BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH-ko 1.

MAILA

4.GAIA – ATMOSFERA

1.ATMOSFERAREN JATORRIA
1. Ikusi hurrengo bideoa https://youtu.be/h90Zbl6yDUU eta irakurri hurrengo testua:

Atmosfera Lurra inguratzen duen gas-geruza da.

Osatu zenean, Lurrak hidrogenoz eta helioz osatutako estalkia zuen; gas horiek
ziren ugarienak, baina eguzki-haizeak eraman egiten zituen

Atmosferaren istorioa

1. Duela 4.400 milioi urte baino 2. Garai hartan,, hasi zen atmosfera
gehiago arroka urtuz osatutako osatzen, Lurraren barnetik ihes
masa bat zen Lurraren zatirik egin zuten gasen ondorioz;
handiena

3. Gas horiek metatu egin ziren eta
horren ondorioz, atmosfera
primitiboa osatu zen ( karbono
dioxidoz eta ur lurrunaz osatua )
4. Duela 3.500 milioi urte hasi ziren
sortzen jarduera fotosintetikoa
duten bakterio mota berezi baten
lehenengo komunitateak, eta
oxigenoa isurtzen hasi ziren
atmosferara.

1
 BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH-ko 1.MAILA

5. Prozesu hori areagotu egin zen 6. Duela 2.500 milioi urtetik,

landareak eta algak garatu atmosferaren konposizioa
zirenean. konstantea izan dela esan
daiteke, ez da ia batere aldatu

Egin hurrengo iharduera on line eta itsatsi hemen erantzunak

1) Idatzi koadernoan – 4.GAIA ATMOSFERA

2) Kopiatu koadernoan titulu moduan: 1. ATMOSFERAREN JATORRIA eta egin

hurrengo eskema

2
 BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH-ko 1.MAILA
3) Orain ikusi hurrengo bideoa ulertzeko zer den BEROTEGI EFEKTUA ETA KLIMA
ALDAKETAREN FENOMENOA: https://youtu.be/YLFLxQ0t07A
4) Orain ikusi hurrengo bideo edpuzzle ikusteko
https://edpuzzle.com/assignments/600d2a04623d1d427ea6ca08/watch
5) Titulo moduan, idatzi “2. BEROTEGI EFEKTUA ETA KLIMA ALDAKETAREN
FENOMENOA” eta entzun
6) Irakurri eta osatu
HIZTEGIA:
Iragazi – filtrar
Doitu – ajustar
Iragazki babesgarri – filtro protector
BEROTEGI EFEKTUA
Atmosfera oso garrantzitsua da izaki
bizidunontzat, arnasa hartzeko beharrezkoa
dugun oxigenoa eskaintzen baitigu; horrez
gain, fotosintesirako erabiltzen den karbono
dioxidoa eta zenbait bakteriok elikatzeko behar
duten nitrogenoa ere ematen dizkigu.
Bestalde, eguzki izpien erradiazioak iragazten
ditu, eta tenperatura doitzen du, berotegi-
efektuari esker.
Atmosferak iragazki babesgarri baten
moduan jokatzen du, eguzki-erradiazio
arriskutsuenak geldiaraziz:
Argi ikusgaiaren zati bat islatu egiten da, eta
irradiazio ikusgai horren beste zati bat
lurzoruak xurgatzen du; horren ondorioz,
lurzorua berotu egiten da.
3
Argi ikusgarri – luz visible
Xurgatu – absorber
Atxikituta – retenida
Igortzen - refleja
…………… EFEKTUA
Berotegi
Atmosfera oso garrantzitsua da izaki
bizidunontzat, arnasa hartzeko
beharrezkoa dugun ………. eskaintzen
oxigena
baitigu; horrez gain, fotosintesirako
erabiltzen den ………………..
www.xiaoa eta zenbait
bakteriok elikatzeko behar duten
……………………. ere ematen dizkigu.
nitrogenoa
Bestalde, eguzki izpien erradiazioak
…………. ditu, eta temperatura
iragazten
…………n du, berotegi-efektuari esker.
cloitze
Atmosferak iragazmeraeresgarri
…………………… baten
moduan jokatzen du, eguzki-erradiazio
arriskutsuenak geldiaraziz:
Argi ikusgaiaren zati bat islatu egiten da,
eta irradiazio ikusgai horren beste zati bat
lurzoruak xurgatzen du; horren ondorioz,
……………….. …………………..
enrzorna
egiten da.
berotu
 BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH-ko 1.MAILA

Lurzoru beroak erradiazio Lurzoru beroak erradiazio

infragorria igortzen du kanporantz. Erradiazio
horren zati batek espaziora egiten du ihes,
baina hainbat gasek beste zati bat atxikitzen
dute, eta, horren ondorioz, atmosfera berotu
egiten da. Horregatik, berotegi-efektuko
gas deritze gas horiei.
infragorria …………….. du kanporantz.
igartzen
Erradiazio horren zati batek espaziora
egiten du ihes, baina hainbat gasek beste
atxikitze
zati bat……………………….n dute, eta,
horren ondorioz, atmosfera ………….
egiten da. Horregatik, berotegi-efektuko
gas deritze gas horiei.

Fenomeno horri esker, troposferako Fenomeno horri esker, troposferako

tenperatura altuagoa da, gas horiek izango ez tenperatura altuagoa da, gas horiek izango
balira baino -18 º C izango zen, eta horri esker 18 daClurreko batez
ez balira baino …………..izango zen, eta
15ºC da lurreko batez besteko tenperatura 15C
horri esker …………
besteko tenperatura

KLIMA ALDAKETA reina

……………… ALDAKETA
Giza jarduerak batzuek zenbait substantzia Kutsagarri
………. sortzen
dituzte eta batzuk atmosferara aireatzen ditugu, gero.
Azpimarratzekoak dira besteak beste:

Kareono dióxido( CO2 ).Erregai

……………………….. …………. fosilak
erabiltzeak sortzen du ( esaterako, ….. eta petrolioaren
nata
deribatuak ) Atmosfera metatzeak areagotu egiten du
berotegi – efektua eta Lurra pixkanakaaerotzen
………..
eragin; horrekreina
…………………
amanea ….. dakar
Hona hemen horren ondorioak: zikloi tropikal
…………………… ugaritzea; kasko polarretako
sanesigarriar
…………..
izotza urtzea, eta hortaz, itsas mailak gora
egitea; eta planetako hainbateremita
………… larriak izatea

7) Irakurri hurrengo informazioa

4
 BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH-ko 1.MAILA
8) Kopiatu hurrengo mapa , koadernoan

9) Ikusi hurrengo bideoa Pariseko akordioari buruz , eta erantzun hurrengo galderak:
https://www.youtube.com/watch?v=ogN1LLeLmec
a. Zer gertatu da Estatu Batuetkin eta Pariseko akordioarekin bideoa argitaratu
zenean?Ezzeudela actos
b. Noiz sinatu zen Pariseko akordioa?2010
c. Zer nolako etorkizuna sortzera behartuta gaude?
d. Zein da honen misioa? Berotegi efektuko gasen Holeagoamurriztea
isurketa ………………
e. Zenbateko tenperaturaren igoera ekiditu nahi dugu?2a
f. Zenbat herrialde daude ados?194
g. Zenbat herrialde joan dira kanpora?
3
h. Zeintzuk dira berotegi efektuko gasak?
02 Metano
i. Nondik datoz berotegi efektuko gasak?
Industria garraietatik eta
j. Zenbateko tenperaturaren igoera izan dezakegu 2100-ean Pariseko bebe itik
Akordioa bete ezean?
3,25,4 C
k. ZEnbateko temperaturaren igoera izan dezakegu 2100-ean Pariseko
Akordioa betez gero?
1,7 3,2 C
l. Ikertu Internet – en hurrengo egoera gaur egun Estatu Batuek Pariseko
akordioa onartu dute ala ez? ( Bilatu Biden – ek zer egin duen )
Bai bideoa: https://www.youtube.com/watch?v=uxZ1-3tVWOw
10) ) Ikusi ere hurrengo
Eta idatzi koadernoan: “KLIMA ALDAKETA GIH 15 “ eta bideoa entzun dituzun 5
esaldi zure erara idatzita. Amaitzean igo showbier
Zekulakoimpaktuadute gurtiek
Mimaron aldekoneurriak
jarra
Premiezko neurriak harta echar
Onda ditugu
rioakmurriztubehavditug
czduguondovioeiohe.tn

5
 BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH-ko 1.MAILA

11) Irakurri hurrengo klima aldaketa ekiditeko gida eta apuntatu, zuk egin ditzakezun 5
neurri: https://www.ihobe.eus/argitalpenak/52-keinu-aldaketa-klimatikoaren-aurka

Gida honek, guztiok klima aldaketaren aurka egin ditzakegun 52 keinu

jasotzen ditu, errazenetik zailenera. Gauza praktikoak dira beti, denok
egiteko modukoak klima aldaketa moteltzearren eta bizitzeko moduko
mundua uztearren datozen belaunaldiei. Xumea irudituagatik ere, ekintza
bakar bat ere ez da alferrikakoa.
Ez dezagun gutxietsi pertsona bakoitzak klima-aldaketa arintzeko egin
dezakeena.
Keinu bakoitza garrantzitsua da!”

Idatzi koadernoan: “ HAR DEZAKEDAN NEURRIAK”

1.
Argiak itzali
2.Ez uti
tresnakstand can
3. rdurazkontsum.tn
by
4.
1
Beti KoborbilagorienordezLEDargikoak
5.Arbola bat jarri
landatu
12) Zer egin dezakegun ikastetxean klima aldaketa arintzeko? Besteren bat bururtzen zaizu?
Jarri Keynote batean: “BIZKAIA IKASTETXEAN KLIMA ALDAKETAREN AURKAKO
NEURRIAK”
Autobusean etorri, ez geratu lotan
Ez botatzeko janaria
Hamaiketako osasungarri ekarri, plastikorik gabekoa
Ez kendu orriak koadernoetatik
Apuntatu izenak koadernoetan, berokietan, CVetan
Ipini kutxa bat papera birziklatzeko
Amatatu argia klasetik irtetxerakoan

13) Egiteko proiektua:

nola emango zenukete klima aldaketaren arazoaren berri zure ikaskideen
artean?