Oliwia Romanowicz II B

Pierwiastki chemiczne bloku f

(pierwiastki wewnątrzprzejściowe)

· Ogólna charakterystyka

W skład bloku f wchodzą lantanowce i aktynowce. Są to pierwiastki chemiczne należące do 6 i 7 okresu

układu okresowego. Atomy tych pierwiastków rozbudowują podpowłokę walencyjną 4f ( lantanowce) lub
5f (aktynowce). Lantanowce to 14 pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych Z od 58 do 71.
Aktynowce to 14 pierwiastkó chemicznych o liczbach atomowych Z od 90 do 103. W bloku f co jest
niespotykane w innych blokach występuje większe podobieństwo właściwości pierwiastkó chemicznych
w obrębie okresu niż w obrębie grupy.

· Historyczna przynależność do bloku f

Tradycyjnie do bloku f należały lantanowce bez lantanu, oraz aktynowce bez aktynu.

· Lantanowce

Jest to rodzina 14 pierwiastków: cer (Ce), prazeodym (Pr), neodym (Nd), promet (Pm), samar (Sm),
europ (Eu), gadolin (Gd), terb (Tb), dysproz (Dy), holm (Ho), erb (Er), tul (Tm), iterb (Yb), lutet (Lu). .
Lantanowce występują w przyrodzie w postaci rud. Są to srebrzystobiałe, aktywne metale ciężkie, które
mają bardzo zbliżone do siebie właściwości co utrudnia ich identyfikacje. Rozdzielenie lantanowców
stanowi jedno z najtrudniejszych zadań nieorganicznej preparatykichemicznej. Do najważniejszych metod
rozdzielania zaliczamy: krystalizacje frakcjonowaną, chromatografię jonowowymienną, ekstrakcję. W
związkach chemicznych występują na III stopniu utlenienia, chociaż maksymalnie mogą osiągać IV
stopień. Możliwość występowania lantanowców na II i IV stopniu utlenienia tłumaczy się różnicami
stanu energetycznego elektronów na poziomie 4f w zależności od ich liczby. Związki chemiczne
większości lantanowców posiadają intensywne zabarwienie, które nie zmienia się w ani roztworach ani
wskutek wytworzenia związków kompleksowych. W przyrodzie można je spotkać w postaci mieszanych
minerałów, z których trudno jest wyodrębnić czyste pierwiastki. Głównym minerałem, w którym
występuje kilka lantanowców to monacyt. Jest on mieszaniną fosforanów lantanu i lantanowców.
Lantanowce razem z skandowcami określane są zwyczajowo jako metale ziem rzadkich. Uważano
bowiem dawniej, że występują one stosunkowo rzadko. Obecnie wiadomo jest jednak, że ich zawartość w
skorupie ziemskiej nie jest mniejsza od zawartości niektórych metali użytkowych oraz, że ich minerały są
o wiele bardziej rozpowszechnione niż dawniej uważano.

Poszczególne lantanowce znajdują szereg zastosowań o charakterze specjalistycznym. Wśród zastosowań

technicznych można wymienić wykorzystywanie toru i ceru do produkcji tzw. koszulek Auera, które są
wykorzystywane w lampach gazowych, a także do produkcji kamieni do zapalniczek. W laboratoriach
chemicznych, związki ceru na +IV stopniu utlenienia mogą znajdować zastosowanie jako środki
utleniające.
 · Aktynowce

Aktynowce to 14 kolejnych pierwiastków chemicznych położonych za aktynem w układzie okresowym.

Są to: tor (Th), proaktyn (Pa), uran (U), neptun (Np), pluton (Pu), ameryk (Am), kiur (Cm), berkel (Bk),
kaliforn (Cf), einstein (Es), ferm (Fm), mendelew (Md), nobel (No) i lorens (Lr). Aktynowce, z
wyjątkiem trzech pierwszych: toru, protaktynu i uranu, które znajdują w skotupie ziemskiej nie
występują w przyrodzie i zostały sztucznie wytworzone w reakcjach jądrowych. Są one pierwiastkami
promieniotwórczymi. Ich okresy półtrwania zmniejszają się wraz ze zwiększeniem się lczby atomowej. Z
tego powodu otrzymywanie ich w ilościach niezbędnych do badań właściwości jest bardzo trudne.
Aktynowce w związkach chemicznych występują najczęściej na III stopniu utlenienia. Wśród
aktynowców wyróżnia się również cisuranowe, czyli aktynowce o liczbie atomowej mniejszej niż 92.
Natomiast grupa transuranowców o liczbie większej od 95 bywa nazywana kiurowcami dla podkreślenia
ich podobnych właściwości chemicznych. Uran posiada szerokie zastosowanie jako paliwo w
elektrowniach jądrowych np. w Indiach trwają prace badawcze nad budową reaktorów jądrowych, w
których paliwem jest tor zamiast uranu.Uran jest również wykorzystywany jako szeeg zastosowań
militarnych.

· Europ

Pod wpływem promieniowania UV związki koordynacyjne europu emitują światło zielone, czerwone lub
niebieskie. Tę właściwość wykorzystano w banknotach euro.

· Uran

Używa się go głównie w procesie kontrolowanej reakcji łańcuchowej do wytwarzania energii elektrycznej
w napędach łodzi podwodnych i eletrowniach jądrowych

· Neodym

Produkowane z niego magnesy mają 10 krotnie większą siłę przyciągania od tych tradycyjnych, które
znajdują się np. w głośnikach.

· Prazeodym

Jego mieszanina z neodymem jest wykorzystywana do produkcji okularów ochronnych dla spawaczy.

· Kiur

Energia powstająca podczas rozpadu izotopu 244Cm jest wykorzystywana do napędzania małych
satelitów i sond kosmicznych

· Pluton
Izotop 239Pu jest stosowany w reaktorach jądrowych nowe generacji