Aztarna ekologikoak bizi-premiak betetzeko erabiltzen den azalera adierazten du.

Beraz, aztarna
ekologikoak munduko lurraldeetan zenbateko azalera erabiltzen den jakiten laguntzen du. Aztarna
ekologikoak lurralde bateko populazioak bere kontsumo beharrak asetzeko, biztanle batek bizitzeko,
etxebizitza batek bere funtzionamendurako… naturaren zenbateko azalera behar duen adierazten du.
Kontsumo horren mugak ezagutzeko karga ahalmena ikusi behar da.

Karga ahalmena, kontsumitzen diren baliabideak ekoizteko eta sortzen diren hondakinak
asimilatzeko dagoen lehorreko eta itsasoko azalera biologikoki produktiboa da: basoak,
larreak, laborantzak eta itsasoak. Karga ahalmenak eskualde batean, herri batean edo
planeta osoan dauden basoen, laborantzen, larreen edo itsasoaren azaleretatik lor
daitezkeen baliabide naturalak adierazten ditu.

 Adibide bat jartzearren, lurraren azalera produktiboa lurrean bizi diren biztanle guztien artean
banatzen bada, pertsona bakoitzari 1,8 hektarea dagokio bere behar guztiak asetzeko, hots, 1,8
hektarea/pertsona, bi futbol zelai pertsonako (datuok 2004koak dira: urtero aldatu egiten dira,
jaiotza gehiago gertatzen direlako, baina lur emankorra gero eta txikiagoa delako).

GAUR EGUN?
Espainiarren aztarna ekologikoa batez beste 5,4 azalera-unitatekoa da; frantsesena, 7,27koa. Bi-biak
munduko batez bestekoaren oso gainetik daude: 1,8 hektarea global pertsonako (2003). Konparazio
baterako, Indiako biztanleen aztarna azalera-unitate bakarrekoa da, eta txinatarrena, 1,84koa. Beraz,
aztarna ekologikoak argi eta garbi erakusten du herrialde garatuen eta azpigaratuen arteko aldea.
AZTARNA EKOLOGIKOAK EUSKADIN

Euskadiko aztarna ekologikoak eutsiezina izaten jarraitzen du; izan ere, euskal herritarrek
2,65 planeta beharko lituzkete egungo euren baliabide-eskaria asetzeko, Eusko Jaurlaritzak
ostegun honetan aurkeztutako txosten baten arabera.

Iñaki Arriola Ingurumen Saileko sailburuak azaldu duenez, planetako biztanle bakoitzak
azalera biologiko emankorreko 1,63 hektarea global ditu bere esku, kontsumoko bere
beharrak asetzeko; euskal herritar bakoitzak 4,32 kontsumitzen ditu, hau da, munduko
batezbestekoaren bikoitza baino gehiago.

Kalkulu horien arabera, euskal herritar batek lur emankorreko 43.200 metro koadro beharko
lituzke beharrak asetzeko, txostenak zehaztu duenaren arabera. Argi utzi du, hortaz,
Euskadiko kontsumoak alde handiarekin gainditzen duela planetak duen gaitasuna, EAEko
eskaria betetzeko.

NEGUTEGI EFEKTUA

Berotegi-efektua —negutegi-efektua[1] izenez ere ezaguna— planeta baten atmosferatik

datorren erradiazio termikoaren bidez planeta horren gainazala atmosferarik izango ez balitz
baino goragoko tenperatura batera berotzen duen prozesua da

Gure planetan, berotegi-efektua atmosferan dauden berotegi-efektuko gasek (BEG) sortzen

dute, batez ere ur lurrunak (eragin gehien duena), karbono dioxidoak (CO2) eta metanoak
(CH4).

Efektu hori nekazaritzan eta lorezaintzan erabiltzen diren berotegien analogiaz izendatu da:
berotegiak espazio itxi batzuk dira, alde bat edo gehiago beira edo plastiko gardenezkoak
direnak, eguzkiaren beroa igarotzen uzteko eta barnean gordetzeko, landareek mikro-klima
onuragarriaz goza dezaten.

Hurrengo argazkian argia ikusi dezakegu prozesua:

ONDORIOAK:
Hala ere, giza jarduerak, batez ere azken hamarkadetan eta Ipar hemisferioan, CO2
kontzentrazioa emendatu egin du eta, aldi berean, ozonoa (O3) eta beste gas batzuk arriskuan
jarri. Gauzak horrela, eguzki-energia kopuru handiagoa geratzen da atmosferan harrapaturik,
batez besteko tenperaturak gora egiten du eta izpi kaltegarriak errazago erortzen dira Lurrera.
Hala ere, oraindik ez da frogatu tenperatura igoera horren arrazoia eta zenbait adituk zuhur
jokatu nahiago dute, erlazio hori baieztatu aurretik. Horrela, berotze globala dela-eta,
berotegi-efektuak oso ondorio txarrak ekar ditzake. Lurraren tenperatura orokorraren graduak
igotzen badira, lurburuetako izotza urtu egingo dira eta urtutako ur horrek itsasoetako maila
igoaraziko du. Horrek kostaldeko hiriak arriskuan ipin litzake eta baita milaka animaliaren
bizia ere. Gainera, planetako gune batzuk basamortu bihur litezke, haizeen norabideak eta
abiadurak aldatu etab. Aldaketa horien ondorioak aurrez asmaezinak dira, baina larrienak izan
litezke.
OZONO GERUZA:

Zer da ozonoa? 

Ozonoa ozono molekulek (O3) osatutako gasa da, eta hiru oxigeno atomo ditu. Arnasten dugun
aireko oxigeno (O) molekulak bi oxigeno atomoz osatuta daude. Molekulak erreakzio fotokimiko
batean sortzen dira, modu erraz honetan deskriba daitezkeenak: 

Oxigeno molekulek ozono molekulak eratzeko erreakzionatzen dute eta, aldi berean, ozono
molekulek oxigeno molekulak eratzen dituzte. Sortzen diren molekula kopurua suntsitzen diren
ozono molekula kopuru bera bada, erreakzioa oreka dinamikoan sartzen da. Oreka hori oso
hauskorra denez, edozein esku-hartzek ozonoa eratzeko eta suntsitzeko prozesu naturala kaltetu
dezake, eta horrek ondorio larriak ditu Lurreko bizitzan. 

Zer da ozono geruza? 

"Ozono geruza" terminoak estratosferako ozono molekulen kontzentrazio handieneko eremua

deskribatzen du. 10-20 km-ko lodiera duen geruzak planeta osoa burbuila baten moduan inguratzen
du eta eguzkiak sortutako erradiazio ultramorearen (UV) kaltegarrien aurkako iragazki gisa jokatzen
du. 

Estratosfera troposferaren gainean dagoen atmosferaren zatia da. Azalera mailatik 10-20 km inguru
hasten da eta 40-50 km-ra iritsi arte jarraitzen du.Ozono estratosferikoa gainazaleko ozonoaz
desberdintzen da. Azaleko ozonoa industriaren eta ibilgailuen isurien ondorioz sortzen da, eguraldi
baldintza batzuekin batera. Smog fotokimikoaren parte da, eta gas narritagarria denez, arnas arazoak
sor ditzake, batez ere adineko pertsonei eta umeei. Landareetan ere eragina izan dezake. 
Nola suntsitzen da ozonoa? 

Ozono molekulak oso sentikorrak dira eta ozonoarekin erreakzionatzerakoan kloro edo bromo
monoxido molekulak eratzen dituzten eta kloro edo bromuro atomoak daudenean suntsitzen dira eta
libreki erasotzen dute "kate erreakzio" baten bidez oxigeno atomo bat Ozono molekulara suntsituz
eta oxigeno molekularra bihurtuz. . Batez beste kloro atomo batek 100.000 ozono molekula
suntsitzeko gai da, eta horregatik kopuru txikiek ozono adina ozono geruza nabarmen agortzeko gai
dira. 

Zer dira ozonoa gutxitzen duten substantziak? 

Ozonoa gutxitzen duten substantziak (ODS) produktu kimikoak dira, funtsean hidrokarburo kloratuak,
fluoratuak edo bromatuak, estratosferako ozono molekulekin erreakzionatzeko ahalmena dutenak.
Substantzia bat fluoratua bada bakarrik (ez du klororik eta / edo bromurorik), ez da ozonoa gutxitzen
duen substantzia. SAO batek honako hauek biltzen ditu: 

• Klorofluorokarburoak (CFC) 

• Hidrofluorokarburoak (HCFC) 

• Halonak 

• Hidrobromofluorokarburoak (HBFC) 

• Bromoklorometanoa 

• 1,1,1-Trikloroetanoa (metil kloroformoa) 

• Karbono tetrakloruroa 
• Metil bromuroa 

Produktu kimiko horiek ozono geruza suntsitzeko duten gaitasunari ozonoa agortzeko potentziala
(ODP) deritzo. Substantzia bakoitzari ODP bat esleitzen zaio CFC-11rekin erlazionatuta, zeinaren ODP
unitate 1 gisa definitzen den. 

ODS gehienak berotegi-efektuko gas indartsuak dira, berotze globaleko potentzial handia dutenak
(GWP). Horrela, ODS kentzeak ozono geruza babesteaz gain, klima babesten ere laguntzen du. 

Berotze Globaleko Potentziala (GWP) berotegi-efektuko gas bakoitzak (beroa harrapatzen duen gasa
Lurreko atmosferan) karbono dioxidoarekin lotutako berotze globalari egiten dion ekarpena da,
zeinaren GWP unitate 1 gisa definitzen den. GWPak, oro har, 100 urteko denbora tartea aipatzen du
(GWP 100). 

EURI AZIDOA
"Euri azidoak" nahaste bustiari (euri, elur, lanbroa...) eta lehorrari (partikula eta gas
azidifikatzaileak) egiten dio erreferentzia. Ur destilatuak pH 7 neutroa du. PH txikiagoa duten
likidoei azidoak esaten zaie eta handiagoa dutenei alkalinoak. Euri "garbiak" edo
kutsadurarik gabekoak ez dute 5.7 baino pH txikiagorik orokorrean hau karbono dioxidoak
eragiten du, urarekin azido karbonikoa sortuz.

Azido karbonikoa ionizatzen da hidronioa eta hidrogeno karbonato ioiak emanez.

Azidifikazioa sortzen duen gas garrantzitsuena sulfuro dioxidoa (SO2) da. Bestalde nitrogeno
oxidoak oxidatu egiten dira azido nitrikoa sortuz eta hauek garrantzia gehiago dute gaur
egun sulfuro konposatuek duten kontrol zorrotzengatik.
NATURAREN ERAGILEAK

Naturan sortzen den fenomeno nagusia sumendien gas isuriak dira, hauek oso azidoak diren
lainoak sortzen dituztelako 2pH-ra iritsi izan diren euriak sortuz eta sumendi ondoko biztanle
eta ekosistemari erasotzen diotenak. Gainera izaki bizidun batzuek ere konposatu
sulfurikoak isurtzen dituzte, eta hauek gehien bat ozeanoetan sortzen direlarik, konposatua
dimetil sulfida da. Azido nitrikoa duen euria garrantzi haundia du ekosistemetan, nitrogeno
oro isurtzen delako lurrazalean landareek behar dutena asetuz. Konifera basoek ere lur
nahiko azidoak izaten dituzte, baina hau ez da euri azidoari esleitu behar, baso hauek
naturalki azidoak dira, beren hostoen azal aldaketak azidoak diren substantziak jalkitzen
dituelako.

GIZAKIAREN ERAGINA

Lehen esan bezala sulfuroa eta nitrogeno konposatuak dira euri azidoa sortzearen erantzule
nagusiak; eta guk, gizakiok, hauek behin eta berriro atmosferara askatzen ditugu ibilgailuek,
fabrikek, zentral elektrikoek, etab. sortzen dituztelako, batez ere erregai fosilak erabiltzen
direnean eta hare gehiago ikatz minerala. Gas hauek ehunka kilometroz mugitu daitezke
atmosferan zehar azido bilakatu eta jariatu baino lehen. Antzina fabriken tximinia txikiek
arazo ugari ekarri zituzten hirietara (ikusi Londres XX. mendearen hasieran) eta hori
ekiditeko tximiniak luzatu ziren baina hauek askatutako konposatuek altuago askatzen
direnez urrutiago eraman daitezke kutsadura zabalduz.

Ondorioak
Euri azidoa sortzen duen kutsadura iturria ez da kaltetzen dituen eremuetan bertan egoten
beti, gasak hara eta hona ibiltzen direlako atmosferan eta baldintza meteorologiko egokiak
dauden edozein lekutan ezartzen direlako. Horregatik, kutsadura eragile gehien aireratzen
duten herrialde industrializatuek kontuan hartu behar lukete beren jarduerek herrialde
garatu gabeei ere eragiten dietela, eta, joera axolagabe horrekin, hango baliabide naturalak
suntsitzen dituztela.

Euri azidoak hainbat ondorio izaten ditu eta garrantzitsua da hauen artean ezberdintzea
PERIMETROA

210m2·(10,64KgCO2)/1m2=2240,35 kg CO2