क्लिक्िकि कािुक्ि क्िक्षा

वर्षभरी गरीएका अध्यि तथा क्रियाकिापहरूको प्रक्तवेदि

बुक्िक्ििेेः
काठमाण्डौ स्कु ि अफ ि

सूयक्ष विायक-४, भक्तपुर, िेपाि

बुिाउिेेः

िामेः जोिि दाहाि

क्ब.ए.एि.एि.क्ब दोस्रो वर्ष

ब्िु जोि
पररच्छेद १: पररचय

१.१ पृष्ठभुक्म

१.२ उद्देश्य

१.३ अध्ययि क्समा

१.४ अध्ययिको पद्दती

पररच्छेद २: सैद्धाक्ततक अवधारणा

२.१ अपराक्धक तयाय प्रणािी

२.२ अपराक्धक प्रक्रिया

२.३ क्िष्पक्ष परीक्षण

२.४ क्िष्पक्ष परीक्षणको महत्त्व

पररच्छेद ३: राक्िय तथा अततराषक्िय मुद्दाहरु

३.१ राक्िय मुद्दाहरु

३.२ अततराक्िय मुद्दाहरु

पररच्छेद ४: खोज र क्वश्लेर्ण

४.१ ससंदीय बहस

४.२ क्हरासत के तर भ्रमण

पररच्छेद ५

५.१ क्िष्कर्ष

५.२ सुिाब

पररच्छेद ६: अिुिग्नक

६.१ क्स्थक्त पत्र

६.२ क्हरासत के तर भ्रमण

६.३ तक्स्बरहरू
 क्वर्यसुची

पररच्छेद १

पररचय

१.१ पृष्ठभुमी
क्लिक्िकि क्वर्य अततगषत हामी क्ब. ए. एि.एि. बी. दोश्रो वर्षका सम्पूणष क्वद्याथीहरुिे पाठ्यिममा समावेि
भएका क्वक्भन्न कायषहरु सफितापूवषक सम्पन्न गरयौ । जस अततगषत हामीिे महािगरीय प्रहरी वृत गौिािाको
थुिुवा कक्षको अबिोकि भ्रमण गरयौ । त्यसपश्चात हामीिे उक्त प्रहरी वृतका थुिव ु ाहरुको मािबअक्धकारको
अवस्था र प्रहरी वृत र थुिुवा कक्षको पूवाषधारको अवस्थािाई सुक्ष्म रुपिे अध्ययि र क्वश्लेर्ण गदै अबिोकि

भ्रमण प्रक्तवेदि पक्ि तयार पायौ । त्यसैगरर जगाक्त कारागारको प्रत्यक्ष अबिोकि गरे र उक्त कारागारमा रहेका
कै दी र थुिुवाहरुको मािबअक्धकारको अवस्था र कारागारको पूवाषधारको अवस्थिाई मध्यिजर गदै प्रक्तवेदि
समेत तयार पायौ।

मुिुकी देवािी संक्हता ऐि २०७४ को दफा ५ मा कािुिको अज्ञािता क्षम्य िहुिे कािुि सबैिे कािुि जािेको
हुिुपिे छ “ignorance of law is no excuse”कािुि जाक्िि भतदै बहािा गिे कािुििे क्िर्ेक्धत गरेको छ।
कु िै पक्ि खािको अपराध गरे मा त्यस्तो व्यक्क्त सजायको आवश्यक पिे भागीदार हुतछ र यो बहािा गरे पक्ि
कािुििे क्षमा गदैि त्यो अपराधको सजाय अपराध गिे माक्िसको अक्िवायषरुपमा सजाय भोग्नुपिेछ त्यसैिे
खासगरी हामी हामी कािुिका क्वद्याथीिे क्सद्धाततिाई पछ्याउँ दै कािुिसम्बतधी हरेक जािकारी हुिुपिे ज्ञाि
जािुपिे हुतछ।

१.२ उद्देश्य
क्लिक्िकि कािुिी क्िक्षाको मुख्य उद्देश्य भिेको क्वद्याथीहरुिाई क्सद्धाततिाई पछ्याउँ दै व्यवहाररक क्िक्षण
प्रदाि गिे यसको मूि उद्देश्य हो । कािुिी क्िक्षाको उद्देश्य भिेकै दक्ष कािुिी व्यवसायीको क्िमाषण गिेहो रुपमा
भन्नुपदाष समाजिाई सही वकाित गिे भोक्िसम्म सामाक्जक इक्तजक्ियर वारपार गिष सक्ने सक्षम र सबि कािूिी
व्यवसायी उत्पादि गिे कािुिी क्िक्षाको मुख्य उद्देश्य हो। क्लिक्िकि कािुिी क्िक्षक कािुिी क्िक्षाको क्यिै
उद्देश्य पूर्तष गिष एक प्रोग्राम हो।

कािूिी व्यवस्था अिूरुप प्रहरी वत्तृ मा रहेका थुिुवाहरुरुको मािव अक्धकार र त्यहाको भौक्तक अवस्थाको
अविोकि गिे र थुिुवा संग प्रस्न उतर गिुक ष ा सथैसंसदीय प्रक्रिया र क्बि क्िमाषण र पास गिे दोस्रो वर्षको
क्वध्यार्थषहरुको उदेश्य क्थयो।
१.३ अध्यिको क्समांकि
हामी क्ब. ए. एि.एि. बी. दोश्रो वर्षका सम्पूणष क्वद्याथीहरुिे क्वर्यसूचीमा उल्िेख गररएका क्वक्भन्न कायषहरु
मध्ये २ वटा कायषहरु (अथाषत:् थुिुवा कक्षको अबिोकि र कारागारको अबिोकि) मात्रै सम्पन्न गरयौ ।

१.४ अध्यिको पद्दक्त

यस ररपोटष तयार गदाष अिुसतधािात्मक अध्ययि पद्धती प्रयोग गररएको छ। यो ररपोटष अविोकि र अततवाषताषको
आधारमा तयार गररएको छ। यस ररपोटषको प्राथक्मक स्रोतको रुपमा अविोकििाई क्िइएको छ भिे क्रदतीय
स्रोतको रुपमा क्वक्भन्न पुस्तकहरु र वेबसाइटहरुको समेत प्रयोग गररएको छ।

कमषचारर एवंम सरुक्षा अक्धकाररसंगको अततवाषताष, अविोकि तथा क्वक्भन्न पुस्तक एवंम कािूिको अध्ययि र
virtual बठकै द्वरा क्बि को बारे मा बहस, संसदीय बहसको कयषक्वयषधी को अध्यि, यस ररपोटषको अध्यि पद्दक्त
हुि्।

पररच्छेद- २

िैद्धाक्ततक अवधारणा

२.१ अपराक्धक तयाय प्रणाक्ि

िागररक जीवि र सम्पक्त्तको सुरक्षा वा संरक्षण प्रत्येक देिमा फौजदारी तयाय प्रणािीको प्राथक्मक चासोको
क्वर्य हो। सबै सभ्यताहरूिे अपराधिाई सम्पूणष समाजको िाक्ग खतराको रूपमा क्िएका छि्; वास्तवमा, यो
समाजको अक्स्तत्वको िाक्ग खतरा माक्ितछ। तसथष, फौजदारी तयाय प्रणािीिे सजायिाई प्रभावकारी रूपमा
खतराको सामिा गिष प्रभावकारी संयतत्रको रूपमा क्ितछ। कसम्भाक्वत अपराधीहरूिाई क्िरुत्साक्हत गिे
उद्देश्यिाई अपराध रोक्नको एउटा माध्यमको रूपमा सजायमा क्िक्हत छ।

सम्भाक्वत अपराधीहरूिाई अपराध गिषबाट रोक्न फौजदारी तयाय प्रणािीिे उिीहरूिाई तयायको दायरामा
ल्याउि के ही क्िक्श्चत उपायहरू अविम्बि गरेको छ। यी क्िक्श्चत तररकाहरूमा फौजदारी तयाय प्रणािीका क्िक्श्चत
व्यापक रूपमा मातयता प्राप्त मूल्य, क्सद्धातत र संस्थाहरू पक्ि समावेि छि्। यसको मतिब फौजदारी तयाय
प्रणािी प्रत्येक समाजमा ठोस र क्िक्श्चत मूल्य, क्सद्धातत र संस्थाहरूको सहयोगमा सञ्चािि हुतछ। तसथष,
फौजदारी तयाय प्रणािीको प्रिासि क्रदइएको अपराधको बदिा क्ििे औजार मात्र होइि भन्ने तकष गररएको छ ।

िेपािको हकमा मुिुकी फौजदारी कायषक्वक्ध संक्हता,२०७४ तथा प्रहरी ऐि २०१२ िे अिुसतधािकताषका रूपमा
प्रहरीिाई र अक्भयोजिकताषका रूपमा सरकारी वक्रकििाई क्जम्मेवारी सुम्पेको छ। फौजदारी तयाय प्रणािीका
प्रमुख दुई क्िकाय प्रहरी र सरकारी वक्रकिबीच अिुसतधाि तथा अक्भयोजिको चरणमा समतवयभएको छ।
२.२ अपराक्धक प्रक्रिया

सरकारवादी फौजदारी मुद्दाको अिुसतधाि, मुद्दाको दायरी, प्रमाण संकििमा अत्यतत क्भन्न प्रक्रिया अविम्बि
गररतछ ।सम्पूणष फौजदारी कार््वषक्धिाई चरणबद्ध रूपमा ३ चरणमा क्वभाजि गिष सक्रकतछ ती येस प्रकार छि :

अक्भयुक्त पिाउ परे दक्े ख अदाितमा पेि गराउिे सम्मको समयिाई पुवषपुपषक्ष भक्ितछ । क्जल्िा अदाित
क्ियमाविी, क्विेर् अदाित ऐि तथा मुिुकी फौजदारी कायषक्वक्ध संक्हता र प्रमाण ऐििे पुवष पुपषक्ष सम्बक्तध
व्यवस्था गरे को छ। िेपाि संक्बधािको धारा २० मा पक्ि तयाय सम्बक्तधहक भिेर यस चरणको व्यवथा गररएको
छ।

पिाउ पुजी

कसुर सम्बक्तधत कु िै व्यक्क्त फे िा परे मा वा कसुर गदाष गदौको अवस्थामा रहेमा क्िजिाइ प्रहरी वा अिुसतधाि
अक्धकारीिे पिाउ गिष सलछ। यसरी कसुर सम्बक्तधत कु िै पक्ि व्यक्क्तिाई प्रहरीिे पिाउ गदाष सो व्यक्क्तिाई
पिाउ गिुषको कारण खुिाई क्रदिे आक्धकाररक कागजात िै पिाउ पुजी हो। मुिुकी फौजदारी कायषक्वक्ध संक्हता
ऐि २०७४ को अिुसच
ु ी ८ मा उल्िेख भए बमोक्जमको ढाँचामा पिाउपुजी तयार गररतछ।

प्रमाण जुटाउिे

भावीिे उजुरीमा र प्रक्तवादीिे बयाि र प्रक्तउत्तरमा उल्िेख गरे का सबै साक्षी क्िक्खत र दिी प्रमाण अदाित
समक्ष उपक्स्थत गराउिे।

थुिछेकको आदेि

फौजदारी मुद्दामा अक्भयुक्तको क्वरुद्धमा सम्बक्तधत अदाितमा अक्भयोग पत्र दताष गरी अदाित समक्ष बयाि सके
पश्चात् दुबै पक्ष का सरकारी वक्रकि तथा कािुि व्यवसायीको थुिछेक सम्बतधमा बहस पैरबी सुिी अदाितिे
अक्भयुक्तिाई थुिामा राख्ने, धरौटीमा छोड्िे वा तारे खमा छोड्िे गररक्रदिे आदेि िै थुिछेकको आदेि हो। मुद्दाको
प्रकृ क्त गाम्भीयषता तथा अक्भयुक्तको अवस्थाको आधारमा अक्भयुक्तिाई थुिामा राख्ने धरौटीमा छोड्िे वा
तारे खमा छोड्िे गरी थुिछेकको आदेि गिष सक्रकतछ।

थुिामा राख्ने आदेि क्रदिे अवस्था

जतमकै दको सजायँ हुि सक्ने कसूर , तीि वर्षभतदा बढी कै दको सजायँ हुि सक्ने अिुसच
ु ी १ वा २ अततगषत कसूर,
आक्रद,

मुद्दाको रोहमा प्रमाण बुझ्िे कायष सम्पन्न भएपक्छ अदाितिे सामातयतया एक मक्हिाक्भत्र मुद्दाको सुिुवाई गरी
क्िणषय गदषछ मुद्दाको सुिुवाई पश्चात अदाितिे मुिुकी देवािी कायषक्वक्ध संक्हता २०७४ को दफा १९७ बमोक्जम
तथा मुिुकी फौजदारी कायषक्वक्ध संक्हता २०७४ को दफा १३१ बमोक्जम अिुसुची १९ तथा मुिुकी फौजदारी
कायषक्वक्ध संक्हता २०७४ को अिुसुची ४३ बमोक्जमको ढाँचामा सम्बक्तधत अदाितिे तयार गिे िेखक िै
फै सिाको क्िखत हो ।

२.३ क्िष्पक्ष परीक्षण ( fair trial)

देवािी र फौजदारी दुवै मुद्दामा आवश्यक भए पक्ि स्वच्छ पुपषक्ष धेरैजसो फौजदारी मुद्दा माक्िसको जीवि,
स्वततत्रता र मयाषदाको अक्धकारसंग सम्बक्तधत हुिे भएकािे र मुद्दाको एक पक्ष सबि सरकार हुिे हुदा फौजदारी
मुद्दामा बढी महत्तो राख्दछ । िेपािमा कािुिी काम कारवाहीगदाष क्िष्पक्षता कायम गिषिेपािको संक्वधाि
२०७२ को धारा २० को उपधारा ९ िे िै स्वच्छ सुिव
ु ाइकोहक सुक्िक्श्चत गरे को छ। स्वच्छ पुपषक्षका के ही
क्सद्धाततहरुेः

१) समािताको क्सद्धातत

कािुिको िजर मा सबै जािा समाि् हुतछि् भिे येस क्सद्धाततको मुि आिय हो। त्यसै गरर कु िै पक्ि मुद्दाको
पुपषक्ष गदाष दुवै पक्षिाई समाि रुपमा क्ििु पछष र दुवै पक्षिे समाि रुपमा आफ्िो अक्धकारहरु प्रयोग गिष पाउिु
पछष।

२) स्वततत्र तयायियको क्सद्धातत

अदाित क्िष्पक्ष, स्वततत्र र कािुि बमोक्जम स्थाक्पत हुिुपछष र आदितिे गरे को क्िणषय कािुि बमोक्जम हुिुपछष
भिे कु रा येस क्सद्धातत िे गछष। सारवाि र कायषक्वक्ध दुवक
ै ािुिको पाििा गररिुपछष । संक्वधािको धारा २० मा
स्वच्छ पुपषक्षको बारे मा उल्िेख गररएको छ।

३) क्िदोक्र्ताको क्सद्धातत

अक्भयुक्तिाई यो व्यक्क्त क्िदोर् छ भन्ने मािेर अिुसतधािको प्रक्रिया सुरु गिुषपछष भन्ने मातयता यो क्सद्धाततको
रहेकोछ । यसका अिुसार जबसम्म आरोप वा कसुर प्रमाक्णत हुँदि
ै , तबसम्म त्यो व्यक्क्त क्िदोर् हुतछ । फौजदारी
तयायमा यो क्सद्धाततिे ठू िो महत्व राख्दछ । व्यक्क्तिाई आरोप िगाउिु िै पयाषप्त होइि, त्यो आरोप प्रमाक्णत
हुिु वा िहुिुिे ठू िो अथष राख्दछ ।

२.४ क्िष्पक्ष परीक्षणको महत्त्व

अपराधीिाई मािवजीवि र मयाषदाको संरक्षणसक्हतको व्यवहारबाट समाजप्रक्त पुि:उत्तरदायी सदस्यका रूपमा
स्थापिा गिषका िागी स्वच्छ पुपषक्षको मापदण्डको प्रभावकाररतािे महत्वपूणष भूक्मका खेिेको हुतछ ।

राज्य र फौजदारी कािूिको उद्देश्य माक्िसको हक, अक्धकार सुक्िक्श्चत गिुष हो र सो हक अक्धकार सुक्िक्श्चत गदाष
फौजदारी मुद्दामा कसुरदार ठहररएको व्यक्क्तको हक अक्धकारमा सीमाङ्कि गररएको हुतछ। र स्वच्छ पुपषक्षको
मूिभूत महत्व तथा भूक्मका भिेकै सो हक खोक्सएको कसूरदारहरूको िखोक्सएको आधारभूत हकिाई सुक्िक्श्चत
गिुष हो ।

यी बाहेक के ही अतय महत्वहरु यस प्रकार छि् ;

 यसिे अिुसतधाि, अक्भयोजि र तयाय क्िरुपणका क्वक्भन्न चरणमा तयायको प्रत्याभूक्त गराउँ छ ।
 यसिे प्राकृ क्तक तयाय र प्राङ्तयाय जस्ता अततराषक्िय मातयता प्राप्त क्सद्धाततहरु अिुसरण गछष ।
 व्यक्क्तका स्वततत्रता र अक्धकारको रक्षा गछष ।
 कािुिी मापदण्डको (सारभाि र कायषक्वक्ध) पाििा गिष िगाउँ छ ।
 क्िष्पक्ष र स्वच्छ तयाय प्रदाि गिष मद्दत गछष ।
 तयाय क्िरुपणको मूिभूत उद्देश्य पूरा गिष सहयोग गछष ।
 स्वततत्रता सम्बक्तध हक मािव जीविकै साथषक अक्धकार हो । तर कक्तपय यस्ता अवस्था हुतछि् जसमा
कािुििे िै सम्बक्तधत व्यक्क्तको स्वततत्रतािाई सीक्मत गदषछ । सजाय हुिे काम गरे को अवस्थामा सजाय
गिे प्रक्रिया पुपषक्षको क्सदाततबाट पररचाक्ित हुतछ र उक्त प्रक्रिया स्वच्छ वा क्िष्पक्ष हुिुपछष ।
 कािुिको उल्िङ्घि गरे बापत सजाय गदाष अपिाउिुपिे संवैधाक्िक तथा कािुिी व्यवस्थािाई स्वच्छ
पुपषक्षिे आधारभुत मापदण्ड तोके को हुतछ । जस्तै िेपािको संक्वधाििे कु िै पक्ि व्यक्क्तिाई कसुर गदाषको
अवस्थामा प्रचक्ित कािुिमा तोक्रकएको भतदा बढी सजाय गररिे छैि भन्ने व्यवस्था गरे को छ । यसको
अथष के हो भन्ने फौजदारी तयाय प्रणािीमा स्वच्छ पुपषक्षको व्यवस्थािाई सवाि पाििा गिुषपछष । पािि
िगरे यस्ता अक्धकारहरु पाइदैि ।
 फौजदारी तयाय प्रणािीिे मक्हिा, बािबाक्िका र वृद्धवृद्धाहरुिाई क्विेर् प्राथक्मकता क्रदतछ ।

पररच्छेद -३

राक्िय तथा अततराक्िय मुद्दाहरु

३.१ राक्िय कािुिहरु

 िेपािको संक्वधाि, २०७२

 मुिुकी फौजदारी संक्हता ऐि, २०७४
 मुिुकी फौजदारी कायषक्वक्ध संक्हता ऐि, २०७४
 फौजदारीकसूर (सजाय क्िधाषरण तथा कायाषतवयि) ऐि, २०७४)
 प्रहरी ऐि, २०१२
 प्रहरर क्ियमाबिी, २०४९
 कारागार ऐि, २०१९
 कारागार क्ियमावक्ि, २०२०
दफा १८- खाितिासी गिष सक्रकिेेः( मुिक
ु ी फौजदारी संक्हता ऐि, २०७४)
१. खाितिासी क्ििुअक्घ खाितिासी गिे घरमा तत्काि बसोबास गरररहेको ब्यक्क्तिाई खाितिासी क्ििु
पिाषको कारण सक्हतको क्िक्खत क्रदिु पिेछ ।
२. खाितिासी गदाष मक्हिा मात्र रहिे वा बस्ने गरेको घर कोठाको खाितिासी क्ििु परे मा सम्भव भएसम्म अतय
मक्हिािाई समेत साथमा क्िई घरक्भत्र प्रवेि गरी खाितिासी क्ििु पिेछ । तर कु िै मक्हिाको िरीरको तिासी
क्ििु पदाष मक्हिा प्रहरी वा त्यस्तो मक्हिा प्रहरी तत्काि उपिब्ध िभएमा अतय कु िै मक्हिाद्वारा तिासी क्िि
िगाउि सक्रकिेछ।
३. कु िै प्रमाण िोप वा िास हुिे सम्भाविा छ भन्ने िागेमा अिुसतधाि अक्धकारी आफै ँ खाितिासी क्ििु पिे
ब्यक्क्त भएको ठाउँ वा स्थािमा गई यस दफा बमोक्जम खाितिासी क्िि सक्नेछ र त्यसको सूचिा सम्बक्तधत
कायाषिय वा प्रहरी कायाषियिाई क्रदिु पिेछ।
४. कु िै ठाउँ को तत्काि खाितिासी िक्िएमा कसूरसँग सम्बक्तधत दसी प्रमाण िोप वा िास हुि सक्ने वा
िङ्कास्पद ब्यक्क्त भाग्न वा उम्कि सक्ने क्वश्वास गिुष पिे मिाक्सब कारण भएकोमा बाहेक कसैको घरको तिासी
क्ििु परे मा सूयोदयदेक्ख सूयाषस्त हुिुअक्घसम्मको समयक्भत्र क्ििु पिेछ ।

कारागार ऐि, २०१९

दफा ३- थुिव ु ा वा कै दी पूजीेः
कु िै व्यक्क्तिाई कु िै अपराधको तहक्रककात जाँचबुि वा पुपषक्षका िाक्ग थुिामा राख्नु पिे भएमा थुिुवा पूजी क्रदई
कारागारमा राख्नु पिे हुतछ ।
कु िै अदाितको फै सिा बमोक्जम कु िै व्यक्क्तिाई कै द गिुप
ष दाष क्िजिे कु ि कािुि अततगषत के अपराध गरे वापत
के कक्त सजाय हुिे फै सिामा कु ि क्मक्तदेक्ख कु ि क्मक्तसम्म कै द हुिे, सो सबै खोिी कै द ठे की मुद्दा फै सिा भएको
तीि क्रदि क्भत्र कै दी पूजी क्रदई सो कु राहरू र क्िजको वति, वर्ष, वणष र हुक्िया समेत खोिी कारागार कायाषियका
िाउँ मपूजी िेखी कारागार पठाई क्रदिुपछष ।
दफा ६- थुिव
ु ा वा कै दीिाई राख्ने व्यवस्था:
थुिुवा वा कै दीिाई थुतदा वा कै द गदाष देहाय बमोक्जम राक्खिेछेः
१. िोग्नेमाक्िस र स्वास्नीमाक्िस छु ट्याई पाएसम्म छु ट्टाछु ट्टै घरमा र सो िभै एउटै घरमा राख्नु पिे भएमा परस्पर
भेटघाट वा कु राकािी गिष िपाउिे गरी सो घरको क्भतदा क्भतदै भागमा, थुिुवा र कै दी छु ट्याई यथासम्भव छु ट्टाछु ट्टै
भागमा,
२. एक्काईस वर्ष मुक्िको र एक्काईस वर्ष माक्थको कै दी वा थुिुवािाई छु ट्याई यथासम्भव क्भतदा क्भतदै भागमा,
३. देवािी मुद्दा र फौजदारी मुद्दाका कै दीिाई छु ट्याई यथासम्भव क्भतदा क्भतदै भागमा,
४. रोगी थुिुवा वा कै दीिाई छु ट्याई यथासम्भव क्भतदै भागमा,
५. पागि र अधषपागि थुिुवा वा कै दीिाई छु ट्याई यथासम्भव क्भतदै भागमा ।
६.फौज्दारी मुद्दामा सजाय पाएका कै दीिाई आवश्यकतािुसार एलिै क्भतदै कोठामा राख्न हुतछ ।
दफा ७- िेि हतकडी ििगाइिे
 कै दबाट भागी पिाउ परे को वा कै दबाट भाग्ने उद्योग गिे कै दी बाहेक अतय थुिुवा वा कै दीिाई
कारागारक्भत्र िेि वा हतकडी िगाइिे छैि ।
दफा ८- स्वास्नी माक्िसको कारागारक्भत्र छोरा र छोरी जक्तमए र ती दुई वर्ष िपुगेको भए कारागारक्भत्रै राख्न
सक्ने व्यवस्था ।
दफा १११- मािक्सक वा िारीररक क्वरामी परेका थुिुवा वा कै दीिाई सरकारी क्चक्रकत्सकद्धारा उपचार
गराउिुपिे व्यवस्था ।
दफा १४- कु िै थुिुवा वा कै दीिे वा त्यसतो थुिुवा वा कै दीक्सत अरु कु िै व्यक्क्तिे भेट वा पत्र व्यवहार गिष चाहेमा,
तोक्रकएको अवस्थामा बाहेक, भेट वा पत्र व्यवहार गिष क्रदइिेछ ।

कारागार क्ियमाविी, २०२०

१. क्ियम २२- िुगा सम्बतधी व्यवस्थाेः

१.कारागारका कै दी र थुिुवाहरूिाई क्िम्नक्िक्खतािुसार िुगा बाँक्डिेछ:
 मदाषिािाई जाडो समयमा कु थाष एक र सुरुवाि एक तथा गमी समयमा कट्टु एक र बुिटष एक समेत गरी
जम्मा वर्षको दुई पटक,
 जिािािाई दि हाते धोती र चोिो एक दरिे वर्षको दुई पटक,
 िाबािक बािक बाक्िकािाई कमीज १, सुरुवाि १ वा घाँघर १ सुरुवाि १ दरिे वर्षको दुई पटक र
सुती कपडाको कोट १ गिबतदी १ र टोपी १ वर्षको एक पटक ।
२. वर्षको दुई पटक िुगा बाँड्दा वैिाख र कार्तषक मक्हिामा बाँक्डिे छ । वर्षको एकपटक बाँक्डिे चाहहँ कार्तषक
मक्हिामा क्रदइिेछ । कु िै थुिव
ु ा कै दीिे आफ्िै तफष बाट िुगा ल्याएमा सोही िुगा िगाउि क्रदइिे छ ।
३. कै दी वा थुिुवािे आफू खुिी िुगा िगाउि चाहेमा स्वीकृ त िमुिा बमोक्जमको िुगाको क्िक्मत्त पिष आउिे
मुल्य बराबरको रकम त्यस्ता कै दी वा थुिुवािाई क्रदइिेछ ।
४. अक्तररक्त देहायका प्रकारका चीज देहाय बमोक्जम क्रदइिे छ:
 प्रत्येक कै दी वा थुिुवािाई चार हाते काम्िो एक र पाँच हाते पाखी उक वा काम्िो र पाखीको सट्टा
क्सरक डसिा क्िि चाहिे बतदीिाई तीि क्रकिो कपास बराबरको क्सरक एक तथा तीि क्रकिो कपास
बराबरको डसिा एक र चार हाते कोराको च्यादर वा तन्ना एक हरे क दुई वर्षमा एक पटक ।
 प्रत्येक कै दी वा थुिुवािाई सुत्न क्िक्मत्त डेढ हात चौडाई साढे चार हात िम्बाइकै सुकुि एक हरे क ३
वर्षमा एकपटक ।

२. अिुसचू ी–३
थुिुवा वा कै दीिाई मोटो चामि ७०० ग्राम र तीस रुपैयाँ र दिैं खचष बापत प्रत्येक वर्ष एकमुष्ट एकसय रुपैयाँ ।
३. क्ियम ३१- पढ्ििाई स्कू िको प्रब्रबतध गिेेः
कारगारमा थुक्िएका के टाके टीहरू र प्रौढ व्यक्क्तहरूको आवश्यकतािुसार प्राथक्मक, क्मक्डि र प्रौढ स्कू िको
व्यवस्था र सो स्कू ििाई चाक्हिे आवश्यकीय सहायताको प्रबतध गररिेछ ।
४. क्ियम ३३- पुस्तकािय र रे क्डयो के तर राख्नेेः
थुिुवा वा कै दीहरूको समय सदुपयोग गिषिाई िेपाि सरकारिे तोक्रकक्रदएको कारागारमा पुस्तकािय र रे क्डयो
श्रवणके तर समेत राक्खिेछ ।
५. क्ियम ३८- स्वास््यको हेररक्वचार गिेेः
१. जेिरिे कारागारका कै दी वा थुिुवाहरूिाई स्वास््यको िाक्ग अन्नपािीको राम्रो प्रबतध गिुषपछष ।
२. कारागारक्भत्र कै दी वा थुिुवा रहेका ठाउँ ठाउँ मा पाइखािा, क्पसाब खािाहरूमा समेत दरबतदी भैरहेको
मेहत्तर, च्यामे भङ्गीहरूद्वारा रोज रोजै सुग्घर सफा गराई चुि, क्रफिेि, पोटास इत्याक्रद छिे गराउिु पछष ।
३. कारागारका कै दी वा थुिुवाहरूको स्वास््य क्िक्मत्त कु िै क्रकक्समका बाजी राखी क्िि क्रदि िपाउिे गरी
कारागार सुहाउँ दो क्वक्भन्न क्रकक्समको मिोरञ्जि खेिकू दको प्रबतध हुि सक्नेछ ।
६. क्ियम ५४- पसि राख्न क्रदिेेः
कारागारको कै दी वा थुिुवाहरूिाई सुक्वधाको कारागार इिाकाक्भत्र जेिरिे पसि राख्न क्रदि सक्नेछ ।

राक्िय तथा अततराक्िय मुद्दाहरु

१. उदय िंकर मण्डि क्वरूद्ध सुखत

े क्जल्िा अदाित, सुखत
े क्िणषय िम्बेर - ९९३०

बािबाक्िकाको सवोत्तम क्हतका दृक्ष्टिे हेदाष जररवािा क्तिष िसके को कारणबाट कै दमा राख्िु उपयुक्त िदेक्खिे ।
पाररवाररक संरक्षण, सहयोग पाउिे अवस्थाका राम्रो आर्थषक हैक्सयतसमेत भएका बािबाक्िकािे
जररवािाबापत कै द बस्नु पिे क्स्थक्त रहँदि
ै । तर त्यसप्रकारको अवसर िपाउिे अवस्थाका असहाय, कमजोर र
क्वपति अवस्थाका बािबाक्िकाको िाक्ग जररवािा सजाय पक्ि अतततेः कै द सजायमा िै रूपाततररत हुिे अवस्था
रहतछ । सामाक्जक र समतयाक्यक दृक्ष्टिे यसप्रकारको अवस्था कायम राख्िु उक्चत हुँदि
ै । यसबाट अिुक्चत
क्वभेदको क्स्थक्तसमेत पैदा हुिे सम्भाविा रहतछ । यसैिे जररवािाबापत बािबाक्िकािाई कै दमा राख्िे
व्यवस्थामा गम्भीरतापूवषक पुिराविोकि गिुष वाञ्छिीय देक्खिे । बािबाक्िकािाई थुिामा वा कै दमा राख्िे
कु रािाई अक्ततम क्वकल्प र तयूितम अवक्ध (For the shortest appropriate period of time) का िाक्ग
मात्र प्रयोगमा ल्याउिुपिे । बािबाक्िकाको सवोत्तम क्हतको संरक्षण होस् भतिे अक्भप्रायिे कािूिसँगको द्वतद्व मा
आएका बािबाक्िकाको पक्हचाि सावषजक्िक गिष िहुिे, गोपिीयता कायम राख्िु पिे व्यवस्था बाि अक्धकारक्भत्र
पिे ।

२. प्रेमकु मारी िेपािी क्वरुद्ध राक्िय मक्हिा आयोग समेत साि २०७० क्ि.िं.८९४५

बक्तद भक्िएकी रजिी िाही माइती िेपािको क्ियतत्रणमा िरही स्वततत्रपूवषक बस्न चाहेको अवस्थामा क्िजिाई
माइती िेपाि वा अतय पुिस्थाषपिा के तर िगायतमा राखी राख्नु पिे कािूिबमोक्जमको आधार र कारण
िदेक्खएकोिे राक्िय मक्हिा आयोगको क्िदेििमा माइती िेपािमा क्रदइएको भक्िएको संरक्षण र क्ियतत्रणिाई
प्रस्तुत ररट क्िवेदिको सतदभषमा क्िरततर गिष क्मल्िे देक्खएि । तसथष, वक्तदप्रत्यक्षीकरणको आदेिद्वारा क्िज रजिी
िाहीिाई यस अदाितबाट तत्काि ररहाई गरी क्रदिे ठहछष । आवश्यक प्रक्रिया पुषयाई क्िजिाई तत्काि ररहा गरी
प्रस्तुत मुद्दाको दायरीको िगत कट्टा गरी क्मक्सि क्ियमािुसार बुिाई क्रदिू ।

३. टंकप्रसाद िुईटेि क्वरुद्ध महािगरीय प्रहरी पररसर, िे.का.प. २०६९ अङ्क ८ क्िणषय िं. ८८८०

पिाउ गदाषको अवस्थाको थुिा कािूिक्वपरीत भए पक्ि बतदीप्रत्यक्षीकरणको आदेि जारी हुिेर िहुिे सम्बतधमा
सुिुवाई भएको अवस्थामा थुक्िएका व्यक्क्तहरूको थुिा वैध रहेको देक्खएमा बतदीप्रत्यक्षीकरणको आदेि जारी
हुि िसक्ने । गैरकािूिी रूपमा थुक्िएको अवस्थामा यस्तो अवस्था ठहषयो भिे सम्बक्तधत कमषचारीिाई कारवाही
हुिे र क्षक्तपूर्तष पाउिे समेतका अवस्था वेग्िै हुतछ । ती आज बतदीप्रत्यक्षीकरण जारी गिे वा िगिे भन्ने सतदभषमा
क्वचारणीय हुि िसक्ने । अदाितको आदेिद्वारा थुक्िएको अवस्थािाई तयाक्यक क्हरासत मान्नु पिे ।

४. State of Maharashtra v. Prabhakar Pandurang Sanzgir

सवोच्च अदाितिे थुिामा राखेको त्यिे मात्रै उसको मौक्िक अक्धकारबाट बक्ञ्चत हुि िसक्ने र थुिामा राक्खएको
व्यक्क्तको मौक्िक अक्धकारबाट वक्ञ्चत हुिे हदसम्म त्यस्तो अवस्था बढाउि िहुिे उल्िेख गरे को छ । अदाितिे
थप क्िणषय गयो क्रक प्रत्येक कै दीिे कै दको घटिाको रूपमा आवश्यक रूपमा हराएको बाहेक स्वततत्र िागररकहरूिे
उपभोग गिे सबै अक्धकारहरू कायम राख्छ।

५. Block VS. Rutherford

प्रक्तवादीहरू िस एतजिस काउतटी सेतरि जेि (के तरीय जेि) मा उिीहरूको रायि अक्घ कै दीहरू क्थए। के तरीय
कारागारिे कै दीहरूिाई पक्त/पत्नी, बच्चाहरू वा अतय पाहुिाहरूसँग सम्पकष भेट्ि अिुमक्त ददँदि
ै । के तरीय
कारागारिे कै दीहरूिाई आफ्िै कक्षहरूको अक्ियक्मत-अिुसूक्चत िेकडाउि खोजहरू हेिषबाट पक्ि क्िर्ेध गयो।
उत्तरदायीहरूिे क्जल्िा अदाितमा मुद्दा दायर गरे र तकष गरे क्रक यी अभ्यासहरूिे संयक्त
ु राज्य संक्हताको धारा
1983 अततगषत उिीहरूको िागररक अक्धकारहरू उल्िङ्घि गरे को छ। क्जल्िा अदाितिे प्रक्तवादीहरूको
दावीसँग सहमत भयो क्रक एक कै दीको आफ्िो पररवारिाई अँगािो हाल्िे अक्धकार "ठू िो महत्त्वको कु रा" हो र
सम्पकष भ्रमणहरूिे क्िम्त्याउिे तयूितम जोक्खमहरू भतदा बढी हुतछ। क्जल्िा अदाितिे कम जोक्खममा रहेका
थुिुवाहरूिाई एक मक्हिाभतदा बढी थुिामा परे का खण्डमा सम्पकष भ्रमणको अिुमक्त क्रदिुपिे बताएको छ।
क्जल्िा अदाितिे कै दीहरूिाई टाढाबाट उिीहरूको कक्षको खोजी हेिष अिुमक्त क्रदिुपिे पक्ि ठहर गयो क्रकिभिे
हल्िािे प्रायेः जेि अक्धकारीहरूिे कै दीहरूको व्यक्क्तगत सम्पक्त्त हटाउिे वा िष्ट गिे गरे को क्थयो। जेि
अक्धकारीहरूिे अपीि गरे , र िवौं सर्कष टको िाक्ग अमेररकी अपीि अदाितिे क्जल्िा अदाितको क्िणषयिाई
पुक्ष्ट गयो।

पररच्छेद -४

४.१ संसक्रदय बहस (parliamentary debate)

संसक्रदय बहसको कायषिम २०७८ साि ३ मक्हिा २१ गतेबाट सुरु गारे का क्थयौ।ँ त्यस क्रदि हाक्मिे पोक्जसि
पेपर बुिाएका क्थयौ। र औपचाररक रुपमा हाक्मिे िमुिा संसदय बहस २०७८ साि साउि १२ गतेबाट सुरु
भएको क्थयो। यो िगातार क्ति क्रदि सम्म भएको क्थयो र २०७८ साि साउि १४ गते सक्रक्कएको क्थयो।

यो िमुिा संसक्रदय बहस हुिु भतदा एक क्रदि अगाक्डिै हाक्मिाई प्रक्िक्षण गराइएको पक्ि क्थयो। यो सबै कायषिम
हाक्मििे virtual माध्यमबाट गरे का क्थयौ। यस कायषिमिाई हाक्म क्ब.ए.एि एि.क्ब दोस्रो वर्षका साक्थहरु,
क्लिक्िकि क्रदपाटषमेतटका क्िक्षक र हाक्मिाई प्रक्िक्षण गराउिे चौथो वर्षका दाईहरुको साथिे सफि पायौ।ँ

िेपािको संक्वधािको धारा १०४ को उपधारा (१) िे क्रदएको अक्धकार प्रयोग गरी प्रक्तक्िक्ध सभािे आफ्िो कायष
सञ्चािि गिष, बैठकको सुव्यवस्था कायम राख्न, सक्मक्तको गठि, काम कारवाही र सदि वा सक्मक्तको कायषक्वक्ध
क्ियक्मत गछष। बैठकमा क्बक्भन्न क्ियमको पाििा गिुष पिे रहेछ,

जस्तै;

 सभामुख बैठक कक्षमा प्रवेि गदाष सबैिे उठे र सम्माि प्रकट गिुष पिे,
 सभामुखिे बैठकप्रक्त सम्माि प्रकट गरी आफ्िो आसि ग्रहण गिुष पिे,
 बैठक स्थक्गत भई सभामुख बैठकबाट बाक्हर क्िस्के पक्छ मात्र सदस्यिे बैठक कक्ष छाड्िु पिे,
 सभामुखिे समय क्रदएपक्छ मात्र बोल्िु पिे,
 बैठकमा भाग क्ििे सदस्यिे बोल्दा सभामुखिाई सम्बोधि गरे र बोल्िु पिे र सभामुखिे अतयथा आदेि
क्रदएमा बाहेक उक्भएर बोल्िु पिे,
 सभामुखिे बैठकिाई सम्बोधि गरररहेको समयमा कु िै पक्ि सदस्यिे स्थाि छाड्ि िहुिे र सभामुखिे
बोिेको कु रा ध्यािपूवषक सुन्नु पिे,
 सभामुखको आसि तथा बोक्िरहेको सदस्यको बीचबाट हहँड्ि र सभामुखको आसितफष क्पठ्यूँ फकाषएर
बस्न िहुिे,
 कु िै सदस्यिे बोक्िरहेको समयमा वाधा पुग्ने वा बैठकको मयाषदा भंग हुिे वा अव्यवस्था उत्पन्न हुिे कु िै
काम गिष िहुिे,
 बैठकको कायषसँग प्रत्यक्ष रुपिे सम्बक्तधत क्वर्य बाहेक अतय क्वर्यको पुस्तक, समाचारपत्र वा अतय
कागजपत्र पढ्ि िहुिे, र बैठक कक्षमा फोिमा कु रा गिष र रे कडष गिष िहुिे ।

क्य क्ियमहरु सबैिे पाििा गिुषपिे रहेछ। प्रश्नको उठाि गदाष िेपाि सरकारको उत्तरदाक्यत्व क्भत्रको सावषजक्िक
महत्वको कु िै पक्ि क्वर्यमा बैठकमा प्रश्न सोध्न सक्रकिे रहेछ। सदस्यिे आफ्िो प्रश्न क्रफताष क्ििे वा सािे गिष क्मल्िे
रै छ। सदस्यद्वारा अध्यादेि पेि हुि सक्रकिे रहेछ, मिाक्सब कारण र पररक्स्थक्त सक्हत। सभामा िूतय र क्विेर्
समयमा आफ्िो क्षेत्रका अथवा देिभररका घटिाहरुिाई उठाइएको क्थयो। हामी कारागार ऐि सक्मक्तमा
रहेकािे कारागार बारे दफाबार छिफि गरे का क्थयौ।ँ र हामीिाई दफामा क्चत्त िबुझ्िे दफाको संसोधि बारे
कु रा उठाएका क्थयौ।
समग्र रुपमा िंसक्रदय बहसबाट हामीिे: िंसदमा िंसोधि कसरी पेि हुतछ, िंसद कसरी संचािि हुतछ भन्ने
जाििे मौका पायौं।

४.२ क्हरासत के तर भ्रमण

माहािगररय प्रहरी वृत जगक्त, भक्तपुर

थुिुवाको मािवअक्धकारको अवस्था क्हरासत कक्षको अबिोकि बाट प्राप्त भएका जािकारीहरु बाट हामी
थुिुवाको मािव अक्धकारका बारे मा जान्न सलदछौ : एउटा कक्षमा 11 देक्ख 12 जिा थुिुवाहरु राख्ने व्यवस्था
क्थयो र पुरुर् थुिुवा रहेको कक्षमा 12 जिा थुिुवा र मक्हिा कक्षमा 1 जिा थुिुवाको संख्या पाइयो । उक्त प्रहरी
वृतको सुरक्षाको क्स्थक्त र व्यवस्थाबारे कु रा गदाष थुिुवाहरुिाई भेटघाट गिष आउिे मातछेहरुको िागररक सहायता
कक्ष मा िाम दताष गरे र मात्र क्भत्र भेट्ि जाि क्रदइिे व्यवस्था क्थयो । थुिुवाहरुका िाक्ग ल्याइएको खािा, कपडा
िगायत अतय आवश्यक बस्तुहरु पक्ि कडाईका साथ छािक्बि गरे र मात्र पठाउिे व्यवस्था रहेछ । मक्हिा थुिुवा
हरुका िाक्ग मक्हिा प्रहरी गाडष राख्ने गररएको, पिाउ पिाषसाथ स्वास््य चेकजाँच गररिे र थुिाबाट मुक्त हुँदा
पक्ि स्वास््य चेकजाँच गररिे, कोक्भडको समय भएको हुिािे कोक्भड भएको िभएको जाछेँर मात्रै क्हरासद
भविमा राक्खिे थुिुवाको घरबाट खािेकुरा ल्याए पक्हिा त्यो खािेकुरा ल्याउिे व्यक्क्तिाई चखाएर मात्र
थुिुवािाई खाि क्रदिे व्यवस्था, थुिुवाको मिोरतजिका िाक्ग भिेर पत्रपक्त्रका रटक्भ, क्रकताबको व्यवस्था गररएको,
पढ्िका िाक्ग िाइब्रेररको व्यवस्था गररएको,

 थुिुवाहरुसँगै प्रश्न गिे िममा उिीहरुिाई कु िै पक्ि मािक्सक तिाव अथवा यातिा िक्रदएको भन्ने कु रा
पुरुर् थुिुवािे बताएको तर मक्हिा थुिुवा,

 क्सरक ब्ल्याङ्के टको िाक्ग प्रहरी वृतिे िै व्यवस्था गररक्रदएको,

 थुिुवािाई क्चसो िहोस् भिेर भूक्ममा काठको काडष, म्याटको व्यवस्थापि गररएको,

 पिाउ गदाष अमािवीय व्यवहार अथवा बि प्रयोग िगररएको भन्ने कु रा वृतिे खुिाएको,

 कक्तपय थुिुवािाई पिाउ गदाष पिाउ पुजी िक्रदइएको देक्खएि,

 प्रहरीिे थुिुवा सँग गिे व्यवहार राम्रो रहेको,

 थुिुवाका िाक्ग भिेर तातोपािी उिीहरुिे प्रयोग गिे और्क्ध को व्यवस्था गररएको देक्खएि,

 गोप्यता कायम रहोस् भिेर आफ्िो कािुि व्यवसायीसँग गोप्यरुपमा सल्िाह क्िि क्रदिे, भएतापिी घर
पररवारको सदस्य भेट्ि भिे छु ट्टै व्यवस्था िगरे को देक्खयो,
  थुिुवा कक्षको भौक्तक अवस्था मक्हिा र पुरुर् गरर २ थुिुवा कक्षको व्यवस्था रहेको, सरसफाइमा धेरै
ध्याि क्रदएको देक्खएि क्रकि भिे सािो कोठा रहेको र िौचािय पक्ि तेक्ह कोटा क्भत्र रहेको र कतैबाट
घाम िपस्ने र घाम ताप्नका क्िक्म्त क्रकिै व्यवस्था िभएको देक्खयो,

 मुद्दा िाखा र उजुरी िाखा छु ट्टइरहेको र कु ि अक्भयोगमा कक्त जिा व्यक्क्तिाई समाक्तएको भिेर
सेतोपाटीमा िेक्खएको,

 प्रहरी वृत ठु िो भुभागमा क्िमाषण गररएको भएको कारणिे भौक्तक संरचिाहरु राम्रोसँग क्िमाषण गिष
सक्रकएको, आफ्िो कािूि व्यवसायीसँग गोप्यरुपमा सल्िाह गिषका िाक्ग छु ट्टै कोठाको व्यवस्था गररएको,

 िौचाियको हकमा िुहाउिका क्िक्म्त सबै थुिुवा कक्षामा िैचाियक्भत्रै बिाइएको,

 थुिुवाहरुिाई प्रहरी वृतको थुिुवा कक्षाक्भत्र रहदा हथकडी, िेि र कडा ज्याके टजस्ता बतधिकारी
साधिहरुको प्रयोग िगररिे रहेछ। थुिुवाहरुका िाक्ग फोि आउदा, अड्डा-अदाित िािु पदाष, अस्पताि
िैजादा भिे आवश्यक परे हथकडी िगाइिे रहेछ। थुिुवाहरुिाई दुई समयको खािको व्यवस्था प्रहरर
वृतबाट गररएको क्थयो।

पररच्छेद ५

५.१ क्िष्कर्ष

५.२ सुिाब
 प्रहरी वृतमा थुिुवाहरुको क्षमताअिुसार स्थाि र ठाउँ िरहेकोिे बढाउिु पिे ।

 थुिुवाहरुिाई क्ि:िुल्क कािुिी सहायतासम्बक्तध जािकारी गराउि अि सिक्त कायषिमहरुको

 आयोजिा गररिुपिे ।

 क्जल्िा प्रमुख अक्धकारी कारागारको व्यवस्था हेिष समयमा जािु परयो।

पररच्छेद ६: अिुिग्नक

६.१ क्स्थक्त पत्र

प्रक्तक्िक्धको िामेः जोिि दाहाि

सक्मक्तेः प्रक्तक्िक्धक्ध सभा

क्वसयवस्तुेः संवैधाक्िक पररर्द कक्मरट

सम्बक्तधत पोक्िक्तकिदिेः क्िबरि दि

क) अध्यायदेिको पररचय
संवैधाक्िक पररर्दको (काम, कतषव्य, अक्धकार, र कायषक्बक्ध) सम्बक्तध (पक्हिो संसोधि) अध्यायदेि, २०७८
ऐि २०६६ िाई संसोधि गिष वातछििय भएको र हाि सङ्घीय संसदको अक्धवेिि िभएकोिे, िेपािको
संक्वधािको धारा ११४ को उपधारा (१) बमोक्जम मक्तत्रपररर्द्को क्सफाररसमा रािपक्तबाट यो अध्यादेि जारर
भएको छ।

पार्टषको पररचय

क्िबरि पार्टष िेपाक्ि इक्तहासमा सदाबाहार र प्रभाविाक्ि राजक्िक्तक पार्टष हो। क्िबरि पार्टष राणा वंिको
पति र पञ्चायत युगको क्बचमा भएको क्थयो। पार्टष िोकततत्र र समाजवादको क्सद्धाततमा आधाररत क्थयो।
पार्टषिे िोकताक्तत्र समाजवादिाई यसको सामाक्जक-आर्तषक क्वचारको रुपमा रुपाततेण अपिायो। यसबाहेक,
क्िबरि पार्टषिे राणािाइ देिबाट मुक्त गिे एकमात्र उदेश्यको साथ गठि गररएको क्थयो। िोकततत्र र मुिुकमा
राजक्िक्तक प्रणाक्ि स्थापिा गिे संसक्रदय प्रणाक्िमा आधररत क्थयो। सरकार यस पार्टषको मुख्य उदेश्य बहुदक्िय
प्रजाततत्र हो। जितामारा राणा सासि, ताििाक्हिाई िात हातदै सबि प्रजाततत्रको पक्षमा हमेसा क्िष्ठा पूवष
उहभँदै आएको दि हो क्िबरि दि। ईक्तहासका पािा पल्टाएर हेिे हो भिे जिताको िाक्ग, राक्ियताको िाक्ग
सबैभतदा अग्र मोचाषमा रहेर पुणष रुपमा एक्रकक्रित भएर सफतापूरवक कायषगिे दि हो। हाम्रो दििे िामो समय
देक्ख सम्पूणष जिताका हक र क्हतका िाक्ग अडाि क्िदै आएको छ।

यस अध्यायदेिमा आएका प्रावदािहरु संक्वधाि अिुरुप िै छि्। तसथष यसमा क्बरोध गिुष पिे कारण के क्ह छैिि्।
संवैधाक्िक पररर्द सम्बक्तध अध्यायदेस संक्वधाि बमोक्जम छ।

६.२ क्हरासत के तर भ्रमण

थुिव
ु ािाई प्रश्न:

िाम -

उमेर-

ठे गािा-

१. तपाईं कु ि अक्भयोगमा थुिामा पिुष भएको हो?

२. के तपाईं िाई प्रिाउ गिुष अगाडी प्रकाउ पुजी क्रदईएको क्थयो ? क्रदइएको छ भिे पिाउ गिुष अक्घ वा पक्छ
क्रदइएको क्थयो?

३. तपाईंिाइ पिाउगरे पक्छ २४घण्टा क्भत्र अदाितमा पेि गयो क्रक गरे ि?

४. पिाउ पदाष अमािवीय व्यवहार अथवा बि प्रयोग गररएको क्थयो?

५. के तपाईिे आफ्िो वक्रकिसगं वाताषिाप गिे अवसर पाउिु भयो?

६. हजुरिाई मौि रहि पाउिे अक्धकार कािूि के प्रदाि गरे को छ। त्यसबारे हजुरिाई जािकारी छ?

७. तपाईंिाई यहाँ ल्याउिु अक्घ स्वस्थ जाँच गराइएको क्थयो?

८. कु िै प्रकारको मािक्सक वा िारीररक यातिा क्रदि िपाउिु हजुरको मौक्िक अक्धकार हो। हजुरिाई कु िै
क्रकक्समको िारीररक वा मािक्सक तिाब क्रदइएको छ?

९. तपाईहरुिाई िेि हतकक्ड िगाइएको क्थयो?

१०. के तपाईं कािुि व्यवसायी राख्न सक्षम हुिुहुतछ? सरकारिे वैतरणी वकीि भिी कािुिी व्यवसायी उपिब्ध
गराउिे सुक्वधा पक्ि क्रदएको छ।

११. के तपाईहरूिाई आवश्यकताको समयमा आवश्यक स्वास््य सेवा सहज रूपमा उपिब्ध गराइतछ ?

१२. मक्हिा को िाक्ग( हजुरिाई मक्हिावारीको समयमा sanitary pads को सुक्वधा क्रदइतछ?)

१३. हजुरहरुको खािाको व्यवस्था कस्तो छ? क्रदिको कक्त पटक खािा क्रदइतछ?

१४. हजुरिाई कु िै प्रकारको मािक्सक समस्या छ?

१५. तपाईंिाई परीवारसँग भेट्ि क्रदएको छ क्रक छैि? यक्रद भेट्ि क्रदएको छ भिे कक्त पल्ट, कु ि समय र कक्त
समय सम्म क्रदइएको छ?

१६. जाडोको मौसम मा तयािो कपडा क्रदइतछ?

१७. Covid महामारीको बेिा हजुरहरुको स्वास््य सुरक्षाको िाक्ग कस्तो सुरक्षा उपायहरू अपिाईएको क्थयो?

१८. के यहा तपाईहरुको कु िै समस्या वा गुिासो सम्बोधि गिे प्रणािी छ ? यक्रद छ भिे, कसिाई र कसरी
सम्बोधि गररतछ?

प्रहरीको िाक्ग प्रश्न:

१. थुिामा परे को व्यक्क्तिाई उसको अक्भयोगको बारे जािकारी छ?

२. अक्भयुक्तिाई पिाउ गिष जाँदा पिाउ पुजी क्रदिु हुतछ क्रक हुँदि
ै ?

३. अक्भयुक्तिाई पिाउगरे पक्छ २४घण्टा क्भत्र अदाितमा पेि गराइतछ?

४. कु िै मक्हिा अक्भयुक्तिाई पिाउ गदाष मक्हिा प्रहरीिे गिुषहुतछ क्रक पुरुर् प्रहरीिे?

५. अक्भयुक्तिाइ थुिामा क्ियाउिु अक्घ सुस्वास््य चेक जाच गिुष हुतछ?

६. थुिामा परे का व्यक्क्तिाई कोठामा राख्दा कु ि आधारमा राक्खतछ? उमेर वा कसुरको प्रकृ क्त?

७. के थुिामा भएको व्यक्क्तिाइ आफ्िो वक्रकिसगं वाताषिाप गिे अवसर क्रदइएको छ?

८. थुिामा परे का व्यक्क्तिाई कु िै प्रकारको मािक्सक वा िारीररक तिाब क्रदइतछ?

९. अक्भयुक्तिाई मौि रहिे अक्धकार पुउिे बारे जािकारी क्रदिुभएको छ वा छैि?

१०. सािा उमेर का बािक परे मा हजुर कसरी व्यवहार गिुष हुतछ? उिीहरू सँग अरु भतदा क्भन्न व्यवहार गिुष
हुतछ?

११. थुिामा के क्ह गरी िगडा परी चोटपटक िागेमा अस्पताि पुयाषउिे वा सामातय उपचार गराइतछ?

१२. थुिुवाहरुिे आफ्िा पररवारका सदस्यहरू वा कािुिी सल्िाहकारहरूसँग कु ि सञ्चार माफष त कु राकािी गछषि्?
के क्तिीहरूको कु राकािीको समयमा गोपिीयता कायम गररएको छ?

१३. परीवारसँग भेट्ि क्रदएको छ क्रक छैि? यक्रद भेट्ि क्रदएको छ भिे कक्त पल्ट, कु ि समय र कक्त समय सम्म
क्रदइएको छ?

१४. Covid महामारीको बेिा थुिुवाको स्वास््य सुरक्षाको िाक्ग कस्तो सुरक्षा उपायहरू अपिाईएको छ?

६.३ तक्स्बरहरू