oven Bits”den Bir Görüntü
İçeriklerine Göre Portfolyolar

İçeriklerine göre portfolyolar; belge portfolyoları, süreç portfolyoları ve
etkinlik portfolyoları olarak kendi içerisinde sınıflandırılabilir.
• Belge Portfolyoları
Çalışma portfolyoları olarak da bilinen belge portfolyoları, çoğunlukla
değerlendirme amaçlı kullanılırlar. Bu sebeple, öğretim programlarında yer alan
hedef ve davranışların kazanılma durumunu gösteren örnek ve en iyi çalışmaları
içermelidir. Portfolyo içeriğinde eğitim süresince kazanılan tecrübelerin sonunda
hazırlanan çalışmalar yer alır.
Yeni mezun olmuş ve iş dünyasına adım atmış tasarımcıların
portfolyolarında öğrenci iken yaptığı seçme çalışmalar ve staj deneyimlerinin
mutlaka bulunması doğru olur (Orbaç ve Ağaç, 2017).
• Süreç Portfolyoları
Süreç portfolyoları, öğrencilerin öğrenme süresine ilişkin tüm belge ve
çalışmalardan oluşmaktadır. Hazırlanma amacı; öğrencilerin öğretim hayatı
boyunca bilgi ve becerileri odağında belirli amaçlara göre ilerleme kaydetme
durumlarını ortaya koymaktır. Bu tür portfolyolarda yer alacak çalışmaların
tasarım ve üretim aşamalarını anlatan görseller mutlaka bulunmalıdır. Süreç
Süreç portfolyoları, portfolyolarının içerik düzenlemesi yapılırken tasarım süreci ayrı ayrı
öğrencilerin öğrenme bölümlendirileceği gibi teknik işlemler açısından da bölümlendirme yapılabilir.
süresine ilişkin tüm Örneğin; yapılan çalışmalar portfolyoda ayakkabı, çanta, koleksiyon çalışmaları
belge ve çalışmalardan
şeklinde isimlendirilebilir (Orbaç ve Ağaç, 2017).
oluşmaktadır.
• Etkinlik Portfolyoları
Etkinlik portfolyoları tasarımcının eğitim sürecinin tamamlanmasından
sonra edindiği bilgi ve tecrübelerine göre çoğunlukla iş hayatına yönelik
çalışmalarının yer aldığı portfolyolardır. Kapsül koleksiyonlar, özel tasarımlar gibi
çalışmaların tasarımları ve tasarım süreçlerine ilişkin görselleri içermektedir. Bu
tür portfolyolarda yer alan tasarımların üretilmesi her zaman zorunlu değildir.
331
Yeteneklerin ve hayal gücünün yansıması olarak farklı bir sunumla akılda kalmayı
sağlayabilmesi önemlidir (Orbaç ve Ağaç, 2017).
MODA PORTFOLYOSU TANITIMI

Moda sektöründe bulunan tasarımcılar veya öğrencilerin farklı içerikler ve
amaçlar doğrultusunda hazırladıkları portfolyolardır. Eğitim sürecinin başındaki
öğrencilerin portfolyoları daha çok deneyseldir ve bu şekliyle profesyonellikten
uzaktır. Bu portfolyoların amacı, kişinin modaya olan ilgisi ve yetisini göstermektir.
Eğitimcilere portfolyo sahibinin hangi alanda daha başarılı olacağına dair ipuçları
sağlar.
Moda tasarımı eğitiminin bitiminde hazırlanacak portfolyolar ise;
yaratıcılığın ön plana çıkarıldığı ve kariyer başlangıcının en önemli aracı olduğu için
daha profesyonel olmalıdır. Özellikle sektöre ve başvuru yapılacak birimin
niteliklerine uygun ve özenli şekilde hazırlanmalıdır (Çorbacı, 2016).
Moda tasarımı sektöründe; satın alma birimi, sokak modası tasarım asistanı,
Moda portfolyolarının tasarım asistanı, görsel mağazacılık, moda editörü, ürün geliştirme gibi pek çok
amacı, kişinin modaya
bölüm vardır. Çalışma alanlarındaki bu fazlalık moda portfolyolarında çeşitlilik
olan ilgisi ve yetisini
sağlamaktadır. Örneğin; görsel tasarım ekibinde çalışmak isteyen bir adayın
göstermektir.
portfolyosu, tasarımcının tarzını, görsel konulardaki başarılı çalışmalarını ve bu
alanda ortaya koyduğu farklı fikirleri içermelidir. Tasarım departmanında tasarımcı
olarak çalışmak isteyen bir aday ise çizim yeteneğini, trend takibi becerilerini,
koleksiyon süreçlerini ve renk bilgisi gibi konulardaki hâkimiyetini kapsayan doğru
hazırlanmış bir portfolyoya sahip olmalıdır. Üretim bölümünde çalışmak isteyen
bir aday ise giysi üretimi konusundaki bilgi ve becerilerini, kumaş bilgisini, kalıp
hazırlama ve model oluşturabilme konusundaki bilgisini gösterecek örneklere
sahip bir portfolyo hazırlamalıdır (Orbaç ve Ağaç, 2017).
Portfolyo içeriğini hazırlama aşamasında olan bir tasarım öğrencisine
çözümlemesi karışık gelen bazı durumlar olabilir. Bunlar özellikle, hangi
çalışmaların içeriğe dâhil edilip, hangilerinin neden dâhil edilemeyecek olması,
güçlü ve zayıf parçalara karar verme, bir koleksiyonun içerik geliştirme
aşamalarının göstergesi olan eskiz çalışmalarının dâhil edilip edilmeyeceği ve
tasarım ürünlerinin hangi sıralamayla yerleştirileceği gibi durumlardır (Demir,
2014).
Moda Portfolyosunda Bulunması Gereken Unsurlar

Bir moda öğrencisinin portfolyosu olmadan alanıyla ilgili olarak kendisine iş
bulması neredeyse mümkün değildir. Bir portfolyoya kaç adet çalışmanın dâhil
edileceğine dair herhangi kesin bir kural olmamakla birlikte moda portfolyolarının
ortalama olarak 20-30 çalışmadan oluştuğu söylenebilir. İçeriğinde eskiz çizim
defterlerinden, tasarımlardan, koleksiyon projelerinden örnekler ve yazılı işlerden
bölümler bulunur (Çorbacı, 2016).
Dikkat edilmesi gereken en önemli husus tasarımcının potansiyelini ve
yeteneklerini en güzel şekilde ifade etmektir. O hâlde bir tasarımcı için en iyi
yaptığı neyse portfolyoda onu sunmalıdır (Hopkins, 2013).
332
Bir moda portfolyosunu inceleyenler çoğu kez portfolyo sahibinin alan

bilgisine, çizim becerilerine, fikir oluşum ve gelişim aşamalarına, nitelikli
illüstrasyonlarına, kumaş ve materyal seçimlerine ve bunların geliştirilmesi gibi
hususların ifade edilebilme durumlarına bakar.
• Eskiz Çizimleri
Eskiz çizimleri tasarımcı için bir ilham kaynağı olduğu kadar bir projenin nasıl
sürdürüleceğini gösteren muhteşem bir başlangıcı temsil eder. Aynı zamanda
güncel marka ve tasarımcıların görsel referansları olma niteliği taşır ve moda
hakkındaki ilgilerini gösterir. Moda portfolyolarında eskiz çizimlerine de yer
Bir portfolyo içeriğinde
verilmesi sürecin işleyişini göstermek açısından önemlidir.
eskiz çizim
defterlerinden, • Projeler
tasarımlardan,
koleksiyon Portfolyolarda projeler ve koleksiyonlar yaratıcılığın göstergesi olarak kabul
projelerinden örnekler edilir ve sonuca ulaşmaya yardım eden hikâye panosu, renk ve detay panoları gibi
ve yazılı işlerden bölümleri bulunur. Bu bölümlerle genel tema ve özelliklerin anlatılmasından sonra
bölümler bulunur. eskiz çizimleri ve tasarımların nihai hâlleri, teknik çizimleri gibi koleksiyon detayları
portfolyonun tamamlayıcı ögeleri olarak yerini alır.
Hangi sırayla portfolyoda yer alacakları tasarımcının tercihlerine göre
değişiklik gösterse de eskiz ve projelerden başka portfolyolarda bulunması
gereken çalışmalar, kurumsal kimlik tasarımı (logo, kartvizit, zarf vs.), afişler,
sergileme tasarımı, tipografik çalışmalar şeklinde devam eder.
PORTFOLYO TASARIM SÜREÇLERİ

Genel olarak portfolyo tasarım süreçleri farklı başlıklar altında incelenebilir.
Öncelikle dikkat edilmesi gereken hususlar konusuna değinilmesi devamındaki
çalışmaların doğru şekilde organize edilmesine katkı sunacaktır.
Portfolyo Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar

Tasarımcılar için bir gösterge olan portfolyo, öncelikle tasarım yapabildiğini
kanıtlayan bir belge niteliği taşımaktadır. Özellikle profesyonel iş başvuruları söz
konusu olduğunda; teslim tarihleri, çözülmeyi bekleyen sorunlar, yeni başlanacak
projeler, takım koordinasyonu gibi konularla dolu yoğun bir gündeme sahip olması
muhtemel bir iş insanı için, kısa süre içinde incelenecek eksiksiz bir portfolyo, yeni
bir tasarımcı ile tanışma fırsatı yaratacaktır. Bu sunum tasarımcının etkili bir
iletişim kurmasının muhtemelen tek fırsatı olacaktır. Bu sebeple o güne kadar
yapılmış tüm işlerin detaylı şekilde anlatılması çok doğru olmayacaktır. Portfolyo
hazırlamanın asıl amacı; tasarımcının kim olduğunu, neleri nasıl yapabildiğini
göstermektir ve bunlar herkes için olmazsa olmaz denilebilecek asgari şartlardır. O
hâlde bir tasarımcı başkalarına göre farkını ve öne çıkan özelliklerini ortaya
koyacak bir portfolyo hazırlamalıdır.
Bir portfolyo ilk izlenimde kişinin nasıl biri olduğuna dair merak uyandırarak
fiziksel bir görüşmeye fırsat yaratıyorsa başarılı olduğu söylenebilir
(ArmanTasarım, 2020). Bu bakış açısına göre bir portfolyo hazırlarken dikkat
edilmesi gereken hususlar şöyle sıralanabilir;
333
• Öncelikle tasarımcı kendisine bir kaynak ya da arşiv oluşturmak amacıyla

tüm çalışmalarının bulunduğu, anlatılmak istenilen her şeyin yer aldığı
kapsamlı bir portfolyo hazırlamalıdır. Bu portfolyo geniş bir kaynak olarak
kullanılıp o anki hedef kitleye uygun güncel ve yeni bir portfolyo
hazırlamayı kolaylaştırır.
• Portfolyo başlangıç ve bitişinde en özel ve dikkat çekici çalışmalara yer
Portfolyo başlangıç ve
bitişinde en özel ve vermek iyi olur.
dikkat çekici çalışmalara • Projelerin sunumunda aşırı süslemelere kapılarak temel anlatımdan
yer vermek iyi olur. uzaklaşmamaya dikkat edilmelidir.
• Genellikle bir projenin sunumunda tüm aşamalara bütünsel olarak yer
vermek projenin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Bir koleksiyonun
hikâyesi değerlidir ve tüm aşamalardaki birlikteliği sergilemeye yardım
eder. Özellikle eskiz çizimleriyle birlikte nihai tasarım kararlarının
sebeplerine yer vermek dikkat çekicidir. Ancak her şeye yer vermeye
çalışırken kalabalık ve gereğinden yoğun paftalar oluşturmamak gerekir.
Yine tüm sürecin sunumu çok önemli olmakla birlikte finalde ortaya çıkan
ürün mutlaka belirgin ve net olarak anlaşılır olmalıdır.
• Portfolyonun kalitesi ve niteliği içerikte yer alacak çalışmaların sayısından
daha önemlidir. Tasarımcının farkını ortaya koyacak olumlu bir izlenime
engel olacak proje ve görsellere hiç yer vermemek doğru olur. Sadece üç
proje bile yeterli gelebilir. En iyi ve öne çıkarmak istenilen proje ilk sırada
ve detaylı birkaç sayfada anlatılıp, kalan projelere daha özet olarak yer
vermek de mümkündür.
• Portfolyodaki her detay dikkat edilme ve özenli davranma ile ilgili olarak
sahibi hakkında fikir verir. Bu durumun farkında olarak bırakılan boşluklar
ve sayfa düzeni bile tasarımcının becerisini kullanabilme durumu ve kişisel
özellikleri hakkında bilgi verecektir. Bu amaçla konulacak bir başlık ya da
Portfolyo içeriğinde sayı bir çizgiyi kullanma biçimi güçlü bir portfolyo izlenimi verebilecekken
olarak fazla görünsün herhangi bir amaca hizmet etmeyen süslemeler koymak dikkat dağıtıcı
diye tasarımcının farkını negatif bir etki yaratabilir.
ortaya koyacak olumlu
• Portfolyoyu farklı ve kişiye özgü bir biçimde hazırlamak ilgi çeken bir
bir izlenime engel
olacak proje ve yaklaşımdır ve sıradanlıktan uzaklaştırarak dikkat çekmeyi kolaylaştırır. Bu
görsellere hiç yer şekilde hazırlanmış bir portfolyo diğerleri arasından öne çıkmayı oldukça
vermemek doğru olur. kolaylaştırır. Ancak etkileyici ve dikkat çekici olmak uğruna çalışmaları ve
kişiliği yeterince iyi ifade etmeyen fazlaca göz kamaştırıcı bir sunum da
dengeden şaşmaya neden olur.
• Geri bildirim almak ve eleştiriye açık olmak, portfolyo hazırlama sürecinde
önemli bir husustur. Özellikle tasarımcı kendi portfolyosunu hazırlıyorsa ilk
şekli verildikten sonra incelemesi muhtemel kişilerin gözünden bakmaya
çalışarak gözden geçirmelidir. Hiç tanımayan birisinin portfolyoyu
incelediğinde sahibi hakkında nasıl bir izlenime sahip olacağı öngörülmeye
çalışılmalıdır. Hatta düzenlemeler bitirildikten sonra meslekle ilgisi
olmayan bir kişinin incelemesi sağlanarak projenin detaylarını bilmeyen
birisinin neler anladığını görmek önemli bir geri bildirim almayı sağlar.
334
• Genel şekli ve çalışmaların sunuş biçimi kadar önemli bir husus da bazı
teknik detaylara çok dikkat etmektir. Örneğin uzun bir portfolyo olacaksa
özgeçmiş sayfasından sonra içindekiler sayfası koymak incelemeyi
kolaylaştıracaktır. Portfolyoda yazı ve görsel dengesine dikkat edilmeli,
ağırlıklı olarak görsel anlatımın sadece gerekli yerlerde yazı ile
desteklenmesi sağlanmalıdır. Bunu yaparken metinlerde yazım ve anlatım
hatası olmamalı ayrıca sayfa düzenine ve tipografiye dikkat edilmelidir.
• Özgeçmiş hazırlamak önemlidir. Özellikle özgeçmişte yer alacak görselin
samimi ve ciddi olması daha profesyonel bir izlenim verecektir.
Portfolyonun geneline bakıldığında ise gerek mesleği ile alakalı gerekse
kişisel tarzla ilgili bilgi veren bir görsele yer vermek samimi bir yaklaşım ve
hoş bir fark yaratır.
• İletişim bilgilerine portfolyoda mutlaka yer verilmelidir. Portfolyoyu
değerlendiren birim tasarımcıya geri dönüş yapmak isterse bunu portfolyo
yardımıyla kolayca yapabilmelidir.
Kapak Tasarımı
Bir portfolyo hakkında ilk fikir veren bölüm Görsel 14.6’da bir örneği
görülen kapak tasarımıdır. Malzeme çeşitliliği ve farklı dizaynı ile başka
portfolyolardan ayırt edilebilecek bir kapak tasarımı doğrudan kişiyi ve tarzını
anlatır. İlgi çekici, merak uyandırıcı veya tasarım anlayışından izler taşımayan bir
portfolyo sahibini iyi yansıtan bir portfolyo olmayacaktır (pointeriorblog, 2019).
Malzeme çeşitliliği ve
farklı dizaynı ile başka
portfolyolardan ayırt
edilebilecek bir kapak
tasarımı doğrudan kişiyi
ve tarzını anlatır.
Görsel 14.6. Portfolyo Kapak Örneği
Bireysel Etkinlik
• Sizler de kendi muhtemel portfolyonuz için kapak

tasarımları yapınız.
335
Boyut ve Malzeme Seçimi

Portfolyo tasarımında genel olarak yatay, dikey veya kare görünümler tercih
edilebilir. Kullanılacak görsellerin yapısı belirlendikten sonra boyut konusunda net
bir karar vermek mümkün olacaktır. Zengin ve kalabalık bir içeriğe sahip portfolyo
mümkün olduğu kadar düzenli ve kolay kullanım sunacak bir yapıda olmalıdır.
Ancak fiziksel kullanım güçlükleri ve odaklanamama sorunlarına sebep olacağı için
hem sayfa sayısı fazla hem de boyutu büyük portfolyolar tercih edilmemelidir.
Portfolyo boyutuna karar vermede önemli bir diğer husus tasarımların
sunum alanına uygunluğudur. Kalabalık bir jüri sunumu yapılacaksa birden fazla
kişinin aynı anda incelemesine olanak sağlayacak tarzda bir tasarım düşünülebilir.
Böyle bir durumda ya ayrılıp birleştirilebilen sayfalardan oluşan ya da jürideki kişi
sayısı kadar çoğaltılmış portfolyolar hazırlanmalıdır.
Seçilen boyuta uygun olarak portfolyo malzemesine karar vermek gerekir.
En çok tercih edilen malzemelerin kâğıt, karton, plastik, sentetik ve cilt bezleri
olduğu görülür. Daha iddialı ve farklı görünüme sahip tasarımlarda ise deri,
alüminyum, pleksi ve ahşap kapak, kutu ve çanta kullanımları da mümkündür.
Portfolyo içeriğinde kullanılacak kâğıt seçimi de çok önemli bir detaydır.
Kâğıtların sahip olduğu doku, gramaj, yoğunluk, renk ve yüzey özellikleri
düşünülerek seçim yapılmalıdır (Çorbacı, 2016).
İçerik Yerleşimi
Portfolyo tasarım sürecinde sayfaların sıralanış biçimleri önemli bir
aşamadır. Bütün portfolyolarda olduğu gibi en başta özgeçmiş ve motivasyon
mektubu/ön yazı bölümleri yer alır. Kapakta ve sayfa içlerinde tasarımcının özel
oluşturduğu logoya yer verilmelidir. Çok sayfalı ve uzun içerikteki portfolyolarda
en başa inceleme kolaylığı sağlamak amacıyla içindekiler sayfası eklenmelidir.
Yer verilecek çalışmalar arasında bir öncelik sıralaması yapılmalıdır.
Öğrenciler tarafından öğrenimin sonunda hazırlanan portfolyolar gelişim sürecini
Çok sayfalı ve uzun
içerikteki portfolyolarda ve kazanımları doğru bir şekilde sunmaya olanak sağlayacak biçimde
en başa inceleme düzenlenmelidir.
kolaylığı sağlamak
Portfolyo tasarım sürecinde tema seçimi öncelikli bir durumdur. İçerikte yer
amacıyla içindekiler
alacak çalışmalara göre geliştirilecek tema, portfolyo tasarımına doğrudan
sayfası eklenmelidir.
yansımaktadır. Çoğu kez moda portfolyoları mevcut projeleri ile bir temaya
sahiptir. Ana temanın anlatılması için hazırlanan panolar, hikâye, detay,
bilgilendirme, renk panoları gibi bölümlerle desteklenebilir. Bu bölümlerde ise
ilham kaynakları, eskiz çizimleri, kumaşlar gibi görseller de yer almaktadır. Bu
bölümler yardımıyla proje çalışmalarının tam olarak ne anlattığını inceleyenlerin
anlaması ve özümsemesi amaçlanmaktadır.
Logo Tasarımı Yapma

Logo; kelime ya da kelimelerle oluşturulan, dijital veya basılı her alanda
kullanılabilen, amaca göre kişi, kurum, kuruluş, şirket, ya da fikri temsil eden
sembol ya da şekillere verilen isimdir.
336
Bir tasarımcı için markasının tanıtımını yapmaya yarayacak logonun

tasarımı da oldukça detaylı incelenmesi gereken bir husustur. Genel olarak kabul
görmüş farklı sayı ve özellikte logo tasarım türü bulunur. Bunlar;
• Amblem, belirtke, arma,

• Logotype, (kendi içinde işaret deseni ve monogram olarak ikiye ayrılır)
• Marka sembolü, marka işareti,
• Soyut logo tasarımları olarak örneklendirilebilir.
• Amblem, Belirtke, Arma
Mühür ve arma olarak da bilinen amblem tasarımı, en eski logo tasarım türü
olarak kabul edilir. Tarihte ortaçağdan beri kullanıldığı bilinmektedir. Amblem
tasarımında bilinmesi gereken en önemli kural yazı ve grafik detayların bir arada
düşünülmesi zorunluluğudur. Yazı ya da sembol amblemden çıkarıldığında görselin
tüm formu ve anlamı bozulacaktır. Amblemler genel olarak markaya klasik bir
görünüm katmakla birlikte kalite algısını da yükseltmektedir. Bu sebeple markanın
bir gelenek fikri üzerine kurulu ve uzun ömürlü olduğu vurgusu yapılacaksa logo
tasarımında amblem kullanmak tercih edilmelidir. Görsel 14.7’de amblem logo
tasarımlarından örnekler yer almaktadır.
Görsel 14.7. Amblem Logo Tasarım Örnekleri
• Logotype (Yazısal ve Metinsel Tasarımlar)

Genel olarak yazı ve metin bazlı logo tasarımları olarak bilinirler. Tasarımı
oluşturan genel görünüm marka isminin tipografi tasarımıyla ifade edilmesini
simgeler. Sadece yazı içerikli tasarımlar olması sebebiyle ayrıca bir amblem
içermez. Logotype tasarımında dikkat edilmesi gereken en önemli kural marka
isminin okunaklı olması ve kendine özgü bir tarza sahip olmasıdır. Günümüzde bir
çok markanın bu tarz logo tasarımını kullandığı bilinmektedir.
Logotype türü tasarımlar
wordmark/işaret deseni Logotype tasarımı kendi içinde iki farklı kategoriye ayrılır. Bunlardan birisi
ve lettermark/monogram wordmark/işaret deseni ya da stil olarak bilinir. Görsel 14.8’de wordmark logo
logo olarak iki kategoriye
tasarımlarından örnekler verilmiştir.
ayrılır.
337
Görsel 14.8. Wordmark Logotype Tasarım Örnekleri

Logotype tasarımın diğer kategorisini lettermark, monogram logo tipi
oluşturur. Bir şirketin marka isminin uzun olması durumunda sadece baş harflerine
yer verilerek yapılan logotype tasarımlarıdır. Dikkat edilmesi gereken en önemli
nokta, monogram logo tasarımında tek harf değil en az iki harf kullanılması
gereğidir. Marka isminin ön planda olmasını isteyen, markasının logo ile birlikte
kullanıldığında karmaşık göründüğünü düşünen tasarımcılar Görsel 14.9’da
örnekleri verilen monogram logotype tasarımını tercih etmelidir.
Görsel 14.9. Monogram Logotype Tasarım Örnekleri
• Marka Sembolü, Marka İşareti

Marka sembolü içerikli çalışmalar soyut kavramlarda birden fazla konunun
kombinasyonu ile oluşturulur. Sembol logo tasarımları marka ismi olmadan
kullanılsa da markayı temsil etme gücüne sahiptir. Görsel 14.10’da marka sembolü
ile yapılmış logo tasarım örnekleri görülmektedir.
Sembol logo tasarımları

marka ismi olmadan Görsel 14.10. Marka Sembolü Tasarım Örnekleri
markayı temsil etme
gücüne sahiptir. Günümüzde sadece marka sembolü ile görsel iletişimini sürdüren şirketler
Starbucks, Apple, Shell vardır. Starbucks, Apple, Shell gibi şirketler bunlara örnek olarak verilebilir.
gibi şirketler sadece Markaların logolarında sadece sembol kullanmaları zaman, reklam, etkileşim ve
marka sembolü iletişim ile doğru orantılıdır. Yeni kurulan bir marka ya da şirketin bu tarzı
kullanan şirketlerden uygulaması çok sağlıklı sonuçlar vermeyebilir. Görsel 14.11’de sadece marka
bazılarıdır. sembolü kullanımına geçen Starbucks firmasının logo gelişim süreci görülmektedir.
338
Görsel 14.11. Starbucks Logo Tasarım Tarihi Geçmişi
• Soyut Logo Tasarımları

Soyut logo tasarımlarında simetrik, geometrik form ve resimsel ögeler
kullanılmaktadır. Bu tarz logo kullanan firmalara Görsel 14.12’de görülen Pepsi,
Nike gibi firma logolarını örnek olarak verilebilir.
Görsel 14.12. Soyut Logo Tasarım Örnekleri

• Logo Tasarımında Yazı ve Font Seçimi
Başarılı bir logo tasarımı yapmak için ona eşlik edecek font ve tipografi
seçiminin de başarılı olması gerekir. Marka veya proje var olduğu sürece onu
temsil edecek logo da var olacaktır. Bu kalıcılığı sağlamak için kullanılan yazı
karakterlerinin tasarımı ile logo görsel olarak uyumlu olmalıdır. Logo ve amblem
tasarımlarında kullanılacak yazı karakteri ve font seçimi yaparken dikkat edilmesi
gereken bazı kurallar vardır (freegrafiker, 2017).
• Kullanmak üzere seçilen font ve yazı karakterleri birlikte veya ayrı olarak
rahat algılanabilir görsel formda olmalıdır.
• Seçilen font ve tipografi tasarımları hem bütünsel olarak hem de harf harf
bakıldığında okunabilir olmalıdır.
• Marka isminin daha dikkat çekici ve farklı olması için yüksek kabul görmüş
yazı fontları yerine daha özgün bir font seçimi yapılmalıdır. Bunu
yapabilmek için beğenilen font tasarımları üzerinde fark yaratacak ama
üstteki kurallara uygun dokunuşlar yapılabilir.
• Markanın konumu ve sektörü ile uyumlu olacak ve logonun yanında
rahatsızlık yaratmayacak yazı fontları seçilmelidir.
Bir logo tasarımının • Marka isminin oluşturulduğu alandaki harf boşluklarının ve aralıkların aynı
başarısındaki en büyük oranda ve ölçüde olmasına dikkat edilmelidir.
etkenlerden birisi de • Logo Tasarımında Renk Seçimi
doğru renk seçimidir.
Bir logo tasarımının başarısındaki en büyük etkenlerden birisi de doğru renk
seçimidir. Logo tasarımı ve renk seçimi yanlış yapılan markalar ürünleriyle alakalı
olumsuz etkenlerle karşılaşabilirler. Bütün büyük global markalar, logo
tasarımlarında kullandıkları rengin neyi, nasıl temsil ettiğini bilerek ve bilinçli
339
olarak kullanırlar. Örneğin, Pizza Hut, Mcdonalds, KFC gibi fast food sektöründe
hizmet veren global markalar, açlık hissini kırmızı renk ile ilişkilendirmişler. Lüks
marka kavramını oluşturmak isteyen Chanel, Prada, Michael Kors gibi markalar
logolarında siyah, beyaz, gümüş ve altın renklerine yer vermişlerdir. Bu hissiyatın
oluşmasını sağlayan şey öncelikle renk olup ardından marka ile bağdaştırılan
görsel algıdır.
Logo tasarımında renk seçimi yaparken, logonun insanlar üzerinde
tetiklenmesinin istendiği dört farklı duyguya göre kullanılacak renklere karar
verilmelidir. Renk tercihlerinin yapılması hususunda yardımcı olması için Görsel
14.13’de logo tasarımında kullanılacak renk duygusu kılavuzu yer almaktadır.
Görsel 14.13. Logo Tasarımında Kullanılacak Renk Duygusu Kılavuzu

Renklerin duygulara etkilerine göre karar verildikten sonra ikinci adım
olarak sektörde hangi renklerin ağırlıklı olarak tercih edildiği araştırılmalıdır.
Renklerin bölgesel ve kültürel etkileri ile birlikte aralarındaki uyum ve kontrast
değer farklılıkları da göz önünde bulundurulmalıdır.
Özgeçmişin içeriğini;
isim, soy isim, iletişim
bilgileri, eğitim durumu,
Bireysel Etkinlik
iş tecrübesi,
deneyimler, referanslar, • Yukarıdaki bilgiler ışığında kendi logo tasarımınızı yapınız.
özel zevkler gibi
konuların özetleri
oluşturur.
340
Özgeçmiş Hazırlama
Özgeçmiş ya da CV (orijinal ifadesiyle Curriculum Vitae); kişilerin iş
başvurularında kendisini ifade etmek için kullandığı birkaç sayfalık yazıdan oluşur.
O birkaç sayfalık yazı kişilerin işe girip girememesinde etkili olan en temel
unsurlardan birisidir. Özgeçmişin içeriğini; isim, soy isim, iletişim bilgileri, eğitim
durumu, iş tecrübesi, deneyimler, referanslar, özel zevkler gibi konuların özetleri
oluşturur (Tunçer, 2013). Özgeçmişin dikkat çekmesi için doğru, anlaşılır, açık ve
kısa olması gerekir. Çok karışık bir yazım tarzından kaçınılmalı ve kolay
okunabilmeli, istenilen pozisyonla ilgili olmalı ve en önemlisi bütünüyle olumlu bir
izlenim bırakmalıdır.
• Etkili Bir Özgeçmiş Hazırlamak İçin Püf Noktalar
Özgeçmiş hazırlama konusunda dikkat edilmesi gereken bazı püf noktaları
vardır.
• A4 kâğıda yazılmalı.
• En fazla iki sayfa olmalı.
• Uzun paragraflardan kaçınılmalı.
• Birinci ya da üçüncü tekil şahıs ifadesiyle yazılmalı.
• Genellikle “Times New Roman” veya “Arial” gibi kolay okunabilen
karakterler kullanmalı, 11 ya da 12 punto kullanılmalı.
• Yapılacak imla hataları özensiz davranıldığı hissiyatı oluşturacaktır. Bu
sebeple, imla kurallarına dikkat edilmeli, kelime ve cümlelerin altı
çizilmemeli.
• Başvuru yapılan pozisyonla ilgili bir ön yazı/motivasyon mektubu
hazırlanmalı. Genel bir hazırlık yapılıyorsa, hangi alanda başvuru yapılmak
istendiği belirtilmeli. Olumlu bir ilk izlenim yaratmak için kısa ve net
cümleler ile çok uzun olmayan bir paragraf yazılmalı.
• Ters kronolojik sıralama tercih edilmeli, en yeni tarihten başlayarak geriye
doğru yazılmalı.
• Silik, bulanık, arka planı karışık olmayan, resmî görünümlü bir vesikalık
fotoğraf kullanılmalı.
• Tüm kişisel bilgilere eksiksiz yer verilmeli.
• Eğitim bilgileri bir özgeçmişin önemli bölümlerindendir. Bu bölümü
güçlendirmek için varsa eğitim dönemine ait başarı belgeleri ve not
ortalamaları eklenmeli.
• Kariyer geçmişine ait bilgilerin etkili olabilmesi için çalışılan yer, tarih ve
Eşsiz bir özgeçmiş sorumluluk alanları ile kariyerdeki mevcut başarılar bu bölüme eklenmeli.
hazırlamak için renkli ve • Eşsiz bir özgeçmiş hazırlamak için renkli ve özgün tasarımlar tercih edilmeli
özgün tasarımlar tercih veya tasarlanmalı.
edilmeli veya
• Görsel 14.14 ve 14.15’te farklı özgeçmiş hazırlamak isteyenler için kişisel
tasarlanmalıdır.
ve yaratıcı özgeçmiş örnekleri yer almaktadır.
341
Görsel 14.14. Kişisel Özgeçmiş Örnekleri
342
Görsel 14.15. Yaratıcı Özgeçmiş Örnekleri

Bireysel Etkinlik
• Yukarıdaki bilgiler ışığında kendi özgeçmiş tasarımınızı

yapınız.
343
Motivasyon Mektubu/Ön Yazı Hazırlama

Bir portfolyo sunumunda ve işe alım sürecinde gerekli üç temel araç vardır.
CV, ön yazı/motivasyon mektubu ve görüşme. Ön yazı (kapak mektubu), iş
başvurularında, motivasyon mektubu akademik başvurularda kullanılır.
Motivasyon mektubu/ön yazı biyografi olmayan ancak kişiler ile ilgili önemli
özelliklerin yer aldığı bir özet metindir.
İyi hazırlanmış bir motivasyon mektubu/ön yazı Cv’de belirtilemeyen bazı
önemli bilgileri tamamlamayı sağlar. Bir motivasyon mektubu/ön yazı kitapların
arka kapak yazısı gibidir. Bir kitap okunmadan önce çoğu kez arka kapak yazısı
okunarak kitabın okunması ya da okunmaması yönünde karar verilir. Portfolyo ya
da özgeçmiş inceleyen yetkililer motivasyon mektubu/ön yazıyı arka kapak yazısı
gözüyle okurlar (CVyolla, t.y.).
• Başarılı Bir Motivasyon Mektubu/Önyazı Oluşturmak İçin İpuçları
İyi hazırlanmış bir • Herhangi bir adayın CV’sinde yer alabilecek çok genel bir profil
motivasyon oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Yapılacak açıklamalar sadece özgeçmiş ve
mektubu/ön yazı Cv’de
portfolyo sahibi için geçerli, özel ve değiştirilemez olmalıdır.
belirtilemeyen bazı
önemli bilgileri • Portfolyonun diğer detaylarında olduğu gibi herhangi bir yazım ve imla
tamamlamayı sağlar. hatası yapılmaması önemlidir.
• Motivasyon mektubu/ön yazı oluşturulurken maddeleme listesi ve
anahtar kelimeler değil tam cümleler kullanılmalıdır.
• Çok fazla kelime kullanarak çok az şey anlatan ifadeler, süslü ama az bilgi
veren cümleler tutarsızlık oluşturacak, olumsuz yargılanacaktır.
• Motivasyon mektubu/ön yazı kişiyi ön plana çıkaran bölümdür. Dolayısıyla
bu bölümde diğer adaylarda olmayan en az bir kişisel ve özgün ifadeye yer
verilmelidir.
• Birinci ya da üçüncü tekil şahıs ifadeleriyle yazılabilir. Ancak hangi
yöntemle başlandıysa onunla devam edilmeli, birinci tekil şahısla başlayan
bir ifade üçüncü tekil şahıs ifadesiyle devam etmemelidir.
• Özgeçmişteki başka bir bölümde yer verilen bilgileri tekrar kullanmak
anlamlı değildir. Bilakis bu durum sunulabilecek çok az bilgi olduğu
izlenimi vereceği için motivasyon mektubu/ön yazının zayıf görünmesine
sebep olacaktır.
• Motivasyon mektubu/ön yazıda negatif bir tutumdan kaçınılmalıdır.
İyimser ve olumlu bir izlenim oluşturacak şekilde yazılmalıdır.
• Motivasyon mektubu/ön yazının kesin olması gereken bir uzunluk yoktur.
Genel olarak özgeçmişte kullanılan yazı büyüklüğüyle yazılmış yarım sayfa
ile bir sayfa arasında bir metin oluşturulmalıdır.
344
Örnek
•Bir Moda Tasarımcısı İçin Motivasyon Mektubu/ Önyazı Örneği
Bayan giyimine ve giysi üretim süreçlerine özel bir ilgisi olan,
kesim ve dikiş konusunda başarılı bir moda tasarımcısıyım.
Çalışmalarım, eski moda (vintage) giyimden esinlenen
desenlere, yüzey süslemelerine, renk ve dokuya duyduğum
ilginin göstergesidir. Bir tasarımcı olarak yaratıcı özgürlüğüme
saygı gösteren, iyi bir eğitim ile kendimi geliştirmemi sağlayacak
ilham verici bir çalışma ortamı arıyorum.
• Yukarıdaki örnekte görülen bir moda tasarımcısına ait motivasyon

mektubu/ön yazı örneği incelendiğinde adayın işe özgü becerileri hakkında
oldukça kişisel ve detaylar içeren açıklamalar yaptığı görülmektedir.
İfadeler birinci tekil şahıs kalıbı kullanılarak tutarlı şekilde yazılmıştır. Bu
duruma bakıldığında iyi bir motivasyon mektubu/ön yazı örneği olduğu
söylenebilir (cvmaker, 2020).
Portfolyo iç sayfa
Bireysel Etkinlik
tasarımında tekdüze
devam eden standart • Yukarıdaki bilgiler ışığında kendi motivasyon mektubu/ön
bir düzenden ziyade yazınızı hazırlayınız.
birbirleriyle uyumlu
farklı yerleşim
tasarımları tercih
edilmelidir.
İç Sayfa Tasarımı
Moda portfolyolarında sayfa düzeni, sunulan içeriği ön plana çıkaracak
nitelikte, anlaşılır ve sade bir biçimde yapılmalıdır. Her şeyi sığdırmak için aşırı
yüklenmiş görseller, metinler ve diğer materyaller projeyi anlamayı zorlaştırır.
Bunun yerine içeriği çok yoğun olmayan daha fazla sayıda sayfa düzeni tercih
edilebilir (pointeriorblog, 2019). Ayrıca her sayfanın aynı düzende olduğu bir
portfolyoyu inceleyenler tekrara düşmüş hissine kapılabilirler. Bu sebeple tekdüze
devam eden standart bir düzenden ziyade birbirleriyle uyumlu farklı yerleşim
tasarımları tercih edilmelidir.
Çalışmaların yerleştirilme şekilleri de sayfa tasarımını etkiler. Karşılıklı iki
sayfada çalışmalar yerleştirilecekse örneklerin birbirini tamamlayacağı bir düzen
seçilmelidir. Sadece tek sayfada sergilenecekse ona uygun bir düzen belirlenebilir.
Bu şekilde daha fazla sayfa ihtiyacı olur ama her sayfanın kendi içinde
değerlendirilmesi mümkün olur. Görsel 14.16’da portfolyo şablonunda çalışma
yerleştirme düzeninden örnekler görülmektedir.
345
Görsel 14.16. Portfolyo Şablonunda Çalışma Yerleştirme Düzeninden Örnekler
Yer Alacak Çalışmaların Seçimi

Portfolyo tasarımının en önemli aşamalarından birisi içerikte yer alacak ürün
ve çalışmaların seçilmesidir. Bu aşama portfolyonun özünü oluşturan ve başarılı
olup olmaması ile bağlantılı bir husustur. Tasarımcıyı ne kadar iyi ve doğru anlatan
çalışmalar seçiliyorsa portfolyo amacına o kadar ulaşmış demektir. Özellikle nihai
ürüne dönüştürülen en iyi çalışmalar seçilmeli ve sürece uygun olacak sıralamada
Portfolyoda yer alacak yerleştirilmelidir. Tasarımcının gelişim sürecini ve geldiği noktayı anlatan ve
çalışmalar, tasarımcının başvurduğu pozisyona uygunluğunu anlatacak nitelikte olmalıdır.
gelişim sürecini ve
geldiği noktayı anlatan Moda portfolyolarının ön hazırlık süreci iyi planlanmalı, uygun nitelikteki
ve başvurduğu çalışmalar seçilmelidir. Hatta istenilen niteliğe uygun olmayan çalışmalar kesinlikle
pozisyona uygunluğunu portfolyoya konulmamalı, gerekiyorsa portfolyo içeriğine uygun yeni çalışmalar
anlatacak nitelikte yapılmalıdır (Çorbacı, 2016). Üç boyutlu çalışmaların en iyi şekilde
olmalıdır. sergilenebileceği farklı açılardan fotoğraf çekimleri yapılarak dijital ortama
aktarılmalıdır.
Portfolyo Sunumu
Geri bildirim almak ve eleştiriye açık olmak portfolyo hazırlama sürecinde
önemli bir husustur. Özellikle tasarımcı kendi portfolyosunu hazırlıyorsa hazırlık
sürecini bitirdikten sonra incelemesi muhtemel kişilerin gözünden bakmaya
çalışarak gözden geçirmelidir. Gerektiğinde tasarımcıyı tanımayan bir kişinin
portfolyoyu incelediğinde sahibi hakkında nasıl bir izlenime sahip olacağı
belirlenmeye çalışılmalıdır. Hatta düzenlemeler bitirildikten sonra meslekle ilgisi
olmayan birisinin incelemesi sağlanarak projenin detaylarını bilmeyen birisinin
neler anladığını görmek önemli bir geri bildirim almayı sağlar.
Özellikle mezun aşamasındaki öğrencilerin portfolyo hazırlıkları bitirildikten
sonra sınıf ortamında sunum yapma tecrübesini test etmeleri önemli bir husustur.
346
•KİŞİSEL SUNUM TEKNİKLERİ

•Kişisel sunumlar, bireylerin özelliklerini çevreye tanıtmasını sağlayan yollardandır.
Aktif sunum ve pasif sunum olarak iki ana gruba ayrılırlar.
•Aktif Sunum:Kişi ya da firmaların aktif olarak kendisi ya da bir temsilcisi aracılığıyla
ilgili kurum/kuruluşlara çalışmalarını sunmasını sağlar.
•Pasif Sunum:Kişi ya da firmaların çalışmalarını veya çalışmaları hakkında fikir
verebilecek bir belgeyi ilgili kurum/kuruluşlara göndermesi yoluyla yaptıkları
sunumlardır.
Özet
•PORTFOLYO VE PORTFOLYO TÜRLERİ
•Portfolyo; tasarımcılar, sanatçılar ve tasarım/sanat öğrencileri için; kim olduğunu,
düşünme tarzını, üretim kapasitesi ve kalitesini, yeteneğini, genel kültürünü, teknoloji
hâkimiyetini ve görsel iletişim dilini ifade eden çok önemli bir kişisel sunum
yöntemidir.
•Tasarımcının ve tasarım öğrencilerinin, eğitim sürecinden iş görüşmesine giden
yoldaki en önemli bağlantısı olduğunu söylemek mümkündür. Eğitim ve iş hayatındaki
değişim ve gelişim aşamalarının takibini yapmayı sağlar.
•Portfolyolar genellikle, portfolyonun içeriğinin, şeklinin, kapsamının kim tarafından ve
ne amaçla oluşturulduğunun göz önüne alınmasıyla çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır.
•Biçimlerine Göre Portfolyolar
•Çanta Portfolyo,Klasör Portfolyo,Kitap Portfolyo,Dijital Portfolyo
•İçeriklerine Göre Portfolyolar
•Belge Portfolyoları,Süreç Portfolyoları,Etkinlik Portfolyoları
•MODA PORTFOLYOSU TANITIMI:Moda portfolyolarının amacı, kişinin modaya olan
ilgisi ve yetisini göstermektir. Bu şekilde eğitimcilere portfolyo sahibinin hangi alanda
daha başarılı olacağına dair ipuçları sağlar.
•Moda Portfolyosunda Bulunması Gereken Unsurlar
•Bir moda portfolyosunda dikkat edilmesi gereken en önemli husus tasarımcının
potansiyelini ve yeteneklerini en güzel şekilde ifade etmektir. Bir tasarımcı en iyi
yaptığı neyse portfolyoda onu sunmalıdır.
•PORTFOLYO TASARIM SÜREÇLERİ
•Genel olarak portfolyo tasarım süreçleri farklı başlıklar altında incelenebilir.
•Portfolyo Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar
•Bir portfolyo ilk izlenimde kişinin nasıl biri olduğuna dair merak uyandırarak fiziksel
bir görüşmeye fırsat yaratıyorsa başarılı olduğu söylenebilir.
•Portfolyo başlangıç ve bitişinde en özel ve dikkat çekici çalışmalara yer vermek iyi
olur.
•Portfolyonun kalitesi ve niteliği içerikte yer alacak çalışmaların sayısından daha
önemlidir. Tasarımcının farkını ortaya koyacak olumlu bir izlenime engel olacak proje
ve görsellere hiç yer vermemek doğru olur.
• Kapak Tasarımı
•Bir portfolyo hakkında ilk fikir veren bölüm kapak tasarımıdır. Malzeme çeşitliliği ve
farklı dizaynı ile başka portfolyolardan ayırt edilebilecek bir kapak tasarımı doğrudan
kişiyi ve tarzını anlatır.
•Boyut ve Malzeme Seçimi
•Portfolyo tasarımında genel olarak yatay, dikey veya kare görünümler tercih edilebilir.
Seçilen boyuta uygun olarak portfolyo malzemesine karar vermek gerekir. En çok
tercih edilen malzemelerin kâğıt, karton, plastik, sentetik ve cilt bezleri olduğu
görülür.
•İçerik Yerleşimi:Portfolyo tasarım sürecinde sayfaların sıralanış biçimleri önemli bir
aşamadır. En başta özgeçmiş ve motivasyon mektubu/ön yazı bölümleri yer alır.
Kapakta ve sayfa içlerinde tasarımcının özel oluşturduğu logoya yer verilmelidir. Çok
sayfalı ve uzun içerikteki portfolyolarda en başa içindekiler sayfası eklenmelidir.
•Logo Tasarımı Yapma
•Logo; kelime ya da kelimelerle oluşturulan, amaca göre kişi, kurum, kuruluş, şirket,
ya da fikri temsil eden sembol ya da şekillere verilen isimdir.
•Genel olarak kabul görmüş farklı sayı ve özellikte logo tasarım türü bulunur.
•Amblem, Belirtke, Arma
•Logotype (Yazısal ve Metinsel Tasarımlar)
•Marka Sembolü, Marka İşareti
•Soyut Logo Tasarımları
347
•Logo Tasarımında Yazı ve Font Seçimi

•Başarılı bir logo tasarımında marka isminin daha dikkat çekici ve farklı olması
için yüksek kabul görmüş yazı fontları yerine daha özgün bir font seçimi
yapılmalıdır.
•Logo Tasarımında Renk Seçimi
Özet (devamı)
•Bir logo tasarımının başarısındaki en büyük etkenlerden birisi de doğru renk
seçimidir. Bütün büyük global markalar, logo tasarımlarında kullandıkları
rengin neyi, nasıl temsil ettiğini bilerek ve bilinçli olarak kullanırlar.
•Özgeçmiş Hazırlama
•Özgeçmiş kişilerin iş başvurularında kendisini ifade etmek için kullandığı
birkaç sayfalık yazıdan oluşur. Dikkat çekmesi için doğru, anlaşılır, açık ve
kısa olmalıdır.
•En fazla iki sayfa olması, uzun paragraflardan kaçınılması, birinci ya da
üçüncü tekil şahıs ifadesiyle yazılması, genellikle “Times New Roman” veya
“Arial” gibi kolay okunabilen karakterler ve 11 ya da 12 punto kullanılması,
imla kurallarına dikkat edilmesi, en yeni tarihten başlayarak geriye doğru
yazılması, tüm kişisel bilgilere eksiksiz yer verilmesi etkili bir portfolyonun
sahip olması gereken niteliklerdir.
•Motivasyon Mektubu/Ön Yazı Hazırlama
•Motivasyon mektubu/ön yazı biyografi olmayan ancak kişiler ile ilgili önemli
özelliklerin yer aldığı bir özet metindir.
•İç Sayfa Tasarımı
•Moda portfolyolarında sayfa düzeni sunulan içeriği ön plana çıkaracak
nitelikte, anlaşılır ve sade bir biçimde yapılmalıdır. Tekdüze devam eden
standart bir düzenden ziyade birbirleriyle uyumlu farklı yerleşim tasarımları
tercih edilmelidir.
•Yer Alacak Çalışmaların Seçimi
•Bu aşama portfolyonun özünü oluşturan ve başarılı olup olmaması ile
bağlantılı bir husustur. Tasarımcıyı ne kadar iyi ve doğru anlatan çalışmalar
seçiliyorsa portfolyo amacına ulaşmış demektir.
•Portfolyo Sunumu
•Özellikle tasarımcı kendi portfolyosunu hazırlıyorsa hazırlık sürecini
bitirdikten sonra incelemesi muhtemel kişilerin gözünden bakmaya çalışarak
gözden geçirmeli ve geri bildirim almalıdır.
348
1. Aşağıdakilerden hangisi biçimlerine göre portfolyo türlerinden biridir?
a) Belge Portfolyosu
b) Süreç Portfolyosu
c) Etkinlik Portfolyosu
d) Klasör Portfolyo
e) Moda Portfolyosu
2. Aşağıdakilerden hangisi sunum yazılımlarından biridir?

a) Adobe Photoshop
b) Adobe Acrobat
c) Dreamweaver
d) Fireworks
e) Adobe İllüstrator
3. Aşağıdakilerden hangisi dijital portfolyo tasarımı hizmeti sunan web

sitelerine örnektir?
a) Extensis Portfolyo
b) Keynote
c) Corel Painter
d) Macromedia Freehand
e) Oven Bits
4. Aşağıdakilerden hangisi bir moda portfolyosu hakkında söylenemez?

a) Tasarımcıların potansiyelini ve yeteneklerini en güzel ifade şeklidir.
b) Kişilerin modaya olan ilgisini ve yetisini göstermek amacıyla
hazırlanırlar.
c) Özellikle sektöre ve başvuru yapılacak birimin niteliklerine uygun
şekilde hazırlanmalıdır.
d) Mutlaka bir koleksiyonun geliştirme aşamalarını gösterecek biçimde
düzenlenmelidir.
e) Yapılan bütün çalışmaları içermesine dikkat edilmelidir.
5. Aşağıdakilerden hangisi bir portfolyoda mutlaka bulunması gereken

bölümlerden biri değildir?
a) İçindekiler
b) Kapak
c) Logo
d) Özgeçmiş
e) Niyet Mektubu
349
6. Kelime ya da kelimelerle oluşturulan, dijital veya basılı her alanda

kullanılabilen, amaca göre kişi, kurum, kuruluş ya da fikri temsil eden
sembol ya da şekillere ne isim verilir?
a) Marka
b) Sembol
c) Logo
d) Amblem
e) Monogram
7. Aşağıdakilerden hangisi marka sembolü kullanılarak logo tasarımı

yaparken dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir?
a) Sembol logo tasarımları mutlaka marka isimleriyle birlikte
kullanılmalıdır.
b) Yeni kurulan bir marka ya da şirket bu tarz logoyu kullanmamalıdır.
c) Marka isminin ön planda olmasını isteyen şirketlerin kullanması
gereken logo tasarımlarıdır.
d) Marka isminin uzun olması durumunda sadece baş harfleri
kullanılarak logo tasarımı yapılmalıdır.
e) Marka isminin okunaklı ve özgün tarzda kullanılmasına dikkat
edilmelidir.
8. Aşağıdakilerden hangisi özgeçmiş hazırlarken dikkat edilecek hususlardan

biridir?
a) İyi hazırlanmış bir özgeçmiş için niyet mektubu hazırlamaya gerek
yoktur.
b) Verilecek bilgilerin eskiden yeniye doğru sıralanmasına dikkat
edilmelidir.
c) Vesikalık fotoğraf yerine net ve güzel bir arka planı olan öz çekim
fotoğrafı daha etkili olur.
d) Özgeçmiş formatında genel kabul görmüş formatların kullanılmasına
dikkat edilmelidir.
e) Dikkat çekici bir özgeçmişin doğru, anlaşılır, açık ve kısa olması
gerekir.
9. Niyet mektubu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

a) Madde listesi ve anahtar kelimeler yardımıyla yazılmalıdır.
b) Negatif bir tutumdan kaçınılmış, iyimser ve olumlu izlenim bırakacak
şekilde yazılmalıdır.
c) Bir özgeçmişte yer alan bilgilerin geniş bir tekrarı olmalıdır.
d) En az bir sayfalık bir metin oluşturulmalıdır.
e) Herhangi bir adayın niyet mektubunda yazılabilecek standardın dışına
çıkılmamalıdır.
350
10. Portfolyo iç sayfa tasarımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi

doğrudur?
a) Çalışmaların detaylarına yer verecek bol bol görsel konulmalıdır.
b) Mutlaka tek sayfada yerleşim planı yapılmalıdır.
c) Tüm sayfalar aynı düzende devam ettirilmesi olası karmaşadan
kurtulmayı sağlar.
d) Tekrara düşmüş hissinden kurtulmak için birbiriyle uyumlu farklı
yerleşim tasarımları tercih edilmelidir.
e) Karşılıklı iki sayfa düzeni tercih edilecekse yer tasarrufu yapmak için
farklı çalışmalar birlikte kullanılabilir.
Cevap Anahtarı
1.d, 2.b, 3.e, 4.e, 5.a, 6.c, 7.b, 8.e, 9.b, 10.d
351
Arman Tasarım, (2020, Ekim 29). Etkili bir tasarım portfolyosu nasıl hazırlanır?
https://www.armantasarim.com/etkili-bir-tasarim-portfolyosu-nasil-
hazirlanir/.
CVMaker, (2020, Mayıs 11). CV için önyazı nasıl yazılmalı? Sizin için 8 CV önyazı
örneği. https://www.cvmaker.com.tr/blog/on-yazi/cv-icin-onyaz%C4%B1-
nasil-yazilmali?gclid=Cj0KCQiAifz-
BRDjARIsAEElyGL_Xum9KRroos7U491jrprRCIZr6ZXtRihuLHB7Jv1F3pSbOhbR
JNIaAt0OEALw_wcB.
CVyolla, (t.y). Ön yazı / kapak mektubu nedir? https://www.cvyolla.com/on-yazi-
kapak-mektubu-ornekleri.
Çorbacı Uğurcan, (2016), Grafik Tasarım Ürünü Olarak Moda Portfolyosu ve Bir
Moda Portfolyosu Şablonu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
Demir Çiğdem, (2014), Portfolyo Tasarımı ve Portfolyo Tasarımı Ders Projeleri
Üzerine Değerlendirmeler, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
Sanat Yazıları Dergisi, 2014 Mayıs, Sayı: 30, s.79-92.
Freegrafiker, (2017, Ağustos 20). Logo nedir? https://freegrafiker.com/logo-
nedir.html.
Hopkins John, (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi, (Çev. B. Başoğlu), Literatür
Yayınları.
Orbaç Sema, Ağaç Saliha, (2017), Moda Tasarım Alanında Portfolyo Ve Türleri,
Sosyal Bilimler Dergisi (SOBİDER), Yıl:4, Sayı: 10, s.638-652.
Öz Hatice, (2003), Kişisel Sunum Açısından Dijital Portfolyonun İncelenmesi ve
Dijital Portfolyo Denemeleri, (Yüksek Lisans Sanat Eseri Çalışması Raporu),
Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Pointerior, (2019, Kasım 21). Portfolyo hazırlamak.
https://www.pointeriorblog.com/post/portfolyo-hazirlamak.
Stambaugh Lisa, (2017, Ağustos 23). Etkilemek için tasarlayın: 5 ücretsiz online
portfolyo hazırlama sitesi. https://tr.godaddy.com/blog/5-ucretsiz-online-
portfolyo-hazirlama-sitesi/.
Tasarım Akademi, (2016,Mart 10), Profesyonel gözükecek portfolyo hazırlamak
için 30 öneri. https://www.tasarimakademi.org/profesyonel-gozukecek-
portfolyo-hazirlamak-icin-30-oneri.html.
Tunçer Merve, (2013, Nisan 9). Özgeçmiş hazırlama tüyoları ve cv örneği. Kariyer
Net, https://www.kariyer.net/kariyer-rehberi/ozgecmis-hazirlama-tuyolari-
ve-cv-ornegi/.
Görsel Kaynakları
352
Görsel 14.1. Çanta Portfolyo Örnekleri, https://www.fruugo.com.tr/bullet-abanoz-

a4-evrak-cantas%C4%B1-portfoyu/p-49855364
Görsel 14.2. Klasör Portfolyo Örnekleri, https://www.amazon.com.tr/Pagna-
Bewerbungsset-ba%C5%9Fvuru-portfolyo-
dosyas%C4%B1/dp/B0016OS7NG, https://open3dmodel.com/tr/3d-
models/3d-model-fashion-leather-portfolio-folder_190845.html
Görsel 14.3. Kitap Portfolyo Örneği, https://www.novarge.com.tr/blog/portfolyo-
nasil-hazirlanir.html
Görsel 14.4. Portfolyo Hazırlama Sitesi Wix’den Bir Görüntü,
https://www.wix.com/html5en/hiker-
portfolio?cq_term=%2Bportfolios+%2Bdesigns&gclid=Cj0KCQiA2uH-
BRCCARIsAEeef3mywXO-
3r2Cn6lj5GXlp0IJeluqEnKfk0HRzr1g0pxlbjQO5lMiCc8aAqssEALw_wcB&cq_c
mp=691736777&cq_plt=gp&cq_plac=&cq_con=31175631810&cq_src=goog
le_ads&cq_pos=&cq_net=g&cq_med=&utm_medium=cpc&experiment_id=
%2Bportfolios+%2Bdesigns%5Eb%5E396002774289%5E
Görsel 14.5. Portfolyo Hazırlama Sitesi “Oven Bits”den Bir Görüntü
Görsel 14.6. Portfolyo Kapak Örneği, Şengül EROL, Uşak Üniversitesi Portfolyo
Hazırlama Dersi Öğrenci Çalışması, Öğrenci Ayşe ÇETİNÖZ, 2020
Görsel 14.7. Amblem Logo Tasarım Örnekleri, https://freegrafiker.com/logo-
tasarim-cesitleri-ve-turleri-nelerdir.html
Görsel 14.8. Wordmark Logotype Tasarım Örnekleri,
https://freegrafiker.com/logo-tasarim-cesitleri-ve-turleri-nelerdir.html
Görsel 14.9. Monogram Logotype Tasarım Örnekleri,
Görsel 14.10. Marka Sembolü Tasarım Örnekleri.
Görsel 14.11. Starbucks Logo Tasarım Tarihi Geçmişi,
Görsel 14.12. Soyut Logo Tasarım Örnekleri, https://freegrafiker.com/logo-
tasarim-cesitleri-ve-turleri-nelerdir.html
Görsel 14.13. Logo Tasarımında Kullanılacak Renk Duygusu Kılavuzu,
https://freegrafiker.com/logo-tasarimi-ve-renk-secimi.html
Görsel 14.14. Kişisel Özgeçmiş Örnekleri,
http://www.nkariyer.com/yonetim/2018/1/22/etkili-cv-hazirlama-teknikleri
Görsel 14.15. Yaratıcı Özgeçmiş Örnekleri,
http://www.gencgrafiker.com/tasarimcilar-icin-yaratici-cv-ornekleri/
Görsel 14.16. Portfolyo Şablonunda Çalışma Yerleştirme Düzeninden Örnekler,
Çorbacı Uğurcan, (2016), Grafik Tasarım Ürünü Olarak Moda Portfolyosu ve
Bir Moda Portfolyosu Şablonu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
353

Moda Tasarıma Giriş

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Moda Tasarıma Giriş

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MODA TASARIMINA GİRİŞ

Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi’ne ai r. Bireysel öğrenme

MODA TASARIMINA GİRİŞ

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI

2. Moda Tasarımı Kavramları 24

3. Modayı Etkileyen Faktörler 47

4. Moda Yayılım Teorileri 77

5. Görsel Tasarım Öge ve İlkeleri 97

6. Moda Stilleri 126

7. Trend Tahminleri 159

8. Giyside Renk Kullanımı 181

9. Giysi Siluetleri 204

10. Giysi Sınıflandırma 226

11. Moda Sektöründe Giysi Üretim Türleri 250

12. Temel Giysi Dikim Teknikleri 271

13. Giysi Teknik Çizimi 295

14. Portfolyo Hazırlama 323

Prof. Dr. NEŞE YAŞAR ÇEĞİNDİR

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Sanat ve tasarım bölümlerini

Temel Tasarım ve Önemi

Tasarım Öğe ve İlkeleri

Sanat ve Tasarım İlişkisi

Sanat ve Tasarım Dalları

Görsel Tasarım Bilgisayar Destekli Tasarım

Karma Medya Kullanımı

Ürün Tasarımına Yönelik

Sunum Teknikleri Ürün Tanıtımına Yönelik

Kişisel Tanıtıma Yönelik

adımları belirleyip gerçekleştiren kişidir. Tasarımcılar yeni yaklaşımlarla müşteri

Temel Tasarım ve Önemi

Tasarım Öğe ve İlkeleri

TEMEL TASARIM TEORİLERİ

• Hazırlık Yapma: Fark edilen tasarım ihtiyacını araştırma, sorun ve

• Deneme ve sonuç: Birçok farklı uygulamayla tasarım fikri denenir, edinilen

Kullanılabilirlik; Uluslararası Standartlar Organizasyonu (International

• Etkililik (belirlenen hedefe ne oranda ulaşıldı),

Katılımcı tasarım, ürün Katılımcı Tasarım

gözlenmektedir. Kullanıcıların bir araya gelerek deneyimlerini ve görüşlerini

Disiplinler Arası Tasarım

SANAT, BİLİM ve TASARIM İLİŞKİSİ

Sanat ve Tasarım İlişkisi

Sanat, “güzellik karşısında duyulan heyecan ve hayranlığı uyandırmak için

•Resim, göze hitap eden, kişinin duyu ve fikirlerini dışa vurmayı

Gelişen endüstriyelleşme ile tasarımcının uygulayıcı olma zorunluluğu

araçlarda kullanılan, verilmek istenilen fikri sunan, ürüne yönelik görsellerin

Sanat ve Tasarım Dalları

Algılanma biçimlerine göre sanat-tasarım dalları:

Bilim ve Tasarım İlişkisi

TASARIM OLUŞTURMADA ETKİLİ KAVRAMLARI

sezme, bunlar hakkında düşünme, varsayımlar kurarak, bunları sınama ve

“Algı dar anlamıyla bir farkındalık durumudur. İnsan algılarının birçoğu

GÖRSEL TASARIM OLUŞTURMA YÖNTEMLERİ

Tablo 1.1. Görsel Tasarım Oluşturma Teknikleri

Geleneksel Medya Kullanımı ve Araçları

• Siz de sunum tekniklerini daha iyi anlayabilmek için;

Deviantart, Artstation gibi global tasarımcı

•Oluşturulma şekli ve çıktı ürünlere göre sanat-tasarım dalları:.

2. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tasarım öğelerinden biri değildir?

3. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi özellikler “"algı" ve "algısal örgütlenme"

4. Aşağıdaki seçeneklerden Davranışsal bir tasarım teori model basamağı

5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi “tasarımın insan farklılıklarını göz önüne

6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi “dünya kaynaklarının en az ve verimli

7. “Kişinin yaratıcılık ve yetileri ile karşı tarafa duygu, düşünce aktarma