Ramotowski, Jerzy

Akiba Rubinstein - król królewskiej gry

"Studia Łomżyńskie", 24, 2013, s. [261]-270

Zdigitalizowano w ramach projektu pn. Budowa platformy "Podlaskie Czasopisma

Regionalne", dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra

Nauki i Szkolnictwa Wyższego (umowa SONB/SP/465121/2020).

Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku.

 STUDIA ŁOMŻYŃSKIE
tom XXIV, ŁOMŻA 2013

Jerzy Ramotowski
Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe
im. Wagów

Akiba Rubinstein - król królewskiej gry

Słowa kluczowe: szachy, turnieje, olimpiady.

Key words: chess, toumaments, Olympics.

Za kolebkęszachów historycy uważają Indie, zaś za datę ich powstania przyj-

mują rok 570, gdyż brak jest wcześniejszych pisemnych infonnacji. Dzięki Arabom
i wyprawom krzyżowym szachy pojawiły się najpierw na Półwyspie Iberyjskim
i Apenińskim, a następnie w całej Europie, a więc także i w Polsce. Dowodzą tego
motywy szachownicy w herbach z tego okresu. Na przykład herb wczele (wczele-
znaczy przetrącone czoło), którym pieczętował się m.in. Sienkiewiczowski Zagłoba,
a pochodzący według legendy z 1103 roku, przedstawia srebrno-złotą szachownicę
na tarczy, a w klejnocie Murzynkę z opaską na czole trzymającą oburącz mniejszą
szachownicę. W ratuszu i w katedrze we Wrocławiu są rysunki, witraże, płaskorzeź­
by i proporce księstw śląskich łączące elementy białego orła z biało-czerwoną sza-
chownicą·
Szachy stały się bardzo popularne w Polsce w XVI w. Grano w nie w zamkach,
klasztorach i dworach. Znajduje to odbicie w literaturze tego okresu. W 1564 r. Jan
Kochanowski pisze poemat Szachy będący unikatowym dziełem w literaturze szacho-
wej. Łukasz Górnicki w Dworzaninie (1566 r.) podkreśla, że "gra w szachy jest czy-
sta, a rozumu bystrego zabawa". Pierwszy polski podręcznik gry w szachy Nauka
o szachach, obszernie w polskim języku przełożona z ksiąg Damiana, Portugalczyka
z uwagami Rui Lopeza, Hiszpana napisał wojewoda poznański Jan Ostroróg w la-
tach 1602- 1610. Traktat ten w fonnie manuskryptu przechowywany był w zbiorach
Biblioteki Krasińskich w Warszawie spłonął w czasie powstania warszawskiego i do
dziś nie jest znana żadna jego kopia.
Pierwsze kluby i stowarzyszenia szachowe powstały na ziemiach polskich w la-
tach 40. XIX w. Kartę tytułową polskich szachów otwiera wspaniały sukces war-
262 JERZY RAMOTOWSKI

szawskiego szachisty Szymona Winawera (1838-1919), który w 1867 r. na turnieju

w Pradze zajął drugie miejsce z przyszłym mistrzem świata Wilhelmem Steinitzem.
W 15 lat po sukcesie Winawera na świat przyszedł godny jego następca Akiba
Rubinstein. Urodził się on 12 grudnia 1882 r. w Stawiskach (obecnie w jego domu
rodzinnym ma swoją siedzibę Urząd Miasta i Gminy) w ubogiej rodzinie żydow­
skiej. Był najmłodszym, dwunastym dzieckiem. Ojciec jego był nauczycielem he-
brajskiego w miejscowej szkółce i zmarł na gruźlicę na osiem miesięcy przed naro-
dzinami syna. Tylko jedna z sióstr doczekała wieku dorosłego, pozostałe rodzeństwo
zmarło na gruźlicę. Według jednych biografów Rubinsteina, wychowaniem chłopca
zajęli się dziadkowie ze strony matki Reizel, której ojciec Aaron Eliezer Donenberg
dorobił się fortuny na handlu drewnem. Według innych byli to dziadkowie ze strony
ojca. Gdy matka wyszła za mąż za rabina Hellera, zwanego geniuszem z Pińska,
rodzina przeniosła się w 1888 r. do Białegostoku. Dziadkowie wysłali go do szkoły
rabinackiej (jesziby), gdzie uczył się razem z przyrodnim bratem Chaimem Helle-
rem, który w przyszłości stał się poważanym badaczem Tory, zaś po emigracji do
USA został duchowym przywódcą tamtejszych ortodoksyjnych Żydów. Z powodu
miernego zdrowia i groźby zarażenia gruźlicąAkiba opuścił szkołę w 1898 r.
Mając wiele wolnego czasu, zaczął poznawać tajniki gry w szachy. Być może
stało się to za pośrednictwem przetłumaczonego wówczas na hebrajski podręcznika
gry w szachy autorstwa twórcy tzw. szkoły kalabryjskiej Giacomo Greco. W wy-
wiadzie dla "Wiener Schachzeitung" w 1926 r. Akiba powiedział:
Grę w szachy pokazano mi, gdy miałem 14 lat i uczyłem się w chaderze. W 16 roku
życia zacząłem zajmować się teorią Poczułem w sobie talent i zainteresowanie dla sza-
chów. Mam ponadto nadzwyczaj dobrąpamięć. Jeszcze teraz pamiętam wszystkie partie,
jakie rozegrałem podczas 21 lat mojej kariery szachowej (a rozegrał ich ponad 800 -
przyp. J R.) ... Z szachami wiążą mnie doznania estetyczne. Szachy to nie tylko sztuka,
ale rówrueż i wiedza. Zwycięstwo i wszystko pozostałe opiera się na bazie naukowej.
Słabe strony przeciwnika, opanowanie pól szachownicy - to wszystko należy do nauko-
wego uwieńczenia gry szachowej.

W Białymstoku, podobnie jak i w innych miastach polskich, nie było klubu sza-
chowego. Grywano więc w kawiarniach i restauracjach. Miejscem spotkań biało­
stockich szachistów była cukiernia Steina w kamienicy Wołkowyckich na Mikoła­
jewskiej róg Aleksandrowskiej pod numerem 38 (dziś Sienkiewicza róg Warszaw-
skiej). W 1901 r. Akiba stał się najlepszym szachistą białostockim. Podczas pobytu
w Białymstoku jednego z wielkich szachistów łódzkich (czy był nim Chaim Janow-
ski?) przedstawiono mu młodego szachistę, a ten zaprosił Akibę do Łodzi. Dziewięt­
nastoletni Rubinstein przeniósł się do tego miasta, które nie tylko w Królestwie Pol-
skim, ale i w całej Rosji uważane było na początku XX w. za najsilrriejszy ośrodek
szachowy. W Łodzi zetknął się z tamtejszym mistrzem Henrykiem Salwe, który był
dla Akiby zarówno nauczycielem, jak i przyjacielem. Wspólnie stoczyli wiele poje-
dynków. Wkrótce Salwe i Rubinstein stali się czołowymi zawodnikami powstałego
Akiba Rubinstein - król królewskiej gry 263

w 1903 r. Łódzkiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej. W 1903 r. klub

wysłał obu na m Wszechrosyjski Turniej Mistrzowski do Kijowa, na którym Rubin-
stein zajął piąte miejsce wyprzedzając wielu czołowych szachistów rosyjskich. Chy-
ba niezbyt mu przychylny sprawozdawca "Moskowskich Viedomosti" przedstawił
Rubinsteina jako niezbyt rozgarniętego człowieka, który nie wie, ile ma lat, ale wie,
że urodził się w guberni łomżyńskiej. Zdaniem autora notatki, P. P. Bobrowa, wy-
gląd zewnętrzny Rubinsteina upodabnia go do Japończyka. Są to skośne, półotwar­
te, półprzymknięte oczy, ciemnożółtawa karnacja skóry, kruczoczarne włosy, łuki
brwiowe i podbródek. Przeczą temu jednak: zbyt wysoki wzrost i ,,mineralne" nazwi-
sko. Oceniając grę Rubinsteina w turnieju musiał przyznać, że "sądząc po grze
w turnieju i po całkiem zadawalającym rezultacie, hebrajski podręcznik w rękach
pana Rubinsteina nie okazał się zły". W tym roku zremisował z Salwem 5 : 5, w rok
później, w walce o mistrzostwo Łodzi pokonał go nieznacznie 5,5 : 4,5, by w 1907
zwyciężyć już wyraźnie 16 : 6.

Akiba Rubinstein, foto z 1907 r. ,,Deutsche Schachzeitung", styczeń 1908

264 JERZY RAMOTOWSKI

W 1905 r. Rubinstein uczestniczył po raz pierwszy w międzynarodowym turnie-

ju w Bannen, gdzie wspólnie ze światowej sławy graczem z Czech, Oldrichem Du-
rasem zdobył tytuł mistrza Niemieckiego Związku Szachowego. Tu też zwrócił na
siebie uwagę mistrza świata Emanuela Laskera (był mistrzem świata w latach 1894-
1921), który w kilka lat później stwierdził:
Gra jego jest jasna i precyzxjna, a przy tym nie pozbawiona :fine~i. Należy do garstki
wybranych, wielkich mistrzów. Jest w grze jasnowidzem Rubinstein jest wybitną indywi-
dualnością szachową, bowiem tkwi w nim siła, dążąca do absolutnego poznania wiedzy.

W roku następnym, wraz z Salwem uczestniczył w turnieju o mistrzostwo Rosji

w Petersburgu. Pierwsze miejsce zdobył Salwe detronizując M. Czigorina. Rubinste-
in podzielił 2-3 miejsce z B. Blumenfeldem. Nie był to jedyny sukces w tym roku.
Zwyciężył w zorganizowanym przez macierzysty klub trzykołowy czwórmecz, wy-
przedzając Czigorina z Moskwy, A. Flamberga z Warszawy i H. Salwe. W 1907 r.
w Łodzi odbył się V Wszechrosyjski Turniej, w którym Rubinstein zdobył I miejsce
i tytuł mistrza Rosji. Zwyciężył o 0,5 pkt. przed Simonem Alapinem, rozgrywając
26 grudnia wielce znaczącą partię nazwaną,,nieśmiertelnąpartiąRubinsteina".

Pojedynek A. Rubinsteina z E. Laskerem na turnieju w Petersburgu w lutym 1909

Szczytowy punkt w jego kańerze otworzył w 1909 r. turniej w Petersburgu, któ-

ry wygrałz Laskerem. Obaj osiągnęli 14,5 pkt. w 18 partiach i zdystansowali na-
stępnych O. Durasa i R Spielmana o 3,5 pkt. W dodatkowym, bezpośrednim spo-
tkaniu zwyciężył Rubinstein. Ciekawostką tego spotkania jest fakt, że przy stoliku
gry po stronie Rubinsteina zawisła tabliczka z napisem ,,Łódź", gdyż organizatorzy
nie zgodzili się na napis ,,Polska", zaś Polak nie zgodził się na napis ,,Rosja".
Akiba Rubinstein - król królewskiej gry 265

W 1910 r. Rubinstein przeniósł się do Warszawy, zachęcony stałąpensjązapro­

ponowaną mu przez Warszawskie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej.
W następnym roku na turnieju w San Sebastian spotkał młodego Kubańczyka Jose
Raula Capablankę, który po raz pierwszy trafił na europejską scenę szachową. Capa-
blanca wygrał ten turniej, a Rubinstein wraz z M. Vidmarem zajął 2-3 miejsce.
W następnym turnieju w Karisbadzie zajął ponownie 2-3 miejsce z C. Schlechterem
za R Teichmanem.
Rok 1912 był szczytowym rokiem w karierze Rubinsteina i nazwany został
w historii szachów ,,Rokiem Rubinsteina". Zwyciężył w pięciu silnie obsadzonych
turniejach w: San Sebastian (2,5 pkt. przed A. Niemzowitschem), Piszczanach, na 18.
Kongresie Niemieckiego Związku Szachowego we Wrocławiu, we Wszechrosxjskim
w Wilnie oraz w turnieju o mistrzostwo macierzystego klubu. Były to wyniki, jakich
nie osiągnął żaden szachista. Według systemu Chessmetrics najwyższy ranking Rubin-
stein osiągnął w czerwcu 1913 r. Wówczas, z wynikiem 2789 pkt., zajmował pierwsze
miejsce na świecie. Opinia światowa uznała go w 1914 r. za jedynego kandydata do
rozegrania z Laskerem meczu o tytuł mistrza świata. Drugim pretendentem miał być
Capablanca. Rozmowy obu pretendentów z Laskerem nie powiodły się z powodu
żądań wysokich premii finansowych, których nie mogli wnieść obaj kandydaci. Po
długotrwałych pertraktacjach udało się pokonać rozbieżności i ustalić wstępnie termin
meczu na jesień 1914 r. Wiosną tego roku trzej kontrahenci spotkali się na turnieju
w Petersburgu. Zwyciężył Lasker przed Capablanką. Rubinsteinowi nie udało się
zdobyć w tym ważnym meczu jednego z pięciu miejsc w finale. Mistrzowska walka
o tytuł nie odbyła się z powodu wybuchu I wojny światowej.
Przeżycia wojenne wycisnęły głębokie piętno na psychice Rubinsteina. Utracił
on oszczędności, na które składały się przede wszystkim zdobyte nagrody i honoraria
startowe; żył w skromnych i trudnych warunkach. Uczestniczył w imprezach sza-
chowych organizowanych przez kluby w Warszawie i Łodzi. Pod koniec 1917 r.
ożenił się z młodszą o 17 lat Eugenią Law ze Szczuczyna, która w rok później uro-
dziła syna Jonasa.
Jeszcze po zakończeniu wojny Rubinstein zaliczał się do najlepszych na świecie
szachistów, jednak jego dotychczasowe atuty: wielka wytrzymałość nerwowa i od-
porność psychiczna nie były już na tym poziomie co dawniej. To wszystko, plus brak
mecenasa nie pozwalało mu na rozegranie meczu z Laskerem. Nadal uznawane
swoje uprawnienia przelał na Capablankę, który zdobył tytuł mistrza świata w 1921 r.
i utrzymał go do 1927.
W 1919 r. wxjechał z rodziną do Goteborga w Szwecji, gdzie w 1920 r. w tur-
nieju zajął drugie miejsce. W 1921 r. uczestniczył w turnieju w den Haag i zajął
trzecie miejsce za Alechinem i K. Tartakowerem, przy czym przegrał z nimi swoje
partie. W okresie międzywojennym uczestniczył w wielu turniejach odnosząc zwy-
cięstwa (Triberg 1921, Wiedeń 1922, Hastings 1922/23, Southport 1924, Marianskie
Łaznie 1924, RaIIl5gate 1929), ale i doznając porażek (1922 Londyn IV m., 1922
266 JERZY RAMOTOWSKI

Cieplice V, 1923 Karlove Vary XII, 1924 Meran m, 1925 Wrocław m-IV, 1926
Drezno m, 1926 Budapeszt m-v, Kissingen m-IV, 1929 Karlove Vary IV, 1930
San Remo m, 1930 Scarborough llI).
W latach 1922-1923 Rubinstein miał szansę rozegrania meczu o mistrzostwo
świata z Capablanką pod warunkiem zgromadzenia funduszu meczowego w wyso-
kości 10 tys. dolarów USA. Nie znalazłszy sponsora zrezygnował ostatecznie z ubie-
gania się o tytuł.
W 1926 r. opuścił z rodziną na stałe Polskę, ale zachował polskie obywatelstwo.
Zatrzymał się najpielW w Berlinie, a następnie przeniósł się do Brukseli. Tu w 1927 r.
przyszedł na świat syn Samuel (Samy), przyszły malarz i szachista. Od 9 lutego do
18 maja 1928 przebywał z rodziną w USA, gdzie rozegrał szereg meczów z czoło­
wymi szachistami amerykańskimi i uczestniczył w wielu symultanach.
Nigdy nie zapomniał o Polsce i zawsze podkreślał swoje przywiązanie do niej.
Żyjąc na obczyźnie wziął udział w II turnieju o mistrzostwo Polski w 1927 r. i zdo-
był tytuł mistrza. Rubinstein stał na czele drużyny (Ksawery Tartakower, Dawid
Przepiórka, Kazimierz Makarczyk, Paulin Frydman), która na m olimpiadzie sza-
chowej w Hamburgu (13-27 lipca 1930 r.) zdobyła złoty medal (48,5 pkt.) wyprze-
dzając Węgry (47 pkt.) i Niemcy (44,5 pkt.). Rubinstein grał przy pielWszym stole
i wygrał 15 z 17 partii, co było najlepszym wynikiem wśród wszystkich uczestni-
ków. Na następnej IV olimpiadzie w Pradze (11- 26 lipca 1931) reprezentacja Polski
zajęła drugie miejsce za USA przed Czechosłowacją Nasz mistrz zdobył 9,5 pkt.
W 16 grach (59%). Był to słaby jak na niego wynik i należy sądzić, że był spowo-
dowany pogłębiającą się jego chorobą Ostatni turniej Rubinstein rozegrał w grudniu
1931 r. w Rotterdamie (tzw. turniej czterech: S. Tartakower, E. Celle, S. Landau).
Z dwoma punktami zajął ostatnie miejsce i wycofał się z szachów.

Jedna z gier symultanicznych w Polsce w 1931 r.

 267
AkIba Rubinstein - król królewskiej gry

wielkie tour-
Jeszcze przed praską olimpiadą w lutym 1931 r. odbył Rubinstein
mi wymi, gdyż otrzym ywał mało
nee po Polsce. Borykał się wówcz as z kłopota :finanso
nach, m.in. W Warsza-
zaproszeń na turnieje. W Polsce uczestniczył w symulta
olu,
wie, Łodzi, Katowicach, Krakow ie, Lwowi e, Częstochowie , Poznan
iu, Tarnop
Włocławku. Łączny wynik wszystkich symultan:
243 zwycięstwa, 64 porażki
i 80 remisów, świadczył o mało stabilnej formie mistrza .
ym człowie­
Jak podkreślają biografowie Rubinsteina, był on zawsze skromn
obsesją. Cier-
kiem, a po wycofaniu się z szachów jego nieśmiałość stała się wręcz
piał na komple ks niższości uznając , że jest niepotrzebny
na każdym turnieju. Szachy
zainter esowań , przeżycia I woj-
były jednak jedyną jego życiową pasją. Brak innych
ny światowej , niezrealizowanie celu życia jakim był mecz o tytuł mistrza świata oraz
ącą wybit-
nadmierna eksploatacja systemu nerwowego, wywołały chorobę dotykaj
nych szachistów. Inną chorobą, z którą zmagał się Rubinstein była
antrofobia, strach
przed ludźmi.
domku,
Od 1930 r. Rubinsteinowie mieszkali w Brukseli w małym czynszowym
nie pokrywały
w którym jego żona prowadziła koszerną restaurację. Dochody ich
dochody z książki
kosztów leczenia Akiby. Pomocnymi okazały się w tym przypadku:
r Schach zeitung " (1932) i utworzenie
H. Kmoch a Rubinstein gewinnt, apel "Wiene
szu Rubin-
w 1933 r. przez Międzynarodową Federację Szachową (FIDE) tzw.
,,Fundu
steina". W akcji pomoc y uczestniczył też Polski Związek Szachowy.
Jean Titeca
W latach II wojny światowej Rubinstein ukrywał się w szpitalu
na turnieje . Zdanie m H. Wenta -
w Brukseli. Po wojnie nie był już zapraszany
ko M. Najdorf owi,
Rubinstein zachował siły do gry, rozegrał wybitne partie przeciw
w symultanie
A.O'Kelly de Galway i D.Yanofskiemu. W 1946 r. wziął udział
przegrał na 2 i 4
w szachowym klubie w Lutticker (na 30 stołach) : zwyciężył na 24,
ała teina arcymis trzem za cało­
partie zremisował. W 1950 r. FIDE mianow Rubins
kształt jego dokonań.

Portret Rubinsteina autorstwa syna Samy'e go z 1954 r.

268 JERZY RAMOTOWSKI

Po śmierci żonyw 1954 r. przebywał w domu starców w Brukseli. Wybitnego

szachistę odwiedził w czerwcu 1957 r. polski szachista i dziennikarz W. Litmano-
wicz. Rubinstein mieszkał w trzyosobowym pokoju, na spotkanie pojawił się w do-
brze skrojonym garniturze, wyglądał jak starszy pan z długą brodą, posługiwał się
językiem polskim, rosyjskim, niemieckim i francuskim. Według słów pielęgniarki,
Rubinstein, biorąc pod uwagę jego wiek, odznaczał się dobrym stanem zdrowia, był
bardzo spokojny i powściągliwy, pomimo drobnych dziwactw. Nie chciał na przy-
kład wyjść z pokoju lub opuścić łóżka. Siadał wówczas na krześle przy łóżku, myślał
o czymś głęboko lub przestawiał figury na swojej kieszonkowej szachownicy. Pod-
czas remontu placówki jej pensjonariuszy przeniesiono do Antwerpii, gdzie Rubin-
stein zmarł 14 marca 1961 r. Pochowany został obok żony na cmentarzu w Brukseli
w dzielnicy Eltenbeek.
Rubinstein zaliczany był do naj wybitniej szych szachistów świata w latach 1907-
1923. Ogółem uczestniczył w 61 turniejach, zdobywając 21 pierwszych miejsc,
14 drugich i 6 remisując. Jak sam stwierdzał; ,,300 dni w roku pracuję nad szachami
po 6 godzin dziennie, 60 dni w roku gram w turniejach, a 5 dni w roku wypoczy-
wam". Jego styl gry cechowało głębokie zrozumienie pozycyjne, konsekwencja
w dążeniu do zrealizowania nawet niewielkiej przewagi, ogromna technika prowa-
dzenia gry końcowej. W zrozumieniu końcówek nie miał sobie równych, a współ­
czesne podręczniki szachowe bardzo często opierają się na jego dorobku. Niestety,
nie pozostawił po sobie żadnej książki, w której spisałby tok swojego rozumowania.

Ławeczka Rubinsteina w Polanicy Zdroju

AkIba Rubinstein - król królewskiej gry 269

Od 1963 r. w Polanicy Zdroju zorganizowany został międzynarodowy turniej

szachowy im. Akiby Rubinsteina, w którym uczestniczyli wybitni światowi szachi-
ści, m.in. Wasilij Smysłow i Anatolij Korcznoj. W 2012 r. rozegrany został po raz
48 i zgromadził około 400 uczestników.
W 2010 Europejska Dnia Szachowa (ECU) ogłosiła rok 2012 "Rokiem Akiby
Rubinsteina", co wiązało się ze 130. rocznicą urodzin polskiego arcymistrza i setną
jego największych sukcesów. Polski Związek Szachowy z tej okazji, jako wyraz
hołdu, wydał pracę Akiba Rubinstein współcześnie opatrzoną wstępem prof.
T. Wolszy i komentarzami do wybranych partii pióra red. T. Lissowskiego.

Repr. Fot. - strony internetowe poświęcone A. Rubinsteinowi.

Literatura:
,,Deutsche Schachzeitung", 1908, Berlin, t. 63, s. 33-36.
Essen 1., 1991, Akiba Rubinstein, (w:) Polski Słownik Biograficzny, Wrocław­
Warszawa-Kraków, t. XXXIIl4, z. 135, s. 571-572.
Filipowicz A., Zarys historii szachów w Polsce, (w:) internet: www. pzszach. org. pll
index. php? idm=48&idm=125&idm3=158, dostęp 20.01. 2013.
Giżycki 1., 1984, Z szachami przez wieki i kraje, Warszawa.
Kmoch H., 1933, Rubinstein gewinnt, Wien.
Korcz W., 1989, Akiba Rubinstein, Warszawa.
Lissowski T., Zdarzyło się ... 80 lat temu, [w:] internet: www. astercity. not / vistulal
zdarzylosie80. Htm.
Litmanowicz W., 1982,Akiba Rubinstein 1882-1961. W setną rocznicę urodzin,
(w:) "Szachy", R 36, nr 12, s. 285.
Litmanowicz W., 1983, Nowe dykteryjki i ciekawostki szachowe, Warszawa.
Litmanowicz W., 1957, Z wizytą u arcymistrzaA. Rubinsteina, [w:] "Szachy", R 11 ,
nr 8, s. 233.
Litmanowicz W., Giżycki 1., 1987, Szachy odA do Z, t. n, Warszawa, s. 1045-1048.
Mała Encyklopedia Sportu,1987, t. n, Warszawa, s. 356-357.
,,Moskovskije Viedomosti", 22.09. 1903.
Narkun M. Akiba Rubinstein, ,,Moje Miasto", nr 3, (188), 5.02.2011.
Prokopowicz M., (red.), 2010, Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Warszawa, s. 268-
270.
Wentz H., 1966, Akiba Rubinstein. Ein Leben for Schach, Berlin.
Wolsza T., Lissowski T., 2012, Akiba Rubinstein współcześnie, Warszawa.
270 JERZY RAMOTOWSKI

Summary
Akiba Rubinstein was bom on December 12, 1882 in Stawiski (Lomza country)
in poor Jewish family. After moving to Białystok, he had bem sent to a Jewish
school, which he quit in 1898. He had already encountered chess. Soon, he became
the best chess player in Białystok. In 1901 he moved to Lodz. 1907-1912 were the
years ofhis biggest successes. 1912 became "The Year ofRubinstein."
In 1914 the chess commitee chose Rubinstein as the only one who could fight
E. Lccker in Championships. Unfortunately, the outbreak ofthe Word War I got in
his way. He spent the years of war in Warsaw; because of financial problerns he
couldn't participate in the Championships. IR. Casablanka took his place.
In 1926 Rubinstein family left Poland and settled in Brussells, keeping Polish
citizenship, however. Akiba was a member of a Polish chess team, which won gold
medal in ID Chess Olympics in Hamburg, and silver the following year in Prague.
Because of the fust symptoms of amental illness he could not continue his Pro-
fessional carreer. In 1931 he ended hith chess. In 1950, FIDE nominatem him the
past master for his achievements.
Rubinstein died on March 14, 1961 in Antwerpy and was burried in Brussells.
In 2010 EUC announced the year 2012 "The Year of Akiba Rubinstein", it was
related to l30th anniversary ofhis birth and 100th ofhis biggest successes.