Преодниот период на турска литература

Првите дела од исламскиот период на турската литература се појавува во 11 и 12

век. Првиот од нив е Кутадгу Билиг на Јусуф Хацип, кој бил напишан на турски Хаканије
за време на Караханидската држава. Divânü Lûgati't-Türk на Кашгарли Махмут, напишана
во истиот век, е едно од првите дела на турската литература од исламската ера. Меѓу овие
дела треба да се додаде и Atabetü'l-Hakâyık, напишана од Јукнекли Едип Ахмет на
почетокот на 12 век. Ахмет Јесеви ги дал првите дела на религиозно-мистична народна
поезија во Централна Азија во XII век. Во овие векови, кога се создадени првите исламски
дела, постои двојство во секое поле на литературата. Ова е карактеристика и на преодниот
рок.
Има дела кои се напишани под влијание на исламот помеѓу 10 век, кога ги
сметавме Турците за муслимани, и 13 век, кој се смета за почеток на диванската
литература, кои се сметаат за турски дела преодниот период. Во овој период турската
литература била под влијание на исламската вера и арапската и персиската култура што
таа ја донела. Од друга страна, тој доживеа дилема додека се обидуваше да ја одржи
старата традиција на турската литература.

Општи карактеристики на преодниот период на турската книжевност

а) Турската литература во овие векови минува низ транзициски период. Од една страна,
додека се одржува старото поимање на литературата, од друга страна се дадени дела во
согласност со книжевното разбирање на новата цивилизација.

б) Во јазикот се гледаат арапски и персиски зборови.

в) Покрај ујгурската азбука се користи и арапската азбука.

г) Во песните се употребени и четиристиховна единица кој е национална стиховна форма,

и двостихот кој е стиховна единица на новата песна.

д) Заедно со слогметарот е вклучен и арузметарот.

Преодниот период Турските книжевни дела (први исламски производи) се како што
следува:

Кутатгу Билиг и неговите карактеристики- Јусуф Хас Хацип

Atabetü'l Hakayık и неговите карактеристики - Едип Ахмет Јукнеки

Divan-ı Lügat'it Türk и неговите карактеристики - Kaşgarlı Mahmut

Диван-и мудроста и нејзините карактеристики - Ахмет Јесеви

Приказни и карактеристики на Деде Коткут

 Верско-суфистичка народна книжевност (Теке книжевност - суфиска литература)

Религиозно-суфиската турска литература се појавила под влијание на исламот и

суфизмот. Суфизмот, кој имал големо влијание врз вкоренувањето и ширењето на
исламот, со текот на времето се обработувал и во литературните дела, а религијата и
мистиката се обидувале да се шират преку литературата.

Религиозно-суфиската турска литература се нарекува и теќе литература. Главната

работа во религиозно-суфиската турска литература не е да се прави уметност, туку да се
шири религиозно-мистична мисла. Повеќето од дервишките ложи се шеици и дервиши
кои биле обучени за сектите. Теке поезијата земала стихови и од народната и од
диванската поезија.

Најистакнатите карактеристики се:

Нејзин основач е Хоџа Ахмет Јесеви, кој пораснал во Источен Туркестан во 12 век.

Текеската литература се развива во Анадолија од 13 век.

Овие книжевни поети се школувале во ложите, кои биле центар на сектата.

Единицата на стихот најчесто е катрена.

Се користат и аруз и слоговно метар-Повеќето песни се мелодични.

Се користеле поемни форми како İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye, deme gibi.

Неговиот јазик е тежок според ашик литературата и едноставен според диванската

литература.- Вклучени се мазмуните како љубовник, сакан, вино, саки.

Најважните претставници на Текеската литература по векови се следните:

12 век: Хоча Ахмет Јесеви

13 век: Јунус Емре, Хаџи Бекташ-и Вели

14 век: Кајгусуз Абдал

15 век: Хаџи Бајрам-и Вели, Ешрефоглу Руми

16 век: Пир султан Абдал

17 век: Нијаз-и Мисри, Синан-и Уми, Худаи

18 век: Сезаи

19 век: Кудуси, Тураби

Tekke Edebiyatı - Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- поети на суфиската литература

13.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- поети на суфиска литература од 13 век

Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî

Hacı Bektaş-ı Velî

Sultan Veled

Ahmed Fakih

Şeyyâd Hamza

Yunus Emre

14.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 14 век

Abdal Musa

Kaygusuz Abdal

Gülşehri

Âşık Paşa

Said Emre

Kadı Darir

Elvan Çelebi

Rabguzî

15.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 15 век

Hacı Bayram Velî

Süleyman Çelebi

Eşrefoğlu Rûmî

Kemal Ümmî

Emir Sultan

Dede Ömer Ruşeni

Akşemseddin-Yazıcızâde Mehmed-İbrahim Tennûrî

16.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 16 век

Pir Sultan Abdal

Aziz Mahmud Hüdayi

Vahib Ümmi

Kul Himmet

Muhyiddin Abdal

İbrahim Gülşenî

Ahmed Sârban

Bursalı Muhyiddin Üftade

Şah İsmail Safevî (Hatâî)

17.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 17 век

Âdem Dede

Elmalılı Sinan Ümmi

Niyazî-i Mısrî

Şeyhülislam Yahya

Kul Nesîmî

Aşık Virani

Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi

Nakşi Akkirmanî

Gaybi Sunullah

18.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 18 век

Bursalı İsmâil Hakkı

Erzurumlu İbrahim Hakkı

Mahdum Kulu

Neccarzade Şeyh Rıza

Cemâli

Üsküdarlı Haşim

Kul Şükrü

Nasuhî

Senâyî

Mehdî

Mahvî

19.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 19 век

Seyrânî

Türabi

Keçecizade İzzet Molla

Salih Baba

Bitlisli Müştâk Baba

Kıbrıslı Âşık Kenzî

Şeyhülislam Arif Hikmet

Adile Sultan

20.Yüzyıl Tasavvuf Edebiyatı Şairleri- Поети на суфиска литература од 13 век

Edîb Harâbî

Mihrâbî

Mehmet Nuri

Yozgatlı Hüznî

Âşık Molla Rahim

Derûnî

Sıtkı

Konyalı Mehmet- Yakıcı-Zeynel Uslu Baba