You are on page 1of 376

|HALAITE HNÊNA THUCHAH

By

Ellen G. White

“I vãnglai hian i Siamtu


hre reng rawh.”

Review and Herald Publishing Association,


Washington, DC 20039-0555
Hagerstown, MD 21740
USA
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Messages to Young People(Mizo)

First Edition 2006—1,000 Copies


Second Edition 2007—1,000 Copies
Third Edition 2012—2,000 Copies
Fourth Edition 2014—2,000 Copies

Copyright, 1930
Southern Publishing Association
Nashville, Tennessee
USA

Printed at
Offset Art Printers
73, Elliot Road
Kolkatta 700 016

Published by
Mizo Conference of Seventh-day Adventists
Seventh-day Tlang
PO Box - 097, Aizawl 796 001, Mizoram
An theihna, thiâmna leh remchânna an hmuh
ang zêla LALPÂ rawng bâwl a, mi dangte
\anpuitu ni tûra koh \halaite
THUHMAHRUAI

Hmânlai huna Jerusalem dínthàr a nìh leh dâwn lai khân,


vãnlam thuchah kengtu pakhatin midang hnêna, “Tlãn la, hê
tlangvâl hnênah hian thû sawi rawh,” a tìh chu zãwlneiin ìnlãrnain
a hmû a. Chutiang deuh chuan tûn huna Isuâ lo kal lehna thuchah
puannaah hian \halaite chu, khawvêl chanchin khãrna tûrah hian
mawhphùrhna pawimawh tak pêk an ni.
“LALPA’N \halaite chu \ànpuina kùt ni tûrin A ruat a ni.”—
Testimonies for the Church, vol. 6, p. 64.
“Sipai rual ropui anga thawktu kan \halai, dìk taka zìrtîr
chhuahte hian, Chhandamtu khénbèh, tho leh, lo kal leh thuai
tûr thuchah chu, khawvêl pumpuiah an puang zo thuai thei dâwn
a ni!”—Education, p. 271.
Chutiang thuchah pawimawh tak chu, kan hnã \an a nìh
phát a\ang khân, hrìlhlâwkna thlarau hmangin, hê thuchaha
\halaite hnênah hian a lo thleng reng tawh a ni. Hê thilpêk lo lan
\anna chu Lalpa mi thlan, Pi White-i kùm sawmpasarìh lek a
nih lai khân a lo thleng a. A naupan leh \halai nìh hun chhûngin
thim thuneihna hnuaiah a tuar a, mahse Kristaa hnèhna nun chu
a chang ta a ni. A thuziakah hian \halaite tâna kaihhruaina te,
lainatna te, zìlhna te leh fuihna thuchah tamtak a chuang a. Chûng
thuchahte chuan \halaite chu Krista leh A Thû chu a hmei a
pãte tân Kristian mi dùhawm tak ni tûra chàkna Hnâr a ni tìh a
kàwhhmùh a. Chutiang chuan kan \halai tamtakte chuan
ìnhlanna nùn chu an neihphàh nasa ta viau rêng a ni.
Chutiang thuchah chu kùm 1892 leh 1893 vêl khân pêk a ni
a, kan \halaite chu Kristian hnã thawk tûra pâwla ìnsiam a,
ìndín tûra thúrãwn an ni. Chu thúrãwn a\ang chuan Young
People’s Society of Missionary Volunteers tìh khá a lo ding a,
khawvêl pumpuia adventist \halaite nùn a chãwmin a chawikãng
\ha hlê mai.

v
Kan \hàlaite puala Pi White-i thuziakte chu lehkhabua chhuah
lo ni tawhin, \hahnem tham tak chu Youth’s Instructor leh hmun
dang dangahte chhuah lo ni tawh mah se hun lo kal tûr atâna
vawn \hàt a lo ni lêm lo tlát mai. Hêng kaihhruaina thûte hi an
hlûin, tûnlai huna \halaite chhiar theih tûra buatsaih hi
tìhmâkmawh a ni. Chuvang chuan General Conference-a
Missionary Volunteer Department chuan \ànlãin, chanchinbu leh
lehkhabu hrang hranga Pi White-i thuziak lo chhuah tawhte chu
a fawm khâwmin, \halaite sâwtpui tûr leh an harsatna chinfelna
tûr lam hawi thuchahte chu a thlang khâwm a. Thuchhuah tawh
zawng zawngte kha kim taka hmùh a harsa viau nãin, chumi
chungchânga a ziaktu ngaihdãn mìl thei ang ber tûra theih tâwp
chhuah a ni. Lehkhabua thuchuangte hi ìnchàwih \ha zâwk a
nìh beiseiin, \halaite chhiar phâk vak loh lehkhabu hrang hranga
chuang tawhte pawh fàwm tel a ni bawk.
Chutiang thu fawm khâwm leh ìndàwt fel taka rem
chungchângah chuan Trustees of Ellen G. White Publications
leh Secretaries of Missionary Volunteers Department chu
lungrual takin an thawk tlâng a. Southern Publishing
Association-in chu thurãwn bawhzui chuan mawihnai takin min
lo chhuahsak a. Kan \halaite chuan hê lehkhabu hi an tuipui a,
chuta \ang chuan hrìlhlâwkna thlarau bua a la bãng kohhran
tâna thuchah lo thleng zawng zawngte chu fîmkhúr taka an
zìrphah ngei beisei a ni.
Kristâ lo kal lehna thuchah puangtu khawvêl pumpuia kan
\halaite chuan hê thuchah hi chàkna hnâr a lo nìh a, Kristian nùn
\hafamkim nei chho zêl chung a, kan hnà ropui tak—”Kristâ
Lo Kal Lehna Thuchah, Keimahni Hunlai Ngeia Khawvêl
Pumpuia Puan Zàwh” nâna thawk hlâwk tak an nìhphàh ngeina
tûr hi \hahnemngai taka kan \awng\aina a ni e.
M. E. KERN,
Secretary of General Conference
Missionary Volunteer Department

vi
A CHHÛNG THU

BUNG PHÊK
THUHMAHRUAI 5
1. CHATUAN ATÂNA NUNGCHANG CHHERIN
|HEN 1-NA—|halaite Tana Pathian Thil Tum
2. |HALAITE KOHNA 17
3. A LAWMZAWNG NIH TUMIN 21
4. HLAWHTLINNA TEHNATE 21
5. KAN HUN |HA NEIHTE HI 26
6. KAN THLEN SAN THEIH BER 28
7. THIAMNA TEHNATE 32
8. A CHHÎP LAWN THLENGIN 35
9. PATHIAN NENA THAWH DUNNA 37
|HEN 2-NA–-Sual Nêna Indona
10. HMÊLMA CHAK TAK SETANA 40
11. INDONA ZIARÂNG 42
12. SETANA CHÊTNA DANGLAM BÎK 45
13. THLEMNA HI SUAL CHHUANLAM A TLING LO 49
14. TAWRHCHHELNA 50
15. THLARAU TEMPLE 52
16. “MAHNI TÃ IN NI LO” 54
17. PIANTHARNA DIK 57
18. NULA LEPLÊR TÂNA THURAWN 60
19. BUAINA KALTLANGTE NUNGCHANG NGHET 63
20. THLEMNA DOVIN 65
21. SUALNA VERVÊKZIA 67
22. PATHIAN AWM RIN LOHNA LAKA VAULÂWKNA 68
23. CHAK LOHNA KAWNG KHAT 73
|HEN 3-NA–-Hnehna Chang Zêlin
24. HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN 76
25. NUNGCHANG TI|HAFAMKIMIN 79

7
26. RINNA INDONA 82
27. HNEHNA TIAM SA 84
28. CHAK THEIH DAN TUR 85
29. HNEHNA NUN 87
30. RINNA NUNG 89
31. KRISTA NÊNA INZAWMNA 95
|HEN 4-NA–-Êngah Chuan Kalin
32. KHAWNGAIHNAA |HANG ZÊLIN 98
33. KHAWVEL NÊNA INZAWMNA 102
34. KRISTIAN DIKTE THILTAWN 106
35. MAHNI INTHUNUNNA 108
36. HRIATNA NUNG 111
37. TLÊMTE CHUNGA RINAWM 116
38. ÊNG CHHITU RINTLÂK 118
39. TUMHLEN TÛRA |HAHNEMNGAIHNA 119
40. RILRU SAWIZAWINA 122
41. PATHIAN HRUAINA 126
42. A RÛKA THLARAU THIANGHLIM THAWHDAN 127
43. CHENCHILHTU KRISTA 128
44. MAHNI INPHATNA 131
45. PATHIAN PAWM TLAK NUNGCHANG 132
46. KRISTA AWMPUI RENGNA 134
|HEN 5-NA–-Damchhung Hna Atâna Inbuatsaihna
47. KRISTIAN LEHKHATHIAMNA 137
48. THIAMNA DIK CHU 138
49. KRISTIAN THIAMNA PAWIMAWHNA 140
50. CHATUAN DAIH THIAMNA 142
51. A TAKA INZIRNA 143
52. ZIRLAITE RINAWMNA 146
53. ZIRLAITE HUN =HA CHU 147
54. RAWNGBÂWL TURA INZIRNA 149
55. HMASAWN TUMNA 151

8
56. FINNA DIK 152
57. I TUM TISANG RAWH 154
|HEN 6-NA–-Rawngbãwlna
58. HNATHAWK TURA KOH =HALAITE 159
59. THLARAU HNEHNAA MAWHPHURHNA 160
60. KRISTA TANA HRIATPUITU NIHNA 161
61. MITIN TÂNA THAWKIN 163
62. THLARAU HNEHTU =HALAITE 164
63. KAWNG HRANG HRANGA RAWNGBAWLNA 167
64. HMASIALNA TEL LO RAWNGBAWLNA 168
65. TAIHMAK LAWMMAN 168
66. HNATHAWH ZAHAWMNA 171
67. MITIN HNÊNA THUHRILIN 174
68. HNA PÊNG TAM TAK 175
69. RAWNGBÃWLNA PAWM TLAK 181
70. RAWNGBÃWLNAA RINAWMNA 182
|HEN 7-NA–-Hriselna Leh Hna Thiamna
71. KHAWSAK DAN TUR 187
72. HRISELNA VAWN =HAT 188
73. HRISELNA THUPUIZIA 189
74. THIAMNA INCHAWIH 191
75. HRISELNA CHHE KHAWPA LEHKHA ZIR 192
76. MI ROPUI NIH CHHINCHHIAHNA 193
|HEN 8-NA—Pathian Biakna Nun
77. KAN KULHPUI |AWNG|AINA 197
78. |AWNG|AI THILTIHTHEIHNA 198
79. |AWNG|AIA RILRU PUTDAN TUR 200
80. RINNA LEH |AWNG|AINA 200
81. BIBLE ZIR HLUTNA 201
82. MAHNI TAN NGEIA BIBLE ZIR 205
83. TAIMA TAKA BIBLE ZIR 205
84. TAIMA TAKA BIBLE ZIR LAWMMAN 208

9
85. ZIRNA KALHMANG HRIA BIBLE CHU 208
86. PATHIAN ZAHNA 210
87. BEISEINA NGEL NGHET 212
|HEN 9-NA—Lehkhabu Chhiar Leh Rimawi
88. LEHKHABU CHHIAR TUR THLAN 215
89. ENTAWN TUR EFESI MÎTE 218
90. RILRU TÂNA CHAW =HA 221
91. LEHKHABU NGAIHNAWM BER BIBLE 224
92. I THLARAU NUN VENG =HA RAWH 225
93. KRISTIAN NUNGCHANG CHHERIN 227
94. PHUAHCHAWP THAWNTHU NGHAWNG 229
95. RIMAWI |ANGKAINA 230
96. RIMAWI HMANNATE 232
97. RIMAWI HMANNA DIK LO 233
|HEN 1O-NA–-Sum Enkawlna Lam
98. INRENCHEMNAA ZIRLAITE 237
99. INHLANNA RILRU 240
100. SAWMA PAKHAT 241
101. I SUMIN LALPA CHAWIMAWI RAWH 242
102. MIMAL MAWHPHURHNA 245
103. KRISMAS THILPÊK 246
104. INCHEI KAWNGA INRENTHIAM 248
105. NAWMSAKBAWLNA 250
106. INRENCHEMNA LEH THILPHALNA 253
|HEN 11-NA—Chhhûngkaw Nun
107. KRISTIAN CHHÛNGKUA 258
108. CHHÛNGKAW HNÃA RINAWMNA 258
109. IN CHHÛNGKHURA SAKHUANA 259
110. CHHÛNGKUA, INZIRTÎRNA HMUN 261
111. NU LEH PATE ZAHNA LEH HMANGAIHNA 262
112. MALSAWMNA CHHÛNGKUAAH 264
113. IN CHHÛNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN 266

10
114. MAWHPHURHNA PHUR TUR |HALAITE 269
115. PATHIAN BIAKNA HUN CHU 271
116. SAKHUA TAKA |HATCHHUAHNA 271
|HEN 12-NA—Thawmhnâw Leh Incheina
117. NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE 274
118. INCHEINA LEH NUNGCHANG 277
119. INCHEIDAN DIK 279
120. INCHEINAIN MI A HNEH THEIHDAN 280
121. TLUANGTLAM TAKA INCHEINA 281
122. INCHEINA PATHIANA NEIH 285
123. INCHEINA DIK 286
|HEN 13-NA–-Intuaitharlehna Leh Hlimhlawp
124. INTUAITHARLEHNA HLUTZIA 289
125. KHAWVEL NAWMSIPBAWL NGAINATNA 292
126. THURÃWN 295
127. |HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE 297
128. |HALAITE RILRUA NUNZE DIK TUHIN 302
129. HNATHAWHNAA MIN HRUAI SUAL THEI THILTE 304
130. SAKHUAA HLIMNA 305
131. KRISTIAN INTUAITHARLEHNA 307
132. INPÃWLHONA 308
133. CHAWLH HMAN DAN 313
134. THU LEH HLAA TUI MITE 314
135. LÃM CHUNGCHANG 317
|HEN 14-NA–-Vantlang Nêna Inkungkaihna
136. CHHANDAM TURA RUAL PAWL 322
137. KRISTIAN KAWMNUAM LEH HAWIHHAWM 323
138. NUN KAIHHRUAINA THUPUITE 325
139. |HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA 329
140. MI HNEHTHEIHNA 333
141. |HIAN THLAN THIAM 335
142. DAN RANGKACHAK 336
143. NUNPHUNG DIK 337
11
144. KHAWVEL |HIANTE HNAR NGAMIN 338
145. TITI HONA THUPUI TUR 340
146. HLIMNA SUAK CHI THEH 343
147. SAKHAWMI LO INLÊNGTE 346
|HEN 15-NA—Inrîm Leh Inneihna
148. HMANGAIHNA DIK 348
149. INRIMDAN DIK LO 351
150. RINGLO MÎTE NÊNA INHUALNA 354
151. THURÃWN LEH KAIHHRUAINA MAMAWHNA 354
152. PUITLING LOVA INNEIH 362
153. INNEIHNA FING LEH ÂTTHLÂK 363
154. INNEIHNA LEH INNEI TURA INPEKNA 365
155. INNEITE MAWHPHURHNA 369
156. INNEIHNAA REMHRIATNA LEH INSÛMNA 370
157. ENTAWN TLÂK ISAAKA 372

PHÊK NAMBAR PÊK CHUNGCHÂNG


Hê |halaite Hnena Thuchah tìh bû hi chhiartu leh hmangtûte
tân zau zâwka an \angkãipui beiseiin, phêk nambar pêk dãn
hmángah hian, Index of Ellen G. White tìh bùpuia (Standard
Edition) phêk nambar chu hê lehkhabu phêk sîr dinglamah emaw,
veilamah emaw, braket chhûngah dàh zêl a ni e.—Editor

12
HMÂWRHMUHNA

CHATUAN ATÂNA N UNGCHANG CHHERIN

| HALAIHO thiltih hi ka tuipui a, Kristian nungchang famkim nei [15]


tura an bei fan fan lâi te, Pathian hna thawk tlâk ni tura
\hahnemngâi taka thil an zir leh tih tak zeta an \awng\ai lâi te ka
hmu châk em em \hin a. Kristian nun sâng zawk paltlang tura an
inpui tawn laite ka hmu châk em em bawk.
Krista chu mihringte hnena chhandamna kawng kawhhmuh turin
a lo kal a, chu kawng chu naupang tân pawh zawh a harsa lo. A
zirtirte chu LALPA hre tura Amah chu zui turin a sâwm a; kâwla ni
chhuak chhiara an han zui tâkah chuan a kalna chu a tir a\anga
buatsaih lâwk vek a ni tih an zir chhuak mai a ni.
Zing var\iana kâwl lo êng hret hrette chu in han thlir a. Khua
chu a lo êng zual zel a, ni a lo chhuak ta. Chutah niin a sat vanglai
vanlaizawl a thlen hma loh chu a êng zual zel \hin. Hei hi A fate’n
Kristian nungchang \hat famkimna kawng kan zawh dãn tura Pathian
duhdãn entîrna mâwi tak a ni. Min phût apiang zawm duhna thinlúng
nena kawng min kawhhmuha kan kal chuan kan thil daihriatte chu [16]
Isuaa mi famkim kan nih hma zawng chu a lo \hangin a lo zau zual
zel \hin.
|halaite chuan an hma lama Krista zawh tawh hnu kawng
kha an zawh ve a \ul a. Pen tin hi hneh zelna nun nena zawh tur
a ni. Krista kha he leiah hian lal anga hnamte rorêl turin a lo kal
lo va. Mi inngaitlawm tak, thlemna tawk \hin leh chutiang
thlemnate chu hneh a, kan awm dan tur ang chiah a Amah zui
zel a, LALPA kan hriat theih nân a rawn kal a ni. A nun dân kha
kan enin Pathianin Krista hmanga A mite a tihsak tur chu kan
zir thei a ni. Chutah chuan kan hrehawm tawrh ve te hi chu
Kristan kawng leh thutak leh nunna kan neih theih nâna a lo

13
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawrh te aiin a hrehawm zawk thei lo tih kan hriat belh zel bawk
ang. A nundãn anga awmin kan tana a inpekna kan ngaihhlutzia
chu kan lantîr tur a ni.
|halaite hi man chhiar sen loh, Pathian Fapa thisen meuha
lei an ni a sin. Pain a Fapa hnena he inhlanna siam a phalsakna
rilru kha han ngaihtuah ula. Kristan mihringte ni tin inthawina ni
tura A nun a pek avanga a kalsan lal\hutphah leh van rorelnate
chu han ngaihtuah zel mah teh u. Hmuhsit leh endawng a tuar a.
Misual hovin a chunga hmuhsitna leh nuihsawhna an lantir theih
zawng zawng a phûr bawk a. A lei rawngbãwlna a thawh zawh
dâwn khan kraws-ah thihna a tuar leh bawk a. Krawsa a thil
tawrh; a kut leh kea an khenna te, a rawn kal chhan berte’n an
[17]
hmuhsitna leh auh nawmnahna te, leh a Pa meuh pawhin a
hawisan dân te kha han ngaihtuah zel teh u. Mahse khang zawng
zawngte kha Pathian pawm tlâk nun kan neih theih nân Krista
chuan a tuar si a ni.

|hian Rinawm
Isua khan a zirtirte kha \anpuitu nei lovin vanah a lawn san
ringawt lo. Indona \haa indo mekte \anpui turin a aiawh Thlarau
Thianghlim leh thlarauva rawngbawl tur vantirhkohte a tir nghal
a. Chuvangin Isua chu \anpuitu a ni tih hre reng rawh. I
nungchang danglamzia kha Amah bâk midang tumahin an hre
thiam lo va. A hmu reng che a, a hruaina anga i awm duh phawt
chuan nangmaha a thil tih duh apiang tithei turin i kiang velah thil
\hain a hual vel ang che.
He leiah hian chatuan nun atan kan inbuatsaih mêk a. Kristian
nun \ha famkim neih tum zawng zawngte mahni nun thlir kir a,
Pathian zawhna khirh tak tak—‘Midangin an entawn che avanga
chhandam an nihna khawp nungchang i pu \hin em? Mite chu
rorelna hmaa la ding tur angin i en em?’ tih ang chi zawta fiahna
paltlang hun a lo thleng thuai dâwn. Vanmite khian \halaite hi an
lâwm a, fiahnate in paltlang a, in hnen ngeia ‘Bawih \ha leh

14
CHATUAN ATÂNA NUNGCHANG CHHERIN
rinawm, i ti \ha e. I LALPA lãwmnaah lût rawh’ tih che u hi an [18]
châk em em a ni.
|halaite chuan he leiah ngei hian vanram nungchang an din
tur a ni tih leh Pathianin theihtâwp chhuah turin a phût tih hre
reng rawh se. Thil chinchang lo hre tawh puitling zawkte pawhin
\halai ten thlemna an tawh chângin hruai hrang sela, \awng\ai
puiin dilsak rawh se. Krista lo kal chhan boralte chhandamna
hnathawh kan tuipuizia kan lantir hian LALPA chuan Kristan min
tawrhsakna ropui tak kha kan pawm a ni tih a hmu ang a. Tichuan
\halaite hian Krista chu an zawn phawt chuan an thil tumah a
hlawhtlintîr ang.—Mrs. E.G.White, The Youth’s Instructor,
November 21, 1991.

15
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 1-NA

|HALAITE TANA PATHIAN THILTUM

[20]
“Hnã chuan pêng tina hma a sawn theih
nan Pathian chuan phur tak, thahnemngai
tak leh huaisen taka thawk tur mi a ko mêk
a. A hna kal pui zel turin \halaite chu a
thlang ta. Rilru fima thil ruahman tur leh
kut chak taka thawk zo tur chuan chakna
hnar kang ngai lo neih a \ûl a. Nula leh leh
tlangvalte chu Pathian hnena an vanglai tha
chakna pe tura sawm an ni a. An chakna
sawizawi vang leh rilru fim leh phur taka
thawhnate avanga A hnenah ropuina pein
an mihring puite chhandamna an thlen thei
dawn a ni.”—Gospel Workers, p. 67.

16
|HALAITE KOHNA—2 [21]

Pathian chuan \halaite hi mi tumruh, A hna zahawm tak thawk


tura inbuatsaih mi leh mawhphurhna phur tlâka inbuatsaih mi ni
turin a duh a. Amah Pathian Ropui nân leh mihringte malsawm
tura rilru thianghlim nei tlangval chak leh huaisen, an hmazawna
harsatna awm apiang huai taka do ngamte chu A ko mêk a ni.
|halaite’n Bible chauh hi an zir a, an tleirawl châknate an hneh
a, Siamtu leh Tlantu aw chauh an ngaihthlâk chuan Pathian nen
an inrem mai bâkah tih ropuia chawisan an ni ngei ang. Naute u,
Pathian thu ngaihsakna hi chhût phâk rual loh khawpa
pawimawh a nih avangin chatuana in nuam tihzawng a ni tur a
ni.
Fing hle turin ka ngen tak meuh che u a ni. Pathian Thlarauvin
a hruai loh nungchang bawraw takin a rah chhuah \hinte chu
zirin ngaihtuah bawk ang che u. “Bumin awm suh u. Pathian
chu hmuhsitzia a ni lo ve….miin a theh apiang, chumi vek chu a
seng bawk dawn si a. Mahni tisa lama thehtu chuan tisa ami
chhiatna a seng ang”(Galatia 6:7,8). In thlarau nun avangte,
boralna ata chhandamtu che Krista avangten, in hun \ha te, in
mawhphurhna te leh in thiltihtheihnate chu veng \ha ang che u.
Pathian chuan hmabak sâng tak hlen turin hun \ha a pe che u a.
In nungchang chuan Pathian thutak a hril thei a, mihringte tlanna
atana thawhpuitu in ni thei a ni….

Rilru Sâng Tak Pu Tura Koh [22]


|halaite hian rilru sâng tak pu tura koh an nih hi han hre
chiang teh reng sela aw! In kawngte chu chhût ngun rawh u.
Tum sâng tak leh thianghlim tak nei chungin in hna chu \an ula,
Pathian zahngaihna leh thiltihtheihna zarah rinawmna kawng chu
zawh tum tlat ang che u. Kawng dik lova in pên zeuh chuan in
ke pên apiang chu chhiatna leh mangannain a khat ang a,
hlawhtlinna te, himna te leh thutak a\angte’n in vâk bo thuai mai
ang. Pathian thiltihtheihna chu in chhia leh \ha hriatna tichak

17
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
turte, rilru chak tak mai neia hmasawn zel turten in mamawh hle
a ni.
Pathian ram \ulna chuan mihring thiltihtheihna sâng ber a phût
bakah hmun hrang hranga thawk tur tlangval lehkha thiam
mamawhna a nasa hle bawk. Buh hmun seng hun zau taka
thawk tur \halai lehkhathiamte mamawh an ni. |halai, a bikin
mipa mi ang pangngai, thil bawlhhlawh leh tenawm te’n an tihbuai
loh, Pathian hnêna inpumpêkte chu an hlawhtling ang a, Pathian
tân hna ropui tak an la thawk thei ang. |halaite chuan thil sual
tilo tura zilhna chu pawmin rilru fim tak pu rawh se.
|halai engzât tak hian nge Pathianin chakna a pêkte âtthlak
taka nawmsip bawl nan khawhral mai mai \hin le? |halai
chanchin lung tichhe tak tak, an thil chin \ha lo avanga rilru,
taksa leh mihring mihrinnaa \awmkai lo ka va hre hnem em!
Dan lo anga nawmsip bawlna avangin an \angkaina turah an
\angkai thei lo va, an rilru sûkthlêk dân hrim hrim pawh a chhe
zo ta.
Tunlai \hangthar \halai tihmawh leh pawlawh zet maite u,
piangthar a, Pathian thawhpui turin ka ngên che u a ni. Mite
[23] tâna chhandamna leh malsawmna nih dan chu in damchhunga in
zirlai lo ni rawh se. Pathian \anpuina in dil phawt chuan nangmaha
awm a thiltihtheihna chuan dodâltute chakna zawng zawng chu
a phet ang a, thutaka tihthianghlim in lo ni ang. Tunlai \halaite
zingah hian sualna chu a ngampa ta hle mai, chuvangin Setana
thiltihtheihna lak a\anga thlarau bo chhandam chu hna berah lo
nei zawk rawh u.

Êng Chhitute Ni Rawh U


In kalna apiangah chanchin\ha êng chu chhi ula; tum mumal
nei lo, \hian sualin an kaih her mai mai theih mi ni lovin, tum
nghet tak in nei tih lantir zâwk ang che u. Pathian \ihna nei lo ho
thurawn chu ngaithlaa zawm mai lovin, sualna lak ata thlarau
bote chhandam a, siam \ha a, neih lêt leh tum zâwk rawh u.

18
|HALAITE KOHNA
|awng\aina nen, zawldawh tak leh rilru inngaitlâwmin chung
mi mumal lo ho chu hneh ang che u. Krista hnen lama Thlarau
bo pakhat chhanchhuah a nih hian van mite a tilâwm a, in lawmna
lallukhumah arsi pakhat zel dah belh a ni ang. Thlarau bo pakhat
chhandam lo ni ta chuan amaha Pathian thiltihtheihna awm chu
hmangin chhandamna kawngah midang a hruai veleh chhâwng
ang a, chutiang chuan LALPA hna chu a lo darh zau zêl ang.
Thlarau bo pakhat chhan chhuahnain hna a thawh tam theihzia
hi rorelna ni-ah chauh hriat a la ni dawn a ni.
Engmah tak tak tive thei lova in inhriat vang ringawtin LALPA
hnathawh chu tim suh u. In theih ang angin thawk ve ringawt
phawt mai ula; LALPA’N in tumna hmangin hna chu a thawk zawm
mai ang a. Tichuan LALPA lawmnaa lût ve tlâk angin in hming
chu Nunna Bu-ah A la ziak lût ve mai dawn a ni. Hnathawktute
an lo thawh chhuah theih nân LALPA chu i ngên chiam ang u;
buhte an hmin tawh si a. Buh seng tur a tam; thawktu an tlêm si!

Rilru Zau Tak Put Tum Rawh U [24]


|halaite chuan tirhkohte tinungtu huaisenna leh thlarau
awmpuinate kha an lo neih ve a, hun remchang an insiam theih
nan ngaihdan zau tak leh ruahmanna fel tak an nei tur a ni. Johana
pawhin, “|halaite u, in la chak a, nangmahnia Pathian thu a
awm avang leh sualtitute chu inhneh avangin in hnenah ka ziak a
ni,” a ti. |halai hote hi tehna sang tak hmanga teh an nih avangin
Pathian pawhin hna tak tak thawh sak turin a sâwm mêk a.
Krista sikula zir nuamti \halai piangtharten Krista thupêk, ‘Huai
takin awm la, zam suh’ tih hi an ngaih pawimawh zel phawt
chuan Pathian tan hna ropui tak an thawk thei dawn a ni.
Pathian nen inngâitlâwm taka lêng dûn \hin, Pathian pêk
mihring mihrina nena A hmaa la ding tur, bawlhhlawhna laka
fihlim, leh tunlai khawvel tibawlhhlawhtu tisa chakna laka fihlim
mi in ni tur a ni. Sualna leh khaw lohna haw ngam, dik tak leh
huaisen taka awm ngam bawk, kan hnena awm reng Emmanuela

19
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Fapa thisen kaina puanzar lek chhuak ngam mi ni ang che u. In
talent chu Pathian tana in hman nasat poh leh a pung nasa ang a,
man chhiar sen lohva leitu (Isua) tân pawh a hluin a ropui em
em dawn a ni. Thil ropui tak in tih theih loh avanga \hu dawngdah
mai mai lovin in kutin tihtur a hmuh apiang chu fimkhur tak leh
phur takin thawk rawh u.

Hna Thawk Tura Kohna


Krista chuan A hnuaia hna thawk duh mi inpe, khawvel hmaa
kraws puanzar pu ngam tur mi A ko mêk a. Kohhran chu
[25]
kohhran mi an nihna phur chhuak ngam, \hahnemngai taka
Pathian mite chakna dul tawh tichak thar leh thei, khawvela
kohhran tha tichak leh thei tur \halaiho \anpuina ngâiin a rum
tak meuh a. Khawvel sualna tuifâwn do va, sualna leh
bawhhlawhna do zawnga vaukhanna thu auchhuahpui ngam
tlangvâl mamawh an ni.
Mahse Pathian rawngbâwl tur leh A hnathawk tura inpe
tlangvâlte chuan an thinlungah Krista laltir phawt rawh se; tichuan
ringtu an nih avanga thil an tihna apiangah chakna an nei ang a,
Krista nen inrem tura mite hnehin an \hahnemngaihna chu an
lantir ang. Kan \halaite hian Krista kohna chhângin, ‘Heta hi ka
awm e, min tir ta che,’ an ti ve thei dâwn lawm ni? |halâite u,
hma lam panin Krista thawhpuitu in nihna chu lantir ula, vana A
lawnsan chanchin \ha hrilna hna chu a tawp thlengin chhunzawm
rawh u.—Review and Herald, June 16, 1891.

Nungchang Siamtu Thil Pawimawhte


“Pathianin \halaite hi rilru hniam tak pu turin a ti ngai lo.Mi
hlawhtling leh zahawm ni tura mihring siamtu thil ropui tak tih
chakna te, tum ruhna te, thawhrimna te leh chhel peihnate hi
tihchhiat sak tur an ni lo.”—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, p.
740.

20
A LAWMZAWNG NIH TUMIN—3 [26]
Pathian chuan mi tin hi thil engemaw bik mi thawh sak \heuh
A duh a. Ni tin chanchinbu leh rorelna in a\anga khawvel sual
tawhzia lo lang \hin kan hmuh avangte hian Pathian chu i hnaih
zel ang u; A thutiam rinna nung nen Krista zahngaihna chu
keimahniah hian puan a la ni ve mial mahna. Kan nungchang
hian khawvelah hian thil a tithei ve teh mai asin. Keimahniah
hian mite thiam loh chantir thei khawp Pathian thiltihtheihna a
awm phawt chuan suala bo mêk thlarau chu kan pianthartir thei
ngei ngei ang.
Kan nungchang tlâwmna hian hna chu a thawk \euh dâwn a
ni. Dinhmun sâng taka din tum ringawt tur leh mi fak hlawh
ringawt tum tur kan ni lo va. Ropui ber nih tum ringawt tur kan
ni bawk hek lo. Pathian ropuina tur hlir kan thlir tur a ni. Pathianin
finna min pêk zawng zawng nena kan thawh bakah LALPA êngah
chuan kan awm ang a; tichuan LALPA zahngaihna chu a duh
duha min tidanglam turin kan chungah a lo thleng ang. He khawvel
tar tawh lamah hian van chuan malsawmna tam taka Pathian
hnathawh tumtute vur tumin a nghâk reng a ni. Fiahna kan tawk
fo ang; tlaivar hial tura kohte pawh kan ni mahna; mahse chutiang
zante chu Pathian hnenah tihtak zeta hriat thiamna dila
\awng\aina hunah leh kan ham\hatna hre thiam tura dilna hun
atan hman ni rawh se.—Review and Herald, April 1, 1909.

HLAWHTLINNA TEHNATE—4 [27]


“LALPA \ih hi finna bul a ni.” Kan \halai tam zâwk hian an
chaknate chu eng hunah pawh \ha taka an hman reng theih nan
sawizawi nasat a \ul tih an hre lova. Pathian hlauhna an nei lo
va, an ngaihtuahnate chu a fîmin a sâng hèk lo.
Vante khian mi thiltih leh ngaihtuahnate hi a hre vek a. In
thiltih \hinte chu miin hmu ve kher lo mah se vantirhkohte hmaah
chuan a lang chiang em em a. Mi, mahni thil chin \ha lo bansan
a, Setana hmanrua kiansan tumtute \anpui tura ruat an ni.

21
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thianghlimna Rinawm
Sual tê tham tê a lang, nungchang han tidanglam zeuh mai
thei ang chite hi a nih dân tur ang taka ngaimawh a ni lo fo.
Pathian thu hmangin duhthusama nungchang mâwi leh ropui ber
chu hriattir kan ni a. Chu chu \hat tumna reng reng te, rilru
tluang put tumna te, leh nun sang tak neih châk tura mi hruai tur
leh tichak tura min pêk a ni.
Josefa leh Daniala-te \hian zaho chanchin a\angin thutak
rangkachak khaidiatin Pathian lal\hutphaha \halaite a phuar
khawm dân chu kan hmu thei. An nungchang nghet tak chu
kaih pen theih a ni lo. Pathian duhsakna dawn chu lei lalte duhsak
leh fak hlawh âiin an thlâng zâwk a. LALPA ’N anni chu A
hmangaih a, A phawin a khuh a. Rinawm taka an inpumkhatna
[28] leh mihring thiltihtheihna chung lama Pathian chawimawi an duh
zawk avangin Pathian pawhin mihringte mithmuhah A
chawimawi ve ta a ni. A thilsiam lei leh van chunga thuneitu
Sipaihote LALPA chuan A chawimawi a. Heng \halai duhawm
tak takte hian an nihna diktak anga lan chu an zak lo. Lalber
rorelna hmaah pawh an \awngkam, thiltih leh an thil chin \hante
hmangin van Pathian an rinna chu an puang zel a. Pathian hnen
a\anga hruai bo thei lei rorelna hma-ah an \hing\hi ngai lo va.
Pathian tana an rinawmzia puang turin van thiltihtheihna chu an
nei a ni.
Heng \halai ropui tak takte hniak hnung zui tur hian in
inbuatsaih nasa tur a ni. In nihna kha zahpui suh u; pu mai mai
ula, mihring leh vantirhkohte hmaah chuan tilang zawk ang che
u. He thurawn ni lo, kawng danga hruai theitu che inngaihtlawmna
dik lo leh finna lemin inbum suh u. In \awngkam duhzawng leh
in thiltih dân danglam mai mai lo te, in chêt dân mâwi leh
sakhawmi tak in nihna hmangte’n in rinna chu puang ula. Tichuan
Krista chuan in thinlung temple chu a luah ang. In talent kawl
kha ui \hen miah lovin LALPA hna thawh nan A ke bulah dah
rawh u.
22
HLAWHTLINNA TEHNATE
Inhlan Pumhlumna
Tûn leh chatuan thlenga in tana \ha ber chu diknaa inpumpêk
hi a ni a, tichuan khawvelin in \anna lam pawh a hre chiang ang.
Mi \henkhat chu Pathianah an inpe pumhlum lo va, chu an
dinhmun nghet lo tak chu amah ringawt pawha chak lohna tham
a ni a, midang tan kawng daltu lian pui an ni bawk. Nun phung
nghet lo leh tihthianghlim loh an neih avangin \ha nia an hriat ve
chhun a\ang pawhin thlemna chuan a lên bo va, dik lohna hneh [29]
turin tumna thianghlim an nei hek lo. Nangni erawh chuan hnial
rual loh Krista felna chuan in nungchang siam \ha rawh u.
Khawvel hian mifingho hnên a\anga hriat ve theih chi reng
reng hre vek turin dikna a nei a. Mi rinawm leh nghet, rilru thlâk
ve mai mai ngai lote chu an thawhpuite chunga thiltihtheihna
nung an lo ni ang a, a rinna chuan a hnên lamah mi a hruai thei
hial dawn a ni. Mi tam tak chuan an nungchang chhe lam leh \ha
lamin mi a nghawng theihzia hi an hre lo va, an ngaihlu hek lo.
Zirlai tinin an nungchang chu mi nungchang khawih danglam thei
khawpa “nung’ a ni tih an hre tur a ni. Krista chu chatuan hawlh
phâk nunna tuikhur anga A awm avangin mahni mimal
chhandamtua pawmtu chuan Krista leh Krista’n A thih chhan
zawng zawngte chu a hmangaih vek ang a, Krista thu hnuaiah
thurûk awm miah lovin a inpumpêk vek bawk ang.

I Zalênna Chu Nemnghet Rawh


‘Pathianin khawvel a hmangaih em em a, tichuan a fapa
mal neih chhun a pe a; tupawh a ring apiang boral lo va, chatuana
nunna an neih theih nan’ tih thu hi thlêmna in hneh a, khawiah
mah peng lova Pathian lam in hawi reng theih nan in thinlungah
nghet takin vawng reng ang che u. Tlan tawh, rilru zalen, man
chhiar sen loha lei in nih avangin Pathian chuan in zalenna chu
huai taka nun pui turin A duh che u a, chu bâkah Amah ngeiin
thiltihtheihna A pêk che kha vanramah chuan vana mite anga
zalen taka khawsak nan hmang ang che u. Sual bawih ni tawh

23
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lovin, Lalberte Lalber thuhnuaia awm angin awm ula, Pathian
tana in rinawmzia chu lantir rawh u.
[30] Krista zârah van rosum chang ve tlak in nihna leh Pathianin
in tana nunna leh khawngaihna A tiam chu lantir ula. Sual
thiltihtheihna hnuaia kun leh chu in duh tawh tur a ni lo. Krista
sipaite kan nih avangin chhandamnain a phût chu eng hunah
pawh fing tak leh phur takin kan zawm tur a ni a, nun dik ngaiin
chutiang tak chuan kan awm tur a ni. Chung lam finna chu in ke
atan khawnvar ni se, nangmahni chungah leh Pathian chungah
rinawm tlat ang che u. A nghing thei chu an nghing ang, nangni
erawh chu thutaka awm leh zungkaih in nih avangin thil nghing
thei lovah chuan nghet takin awm rawh. Pathian dan chu amah
Jehova nungchang puanchhuahna a nih avangin a nghet a, thlâk
mai mai theih a ni lo. |awngkam emaw, thiltih emawa chhe tê
pawha a thuneihna timualpho lo turin in rilru siam rawh u.

Inpêkna Famkim
Krista sakhua nei tih awmzia chu Pathian hmaa tlâwm zawr
hnâp leh Thlarau Thianghlim hruainaa awm tihna a ni. Thlarau
thianghlim thilpêk hmangin rilru chakna pêk in ni ang a, in pianthar
hmaa in talent kawl kha in kawl zui ringawt dawn lova; \angkai
lehzual tura tihpun a ni ang. Pathian hnena inpêk pumhlumna
hian hringnun harsatnate hi nasa takin a chhâwk a, buaina tam
tak a tihnep bâkah a titawi thei bawk. Sakhuana hi Krista lama
\halai leh puitling suih zawmtu rangkachak khaidiat chu a ni.
Hemi hmang hian mi thu-awih leh tihnuamte chu kawng thim
hrehawm zawh chhuakin Pathian khawpuiah him taka hruai luh
an la ni ang.
[31] |halai \henkhat, mi aia fing bik lem lo an awm a. Mahse nun
sâng leh thianghlim neitu zirtirna hnuaiah awm se Pathianin a
koh chhan hna pawimawh thawk tlakah an inzir chhuak thei a
ni. |halai \henkhat erawh chu hlawhchham tur sa, an pianpui
rilru hneh tum hauh lo leh Bible-a Pathian sawmna aw ngaithla

24
HLAWHTLINNA TEHNATE
duh hauh lo tur an ni thung. An rilru chu thlêmna lakah an venghim
\ha tâwk lo va, hlauh thawnawma an awm laiin an tihtur an ti
\ha peih hek lo. Heng mite hi hmun hlauhawm taka khualzin kal
mêk, chêtsual mai theihna laka vêng thei hruaitu hnar tlat bawk
si, boralna kawnga kal mêk ang chu an ni.

I Kalna Tur Thlang Rawh


Mi tin hian an kawng zawh lai endiktu an nei \heuh tih han
hre hlauh teh sela aw! Tun leh nakin lama in hlim leh hlim lohte,
chatuana in nun leh nun loh tur chu nangmahnia innghat a ni. In
duh phawt chuan in rilru, in \awngkam leh nungchang hnuk hniam
vek thei tur \henrual chu in hmu thuai mai ang. Tisa châkna leh
kâa châknain in nun a luah ang a, roreltute hmusitin \awngkam
\ha lo in cheh ang a, in nun chu a hniam viau dawn a ni. Mi rilru
in hruai dân ber pawh a chhe lam niin Krista lama in hruai theih
tur te boralna chhan in ni thei bawk. Krista hnen a\ang leh dikna
leh thianghlimna kawng a\angin in hruaibo daih thei a. Rorelna
ni-ah erawh nangmah avanga boral chuan rawn kâwk chein,
‘He pa hian ka rilru hneh viau lo se chu rinna tluksanin sakhuana
hi ka hmusit bik hauh lovang. Vanram kawng chu hriaa thutak [32]
êng chu kawl siin engmah ka hre ve si lo; mit tuam chungin
boralna kawng chu ka zawh ta a ni,’ a la ti ang. Chutianga mi
min puhna chu engtin nge kan chhân dâwn? Mi thlarau nun kan
hruai theih dan hi ngaihtuah \heuh a va \ul em! Chatuan ram thlir
mêk kan ni a, mi thlarau nun kan hruai theihna man hi kan chhût fo
tur a ni. Chatuan thilte chu kan rilru a\anga paih bo mai lovin, ka thiltih
dan hian Pathian a tilawm ang em tih kan inzawt nawn fo zawk tur a ni.
Ka chezia eng ber hian nge êng tlêm zawk dawngtu leh thudik fiahna
hre tlêm zâwkte rilru hneh theih ang?

Thinlung Chhun Tlang Zawhnate


|halaite hian Bible zir a, ‘Krista kha nise engtin nge a tih
ang?’ ti rilru chung zelin thil ti \hin se ka va ti em! Van a\anga

25
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hriatna dawn theihna hun \ha kan neih bikna hian mawhphurhna
min pe tel a, mahni chauha awmin ‘Lalpa êngah chuan ka kal
em?’ ‘Ka êng dawn ang hian kawng dik ka zawh nge, rinna
lama kebai chak lo zawkte boralna tur kawng dik lo ka zawh
zâwk?’ tiin kan inenfiah fo tur a ni.
Thutak thianghlimna te, a thuneihna te leh a hlutna te chu
nunpuiin kan khat liam tur a ni. |halai duhtakte u, van êng zung
mawi tak chuan in kawngte chu a rawn chhun êng a. In hun \ha
neih hi a \angkai thei ang bera in hman theih nan ka \awng\ai a
ni. Van a\anga êng zung lo chhuak chu ngai ula, lo dawng rawh
u. In kawngte chu famkimna ni a lo thlen thlengin a êng zual zêl
ang.—The Youth’s Instructor, February 2, 1893.

[33] KAN HUN |HA NEIHTE HI—5


Rim taka Pathian hna lo thawk tawh hmanlai mite a\ang
khan zirtur kan ngah hle. Setana leh a sipaite hmachhawn tura
an inbuatsaih dân te, an thawhrim dân te, harsatna leh buaina an
tawh dânte kha kan va la hre tlêm êm! Pathian ralthuam famkima
inthuamin Setana thinurna chu an do thei a ni.
Heng hmanlai mi, Pathiana inpe zo, A awm chhan chawi
sângtute hi kahpathir ang maiin an dinnaah chuan an ding nghet
a. Beidawnga rilru hnual mai mai chi an ni lo; Daniala anga
Pathian \ihna leh \hahnemngaihna nei, phur tak leh hnathawh
tur ropui tak nei an ni. Tuna hnathawk lai mêkte ang bawka
chak lo leh \anpui ngai chu an ni naa an rinna chu Pathianah an
nghat tlat a. Sum an nei a nih pawhin rilru leh thlarau lamah an
hausa tel a ni. Hei hi hmasa ber leh hnuhnung ber, engkima
Pathian dah pawimawha thil engkima Amah hretute chuan an
nei thei vek ang. Finna te, hriatna te, \hatna te leh thiltihtheihna
te hi tlachham mah ila Krista hnen a\anga zirlai kan zir phawt
chuan hengte hi chu kan la nei vek ang; chu zirlai zir chu kan
chanvo a ni si a.

26
KAN HUN |HA NEIHTE HI
Hnathawktu Mamawh Bikte Chu
Tunlai mite hian hmanlai mite neih loh hun \ha tak leh vanneih
riauna kan nei. Eng fiah lehzual kan nei a. Hei hi râl vengtu
rinawm, Pathiana innghat a, A thiltihtheihna dawng a, khawvel
[34]
hmuha êng fiah tak chhitute hnathawh a ni. Kan hun lai hian
hmanlai mite hnena Pathianin êng A pek tihen lehzual tur kan
nei a. Rim takin Krista sikula an zirlai chu an zir a, an hah thlawn
lo va. An taimakna lah a thlawn hek lo. Thiltihtheihna zawng
zawng aia thiltithei zawk chuan inthuam mah se a mamawhtu
khawvel hnena an pêk theih nan chatuan thutak chu thûk zawk
leh zau zawka hriat belh zel an châk \hin.
Hetiang nungchang nei hnathawktu hi tunah pawh mamawh
an ni reng. Pathian mi, vanram lehkhabua hming chuangte chu
Daniala anga suala khat khawvel mithmuha a \ha thei ang bera
Pathian lalram aiawh tura beitute an ni. Hriatnaa \han zel hi thiltih
mâkmawh a ni; Pathian tâna hman a nih chuan hriatna hi thil \ha
tih nana chakna petu a ni si a. Khawvel hian mi thil chik mi, mi
nghet, hriat thiamna leh thu man thiamna nei mi a mamawh a.
Lehkhachhutna khawlte pawh hian Pathian thuin hnam tin, chi
tin leh \awng tin a thlen theih nan a \angkai thei ang bera hmang
thiam tur mi a mamawh bawk.

Kan Tlìnna Hnar


Taihmâkna dika taima tur, an chakna anga hnathawk ngam
bawk \halai chhawr kan mamawh hle mai. Chutiang mi chuan a
kawng a pensan ve mai mai loh avang te, rilru leh thlaraua Pathian
anna chu an phurh chhuah zel avangin khawiah pawh awm se
dinhmun \ha a luah zel ang. ‘Hnehna’ tia auvin thil pakhat
chauh an thlir a, hma an sawn chho zel \hin. Mi thatchhia leh
[35]
dawihzep, rinna pawh nei lo ho erawh koh an ni lova, rinna an
tlakchham avang leh Krista tana an inphat duh loh avangin hna
kal zel tur chu an ti \huanawp zawk a ni.

27
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian chuan Amah thawhpui tur mi a ko mêk a. Krista
nena inzawmin mihring pianpui chu thianghlim leh fel a lo ni a.
Kristan tling taka thawh theihna a pe a, tichuan mihring chu thil
\ha tihna thahrui an lo ni ta a ni. Rinawmna leh dikna hi Pathian
nungchanga bet tlat an ni a, he nungchang neitu \halaite chuan
hneh theih loh thiltihtheihna an nei a ni.—Review and Herald,
March 10, 1903.

Rilru Chhung Lama Felna


Rilru chhûng lam felna chu pâwn lam felnain a puang chhuak
\hin. Rilru chhung lama fel chu thinlung sak leh khawngaihna nei
lo mi ni lovin, Krista annaah chuan ni tin a \hang a, chakna ata
chak lehzualna a nei zel \hin. Thutaka tihthianghlimte chu mahni
inthunun mi an ni ang a, Krista hniak hnung chu ropuinain an zui
zel ang. Thiam min chantirtu felna hi a hmeha hmehbel kan ni a,
tihthianghlim kan nihna zawk felna erawh chu a pêka pêk kan
ni. A hmasa hi vanrama kan nihna tur a ni a, a hnuhnung zâwk
hi vanram kal tlâka min siamtu a ni.—Review and Herald, June
4, 1895.

[36] KAN THLENSAN THEIH BER—6


|halai duhtakte u, eng mi nge nih in tum? Khawvela nihna
sang leh hming lang tham nihna umin em ni lehkha in zir? Sawi
chhuak ngam chiah si lo hian nakin lawkah chuan mi ropui
intawhkhawmna-ah ka la \hu ve ang, emaw Assembly House-
ah ram tan dan ka la siam ve ang tihte emaw in ngaihtuah ngai
em? In tumna chu a sual hran lo ve. Tupawhin mi hmingthang
nih chu in tum thei a lawm. Rilru tenawm tak pua tum lovin, dik
taka in hlawhchhuahah chuan lungawi rawh u. In tum tisâng ula,
a hlawhtlin nan hrehawm tuar pawh huam rawh u.

Sakhua: Kan Nun Innghahna


Pathian \ihna chu ropuina diktak lungphuma innghat a ni.
Engemaw hleka danglam ve mai mai lo dikna ngei chu in ni tin
28
KAN THLENSAN THEIH BER
nunin a kaihhnawih theih thil zawng zawnga thupui, in mamawh
reng tur chu a ni. In sakhua chu in sikul kalnaah te, hostel-ah leh
in thiltihna apiangah kalpui ang che u. In tana zawhna pawimawh
tak chu engtin nge Kristian nungchang thianghlim leh nghet
chhawm nun zel theihna tur zirlai ka thlan theih ang tih leh thil
pawimawh zawk Krista chanchin \ha hnuaia khawvel thil leh
duhzawngte i dah dan tur chu a ni.
Tunah hian in theih ang anga indin chhoh a, vantlang nun
nena inchiahpiah a, Pathianin a siam chhan che tihhlawhtlin tho
in duh a. Krista zirtute in nih angin khawvel thil ûm lo tura khap [37]
in ni hran lo va, mahse in sakhua chu in chhawm zel tur a ni. Eng
hna pawh thawk ula, in nun dan \ha pangngai kalsan lova
hlawhtling thei lo turah inngai suh ang che u.

Mawhphurhna Sang Tak


Sakhuana rilru in put ngheh tawh chuan in duh duh in thawk
thei. Pathianin in awmna tura A ruat dinhmun sâng taka in awm
lâi hmuh chu kan châk alawm. Isuan \halai duhawm takte hi A
hmangaih a, nungchang mâwi lo leh talent hmang \angkai lohva
awm A hmuhte hian hrehawm a ti \hin. Mi rilru nghet leh chak
tak, mawhphurhna sâng tak chelh tlak ni thei leh a tawp thlenga
hriatna thazamte pawh san mar tir thei tur an ni.
Mahse Pathian pêk in thiltihtheihna chu a ni lo zawnga
hmangin thil sual tih nan leh mite tih boral nan hmang suh u. Mi
thiam \henkhat, an thiltihtheihnate rilru tlâkchhiatnaleh hlemhletna
theh darh nana hmang an awm a. Mahse chung mite chuan an
uanpui ngam hauh loh rah seng tur chi an theh mêk a ni. Pathian
min pêk thiltihtheihnate hi vantlâng tân malsawmna ni lo,
lungngaihna leh natna theh darh nâna hman a hlauhawm em em
a. Chutiang bawkin talent min kawltir chu puana fûn a, thuhrûk
daih maite pawh nunna lallukhum paih bona a nih avangin a
hlauhawm em em a ni. Pathian chuan a hna thawk turin min
hauh tlat a nia. Mi tin hian mawhphurhna kan nei \heuh a; he
damchhunga koh kan nihna ropui tak hi heng mawhphurhnate hi
29
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pawm vek a, rinawm tak leh \hahnemngai taka kan theh darh
chauhin kan tifamkim thei a ni.

[38] Sakhuanain Mi A Hneh Theihzia


Mifing pakhat chuan, ‘I vanglai hian i Siamtu hre reng rawh’
(Thuhriltu 11:12) a ti a. Sakhuana chuan tilungngai chein a
tingui ang che u a, in hlawhtlinna tur pawh a dal hial ang tih hi
ring suh u. Krista sakhua chuan tuma pianpui thiamna mah a
tinêpin a tidal ngai lo va, hlimna diktak in chen theihna tur a
tichhe lo va, in tuizawng tinêp tura duan leh \hiante leh vantlang
thil ngaihsak thei lêk lo tura siam che u a tum hek lo. Mihring
nun hi mangannain a tuam reng bik lo va. Lungngaihna rum ri
nen khera puan chhuah a ni hek lo. A ni lo tak zet a ni; engkima
Pathian ngâi pawimawh hmasa zeltute chu khawvela mi hlim
thei ber ber an ni zawk a ni. Hlim hmêl hmuh nuam takte hi pu lo
tura tih an ni bik lo. Sakhaw mite chu mi maksak leh buluk, mi
\awp tak leh mawl takah a chhuah lo va, chutih a hnêkin a
chawisâng a, a tithangmawi a, rilru a tifim a, a ngaihdan a
tithianghlim a, vantirhkohte zingah leh Isua buatsaih van hmuna
chêng ve tlâkah a siam zâwk a ni.
Isua hi lawmna tuikhur a ni tih i hmuh \helh ngai lovang u.
Mihringte hrehawm tuar lai hmêl hmuh âi chuan hlim taka an
awm lai hmuh hi nuam a tizâwk a. Kristianten hlimna tur chhan
tam tak an nei a, eng hlimhlawp hi nge dika pawi lo chu fiah
takin an sawi mai thei ang. An intihhlimna chuan rilru a tihhniam
loh va, beidawnna a siam loh a, a hnu lama mimal zahawmna a
tichhiat loha, hna thawk thei lova a siam zui lo a nih chuan a \ha
a lawm. Isua an hruai tel theih a, \awng\aina rilru an vawn zel
theih phei chuan an him tâwk em em a ni.

[39] Talent Kawltu Kan Nihna


Naute u, Pathian \ihna chu hmasawnna lungphuma innghat;
finna bul a ni. In Pa vana mi chuan a tâ-ah a chhal che u a. In dil
vang emaw, in fel vang emaw ni hauh lovin a enkawl che u a.
30
KAN THLENSAN THEIH BER
Chu mai a la ni lo, van zawng zawng khi thilpêk pakhat, A
Fapa, a hmangaih em em azarah a pe bawk che u a. He thilpek
hlu sawi sen loh avang hian a thu in awih ve a phut tlat a ni.
Pathian Fapa thisen hlu meuha lei in nih avanga in ham\hatna hi
a \ha zawnga hmang turin a phût tlat che u asin. In finna leh in
chhia leh \ha hriatna kha Pathian thilthlawnpek, fing taka in tihpun
tur talent a ni a, nungchang mâwi famkim duh vanga in talent
chu dah awl mai mai turin zalenna in nei lo va, hmang lova tisil-
awng leh, dah sawng chhe mai mai tur in ni hek lo. In chunga
mawhphurhna rit tak mai awm chu in phur chhuak dawn nge
dawn lo, in tumnate chu mumal taka kaihhruai niin theihtawp in
chhuah dawn nge dawn lo tih chu in kuta awm a ni.
Ni hnuhnungah kan cheng mêk a. Vante khian eng ang
nungchang nge in put dâwn an thlir reng a ni. Tisa châkna sual
avanga bawlhhlawh khawvel hi in tlan san a, Pathian mi nihna in
lo chan ve theih nan engkim ruahmansak vek in ni. Mihringte an
chak lohna nena sual thiltihtheihna do turin hnutchhiah an ni lo.
|anpuitu chu a hnâi reng a, a duh tak taktute chu pêk an ni zel
ang. Jakoba’n a mumanga a hmuh leilawna vantirhkoh chhuk
leh chho in sul zut zut te khan mi tupawh van sang ber thlenga
lawn duh chu an \anpui thei vek a ni. Pathian mite chu an vêng
reng a, an ke pên tinte chu an thlir reng bawk a. Kawng ênga [40]
kalte chu lawmman pêk an ni ang a, an Lalpa lawmnaah chuan
an la lût ang.—Fundamentals of Christian Education, pp.
82-86.

Duhthusam Sang Tak Thlen Tur


A fate tana Pathian duhthusam chu mihring ngaihtuahna
sâng ber ai pawha sâng a ni. Pathian ngaihsak anna leh Pathian
an chu tum tur a ni a. Zirlaite hmaah hian hmasawnna tur kawng
a inhawng reng a. Thil thianghlim leh \ha huap vektu hna thawh
tum bik a nei a, changkanna kawng a zawh bawk a. Tichuan
hriatna kawng dik tinrengah a chak thei ang ber leh a sang thei
ang berin hma a sâwn zel bawk ang. Mahse a thawh rimna chhan
31
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chu lei aia van a sâng zawk angin khawvel thil ngainatna leh
mahni hmasialna aia sâng thil dang daih a ni ang.—Education,
pp. 18, 19.

Pathian Zahngaihna Kan Hmuh Theihna Kawng


Mi zawng zawng tân Pathianin khawvel hnena A zahngaihna
ro bawm leh Krista hausak chhiar sen rual loh A hrilh theihna
hmanraw nung a nih vek theih. Krista chuan khawvel hnena
Pathian Thlarau leh nungchang aiawh palâite tluka duh A nei lo
va. Mihring hmanga khawvel hnena chhandamtu hmangaihna
puan aia pawimawh zawk a awm hek lo. Van zawng zawng
khian mihring thinlung lawmna leh malsawmna hriak thianghlim
an leih buak theihna tur hmanrua chu an nghâk reng a ni.—
Krista Tehkhin Thute, p. 352.

[41] THIAMNA TEHNATE—7


|halaite chungah hian mawhphurhna sâng tak dah a ni. Tun
chhuan kal mêka hriatna leh êng tih pun sa dawngtu \halaite
hnen a\ang hian Pathian chuan A phût sâng hle a. Heng êng leh
hriatnate hi puang chhuak tura A beisei bakah mi tam tak rilru
tibuai \hin puithuna âtthlak leh thil dik lo hnawh bo nan hman A
duh a ni. Hriatna tinreng leh thiamna tinrengte khawlkhawma
mahni inthunun tlat tur an ni. An hnena vanneihna leh ham\hatna
A pek avangin Pathian chuan mawh A phurhtir tlat a. An hmaa
hnathawh tur chuan hunin a tuk dan ang zela \hahnemngai taka
a indawta an thawh chhoh zel turin a lo nghâk reng a ni.
|halaite hian Pathian rawngbawlnaa an rilru leh thinlung an
hlân duh a nih phawt chuan an \angkaiin an la chhawr na-awm
em em dawn a ni. He dinhmun sang tak hi a ni Pathianin \halaite
chu thlêng tura a duh ni. Hemi thleng duh lo chuan Pathianin hun
\ha a pêkte an hmang \ha duh lo tihna a ni ang a. Chu chu
mihring \hatna tura thawk hlawhchham a, Pathian phatsan anga
ngaih a ni bawk ang.

32
THIÂMNA TEHNATE
HnaThawk Tura Tling Tawk
Pathian hnathawktu nih tum tlat a, theihtawpa pêk chhuah
leh tur lakkhawm tumtute chuan lei leh van inkara inbiak pawhna
hmanrua an nih theih nan Pathian hnen a\angin êng an dawng
reng ang. Nula leh tlangvalte hian Daniala ang khân an thil chin
\han te, an ei duhzawng leh an mihring chaknate chu Pathian
duhdan rema an awmtir chuan hna sâng zawk thawk turin an [42]
intitling zel ang. Thil ho mai mai leh thil tênau chu an rilru a\angin
dah bo se. Thil awmze nei lo leh hlimhlawp ngainatna rilrute chu
Pathian Fapa ring a, a thisen in a, a tisa ei tawhte nunah leh chin
\hana tel ngai lo an nih avangin bansan rawh se.
Lehkha zir hlâwkna zawng zawngte chu hmang pha mah se
LALPA huan \henkhata hna thawk turin an la tling tâwk lo fo thei
tih hre bawk rawh se. Rilru lama inbuatsaih hmasa lovin Pathian
hna an thawk ngawt thei lo va. Pathian hna ropui leh sâng takin
a tihngheh tur an rilru chu hlimhlawp leh nawmsip bawlna lama
an pê zawk a nih phei chuan Pathianin thiltihtheihna A pêk chu
an dah hniam tihna a ni a, chu bakah an talent dawn chu fing
taka an hman pun loh avangin Pathian hmaah chuan thiam loh
an chang tihna a ni.
Thlarau biakna hi Pathian tihthinurna a ni tihte chu an ngainêp
a. An thenrualte rilru tichhiain an tibawlhhlawh a. An thiltih leh
thusawiin serh leh sang zah lohna rilru an chawk tho va. An thlarau
chauh an tiboral a ni lo va, an kawm phâka awmte tan zirlai chhe tak
an lo ni mai \hin. Krista aiawh tlâk pawh an ni lo. Sual bawiha tâng, mi
pawlawh, ngaihsam tak leh â tak niin Isua hnen ata an vak bo \hin a ni.
Hlawhtlinna nei mang lo chung pawha lungawi tlat \hinte
chuan Pathian nena thawh dun an tlin lo a ni. Mahni rilru veng
\ha lo va, a pênna awm taka pêntir zel maite chu Setanan an
rilru luahtu tur thurawn a lo pe a, tichuan mi bumhmang a sipai
rual zingah an inzir ve nghal mai \hin. Sakhaw mi-ah inchhâlin
Pathian ngaihsak annate chu an nei ve pawh a ni thei e; mahse
Pathian hmangaihtu ni lovin khawvel hmangaihtute an ni zawk.

33
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Sakhawmi Nìh Aiin Finna
|halai \henkhat fing tak, an \hiante pawhin fing an tih em
em leh an ngaihsan rawn, an thiltihtheihna erawh Krista thisena
tihthianghlim ni hauh si lo an awm a. Khawngaihna leh
thawhrimnaa tihngheh leh tih rinawm an nih loh avangin chung
mite chu Pathianin mite rawngbawlsak tur leh a hming ropuina
tur atan a hmang thei lo. Pathian ngaihsak anna nei mah se chumi
phenah chuan tehna dik lo an chawi sang a, mi piangthar lo
hovin an thiltihsual chunga thiam inchantir nân heng mite hi an
hmang \hin. Setana’n an intih finna leh âtna chu an \hiante
chawhhlim nan a hman sak a. An thiltih apiang chu a \awp viau
zel a, a hna an thawh theihna tura an nungchang siamtu Setana
thuhnuaiah an awm avangin an thiltih duhzawngte pawh a
bawlhhlawh viau \hin.
Rilru leh tisa lamah an chak tâwk hle naa an inzir belh lo va.
Hriatna leh thiamna sâng tak pawh an nei a, mahse tihpun a ni
ngai lo. Talent pawh pêk an ni ve ngei a, mahse â takin an hmang
sual a, a hlutna an tihniam a, midangte pawh an mahni ang lek ni
turin an hnûk hniam zawk hial a ni. Anmahni tlan nan Isua chu a
inphat ve tho va, zahna leh tihduhdahnate pawh a tuar ve tho.
Sual phuarna lak ata leh mite thlarau hruaibo nana chhawrtu
Setana sal an nihna ata chhanchhuah an nih theih nan hengte hi
A tuar a ni. Mahse Tlantu hmangaihna chu an chhawr lo va, Ani
chuan lungngai takin an hnathawk chu a lo thlir reng \hin.
Chutiang \halaiho chu chatuana boral tur an ni. Lei chung
zawng zawnga roreltuin mi tin an taksa chunga an thiltih ang
[44] zela a rel sakna ni a lo thlen hunah an hlimna leh lawmnate chu
engtin nge an hmuh ang? Buhpawl leh thing duapin in an sa a,
chuvangin an thawhrah zawng zawng chu a boral vek ang. A va
pawi dawn em!
Isuan a remti em tia Pathian hnaa intulûtte chan chu a va \ha
zawk em! Ni tinin an thiltihsualte, an thil hai palh te, an
lungngaihna te, thlêmna an hneh dân te, Kristaa muanna leh

34
THIÂMNA TEHNATE
hlimna an chante chu an chhinchhiah zel a. Chutiang \halai
duhawm chuan an chanchin ziahna chu zak tak leh hrehawm ti
takin an hmachhawn ve dawn lo.—The Youth’s Instructor,
June 22, 1899.

Pathian Aiawh Tura Thlan


“A rinawmzia kan puanchhuahna hi khawvêl hriata Krista
tarlanna tûra Pathian hmanraw thlan chhuah a ni. Hmânlai mi
thianghlimte hmanga A khawngaihna lo lang kha kan pawm nghet
tûr a ni, nimahsela mahni ngeia hriatna a\anga puan chhuahna hi
a sâwt ber dâwn a ni. Mitin hian danglamna kan nei \heuh va.
Chutiangin mahni thil tawh pawh a dang \heuh \hîn a ni. Pathian
chuan kan mize tinrêng hi A hre hrang vek a, Amah kan fak fo
hi A duh zâwng a ni.”—Tìhdam Rawngbãwlna, p. 84.

A CHHÎP LÂWN THLENGIN—8 [45]


Kristian nungchang \ha famkim nei tur chuan thil \ha tih lama
taihmak ngei ngei tur a ni. Kan \halaite rilru-ah hian nungchang
siam nana chhelna leh chakna pawimawhzia tuh ka duh a.
Mihring nihna famkim sâng tak an thlen theih nan naupang tê an
nih lai a\anga nun dan phung \ha leh ngheta phuar a pawimawh
hle a. Man neia lei an nihna thudik hi an mithmuhah vawng reng
se. An rilru leh taksa chu Pathian ta a ni a; chu ngei chuan Amah
chu châwimâwi rawh se.

Ni tina Hmasawnna
Ni tina hmasawn hi \halaite hna a ni. Petera’n, ‘A ni, chumi
avang tak chuan taihmak reng reng chhuahin, in rinnaah chuan
\hatna telh ula, in \hatnaah chuan hriatna telh ula, in hriatnaah
chuan insumna, insumnaah chuan dawhtheihna, in dawhtheihnaah
chuan Pathian ngaihsakna, Pathian ngaihsàknaah chuan unaute
hmangaihna, in unaute hmangaihnaah chuan hmangaihna telh
rawh u. Chung chu in tã a nih a, a pun zel si chuan kan Lalpa

35
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Isua Krista hriatna kawngah hian thatchhe lo leh rah lo lovin a
siam \hin che u a ni’ a tih kha.
Heng thil indawt chhote hi rilrua dah ringawt lo leh in hna in
\an ruala chhiar ngawt lovin Isua chu en ula, Pathian ropuina tur
ngawt ngaihtuah bawk ula, tichuan hma in sawn mai ang. Ni
khat thil thu lekah Kristaa mi famkim in ni thei dawn lo va, in pal
tlang tur leh hneh ngei ngei ngai harsatna zawng zawngte chu
[46] hmu tlang thei phei ula beidawngin in chauh phah thei hial ang.
Setana nen in inbei dawn a ni a, ani chuan Krista hnen a\anga a
hruaibo theihna tur che u hmanrua awm thei apiang a dap dâwn
a ni.

Dodalna Tawkin
Kan kawng daltu apiang chu pakhat tê têin kan hneh vek
tur a ni. A tir a\anga harsatna lo awm hmasa ber kan hneh theih
chuan a dang hneh turin kan chak zual sauh ang a, kan tum
apiangah hmasawnna \ha zâwk a awm zel ang. Isua en chungin
hnehtu kan ni zel thei. Harsatna hlir kan en a, thudik \ana kan
dona kan tawlhsan zeuh chuan rinna tlachham mi chak lo tak
kan lo ni mai ang.
Pên khat tê têa hmâsawnin hmun sâng ber chu kan lawn
chhuak thei a; a tâwpah tlang chhip zâwl chu kan han chuang
chhuak thei a ni. In dam chhunga thawh tur tamzia ngaihtuahin
huphurh sa ngawt suh u; thâwk lehkhata thawk zo duak nghal
tura beisei in ni lo. Nangmaha thiltihtheihna awm chu ni tin
thawkin hun remchang hmang \ha zel ula, Pathianin a \anpuinaah
che u lawm thiamin hmasawnna leihlawn rahbi chu pên khat tê
têin zawh rawh u. Pathianin ni khat a pêk che u kha, ni khat
atan ni khat zêl chauh hun in nei tih theihnghilh suh u. Van
lehkhabu chuan engtin nge ni khata in hun neih zat leh in
thiltihtheih zat chu in hman tih a la lan tir dawn a ni. Pathianin in
hnena A pêk che u nî (day) lo thar zel hi khawvel tawpa LALPAN,
‘I ti \ha e, nang bawih \ha leh rinawm’ A tih ri in hriat theih nan

36
A CHHIP LAWN THLENGIN
hmasawn pui zel ang che u.—The Youth’s Instructor, January
5, 1893.

PATHIAN NÊNA THAWH DUNNA—9 [47]


I ban phâk mai turah hian tâwp mai lo tur thiltihtheihna sang
tak i nei a. Pathianin ‘mihring’ tia a vuah kha A fapa a ni.
‘Duhtak te u, tunah hian Pathian fate kan ni a, engtin nge kan la
awm dawn tih erawh chu a la lang rih lo ve; amah a lo inlar
chuan amah angin kan awm dawn tih zawng kan hria; amah chu
a awm pangngai ang takin kan hmu dawn si a. Tupawh ama
chunga chu mi beiseina chu nei apiangin amah a thianghlim angin
a intithianghlim \hin,’ (1 Johana 3:2,3). Thil hnawmhne leh \ha
lo zawk kalsan a, dinhmun changkang taka awm a, mi zah kai
leh Pathian hmangaih nih bawk chu i chanvo ni thei a ni.
Khawvel awm tirh ata Lalpa’n \halaite leh upate hnena
sakhaw rawngbawlna hna a pê hian a fate an nihna a zah sakzia
a entir a. Mahni inrelbawlna hna a pe a ni. Tlanna hna ropui tak
leh mite chawikanna hna thawhpui atan a ko va. Pain a eizawnnaa
a fapa a thurualpui angin Lalpa pawhin a hnathawhnaa kawppui
atan min hmang \hin. Pathian nena hnathawk ho tura siam kan
ni. Isuan, ‘Nangin khawvela mi tir angin, kei pawhin khawvelah
ka tirh hi,’ (Johana 17:18) a ti a. Pathian fa nihna nge in thlan
dawn a, sualna leh Setana bawih-Krista hmelma anga in hming
chhinchhiah chu in thlan dawn?
|halaite hian a hmei a pain ringtu nun ze nghet chu ni tin
nuna an vawn reng theih nân Krista khawngaihna chu an
mamawh lehzual a. Krista lo kal lehna atana inbuatsaihna chu [48]
Amah kal tlanga inbuatsaihna leh kan mihring nihna sâng ber
sawi zawina a\anga lo awm a ni. |halai tinte hi mahni nungchang
mawi taka siam thei tura ham\hatna nei an ni a. Isua kianga
awm reng an mamawh bawk. Amah chu kan chakna leh felna
leh thiltihtheihna chu a ni si a. Keimahni chuan rei lo tê chauh
pawh kan ding thei si lo.

37
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Hmâ Sãwn Chho Zêlin
In talent kawl chu a lian emaw, a tê emaw, rinnaa in kawl
mai chauh a ni tih theihnghilh suh u. In nihna diktak in lantir
theihna hun remchang pein Pathianin A fiah che u a nih kha.
Nangmaha thiltihtheihna awm zawng zawng kha A tâ i bat a ni.
I rilru, i taksa leh thlarau chakna te kha A ta, A tana hman tur
an ni. In hun, in huhâng, in theihna leh thiamna zawng zawngte
kha Engkim petu taa chhiar vek tur an ni a. Lalpan mihring
chhandam nana A ruahmanna tih takzeta phurh chhuah tumtuah
a thilpêkte hi a hmang tam ber \hin.
Hna in \an tawh chuan hnehna in chan zel hma lo chu thawk
zel ula. Tum nei ranin inzir belh zel ang che u. Pathian ropuina in
tihlan theih nan leh thil \ha zawk leh ropui zawk in hlen chhuah
zel theih nan tehna sang tak hmang rawh.—The Youth’s
Instructor, January 25, 1910.

38
|HEN 2-NA

SUALNA NENA INDONA

Krista nunin min entir chu englai pawha [50]


Setana beihna lo do reng hi hnehna kan chan
theihna tura beiseina awm chhun a ni tih hi
a ni. Thlemna thlipui kara thlarau lam
manganna hneh tawh Isua chuan hnamte
chunga Setana thiltihtheihna hi A hre thiam
em em a. Min hneh sak ta nghe nghe a nih
kha. Hnehtu angin A hnehna lukhawng chu
min sem ve a, Setana thlemna kan lo do
lêtnaah pawh kan chak lohna chu A chakna
nena \an dun tirin kan tlin lohnate pawh A
\hatna nen kan \an duntir thei bawk a.
Thlemna thlipui pawh A chakna chuai ngai
lo \anpuina nen, A hming ropuinain kan lo
hnar thei a, A hneh tawh ang khan kan hneh
ve thei a ni.—The Signs of the Times, March
4, 1880.

39
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[51] HMÊLMA CHAK TAK SETANA—10
Mihring tlu tawh chu dân ang chuan Setana sal a ni. Krista
palaina chhan erawh chu Setana thiltihtheihna lak a\anga
mihringte chhanchhuah a ni thung. Mihring pianpui rilru hi chuan
Setana thurawn lam a awn deuh zel a ni. Hnehtu ropui Krista
chu mihring rilrua A awm reng a, a chaknate a hruai sak a,
thiltihtheihnate A pêk loh chuan chutiang hmelma \ihbaiawm tak
mai chu amah mai chuan a dang zo lo. Pathian chauhin Setana
thiltihtheihna chu A tihtâwp sak thei. Setana chu leiah hian a
vâk tawn vel ruai a. Thlarau tih boralna hun remchang bawh
pelh hlau reng rengin chawlh zawkna hun pawh a nei hman lo.
Pathian mite chuan a thinurna an tlanbo san theih nan hei hi an
hre chiang hle tur a ni.

Setanan Lem A Channa


Setana chuan Pathian mite a dona hmanraw hnuhnung atân
Setana a ni tih an hriat theih lohna tur bumna a buatsaih mek a.
“Chu chu a mak lo ve, Setana meuh pawh eng tirhkohah a insiam
chawp si \hin a”(2 Korin 11:14). Buma awm tawh mi \henkhat
chuan Setana hi a awm tak tak lo an ti a. Chung mite chu a sal
mante mai ni lovin anmahni hmangin hna a thawk \euh zâwk a
ni. Ringtu tam zawkten an hriat aiin Pathian mi, Krista
thiltihtheihna neiten amah Setana chunga an thiltihtheih dan tur
hi a hre chiang daih zawk a ni.
Inngaitlawm taka Pathian \anpuina an dil phawt chuan thutak ringtu
chak lo ber pawhin nghet taka Krista rinchhanin Setana leh a sipai
rualte chu an dang tlat thei a. Setana chuan langsar tak leh chiang takin
[52] mi a thlem ngawt ngai mang lo; chuti lo chu Kristian chakna muhil chu
a lo harh ang a, tlantu thiltihtheihna leh chakna chu a rinchhan mai ang.
Mahse hriat theih loh turin a rawn kal a, nasa taka inthupin Pathian
ngaihsak anna nei awih lo fate hmang chuan hna a thawk \hin a ni.
Pathian mite a tam thei ang ber hruaibo a, thlêm thlûk a, tih\haih vel hi
Setana thil tum ber a ni bawk.
40
HELMA CHAK TAK SETANA
Kan LALPA meuh pawh hmaichhana thlem ngam a, nuihzat ngam
bawk, tempul chhip zuma hruai chho thei khawpa thiltihtheihna nei leh
tlangchhipahte hruai kual thei Setana chuan an LALPA aia nêp zâwk fê,
a chakna leh fin vervekzia hre miah lo deuhthaw tunlai chhuante chungah
hian a thiltihtheihna chu mak takin a lantir ngei ngei ang.
Mak danglam tak takin mahni duhzawng \ha ti sa tlat hote taksa
chu a khawih bawk ang. Phuahchawp mai mai nia a chanchin an sawi
\hinte hian a lawm hle bawk a. Naupang chhe thil ang leka a chungchang
entir a nih emaw, ransa ang leka lantir a nih emaw pawhin a inhmeh em
em tho. Mi hnuaihnung tak anga ngaih a nih \hin avang hian fing taka a
thil ruahmante lo do let turin mihring rilru hi a inbuatsaih lo fo va, chu
chu a hlawhtlin pui phah deuh ziah a ni. A thiltihtheihna leh a fin
verveknate chu hriat vek theih ni ta se chu amah lo do dal ve turin
mihring rilru lam pawh a lo inbuatsaih ve tur hi a ni a…

Mi Tin Tana Indona


Mi thlarau man tuma vantirhkoh sual phu sek leh Pathian
vantirhkoh hovin an lo dang buai lai chu ka hmu a. Chu buaina
chu a thûk khawp mai. Vantirhkoh sualte chu an mi thlem tum
bul hnaiah chuan an inhawr khâwm tuau tuau a. Mi rilru an
hneh theihna tur engemaw hmangin boruak an tibawlhhlawh a,
[53]
an hriatnate an chawlawl bawk a. Vantirhkoh thianghlimte chuan
pâwiti takin chung mite chu an lo thlir a, Setana sipai rual an
hnawh kian hun tur chu an lo nghâk reng \hin a ni. Mahse mimal
duhthlanna kalh zawnga mi rilru va thunun kha vantirhkoh felte
hna a ni si lo. Hmelma lakah an tlâwm a, an lo \ang ve eih lo a
nih phei chuan vantirhkohten tihtheih engmah an nei lo. Chung
boral mêkte chu êng fiah zawk hmanga an rilru kaih harh a, van
lam \anpuina an dil leh theihna hun pêk an nih hmaa tih boral an
nih loh nana Setana hote lo dan bak chu vantirhkohten tih theih
an nei lo a ni. Isua lahin a vantirhkoh thianghlimte chu mahni
inhaiven tum lo ho nawr lui turin thu a pe ngai si lo va.
Setana chuan thlarau pakhat chauh pawh hloh dawna a
inhriat chuan a chelh nan theih tâwp a chhuah \hin a. Miin a
41
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
dinhmun hlauhawmzia a hriat thar a, chak nana Isua lam a hawi
hian mi leh sa a chân ang tih a hlau hle \hin a. Van nunna êngin
a thlen theih loh nân a tirhkoh sual rualte chu a khawm a, pal
angin chu thlarau rethei tak mai chu an hung a, thimna leh
lungngaihna bangin an hung \hin. Mahse dinhmun hlauhawma
ding mêk chuan theihtawp chhuaha a chak lohna leh \anpui ngaia
Isua ke bul a pan chuan Anin a lo ngaithla reng a; chakna pe
turin A vantirhkoh chak bikte chu a tir \hin a ni.
Setana chuan Isua chu a hlau em em a. A chakna leh ropuina
hmaah chuan a khurh \hin avangin chutia a khingpui thiltithei zet
mai rawn tel ve tur chu a tuar zo \hin lo va. Tihtak zeta \awng\ai
thawm ringawtah pawh hian Setana leh a hote chu an khur \hin
a ni. Van ralthuama inthuam Vantirhkoh chak tak takte an mi
inchuh mi chak lo \anpui tuma an rawn kal veleh Setana leh a
hote chu an tlawm dawn tih inhriain an tawlh sawn nghal mai
\hin.—Review and Herald, May 13, 1882.

[54] INDONA ZIARÂNG—11


Mihring rilru hi a huangtau va, thil zawng zawng hi a duh
anga awm vek turin a bei \hin. Pathian leh dikna lama a \an
erawh chuan mihring nunah Thlarau rahte chu a lo lang a, Lalpan
anmahni chu “thil \ha titu apiang hnenah chuan ropuina te,
chawimawina te, thlamuanna te nei turin” (Rom 2:10) a ruat ta
a ni.
Mihring rilru hi Setana’n a duhtâwka a hrual phal sak a nih
vaih chuan ama duhzawng tih nan a hmang mai \hin. Rin lohna
thu chawk thovin mihring thinlung chu Pathian thu kalh turin a
chawk harh a. |hahnemngaihna thûk tak nen chawl lova beiin
mihring rilruin ama thapui ngeia Pathian huatna leh dona a neih
nan chawh thawh dan a zawng a. Van mite awm dan kalh tur
leh Thlarau Thianghlim hnathawh dan thlenga do turin huikhawm
a tum bawk a. Sualna palaiho zawng zawng chu a thu hnuaia
dahin a kaihhruaina hnuai ngeia felna chu sualnaa do turin indona
hmunah a hruai \hin.
42
INDONA ZIARANG
Sual Thiltihtheihna Do Tura Kohna
Mihring thinlung a\anga Pathian paihchhuah leh ama awm
dân chhe tak anga awm tura mihring pianpui rilru lo hmeh sawr
vel chu Setana hna ber a ni. Sual awnna lam rilru reng reng te,
châkna sual leh rilrua thil \ha lo tih tumna reng rengte chu a
chawk tho va. Heng thiltihtheihna zawng zawng, chawimawina
te, hausakna te, sual nawmna te hi ka pe vek ang che tiin a
puang a. Mahse a thutiam ramah chuan felna a tlawm a, chhia
leh \ha hriatna a hniam a. Tichuan mihring rilru finna a tinêp a,
sual bawihah a tantir tlat mai \hin a ni.
Pathian chuan sual thiltihtheihna do turin mihringte hi a ko [55]
va. “…in taksa duhzawng in zawmna turin, in taksa thi theiah
chuan sualnain rorel suh se. In taksa pêngte pawh fel lohna
hriamhrei atan sual hnenah pe hek suh u, amaherawhchu mitthi
zing ata nung leh angin Pathian hnenah inpe ula, in taksa pêngte
pawh chu felna hriamhrei atan Pathian hnenah pe zawk rawh u”
(Rom 6:12, 13) a ti a ni.
Kristian nun hi indona ang a ni ….”Kan buante hi tisa leh
thisen an ni si lo, lalna te thuneihna te leh, he thim chunga khawvel
roreltute leh van hmunahte thlarau sualho awmte an ni zawk
e”(Efesi 6:12). He dikna leh sualna indona karah hian Pathian
puihna nen chauh kan hlawhtling thei. Thiltihtheih chin nei kan
rilru hi Tawpneilova duhzawng angin kan awmtir ngei ngei tur a
nih bakah, mihring tumnate chu Pathian nen a inrem tur a ni.
Hei hian Thlarau Thianghlim chu kan lamah a \antir a, kan hnehna
apiang chu Pathian tlan sa hmuh chhuah lehna leh Amah Pathian
anpui ni tura mihring dinthar lehna a lo ni ang.

Thlarau Thianghlim |anpuina


A aiawhtu A nih avangin Isuan Thlarau Thianghlim hmangin
hna a thawk a. Chu Thlarau Thianghlim hmang chuan thlarau
nun chu rilruah A dah a, thil \ha ti turin a tha a tichak a, rilru
bawlhhlawh a thianfai a, A lalrama lût ve tlâkah a siam \hin.

43
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Isua chuan mihringte hnena pêk tur malsawmna leh thilpêk ropui
tak tak a nei a. Amah chu Remruattu fing niin A finna leh
thiltihtheihna chuan tawp chin a nei lo va. A Thlarau thiltihtheihna
chu kan pawm duh a, A duh anga awm tura kan inpêk phawt
chuan Amahah chuan kan famkim tawh ang. A va ropui em!
“Amah Krista-ah chuan Pathian famkimna tinreng chu taksa
neiin a awm reng si a. Amahah chuan in famkim ta bawk a.”
[56] Mihring thinlung hian Pathian Thlarauvin duhtâwka a sawi
danglam theih tura a inpêk hma chuan hlimna dik tak chu a hre
ngai lovang. Thlarau chuan mihring rilru thar chu a entawn tur
Isua nun a remtir a. Thlarau kaihhruainain Pathian huatna chu
rinna leh hmangaihnaah, chapona chu tlawmnaah a lo thlak ta
zâwk a ni. Rilruin thutak mawina a hmu fiah a, Krista chu
nungchang \ha famkim leh sawisel bo nena chawimawi a lo ni
ta. Hetianga thil a lo inthlak takah hian vantirhkohte chu hlim
em emin an zai a, Pathian anna lama mihring rilru chu a lo inthlak
tak avangin Pathian leh Krista ngei pawh an lawm em em a ni.

Hnehna Man Chu


Sual leh \ha indona hi leia Chhandamtu lên lai âi khan a la
nêp chuang hauh lo va, vanram kawng lah tunhma aiin a rualrem
zawk chuang hek lo. Kan sualna zawng zawng hi paih bo vek
tur a nih bakah thlarau lama kan \han lenna daltu leh a nuam
lama inhrik thlâkna chi reng reng chu paih vek tur a ni bawk.
Sual kawnga min hruaitu a nih pawt chuan kan mit ding lam
emaw, kan kut dinglam emaw pawh nise kan paih phal hial tur
a ni. Kan finnate hi hnawlin vanram chu naupangin a lawm angin
kan lawm ve dawn em? A nih leh mihring ngaihdante chu kan
hnâwl ngam dawn em? Chatuan nunna hi pawisaa lei tur ni ta
se, a man chhût zawh sen rual a ni lo. Thlarau Thianghlim
\anpuina chu lawm taka pawmin, kan thawhpui ang a, kan
lawmman hmuh tur phû tawka beiin kan inhlan huam ve dâwn
lawm ni?—Review and Herald, February 10, 1903.

44
SETANA CHÊTNA DANGLAM BÎK—12 [57]
Kil tina invengin Setana hmanrua leh fakderna lam chi apiang
chu kan dang fan fan tur a ni tih hmuhtir ka ni a. Eng vantirhkoh
anga inthuam danglamin mi sâng tam tak a hruaibo mêk a.
Mihring finna a hman thiamziate chu nasa tak a ni. Heti hian rûl
anga finga chu tuma hriat hran loh tura inthupin Pathian hna
tibawrhban nan a tleng zul zul a. Krista hnathawh leh thilmak
tihte chu mihring thiltihah a puh sak bawk a.
Setana hian Kristian sakhua hi langsar tak leh huangtau takin
bei ta se, ringtu chu Tlantu ke bulah lungngai leh mangangin a
tlu ang a. Chhandamtu chak leh thiltitheia chuan a hlauhna chu a
lo vai kian sak mai dawn a ni. Mahse Setana chu êng vantirhkoh
angin a insiam a, mihring rilru chu kawng him leh dik a\anga
hruaibo turin a thawk chhuak \hin. Luruh bi boh dan a\anga mi
rilru zirna te, rilru lam zirna te leh dawivaih ang chite hi tunlai
chhuante hnena a taka Setana inlarna hmanrua an ni a. Chu
thiltihtheihna, a hnathawh awmzia lailangtu nen chuan
khawngaihna kawngkhar dawn \êpah hna a thawk leh nasa hle
ang.
Hun tâwp kan hnaih zel lai hian mihring rilru chu Setana
hmanraw lamah a inhawng zau zual ta hle mai. A bum tawhte
chu Krista hnathawh leh thilmak tihte kha thil pangngai mai a ni
tia sawi turin a hruai a. Chutih lâi vêk chuan Krista hnathawh
ang kha a suak siam tumin a buai em em bawk a, a ta nia a
chhal chin leh thiltihtheihna pawh a bun nghet viau a ni. A
tlangpuiin hengte hi langsar tak leh huangtau takin a tingawt ngai
bik lo. Mi remhre tak mai a ni a, a hna thawk zo tur leh mi
[58]
khawngaihthlak tlu tawh bum tur chuan êng vantirhkoh anga
inlar a hlawk ber tih pawh a hre chiang hle.
Thlalerah khan Setana chu vantirhkoh tlu tawh ang ni lo, lal
hmêl tak leh tlangval hmel\ha tak angin Krista hnenah khan a
inlar a. ‘Tih ziak a ni....etc’ tih thutte chu a rawn \anchhan ve a
nih kha. Kan chhandamtu rethei tak pawhin, “Tih ziak a ni” tih

45
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tho a lo \anchhan ve a. Setana chuan Krista chak loh lai tak leh
a hrehawm tawrh lai a rawn chuh a nih kha. Isua khan mihring
pangngai hmêl A rawn pu si a…

Mahni Inrin Tawk Lutuk A Pawi Thei


Setana’n mihring rilru hi a tihbuai a, a bum theih a, anmahnia
thiltihtheihna nasa tak, hna \ha leh ropui thawk zo theia inhriatna
rilru a neih tir theih phawt chuan an tana thawhsak thei tur
Pathianah an innghat tawh lo va, mahnia tive theia inngaihna a lo
awm mai \hin. An chungah engkim tithei A awm tih pawh an
pawm lo va. Pathian hnenah ropuina an pe hek lo. Tichuan
Setana thil tum ber chu tihhlawhtlin a lo ni ta. Vanramah a lo
inchawi sang tawh a, an hnawh chhuah phah a. Chutiang bawka
mihring indah sâng vel a hmuh chuan a lawm em em a. Amah
ang bawk khan mihring chapo indah sang ho hmabak chhiatna
leh boralna chu a hmu chiang em em a ni.

Mahni Inrintawkna Bansan Tur


Thlalerah khan Setana’n Krista chu a thlem thlu zo lo va,
chhandamna tura thil ruahman pawh phurh chhuah niin mihring
tlanna man to tak pawh pêk a ni ta bawk a. Tuna Setana tum
ber chu Kristiante beiseina tihchhiat leh inlarna mak ropui tak
avanga chhandam an nih loh nan an rilru thil danga lak pen a ni.
[59] Suala tlu mihringte chu, ‘boral mêkte tan fel lohna bumna
tinreng’(2 Thessalonika 2:10) hmangin chhandamtu thia tho
leha chunga innghah an mamawh lo tih rintir a, mihring \hatna
chuan Pathian duhsakna dawng tlakah a siam thei tihte rintir a
tum a. Mihringin Bible an rinna chu a tihchhiat sak theiha a
chunga a thiam lohzia chhinchhiahtu chu tihchhiat a nih chuan
amah chu a him dawn tih a hre chiang hle a ni.
Ramhuai an awm tak tak lo tiin mi a bumna chu a tinghet
sauh sauh a. Chu thu awihtute chuan chutiang bumna chu do

46
SETANA CHETNA DANGLAM BIK
pawh an tum tawh lo; a tawpah phei chuan chu mitdel
khawngaihthlak tak chuan, ‘Engkim hi a \ha vek e’ tih thufing
hi an pawm hle tawh \hin. An kawng zawh lai dik leh dik lo
tehna a awm tih pawh an hre lo. Setana chuan Pathian hnena
\awng\ai hi thil sawt lo, thil ho mai mai ang leka ring turin mi tam
tak chu a hruai mêk bawk a. Krista zuitute chawh harh nana
\awng\aina leh inhlanna hi a vervekna leh a bumna tenawm tak
do nan a pawimawh ti a hre chiang em em a. Setana bumna
hmanruate chuan mihringin Engkimtitheia hnena \anpuina an
rinchhan fo loh nan leh, amah Setana beihna tur thiltihtheihna an
neih theih loh nan an rilru chu a hruai pêng ang.
|awng\aina hi kan thlahthlam phawt chuan bumna thil mak
tinrengte chu awlsam taka pawm a lo ni tawh ang a, Setana
chuan a thil tum a phur chhuak hle dawn a ni. Mi hmaa thlemna
lo kam sa diamin a thil tum chu a tihlawhtling \hin a. Mahse
Krista erawh chu a thlem thlu zo ngang lo a nih kha. A chang
chuan \halai fel tak angin emaw a inlar \hin. Damlote a tihdam
\hin avangin buma awm mêk mi \henkhat phei chuan kan hnam
tana thil \ha titu ang hialin an bia a ni.

Rilru Thununna [60]


A thuhnuaia an intulut lui a nih ngawt loh chuan Setanan tû
rilru mah hi a thunun thei lo tih hmuhtir ka ni a. Felna kawng
a\anga pêng bote chu tunah hian dinhmun hlauhawm takah an
ding mêk a ni. Pathian leh vêngtu vantirhkohte hnen a\angin an
intihrang a, mihring thlarau tihboral tum rengtu Setana chuan a
bumna hmanrua nen a lo hmuak ve vat bawk a, tichuan dinhmun
hlauhawm takah an lo ding ta a ni. An dinhmun hlauhawmzia
hriaa thim thiltihtheihna chu dan tumin Setana thang a\ang chuan
tal chhuah leh pawh tum se a harsa hle tawh ang. Setana huang
an dâi luih avangin a lo ta neih hmiah tawh \hin a ni. Krista kut
a\anga mi pakhat hruai bo tur hian ama chakna zawng zawng
bakah a sipai rual zawng zawngte pawh a ko khawm hreh miah
lo.
47
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Ramhuai hnena anmahni thlêm tura dil hialtute chuan a
thiltihtheihna lak ata fihlim tumna rilru beidawn thlak tak an la
nei ang. Anmahni tana hna an han thawh \an ve takah chuan an
dil ngawih ngawih Pathian vantirhkohte chuan rawn chhanchhuah
an tum dawn a. Setana leh a tirhkohte pawhin an sa seh chu
thlah mai an tum tawh bik lo. Vantirhkoh thianghlimte nen chuan
inhnialin an indo va, chu buaina chu nasa tak a ni. Misualte chuan
chawl lova an dil zel a, inngaihtlawmna thûk tak nen an sualte
an puan chuan tuma hneh rual loh vantirhkohte chuan tirhkoh
sual thiltihtheihna kut chak tak ata chu an pawt chhuak mai ang.

Puanzãr Chu Hlim A ni


Puanzar chu hlim a nih a, tunlaia hlemhlêtna tamzia entir ka
han ni chu ka rilru hi a na em em mai a, ka thlarau pawhin a chauh
phah lo chauh a ni. Leia chengte chuan an sual tehna no an tikhat mêk
[61] tih ka hmu a. Pathian thinurna chu chhem alhin a awm mêk a, lei ata
misualte tihboral an nih hma loh chu A lungawi tawh lo vang.
Setana chu a mimal tak pawha Krista hmelma hlun a ni. Lei leh
vana helna chi reng reng ching chhuaktu leh hruaitu a ni a. A
thinurna chu a zual zel a, a thiltihtheihna lah chu tuman kan hre
pha si lo. Kan mitte hi vantirhkoh sualte’n thlamuang tak leh
him tlata inngaite bum nana hna an hnathawh nasatzia hmu thei
tura hawn ni sela chu kan thla hi a muang hauh lovang.
Vantirhkoh sualte chuan kan hnu an chhui reng a. Misualho lah
chu Setana thurawn anga che mai thei turin an inring reng ang
tih ring ila; mahse hmuh theih loha awm Setana palaite do tura
kan rilru ven \hat a nih loh lai tak hian \anhmun thar an lo siam
ang a, kan mithmuhah ngei hian thilmak tak takte an ti ang.
Hlawhtling taka kan hman theih ralthuam awm chhun Pathian
thu hmanga Setana hmanrua do thei turin kan in buatsaih tawh
em?
Heng thilmak tih theihna hi Pathian hnen a\anga dawng anga
inngai turin mi \henkhat chu bum an ni ang. Kan bul lawkah
damlo tihdam an ni ang a, kan mithmuhah ngei thilmakte tih an
48
SETANA CHETNA DANGLAM BIK
ni bawk ang. Setana thiltih mak tak tak hmanga fiahna tawk
turin kan inring tawh em? Thlarau tam tak chu tih\haih a, lak bo
an ni mai lovang maw? Pathian thu hriat sualna te, thudik tluang
pangngai leh Pathian thupêk pensanna te leh thawnthu
phuahchawp tuipuina te hian Setana dawt thilmak tinreng awih
turin rilru a lo buatsaih \hin a. Kan hma lawka intihsiakna atan
khian kan lo inbuatsaih \an tawh tur a ni. Pathian thu chauh rin
tlatna te, \awng\aina nun nena zir te, leh a taka nunpuina te chu
Setana thiltih theihna laka kan phaw a ni ang a, Krista thisen
hmangin hnehtu nihna min chantir ngei ang.—Review and
Herald, February 18, 1862.

THLÊMNA, SUAL CHHUANLAM A TLING LO—13 [62]


Mihring pianzia rilru so phut ang chi te, chhia leh \ha hriatna
leh rilru sukthlek hrim hrim hian engtik lai pawhin Pathian Thlarau
thununna hi a mamawh em em reng mai a ni. Pathian chuan
mihring chungah an tlûk phahna khawp tur malsawmna emaw
harsatna emaw thlen tir A phal ngai lo va, Setana erawh chuan
remchang hlek pawh pe zeuh ila a pahnih hian mi thlêm nân leh
tihbuai nan a hmang thei a, a hman pawh a hmang nghal duh a.
Tichuan mihring thlarau chu a tiboral nghal a ni mai. Chuvangin
miin thlarau hruaina êng ropui tak dawngin, Pathian malsawmna
leh duhsaknate chu lo dawng tawh mah se Lalpa hmaah chuan
inngaitlawm taka awmin rinna nen Pathianin a ngaihtuahna leh
awm dan zawng zawng A thunun sak nan a dil reng zawk tur a
ni.
Pathian ngaihsak anna neia inchhal apiangte chu mahni rilru
veng tura mawhphurhna thianghlim nei, thinur mai mai lo tura
mahni inthunun thei tur an ni. Mosia chunga phurrit bel kha a rit
hle a, amah anga fiahna tawk nasa kha an tlêm hle ang. Mahse
chu chu a sual chhuanlamah hmantir phal a ni chuang lo. Pathian
chuan a mite tan thil tam tak a dah a, A chaknaa an innghah
ngam phawt chuan engemaw hleka mi nuihzat bur chu an ni bik
hauh lovang. Thlemna lian ber nia ngaih pawh hi sual chhuanlam
49
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a la tling chuang lo. Eng anga nasa pawhin min bei mah se sualna
chu keimah ni vang liau liau a ni tho vang. Sual ti tura tihluih
theihna chu lei thiltih theihnaah emaw, hremhmunah emaw a awm
lo. Setanan kan chak lohna lai takah min bei \hin mah se tlâwm
ngawt tur kan ni bik lo va. Min beihna chu nasa tak, beisei loh
lam daih pawh ni rawh se Pathian chuan \anpuina tur min chhawp
sak reng a, A chakna rinchhanin hnehtu kan ni thei.—
Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, p. 503.

[63] TAWRHCHHELNA—14
A tâwpa hnehtu turte chuan an sakhaw lam nunah rilru chi-
aina rapthlak tak leh nun hrehawm tak an nei dawn a, mahse
hei hi Krista sikula zir mêkte tan inthununna a nih avang leh a
bawlhhlawh lai \huah fai nan a \ul tlat avangin an inrin tawknate
chu paih bo mai suh se. Pathian mite chuan chhel takin hmelma
pa beihna leh a hmuhsitna tawrhhlelhawm takte chu tuar chhuakin
an kawnga Setana’n harsatna a siamte chu an hneh zel tur a ni.
Setana chuan Krista zuitute rilru chu tihhnual dan a zawng
reng a. Tichuan \awng\ai leh Bible zir an thlahdah ang a, Krista
hmuh \helhtir turin kawng chu huatna hlimin a zar hliah bakah
Krista hmangaihna leh vanram ro luah tur ropuizia an hmuh theih
loh nân a hliah tlat bawk \hin. Pathian fate chu titîm a, han tih\haih
vel a, rilru nâ leh ringhlel taka awmtir rengte nuam a ti a.
Chhandamna kawng chu a lungngaihthlak thei ang bera lantir a
tum a, mahse chung lam thlir reng mi leh harsatna avanga hnual
mai mai ngai lo mi in nih phawt chuan kawng lakah in chau ve
mai lo vang ang a, \anpui nana tur chea Isua kut rawn phar
chhuak chu in hmu vat bawk ang. Tichuan mahni inrintawkna
mawl tak nena kut lo phar chhuah ve a, A kut chaka inhruaitir
chu in tih tur a ni mai.

50
TAWRHCHHELNA
LALPA Chaknaah
Isua chu khawvel êntu A ni a, A awm dan anga awm ve tur
in ni. Nungchang mawi, inhmeh leh thiltithei tak nei turin Krista
hnen ata \anpuina in hmu thei ang. Chutiang nungchang nei mite
a\anga êng lo chhuak chu Setana pawhin tihngaihna a hre bik
[64]
der lo. Pathian chuan hna min tuk sak \heuh a. Mihring fak derna
leh intihbingnaa inchawm lian turin Pathianin engmah min chhawp
sak lo-chu mi awmzia chu LALPA chaknaa ding vek tur kan ni
tihna a ni. Pathian chuan min chawi san a, min tihropui a, A
nungchang \ha famkim min bel a, A lalrama lût ve tlâk kan nih
theih nan A thilpek hlu ber, A Fapa meuh pawh min pe a ni.
Amah Isua ngei chu A mite nungchang ni tura A beisei ang
nungchang puin he khawvelah hian A rawn kal bawk a. Mahni
duhzawng ûm lutuk mi kan nih a, Pathian hnathawh ropui
thawhpui tura theihtawp kan chhuah peih loh chuan he
damchhung la la hian kan chân \euh ang a, Chatuan nunna kan
la chân cheu bawk ang.
Pathian chuan beidawnna tel lo, rinna chak tak leh beiseina
neia hna kan thawh theih nan rem A ruat a. Pathian thu kan han
zir a, tupawh a ring apiang boral lova chatuana nunna an neih
zawkna tura Isua petu Pathian thuhnuairawlh dan hre thiam
theia rilru tihvar kan nih avang hian nasa taka hlima lawm tur
kan ni. Lehkha thiamnain a pêk theih apiang chu thutakin hma a
sawn zel theih nana hmang \angkai turin Pathianin min duh a.
Pathian ngaihsak anna pawimawh leh dik tak mai hi khawvel
hmuha Krista kraws chu chawisan a nih theih nan nungchang
leh nunah lang chhuak se. Kraws êngah chuan thlarau hlutzia hi
lantir ni bawk rawh se. Kan rilru hi Pathian thu ziakte hre thiam
turin inhawng hle sela, tichuan van nunna chhang ringin thlarau
lam chakna kan nei thei ang.—Review and Herald, April 8,
1890.

51
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[65] THLARAU TEMPLE—15
Rinawm taka Pathian duhzawng zawmna hian mihring pianpui
finna zawng zawng hi mak tak maiin a tichak a, a ti\hang a, a
tisâng em em thei a ni. |hat lâi huna Pathian hnaa inpe chu
thutlukna siam thiam tak leh thil chik thiam tak an lo ni fo tawh
a. Tunah hian engnge an nih loh bik ang? Khawvelin a hriat
phâka zirtirtu Ropui ber nena thlarau inzawmna hian hriatna a
tichak a, rilru a ti-êng a, thinlung a tihthianghlim bakah mihring
nun pumpui hi a tisângin a tifim a, a tithangmâwi bawk. “I thu
hrilhfiah hian mite a tiêng a, mi mawlte chu a hriatthiam tir
\hin,”(Sâm 119:130).

Pathian Duhthusam
Pathian ngaihsak anna nei inti \halai ho zinga tam tak chu
chutiang kalh zawng niawm tak chuan an khawsa a. Hriatna leh
thlarau lam thilah hma reng reng an sawn lo. An chaknate chu
siam thar zel a hnêkin a chuai tial tial a. Mahse Sam ziaktu sawi
hi Kristiante tan chuan a la dik reng a ni. Dik tak chuan Pathian
thuziak lehkhate ringawt hian an mahniin ênna leh hriat thiamna
an pe ngawt thei lo va, Thlarau Thianghlimin thinlunga thu a
rawn hawn avang leh hna a thawh vang zawk a ni. Mi chu a lo
pian thar takzet chuan Pathian fa, nungchang thianghlim neitu a lo ni
a. Thinlung lam chauh tihthar a ni lo, a hriatnate chu tih chak leh tihphur
a lo ni bawk \hin. Mi \henkhat, an pian thar hmaa mi naran ve mai mai
nia hriat leh mi aia nêp zawk hiala ngaih, an lo pian thar hnua danglam
[66] ta em em entirna sawi tur an tam mai. Pathian thutak hre thiam tur leh
midangte hnena he thutak hril tura thiltihtheihna mak tak chu an lantir a.
Lei mi fingte chuan hetiang mite nena inkawm hi insawitheih nan an
hmang hial a ni. Felna Ni êng chuan an thinlung a chhun êng a, phur
zawka hna thawk turin thiltihtheihna tinreng chu a tichak bawk a ni.
A thu an awih a, an nunpui a, Thlarau Thianghlim \anpuinaa
A thu an dawn sawn duh phawt chuan \halaite tan Pathianin
hna ropui tak a la thawk ang. Thianghlimna te, thutak te, \hatna
tuikhur leh finna zawng zawng Hnar chuan A hnen lama hip
52
THLARAU TEMPUL
tumin \halaite chu A zawng reng a. Thu ropui tak takin a luah
khah thinlung chu amah pawhin a ropui sa tawh a ni.

Thil Serh Tihbawhhlawh Chu


Pathian rawngbawl ve renga inchhal, hriatna leh sakhawmi
nihna lama hmasawn si lote chu a hming maia Kristian an ni.
Thlarau lam biak in chu thilserh tihbawlhhlawh hnuin a khat a.
Thil ho mai mai chhiar te, titi ho lam mai mai leh khawvel
nawmsaknate hian rilru a luah hneh lutuk chuan Pathian thu luh
vena tur hmun âwl a awm lo va. Khawvel lungkhamna te, mize
ho deuh mai te leh chapona te hian Krista luah tur thinlung chu
a lo luah khalh tlat bawk \hin.

Hurna Lama Intlakralna Avanga Hmingchhiatna


Tisa châkna leh tisa thil hi nuam tih bera nei a, zawng ruai a,
intlak ral mi chu mi \ha leh ropui diktak an ni thei lo. Khawvel
mite ngaihdana mi ropui tak pawh nise Pathian tehna a\ang
chuan mi kawrap, mi nun hniam leh bawlhhlawh an ni tho tho.
Van chuan an suahsual dan chhinchhiahna chu an hmêla lantir
turin thu a pe tawh a, an ngaihtuahnate pawh lei lam thil, tenawm
tak hlir a ni. An thusawi danin an rilru hniam tak chu a hai lang [67]
a, an thinlung chu thil bawlhhlawhin an tikhat bawk a. Mihringin
Pathian a anna pawh an nuai bo deuh thaw a ni. Chhia leh \ha
hriatna aw a thâm ral a, rilru hisâp a tikawi tlat bawk. Tisa chakna
lam intlak ralnain mihring pianpui rilru a tihchhiat dan hi a va
nasa em! Rilrua duhthusamte hi Setana hnena pek vek ni phei
se mihring âtna leh sualna thûk turzia te hi a rapthlak a sin!
Thutak chuan mi rilru ngaihtuahna chu a bei reng naa a sawt lo;
mihring thinlung chuan thutak thianghlim chu a do tlat si a.—
The Signs of the Times, December 1, 1881.

Thlemna Tawh Laia |anpuina


Rinna leh \awng\ainain mi zawng zawngin chanchin \ha thil
tum chu an hlen thei a. Tumah hi sual tura tihluih theih an ni lo.
53
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Tisa châknain ngaihtuahna a luah khah hma emaw, sualnain chhia
leh \ha hriatna a hneh hmain emaw rilruin sual lam tihduhna nei
tur emaw chuan ama remtihna neih hmasak a \ûl \hin. Thlemna
chu eng anga chak pawh nise sual tihna chhuanlam a la tling pha
chuang lo. ‘LALPA mit chu mi felte chungah chuan a fu reng a,
An \awng\ainaah a beng a chhi reng a.’ Thlema awm mêk te
u, LALPA chu au rawh u. Nang, mi tling lo leh \anpui ngai kha
Isua ke bulah \hing\hi la, A thutiamte chu neih tumin chuh ve
rawh. LALPAN A ngaithla ang che. Mihring duhzawngin min hruai
theihziate hi A hre vek a, thlemna apiangah A pui zel ang che.
Sualah in tlu tawh \hin em? Muangchang lovin Pathian
zahngaihna leh ngaihdamna dil rawh u. Zahngaihna chu misualte
tan hawn a la ni reng a nia. LALPA chuan kan kalna apiangah
‘Nangni hnungtawlh te u, lo kir leh rawh u. Intawlhkirna chhante
kha ka lo tihdam sak ang che u’ tiin min ko zel a ni.—
Testimonies for the Church, vol. 5, p. 177.

[68] ‘MAHNI TÃ IN NI LO’—16


A châng chuan, ‘Ka duh ang anga thil tithei lo tur em ni ka
nih?’ ‘Ka duhzawng anga kal lo tur em ni ka nih?’ ‘Mi khap
beh reng tur ka ni bik em ni?’ ‘Ka rilru duhzawng angin ka ti
thei ngai lo maw?’ tih zawhna ang chite hi ka hre fo \hin.
Kan pianpui rilruin a awn sa kawng hi kan zawh tlem poh
leh keimahni leh midang tan a \ha a ni mai. Pianpui rilruin a awn
lamte pawh kawih her niin pianpui chaknate chu a ni lo zawnga
hman an ni a. Setana chuan mihring leh Pathian chu a inhmelmâk
tir a. Mihringa Pathian anna awm ve chhun pawh tihchhiat tumin
a thawk reng bawk a, chuvangin kan thiltih leh \awngkam pawh
vên fimkhur hle tur a ni.

Inhlanna Pumhlum Rah


Pathian zahngaihnain thinlunga hmun a chan tawh chuan,
mihring siam chawp sual leh pianpui rilruin sual lam a âwn tlatna
chu khenbeh ngei ngei tur a ni. Mihringah chuan nun thar leh
54
MAHNI TA IN NI LO
hotu thar awm nghal rawh se. A thiltih apiang chu Pathian ropuina
tura tih a ni tur a ni. He hna hian chhûng lam leh pawn lam a
huap ve ve a. Mihring chu a taksa, rilru leh thlarau, a vaiin felna
hmanruaa a hman atan Pathian hnenah kawltir vek tur a ni.
Mihring hi a pianpui ang ang hi chuan Pathian dan huang
pawn lama mi a ni a, dik tak chuan amah maiin Pathian khua leh
tui a ni thei tawh lo. Mahse rinna avanga mihring siam thar lo ni
ta chu ni tin Kristaah chuan a nung reng tawh a. Ni tinin Pathian
ta a ni tih chu a inhria tih a lantir \hin.
Tisa leh rilru hi Pathian ta an ni a. Khawvel tlan nân A Fapa
A pe a, hemi avang hian nun thar, A laka rinawmna famkim nei [69]
nungchang kan siam theih nana khawngaihna chu min pe a. Sual
bawih ata min tlan chhuak a, piangthar, siam danglamna nena
hnathawktute nun anga nun theihna min siamsak a ni.

Kan Chakna Zawng Zawng Hi A Ta Vek


Pathian chhinchhiahna chu kan chungah hian a awm a. Min
lei tawh a, kan taksa, rilru leh ngaihtuah theihna zawng zawng hi
a ta vek an ni tih hre reng se min duh em em bawk. Hun leh mi
hneh theihna huhâng te, chhia leh \ha hriatna te, finna leh
inngainatna te hi Pathian ta vek an ni a, A duhzawng ang zel
chauha hman tur an ni. Khawvel hi Pathian hmelma Setana
thuhnuaia a awm avangin chumi lam hawia hman tur an ni lo.
He taksa, thlarau chenna ngei hi Pathian ta niin, tihrawl leh
thahrui chenin A ta vek a ni. Taksa pêng khawi lai mah hi
ngaihthah luat emaw, a khaw lo zawnga hman vangin emaw
tihchhiat tur an ni lo. Kan taksa hi a hrisel thei ang bera vawngin
Pathian kan thawhpui tur a ni; tichuan Thlarau Thianghlim chenna
tlak tempul a lo ni ang a, Pathian duh dan ang zelin tisa leh
thlarau chaknate chu A ti danglam ang. Rilru hi awmdan mawi
leh thianghlimin khat se, Thutak chu thinlung phêkah inziak rawh
se. Kan ngaihtuahnate chu thutakin khat sela, tichuan lunghlu

55
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
mawi tak angin heng thutakte hi nungchangah a rawn êng chhuak
dawn a ni.

Thlarau Pakhat Man Chu


Pathianin a kut hnathawh rah A ngaihhlutzia leh A fate A
hmangaihzia chu mihring tlan nana A thilthlawn pêk hian a tilang
chiang hle a ni. Adama chu Setana kutah a tlu a. Khawvelah
[70] sualna la lûtin chu sualna chuan thihna a thlen a. Pathianin mihring
chhandam nan A hmangaih em em A Fapa A pe a. Hei hi duhsak
bik nei lo A ni tih fiah nan leh Krista pawmtu apiang thiam A
chantir theih nana A tih a ni. Mihring chu Setana hnenah a
inhralh a, mahse Isuan hnam bote chu A lei lêt leh ta zâwk a ni.
Mahni tâ pawh in ni tawh lo. Isuan A thisenin A lei tawh
che u a. In talent kha leia phum bo ve mai lovin Amah Krista
tan ngei hmang ang che u. In hna thawhna apiangah Krista tel tir
ve zel ula. Chhandamtu in hmangaihna chu a kiam mêka in hriat
chuan in hna chu bansan ula, ‘LALPA heta hi ka awm e. Eng
hna thawk turin nge min duh?’ ti rawh u. Lawm tak leh hlim
taka lo dawng sawng chein A hmangaih ang che u. Boral turin
tumah A duh lo va, zahngai thei leh dawh thei tak A nih avangin A lo
ngaidam em em ang che u.
Keimahni leh kan thil neih zawng zawngte hi Pathian ta an ni
a. Ama lama kan thinlung kan pêk hian mahni inphatnaah kan
ngai tur a ni lo. Kan thinlung ngei hi A hnenah chuan inthawina
lawmawm anga hlan tur a ni.—The Youth’s Instructor,
November 8, 1900.

Thutlûkna Siam A Ngai


“Setana rawtna zuinaah hlâwkna eng nge kan chan theih tia
chhût khawtlai kan tân a him lo. Thil sual tih zawngchhangte tân
sual chu mualphona leh chhiatna, bumna leh mit tideltu mai a ni
a, mahse tih châkawm taka lang \hîn si a ni. Setana ch>nna
leilung va rapte tân chuan a thiltihtheihna laka humhimna thutiam

56
MAHNI TA IN NI LO
r>ng a awm lo, chuvangin kan chakna leh theihnate fawm khâwm
vekin, thl>mtuin min rawn hnaih theihna kawng tin i hnawhping
vek zêl ang u.”—Malsãwmna Tlâng, pp. 108, 109.

PIANTHARNA DIK—17 [71]


“In chungah tuifim ka theh ang a, in lo thianghlim ang a, in
bawlhhlawhna zawng zawng leh in milimte lak ata ka tleng fai
ang che u. Thinlung thar ka pe ang che u a, in chhungah thlarau
thar ka dah ang a, in tisa ata thinlung lung anga sak chu ka la bo
ang a, thinlung tisa anga nêm ka pe zawk ang che u,”(Ezekiela
36:25,26).
Midang hnena thinlung thar mamawhna lam sawi \hintu tam
tak pawhin he thu awmzia hi an hre lo fo. ‘Thinlung Thar’ tih
lai takah hian \halai tam tak an inchhuih tlu bawk. A awmzia an
hre thiam lo a ni. An thinlungah a bik taka danglamna an beisei
a. Hei hi piantharna chu a ni an ti mai \hin. He ngaihdan dik lo
tak avang hian mi sang tam tak chu ‘I piangthar tur a ni’ tih thu
hre thiam lovin chhiatna lam kawngah an inpal tlu \euh \hin.

Hriatna Ni Lovin Nungchang Thlak Danglam Zawk Tur


Setana chuan mi tam tak chu rilru hlimna tâwp khâwk an
neih avanga piangthar \ha viaua inngai turin a hruai bo mêk a.
Mahse an khawsazia chu an tidanglam si lo. An thiltih duh dânte
chu a hma ang tho a la ni a. An nunah rah \ha hmuh tur a awm
chuang lo. Rei tak tak an \awng\ai fo va, an rilrua lo lang ang
ang chu an sawi an sawi bawk \hin. Mahse nun thar an nunpui
si lo va, bumin an awm zâwk a ni. An khawsa zia chuan an
duhthusam bâk a pel lo. |iau vaivut chunga in sa an nih avangin
thlipui a lo thawk a, an in sak chu a len bo mai \hin.
Mi tam tak chu miin chutiang ang chu ka awm dân a nia tia
an rilrua lo lang an sawite chang ve turin thim thamah an pai
nawk nawk a. Krista ringtute chuan an chhandamna chu hlau
leh khur chungin an thawk chhuak tur a ni tih hi an hmuh hmaih

57
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
fo \hin. Misual thiam loh chantir tawh chuan engemaw tih tur a
nei a. Simin rinna diktak chu a tilang ngei tur a ni.
Isuan thinlung thar chungchang thu A sawi khan rilru, nunna
leh taksa pum, engkim huap A tihna a ni. Thinlung tihdanglamna
chang tur chuan khawvel ngainatna kalsan a, Kristaa insuih ngheh
tlat tur a nih bakah thinlung thar, tumna thar leh fuihtu thar nei
tihna a ni. Thinlung thar neih chhinchhiahna chu engnge? Nun
dân thlâk thleng a ni mai. Ni tin, darkar tin mahni nihna thihsanna
hi a ni.

Sakhawmi Nihna Dik tak Nunpuina


Mi tam tak chuan hna sâng tak chelhna hian rawngbawlna
tak tak aiawh zo dawnin an hre \hin a, an hre sual nasa hle mai.
A taka nunpui loh sakhuana chu a lem mai a ni. Sakhuaa
danglamna leh piantharna diktak chuan kan \henrualte chungah
mi a rinawmtir bur mai a ni. Kan ni tin hnaah min rinawmtir a.
Tihtak zeta Krista zuitu tawh phawt chuan Bible zirtirnain ama
mimal talent chu Pathian hnathawk tlâkah a siam tih a lantir
ang.
‘Zel thel miah lovin’ tih \awngkam hian Kristian diktak
nun chu a luah hneh hle ang. I hna chu hna hrehawm tak pawh
nise i thawh dan azirin a zahawm thei a ni. Pathian hna angin
thawk rawh. Hlim tak, vanmi nihna zahawm tak nen thawk la.
Mahni hna thawhnaa nun tam neih hi a ni LALPA mithmuha
pawmtlak min nihtirtu chu. Dik taka hnathawhna hian leia Pathian
[73] mite zinga tê ber pawh hi chung lam van rorelnaa a bawih lian
ber a nih tir thei a ni.
Pathian fate an nihnain Kristiante chuan chanchin \ha avanga
an hmaa nundan tur duhthusam sang tak awm chu thlen an tum
hram hram tur a ni. Krista’n, ‘In Pa vana mi A \ha famkim
angina in \ha famkim tur a ni’ (Matthaia 5:48) a tih avangin
\hat famkimna nun sang an thlen hma loh chuan an duhtâwk mai
tur a ni lo.

58
PIANTHARNA DIK
Nun Tihthianghlim
Pathian thu hi zirlaia hmangin a zirtirna thianghlim takte hi i
nunpui ang u. Ni tina kan dik lohnate siam \ha pah zelin Pathian
hmaah chuan inngaitlawm leh \i dekin i kal ang u khai. Mahni
hmasialna leh chaponain kan thlarau chu Pathian hnên a\angin i
pawt \hen hek lovang u. Mi aia \ha zawk leh ropui zawk nih
châkna rilru pu suh ang che u. ‘Dinga inring chu fimkhur rawh
se. Chutilo chu a tlu dah ang e’ (1 Korin 10:12). I duhzawngte
chu Krista duhzawng nena inrem turin tulût la, thlamuanna leh
hahchawlhna chu a lo thleng ang. Tichuan Krista hmangaihna
chuan thinlung a thunun ang a, hnathawh chakna thurûk chu
Chhandamtu pual a lo ni tawh ang. Mi hmanhmawh thin thawk
thut chite pawh Krista zahngaihna hriak chuan a tinêmin a beng
dai thei a ni. Sual ngaihdam nih inhriatna chuan hriatthiam tur
zawng zawng kal tlangtu (Krista) thlamuanna a pe a. Kristian
nun \ha famkim dotu apiang hneh turin nasa taka beihna a awm
ang. Ngaihdan inmil lohnate a bo tawh ang a, a bul vela mite dik
lohna hmu \hintu chuan a nungchang chu nasa taka dik lo zawk
angin a inhmu tawh ang.
Mi \henkhat, thutak ngaithla a, Krista duh loh zawngin an
awm tih inhre ngam an awm a. Thiam loh chang ni mah se an
[74]
sualte an sim a. Krista duhsaknaa innghatin amaha rinna diktak
chu an nun pui a. Sual ngaihdamna an dawng bawk. Sual tih
bansana thil \ha tih an zir avangin Pathian hriatna leh zahngaihna-
ah chuan an \hang zel \hin. Khawvel thil kalsan tur chuan
engemaw an chân a \ul tih an hre reng a; a man an chhiar hnuah
an hloh zawng zawng chu an thlir a, Krista an neih theihna a nih
dâwn phawt chuan an hloh hlêpah an chhiar a ni. Krista sipai
rual zinga ziah luh an ni ve ta. Indona chu an hmaah a awm a.
Phur tak leh huaisen takin chu indonaah chuan an pianpui rilru
sukthlek leh mahni nawmsak ûmnate do va, an duhzawngte
Krista duhzawng anga awm tirin an zuang lût a. Ni tinin a thu an
awih theih nan Lalpa zahngaihna chu an dil a, an dil ang chiaha

59
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tihchak leh \anpui an ni a. Hei hi pian tharna diktak chu a ni.
Inngaitlawm leh lawm taka amah rinchhantu, thinlung thar nei
bawk chu Krista \anpuinaah chuan a innghat tlat a. Felna rah
chu a nunah a lantir a. Tunhma chuan amah chauh a lo inhmangaih
tawh \hin a, khawvel nawmsaknate pawh a lawmna ber an lo ni
\hin. Tunah erawh a milem biakte chu paih bovin Pathianin a
chungah thuneihna a chang ta. A ngainat em em \hin sualte chu
a huat ber an lo ni a, thianghlimna kawng chu nghet tak leh tum
ruh em emin a zawh ta zel zawk a ni.—The Youth’s Instructor,
September 26, 1901.

Setanan Phuarna Hrui


Hrehawm taka hnathawh ngai \hin leh sual nawmnate hi
Setanan a thanga mi a awhna hrui a ni. Thil sual tih aia thih
thlang zawkte chauh chu rinawm tluan chhuaka hmuh an ni ang.—
Testimonies for the Churches,” vol. 5, p. 53.

[75] NULA LEPLÊR TÂNA THURÃWN—18


Kum hmasa lama i chanchin rapthlak tak tak ziahna chu
van Lalber leh sualna nei lo vantirhkoh chhiar sen lohte hmaah
keu sa diama dah a ni. I ngaihtuahna leh thiltihte, i rilru
bawlhhlawh tak leh pawisak nei tawh lo khawpa i beidawnnate
chu mihring lakah chuan i thup thei a ni mahna, mahse i thiltih tê
ber thleng khan Pathian mithmuhah chuan hawn sa vek a ni tih
hre reng rawh. Vanramah chuan i chanchin sual kaidum ziahna
bu i nei a. I thil tihsual zawng zawng kha ziah luh vek an ni.
Pathian chuan thinur takin a en che a, mahse vei awm pawhin
i lang lo va, i bo dan leh awm dan chhe takte chu i hre pha hek
lo. A châng chuan i han inchhir rilru ve deuh bawk naa i chapo
em avang leh mahnia awm theia i inngaihna rilru khan a hliah leh
\hin a, chu chuan i chhia leh \ha hriatnain a zilhna che chu a lo
dal tlat \hin a ni.

60
NULA LEPLER TANA THURAWN
Nuam chu i ti hauh lo; mahse daltu awm lova i duh ang
anga i awm chuan hlim dawn riauin i inhre lui a. I va
khawngaihthlâk tehlul em! I dinhmun chu Eden Huana Evi
dinhmun ang chiah kha a ni. Pathianin a khawih pawh khawih lo
tura a tih, an khawih zeuh chuan thihna a thlen ang tia a khap
thei ngei mai chu ei se dinhmun sâng zawka ding turah a inngai
tlat a. A ei a, Eden ropuina chu a chân phah ta zawk a ni.

Rilrua Thil Suangtuahna Hi Thunun Tur


I ngaihtuahna kha i thunun tur a ni. A awlsam hauh lo vang;
inkhar khipa nasa taka beih loh phei chuan i hlawhtling dâwn lo.
Mahse Pathian chuan mi pangngai chin zawng zawngte tih tura
beisei chu ti ngei turin a duh tlat si che a ni. I rilru leh ngaihtuahna
thunun chu Pathian chunga i mawhphurhna a ni tlat. Suangtuahna [76]
le lova i chen fo va, i rilru chu thil bawlhhlawh lam ngaihtuah i
phal sak reng chuan Pathian hmaah a taka thlentir ang chiaha
thiam loh chantir i la ni ang; hun remchang neih loh avang chauha
a taka chantir loh an nih avangin.
Tuk zana thil ni thei lo pui pui duhthusam vak vak hi thil chin
\ha lo leh hlauhawm tak a ni. Vawi khat chin \hana neih a nih
tawh phei chuan sim theih loh deuh thaw a ni a, ngaihtuahna
thianghlim leh sual tel lo thupui sâng zawk lamah rilru a pêk
theih loh deuh thaw bawk. I rilru chu i thunun a, i thlarau
tibawlhlawh thei ngaihtuahna tenawm leh chapo tak laka i vên
theih nân i mit, i beng leh hriatna dang zawng zawng chu rinawm
takin veng ang che. He hna duhawm tak mai hi zahngaihna
thiltihtheihna chauhin a thawk zo thei. Hemi lamah hi chuan
chak lo tak i ni.

Châkna Leh Duhnate Thununin


I tihmawh a, i luhlul em em bakah i huaisen hle mai. Pathian
zahngaihnain i thinlungah hmun a nei lo. Pathian chakna chauhin
felna hmanrua a zahngaihna dawngtu-ah a insiam tir thei che a.

61
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian chuan i ngaihtuahna chauh ni lo, i châkna sosang tak leh
rilru no takte pawh thunun turin A duh bawk che a. I chhandamna
pawh hetiang thila i inthununnaah hian a innghat thui hle a ni.
Châkna sosang leh rilru no neih tlatna hi hnathawktu thiltithei
tak an ni a. Hman sual a nih a, mi rilru dik lo deuha dah a nih a,
a awm lohna tura a awm ngat phei chuan i chhiatna tura thawktu
chak tak a ni a. Pathian tel lo nun beidawng leh beisei bo \hak
khawpa tichhe vektu tur che a ni.
Châkna sosang leh rilru no riaunate hi ‘Chhia leh \ha hriatna
leh nundan \ha pangngai’ thu hnuaia a awm dawn chuan
suangtuahna chu a \ha lam zawng leh a tlo tur lam zawnga thunun
[77]
tur a ni. I chatuan duhzawng chu tisa châkna maichama hlan
mai thei i nih tawh avangin dinhmun hlauhawm takah i ding mêk
a. Tisa châkna chuan i nungchang zawng zawng a thunun \an
der tawh. Eng châkna chi nge ni a? Châkna bawlhhlawh leh
chhiatna maw le. Tisa châkna sosang hi i hneh loh phawt chuan
i nu leh pate nun i tihrehawm ang a, i laizâwnte tan zahna leh
lungngaihna i thlen ang a, i nungchang ngei pawh hlohvin vanram
leh chatuan nunna chu i chân dâwn a ni. Hetiang ti tur hian i
inring tawh em? Tuna i dinnaah khan che lo va ding rih turin A
duh che a ni. I hma lawkah hrehawmna leh thihna a awm avangin
i nawmchenna kawngah khan pen khat pawhin hma sawn tawh
suh. I chakna leh hmangaihnate kha i thunun loh chuan i bul vela
mite hmuhah i inti hmingchhe ngei ang a, i damchhung daih
nungchang mualpho chhe zet a thlen sak dâwn che a ni.
Nu leh pate thu awih lo, luhlul, vui hmui pu reng mai leh
bawlhhlawh tak i ni. He nun retheih thlak zet mai hi thei ei thiang
lo ei rah a ni a. Nang pawh a tuar hmasa pawl i ni. Mipa i pâk
hiam a, i titi tui ber an ni, ‘thinlunga khat liam kain a sawi’
(Matthaia 12:34). I thil chin dawk lak tawh chu nangmah
thunun tur khawpin a lo chak ta a, i thiltum leh châk zawngte i
tihhlawhtlin theih nan mi bum dan i zir a lo \ûl ta hial mai a ni.—
Testimonies for the Church,” vol. 2, pp. 560, 562.
62
BUAINA KALTLANGTE NUNGCHANG NGHET—19 [78]
Isua hun hmasa kum 30 kha thingtlang khaw kel deuh pakhat
Nazareth-ah a zo der mai a. A khaw mite sualna lah chu tlang
hriat; thufing siamna tham a ni. Nathaniela pawhin, “Nazareth
khua-ah thil \ha a chhuak ngai em ni?” (Johana 1:46) tia a
zawh phah hialna kha a ni Thuhriltute pawhin Isua hun hmasa
lam kha an sawi tlem \hin khawp mai. Jerusalem-a a nu leh a
pate a zui ve thu bak kha chhiar tur kan nei vak lo. An ziah
chhunte pawh a tawiin a mawl ang reng hle, “Nausen chu a lo
seilian deuh deuh va, a lo chak telh telh a, finin a khat ta a,
Pathian khawngaihna a chungah a awm bawk a,”(Luka 2:40)
tiin.
Isua kha kawng engkima kan entawn tur a ni. Pathian vennain
a hun hmasa lam chu Nazareth, a mi chengte pawh kan sawi
tak ang nungchang nei khua-ah a hmang ral a. Thlêmnain a hual
vel a, chutiang sualna leh khawlohna kara sawisel bo leh
thianghlim ni tur chuan venhimna A mamawh hle ang. He hmuna
awm hi amah Kristan a duh renga A thlan a ni bik lo va, kawng
hrang hranga A nungchang fiah nan Pathianin A thlan sak a ni.
Krista hun hmasa lam chu fiahna hautak tak te, hrehawmna leh
buainaten a khat a; chu chu naupang leh \halai, a bikin mipa tân
entawn tlak nungchang \ha famkim a chherna tura tih a ni.
Naupang leh \halai lamte hi ringtu nun nena inrem vak lo tur
hmunah an awm fo \hin avangin thlemnaah an tlu \hin a, chutah
[79]
an awmna hmunin a zir loh chu sual chhuanlamah an hmang fo
bawk. Krista erawh chuan chutiang hmun chu kian san daih A
thlang a. Taimâkna nun nen, kut awl awm hman lêk lova thawkin
thlêmna thang chu a dai ve mai mai lo. A awmna vantlang nun
huhang hlemhle tak mai chu a hran san daih \hin a ni. Krista
khan naupang leh \halaite kal kawng bum boh ber berte pawh a
lo zawh tawh a. Hausakna leh awmawl zawmthawtnate hi A
chan turah A ruat ngai hek lo. A nu leh pate kha an rethei hle a,
ni tin ei khawp an dap chawp tak meuh meuh a ni. Tichuan
Isua nun chu retheihna, mahni inphatna leh tlakchhamnain a khat
63
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a nih chu. A nu leh pate thawhrimna chu A \awmpui ve nasa hle
a ni.

Thianghlimna Nun Danglam Ngai Lo


Kan zinga mi tumah hi Kristan a tawrh ang hun harsa leh
khirh aia nasa zawk thil tawng a, nungchang \ha famkim pu tura
koh kan ni lo. Thil \ha reng reng chhuah theih ngai lohna tura
ngaih Nazareth khuaa kum 30 zet Krista a awm thei kha a hun
leh hmun a zira an sakhaw rin dân thlâk pawi ti lo \halaiho tan
zilhna \ha tak a ni. |halai \henkhat chuan an bul vel boruak a
\hat loh a, a nawm vak loh chuan nungchang \ha famkim put loh
phahna tur chhuanlamah hman an tum \hin a. Krista nun khan
Amah zuituten sawisel bo nungchang neih nan a hun leh a hmun,
hausak leh hausak lohah te leh vanneih leh vanneih lohah a innghat
tih ngaihdan an put \hin chu a paih thla chiang hle a ni. Krista
zirtirna chu A mite chuan khawi hmunah pawh, eng hna pawh
thawk se, Pathianin a kohna hmun apiangah chuan hna ropui
leh hna hnuaihnungah an rinawm tur a ni tih hi a ni thung.
Krista nungchang kha thianghlimna te, rilru nghehnate leh
[80]
nun dan \ha pangngaia ruh tlatna te hi hrehawmna leh
lungngaihnaten a chim buai ngai loh nunah chauh a innghat lo tih
entir nana duan a ni. |halai tam takin an phunnawi pui harsatna
hmanga fiahna leh tlâkchhamnate hi Krista kha chuan ngawi
rengin a tuar chhuak a. He inthununna hi \halaite’n nunpui an
mamawh em em thlêmna hnar thei tura an thlarau tichak a, Krista
ang nih tir tur leh mize nghet neihtirtu tur chu a ni. An rilru
tibawlhhlawha hruai bo theitu \hiante huhang a\anga an kal sawn
theih phawt chuan Setana hmanruate’n an hneh ngai lo vang.
Pathian hnena ni tin \awng\aiin buaina leh hring nun harsatna
tak tak phurh chhuahtir theitu finna leh A hnen ami zahngaihna
an dawng ang a, hnehna an la chang ang. Rinawmna te, rilru
hahdamna te hi \awng\aina leh inring renga awm chauhin neih
hlen theih a ni. Krista nun kha sawiselna te, hmuhsitna te,
64
BUAINA KALTLANGTE NUNGCHANG NGHET
tlakchhamna leh taimak chhuahna vanga chakna lo awm thei
entirtu a ni.
Hei hi \halaite hnenah pawh awm ve rawh se. An chunga
fiahna a lo punin Pathianin a en chhin a, an rinawm leh rinawm
loh A fiah duh tih an hre thei ang. Chu dinhmunah chiah chuan
an nungchang nghehna chu tih lunghnualna karah pawh an vawng
tlat a, an mize nghehna te, an invenna pal te lo \hangin, an tuar a
fei sawt a, thlarau lamah an lo nghet deuh deuh \hin a ni.—The
Youth’s Instructor, March, 1872.

Mualpho Hmaa Thih A |ha Zawk


Sualnaa thlarau nun tihbawlhhlawh ai chuan retheihna te, mi
hauh leh \hiante endawng leh tawrh hial pawh thlang zâwk rawh
u. Kristian tinte thupui tur chu ‘Pathian dan bawhchhiat a, tih
mualpho hmain thih a \ha zawk’ tih hi ni rawh se.—
Testimonies for the Church, vol. 5, p. 147.

THLÊMNA DOVIN—20 [81]


Mize thianghlim leh nghet nei tawhte chu thlemnaah an tlu
mai mai tawh lovang. Kristian nun \ha famkim neih tuma thawkte
chu hmelma Setana’n hneh tumin a chakna zawng zawng nen a
bei mêk a. An tlawm mial theih beiseina nen a rawn pan a, tih
lunghnual theih hram a inbeisei \hin. Mahse Chatuan Lungpuia
ke nghat nghet tawhte chu a thlemna hmanrua-ah chuan an tlu
ve mai mai tawh lo. Pathian chu an Pa niin Krista chu anmahni
\anpuitu a ni tih an hre reng ang. Chhandamtu chu thlemna tawk
mêk leh, hrehawmnaa fiahna tawk mêkte hnena Aman a lo hneh
tawh ang thlemna an hneh theih nan chakna pe turin a rawn kal
a. Thlemna chakzia ka hria a, rinna kawnga thil hlauhawmte ka
hre bawk, mahse thlemna dotu apiang tan mamawh hun apianga
hnehna khawp thiltihtheihna tam tawk chhawp vek a ni tih pawh
ka hre tho bawk.

65
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thlemnaah Inbarh Luh Loh Tur
“Pathian zawng a rinawm a ni, ani chuan in tuar theih tawk
aliam chu thlemna in tawh a phal lo vang; in tuar theihna turin
thlemna rualin tlan chhuahna kawng a siam nghal zawk ang”(I
Korin 10:13). Keini pawhin tih ve tur kan nei. |ul miah lovah
thlemna kan pal fo tur a ni lo. Pathianin heti hian a ti, “An zing
ata lo chhuak ula, a hrangin awm rawh u, thil bawlhhlawh reng
reng pawh dek suh u….in tan Pa ka ni ang a. Nangni pawh ka
tan fanu fapa in ni ang,” (2 Kor 6:17,18). Nawmsip bawl châkna
[82] thilte kan kawp a, khawvel tih dan kan rem a, ring lo mite
tuizawng kan tuipui ve chuan sualna leh thlemna kawngah kan
ke kan rawlh tihna a ni a, engtin nge Pathian hnenah tlu lova min
veng turin kan beisei theih ang?
Khawvel hlemhletnain a chim phâk loh turin invawng hrang
rawh. Hmelma sipai rualte an inkulh nghehna hmunah chuan
zuang lût ngawt lovang che.
Thlemna i tawh theihna tur hmun leh an hruai bo theihna tur
che hmunah kal lo la. Mahse ring lo mite tan thuchah i ken miau
si a, Pathian i hnaih reng theih dawn chuan a hun a zirin thu chu
i hril thei ang a, an tan hna \angkai thawkin Pathian i chawimawi
thei ang. “Nangin anni chu khawvel ata i lak chhuah tura ngen ka
ni lo va, misual lakah chuan i hum tur ka ti zawk a ni,” (Johana
17:15).—Review and Herald, April 14, 1904.

Thil Tih Chak Zawng Aiah Mawhphurhna


|halaiin Setana thuneihna tal chhuahsan an tum vaih chuan
a lêtin thlemna a tipung \hin. An âtna leh thil hriat tlemna chu
remchanga hmangin thil dik leh dik lo ramri chu a tifiah lo va.
Eng vantirhkoh anga inchêi danglamin Pathian thil khap nawmsip
bawlna lam tiam sakin a bum \hin. |halai hovin an tihtur dik tak
lam aia an rilruin a châk zawng an chin \han tawh phei chuan
thlemna do hneh chu harsa an ti hle ang a. Pathian phal loh
nawmsip bawlnaa vawi khat inhman palh hlauhawmzia hi an hre
si lo va. Setana thurawn chuan rilrua suahsualna tichhuak thei
66
THLEMNA DOVIN
thil chi hrang hrangte hi a chawk tho \hin a ni.—The Signs of
the Times, January 19, 1888.

SUALNA VERVÊKZIA—21 [83]


Sualnain mi bum a chin nasatzia aia tenawm hi a awm thei
lo. Khawvel pathian, mite bum a, mi mit tidel a, chhiatna lama
hruaitu a ni. Setana chuan thlemna thangah mi a hruai lût thut
ngai lo va. A thlêmnate chu thil \ha niawm takin a han lantir
phawt a. Chutah intihhlimna ang chite siamin thil âtthlak takte
chu siam \ha tur awm takin a lang a, mi rilru bumin thil \ha ni ve
awm taka lang chu tel vena tlak chhuanlamah a hmantir thei a
ni. Mahse chu chu a bumna hmanrua; Setana thiam thil verther
tak inthup chu a ni.
A bum tawhte chu pen khat an pen hian pen dang pen turin
an inbuatsaih lehnghal zel \hin. An rilrua an lo châk rilrûk zawk
deuh thil um zawnga kal chu thlemna do zawnga din a, hmelma
vervek zet mai thlemna do bawk a, a lo kalna tur kawngka lo
khar hnan ai chuan a nuam zawk si a ni.
Setana chuan lâwm taka miin a chaw chah an ei lâi leh a
kawng sial saa mi kal laite chu a lo thlir ngun \hin teh asin. A
hna thawk \ha zâwk dâwna a hriat avangin \awng\ai leh sakhaw
rawngbawlna lam chu bansan vek turin a duh chuang lo. Thudik
ni-awm taka lang dik si lote leh a bumna thang chi hrang hrangte
chu an mihring thiamna leh hriatnate nen a suihkhawm a, chutiang
chuan a duhzâwng chu chak takin a kalpui \hin a ni.

Mahni Inenfiahin
Chiang taka mahni inenfiah fo a \ul hle a, Pathian thu êngah
chiang taka inenfiahin ‘thinlung lamah ka \ha nge ka tui-êk?
Kristaa siamthar nge ka nih tisa thinlung, pawn lam pang chauh [84]
cheimawi ka la pû? Pathian rorelna i thlen thlengin inthunun \ha
hle la. Lalpa êngah chuan sual thuhrûk, bawhchhiatna leh milem
la paih bo loh i nei em en rawh. Setana’n a bum loh nan che leh,
pawlawh tak leh fimkhur lo taka sakhaw rawngbawlna te i chhia
67
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
leh \ha hriatna ngawih tir tur ringawta i kalpui loh nan tunhma
lam aia nasain \awng\ai rawh. Ni hnuhnung chhinchhiahna sual
zinga pakhat chu ‘Kristian nia inchhalte Pathian hmangaihtu ni
lo va, khawvel nawmsakna ngainatu’ hi an ni. I rilru diktakin
Pathian chu dawr rawh. Fimkhur takin zawng ang che. Rinawm
taka inenfiah hnu a, “An sawi tak ang kha ka ni lo. Pathian lam
thilte aia khawvel nawmsip bâwlna lam ngainatu ka ni lo” tia
vanlam thlir thei kan va tlêm em! “Khawvel ka thihsan ta; tuna
ka nun pui nungchang hi chu Pathian Fapa rinna vang a ni. Ka
nunna chu Pathian hnena mi Krista-ah thuhrukin a awm a. Ka
nunna Krista chu A lo lan hunah chuan kei pawh hi Amah nen
Ropuiin ka lang ve tawh ang” ti thei kan va tlem teh reng em!
Pathian hmangaihna leh zahngaihnate hi rangkachak \ha mi
ai pawhin a hlu asin! Thildang zawng zawng chung lamah thlarau
a chawi sangin a chawimawi bawk. Thinlung leh rilru duhzawngte
van lam a hawitir a. Kan vela mite chu khawvel thil âtsona leh
nawmsip umna lama an tlan dawn laiin vanram chanchin chu
kan titi tui ber a ni. Krista lam kan thlirin rilru chu Pathian hnêna
ngaihdamna te, thlamuanna te, felna te leh thianghlimna dik dilin
a phar chhuak a. Pathian nen inpawl ula; chung lam thil hriat
thiamna hian thlarau nun chu Krista anna lamah a siam danglam
thei a nia.—Review and Herald, May, 11, 1886.

[85] PATHIAN AWM RIN LOHNA LAKA VAULÂWKNA—22


Kan \halâite avang hian ka rilru a na em em a ni. Hlauhawm
lo thleng tur hre tawhsa, science thiamna tlêm tê avanga Setana
thanga awk lo turin ka chah duh che u a ni. Pathian \ihna tel
lova khawvel hriatna in khawlkhâwm tur zawng zawng âi khan
thinlung thianghlim leh inngaitlawm tak neih a \ha zâwk.
Tunlai \halaite hian an kalna apiangah Pathian awm ring lo
mi leh Kristian sakhaw ring lotute an tawng zel dawnin a lang ta
a. Tlawm tak leh \i dêka an beisei chhan (Krista) an sawi theih
nân an inthuam \hat a va \ul em! Thih thlenga Pathian awm ring
lotu Thomas Paine-a chu vui liam a ni tawh a; mahse a
68
SUALNA VERVEKZIA
kutchhuakte chu khawvel anchhe lawh turin a la nung reng a,
Pathian thu ringhleltute chuan he Pathian awm ring lo mi hnathawh
hi hriatna nei tlêm \halaiho kutah rinhlelhna boruak chhiaa an
rilru tihkhat turin an dah a. Setana thlarau chuan misualho
hmangin thlarau nun chhiatna tura an ruahmanna chu a la kalpui
reng a ni.

Pathian Awm Ring Loho Nena Inkawm Hlauhawmna


Dãn pawisak lohna khawvelah kan cheng mêk a, puitling
leh \halaite chu sualah an ngampa sâwt hle mai. Kan \halaite hi
Pathian thua kan ven \hat loh a, dân nghet taka kan hung hnan
loh a, an \hian kawm turte kan thlan sak loh a, an rilru chawm
rengtu lehkhabu chhiar turte kan thlan sak loh chuan Sodom
khua ang maia khawtlang nun bawlhhlawhah hnutchhiah an ni
[86]
ang. Khawvel mite chu itawm tak angin lang mah se Bible kalh
zawnga thurawn an pêk reng a, in thurin innghahnate an sawinêp
fo dâwn a. Chanchin \ha, in sakhua, an ngaihdana hmanlai tak
mai hi tihchhiat an duh reng dâwn chuan \hian hlauhawm tak an
ni.
|halâite chu hetiang Pathian awm rin lohna lam ãwn tlattute
nen hian an inkawm fo va, nu leh pate lahin sual hnathawh
râpthlâk takin \halaite chu a ei chhiat a, an tawrh fê hma loh chu
a hlauhawmzia an hre pha tak tak lo. Naupangte chu taima taka
hetiangho nungchang dik tak hian inbumtir lo tur te, heng \halai
rual ho nena inkawm lo turte leh an thusawi, dik awm taka lang
dik si lo, an tihel velnate ngaithla lo tura zirtir tur an ni. Kan
\halaite hian heng miten Pathian an ring lo tih an hmuh hnua an
inzawmnate phelh ngam tura rilru huaisenna an neih loh chuan
thangah an âwk ang a, an \hiante rilru ang chu puin thu an sawi
tawh ang a, sakhuana leh Bible rinna te chu a nêp zawngin an la
sawi ve mai ang.

69
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahni Inrintawkna Leh Mitdelna
Buma awm mêk \halâite mit hi tihvar theih chu ni se thlarau
pakhat a hruai bo theih avanga Setana lâwm nui hmel chu an
hmu ngei ang. A hriat phâk zawng zawng hmangin thlemna chu
mi rilru mil zawng leh a hun leh a hmun a zira a mi duhzawngte
a man theih nan her rem dan a zawng nasa hle a. Hmanrua
engpawh a enchhin duh zel dawn a, a thlem tura ten Pathian an
zawn loh phei chuan a thlemnaah chuan an mit a del hle dawn a.
Chuvang chuan an inring tawk ang a, mahnia khawsa theiah an
inngai tlat bawk ang. An dinhmun hlauhawmzia chu an hre pha
si lo. Mi thianghlimte hnenah chauh pek \hin rinna dik chu an la
nuihzat thuai zawk dawn a ni.
[87] |halai hote hnenah chuan engkim hre tawh, Pathianin an
kawnga chhiatna awm thei a hmuhtir tawhte angin thu ka sawi a
ni. Mahni inrin tâwkna chuan hmelma pa thangah a awh tir ngei
ang che. |halaite hian Pathian hnen a\angin thurawn an la ngai
lo va, an chakna atan leh inhumhim nan an hmang ngai hek lo.
Vantlang zingah tlangnel tak leh an finna sang tak avanga thil
\ha thlang thei, van lam thurukte pawh hre thiam phâk ang hiala
inring tâwk, anmahnia thutak zawng chhuak thei ang maiin an
khawsa ve a ni.
Midang zawng aiin mahni inring tâwk tak tak ho hi ka
hlauhthawn pui zâwk; Pathian leh mihring hmelma Setana lên
zarah chuan an awh ngei dawn si a. Mi \henkhat, \hian \ha bul
fuk tak anga chhar, rinhlelhna rilru \ha lo pu site chuan an rin
lohna dawidim chu heng \halai rualte rilruah hian an theh a.
Ngeiawm khawpa mi an fak der thiamna talent te, finna lama an
san zawknate leh dinhmun sâng zâwk luah tumna rilru nei pha
zâwka an lan avangte’n kan \halaite rilru an la a, an chungah
rilru \ha lo hri a lo tlâk phah \hin. Mahni ngaihdana inhmu sang
riau mi chuan Tlanna Thisen kha a ngainêp ang a, zahngaihna
thlarau an hmuhsitna chu an la tilang bawk ang.
Sabbath serh nu leh pa kara seilian naupang, êng ropui tak
dawng, duat em ema enkawl seilente hi chanchin zahthlak tak
70
SUALNA VERVEKZIA
hnut chhiah a, buar chhe hmuna thlai chi thlâk a, ât-hlohling
sengtute an la ni ang. Rorelna niah chuan êng ropui tak an dawn
kalh zawnga khawsa lui tlatte hming chu Lalpa hma a\ang leh A
thiltihtheihna ropui tak lak a\anga tlanbote nen ziak tlar niin, an [88]
boral ang a, Krista zahngaihna nuihsantute nen ang khata chhiar
an la ni dâwn a ni.
Ka fate’n boralna kawng an zawh lai hmuh aiin thlana an
zalh lai hmuh ka duh zâwk. Ka enkawl seilen ka faten Van
Pathian doin, ni hnuhnunga tluksanna tizualtu niin Setana puanzar
hnuaiah kal rem ve ta tlut tlut mai se a va râpthlâk dâwn em!
Ngaihtuah ringawt pawhin ka \im ur ur mai.

Rilru Huaisenna Mamawh


Kan \halaite hian kil tinah thlemna an tâwk dâwn a, thiltihtheihna
sâng zawka innghahna leh zirtirna sâng zawk, mihring pêk theih
loha innghahna châng an hriat theih nan zirtir ngun tur an ni. Hmun
tinah kan Lalpa hmusit a, Kristian sakhua ngaihnêpna thu chhak
chhuak zen chi hi an awm zel a. Naupang chhe thil, mi mawl zâwkte
awih mai theih tura hmuhchhuah niin an sawi \hin.
Thlarau lama chak lote chu thutak hum turin an ding thei lo
va, “Khatiang kha in sawi reng dawn chuan in bulah kan awm
reng thei lo vang. Isua, khawvel Tlantu hi ka chhandamtu a ni a.
Amahah chuan chatuan nun ka beiseina hi a awm tlat a ni,”
pawh an tingam ve lo. Mahse hei hi an ka hupna tur chu a ni si.
|awngkama in hnial vaih chuan chhanna tur che an ngah ve viau
dawn a. Mahse Krista tan in nun a, Van Pathian tana in rinna
chu a ngheh phawt chuan \awngkama hnial theih loh thil tam tak
in tihsak thei zawk a, an thurin dik lohna chu in sakhaw nun
chuan in hneh sak thei zâwk dâwn a ni.
Krista thisena lei, nasa taka Pathian an chawimawi theihna
tur talent pêk, zahngaihna chanchin \ha an kawltirte nuih zat bur [89]
a, Krista Pathianna phat a, anmahni chhia-leh-\ha hriatna ring
zawk leh innghahna nei lo \anfunga \ang tlatte hmuh aia thil

71
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lungchhiat thlâk a awm lo. Harsatnaa fiah an nih a, thihna
hmachhawn tura hruai an nih hunah chuan heng an ngainat em
em thurin dik lote hi chu Ni saa vûr pho ang main an la tuiral
vek ang.
Pathian zahngaihnain a sawmna hnartu kuang din chilh chu a va
râpthlâk tehreng em! Heta hi mi boral, nun changkang tak nei a,
chatuan nunna nei tawh chu a awm e. Mahse a nun chu Setana
hnenah a pe a, mihring finna chapo tak chuan thang angin a awk a,
Setana’n a duh duha a khalh kual theih a lo ni ta a ni tih thu sawite
phei chu a râpthlâk lehzual. Ringtu beiseina chu thalarau lam thir
chakai, rintlak tak leh nghet tak mai niin kan tana hmahruaitu Krista
luh tawhna puanzar phena lût tawh a ni. Kan hmaa thil ropui tak
tak lo thleng tur atana inbuatsaih tur hian mi tinin tih tur kan nei
\heuh a ni.

Thlipui A Lo Thawk Dawn


|halaite chuan \hahnemngai lehzualin Pathian an zawng tur
a ni. Thlipui chu a inmung mêk a, Pathian hnena inchhirna nei
chung leh LALPA Isua Krista-a rinna nghat chungin A thinurna
lo thawh hun atan kan lo inring lâwk tur a ni. LALPA chu rapthlak
taka lei sawi nghing turin A lo thawk ang a, kil tinah buaina kan
hmu ang. Lawng tam tak chu tuipui thûkah lawng sipaite nen
an pil a, a maktaduaih telin mi an thi bawk a. Beisei loh deuh
deuhin kangmei a chhuak phut phut a, tuman an \helh dai thei
[90] lo. Chu mei alhah chuan lei lal in ropuite chu an kang ral a. Rel
an che sual zing tulh tulh a, he khualzin phur khawl ropui takah
hian hriat lawk loh thihna te, buaina te leh a insu tih thu tharte a
lo thleng thut thut ang. Hun tâwp a hnai, khawngaihna kawng
khar mêk a ni. Hmuh awla awm lai hian Pathian chu zawng ila,
A hnaih lai hian i ko vang u. ‘Nangni, leia mi thuhnuai rawlh
zawng zawng, a thu awihtute u, LALPA chu zawng rawh u. Felna
zawng ula, thuhnuai rawlh tum rawh u. LALPA thawhrimnaah
chuan thuhrukin in awm thei mahna (Zefania 2:3).’—The Signs
of the Times, April 21, 1890.
72
SUALNA VERVEKZIA
Ni tin Pathiana Innghahna
Zing in thawh veleh \anpuitu in neih lohzia leh Pathian hnêna
ata chakna in mamawhzia te in ngaihtuah ngai em? A nih leh in
Pa vana mi hnenah chuan inngaitlâwm leh tihtakzetin in
duhzawngte in thlen \hin em? In thlen \hin a nih chuan in
\awng\aina chu vantirhkohte’n an chhinchhiah reng a, tihderna
hmui a\anga chham chhuah an nih loh chuan hre lova thil in tihsual
palh dawn te, midang hruai sual khawp thil engemaw in tih
dawnte’n nangmah vengtu vantirhkohte chuan in bula veng reng
che uin kawng \ha zâwka kal turin an lo nawr che u a, in thil
tihdan thununin in \awngkam tur an lo thlan sak \hin che u a ni.
Hlauhawm awma in hriat tlat loh va, thlemna hneh theih nana
chakna leh \anpuina dila in \awng\ai loh chuan in la vâk bo ngei
ngei ang; in tih tur in ngaihthah dân chu van Pathian lehkhabu-
ah chhinchhiah a ni ang a, rorelna ni-ah chuan tlachhama hmuh
in ni ang.—Testimonies for the Church, vol. 3, pp. 363, 364.

CHAK LOHNA KAWNG KHAT—23 [91]


Mi chak lohnaa kan fihlim avangin kan lo infak vak palh ang
e; \hatna tam tak kara chak lohna pakhat kan lo neih palh chuan
sualna leh thlarau nun inkarah inzawmna a la awm thei cheu a
ni. Mihring thinlung chu a tih zawk turah a inhnial \hin---—‘a
\hen hetah, a \hen kha tah’ tiin. Pathian fate chuan an sual
ngainat \hin leh chin \hin chu zawng chhuakin, Pathianin a thinlung
ata a paih chhuah sak phal rawh se. Pathian mit hmuah thil tê
tham a nih tlat loh avangin sual pakhat chauh pawh kha a hneh
ngei ngei tur a ni.
Mi pakhat chuan, “Thik thu chhe lo tak chu ka ni lo, mahse
ka thinrim phut hian rinthu hi ka sawi leh vak mai \hin a. Ka
thinrim lutuk chuan a hnuah ka inchhir deuh ziah bawk,” a ti a.
Midangin, “Engemaw dik lohna chu ka nei alawm. Mahse ka
hmelhriat hnaite zinga mi rilru zim leh hmasial deuh ka hmuh
hian ka ten tlat \hin a ni,” a lo ti tlat bawk a. Pathianin sualna
sual dan indawt ziah tlarna list- hei hi chu a sual nasa lo deuh a,
73
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nghawng pawh a nei tlêm tih emaw, hei hi chu a nasa deuh a, a
nghawng pawh a chhe hlê ang tih emawa kan lo chhût theihna
tur engmah min pe lo.
Khaidiat pawh hi a inzawmna derthawng lai ber tluk leka
rintlâk loh a ni. Chutiang khaidiat chu a puma han en thuaka a
\ha e tihngawt chi a ni lo. Kual khat lek pawh lo chhe palh se a
vaiin a rintlak loh mai \hin. Sual hnehna chu Pathian lalrama lût
apiang lo zir chian zelna hi a ni tur a ni. Thu tam tak sawi chaka
in hmui khur der der kha sum ngei ngei rawh u. Miin in
nungchang diktak ang lo deuha sawi nia in hriatnate kha dah bo
[92] ula. In nihna a tihniam a nia. Chuta thil chiang sa chu, midang
rilru-ah in bûk a tizang sawt dawn tih hi a ni. Martar ang hiala in
inngaihnate phei kha chu hneh ngei ngei tum ang che u. Krista
thutiam, “Ka khawngaihna i tân a tawk” tih kha in chanvoa
ngaiin chuh tlat mai rawh u.—Review and Herald, August 1,
1893.
Ngaihtuahna Thununin
Setana’n a aikaih theihna tur che thil reng reng a\anga
inthiarfihlimin in rilru chu Pathian tana in rinawmna lak ata kaih
pen phal miah suh u. Krista-ah chuan in hlim thei a, in hlim zel
tur a ni a; mahni inthunun theihna chu nun phungah in neih ngei ngei
tur a ni bawk. In ngaihtuahnate chu Pathian duhzawng ang lo ni sela, in
rilrute chu chhia leh \ha hriatna leh sakhuanain thunun bawk rawh se.
In hisap thiamnate chu thunun loh leh khap lova, ama duh duha awm a,
buaina atan hman in phal tur a ni lo. Ngaihtuahna a dik loh chuan
thinlung chhungah rilru dik lo a lo awm thuai a, chumite inkawp chuan
chhûng lam nungchang a siam \hin. Kristian ni siin in ngaihtuahna leh
rilrute chu thunun theih a ni lo tia ngaihdan in siam phawt chuan vantirhkoh
sualte thuhnuaiah dah in ni ang a, an thununna leh awmpuina in sâwm
tihna a ni ang. In rilrua ngaihdan \henkhat in nemkai kha in thunun hneh
loh va, in ngaihtuahnate chu rinhlelhna leh vuina kawnga in tlantir vaih
chuan mihring hlim lo ber zinga mi in ni ang a, in nun chu beidawnnain
a khat ang.—Testimonies for the Church, vol. 5, p. 310.

74
|HEN 3 - NA

HNEHNA CHANG ZÊLIN

[93]
Hetia a lan dan maiah chuan mi, engmah
a nih lohzia inhria a, a chhandamtu \hatnaa
innghat pumhlum tawp tluka \anpui ngai an
awm lo; mahse hneh theih loh ber chu an ni
lawi si a ni. Pathianin chutiang mi pakhat
chauh \anpui nan chuan hneha an awm phal
lovin a vantirhkoh zawng zawng pawh a tir
mai ang.—Testimonies for the Church, vol.
7, p. 17.

75
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[95] HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN—24
Kristian nun mawina dik tak hi ziak chhuak thiam ila ka
tingawt mai. Hring nun zing \ian khawvar a\anga leilung dan leh
Pathianin A thunun Kristian chuan zawi muanga hma lam sawn
chho zelin nunna lallukhum leh “a changtu chauh lo chuan tuman
an hriat loh”(Thupuan 2:17) hming tharin a lo hmuahna A van
in chu ni tin a hnaih deuh deuh a. Hlimnaah te, thianghlimnaah te
leh \angkaina lamahte a \hang zawm zel bawk a. Kum tin kum
hlui aia nasain thlarau lamah a \hang chak zual zel \hin a ni.
Pathianin \halaite chu an van lawnna tur, lei a\anga vanram
hawlh phak leihlawn a pe a. He leihlawn tawpah hian Pathian
chu A awm a, leihlawn rahka tinah chuan A ropuina êng a zam
vel bawk a. Chu leihlawna lawnte chu an chawlh châng leh rah
pelh changa pui thei reng turin A lo thlir reng a ni. Ni e, taima
taka he vanram leihlawn zawh chhuaktute hi chuan mathei lovin
van khawpui luh phalna chu an nei ngei ngei ang tih thu hi lâwm
takin hril rawh u.
Setana’n \halaite hmaah hian thlêmna tam tak a chhawp a.
An thlarau nun chungchang a khel mêk bawk a, hruai bona tur
leh tihchhiatna tur hmanrua enchhin loh pawh a nei tawh meuh
lo a ni. Mahse Pathianin \halaite chu anmahni maia he thlemtu
chak tak hi do turin A kalsan reng reng lo va. Chuvangin \halaite
hian \anpuitu chak bera (Isua) chu an nei reng zawk a ni.
|halaite hmelma Setana aia chak zawk daih Krista chu
khawvela lo kal a, mihring nihna pua Setana tâwk a, hneh a,
tunlai \halaite thlemna tawh ang zawng zawng hneh theitu kha a
ni. Amah chu unau zinga û ber ang a ni a. Thûk tak leh dam
[96] thlapin A ngaihven reng a. An chungah A mit a fu reng a. Amah
tihlawm an tum changte hian A lo hlim em em \hin. An \awng\ai
laiin Ama felna rimtui chu an \awng\ai hla nen A lo pawlh a,
Pathian hnenah rimtui angin A hlan chhawng \hin. A chaknaah
chuan \halaite’n kraws sipaite angin harsatna an tuar chhuak
thei bawk a. A thiltihtheihnaa tihchak niin an hmaa an duhthusam

76
HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN
sang tak chu an thleng thei a. Tichuan Kalvari kraws-a A
inthawina kha an tan hnehna thuthlung a lo ni ta a ni.

Pathianin Atthlak Takin Thil A Ti Ngai Lo


Pathian kohhran hi bel tê leh bel lian awmkhawmin an siam
a ni. Pathian chuan thil ni thei lo lutuk a phût ngai lo va. Bel tê
chu bel lian dawn zat dawng ve turin a phût hek lo. Mi chu an
neih phû tâwk ang zela kir turin a phût a, neih loh pui pe kir
turin mi a phût ngai lo. I theihtawp chhuah la, i tumna chu
Pathianin a lo pawm sak ang che. I bula tihtur hnai ber kha han
ti phawt la, rinawm takin han thawk phawt mai teh; i hna chu
Pathian tan a vaia pawm tlak a lo ni mai ang. Thil ropui tak tih i
tum avang ngawtin hna nêp zawk nia i ngaih, nangmah lo nghâk
rengtu kha enkhumin ngaihthah ringawt suh.
Fianrial \awng\ai leh Pathian thu zir i ngaihthahzia kha hre
reng bawk teh. Hengte hi vanram kawng i zawh laia tihbahlah
tum tlattu che i beih letna hmanrua an ni a. Vawi khat Bible zir
leh \awng\ai i thlah thlam vaih chuan a vawi hnihna phei chu a
awlsam lehzual. Thlarau Thianghlim sawmna vawi khat hnar tawh
chuan a vawi hnihna atan kawng a sial nghal ruak a. Tichuan
rilru a lo sak lehzual a, chhia leh \ha hriatna a lo chhe hret hret
\hin a ni.
Amaherawhchu vawi khat thlêmna i hneh tawh chuan a dang
hneh lehzel a tiawlsam a. Mahni inphatna hian inphat lehzel a
tiawlsam bawk. Hnehna apiangin hnehna kawng dang a sial zel
a. Thlemna hneh apiang te, mahni inphatna reng reng te leh sual [97]
hnehna reng rengte hian chatuan nunna chi a theh zel a. Mahni
hmasialna tel lova thiltih reng reng chuan thlarau lam chakna
thar a pe zel bawk. Tumahin ropuina leh thutaka \hang zel lovin
Krista ang nih an tum thei lo.

Inring Tawk Rawh


LALPA’N i tana A duhthusam thleng pha tura i beihna reng
reng chu A pawm vek ang. I hlawhchham châng leh sualnaa
77
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
bum i nih chângin A hnena engmah dil thei tawh lo leh A hmaa
kal tlâk tawh lo angah inngai suh ang che. “Ka unaute u, thil
intihsual loh nan heng thu hi in hnenah ka ziak a nih hi. Tupawhin
thil a tihsual chuan Pa hnena mi sawipuitu, Isua Krista, mi fel
chu kan nei e,” (I Johana 2:1). Ban phar meuhin fapa tlan bo
chu a lo hmuak a nih kha. A hnenah kal la, i hlawhchhamna leh
i thil tihsualte chu hrilh rawh. Bei \ha leh turin chakna thar dil la,
a tibeidawng ngai lovang che. I huaisenna kha a ni lo zawngin
hmang lo hram rawh khai.
Fiahna hrehawm takte pawhin a la tlâkbuak dawn che a.
Tichuan Pathianin i nungchang la rual rem lo deuh lai kha a rawn
nawr mâm dawn a ni. Phun nawi mai \hin suh. I phun nasat poh
leh fiahna chu a hrehawm tulh tulh mai ang. Hlim taka thuhnuai
rawlhin Pathian chu chawimawi rawh. Mi nêknate chu zaidam
takin tuar chhuak zel la. Miin i chungah thil \ha lo pawh lo ti
sela, Pathian hmangaihna chu i rilru-ah vawng reng ang che. “I
lei chu sual lakah veng \ha la, i hmui chu tihderna thu sawi lo
turin veng \ha rawh” (Sâm 34:13). “Sual kalsan la, thil \ha ti
rawh; LALPA mit chuan mi felte lam chu a en \hin a, A beng
chuan an au hre turin a ngaithla reng \hin.”
“Kawng \ha lo lakah inveng la; thimna ni chu, naktuk nghak
lawk la, a boral vek tawh ang”. “Muang taka i awmnaah leh
ring taka awmnaah hian in chakna a awm ang,” (Isaia 30:15).
[98] Krista chuan i thlemna tawh \hin chakzia leh chumi lo do
lêt tura i tih theih chin pawh A hre vek a. A fate hrehawm tuar
mêk lam chu hawiin khawngaihna aw nem tak nen A ban phar
reng \hin. Thlemna tawk mêk leh rilru hnual tak te hnenah chuan ‘ka
thihchhan leh tawrh chhan ka fate u, min ring thei lo em ni?’ a ti a. “I
damchhung ni angin i chakna pawh a awm ang,”(Deuteronomi 33:25).
“I awmdan tur chu LALPA chungah nghat la, Amah chu ring
la, Aman a tivek ang” (Sâm 37:5) I tan Isua chu thlaler lungpui
hlim ang a ni dawn a nih chu. “Ka hnenah lo kal ula…ka chawlhtir

78
HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN
ang che u.” Hei hi khawvelin a pêk theih loh chawlhna nuam
chu a ni.
A duh ang tak leh a thu ang taka Amah Pathian neitute
thlamuanna leh hlimna hi \awngkama sawi fiah theih a ni lo.
Harsatnain a tibuai ngai lo va, in entleuna naranin a tichi-ai hek
lo. A mihrinna lam chu khenbeh a ni a. A ni telin a mawhphurhna
a rit tial tial a, thlemna a chak tial tial a, fiahna pawh a na sawt
hle mai; mahse a mamawh dân ang zela chakna a dawn avangin
a tlûk phah lo.—The Youth’s Instructor, June 26, 1902.

Hnehna Atana Senso


Krista khan mihringte’n vanram an chan leh theihna turin
engkim a hlan phal a. Tunah chuan mihring tlu tawh te’n Krista
hming ngeiin chatuan nunna an chan theih nan an neih sum an
hlan phal tih an entir a hun ve ta. Chhandamnain a nghawng
thuizia tlem tê chauh tal hria leh a man chhût thiamte chuan mittui
nen an tuh ang a, buaina leh mahni inphatnate hi Kristian nun
zinga pakhat a ni tih hriain an phunnawi ngai lovang.—The Signs
of the Times, March 4, 1880.

NUNGCHANG TI|HAFAMKIMIN—25 [99]


Kristan nungchang tih \hat famkimna hi kawng awlsam tak
a ni tih min hrilh dawt ngai lo. Kristian nungchang sawisel bo hi
awlsam taka neih theih a ni e tiin min hrilh chiang kilh kelh lo va.
Kawng engkima mi zahawm nihna hi inthlahchhawn theih a ni lo
va, tihpalh thilthua neih theih a ni hek lo. Nungchang mawi
zahawm tak chu mimalin Krista zahngaihna leh \hatna zâra a
hlawhchhuah theih chauh a ni. LALPA’N talent leh rilru chaknate
min pe a, nungchang erawh chu keimahni siam turah a dah a,
chu chu nasa taka mahni leh mahni indona a\anga siam theih a
ni. Kan pianpui rilru sukthlek hi nasa taka do zel a, do reng mai
tur a ni. Mahni hi fiah taka inen chian fo tur a ni a. Mize dik lo
pakhat awm zeuh pawh siam \hat lohin a awm tur a ni lo.
79
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Tuma’n ‘ka famkim lohna hi ka siam \ha thei lo’ ti suh se.
Hei hi i ngaihdan a nih tak zet chuan chatuan nunna chu i chang
hauh lo vang. I duhthlanna ang ngeiin chu chu thil theih loh a ni.
I tum loh chuan i famkim lohna chu i hneh thei ngai lo vang a.
Hneh a harsatna ber chu thinlung tihthianghlim loh bawlhlawhna
vang leh Pathian thuhnuaia intuk luh i duh loh vanga lo awm a ni.

Intehna Sâng Neih


Pathianin hna duhawm tak thawk tura A beisei mi tam tak
chuan an tum hniam em avangin tlêm tê chauh an thawk zo thei
a. Mi sang tam tak chuan tum mumal nei lo leh changkân pawh
tum lem lo ang takin an nun an hmang liam vel mai mai a. Chutiang
mite chuan an phû tâwk lawmman an hmu ang.
Nangmah i intehna aia sâng i thleng ngai lo vang tih hi hre
[100] reng ang che. Chuvangin i intehna kha tisang la, a hrehawm
deuh a, tawrh ngai deuh leh mahni inphat hial ngai a nih pawhin
pen khat tê têa penin hmasawnna leihlawn chu zawh chhuak
ngei ngei rawh. Engmahin titim che suh se. Vanduaina hian
mihringte hi puitu nei lo leh chi-ai reng tura a phuar beh reng a
\ul lo va. Chutiang thil lo thleng thei lo do ve tlatna hian hneh
tura tum ruhna a siam zawk thei a ni. Kawng daltu pakhat then
faina hian a dang hneh zel tur leh hma lam pan zel tura chakna a
pe zawk a ni. Kawng dik lamah chuan tumruhna dik tak nen
nawr vak mai la, engemaw thil lo thleng palh theite chu daltu ni
lovin \anpuitu an lo ni tawh zâwk ang.

Nungchang Mawi Apiang Zirin


Pathian ropui nân nungchang mawi leh \ha lam apiang zir
turin i mit tisang rawh. I nungchang siamna bung tinrenga Pathian
tilawm tur i ni a. Enoka pawhin hun \ha lo tak kara awm a ni
chungin Pathian a tilawm thei a, chu chu i tive thei a ni. Tunlai
hian Enoka ang mi tam tak an la awm asin.
Mi ropui tak, thlêmnain a tihnghin theih loh Daniela ang khân
ding nghet la. I sualna thai bo tura Ama nunna hial pawh hlan
80
NUNGCHANG TI|HAFAMKIMIN
phaltu chu tilungngâi lovang che. “Keimah lovin engmah inti
thei lo,” (Johana 15:5) a tih kha hre reng rawh. Thil i tisual
palh a, chu chu i pawm ngam a, vaukhanna dawng anga i inngai
thei a nih chuan hnehna chu i chang chiang hle ang. Tichuan
tlawmna chu hnehnaah i chan tir a, hmelma pa tilungngaiin i
tlantu chu i chawimawi tihna a ni.
He khawvel a\anga vanrama kan chhawm luh theih rosum
awm chhun chu Pathian anna nungchang chauh hi a ni. He
khawvela Krista zirtirna hnuaia awmte chuan he leia Pathian [101]
anna an neih reng reng chu vanramah an chhawm lut dawn a.
Vanramah chuan \hatna lamah kan \hang chho zel ang. Tun
damlai ngeia nungchang siam \hat hi a va \ul tehlul em!

A Thupekin Engkim Ti Theiah Min Siam


Vana mifingte chu leia an aiawhtu, nungchang \ha famkim,
sawiselbova hna thawh tirtu Krista neih tuma rinna nena bei fan
fante nen hna an thawk ho ang a. He hnaa tel apiangte hnenah
Isua chuan, “I ding lamah nangmah pui tur chein ka awm reng,”
a ti a ni. Mihring thil tum leh Pathian tumnate hi an thawh dun
ngat chuan engkim tithei a lo ni tawh mai \hin. A thupêk anga
tihtur awm apiang chu A chaknaa thawh zawh a ni zel ang. A
thupek zawng zawng chuan engkim ti theiah mi a siam \hin.—
Krista Tehkhin Thute, p. 270.

Kan Innghahna A La Ni Reng


Pathian zâra nung leh khawsa an ni tih inhre chhuak zo lo ho
chu thlemnain a hneh ngei ngei ang. Kan dinna hi nghet tawk leh
che thei lo tur ang hialah kan ngai a ni mai thei. “Ka rina chu ka
hria; Amah Pathian leh A thu ka rinna chu tuman an tinghing zo
lo,” tiin zam lo takin kan lo sawite pawh a ni mahna. Setana
chuan kan pianpui mizia chu remchangah hmangin kan thil
mamawh ber leh kan famkim lohnate hmu thei lo tura kan
nungchang siam thuai tumin hma a lo la ve ngar ngar a. Kan

81
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chak lohna te hria a, ngun taka Krista lam en chauhin pe tek
lova kal theih a ni.—Chatuan Nghàhfâk, p. 363.

[102] RINNA INDONA—26


|halai tam tak hian Pathian rawngbawl turin nun dân phung
nghet leh fel thlep thlawp an nei lo. Harsatna chhum karah an pil
zel a, tuar chhuak turin chakna an nei hek lo. Pathian dân zawm
ang tak zawngin an lang ve a. Mahse Pathian dan awpna hnuaiah
chuan an awm si lo va; a theih pawh a theih hek loh. An thinlung
tisa lutuk chu thlâk tur a ni. Thianghlimnaah chuan \hatna hmu
se—tichuan sakhi tuihal, luite tui chaka a thaw huam huam angin
an châk ang a, Pathian leh a dante an lo hmangaih ang a, Krista
nghawngkawl a lo nuam ang a, a phur pawh a lo zang sawt
dawn a ni.
=halai duh tak te u, in kalna kawng chu Pathian thupêk a
nih ngat chuan in kawng chu pawn lam hlimna leh hausakna ni
reng turin beisei lovang che u. Chatuan ram panna kawng hi zin
kawng nuam ber chu a ni lo chiang alawm; a châng phei chuan
kawng thim leh hling tam tak awmna angin a lang hial \hin. Mahse
Pathian chatuan bân chuan sual laka veng him tur chein a hual
vel reng che tih chiang taka hriattirna in hmu thei ang. Ni sat ni
leh khawdur niah pawh amah in rin theih nana thil zir tur leh in
rinna chu sawi zawi reng turin a duh che u a ni.

Rinna Nung
Krista zuitute chuan an thinlung luah rengtu rinna an nei tur a ni,
hemi tel lo hian Pathian a tihlawm theih si lo va. Rinna hi tawp lova
\anpuina keng rengtu kut ang niin mihring thinlung siam thar leh Krista
thinlung inpumkhat tirtu hmanrua a ni bawk.
Mupui chu tlangchhip sâng taka a bû a thlen hmain thlipuiin tlang
kar ruam thûk tak takah te a chhêm lêng dawr dawr \hin a. A bu
[103] awmna tlâng sâng ni êng nuam tak nena an inkarah chuan ruah thimpui
a lo thawk mup mup thei bawk a. A châng phei chuan a chi-ai nasa

82
RINNA INDONA
hle a. A thlâwk tawn sek \hin. Thlipuite chu zah kian tum ang maiin a
thlate chu a khâwng hlawk hlawk \hin a. A tanna a\anga tal chhuah
tum hram ri bengchheng chuan tlang panga thuro mu tui laite chu a
tiharh a. A tâwpa tâwpah zawng chhûmah chuan a thlâwk lût a, harsa
fêa tawn tlangin a chung lam ni êng mawi takah chuan hnehna avanga
hram chel chul chungin a thlâwk chho ta a. Thlipui leh chhum dum inher
mup mup chu hnuai lama awmin a chung lamah ni êng mawi tak chu a
awm a. Tlâng sâng lung kara a bu chu a han thleng a, a lungawi hliah
hliah mai a ni. He hmun êng mawi tak hi harsatna kal tlanga thleng a ni
a. Hetiang hmun thleng tur hian a bei nasa a, tichuan a tum chu
hlawhtlingin a zawn ber, a bû chu a han hmu ta a ni.
Hei chiah hi Krista zuitu kan nihnaa kan kawng zawh tur chu a ni.
Chu rinna nung chu nunpui a, van êng min hliahtu bang chhah tak ang
chhum chu su tlang ngei tur kan ni. Engkima thlamuanna leh Thlarau
Thianghlima lawmna hmun rinna dinhmun sâng tak thlen tur hmabâk
kan nei bawk.

Damchhung Daih Buaina


Mûin vanlaizawla \huro pawisawi lo a ûm lai in hmuh tawh em?
Thuro chuan mûin a thlawh khûm phawt loh chuan a man thei lo tih
chu zirtir ngai lovin a hre ve kar mai a. Chuvang chuan a sâng thei ang
berin a thlâwk ve ngat ngat \hin. Vawi khat chauh pawh han chawl [104]
hlekin thlawk hniam zauh se mû chuan a man nghal chat mai dawn a ni.
Hetia an inûm vel hi \hûro khawngaih em em, hmuhnawm tibawk siin
kan lo thlir fo \hin a. Mûin khawngaihna tel miah lo va \hûro a man lai
hmuh ngat phei chu hrehawm ve ang reng tak a ni.
Kan hma lawkah hian do tur a awm a—chu chu Setana leh a
thlêmna tenawm tak nena damchhung daih indona a ni. Hmelma pa
chuan hnial khan a hriat zawng zawng leh bumna a hriat apiangte chu
thlarau man beh nan a hmang vek ang a; nunna lallukhum chang tur
chuan chu chu beidawng lova theihtawpa lo beih let ve tur a ni. Min
Tlantu avanga hnehna kan chan hma loh chu ralthuam dah a, chawlh la
thei kan ni lo. Kan rinna siamtu leh thawkzo tu chauh kan thlir chhung

83
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan kan him reng ang a. Mahse kan rilruin a ngainat zâwng chu lei
lam ni lovin van lam thil ni phawt zâwk rawh se. Rinnain Krista
zahngaihnaah chuan kan \hang chho zel zâwk tur a ni. Tuma tluk loh A
ngainatawmnate chu ni tina ngaihtuah chungin Ama ropui anna lamah
kan \hang chho zel ang a. Chutia vanram nena kan inzawm tlat chuan
Setana’n kan awhna tur lên chu a zar thlâwn reng mai dawn a ni.—
The Youth’s Instructor, May 12, 1898.

[105] HNEHNA TIAM SA—27


Thiltihtheihna zawng zawng hnâr Pathian nên inzawm ta ila, engtiang
taka thil ti thei tur nge kan nih hi kan hre mang lo a ni ber a. Sualah kan
tlû kan tlû a, chutiang reng tur chu emaw kan inti hial tawh mai a ni.
Kan chak lohnate lah chu uanpui zâwk tur ni-awm takin kan vuan reng
mai bawk a. Krista erawh chuan hnehna chang tur chuan titak hmêl
deuh put a ngai a ni tih min hrilh si a. Kan sualte chu a taksa ngeiin
kraws-ah a phur a; Ama thiltihtheihna mi pêk ngei hmang hian
khawvel leh tisa leh ramhuaite chu kan lo dang thei ang. Tichuan
Krista leh a chakna sawi si lo hian kan chak lohnate leh fel
famkim tawk lohnate hi sawi sawi lo ang u. Setana thiltihtheihzia
kan sawi hian Hmelma pa chuan kan chunga a thiltihtheihna chu
a tinghet lehzual \hin a. Engkimtitheia thiltihtheihna kan sawi erawh
chuan a tawlh kir leh \hin. Pathian hnen lam kan hnaih hian Amah
Pathian chu a rawn hnai ve zel bawk \hin.
Mi tam tak chuan vohbik kan nihna hi kan hmang \angkai lo
hle mai. Thil \ha titur hian kan thawk tlem em em a, chutah kan nun
hlui sual lamah kan kir leh ringawt \hin. Pathian Lalram khi kan lût
ve dawn a nih ngai chuan nungchang sawisel bo, sual kaidum leh
mam zan lo chi reng reng tel lovin kan lût tur a ni. Hun tawp kan
hnaih zel lai hian Setana chu a thawk uar ve sauh sauh a. Kan rilru
a neih theih nan kan hmuh ve theih rual loh thang a kam reng a.
Pathian ropuina chu mihringin an hmuh loh nan hliah hram hram a
tum \hin. Kan rilru leh thinlung te hi Setanan a thunun dawn nge, lei
thar, Abrahama huan tia kohah chuan kan tel ve dawn tih chu
keimahni thlan tur a ni.
84
HNEHNA TIAM SA
Pathian thiltihtheihna leh mihring tumna chuan hnehna ropui tak [106]
min pe a. Hei hi kan ngaihlu hle dâwn lawm ni? Isua zarah vanram
hausakna zawng zawng khi pêk kan ni a. Pathian chuan sual \anrual
puitute chu A tih tawh aia ropui kha A la ti thei tih A puantir lo
vang. A khawvel siam hote leh vana vantirhkohte khian a aia nasa
a ti thei tawh lo tih an puang a ni. Pathian chuan khawi lam a\anga
rawn kal nge kan hriat phâk rual loh, kan mamawh huna min pêk
nghal mai tur thiltihtheihna hnar A nei \euh a. Mahse mihring tumnate
nena chung thilte chu \ang kawp tur an ni si a. Kan finna te, kan
hriat theihna te kan thiltihtheihna te leh kan nihna zawng zawngte hi
kan hmang \angkâi vek tur a ni…Rikrum thila ding tur kan nih a, an
LALPA nghâk mêk ho anga kan inthuam a, kan nungchang famkim
lo lai zawng zawng hneh tum mi kan nih bawk chuan Pathianin êng
nasa lehzual te, chaknate leh \anpuina tam lehzualte min pe ang.—
The Youth’s Instructor, January 4, 1890.

Rinna leh Mawhphurhna


Rinna hi kuta khawih theih a ni lo va, thil beisei, awm ngeia
ngaih, thil a fiahna tur mita hmuh theih awm si lo hi a ni. Sakhuana
ruangam nei ve si, mahni hmasialna bâk ni si lo a awm a. Chu
chuan khawvel thil hi a hlimpui ber mai. Sakhaw ngaihtuahnaah a
lungâwi tâwk a, mi chhandam tura a thiltihtheihna lam erawh a hre
pha lo hle si. Hetiang sakhaw neitute hi chuan Isua hi tunge A nih
an hriat chian loh avangin sualna pawh an la thutak lutuk lo va.
Hetiang dinhmuna an din lai hi chuan an tihtur pawh an la zam thei
hle. Mahse rinawm taka mahni tihtur hlenna hi Pathian nungchang
dik tak hriatna nena kal kawp tlat a ni.—Review and Herald,
February 28, 1907.

CHAK THEIH DAN TUR—28 [107]


Rinnaa kan chak theih nan Krista chuan engkim a ruahman
lâwk vek a. A thlarau Thianghlim, thlamuanna leh sual ngaihdam
nih inhriatna duhawm tak kan neih theihna tura Krista thutiam zawng

85
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zawng min hriattir rengtu chu min pe a. Kan mitte hian Krista chauh
chu a en a, A thiltihtheihna chauh a rin phawt chuan A felna chu
kan felna a lo nih dawn avangin him hliah hliaha inhriatna thinlung
kan lo nei ang.
Kan tlin lohna lam kan sawi tam lutuk hian Amah kan timualpho
a ni. Keimahni lam inen fo lovin, Amah ang ni tura \hang chho zel a,
A hnêna thusawi thei zâwk a, A ngilneihna leh a mi puih chaknate
hmang \angkai a, malsawmna min pek te lo dawng turin Isua chu i
thlir reng zâwk ang u.
Amah nen inzawma kan nun hian Ama chakna lamah kan lo
\hang a, kan vela mite tana malsawmna kan lo ni \hin. LALPAN ti
tura min duh dân ang zela kan tih chauhin kan thinlung chu khawvel
sual phur bo tura a tirh Tlantu fakna leh lawmthu sawina hla awitu
rimawi a lo ni ang.

A Ropuina Thlîrin
Thlêmna chuan a bei ngei dâwn che a, a rawn beih che a, chi-
aina leh lungkhamnate’n a hual vel che a, lungngai leh rilru hnual
taka i awm laite chuan beidawngin i tlawm lek lek \hin; mahse dâk
chhuak la, rinna êng i hmuh hnuhnun ber lam saw thlir teh;
[108]
nangmah hual veltu thimna chu A ropuina êng chuan a la hnawt
bo vek dawn asin. Sualnain i thlarau thunun tuma a buan lai che
leh, chhia leh \ha hriatna a tihbuai a, rin lohnain rilru a chimbuai
lâi chuan chhandamtu hnenah kal la, A khawngaihna chu sualna
hneh turin a tawk a ni. Ani chuan Pathiana lawm zel turin min lo
ngaidam ang.
Kan tlin lohnate leh chak lohnate hi sawi fo tawh lovang u.
Hnung lama thil awmte chu theihnghilh ila, van kawng zawhin
hma i sawn zel zawk ang u khai. Kan hun remchang neihte pawh
hman \hat a, Pathian hnathawhnaa mi \angkai tirtu an nih dawn
phawt chuan i ngaihthah hek lo vang u. Tichuan rangkachak zai
angin thianghlimna chuan kan nun a vêt chhuak ang, vantirhkohte
chuan rawngbawl tura nemngheh kan nihna chu thlirin, “Mi hi

86
CHAK THEIH DAN TUR
rangkachak thianghlim ai pawha hlu zawkin ka siam ang a,
mihring ngei hi Ophir rangkachak thianghlim ai pawha vang (hlú)
zawkin ka siam ang,” (Isaia 13:12) tih thu hi an tiam nawn leh
ang. Van zawng zawngte khi mihring chau leh famkim lovin
Amah anga nung tura Krista hnen an pan lai an hmuh hian an lo
lawm em em \hin.—Review and Herald, October 1, 1908.

Simna Avanga Lawmna


Mihring chhandamna tura thil \ul zawng zawng chu Pathian
ruat a ni a. Mahni intihtlawmna leh kraws putnate hi misual sim
lehten thlamuanna leh hahchawlhna an hmuh theihna tura dah an
ni. Isua chu mahni inphata mi hmuhsitna tinreng tuar turin a inpe
a. Khatiang tuar ve tur khan mihringte hi tumah koh kan ve ni lo
tih hian mi phunchiar ho chu ngawihtir tal teh se. Mihring lawmna
sang ber chu A dan bawhchhiatna avanga Pathian hnêna tih tak
zeta inchhirna leh sual Tlantu leh Sawipuitu atana Krista a rinna
avanga lo awm thei chauh a ni. —The Signs of the Times,
March 4, 1880.

HNEHNA NUN—29 [109]


Thlamuanna hi Pathian chaknaa innghahna a\anga lo awm a
ni. Rilruin êng a dawn ang zela thawh a tum hian Thlarau
Thianghlim chuan êng tam zâwk leh thahrui tam zâwk a rawn pe
\hin a. Thlarauvin mi a thuam mawina chu mihring duhthlanna
nena thawk dun turin pêk a ni a, mahse rinnaa mimal hnathawh
ai thawk tura tih chu a ni lo. Kristian nun hlawhtlinna chu Pathianin
êng a pêk mahni tana lo hman thiamnaah a innghat zawk a ni.
Eng ropui leh fiahna tam takte hi Kristaa thlarau tizalentu an ni
kher lo. “LALPA ka ring e, ka rin lohnaah hian min pui ang
che,” ti a chakna zawng zawng leh rilru leh thiltihtheihna zawng
zawng nena au chhuahnaah a innghat zâwk a ni.
Kan hmabak êng nuam tak avang sawn ka hlim a, nangni
pawh in nih ve ka beisei. Hlim ula, a zahngaihna duhawm tak

87
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
avang chuan Pathian chu ring rawh u. In thil hriat thiam lohte
chu a hnenah hlan ula. A hmangaih che u a, in chak lohnate
avangin a khawngaih em em che u a ni. “Ani chuan van hmunahte
khian Krista-ah chuan thlarau lam malsawm sakna tinrengin mal
min sawm a,”(Efesi 1:3) A Fapa hmangaihtute hnena
malsawmna a pek hi A Fapa hnena pek aiin tlem se, LALPA chu
a lungawi hauh lo vang.
Setana chuan \anpuitu Pathian ropuina lak a\anga kan rilru
hruai pên a, kan thlarau lam chak lohna hlir mi ngaihtuahtir a
tum a. Mahse Krista chuan tunhma lama kan sualnate chu hmu
reng mahse ngaihdamna thu A puang mêk a, A hmangaihna
ringhlelin Amah chu kan timualpho tur a ni lo. Sual em ema
inhriatna thinlung chu kraws bulah dah tur a ni; chuti lo chuan
nunna tui luang chhuak chu a lo hruai khaw lo zâwk mai ang.
Setana’n a rawn vau lai che chuan hawisan la, i thlarau chu
[110]
Pathian thutiam chuan hnem zawk ang che. Chhum chu amah
ringawt chuan a lang dur khup \hin a, mahse van êngin a han
chhun chuan a chungah Pathian ropuina a lan avangin rangkachak
ang main a lo êng mawi \hin.
Pathian fate chu rilrua lo lang nazawng leh rilru puam thawk
thutin a thunun theih an ni tur a ni lo. Hai rual loha min hmangaih
a ni tih fiahna mi pêk tawh hnua hlauhna leh beiseina karah mumal
nei lova kan then vel mai mai hian Krista thinlung chu a lo na em
em \hin. Thawk tura hna a pek tawh chu thawk zo thuai se a
duh a. Tichuan an thinlung chu khawvel sual phur bo tura a tirh
Krista fakna leh lawmthu sawina hlaa awitu rimawi thianghlim a
lo ni ang.
Kristan a fate a hmangaihna chu a nêm ang bawkin a khauh
bawk. Amah nen chatuana pum khat kan nih theihna turin kan
chhandamna atan A thi a, chuvangin A hmangaihna chu thihna
ai pawhin a chak zawk a ni. A hmangaihna chu a chak em
avangin A thiltihtheihna zawng zawngte thununin A mite tana
thil \ha ti turin vanram hausakna zawng zawngte khi a chhawr

88
HNEHNA NUN
vek thei. Niminah nen, vawiinah nen chatuana ngai reng, hlim
thla tawlh sawn ngai lo leh danglam ngai lo a ni. Sualna chuan
kum tam tak a awm chhung hian he hmangaihna hi lo do lêt a,
lei lama a lo luang thla tur lo dal chu a tum hle a, mahse Isua
hmangaihna boruak chak tak chuan A thih chhan mihringte tan
A hmangaihna chu a tifawn reng zawk a ni.—Testimonies to
Ministers,” pp. 518, 519.

Rilru Luahtu Thil


Sakhuana hi in hring nun, rilru luahtute zinga pakhat mai ni
lovin a dang zawng zawng chunga roreltu zâwk a ni tih hre reng
ang che u.—Counsels to Teachers, Parents and Students,
p. 489.

RINNA NUNG—30 [111]


Tihtak zeta thinlung thianghlim leh nun thianhlim neih tum
tam tak chu an mangangin an rilru a hnual hle niin a lang.
Anmahni an inen a, rinna an tlakchham avangin an \ap a, rinna
an neih tlem avangin Pathian duhsakna dawng ve tlak lovah an
inngai bawk a. Heng mite hian rinna awmzia hi an hre sual a ni.
Rinna dik tak samkhaizia hi hre lovin an rilru an tihah vak vak
\hin. Pathian \hatna leh zahngaihnaa cheng tur leh A thutiamte
chu chhiar nawn leh turin mahni inkalsan se, tichuan A thute chu
a takah A chantir ang ti ring mai rawh se.
Pathian thutiam chauh lo chu keimahni rin viauna lam hi kan
ring tur a ni lo. Tunhma lama A dan kan lo bawhchhiat tawhnate
kan sim a, a hnu zelah thuawihna nun nei tura kan inhlan phal
phawt chuan Pathian chuan Krista hmingin min pawm a, kan
sual A ngaidam tih kan ring ngam tur a ni.
A chang chuan rilru-ah thimna leh hnualnate a lut a, min
hneh dawn ta hial ten a lang \hin. Mahse rinna chu paih bo mai
tur a la ni lo ve. Kan rilru-ah kan vei emaw vei lo emaw Krista
lam chu en tlat tur a ni. Hriat phâka kan mawhphurhna apiang

89
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
rinawm taka thawh zawh tum ila, tichuan Pathian thutiamah
chuan muang takin kan chawl thei ang.

Suangtuahna Vakvela Innghat Lovin


A châng chuan engahmah tlak tlai lo nia inhriatna thûk tak
leh hrehawm zet mai chuan rilru a tibuai nasa hle mai \hin; mahse
hei hi Pathianin kan chunga A rilru put dan A thlak ta tihna a ni
hran lo va, keimahni lam pawh kan danglam ta tihna a ni hek lo.
Nasa fêa rilru tih lungpuam tumin beih hauh loh tur a ni. Nimina
[112]
kan lawmna leh thlamuanna rilru ang kha vawiinah chuan kan
nei tawh kher lo thei; mahse rinnaa Krista kut chu chelh tlatin
chhun khaw enga kan ring ang tho khan zan hun hrehawm
hnuaiah pawh kan ring tlat tur a ni.
Setana chuan, “Krista chhandamna chang tur chuan i sual
lutuk tawh” tite pawhin a rawn hrilh ru mai thei che u a. Misual
dik tak, engahmah tlak tlai lo in nih in hriat tak zet chuan thlemtu
chu he thu “Tlanna zarah Krista chu ka Chhandamtuah ka nei
ta. Keima felna ring lo vin min silfaitu Krista thisen chu ka ring
a, tunah zawng ka thlarau \anpui ngai em em chu Krista ke
bulah ka nghat ta a ni” tih hian lo hmachhawn ang che u. Kristian
nun chu rinna nunga awm reng tur a ni a. Rinna tlâwm ve mai
mai lo, nghet taka Krista rinchhanna chuan rilru thlamuanna leh
hahdamna a pe ang.

Beidawng Mai Suh


In thinlung chu sak ema in hriat avangin beidawng mai suh
u. Harsatna leh chhung lam hmêlmate hian Krista in mamawhna
chu a tizual zâwk a ni. Thinlung, lung anga sak la bo va, tisa
anga nêm pe tur che uin a lo kal a. In \hat famkim lohna danglam
tak avang khan a bika khawngaihna dilin amah chu lo thlir reng
ang che u. Thlemnain a beih reng che u a, sualnain a nawrh luih
vak che u pawhin nasa taka lo do vein, “Engtin nge ka Tlantu
chu ka tihmualpho theih ang?” lo ti rawh u. Krista hnenah chuan
nangmaha milem biakna awm thei apiangte khengbet a, in sual
90
RINNA NUNG
ngainat zâwngte dah bo sak turin \apin dil rawh u. Rinna mit
chuan Pathian lalthutphah hmaa Kristan A kut hliam phar chhuak
meuha in tâna A dil sak lai che chu han hmu rawh se. Chhandamtu
duhawm tak a\ang chauhin Chakna thahrui chu a lo kal thei tih
hi ring rawh u.

Krista Ngaihtuahna [113]


Rinnain hnehtute tana lallukhum dah chu thlir ula, tlante zai
mawi takin, “A phû a ni, a phû a ni. Beramno talh tawh a,
Pathian hnena min tlantu chu,” tih hla an sak chu ngaithla
ang che u. Hengte hi a tak ang chiaha chang ve turin bei ula.
Martar hmasa ber Stefana chuan a dam laia dinhmun sâng
chelhho zinga hlemhlêtna te, thuneihna te leh thlarau lam chak
lohnate chu dovin, “Ngai teh u, Van inhawngte ka hmu a, Pathian
dinglama Mihring Fapa ding pawh ka hmu,” a tih kha. Khawvel
chhandamtu chuan lainat taka en reng angin a hnenah chuan A
rawn inlan tir a. Krista hmel êng chu Stefana hmêlah chuan rawn
êng chhuakin a hmelmate meuh pawhin vantirhkoh hmêl ang
pûin an hmu a ni.
Kan rilru hi nasa zawka Krista-ah leh vanlam thila chentir
kan phal phawt chuan LALPA indonaa kan donaah hian \anpuitu
leh min chawk phurtu kan zawng ngei tur a ni. Nakin lawka
kan in la ni mai tur ram ropui zâwk leh \ha zâwk vanram khi kan
rilrua a awm reng phawt chuan chapona leh khawvel
hmangaihnate hi chuan an thiltihtheihna chu an hlauh zel ang a,
chu bâkah Krista duhawmna avang chuan lei hipnate hi lo nêp
sawtin a lang bawk ang.

Ngaihtuahzawng Thlâkin
Mi tumahin theihtawpa a beih loh pawhin Pathian pawm
tlâk a ni thei tih ngaihtuah harsa duh ting suh se. Kan rilruah lei
lam thil ringawt chen tir kan phal reng chuan thinlunga vei zawng
hi thlak a harsa khawp mai \hin a. Kan mit leh bengin a hmuh

91
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tam lutuk leh hriat tam lutuk thilte hian kan rilru hipin kan thil
ngainat zawngte pawh a tidanglam daih thei a ni.
[114] Mahse Pathian khawpui kan lût dawn a nih a, Krista chu a
ropuinaa kan thlir ve duh a nih chuan rinna mita Krista en chu
kan ni tin nun dan pangngaiah kan nei tur a ni. Krista nungchang
leh thusawite kha kan titi tui ber leh ngaihtuah ber lo ni se; ni
khata hun engemaw bik hi \awng\aina nena Amah biakna hun
bikah hman \hin ni rawh se.

Tihthianghlimna: Nitin Hnã


Tih thianghlimna hi ni tin hna a ni. Pathianin A thil phûtte
zinga pakhat rap bet tlat chungin A la ngaihdam theih hram
tumahin inring suh se. Hre renga tihsual luihna hian Thlarau
hriatpuina aw a tireh a, Pathian hnen ata rilru a pawt hla \hin.
Kohhranah engang pawhin hlim sang mah sela a dan thianghlim
zah lotute thinlungah Isua a chêng thei lo. Pathian chuan amah
chawimawitute chauh a chawimâwi ve ang. “Tu hnenah pawh
an thuawih tura bawiha in luh chuan (thihna khawp sual bawih
emaw, felna khawpa thu awih bawih emaw) a thu in awiha bawih
chu in ni tih in hre lo vem ni?” Rom 6:16. Thinurna te, hurna te,
mi thil awh em emna te, huatna te, mahni hmasialna te leh sual
dang reng reng kan chin chuan sual bawih kan lo ni. “Tuman
hotu pahnih rawng in bawl kawp thei lo ve,” Matthaia 6:24.
Sual rawng bawl chungin Krista rawng kan bâwl thei lo. Tisa
hian thlarau dona lam a châk \hin vangin Kristiante chuan sual ti
tura nawr a nih \hin dân a hre fo ang a; Thlarau pawhin tisa chu
a do \ang \ang a, chawl lova indona a lo awm \hin. Hetah tak hian
Krista \anpuina chu mamawh a lo ni ta. Mihring chak lohna chu Pathian
chakna nen \ang dunin rinna chuan “Nimahsela kan LALPA Isua Krista
zara hnehna min petu Pathian hnenah chuan lawmthu awm rawh se,”
a ti a ni.
Pathian pawm tlâk nungchang siam tur kan nih chuan sakhaw lam
[115] nunah thil chindan phung \ha kan siam tur a ni. Ni tin \awng\aina

92
RINNA NUNG
hi tisa \han nana chaw a pawimawh ang chiaha Thlarau nun leh
khawngaihnaa \han zel nân a pawimawh a. Chuvangin
\awng\ainaa Pathian lam hawi reng hi tih dân nghetah kan nei
tur a ni. Rilru chu thil dangah han vak sawn vel \hin pawh ni se
kan hawi kir leh ang a, theih tâwp chhuahin chin \hana kan lo
neih tawhna chuan a tâwpa hawikir leh a tiawlsam ang. Rei lo tê
chauh pawh Krista hnen a\anga vak bovin him taka awm reng
theih a ni lo. Amah ngeiin awm dan tur A siamte kan zawm
chauhin kan ke pên apianga A awmpuina chu kan nei thei a ni.

Sakhuana Hnã Bera Neih


Sakhuana hi hna ropui bera neih ni se. Thil dang zawng zawng
chu pawimawh lo zâwka ngaih tur a ni. Kan thlarau chakna te,
taksa leh rilrute hi Kristiante indonaah hian hnuh luh vek tur a
ni. Khawngaihna leh chakna atan Isua kan entur a ni a, tichuan
kan tana Isua thihna a chiang tlukin hnehna chu kan chang ang
tih a chiang a ni.
Krista kraws lam chu kan hnaih zel tur a ni a. Kan zirlai tur
thlamuanna chu A kraws bula simna a\anga zir hmasak ber tur
a ni. Isua hmangaihna hi tu nge hre thiam phâk ang? Nu
hmangaihna aia nasa zâwk tâwp nei lo hmangaihna chu! Thlarau
hlutzia hi hria ila chuan rinna nungin kraws chu kan thlir ang a,
tichuan tlante chatuan hla leh finna zirlaibu chu kan zir \an ve
nghal ang. Kan hun leh talent hlutnate hi min tlan nana man pêk
ropuizia a\ang chauha chhût theih an ni. Ama ta sa ngei kan
rilru leh rawngbawlnate A laka kan ui hian lâwmna chang kan
hriat lohzia kan tilang tihna a ni a sin.! Kan tâna inhlan zo vektu
tâna inhlan venaah hian lutuk a awm thei dawn em ni? Krista’n
chatuana chawimawina min hlân a “A hnehtu apiang ka [116]
lal\hutphahah ka hnenah ka \huttir ang, kei pawhin ka hneh a,
ka pa hnenah a lalthutphahah ka \hu ang khan” a tih lai hian
khawvel nena lo in\hian \hat vel chu kan lo thlâng zâwk ang
maw?

93
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Tihthianghlimna Hi Thiltiha Hmasawnpui Zel Chi A Ni
Tihthianghlimna hi hna pakhat, \hang chho zel chi a ni. A
hna indawt chhoh dan chu Petera ziakah hian kan hmuh ngei
tura dah a ni, “A ni, chumi avang tak chuan taihmak reng reng
chhuahin, in rinnaah chuan \hatna telh ula, in \hatnaah chuan
hriatna telh ula, in hriatnaah chuan insumna telh ula, insumnaah
chuan chhelna telh ula, in chhelnaah chuan Pathian ngaihsakna
telh ula, in Pathian ngaihsaknaah chuan unaute hmangaihna telh
ula, in unaute hmangaihnaah chuan hmangaihna telh rawh u.
Chung chu in ta a nih a, a pun zel si chuan kan LALPA Isua
Krista hriatna kawngah hian thatchhe lo leh rah lo lovin a siam
\hin che u a ni,” (2 Petera 1:5-8). “Chuvangin unaute u, a
kohna leh a thlanna che u chu tinghet turin taihmak chhuah zel
rawh u; chung chu in tih zawngin engtikah mah in tlu lo vang;
chutichuan Isua Krista kan Lalpa leh Chhandamtu chatuan rama
luh theihna chu an pe ngei dawn si che u a,” (2 Pet. 1:10-11).
Hetah hian kan tlu ngai dawn lo a ni tih hriat chian sa kawng
zawh tur chu a awm a. Kristian nun ze mawi tak neih belh tuma
ruahmanna bawhzuitute chuan Pathianin thlarau thilpek pein tam
taka pung tura ruahmanna chu anmahniah A tihlawhtling ang tih
thutiam chiang tak an nei a ni.
Petera’n rinna hlu tak neitute hnenah chuan, “Pathian leh
kan LALPA Isua hriatnaah chuan in chungah khawngaihna leh
remna tihpunin awm rawh se,” a ti a. Khawngaihna azara lei a\anga
vanram thleng kailawn êng zawh chhuak theitute chuan a tawpah
[117]
chatuan lâwmna hla sain Pathian khawpui kawngkhar chu an lût dâwn
a ni.—Review and Herald, November 15, 1887.

Fiahna Hlutzia
Fiahna hrehawm tak takte hi kan nungchang \ha lo lai leh rual
rem lo lâite la bo tura Pathian hnathawktute an ni. An ek phel a, an
tirual a, an chhu mâm a, an hâl fai bâkah an hnawih mâm a; chu chu
tawrh pawh a hrehawm viau thei, buh râwt sawmnaa inrâwt tir chu
94
RINNA NUNG
hrehawm tak tur a ni. Bungraw hman tlâk lohte chu Lalber chuan
chutianga ulukin a chher ngai si lo. Mahse lung chu a nih tur ang taka
chher a nih hnu chuan van temple-a a hmanna tur dik takah dah a ni ta
a. Lal ina an hman thin lung ang an nih hnu-ah chauh a ni, chung a
lunghlu te chu a cheimawi chauh ni.

Thiltihtheihna Thuruk Awmna


Puithiam lalber awmna hmun biru tak, Engkimtitheia thlazar
hnuaiah a ni miten tunhmâ a\ang tawhin siam\hatna hna an thawh
ni. A fur a \hala thawkin an thawh rah chu an thiltih ropui tak
chuan a puang a; chutah an rinna a lo hlawhchham a, thlarau
inpawlna a lo buai a, an hnathawh a lo hmelhem bawk a. Mahse
Isua nun erawh chu chawl lo va rin tlatna, thlarau lama
inpawhnain a chawm nun niin lei leh van tana a hnathawh chu
hlawhchhamna leh buaina tel lo a ni.
Mihring a nihnain Isua chu Pathian lal\hutthleng hmaah a
\awng\ai a. Mihring leh van Pathian zawmtu current hmanga
mihring chu tihchak a nih hma loh a dil a. Pathian hnen a\anga
nunna dawngin mihring hnenah a pe chhawng leh a ni.—
Education, pp. 80, 81.

KRISTA NENA INZAWMNA—31 [118]


Rinna nunga Krista nen inpumkhatna chu a tlo va,
thildang nena kan lo inzawmna chu a chhe zâwk tur a ni. Krista
chuan min tlan nana man chhiar sen loh pein min thlang hmasa
a, chuvangin ringtu dik tak chuan Krista chu hmasa ber leh
hnuhnung ber, engkima a berah a thlang a. Mahse he
inpumkhatna hian engemaw min phût ve tlat mai a. Chu
inpumkhatna chu inmamawh tawnna a\anga inpumkhatna a ni.
He inpumkhatna neitute zawng zawng hi chuan Krista thisena
silfaina pawimawhzia chu an hre tur a ni a. An rilru pawh a
inthlak hlauh tur a ni. An thil tumte chu Pathian thu thu-ah dah
rawh se. Pawn lam leh chhung lama daltu nen buaina a awm
95
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ngei dawn a. |hen darhna leh pawh khawmna hna hrehawm
tak pawh a awm ngei ang. Sualna chu a nih dan ang ang, chapona
te, hmasialna te, khawvel thil ngainatna te, induhna te nen an vai
hian Krista nena kan inpum khat dawn chuan hneh vek tur a ni.
Mi tam takin ringtute nun hi nuam lo tak, harsa tak, nghet lo tak
leh danglam reng thei nia an hriatna chhan chu heng milem biakna
thilte hransan hmasa lova Krista zawm an tum \hin vang a ni.
Krista nena kan inpumkhat hnu-ah pawh chu inpumkhatna
chu \hahnemngai taka \awng\aina leh chau lova beih rengna
chauha vawn nun reng theih a ni. Mahni \heuh hi inkhap a, inphata
inhneh tur kan ni. Krista khawngaihna te, kan tumruhnate, kan
rinna te leh fimkhurna tein hnehna kan chang thei.—Testimonies
for the Church,” Vol. 5, p. 231.

96
|HEN 4-NA

ÊNGAH CHUAN KALIN

Chhandamtu chuan thisena a lei tawh bula kunin [120]


sawi fiah zawh rual loh lainatna leh khawngaihna nen,
‘Tihdam i duh em?’ a ti a. Dam tak leh thlamuang taka
tho chhuak turin a ngen che a nih chu. “Chhandamtu
chuan thisena A lei tawh bula kûnin, sawifiah zawh rual
loh lainatna leh khawngaihna nên, ‘Tihdam i duh em?’
a ti a. Hrisêlna leh chakna neia tho tûrin A hrilh ang
che. I dam a ni tih hriat tumin muang suh. Chhandamtu
thu sawi chu ring mai rawh. Krista hnên lam chu thlang
la, A rawng bâwl tûr leh A thu zâwm zêl tûrin i rilru
siam la, chutichuan chakna i lo nei nghâl mai ang. Thil
chîn \ha lo chuan taksa leh rilru thunun rei tawh hlein,
eng anga thil \ha lo pawh nise, Krista chuan A chhan
chhuak thei, Chhan chhuah A châk êm êm bawk a ni.
“Bawhchhiatnaa thi tawh hnû” thlarau chu A tinung
leh ang a, sual khaidiat leh chak lohna te, vânduaina
ten sala an hlin beh chu A chhuah dâwn a ni.” Hrisêlna
leh chakna neia tho tûrin A hrilh ang che. I dam a ni tih
hriat tumin muang suh. Chhandamtu thu sawi chu ring
mai rawh. Krista hnên lam chu thlang la, A rawngbâwl
tûr leh A thu zâwm zêl tûrin i rilru siam la, chutichuan
chakna i lo nei nghâl mai ang. Thil chîn \ha lo chuan
taksa leh rilru thunun rei tawh hlein, eng anga thil \ha
lo pawh nise, Krista chuan A chhan chhuak thei a, chhan
chhuah A châk êm êm bawk a ni. “Bawhchhiatnaa thi
tawh hnû” thlarau chu A tinung leh ang a, sual khaidiat
leh chak lohna te, vânduaina ten sala an hlin beh chu A
chhuah dâwn a ni.”—Tìhdam Rawngbãwlna, pp. 70,
72.

97
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[121] KHAWNGAIHNAA |HANG ZELIN—32
“Kan Lalpa leh Chhandamtu Isua Krista khawngaihna leh
hriatnaah chuan lo \hang lian rawh u,” Isua rinnaa \hang chho
zel a, thlarau lam zahngaihna leh hriatnaa \han chhoh zel hi \halaite
chanvo a ni. Ngun taka Bible zirna a\ang te, thutak kawng leh a
chhunga felna inpuang chhuak zawmna a\angten Krista chu kan
hre chiang deuh deuh a. Khawngaihnaa \hang chho mêkte chu
rinnaa ding nghetin hma an sâwn zel ang.

Ding Nghet Tura Hmasawn Zel


Kristian nun sâng ber thlen duha Isua Krista zui tum tlat
\halaite chuan Krista nena thawh dun an châk em em tur a ni.
Pathian lal\hutphah hmaa sawiselbo mihring zinga tel ve an tum
a nih phei chuan chawl lovin hmalam pan zel rawh se. Nghet
taka din theihna kawng awm chhun chu thianghlimna nuna
hmasawn zel hi a ni mai. Rinna chu rinhlelhna leh harsatna a lo
thlen changa hneh zel hian a lo pung ngei ang. Tihthianghlimna
diktak chu hmasawn zelna hi a ni. Isua Krista hriatna leh
khawngaihnaa in \han zel chuan Krista nun dan leh A nunchang
hriat belh zel theihna hun \ha leh remchang in neih belh zel ang.
Isua in rinna chu Tlantu in hnaih zual zel a, A nun thianghlim
leh A hmangaihna chhiar sen loha in awm zel chuan a \hang zel
[122]
dawn a ni. Pathian in tih mualpho nasat theihna ber chu A zirtir
nia inchhal si a, Amah Krista hnaih duh bawk si lo va, A Thlarau
Thianghlim chawm len leh enkawl in nih bawk sih loh hian a ni.
Khawngaihnaa in \han chhoh zel chuan inkhawmte nuam in ti
ang a, mipui hmaah Krista hmangaihna chu hlim takin in puang
chhuak ang. Pathian chuan a khawngaihnain tlangval chu thuhnu
dâwn takah a siam thei a, naupangte pawh hriatna a pe thei a.
Khawngaihnaah chuan ni tin an \hang thei bawk. Chuvangin in
rinna chu in rilrua thil awm (feelings) \hinte khân tèh suh u.

98
KHAWNGAIHNAA |HANG ZELIN
Rilru Enfiahna
In thinlung leh Pathian lama in awmdan diktak chu uluk takin
enfiah fo rawh u. Vawiina ka hun hlu tak hi mahni lawm zawng
zawn nân mai ka hmang dawn nge? Keima hlimna tur ka zawng?
A nih leh midang ka tilawm em? Ka bul hnaia mite chu Pathian
hnaih tur leh chatuan thilte ngaihlu lehzual turin ka pui em?
Chhungkuaah ka sakhua hi la lûtin Krista khawngaihna chu ka
thusawi leh khawsak danah ka tilang em? Zah taka thuawihna
nen ka nu leh pate chawimawiin thupêk pangana hi ka zawm
\ha em? A nih leh ka ni tin hna tlêm tê hi rinawm taka thawkin
mite phurrit tizang turin ka thawk em? Ka hmuite hi sual lak ata
vawngin ka leite hi thil \ha lo sawi lo turin ka veng \ha em? Ka
Tlantu Krista, A nunna hlu tak min petu chu ka ban phâk maiah
chatuan nunna a awm thei tih hriatna nen ka chawimawi em?

Dak Chhuaka, Dîl


|halai duhtakte u, zing tin tih takzeta \awng\ai hi ngaihthah
suh u; eng ang thlemna pawh lo thawk sela, Isuan lo hneh theihna [123]
tur thahrui leh zahngaihna a pe ang che u; rinna leh rilru inchhirna
nen tih takzeta in dil phawt chuan LALPAN in \awng\aina chu a
lo ngaithla ang. Isuan, “Dil rawh u, tichuan an pe ang che u;
zawng rawh u, tichuan in hmu ang; kik rawh rawh u, tichuan an
hawnsak ang che u; tupawh a dil apiang chuan an hmu \hin a;
tupawh a zawng chuan an hmu \hin a; tupawh a kik chu an
hawn sak dawn a ni. A nih leh, nangniho hi tupawh in fapain
chhang pêr dil che u sela, tunge lung pe ang che u? a nih leh,
sangha dil che u sela, tunge rûl pe ang che u? Chutichuan nangni
misual mahin in fate thil \ha pek nachang in hriat chuan, in Pa
vana mi chuan a diltute chu thil \ha a pe zawk em em dawn lo
vem ni?” (Matthaia 7:11) a tih kha.
Naupangte leh \halaite chu an phurrit leh buainate nen Krista
lamah rawn kal sela, an dilna chu lo ngaithlain an mamawhte
chu a lo pe thei tih hre rawh se. |hahnem ngai ula, in tum ruh

99
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
rawh se. Pathian thutiamte chu tarlang ula, hlauhthawnna nei
miah lovin ring ngam rawh u. LALPAN chhâng chea in hriat hmain
engemaw thinlung lung puam leh no bik riau nghâk kher suh u.
A hnena in thil dil in hmuh hmain LALPAN in tân kawng mak
taka A thawh ringin chutiang chhinchhiahna chu beisei suh ang
che u; A thusawi chu ring mai ula, thil awm dân chu LALPA
kutah nghat vek ula, rinna nena in \awng\ai chu zahsak che uin,
in Pa Vana mi chuan in tâna \ha bera A hriat dân ang leh, a hun
dik takah A rawn chhâng mai dawn a ni. Tichuan in \awng\aina
ang tak chu nun pui ula, inngaitlâwm taka kalin hma lam pan zel
rawh u.
“LALPA Pathian chu ni leh phaw a ni si a; LALPA chuan
[124] khawngaihna leh ropuina a pe ang a; Dik taka awmte lakah
chuan thil \ha reng reng a ui lovang.” (Sâm 84:11)
“Aw, A mi thianghlimte u, LALPA chu \ih rawh u, Amah
\ihtute tan chuan tlakchhamna reng reng a awm si lo.
Sakeibaknei vanglaite chu an tlachhamin an ril\âm \hin a; LALPA
zawngtute erawh chuan thil \ha reng reng an tlachham lovang”,
(Sâm 34:9,10)
“I lei chu sual lakah veng \ha la, i hmui chu tihderna thu
sawi lo turin veng \ha rawh. Sual kalsan la, thil \ha ti rawh.
Remna zawng la, a umin um rawh…….LALPA chuan thinlung
lungchhiate chu a hnaih \hin a, Rilrua inchhir apiangte chu a
chhandam \hin,” (Sâm 34:13-18).
Hetah hian sual tih bansana thil \ha tih in zir chuan thutiam
lawmawm chu a awm a. Tichuan Josefa te, Daniela te leh Mosia
te ang khan nun sâng tak neih tum ula, nungchang \ha siam
hautak dan hi ngaihtuah ula, tûn leh chatuan atan in nungchang
chu siam ang che u.
Kan chak lo va, kan fing vak bawk hek lo; mahse Pathianin,
“In zingah tu pawhin finna a tlakchham chuan mi zawng zawng
hnena hau lo leh ui lova pe \hintu Pathian chu dil rawh se,
chutichuan a hnenah pêk a ni ang” (Jakoba 1:5) a ti. Pathian in
100
KHAWNGAIHNAA |HANG ZELIN
zawmna chu thlah lo va, taima taka a hna in thawh zel nan uluk
taka thiltih zir ula, tichuan Beramno thisen zara hnehtu in lo ni
ang.

Thil |ha Tih Nan Tawkchin A Awm Lo


Tuna in hnathawh lai thawk chung khan in bul vela mite rilru
in hmin thei a ni. A hun taka thusawi fote hi a va \ha em! Beiseina [125]
te, huaisenna te leh tumruhna chungchang thu sawite hi a nihna
taka hman a nih chuan rilru tibeidawng thei chi thil chin \ha lo
lam awn tlattute chu chakna tam tak a pe dâwn a ni. Nundan \ha phur
chhuak tura tumna nghet tak in neih chuan kawng dik lama in rilru bûk
thlu turin a kaihruai ang che u.
Thil \ha tih theih in ngah lutuk; tâwp chin a nei lo. Pathian
thu chu nun dan phunga in neih a, a thuchah kenin in thiltih dan
a thunun a, in mawhphurhna hlen chhuah nana in thiltih leh tum
reng rengte a mite tân malsawmnaa in chantir bawk chuan
hlawhtlinnain in hnathawh apiang chu mawi takin a tlip zel ang.
Pathian nena inzawm turin in inpe tawh a, chuvangin midangte
tana êng pe chhawngtu hrui ang in ni. Isua hnathawh puitu in lo
nih tak avangin chawimawi in ni a, chhandamtu hmui a\anga
malsawmna \awngkam lo chhuak aia sâng zawk chawimawina
in dawng thei tawh lovang. “I ti \ha e, bawih \ha leh rinawm. I
Lalpa lãwmnaah chuan lût rawh” (Mathaia 25:23).—The
Youth’s Instructor, September 1, 1886.

Mahni Inpêkna
Min Tlantu chuan hnathawh dân inang lo zung mai chu a
pawm lovang. Pathian hnathawktu chuan mahni inhlanna awmzia
hi ni tin zir sela. Pathian thu awmzia hriat tuma a thupêk zawm
chung zelin a zir ngei ngei tur a ni. Tichuan Kristian nun sawisel
bo a lo nei ang a. Fiahna hnuhnung bera ding tlak nungchang
famkim a neih theih nan Pathian chuan ni tin a thawhpui bawk a.
Ringtu dik tak chuan mihring leh vantirhkohte hmaah mihring tlu

101
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawhte tan hian chanchin \ha chuan engnge a tih theih tih chu an
nun mawi takin ni tin an entir reng bawk.—Gospel Workers, p.
113.

[126] KHAWVEL NÊNA INZAWMNA—33


Kawng zim taka khualzin kal mêkte chuan an tum ram an
thlen huna an la hlim turzia leh lawm turzia chu an sawi zel a.
An hmêlte chu han ngui deuh \hin mah se thianghlimna leh
Pathian thua lawmna êng chuan a chhun leh \hin. Kawng zau
tak zawhtute angin an inchei lova, chu mite ang chuan an \awng
lo va, thil an ti ve hek lo. Entawn tur pêk an ni a. Lungngaihna
awmzia hre chiang em em tawh Isuan chu kawng chu a hawnsak
a, Amah ngei pawhin a zawh chhuak tawh bawk a. Tichuan
Amah zuitute chuan a hniak chu an chhui a, nuam an tiin an hlim
em em \hin. Him takin Isua chuan a zawh chhuak tawh a, a
mite pawhin a hniak chhuia an zui zel chuan an zawh chhuak
thei ve vek a ni.

Kawng Zau Tak Chu


Kawng zau tak zawh mêkte erawh chu mimal thil, incheina
leh zin kawnga an nawmsakna lamte’n an rilru a luah khat a.
Engthâwl taka awmin an sahâwk a, an kawng zawh mêk tawpa
boralna lang reng pawh chu an ngaihtuah lo. An boralna hmun
tur chu ni tin an hnaih hret hret a. Mahse âtthlak takin an tlan
chak sauh sauh si a ni. Aw! Râpthlâk ka va ti tehlul em!
Heng kawng zau tak zawh mêktute chungah chuan … “thil
zawng zawng tawpna chu a hnai tawh a, chuvangin in \awng\ai
theih nan rilru fel tak puin fimkhur rawh u”(1 Petera 4:7) tih
inziak hi ka hmu a. An hmel ngui tak tih lohah chuan an bul vela
mi chapo tak tak awm ve te nen chuan an danglam lo. An titi
duhzawngte chu an bul vela nawmsipbâwlna ngaina mi leh mi
dawngdah ho titi nen a inang reng a. Chutichung chuan an
[127]
silhfena thil inziak chu hlim taka kâwkin midangte chu an silhfena

102
KHAWVEL NENA INZAWMNA
chutiang thuziak nei ve tur chuan an sawm a. Kawng zau tak
zawh mêk siin kawngka zim lam panah an inchhâl tlat bawk a.
An bul vela mite chuan, “Kan inkarah danglamna a awm hlei
nem. Ang khat vek kan ni; kan inchei dan, titi duhzawng leh
thiltih dan a inang vek a lawm” an la ti ang.
Sabbath chawlhni dik serh inti ve si tam tak nunin khawvel
a rem tlat dan chu hmuhtir ka ni a. An sakhua leh Pathian hna
atan hmingchhiatna a nih bâkah an sakhaw hmingin dâwt an
sawih tihna a ni. Khawvel mi-ah chuan an inngai hauh lo naa
incheina te, titi duhzawng leh thiltih dan hrim hrimah chuan van
lam aiin khawvel an hnaih zawk a. Khawvel nena an danglamna
hmuh tur a awm meuh lo a ni. Pathianin a khawih zeuha thi mai
thei an taksa an cheimawi vel laite chu ka hmu hlawm bawk a.
An thih dawn ruai chuan rilru hahnain an thinlung a chawk buai
a. Chuta an inzawh ber \hin chu, “Kei hi thi tur leh Pathian
rorelna hmaa ding a, ka nun kal tawh thlir kir leh turin ka
inbuatsaih em?” tih hi a ni.
An taksa chei chungchanga an rilru chu zâwt teh, Pathian
hmaa ding tura inbuatsaih hi engnge a awmzia an lo hriat thawi
ve hlauh chuan an nun kha pawh kir leh theih ni se chu an an
insiam \ha ang a, khawvel âtna te, engmah lo a nihnate leh a
chapona zawng zawngte hi an paih vek ang a, an taksa chu
mawl fel fai taka thuamin an bul vela mite tâna entawn tlâk nih
an tum ang. Pathian ropuina nen an nung tawh ang tih an lo hrilh
mai ang che.
Engvangin nge mahni inphatna nun leh tlâwmna nunte hi neih
a harsat viau \hin chu le? A chhan chu Kristian intiten khawvel
hi an thihsan hleih theih \hin loh vang a ni. Thihsan ila chuan a
awlsam hle tawh ang. Mahse mi tam tak chuan Aigupta sa bêl [128]
kha an la ngâi tlat \hin. Khawvel mite inchei anga inchei a, an tih
anga ti chung pawha vanram kâi theih tho an la inring tlat a.
Chûng mite chu hmun dang a\angin an lâwn liam a, kawng zim
leh dik chu an zawh ve lo.

103
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Chung mite chuan chhuanlam an nei lo. Mi tam tak chu mi
hneh theih nân tiin khawvel mite angin an inchei a. Mahse hetah
kher hi chuan an tisual chhiava a ni. Mi hneh theihna dik nei a,
mite chhandam tur an nih chuan an sakhaw dân pângngai kha
nun chhuahpui mai se, an rinna chu hnathawh \hain entir bawk
se, khawvel leh Kristian nun danglamna chu nasa takin tilang
sela. |awngkam, incheina leh thiltihte hian Pathian nungchang a
puang tih ka hmu a ni. Tichuan mi tin chungah a \ha zawnga an
rilru hnehtu a lo awm ang a, mi zawng zawngin Isua nen an leng
dun \hin tih an lo hre bawk ang. Ring lo mite chuan kan thutak
puan chhuah hian thianghlim taka mi rilru hneh theihna a nei tih
an hmuh bâkah Krista chu a lo kal leh dawn tih rinna chuan a
hmei a pain mi nungchang a khawih danglam hle tih an hmu ang.
Thutak mil thlapa mi rilru hneh duh chuan nun chhuah pui se,
entawn tur tlawm taka (Isua) chu entawn bawk rawh se.

A Lo Kal Lehna Tura Inbuatsaihna


Pathianin chapona hi A hua a, mi chapo leh sual taka ti \hin
zawng zawngte chu râwt chhum an ni ang a, ni lo thleng tur
chuan a kang ral ang tih ka hmu. Vantirhkoh pathumna thuchah
hian a ringtu nia inchhalte thinlungah dawidim anga hna thawkin
an chapona te, hmasialna te, îtsîkna te leh khawvel hmangaihnate
chu a paih bo sak ang.
Isua a lo kal dawn ta, khawvel nunphung la zawm tlattu A
la rawn hmu ang em? Chung mite chu Amaha awm tura a
tihthianghlimte angin A pawm ve thei ang em? Teuh lo mai!
[129] Thinlung thianghlim leh faite chauh a ni A tâ anga A pawm tur
chu. Khawvel sual kaidum laka inti hrang a, tawrhna a\anga
tihvar leh tihthianghlim chauh chu A tâ-ah A nei ang.
Pathian mite chuan danglamna reng reng nei lovin khawvel
kalphung an zui a, mi nunnêm leh tlâwm Isua zuitua inchhâlte leh
ringlo mite inkarah chuan an hming tih loh chu danglamna a awm
lo tih thu dik rapthlak tak mai ka hmuh hian ka rilru a lo na em

104
KHAWVEL NENA INZAWMNA
em \hin. Chutiang chuan Isua chu hliam a ni a, ualau taka
tihmualpho a ni tih ka hmu a. Vantirhkoh chuan Pathian mi tia
inchhal, khawvel hmangaih a, khawvel rilru ang pû a, an inchei
dan anga inchei vete a hmuhin…. “Khaw pawna ring lo mite leh
mi vervekte chan ang in chan loh nan inthiar fihlim rawh u. I hna
sang thawhna khan lungngaihna nasa zawk chauh a thlen dawn
che. A duhzawng hrereng sia i tih loh avangin i tawrh tur hremna chu a
nasa lehzual ang,” a ti a.
Vantirhkoh pathumna thuchah ring intite hian fiamthu leh thu
ho mai mai sawia intithawvengin Pathian thu chu an timualpho
fo \hin. He sual hi kan za vaia zingah hian a awm tih hmuhtir ka
ni a. LALPA hmaa inngaihtlawmna a awm tur a ni tih hmuh tir ka
ni bawk. Pathian fate chuan an puan ni lovin an thinlung thler
rawh se. Naupang tê anga inngaihtlawmna hmuh tur a vang a ni;
Pathianin A duh lo tih lam aiin mihring ngaihdan a ni em tia
mihring mitmei ven a na zâwk fo \hin.
Vantirhkoh chuan, “In thinlung chu fel takin vawng ula. A
rorelnain a rawn nan che u a, in nunna derthawng tak chu tihchah
a, rorelna ni atan inpeih hauh lo va thlana in zal loh nan. Thlana
in zal lo a nih pawhin Pathian nen in inrem vat loh va, khawvel hi [130]
in hransan loh chuan in thinlung chu a lo sak tawlh tawlh mai
ang. Tichuan inbuatsaihna nia lang ve si, rinchhan dik lo zawka
innghatin beiseina dik leh nghet nei leh tura in inhmu chhuak leh
a nih pawhin a tlai lutuk tawh ang,” a ti a ni.—Testimonies for
the Church, vol. 1, pp. 127-134.

Engnge Ka Hlêp Ang?


Krista chuan chik taka ngaihtuah fo turin mi tin hi a ko va.
Rilru ngil tak pûin ngaihtuah rawh u. Bûkna lehlamah Krista,
chatuan ro hlû, nunna, thutak, vanram leh tlansate lawmna chu
dah ula; a lehlamah khawvel hipna zawng zawng dah bawk ula.
Pakhatah chuanin thlarau boral tur leh chhandamna hmanrua-
ah \ang la chhandam ni thei turho chu dah ula. A lehlamah

105
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan in za vaia chanpual ni thei Pathian anpui nunna chu dah
bawk ula. Chatuan thlir chungin han bûk teh u. Chutia in bûk
lai chuan Isuan, “Miin khawvel hi a pumin nei sela, a nun chan
si sela, a tan engnge sawt ang,” a lo ti a ni (Marka 8:36).
Pathian chuan khawvel thil aia van lam thil thlang zawk turin
min duh a. Vanram hlâwkna ûma kan inhman theihna tur kawng
pawh kan hmaah hian a hawng zau tawk hle bawk. Tum tisâng
tura min fuih bâkah kan duh ber rosum pawh mi venhim sak a
tiam a ni. “Mihring chu rangkachak \ha mi ai pawha hlu zawkin
ka siam ang a, Ophir rangkachak thianghlim ai pawha hlú
zawkah ka siam ang” (Isaia 13:12) a tih kha. Sul rûl leh tuiêkin
a tihchhiat theih khawvel hausaknate an tui ral hunah chuan Krista
zuitute erawhchu vana an rophum rûk chhe thei tawh lo avanga
lawmin an hlim em em ang.—Krista Tehkhin Thute, p. 313.

[131] KRISTIAN DIKTE THILTAWN—34


|halai zinga nun danglamna leh ziktluak taka piantharna a
awm loh hian van mite an beidawng hle tih ka hmu a. Inlarnaa
ka hmuh dân chuan sakhaw mia inchhâl, thutak neitu inti zingah
hian piangthar tak tak chu a chanve aiin an tam lo. Piangthar \ha
se zawng, Pathian ropui nân rah an chhuah ve tur. Tam tak chu
beiseina ni ve awm tak, ni si lovah chuan an innghat a. Tuikhur
chu a bawlhhlawh miau avangin chuta \anga tui lo luang chhuak
pawh chu a thianghlim thei lo. Tuikhur chu thian fai hmasa phawt
ula, chuta \anga lui lo luang chhuak chu a fim mai ang.
In rilru a dik phawt chuan in \awngkam, in incheina leh thiltih
dan zawng zawng chu a lo dik nghal vek mai ang. Pathian
ngaihsak anna dik tak chu tlakchham a ni ta. Mi pawlawh leh
khirh, \awng\ai ngailo mi chu ringtu a ni tiin Isua chu ka timualpho
lovang. Ni lo; Kristian chuan a tisa châkna te leh a harsatnate
hneh theihna a nei a. Sualin a tihnat thlarau tân damdawi a awm
bawk a. Chu damdawi chu in chhandamtu Isua a ni. A
khawngaihna chu mi chak lo ber tân pawh a tâwk a, mi chak
ber pawhin a nei tur a ni; a neih loh chuan a boral ang.
106
KRISTIAN DIKTE THILTAWN
Khawngaihnain A Chhandam
He khawngaihna neih theih dân hi ka hria. Nangmahin
pindanah tawm la, Pathian hnenah, “Aw ka Pathian, keimahah
hian thinlung thianghlim tak siam la; ka kawchhungah hian thlarau dik
tak siam thar leh ang che” (Sâm 51:10) tiin dil rawh. Tih tak zetin dil
la, ti mai mai suh. Tih tak zeta \awng\ai hian hna a thawk nasa a nia.
Jakob-a ang khan \awng\aiin buan la. Intilungngai rawh. Isua pawh
kha a thlan chu thisen angin a far a nih kha. Bei nasa ve mai rawh.
Rinnaa chak tawk i intih hma loh chu inkhar khum reng la, Amah
[132]
chauh ena i \awng\ai phawt chuan nangmah hual veltu thil \ha lo chu i
thunun ang a, Pathian khawngaihna pawh a rawn thleng theiin a rawn
thleng ngei ang.
Pathianin hetia ka zilh lâwkna che u hi tâwp mai turin a phal lo. Ka
\hian \halai duhtak te u, in thinlung zawng zawngin LALPA chu zawng
rawh u. |hahnem ngaiin lo kal ula, Pathian puihna lo chuan in boral
dawn tih inhriat tak zet a, luite tui châka sakhi a thaw huam huam anga
in ûm ngat zawngin Lalpa chuan rang takin chakna a pe nghal ang che
u. Tichuan thlamuanna nen engkim in lo hre thiam tawh dawn a ni.
Chhandamna in beisei a nih chuan in \awng\ai ngei tur a ni. Hun pawh
hmang \euh rawh u. In \awng\aiin hmanhmawh lo ula, ti mai mai suh u.
A Thlarau rahin a chen chilh che u a, khawvel entu in lo nih theih nana
zik tluak taka nangmahnia siam \hatna hna thawk turin Pathian chu dil
ang che u. Pathian hnathawh daltu leh tihmingchhetu ni lova, mi \angkai
tak leh malsawmna ni thei in ni. Chutih laiin Setana chuan chhandamna
chu zalen tak leh engthawl takin in chen ve thei lo tih a hrilh che u em?
Awih miah suh u.

Rahbi Hmasa Ber


Thûk taka Pathian Thlarau lunglên pui veng veng theihna hi Kristian
tinte chanvo a ni. Van chhuak thlamuanna duhawm tak chuan rilru a
luah tlat avangin Pathian leh van zawm reng chu in nuam tihzawng a lo
ni ang. A thutiam ropui takte chu lawm takin in nei ang a. Mahse
chutah chuan ringtute nun kawng chu in zawh \an ve dawn chauh tih

107
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hre hmasa rawh u. Chatuan nunna kawnga rahbi hmasa ber in rap
mêk tih hre bawk ula. Bumin awm suh u. Mi tam takin sakhua hi
engnge a nih in hre lovang tih ka hria a, ka hlau bawk. Zauthauna leh
rilru lungpuamnate chu in nei ngei a, mahse sual sualzia tak tak hi in la
hmu si lo. In dinhmun tla chhe mêk kha in hre si lo va, lungngaihna thûk
[133] tak nen in sual kawng zawh mêk chu in hawisan hek lo. Khawvel hi in
la thihsan lo; A nawmnate in la ngainâ a, khawvel thil sawite nuam in la
ti bawk si. Mahse Pathian thutak chu sawi chhuah a nihin sawi tur reng
reng in nei si lo. In ngawi ta reng mai. Khawvel thil sawia \awng duh
hle si, in thlarau nun pum pui nghawng pha thutak sawiin in ngawi leh
reng si a. Enga ti nge? Pathian thutak chu nangmahniah a awm lo a
lawm.—Testimonies for the Church, vol. 1, pp. 158, 159.

Pathian Malsawmna Kawng Hawngin


Setana hlauh ber chu Pathian mite hian an mahni daltu thilte an hlip
ang a, Lalpan kohhran chak lo leh sim \ulzia hre ngai lote chungah A
thlarau A leih mai ang tih hi a ni. Setana thu chu ni se hun tawp dâwnah
meuh pawh a lian a têin harhtharna hi a thleng miah lovang. Mahse a
bumna hmanruate chu hre lo tawp kan ni bik lo va. A thiltihtheihna
pawh lo dâl theih a ni. Pathian Thlarau tana kawng buatsaih a nih
hunah malsawmna chu a lo thleng ang. Setana tân chuan khawkhen
nana van tukverh khar âiin Pathian mite chunga malsawmna ruah tla tur
lo dan chu a harsa zawk daih dawn a ni. Pathian mite chuan thinlung
lungchhir leh inngaitlâwma an sual an puan a, an sim a, rinna nena A
thutiamte an vawn tlat chuan misualho leh ramhuaite chuan Pathian
hnathawh chu an dâl thei lo va, a mite inkhawmnaa tel lo turin kawng
an khâr hnan thei hek lo.—Review and Herald, March 22, 1887.

[134] MAHNI INTHUNUNNA—35


“Mi thinnel chu mi chak âiin a \ha zawk a. A rilru thunun hneh chu
khaw latu aiin” Thufingte 16:32. Mahni inhneh thei mi chu mihring
hneh harsa ber a ni.

108
MAHNI INTHUNUNNA
Ringtu nungchang sân leh sân loh fiahna \ha ber chu mahni
inthununna hi a ni a. Indiriamna thlipui karah pawh nghing ngai
lo mi chu Lalpa pasal\hate zinga pakhat a ni.
Mahni rilru leh thlarau thunun thei tur chuan mahni inthunun
hmasak a; Pathian felna nun changkang leh ropui taka sual do
te, \awngkam leh thiltih apiang tih dik a, khuah khirhte hi a ni.
Mahni rilru thunun dân zir zo tawh chuan ni tina kan tawn theih
lungawi lohna te, innghirnghonate leh inpawisak lohnate ang hi
an kal pel tawh a, an lungngaih phah tawh lovang.
Thiltih theihna sâng tak, chhia leh \ha hriatna tih thianghlim
tawh leh Pathian zahngaihnain a thunun tawh chu mihring nunah
hian bet tlat se tih hi Pathian duh dan a ni a. A rilru thunun thei
mi chuan he thiltihtheihna hi a nei tihna a ni.

Mahni Inthunun Theihna Chakzia


Naupan lâi leh tleirawl lâi nungchang hi hneh an awl ber lai
a ni a. Mahni inthununnaa thiltihtheihna awm hi an nei ngei ngei
tur a ni. Meilum aina leh chhungkaw tîtînaahte hian chatuan hawlh
tlang hial khawpa rah chhuah turin an thinlung hneh theih a ni. A
pianpui mizia ai mahin naupan laia kan thil chin dawklak tawhte
hian mi chu he hring nun indonaah hian hnehtu a ni dawn nge
dawn lo tih a hril nasa zâwk.
|awngkam hman chungchangah upa lam leh \halaite zingah
han \awng liam puat mai ching an awm \hin a ni mahna. “Ka lo [135]
fimkhur tawk lo a ni. Ka thusawi kha ka ti tak tak hleinem” tia
inphat leh kha tawk viau turah an ngai \hin. Mahse Pathian chuan
a la zam ve ngawt hauh lo. “Thu sawi thuai thuai mi i hmu \hin
em? Chu mi ai chuan mi â-ah beiseina a awm tam zawk”
(Thufingte 29:20). “Mahni rilru thunun zo lo mi chu khawpui
chim kulh nei lo ang a ni” (25:26).
Kan rilru natna chhan te, kan thinurna leh lungawi lohna
chhan tam berte chu insum kar nei lova kan thin thawk thut \hin
vang hi a ni fo. Vawi khat \awngkam thlahdah palh hian sim

109
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawh hnu pawha damchhunga siam \hat theih tawh loh pawi a
khawih thei. Fuihna thu leh tihdamna \awngkam sawi fo zâwk
tur siin \awngkam \ha lo leh insum kar nei miah lova mi rilru an
tihnat dan leh \hian \hate meuh pawh an tih \hen dan hi a mak
asin.
Rim lutuka hna thawh pawh hian mahni inthununna a tichhe
thei. Pathian erawh chuan tu khawsak dan mah hi a tilui ngai lo
va. Mi tam tak chuan zahngai thei van Pathian pêk loh phurrit
an inbel nasa hle bawk. Tih tura a ruat sak lêm loh buaipui ta
chiam tâwk lah bo lo. Pathian chuan phurrit tam tak phur a, rilru
leh thlarau lam chau ngawih ngawih a, phunchiar a, na neuh
neuh nei reng leh ânna ngah lutuk chung hian Amah kan
chawimawi thei lo tih hre turin min duh a ni. Amah ringa
mawhphurhna min pêkho te chauh phur tur leh kan thinlung
tithianghlim a, lainatnaa tikhat tur kan ni zâwk.

Thlarau Awp Betin


Ngawih hi thiltihtheihna mak danglam tak a ni. |awngkam
na deuh in tawn chang pawhin rul lêt ve kher suh u. A rul tâwka
[136] mi thinur lai chhân hi vuakna hrui ang a ni a; mi a tithinur zual
mai mai a ni. Ngawihsan tlat ila thinrimna chu a dai thuai thung
si \hin. Ringtu chuan a lêi chu \awngkam nâ leh mâwi lo sawi
mai mai lo turin phuar bet rawh se. Tichuan dawhtheihna a nei
em tih fiahna chu a hneh thei ang.
Amâ chakna ngawt chuan mihringin a rilru a thunun thei lo
va. Mahse Krista chakna chuan a inthunun thei a ni. Krista
chakna nen a ngaihtuahna leh thusawite chu Pathian duh dânin
a awmtir thei ang. Krista sakhua chuan lungpuamnate hi rilru
fim takin a thununtir thei a, lêi a khuahkhirh bawk. A mah avangin
thinurna a kiam a, thinlung chu zahngaihna leh dawhtheihnain a
lo khat zawk \hin.
Lei leh vana thiltihtheihna zawng zawng neitu chu chelh tlat
ula. Insûm zawh loh chang neiin dawhtheihna leh zaidamnate

110
MAHNI INTHUNUNNA
chu lantir reng fo lo mah la beidawng mai suh u. Rilru chawk
tho thei thil a rawn kal pawhin a hma aia rilru nghet zawka lo
hmachhawn tum ula. Entawn tur \ha ber Krista lak ata in mit la
sawn suh ang che u.—Review and Herald, October 31, 1907.

Sual Chhuanlam Awm Lo


“Thin tithawk phut thei thil lo thleng thutte pawh hi sual
chhuanlam an tling lo. Krista zuitu nia inchhalten an nungchang
mawi lo thup nana chhuanlam an siam hian Setana chu a lo hlim
\hin kher mai. Heng chhuanlam hmang hian sualah a hruai lût a.
Mahse sual chhuanlam tling reng an awm si lo. Rilru awm dân
thianghlim, Krista nunchang ang erawh chu Pathian fa, rinna
neia sim mêkte tan chuan neih theih a la ni reng.”—Chàtuan
Nghàhfâk, p. 292.

HRIATNA NUNG–36 [137]


Ropuina leh nunna L ALPA chuan mihring hmuha a
thilthlawnpêk Krista hmangin Amah nen min zawm dawn tih
entir nan A Pathianna chu mihring thuamin A thuam a. Pathian
nena inzawmna tel lo chuan tumah an hlim thei lo. Suala tlu tawh
mihringte hian Van Pathian chu A hmangaihnain misual sim a
pawm a, Pathian Beramno avanga a insiam\hat hma loh chu a
lungawi thei lo tih hi hre rawh se.
Vanram tana thawktute thil tum ber chu hemi thleng hi a ni.
An General (Isua) hnuaia awma Van Pathian laka bo tawhte
neih lêt leh tumin an thawk tur a ni. Khawvel hnena hriattir
tawh Krista hmangaihna leh khawngaihna a dinchanna turin
engkim ruat fel diam a ni tawh a. Mihringte tlan tura Pathian
Fapain man chhiar sen loh a tlâkna hian Pathian hmangaihna
chu a tilang a. He tlanna ruahmanna hi khawvel chhandam tur
hian a \ha tawk a ni. Suala tlu tawh mihringte hi sual ngaihdamna
leh Krista felnaa tih famkim theih an ni bawk.

111
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Kraws Thiltihtheihna
Kristan a mihrinna chu a thlah lo; chu chu a Pathianna bana
Chatuan lal\hutphah A chelh reng laia A mihrinna bana hnamte
A chelh theih nan a ni. A kraws chu lei leh van inkara
sawhphunin, “Kei, lei ata khai kanin ka awm chuan mi zawng
[138] zawng keima hnenah ka hip ang,” a ti a (Johana 12:32). Chu
kraws chu mi zawng zawng hiptu tur a ni.
Chu kraws bawk chu mi zawng zawng hnena thusawi a,
sualnain a siam lei kak thûk tak pela mihring hiptu, mihring leh
Pathian zawm tirtu tur a ni bawk. Kraws thiltihtheihna chauh
hian mihring chu sual lak ata a tihrang thei a. Krista chu misualte
chhandam nan A inpe a, an sualte ngaihdam ni a, Amah
hmangaihtu chu Amah nen pumkhat an lo ni tawh ang a, tichuan
Krista nghawngkawl chu an phur ve ang. He nghâwngkawl hi
anmahni ti\huanawp a, an sakhaw nun tihrehawm tura tih a ni
lo. A ni lo tak zet a ni; Krista nghâwngkawl chu Kristian nun a
lo nawm a, a lo hlim theihna tura tih a ni zawk. Kristian chu
“…Tupawh a ring apiang boral lova, chatuana nunna an neih
nan” (Johana 3:16) tih thu anga Pathianin khawvel chhandam
nana a Fapa mal neih chhun A rawn pêk hi ngaihtuahin a hlim
em em tur a ni.

Krista Hnena Rinawmna


Lal Immanuela puanzar-thisen kai hnuang mai hnuaia dingte
chu Krista sipai rinawm an ni tur a ni. Mi rinawm lo leh dawhheh
tak an ni tur a ni lo. |halai tam tak chu nunna Lal Fapa Isua
nena ding turin an rawn inpe ang. Mahse Amah nena ding reng
tur chuan Isua, an Captain chu thupêk nghâkin an thlir reng tur
a ni. Setana lam \angte thurualpui chungin Krista sipai an ni thei
lo. Krista hmêlmate an ni zawk ang. An chunga rinna thianghlim
awm chu an phatsan ang a. Setana leh LALPA sipai diktakte
inkarah inkungkaihna an siam ang a, tichuan hengho hmang hian
[139] hmelma pa chuan Krista sipaite thinlung hruaipen tumin hna a
thawk char char dawn a ni.
112
HRIATNA NUNG
Krista sipai inti \halai duhtakte u, eng indona nge inbeih tih
hi ka zâwt che u a ni. Eng thil nge in buaipui \hin? Pathian thuin
in hnathawh tur a kawhhmuh che u kha in rilru ang a nih loh
avangin in hnial ngai em? Khawvel hipnate hian Krista hna
a\angin a hip bo che u em? Setana chuan pawn lama thil \ha
awm tak mi hip thei thil a hmang fo reng a; thil ho lam mai mai
niawma lang bawhchhiatnain Isua hnen ata a hruai bo mêk che
u a, chutah Pathian hnen ata bo hlen turin thlemna lian zawk a
tawktarh tawh mai \hin.
Kohhran hming lamna bu-ah in hming chu a chuang ve reng
a ni thei e; mahse mi mita in lan dân leh cheziaten Krista an
lantir ve si lo va, A hnen ata mi in hruaibo mêk a ni. Pathianin
hna thawh tur a pêk tana rilru zawng zawng hmang lo, ringtu nia
inchhal ve si tân hlimna te, thlamuanna te leh lawmnate a awm
lo. Simna te, sual puanna leh Pathian hnena intuk luhna ni lo,
khawvel thila intuk luh zual zelna leh Krista tan ni lo, Setana lam
tana indona chu beiin khawvel thilte chu kohhranah an rawn la
lut reng \hin.

A Tak Ram Dai Ngei A |ûl


|halaite chu khawvel lama an rilru leh thiltih phuar khawm
tlattu hruihrual fei tak tak chu zai chat turin ka ngen a ni. “ ‘An
zing ata lo chhuak ula, a hrangin awm rawh u, thil bawlhhlawh
reng reng pawh dek suh u’ LALPAN a ti” (1Korin 6:17).
He sawmna aw hi kan \halaite hian an bengkhawn dawn [140]
em? Kan \halaite hian \hiante bula an awm dân leh an nuna
Krista anna nungchang entawn tur neih pawimawhzia hi an va
hre tlêm em! Kan \halai tamtak hian a thu ngawt chuan thutak
chu an hre zul mai a. Mahse an nungchanga thutak nunpui
awmzia hria chu an tlem hle si a ni. Khawiah nge buhsengna
hmuna thawk \hin ramthim rawngbâwltu anga tho thang \ha tak
takte kha? A nih leh khawiah nge Krista sikula ni tin zir \hinte
chu? Dikri neih nan ringawta zirah inngai suh se. Lalpa rorelna

113
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chu lo nghak phawt sela; van lam hnathawktute nen \ang hova
hna thawh dân tur hrilh an ni mial mahna. |halai duhtak te u,
chhandam ni ngei tura ka duh che u avangin na deuh hleka
thusawi ka duh a ni. Muangchang tawh suh u. Pathian leh sum
rawng inbâwl kawp thei lo ve. Kristian niawm tak chuan in lang
a, mahse thlemna a rawn kal a, nasa taka fiah in nihin in tlu deuh
zel zâwk lo maw?

Ringtute Inpâwl Hona


In ni tin nunah khan in tel ve ngeina tur buaina hmuh a ni zel
a. Fiahna a lo thlen châng hian in tisa châknate chu Bible kianga
daha \hahnemngai taka \awng\aiin Isua thurawn in dil ngai em?
Mi tam tak chuan concert-naa kalte hi a pawi lo an ti a.
|awng\ai inkhawmte an ngaihthah bâkah Pathian miten van
thuchah an puanna tur inkhawmnaah an tel lo fo bawk a. Isuan
a awm duhna tur hmun a sawiah hian awm ila a him ber mai.
Krista thusawi ngâi pawimawh mi chu \awng\ai inkhawm
[141] emaw Pathian mite thuhrilna hmun a\angin emaw an kal bo mai
mai lovang. “Mi pahnih emaw, pathum emaw ka hminga an
inkhawmna apiangah chuan an zingah ka awm si \hin
a”(Matthaia 18:20) Isuan a ti. Nawmsakna thlangin malsawmna
chu in chân huam chiah ang maw? Heng thila inhnamhnawihna
hian in nun leh nungchang chauh a khawih lo va, in bul vela in
\hiante nunna leh nungchang thlengin a khawih phâk a ni.
Krista hnungzuitu nia inchhâl zawng zawngte hi thiltih leh
thutakah chuan an insawi ang hi han ni tak tak se aw—Krista
rilru an pû ang a, LALPA hna chu an thawk ngei ang. Mahni
nawmsakna ûm tura thlemna dovin vantlâng inkhawmnaa Krista
hmuh aiin khawvel nawmsaknate chu an hlimpui lo zawk tih an
lantir ang a. Tichuan midangte chunga hnehna chiang sa neiin
anmahni entawn turin an hruai dawn a ni.
Nungchang hian thusawi aiin thu a sawi ring zawk. Nawmsip
bawlna lam ngaina mi chuan Pathian mi kalkhawmte zinga awm

114
HRIATNA NUNG
hlâwkna hi an hre thiam pha lo va. LALPA Thlarauvin a khawih
mahna tih beiseina nena an \hiante hneh theihna hun \ha an hlut
thiam hek lo. Heng khawvel nawmsak bâwlna hmunahte hian
tunge kal \hin? Chung kalkhawmho zinga malsawmna sem tur
chuan Isua a kal ngai lo va. Setana erawh chuan mi rilrua chatuan
thil luahlan tur thildang a rawn keng \euh thung ang. A tân
chuan thliar hran theih loh khawpa dâwt thua thudik a pawlh
theihna hun remchâng tak a ni si a.
Khawvel taka inpâwl hona hian min tizauthau a, hlim hlawp
châkna a siam a. Mihring rilrua \hat duhna a lo hniam zel bawk.
[142]
Chûng khawvel nawmna ngâiho chuan sakhaw mi anna pawh
an nei ve a ni thei e, mahse Pathian nena inzawmna pawimawh
tak chu an nei chuang lo. An rinna chu a thi a, an
\hahnemngaihnate pawh a bo ta. Krista hre lo hote hnena an
chanchin \ha hril tur leh LALPA hnena an thinlung hlan tura sawmtu
tur an ni tih an inhre tawh lo.—The Youth Instructor, March
30, 1893.

Sakhua: Lunglenpui Ngawt Lovin


Sakhuana dik leh bawlhhlawh kai lo chu a lung kuai zawnga
lâk ringawt ni lovin hmangaihna leh zahngaihnaa chet chhuah hi
a ni. He sakhuana hi hriselna leh hlimna atan a pawimawh em
em a. Thinlung tempul bawlhhlawhah lûtin a luahtu sual chu a
hnawt chhuak a. Thinlung lal\hutthlenga \hûin engkim a
tithianghlim a. Felna Ni êng zungin thinlung chu a kâp êng a.
Van lam hawia thlarau tukverh hawngin Pathian hmangaihna êng
chu a luhtir a. Chu chuan rilru fimna leh damna a rawn luhpui
\hin. Thlarau nun chu van boruak chuan palai nung, thiltithei
anga a luah khah tawh avangin tisa, rilru leh mize \hatnate chu a
lo pung a. Tichuan Krista, Ropui beiseina chu mi thinlungah a lo
piang \hin a ni.—Review and Herald, October 15, 1901.

115
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[143] TLÊMTE CHUNGA RINAWM—37
“Tupawh tlêmte chunga rinawm chu tam tak chungah pawh
a rinawm \hin,” Luka 16:10.
Khawvelin ‘tlem tê’ a tih chunga \hahnemngaihna hi
hringnun tihlawhtlingtu a ni. Lainatna tlêm tê lantir te, mahni
inphatna ho tham taka lang te, mi tana \angkai thu mawl tê han
sawi mai te, sual tê tham anga lang do va vên tlatte hi Kristianna
chu a ni. Ni tin malsawmna lawm taka lo pawmna te, ni tina
hun remchang hman \hat zual zelna te, talent rin tlak dawn tawh
taima taka hman punna te hi Pathian min koh chhan chu a ni.
A chunga tihtur tlêm tê awm rinawm taka titu chu
mawhphurhna sâng zâwk phur tura koh a ni zel ang. Ni tin nuna
ngilnei leh hawihhawm, a chhûngkaw zinga \hahnem leh insûm
thei, a in chhûng tih hlim tum reng mi chu LALPAN a koh huna
mahni inphat a, inhlan hmasa ber turte an ni.

Nungchang Nghet
Kan bungruate hi LALPA hna atan kan pe phal hle a ni mai
thei; mahse hmangaihna leh lâwmna thinlung kan pêk tel si loh
chuan awmzia a awm chuang lo. Ram danga rawngbawltu \ha
tak tur chu Ama inah pawh rawngbawltu \ha tak a ni tur a ni.
LALPA grape huana hnathawh tumte chuan a enkawl tura tih
grape huan zim tê ama in chhung chu uluk takin vil phawt rawh
se.
[144] “A suangtuah ang zelin a ni; mi chu a awm ni” (Thufingte
23:7). Ngaihtuahna tam tak hian ziaka lang lem lo ni tin chanchin
a siam zel a. Heng suangtuahnate hi nungchang siamtu ber an ni
asin. Suangtuahna bawlhhlawh pakhatin thlarau nun thûk tak a
khawih phâk avangin kan ngaihtuahnate hi ven ngun hle tur a ni.
Ngaihtuahna \ha lo chuan rilru-ah thil \ha lo a nem kâi a. Mahse
rilru a lo thianghlim a, a bawlhhlawh loh hian mihring chu a lo
\ha chhawm ve mai \hin. Suangtuahna thianghlim leh fel chuan
thlarau lam marphu a tichak a, thil \ha ti tura chakna a tipung

116
TLEMTE CHUNGA RINAWM
bawk. Lei tihhnawn nana ruah mal khatin hma a hruai angin thil
pakhat chunga rilru \ha kan put hian a hnu ami atân kawng a
buatsaih \hin.
Zin kawng thui ber pawh hi pen khat tê têa zawh a ni. Pen
khat tê tê indawt chho zel chuan kawng tâwp min thlen a.
Khaidiat sei ber chi pawh hi bung hrang hrang inzawm khawma
siam a ni. An zinga pakhat lek pawh chu lo chhe palh se a vaiin
a chhia a ni mai. Mihring nungchang pawh hi hetiang chiah hi a
ni. Chhe lai bik awm lo mihring nungchang chu thil pakhat tê tê
tih\hat a\anga lo insiam a ni a. Thil \ha lo pakhat hmet mit lova
chawrno tirna hian mihring a tichhia a, khaw thianghlim
kawngkhar a khar sak \hin. Vanram lût tur chu bawlhhlawh kai
lo leh chutiang famkim lohna lam reng reng nei mi chu a ni tur a
ni lo. Bawlhlawh engmahin chu ram chu an lût ngai dâwn si lo
va. Tlan tawh mi sang tam tak zingah chuan sualna pakhat tê
mah hmuh tur a awm lo.

Ni tin Nuna Rinawmna


Pathian hna hi a \hat famkim vek nachhan chu a bung tê ber
thlenga a \hat famkim vang a ni. Hnahthel hmawr tê chauh pawh
hi khawvel pum a siam uluk ang thovin a uluk a. Kan Pa van mi
anga famkim kan duh tak zet chuan thil tê tham tê-ah pawh kan [145]
rinawm tur a ni. Thil tih tur ni pha tawh chin reng reng chuan
\ha taka tih an phû vek a. Eng hna pawh thawk la rinawm takin
thawk rawh. Thil tê tham tê-ah pawh thudik sawi ula. Ni tin
hmangaihnain thil ti ula, thu lawmawm lam hlir sawi ang che u.
In nun kawngah chuan hlimna chi theh darh zel ula. Hetianga in
kal zel chuan in chungah Pathian rinna a la nghat ang a, Krista
pawhin eng tik ni-ah emaw chuan, “I ti \ha e; nang, bawih \ha
leh rinawm,” a la ti dawn che u a ni (Mathaia 25:23).
Rorelna ni-ah chuan an ni tin hnaa rinawm, mi fak leh
hlâwkna ûm lova tih tur hmu zung zunga tivat \hin te chuan,
“Ka pa vohbik te u, lo kal ula, khawvel siam tirh ata in tana ram

117
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
buatsaih chu chang rawh u” tih ri hi in la hria ang. Krista chuan
thu an sawi thiam vang te, an finzia an tihlan \hin avang te leh
phal taka mi \anpuina thawhlawm an thawh \hin avangten tumah
a fak lo va. Mi tam zâwkin an hmuh hmaih fo thil tê tham tê tê
avanga lawmman chu pêk an ni zâwk. “Ka ril a \amin nangnin
ei tur mi pe a,” a ti (Matthaia 25:35). “Heng ka ûnau tê ber
zinga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni,” (Matthaia
25:39).—The Youth’s Instructor, January 17, 1901.

[146] ÊNG CHHITU RINTLÂK—38


Nula leh tlangvalte u, Pathianin êng a pêk che u chungah
khan mawh in phur a nia. He chanchin \ha êng leh hetiang
vaukhanna thute hian bengkhawn an hlawh loh chuan rorelna
ni-ah nangmah hêk nana sawi chhuah an la ni ang. In tâna thil
hlauhawm chu chiang taka sawi niin fimkhur hle tura tih in ni
tawh a; kil tinah ven niin vaukhannaa hung chhuah in ni. Biak
inah Thlarau hnathawh lantira Pathian miten mi thinlung hneh
tuma thutak urhsun ber ber an sawite chu in ngaithla zo chauh a.
Heng ngenna urhsun tak tak hi in thinlungah eng tiang taka bûk
rit nge a nih? In nungchangah eng chen nge a lan chhuah? Hetiang
ngenna leh vaulawknaah hian mawhphurhtir in ni a. Chapona
te, dâwngdahnate leh leplêrna nun umtute thiam loh chantir turin
rorelna ni-ah chuan heng vaulawkna thute hi tih lan an ni leh
ang.
|halai duhtakte u, in tuh apiang in seng dawn a. Tun hi a
tuh hun lai tak chu a ni. Enge in seng ang le? Eng chi nge in tuh
mêk? In thusawi leh thiltih apiang chu rah \ha leh \ha lo chhuaha
a chingtu tân lawmna emaw, lûngngaihna emaw la thlentu tur an
ni. Kan chi theh ang apiang seng a la ni dawn. Pathianin êng
ropui tak leh chanvo tam tak a pe che u a. Heng êngte hi pêk in
nih hnu leh in tâna thil hlauhawmte hrilh chian in nih hnu hi chuan
in mawhphurhna a ni ve ta. Pathianin êng a pêk che in lo enkawl
dânin lungngaihna emaw lawmna emaw a thlen thei che u a.

118
ÊNG CHHITU RINAWM
Tunah hian nakina in awm dân tur in buatsaih mêk a nia aw!—
Testimonies for the Church, vol. 3, p. 363.

TUM HLEN TURA |HAHNEMNGAIHNA—39 [147]


Hebrai tlangval paliten Babulon sawrkar hna thawk tura
lehkha an zir khan Pathian malsawmna chu an chunga
mawhphurhna awm hna rip tak mai chhawk saktu turah an ngai
lo. Pathian khawngaihna azarah an awm zel dân tur chu an
duhthlanna leh thiltihah a innghat tih an hriat tlat avangin taima
takin an zir a. An hnaa theihtawp chhuah tur leh an chakna
zawng zawng hmangin an hun tam ber chu lehkha zir nân leh
hnathawh nân an hmang tur a ni.

Pathian Nêna Thawh Dunna


Anmahni chhandam nâna heng \halaiten hna an thawh lâi
hian Pathian chuan tum ruhna nen hlim taka A duhzawng thawk
thei turin an rilruah hna A lo thawk ve a. Hetah hian hlawhtlin
nana thil tih makmawhte chu tihlan a ni. LALPA khawngaihna
chang tur chuan kan tihtur lam tih ve a ngai a. Pathian chuan
duh min thlan sak ngawt emaw min tihsak ngawt emaw A tum
lo. A khawngaihna chuan duh min thlantir tur leh thil min tihpui
turin keimahniah hna a thawk thei a, mahse kan hnathawh âi
thawk tur chu a ni lo. Kan rilru leh thlarau chu a thawhpui ni
tura chawh nun tur a ni zâwk. Kan chhandamna hna kan thawh
zawh theih nan keimahniah Thlarau Thianghlimin hna a thawk a
Hei hi Thlarau Thianghlimin a tak ngeia nun pui tur zirlai min
zirtir a tum chu a ni. “…..ama lawmzawng atana tihtum tur leh
bei tura nangmahnia thawktu chu Pathian a ni si a,” Filipi 2:13.
Daniela leh a \hian pathumte A thawh pui ang bawk khân
Pathian chuan a hnaa rinawm tum tlat mi chu A thawh pui zel
dâwn a. Rilru \ha fawr bik leh nungchang thlûk mawi tak te lah
tihpalh thila lo awm a ni hek lo. Pathianin hun \ha min pe vek a;
hlawhtlinna chu chu hun \ha hman thiamah chuan a innghat tawh

119
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a ni. Malsawmna kawngka chu hawn a nih veleh hre thiam a,
luh vat tur a ni mai. Daniala anga hnathawh nana chakna leh
thiamna an neih nan leh hnehtu an nih nan Pathian khawngaihnaah
innghat ve tlat se mi ropui ni thei tur mi tam tak an awm.

Rilru Zawng Zawng Nên Hna Thawh


Tlangvalte u, rinawm tlat turin ka sawm che u a ni. In hna
thawhah in rilru pe ula. Mi zawmthaw leh hna thawk phelh phung
chite chu entawn hek suh u. Thil hi tihnawn fo chuan kan lo
ching dawklak a, chu chuan nungchang a siam \hin. In hringnuna
tihtur ho mai maia lang pawh kha dawh thei takin hlen zel ang
che u. Chuti lova thil tênau anga lang in ngaih pawimawh loh fo
chuan in nunzia chu a duhawm lo hle ang. Engkimtitheia
mithmuhah chuan tih tur apiang hi an pawimawh hle vek a ni.
Lalpan, “Tupawh tlêmte chunga rinawm chu tamtak chungah
pawh a rinawm \hin,” a ti (Luka 16:10). Kristian dik tak
nunah chuan pawimawh lo a awm lo.
Kristian inti tam tak chuan Pathian thu nena intu lo lutukin
hna an thawk \hin. |henkhat chuan anmahnia hna ropui tak
engemaw a lo thlen ringin an lo nghâk tawp a. Ni tinin Pathian
laka an rinawmzia tihlan theihna hun remchang chu an hlauh zel
bakah an tui loh zawng nia lang tih tur te tham deuh ho chu
thinlung takin an thawk ngai lo va. An talent ropui tak nia lang
an hman theihna tur hna ropui, an châk zawk tihpuitlinna tur an
nghah khawmuan chhungin an nunna chu a lo liam zel \hin.
Ka \hian \halaite u, in kuta tih tur awm hnai ber kha thawk
phawt ula. In ban phâka hna mawl tak takte kha ngaihven zel
[149]
rawh u. In rilru leh thinlunga tih tak zetin he hna hi thawk ang
che u. In chhunga in thawh theih ang angte chu remhre taka in
thawh theih nan in rilru chu thunun tlat ula. Tichuan hna \angkai
zawk thawk turin in inbuatsaih zel tihna a lo a ni ang. Lal Hezekia
chungchang “…A tih apiangah a rilru zawng zawngin a ti a, a
hmuingil ta zel a” (1 Chronicle 31:21) tih kha hre reng rawh u.

120
TUM HLEN TURA |HAHNEMNGAIHNA
Rilru Sawrbing Hlutna
Mahni hna thawh lai chauh ngaihtuah theihna hi malsawmna ropui
tak a ni. Pathian \ihmi \halaite chuan tih takzeta hnathawh tumin theihtawp
chhuaha an rilru chu kawng dik zawh tura vawn reng an tum tlat tur a
ni. Tuna an tih tur hi hre reng sela, an rilru chu vahtir vel mai mai lovin an
tihtur chu an hlen mai tur a ni. Hetianga rilru thunun theihna hi an
damchhung atan a hlawkin a \angkai hle. Hna ho lam ber nia lang an
thawh pawha uluk taka ngaihtuahna pe mi chu khawvelah hian an la
chhawr nahawm zel ang.
|halai duhtakte u, \hahnemngai ula, bei fan fan rawh u. “Rilru
puan vengin ngaihven rawh” (1 Petera 1:13). Pathian mithmuha mi fel
Hebrai mi Daniela ang khan ding nghet ang che u. In nu leh pate leh
\hiante tilungngai suh ula. Hriat reng tur dang Krista a la awm bawk.
Van Pathian nen in thawh dun theih nana A nun pe hial khawpa
hmangaihtu che chu tibeidawng suh ang che.

Min Tiphurtu Ber


Thil engkim phur taka min tihtirtu chu Pathian chawimawi duhna hi
lo ni mawlh rawh se. Chu chuan remhre taka Lalpa bungraw hman
dan kan hriat theih nan kan hun \ha neih leh mawhphurhnate siam \ha [150]
turin min hruai bawk sela. Thluak, ruh, tihrawl leh hriatna thazâmte
hrisel taka min vawn tirin taksa chakna leh rilru fimna chuan enkawltu
rinawm takah min siam rawh se. Mahni hmasialna rilru hi duh tâwka
chêt tir a nih vaih chuan rilru a tifim lova, thinlung a tisak a. Mi a thunun
tawh ngat phei chuan chhia leh \ha hriatna a tichhia a ni. Chutah lungawi
lohna tur thil tam tak a lo thlêng mai \hin…
Daniela hnena hlawhtlinna petu Pathian khan hlawhtlinna dik tak
chu a hmei a pain a la pe zel a. Daniela rilru chhiartute chuan a
thianghlimna te, LALPA chawimawi a tumzia te chu lawm takin an thlir
ang. Pathian thil tumte an damchhunga tihlawhtling tur chuan thawh
tura A pêk apiang chu \hahnemngai takin an thâwk tur a ni.—The
Youth’s Instructor, August 20, 1903.

121
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Hlimna Tâwp Thei Lo
“Chatuan nunna panna kawng chhoah chuan a kawng tluanin
chaute tiharhtu tur, lawmna tuikhurte a awm a. Finna kawng zawhtute
chu hrehawm kârah pawh, nasa takin an hlimin an lawm a, an thinlunga
an Hmangaihna chu tisa mita hmuh theih rih loh ni mah se, anmahni
rualin A kal zêl a ni. P>n tina an kal chhoh z>l laite chuan A kutin a
rawn khawih \hin tih an hre chiang zual deuh deuh a; p>n khat t> t>a
kawng an zawh chhoh zêl lai chuan Hmuhtheihloha a\anga ropuina
>ng zung chuan an kawng a chhun >nsak a, an lãwm hla sak pawh a
ring zual deuh deuh a, lal\hutthtleng hmaa angelte hla sak nên a infin
thlengin an sa zui zêl a.”—Malsãwmna Tlâng, pp. 127, 128.

[151] RILRU SAWIZAWINA—40


Sakhuana dik tak chu tumruhna nen a kal kawp tlat a. Mihring
pianpui mize thununtu chak tak, a thuhnuaia thil dang zawng zawng
dahtu a ni bawk. Tema hriat theih emaw, rilru awn lam emaw a ni mai
lo va, thu tlûkna siamtu Pathian thu an zawm dâwn nge dawn lo tia
mihring fate rilrua hnathawktu ber a ni.

Ngheh Lohna Leh Rinhlelhna


Tlangval fel rilru chak tak i ni; vanram thleng tlâka i nungchang
siam pawh i duh a. Rilru lama chak lo, rinhlelhna bawiha tâng nia i
inhriat châng leh i tunhma sual lo chin \hanin a thunun châng chein i
beidawng fo \hin bawk a. I thutiam leh tumruhna thu-ah pawh rilru
mumal pu hlei thei lovah i inngâi bawk a. Engkim hi a der vek ni maiin
a lang. Nangma lam dinhmun a ngheh loh em avangin thil \ha tihsak
theitu tur che pawh i rinhlelh phah hlawm hial a. Engahmah rinna i
nghah ngam loh thlengin rinhlelhnaah i buai tual tual ang a, engkim mai
hi lem riauvin i hre zel mai ang. I thutiamte chu \iau vaivut ang lek an nih
bâkah i mi rin zâwng tak turte thu leh hla leh hnathawhte chu thutak
tling lovah i ngai hial a ni.

122
RILRU SAWIZAWINA
Tlawmna Atã Chakna
Rilrua tumruhnain thil a tih theih dan dik tak i hriat loh chuan
boralnaah i awm reng mai ang. I ringin thute pawh i tiam ve a ni
thei e, mahse i thutiam emaw i rinna emaw chuan rinna leh thiltih
[152]
hnunga i tumruhna rilru kha i dah hma loh chu hlutna reng a nei
lo. I tumruhna rilru zawng zawng nena rinnaa indona hi i do
phawt chuan i hneh ngei ngei ang. I rilrua thil awm te, i hmuh
dan te, i lungpuamna te kha rin tur an ni lo; a chhan chu i ngaihdan
kawi zet mai nen khan rintlâk an ni lo va, i thutiam hlen loh i
hriatnate leh i tih tura i ngaih i tih leh tak si lohte khan i inrin
tawkna leh miin nangmah an rinnna che kha a tichhia a ni.
Mahse beidawng mai suh. Thil reng reng hi i laka dik lo leh
lem riau angin lang mah se rin tum lui \ang \ang ang che. He
dinhmun awhawm lo zeta i dinna chhan hi nangmah vang tho a
ni tih hrilh kher che pawh a \ul hek lo. I \hiante leh Pathian rin
hlawh lêt leh ngei ngei tur i ni. I duhzawng chu Krista duh dan
remin dah la, i dah phawt chuan Pathianin neitu nihna a la ang a,
A duhzawng ti tur leh tih tum turin nangmahah chuan hna a thawk
tawh mai dawn a ni. Tichuan i pianpui nungchang zawng zawng
chu Krista Thlarau thu thua awmin i ngaihtuahnate meuh pawh
kha A thuhnuaiah a awm tawh ang.
I rilru thawk thut leh i lungpuam thut \hinte kha i duh ang
takin i thunun thei lo a ni maithei e. Mahse i duh thlanna chu i
thunun thei a. I awm dân zawng zawng pawh i thlâk hlawk thei
a ni. I duh thlanna chu Krista ke bulah dah la, i nun chu Pathiana
awm Krista-ah chuan thuhrûka awmin thiltihtheihna thawhpuitu
a lo ni ang. Pathian hnen ata chakna i hmu ang a, êng thar, rinna
nung êng meuh pawh chu i nei thei ang. Mahse i rilru chu nangmah
tih\haiha tihchhiat tum rengtu Setana hmanrua i \henrualte rilru
ang ni lovin Pathian thil tum nen a inrem zel zâwk tur a ni.
Muang khawtlai lovin Pathian nena inlaichinna \ha nei thei [153]
dinhmunah i indah dawn em? “Ka thil tih tumte chu Isua hnena
nghatin tunah ka tinghal ang” tiin tunah hian Pathian lamah i

123
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
\ang dawn em? Thil chin \han zawngte leh heng thlêmna chak
tak ei leh in châknate leh tisa châknate chu hnawl la. Setanan
“Mi hnai sai lo tak i ni” a tih theihna tur che remchâng engmah
pe suh. Setanan a tih lunghnual loh nân che leh a hêk theih loh
nan che inkhar khip la. “Ka ring ang. LALPA chu min \anpuitu a
ni tih ka ring tak zet a ni” ti la, tichuan LALPAah chuan hnehna i
chang dawn tih i hre thei nghal mai ang. Kan thil tumte LALPA
kianga kan dah tlat chuan rilru lungpuam thawk thut ang chite
pawh Krista duhzawng anga dah a ni ang a. Tichuan lungpui
nghet taka ding i ni tih i inhmu mai ang. Chu chuan a châng
chuan i rilru thiltihtheihna zawng zawng pawh a duh hial ang,
mahse i tana thawktu chu Pathian a ni a, chuvangin chawimawina
no ni turin chu dâr chhunna bellei a\ang chuan i lo chhuak ang.

Pathian Rilru Leh Mihring Rilru A Inzawm


Rinna thu sawi fo rawh. Pathian lamah \ang reng la. Hmelma
lamah i ke nghat bawk lo la, tichuan LALPA chu nangmah \anpuitu
a la ni mai ang. Nangmah chauha i tih theih loh chu a tihsak ang
che a. Chumi rah chu ‘Lebanon tlang sang thing ang’ i lo ni
tura ni tih hi a ni. I nun a lo sâng ang a, i hna thawh apiang chu
Pathian hnena thawh a ni zel tawh ang. Nangmahah chuan
Pathian kuta hmanraw thar ni tura siamtu che thiltihtheihna te,
\hahnemngaihna te leh tlâwmna nunte a lo awm dawn a ni.
LALPAa hlimna leh lawmna thurûk i hriat theih nan thutak
tuikhûr ata ni tin tui i chawi \hin tur a ni. Mahse i duhthlanna
ngei kha i thiltih dan tur zawng zawng lo chhuahna tuikhur chu a
ni tih hre reng rawh. He rilru, mihring nungchang siamtu
[154]
pawimawh tak mai hi Eden bawhchhiatna a\ang khan Setana
thuhnuaiah a awm ta a. Chuta chin chu mihringah hian Setana
duhzawng leh ama nawmsakna ûm turin hna a thawk ta zel a.
Mahse chu chu mihring tân chhiatna leh retheihna a ni si a.

124
RILRU SAWIZAWINA
Mahse Pathianin sual thawina atana A hmangaih em em A
Fapa A pêkna hian A sawrkar dân kalh miah si lovin, “Ka
hnenah inpe la, i duhthlanna chu Setana thuneihna ata la chhuakin
min pe rawh. Keiin ka lo nei ang a, tichuan ka duhzawng ti a,
duh ve turin nangmahah hna ka thawk thei ang,” a tihtir thei
dawn a ni. Krista rilru a pêk hunah che chuan a duhzâwng chu
i duhzâwng a lo ni ve tawh ang a, i nungchang pawh Krista
nungchang ang a ni ang. Tichuan Pathian duhzawng tih chu i tum em?
Bible-a thu inziakte hi i awih dawn em? “Mi tupawhin mi zui a duh
chuan mahni inphat a, a kraws puin mi zui rawh se.” I rilruin a châk
zawngte i dal luih ve a, Pathian thu awih tumna tak tak a neih loh chuan
Krista a zui ngawt theih loh. Ni-awma i hriat dân leh i hnuk ulh \hin
ringawt khan Pathian faah a siam lo che a, A duhzawng tihna chauhin
A faah a siam thei che a ni. Tichuan Pathianin A pêk che puitling zia,
hna thawh \ha entirna chu, i lo nunpui thei ang. Chutah thununna dan
tichhetu ni lovin a vawng \hatu i lo ni ang a. Fel taka awmte sawiseltu
leh dan pawisak lohna lam nunpui a, sawiphur pawl ni lovin fel taka
awm tum mi i lo ni tawh ang.
LALPA \ihna nen hei hi ka hrilh che a ni - Pathian hnena i
rilru duhthlanna i dah huna eng mi nge i nih theih tur hi ka hria.
“Pathian hnathawhpui tute kan ni (1 Korin 3:9). Rorelnaa fiah [155]
dawl zo tur khawpin chatuan atan hna i thawk mêk a ni thei.
Chu chu a tum pawh i tum dawn lawm ni? Tunah hian i hawikir
dawn em? Krista hmangaihna leh dilsakna dawngtu i ni a. Tunah
hian Pathian hnena inpein A hna venghimtute rilru tihnuala, buaina
siam lovin i \anpui zâwk dâwn lâwm ni?—Testimonies for the
Church, vol. 5, pp. 513-516.

A Bîka Thawh A |ûl


|awng\aina nun nen taima taka kan hman \angkai peih a,
thlarau lam lawng pakhat mahin chhe lova thlipui leh ruahpui
vanawn tuar chhuaka, vanram a inkar thlen theih phah dawn
phawt chuan Pathian chuan hmanrua chu A ngaihtuah zel \hin.

125
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahse he nihna leh chanvote hi kan hmuhsit hlauh chuan min
chhandam turin Pathianin thilmak A ti hauh lovang a, Setana
leh Juda Iskariota ang mai khan kan bo hlen daih mai dawn a
ni.
Sual lam awn tlat a, a rûka ti rengtute hnenah Pathianin
thilmak A tih beisei suh ula. An nunah thiltihtheihna mak takin
hna a thawk ang a, thawh hah pawh ngai lo, mahni inphatna
awm bawk si lovin, hna nuam awlsam zawk an chelh theihna tur
dinhmun sângah Pathian a dah ang a, an nun a châwm ang tih
ring hek suh u. A chhan chu Setana bula hun khawhral fo \hinte
chu thil tisualtute nen an boral tlâng dawn si a. Thawklehkhatah
an boral thut ang a, tihdamna a awm tawh lo vang.—Testimonies
to Ministers, p. 453.

[156] PATHIAN HRUAINA–41


LALPAN kan chunga a thil tum leh min kaihhruai a tum dân
chu kawng thumin a tilang a. . .
Pathian chuan kan chunga a thiltih tum chu \awngkam leh
Bible hmangin A puang bawk a.
A aw chu A hnathawh ropui zet mai hian a tilang a; mahni
duhzawnga kal lova A hnen ata kan rilru a pên loh a, thinlung
bawlhhlawh takin a thunun anga awm lo va, chatuan thil hre
thiam lo khawpa rilru a chi-ai thleng leh Setana awte pawh
Pathian aw anga ngaih a nih thlenga kan la kal bo lo a nih chuan
A aw chu hriat thiam theih a la ni ang.
Pathian aw kan hriat theih lehna chu kan thinlunga A Thlarau
Thianghlim hnathawh kan nungchanga lo lang \hin hi a ni.
Thil \henkhatah rinhlelhna i neih chuan Bible râwn vat la.
Rinna kawng i zawh \an tak zet a nih phei chuan LALPA hnenah
A tâ ni pumhlum turin i inpe a, tichuan Anin chawimawina No
ni turin a duh anga bêl vawtuin bêl a vua anga a lo vuak atân A
nei ta che tihna a ni. A kuta A hrual theih, A hruaina apianga
kal zel thei nih châk hle bawk la. Tichuan A remruatna anga
126
PATHIAN HRUAINA
thawk zo turin Amah chu i ring tihna a nih bâkah hlau leh khur
chunga i chhandamna thawk zo turin Amah chu i thawhpui tihna
a lo ni ang.—Testimonies for the Church, vol. 5, p. 512.

A RÛKA THLARAU THIANGHLIM THAWHDAN—42 [157]


Kristian nun chu a awmsa chei danglam emaw, a hlui siam
\hat ringawt emaw ni lovin a nihna thlâk danglam hlawk hi a ni.
Mahni nihna leh sual thih san a, nun thar hlak neihna a ni a. He
nun inthlâkna hi Thlarau Thianghlim hnathawh avang chauha lo
awm thei a ni bawk.
Nikodema pawh kha he thu-ah hian a buai nasa mai a. Isuan
heti hian a hrilhfiah, “Thli khawiah pawh a duh duhin a tleh \hin,
a ri in hria e, nimahsela khawi a\anga lo kal nge, khawiah nge a
kal dawn tih pawh i hre si lo; tupawh Thlarauva piang chu
chutiangin an awm,” tiin ( Johana 3:8).
Thingzâr kur siau siau leh hnahthel ri seng seng te, pangpâr
thle dial dial a\angte hian thli a thaw tih a hriat theih a, mahse
hmuh theih a ni lo va, khawi a\anga lo kal nge, khawiah nge a
kal zel dawn tih hriat a ni hek lo. Mihring thinlunga Thlarau
Thianghlim hnathawh dân pawh hetiang chiah hi a ni. Thli awm
dan aia chiang hian han hrilhfiah vak theih a ni chuang lo. Mi
chuan a lo pian thar dânte, a pian thar hun leh hmun chiah a
sawi thei kher lo a ni thei; mahse hei hian a piangthar lo tih a
kâwk chuang lo. Hmuh theih loh thli angin Krista chuan mi
thinlungah hna a thawk reng a. Zawi tê tê, a dawngtu pawhin a
hriat tham mang lohin, Krista lama hruaina thlarau chu a rilru-ah
a intuh hret hret a. Hei hi \awng\aina emaw, Pathian thu chhiarna
a\ang emaw, thuhriltu thusawi ngaihthlâkna a\ang emawa lo awm
thei a ni. Chutah Thlarau Thianghlimin chiang zâwka min rawn
pawl hnu-ah chuan mihring rilru chu Isua hnenah a inpe nghal
vat \hin. Mi tam tak tân chuan hei hi pianthar thutna niin a lang
a. Mahse hetiang hi Pathian Thlarauvin rei tak a lo auh tawhna,
muang fan raiha hun rei tak lo kal tawhin a hrin a ni zâwk.
127
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thli chu hmuh theih a ni lo naa a hnathawh kan hmu thei a.
Chutiang bawkin rilrua Thlarau hnathawh chu chhandamna chang
tawh nunah chuan amahin a rawn inlâr tawh mai dâwn a ni.
Pathian Thlarauvin mi thinlung a neih tawh chuan nun a thlâk
danglam daih a. Ngaihtuahna sual bansanin sual thiltihte a hnawl
a; thinurna te, îtsîkna te leh helna rilrute chu hmangaihna te,
inngaihtlawmna te, remnaten a rawn luahlan ta. Lungngaihna
aiah lawmna lo pârin, mihring hmelah van êng a lo lang \hin.
Tuman an phurrit la sawntu kut emaw chung lam rorelna êng
chelhtu kut chu an hmu kher lo. Mahse malsâwmna chu rinnaa
mihring rilru Pathian hnena a intukluh hian a lo kal chawp mai a
ni.
Tlanna hna hi mihring rilru hian a hre thiam pha tak tak thei
lo. A mak em avangin mihring hriatna piah lam a ni; chuti chung
chuan thihna hnehtu chuan Pathian hnathawh a ni tih a la hria
ang. He leiah hian tlanna awmzia tak tak chu a bul tê chauh kan
hre thiam phâk a. A rah chhuah chuan chatuan a hawlh tlang a
ni.”—Chatuan Nghàhfâk, pp. 154, 155.

Pathianin Min |anpui Tih Fiahna


“I nunin tlâkchham neia inhriatna te, felna châka a ril\ãm leh
thuhãlnate hi i thinlunga Krista hnathawh lantîrtu a ni a, Thlarau
Thianghlimin a rawn thuam che azâra i tih theih ngai r>ng r>ng
loh ti thei tura Krista i zawn theih nâna lo thleng a ni.”—
Malsãwmna Tlâng, p. 24.

[159] CHENCHILHTU KRISTA—43


Hmangaihnaa zung kaih a, kan chen phawt chuan “….mi
thianghlim zawng zawng nen chuan a zauzia te, a seizia te, a
sanzia te, a thukzia te a hriat chian theihna leh, Krista hmangaihna
hriat phak loh hriat theihna kan nei thei ang” (Efesi 3:18). Fuihna
\ha tak a va ni em! Rilru bawlhhlawhna lak a\anga fihlim mihring
thinlung chhungah chuan a nihna ti ropui a, ti thianghlim a, Thlarau

128
CHENCHILHTU KRISTA
Thianghlim tempul atâna mihring siamtu Krista chu a cheng reng
a ni

Kan Rinna A Chhan Dan


Rinna nungin Krista-ah chuan kan cheng reng a. Mimala
kan rinna hmangin kan thinlungah A cheng reng bawk a. Van
awmpuina chu neia chu awmpuina chu kan chan chhoh zel hian
kan ngaihtuahnate chu Krista bawih an lo ni mai thin. Kan thlarau
nun sawizawina pawh he inzawmna kan hriat dan ang zela thûka
thûk lo a ni. Enoka pawh kha hetiang hian Pathian nen an lo
lêng dun tawh \hin a; tin, kan tan engnge a nih tih leh tlanna tura
remruatna-ah hian kan tan engnge A thawh tih kan ngaihtuah
dawn phawt chuan Krista chu rinnain kan thinlungah A lo cheng
ang. He Pathian thilthlawnpêk ropui tak mai hi kan khawvel
hnenah leh keimahni hnen ngeia kan inhriattir theih chuan kan
hlim em em ang.
He rilru hian nun pumpui hi a thunun thei a. Chuvangin rilrua
in tum phawt chuan Pathian awmpuina in nei reng thei tih in
rilrua tuh ka duh a ni. “Pathian tempul leh milemin engnge inremna
an neih? Pathian nung tempul chu in ni a sin: Pathianin a sawi [160]
kha, ‘anmahniah ka cheng ang a, anmahniah ka kal ang, tin, an
Pathian ka ni ang a, anni chu ka mite an ni ang” (2 Kor. 6:16).

A Hmangaihnain A Hrual Tawh


Kan rilru hi Kristaa a chen tlat chuan kan nungchang pawh
hi Pathian ang turin a insiam ve mai a. Tichuan kan rilru chu A
\hatna leh A hmangaihnain a lo khat mai \hin. A nungchang kan
ngaihtuahin Amah chu kan rilru zawng zawng luahtu a lo ni ta a.
Chubâkah, A hmangaihna chuan min hual vel a. Vanlaizawla Ni
khi han melh zeuh la, chutah khaw dang han hawi leh teh, in thil
en apiangah khan ni ropuina chu tlêm talin a lang zel tawh mai
ang.
Hetiang chiaha Isua kan en chuan kan thil hmuh apiangin A
thlâ, felna Ni ropui thlâ ngei chu a lo kâp lêt zel ang. Thil dang
129
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
kan hmu thei lo va, kan sawi thei hek lo. Thlarau mitah a thlâ a
cham reng tawh a, chu chuan kan ni tin nun zawng zawng
khawihin kan pianpui ze pumpui hi a hneh a, a tizawp \hin. Amah
enin van nun, Krista meuh anna chu kan nei a ni. Kan \hian
kawm apiangte hnenah A felna êng zung mawi tak chu kan phêt
kual a. Thinlung, thlarau leh rilru chu min hmangaih a, kan tâna
A nun petu êng chuan a chhun ên avangin tih danglam kan lo ni
a. Hetah pawh hian rinna avanga kan thinlung luahtu huhang leh
nihna hriatchhuahna a awm bawk ang.
A zirtirna thute dawn a nih a, a taa min neih tawh chuan
Isua chu min chen chilh reng a, kan ngaihtuahna leh ngaihdan
leh thiltihte thununtu a lo ni a. Tichuan khawvelin a hriat theih
zirtirtu ropui ber zirtirna chuan min fan hneh ta hle a ni. Mihring
hi kan thiltiha mawhphurhtir theih kan nihzia hriatna leh mi hneh
[161] theih dân hriatna hian ni tina kan tihtur leh hringnun thlir dân a
hril thui hle bawk.
Isua Krista chu kan engkima kan engkim-hmasa ber,
hnuhnung ber, engkima \ha ber a ni. Isua Krista chu, A
nungchang leh thlarauten engkim a timawi a; kan nihna zawng
zawng tuam mawitu a ni. A thute chu thlarau leh nunna an ni a.
Chuvangin keimahni ringawt kan inngaihtuah thei ta lo; keimaha
awm chu keimah ni tawh lovin Krista a ni tawh zâwk a, Amah
chu ropui beiseina chu a ni. ‘Mahni’ chu a thi ta; mahse Krista
erawh chu chhandamtu nung renga a ni. Krista kan en reng lai
hian A thlâ chu kan vela mite hnenah kan phêt chhawng veleh
\hin. Kan lungawi lohnate sawi a, ngaihtuahna hun kan nei lo;
thil hmuhnawm zâwk Isua hmangaihna hlu tak chuan kan mit a
lâk zawk avangin kan lungawi lohnate sawi a, ngaihtuahna hun
kan nei lo; Amah chu thutak hmangin keimahniah hian a chêng
mêk si a ni.—Testimony to Ministers, pp. 387-390.

130
CHENCHILHTU KRISTA
Lunghlu Anga To
Krista hnena inpe tawp a, ti tura min tih apiang lawm taka
tih duhna nena nung tur kan ni. Kan nihna zawng zawng, kan
talent neih ang ang leh tih theih kan neih apiang chu LALPA ta, a
hnathawh nana serh hran tur an ni. Tichuan Ama hnena kan
inpêk pumhlum chuan Krista pawh van hausakna zawng zawng
nen kan tân a inpe a. Lunghlu anga thil man to tak chu kan lo
chang ta a ni.—Krista Tehkhin Thute, p. 83.

MAHNI INPHATNA—44 [162]


“Isua chu a intiruak vek a, a thiltih tinr>ngah hmasialna hmuh
tur a awm lo. A Pa duhzâwng hnuaiah thil engkim a dah zo vek
a, he leia a rawngbâwl hun a kin hmâ lawkin, “Nangin thiltih tûr
mi p>k kha ka ti zo va, khawvelah ka chawimawi tawh a che,”
(Johana 17:4) tiin a sawi. “Ka hn>nah zir rawh u; thuhnuairawlh
leh rilrua inngaitlâwm tak ka nih hi.” “Tupawhin mi zui a duh
chuan mahni hrehawm pawisa lovin a Kraws puin mi zui rawh
se,” (Matthaia 11:29; 16:24) tiin min hrilh bawk. ‘Mahni’ hi
laltîr lo ila, kan nunah i dinchantîr lo vang u.
Krista, mahnia inphatna nun neitu leh inngaitlawm tak thlir
\hintu chu, inlarnaa Danialan mihring fapate ang Mi Pakhat a
hmuh \uma a sawi ang khân, “Thahrui r>ng ka nei ta lo va, ka
hm>l mawina pawh a chuai zo ta,” (Daniela 10:8) tia a
âuchhuak ang khân a au chhuak ve ngei ang. Chungnungber
nia inngaihna leh, intodelh a inhriatna avanga kan inngaihlu viau
\hin hi, a nihna takah chuan thil tenawm, Setana bawiha intukluhna
lantîrtu mai a ni. Mihring mizia hrim hrim hi inpho lan tum ran,
ber nih tuma inkau sâ pân a ni a; kan entawn tur Krista erawh
chuan hêng thil–chungnun ber duhna te, chapona te, hmasialna
te hi a nun a\anga dah bovin a intiruak a, muannain a khat \hîn.
Hmasialna hi A lo chinfelsak turin Thlarau Thianghlim kutah A

131
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
dah vek a, hmun sângber luah tumna chu enghelhah a nei lo.
Krista nun entawntu kan nih ve tawh chuan, inhawlhlar tumna
kan nei tawh lova, kan tâna hmun sângber lo ni ta hlauh zâwk
chu, min Chhandamtu ke bul a ni tih hriat chianna kan nei ta a.
Chutah A kuta min hruai nghâk leh min kaihhruaina âw
ngaichangin A lam kan en ta a. Tirhkoh Paula’n a thilhriat chian
chungchâng heti hian a ziak: ‘Krista hnênah khenbehin ka awm
ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo, [164]
Krista chu keimahah a nung zâwk a ni; tin, tuna Kristaa ka nung
hi rinnaa nung ka ni–Pathian Fapa, min hmangaiha ka aia inpetu
rinnaah chuan,’ (Galatia 2:20) tiin.”—Malsãwmna Tlâng,
pp.20, 21.

[163] PATHIAN PAWMTLÂK NUNGCHANG–45


|halaite hian fimkhur tak leh \awng\aina nen lungphum nghet
tak chunga an nungchang an siam theihzia zirtir an mamawh a.
Mi tam tak chetsualna chhan chu thil tam tak lo paltlang tawh
puitling zâwkte zirtirna an ngaihsak loh vang a ni. Nu leh pate
leh zirtirtute thurawn hai derin hmelma pa thlêmnaah chuan an
tlu \hin. Pathianin \halaite hi a hmangaih em em a. Krista an
mamawhzia an hriat chhuah a, lungphum ngheta an indin chhoh
phawt chuan hman \angkaina tur a hre tam em em a ni. Fiah an
nih \hin dân pawh A hria a. Mihring thinlung thunun lo tum ve
ngar ngartu thim thiltihtheihna chu an buan dâwn tih A hre vek
bawk a. |halai nula leh tlangval ten Amah Pathian mizia chu an
\âwm ve theihna tur kawng chu A hawng bawk.

Chhel Taka Beih A |ûl


Mihring nungchang leh miziate hi tihpalh thila lo awm ringawt
an ni lo va, vawi khat thin thawk thutin a siam a ni ngawt bik
hek lo. Thil chin \han, tih dawk laka neih zui, a chhe lam leh \ha
lama nungchang siam \hintuin a siam a ni. Nungchang \ha chu
132
PATHIAN PAWMTLAK NUNGCHANG
beidawng lo leh chau lova beih hram hramna te, talent neih apiang
leh kan thiltihtheihnate Pathian ropui nana hman pun zelna a\anga
siam theih a ni a. Mahse hetianga ti lo hian mi tam tak chu a hun
leh a hmuna zirin an tei mai mai \hin. Hei hi hmanraw \ha Krista
awmpuina an neih ve loh vang ni lovin Pathianin an vanglai hian
A hmang duh tih an hriat loh vang a ni.
Tunlai \halaite hian Daniela anga ding nghet ve tur chuan
thlarau lam hriatna thazam leh tihrawlte an sang mar ve tur a ni.
] LALPAN zirtirh bu hûm reng turin a duh lo. A aia sâng zawk
famkimna hmun zir thleng turin a duhsak em em a. Van leihlawn
chu lâwn chhuak a, chuta \anga Pathian lalram lût tur chuan a
duh em em \hin.

Sual Chhuanlamah |hiante Hman Loh


Mahni in lum chhuahsan a, nu leh pate hmuh phâk loha \halai
tal hrang hote hi engemaw chenah anmahnia \hian duhzawng
thlang ve thei tura ngaih an ni ve tawh a. An Pa vana mi mit chu
an chungah chuan a fu reng a, an thil mamawh hriain thlêmna an
tawk laite pawh a hmu reng \hin. Sikulah te hian \halai \henkhat
chuan an nungchang chu bel lei chhe chia siam a ni tih thiltihin an
tilang fo \hin a. An têt laia thil \halo an zir tawh chu an \han
hnan tawh avangin rilru kawi tak an pû a, an lo upat hnuah
pawh he chak lohna hri hi an khawsak dan tibuai khawpin a lo
nghet tawh \hin a. Tichuan an nun leh thusawiin heng mite hian
rilru lama chak lo zawkte chu an hruai bo \hin a ni.
|halai duhtak, hun hi rangkachak anga hlu a ni a. Buhlem
chingin i thlarau dinhmun chu tiderthawng suh ang che. I \hian
kawmte avang ringawta awm duhdah ve thei i ni lo. |halai
nungchang \ha tak tak nei ho ngaihtuah fo la; hei hi sual dova
thil \ha i tihna lama i chak theih nan a \ha a ni. Sâng takah in teh
la. Pathian hmangaihtu i nu leh pa leh zirtirtuten chhun zan zawmin
\awng\aina nen an ûm zui reng che a ni thei, an hau chein an zilh
che pawh a ni thei bawk, mahse fimkhur lo taka \hian i kawm

133
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chhûng chu heng hi a thlawn vek ang. Thil hlauhawm tak tak
hmu lo va, duh duh huna suala sual lo theia i inhriat bawk chuan
sualna dawidimin i rilru a tih bawlhhlawh nasat dan tur chu i hre
thiam tak tak ngai lo vang.

Krista, Kan Beiseina Awmchhun


Krista kha tih duhdah leh hmuhsita A awm \hin bâkah A
ding leh veiah thlemnain a bei reng bawk a, mahse A sual phah
chuang lo. Pathian hmâah chuan sawisel bo thuawihna nun A
entir zawk a. Tichuan chatuan atân sual chhuanlam awm thei tur
zawng zawng chu A tibo ta a ni. Mihring hnena thupêk (dan)
zawm dân leh thuawih dân entir turin A lo kal a. Van thiltihtheihna
chu A chelh reng a. Hei chauh hi misual tana beiseina awm
chhun chu a ni. Mihringten nawmsip ûmna avanga bawlhhlawh
khawvel kalsan a, Pathian anna an lo neih theih nân A nun A pe
a ni.
|halaite hi Pathianin A ropui nan talent A pe a. Mahse tam
takin heng thilpêkte hi thil thianghlim lo leh bawlhhlawh tih nan
an hmang ta zawk a ni. Mi tam tak chuan a nih dan tur ang taka
hman ni se rilru, tisa leh finna lama rah tam tak seng theihna an
nei a. Mahse chutiang chu an ngaihtuah hman lo. An kalkawng
zawh lai man tozia chu an chhût ngai lo va, zilhhauna leh thurawn
ngaithla lo zawnga âtna leh fimkhur lohna lam an uar sauh sauh
a, hei hi thil pawi tak a ni. |halaite hian an chungah Pathian mit
a fu reng tih leh vantirhkohten an nungchang insiam lai leh rilru
lama an inbûk laite chu an thlir reng a ni tih hria se chu an rilru a
harh fim zâwk ngei ang.—The Youth’s Instructor, July 27,
1899.

[166] KRISTA AWMPUI RENGNA–46


Krista sakhaw awmzia chu sual ngaihdamna ringawt ni lovin
sual chu lâk bova, a hmun âwla Thlarau Thianghlim zahngaihna
dah khah hi a ni. A awmzia chu van ênna neia Pathian chunga

134
KRISTA AWMPUI RENGNA
lâwmna a ni ber mai. Mahni lam inbun ruah a, Krista chen chilh
nun hlimpuinate pawh a ni thei. Mihring nuna Kristan ro A rel
hian thianghlimna–sual laka zalenna a lo awm \hin. Mihring nunah
hian ropuina te, thu hrilna te, chanchin \ha ruahmanna tih
famkimnate a lo awm a. Chhandamtu pawmna hian thlamuanna,
hmangaihna leh inrin tawkna famkim a pe bawk. Mihring nuna
Krista nun mawi tak leh rimtui tak lo lang \hin hian Pathianin
khawvel chhandam turin A Fapa A rawn tir tak tak tih a puang
chhuak a ni.
Amah zuitu mi rinawmte tan chuan Krista hi ni tina \hian \ha
leh kawppui \ha a ni a. Pathian nena inpawlna neiin innel takin
an awm a. An chungah Pathian ropuina a lo lang a. An hmelah
Isua hmela Pathian ropuina êng chu a lo êng chhuak ve
lehchhawng a. Tichuan Lalber ropuina êng zungzam chuai ngai
lovah chuan an lâwm a. An thinlung chu vanram lama a chen
reng tawh avangin van nena inpawl ho turin buatsaih an ni ta.—
Krista Tehkhin Thute, pp. 353-354.

135
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 5—NA

DAM CHHÛNG HNA ATANA INBUATSAIHNA

[168] Thiamna diktak chu thil engemaw bik


han zir thiam maina piah lam hi a ni. A zau
hle bawk. Rual khai taka rilru leh taksa
chakna lam siam \hat hi a ni. Pathian
hmangaihna leh \ihna a zirtir a, rinawm
taka damchhung mawhphurhna hlen chhuak
tura inbuatsaihna a ni bawk.—Counsels to
Teachers, Parents and Students, p. 64.
Thiamna dik tak chu ni tin mawh-
phurhna hlen chhuak tura rilru, taksa leh
chhung lam nun buatsaihna a nih bakah hna
thianghlim thawk tura taksa, rilru leh
thlarau chher hriamna a ni. He zirna ngei
hian chatuan a daih ang.—Krista Tehkhin
Thute, p. 268.

136
KRISTIAN LEHKHATHIAMNA—47 [169]

Mihring rilru hi engemaw ti takin a hmin awl em em a. Pathian


tâna mi inpe pumhlum nun chu a mawl tur a ni lo. Mi tam tak
chuan Krista khan chanchin \ha puang darh tura lehkha thiam
lo sangha mantute A thlan avang khan zirna hi an lo ngainêp leh
ringawt \hin. Chutah lehkha thiam lote A duh zawk ang hialin
an sawi bawk a. Isua zirtirna kha mi challang leh lehkha thiam
tam takin an ring a. Hengho hian hlau lovin an chhia leh \ha
hriatnain a dik a tih kha zawm se chu Isua kha an zui ve ngei
ang. Inhlân ngam ve tak tak ngat se chu an theihnate chu pawm
sak an nih ve bâkah Krista rawngbawl tura hman an ni ang.
Mahse puithiamte leh itsiknaa khat rorêltute hmaa Krista nihna
puang turin rilru lamah an chak tawk lo va, Galili mi tlawm tak
nena inzawmna nei anga lan chu an ni milar ho chuan an ngam lo
a ni.
Mi thinlung zawng zawng hretu chuan hei hi A hre thiam
khawp mai. Mi lehkha thiam leh mi ropuiten an tih theih an tih
loh chuan thuawih tak leh rinawm taka A duhzawng ti tur mi A
thlang mai ang. Mi tlawm takte thlangin Amah nen inzawmna A
neih tir a, A kal bo hnuah pawh leia hna ropui tak thawk zawm
zel turin A zirtir a ni.

Thiamna Lama Mi Ril Krista


Krista kha khawvel êng, hriatna zawng zawng hnâr a ni a.
Lehkha thiam lo sangha mantute pawh kha A hna sâng ber
thawk tlâkah A chhuah thei. Khang mi tlâwm tak takte hnena
zirlai a pêkte kha khawvel tinghingtu tur an nih avangin an [170]
pawimawh em em vek a ni. Khawvel tinghingtu tur an ni tlat.
Khatiang mi hnuaihnung tak takho han hruaikhawm vel kha Isua
tih atan chuan ho tê mai niin a lang thei a; mahse thil ropui tak
rahchhuak thei a ni si. An hnathawh leh thusawia khawvel chawk
danglam vek thei tur an ni.

137
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Isuan zirna hi A hmusit ngai lo. Pathian \ihna leh hmangaihnaa
tih thianghlim a nih phawt chuan mi rilru sâng ber pawhin A
pawmpuina famkim a dawng dawn a ni. Kristan a thlan mi tlâwm
tak takte kha Krista bul, vanram ropuinain mi a hneh theihna
boruak fir tak hnuaiah kum thum zet an awm thei a. Chuvangin
Krista kha khawvelin a hriat theiha zirtirtu ropui ber a la ni.
|halaite hi Amah Pathian hnên lama an inhlan pumhlum duh
phawt chuan an talent leh an rilru hausakna zawng zawng nen A
lo pawm vek ang. Finna lama dinhmun sâng ber an luah thei a;
chu chu sakhuana rilruin a bûk hneh viau phei chuan van a\anga
Krista lo kal chhan hna chu an thawk zawm thei a, tichuan LALPA
hnathawh puitu an lo ni dâwn a ni.
Kan college zirlaite hi vannei tak an ni; kawng hrang hranga
thiamna leh hriatna an dawng a ni ringawt lo va, nungchang
inchawih mawi tawk petu tur dikna nun neih dân leh a taka
nunpui dân an zir tlat a. Pathian aiawhtu nihna-ah mawh an phur
a ni. Heng talent, finna, rosum leh dinhmunte hi fing taka an
insiam \hat zel nana Pathianin a rintawk avanga mihringte a pêk
an ni. A chhiahhlawhte chakna leh thiltihtheih dan a hriatsa phu
tâwk mil zelin mawhphurhna chu mi tin hnathawh nan a sem zai
a ni.—Review and Herald, June 21, 1877.

[171] THIAMNA DIK CHU–48


Thiamna dik chu thinlung chhunga siamtu Pathian leh tlantu
Krista hriatna nemkâi thei hi a ni. Chutiang zirna chuan rilru a
tithar ang a, nungchang a tidanglam ang. Thlarau hmêlma bumna
aw zawi tê lo do turin rilru a tichak a, a tinghet bawk a, Pathian
aw min hriatthiamtir a. Lehkha thiamte chu Krista hna thawhpui
tlâkah a chher bawk ang.
Kan \halaiten he thiamna hi an neih phawt chuan thil \ul
dang zawng zawng pawh an nei thei ang; a nih loh chuan khawvel
a\anga hriatna an dawnte chuan LALPA ta a nih tir dawn lo.
Lehkhabuin a pêk theih hriatna zawng zawng pawh nei mah se
138
THIAMNA DIK CHU
Pathian pawmtlâk nungchang pe thei felna dân hmasa ber chu
an hre miah lo thei a ni.
Thiamna sâng zawk duh vanga lei sikul zawmtute chuan sikul
danga mite pawhin Krista sikul naupangah an lo chhal tih hi
theihnghilh suh se. He sikul a\ang hi chuan tumahin an la zir
chhuak lo va, a zirlaite pawh naupang a\anga puitling an ni. Van
lam Zirtirtu Isua zirtirna ngaihventute chuan finna sâng zawk leh
thlarau nun sâng zawk an la neih belh reng a. Chutah chatuana
hma an sâwn zelna tur sikul sâng zâwka lût tura buatsaih an lo
ni ta \hin a ni.
Finna tâwp nei lova chuan hringnun zirlai ropui tak–
mawhphurhna leh hlimna zirlai chu kan hmaah hian a chhawp
diam tawh a. A châng chuan zir a hautak thei hle a, mahse an
[172]
tel lo chuan hmasawnna tak tak kan nei thei si lo. Mittui nen
hrehawm taka beih a ngai a ni thei, mahse kan beidawng mai
tur a ni lo va, kan ning ringawt tur a ni hek lo. He khawvel
fiahna leh thlêmna tam tak karah hian vantirhkoh thianghlimte
zinga chêng ve tlâk turin kan in enkawl \ha tur a ni. Mahse thil
tênau zawk buaipui a, Krista sikula an zirlai hlamchhiah tlat \hinte
chuan an la hloh tam hle dawn a ni.
Pathianin mihring fate hnena finna leh a bâk thil dang a pêkte
hi Ama ropui nâna hman tur an ni a. Chu chu a thianghlim thei
ang ber, a hlimawm thei ang ber leh a ropui thei ang bera a thil
min pêk hman dân chu a ni. Mihring nunah hian van nun chu dah
san ber ni sela, hriatna zau zâwk nei tura hmasawn tumna emaw,
finna sâng zawk neih tumna emaw chu mihring nuna Pathian
laltirna rahbi lo ni rawh se.—Fundamentals of Christian
Education, pp. 543, 544.

Thiamna Atana Thil Pawimawh


Tunlai \hangtharten an neih ngei ngei tur zirna pawimawh
em em, chung lam sikul sâng zâwk lût thei tura buatsaihtu chu
khawvel hnena Pathian duhzawng hrilh darh dân tur kawhhmuhtu
zirna chu a ni.—Review and Herald, October 24, 1907.
139
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thiamna Sâng Ber Chu
Pathian duhzâwng leh a kawng zir tura inpete chuan mihring
thi theiin a dawn theih zirna sâng ber chu an dawng mêk a.
Khawvel ngaihdan, dik awm taka lang, dik si lova an hriatna
(experience) chu nghat lovin, chatuan thilah chuan an nghat zâwk
si a.—Counsels to Parents, Teachers and Students, p. 36.

[173] KRISTIAN THIAMNA PAWIMAWHNA–49


Pathian chuan rilru lama inchher hriam zêlna lam hi A ngai
pawimawh hle a. A chhiahhlawhte chu khawvel mite âia fing
zâwk leh hriatna fim zâwk nei turin rem a ruat a; thawktu \ha leh
hriatna ngah mi nih tum ve si, pawlawh lutuk leh zawmthaw
lutuk A hmuhte hian A lawm lo hle \hin. LALPA chuan thinlung,
thlarau, tisa leh rilru zawng zawnga Amah chu hmangaih turin
min sâwm a. Chu sâwmna chuan kan rilru zawng zawng nena
Siamtu hriaa kan hmangaih theih nân kan rilru hi a \ha thei ang
bera hmang turin min phût tlat a ni.
A thlarau thununna hnuaia kan dah a, mihring finnate chu
chawm \hat a nih phawt chuan Pathian hnathawh nân \angkai
zâwka hman theih an ni ang. Mi lehkha thiam lo pawh, Pathian
tâna a inpek zawh a, mite tâna rawngbawl a châk reng mai
chuan LALPAN a hnathawk turin A hmang thei a, A hmang mêk
bawk a. Mahse chutiang bawka mi inpe zo, zirna lama mi zau
tak chuan Krista tân a thawk tam thei zawk daih a, midang
endiktu dinhmunah a ding thei hial a ni.

Hna Sâng Zâwk Atana Inzir Belhna


LALPA chuan midang zirtir tumna rilru nena zirna awm thei
apiang zir turin min duh a. Tuman Pathian hna thawk tur emaw
thusawi tur emawa koh an nih hun tur leh a hmun tur an hre lo.
Kan Pa Vana mi chauhin mihring hmanga A thiltihtheih chu A
[174] hmu tlang si a. Kan rinna chak lo takin a hriatthiam phak loh
eng eng emaw nih theihna tam tak kan hmaah hian a awm a.
Kan rilrute hi lei lalte hmaah a \ul huna A hming tih ropuina
140
KRISTIAN THIAMNA PAWIMAWHNA
atana thu kan sawi theih nân kan lo tuai hriam lâwk tur a ni.
|angkai taka Pathian hnathawk ve tlâk min nihtir theitu hun
remchang pakhat chauh pawh kan bawh pelh hauh tur a ni lo.

Thiamna Huapzo
Thiamna mamawh \halaite chuan thiam ngei tumin zir rawh se.
Kawng hawn hun nghâk lovin nangmahni leh nangmahni inhawn
rawh u. Thil tê tham têa lang pawh ngaihthah lovin inren hle ang che
u. In eichâk naran leh hlimhlawp ûmna lamah pawisa hmang huau
huau lo ula. Pathianin A koh chhan che u anga mi \angkai leh tling
nih tum tlat ang che u. In thiltih apiangah fimkhurin rinawm bawk
ula. In hriatna tichak thei tur thil in ban phâka awm remchang apiang
chu neih tum zel ula. In lehkhabu chhiar leh kut hnathawh chu
inkawp tlat se, tum ruhna rilru neia inring rengin \awng\aina nen
chung lam a\anga finna lo thleng thei chu lo chang reng ang che u.
Hei hian thiamna famkim chu a pe dawn che u a. Tichuan in nun a
lo sâng ang a, mi rilru hneh theihnate neiin thianghlimna leh felna
kawngah midangte in hruai thei mai dawn a ni.
Kan hun \ha leh kan ham\hatna dawnte hi hre chiang ngat ila
chu mahnia inzir chawpin hna tam zâwk a la thawh theih cheu a ni.
Lehkha thiamna dik tak chu college-in a pêk theih piah lam hi a la
ni. Science zirnate hi ngaihthah tur chu a ni hauh lo naa Pathian
nena kan inzawmna pawimawh tak hmang hian zirna sâng zawk
zir tur a la awm zel tho a ni. Zirlai apiangin Bible la se, zirtirtu ropui
Isua nena inpawlna nei sela. Rilru chu thutak thianghlim zawnna [175]
lama harsatnate bei turin thunun a, zirtir ni rawh se.

Hriatna Leh Mahni Inthununa


Mahni mihring puite malsawmna atana hriatna ûm mi chuan
Pathian hnen ata malsawmna a dawng ang. Pathian thu zirna a\angin
an rilru chaknate chu \hahnemngâi taka hnathawh nan chawh thawh
an ni ang a. Pianpui finnate tih zauh niin hma sawntir a ni ang a,
mihring rilru pawh a lo chakin a lo daihzai hle tawh bawk ang.

141
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian hnathawk tur tawh phawt chu mahni inthun \hin rawh
se. Mahni inthunun theihna hian talent ropui tak leh thusawi
thiamna aiin hna a thawk tam thei zâwk daih a ni.—Krista
Tehkhin Thute, p. 271.

Nu Leh Pate Beisei Ang Nih


Thil chu a dik avangin dik takin ti ila, chu chu a him ber a, a
\ha ber bawk. Tunah hian ngun takin in ngaihtuah dawn em?
Ngaihtuahna hi thil dik tihna lungphuma innghat a ni. In nu leh
paten an beisei ang che u pha turin rilru siam ula. Mi khum
tumin taima takin thawk ula, in tâna an pawisa sen ral chu a
hmanna tur ni lo thil dangah hmang sual hauh suh ang che u. In
nu leh pa leh zirtirtute thawh hahna phu tâwka thawh tumna rilru
neiin thiamna leh nungchang changkâng tak nei ang che u.
Nangmahni ring khawpa hmangaihtu che u chu tih lungngaih loh
hram tum ula. A \hat avanga tih in tum phawt chuan Isuan \ha
taka thil ti turin a pui ang che u. Dik taka thiltih hi a huaisen
thlâk si a.—Fundamentals of Christian Education, p. 248.

[176] CHATUAN DAIH THIAMNA–50


Johana chuan, “…Rawltharte u, in chak a, Pathian thu
nangmahniah a awm reng a, mi sual chu in ngam tak avangin in
hnenah ka ziak a nih kha,” (1 Johana 2:14) a ti a. Paula pawhin
Tita hnenah \halaite chu ‘rilru fel tak ‘ pu tura ngen turin a ti
bawk. Daniala anga sipai hote Lalpa chhiahhlawh rinawm ni ve
turin in rilru dah sang ula. In bul velah Pathian vantirhkohte an
awm a, in dinna lei chu a thianghlim avangin in kawngte chu
ngun takin ngaihtuah rawh u. Zirna kailawn sâng ber thleng ve
theiah in indah tur a ni tih hi a dik a ni. History leh finna-thuril
lam zirte hi a \ha nameuh mai; mahse Pathian ropui nan leh in
mihring puite hmasawn nana in hman loh chuan in tha leh sum
sente kha a thlawn mai an ni. Science thiamna te hi rawngbawlna
sâng ber atana kailawn a nih loh chuan a hlu reng reng lo.
142
CHAUTAN DAIH THIAMNA
Chatuan daih hriatna pe lo thiamna chuan \angkaina reng
reng a nei lo va. In hma lam hun, vanram leh chatuan nunna te in
thlir reng loh phei chuan in zirna chuan hlutna a nei rei lo vang.
Mahse Isua chu kar khata vawi khat mai ni lo, ni tin, darkar tina
in zirtirtu a nih phawt chuan lehkha thiam tuma in tlanna kawngah
A lawm lo hmel in hmu ngai lovang.—Fundamentals of
Christian Education, pp. 191, 192.

A TAKA INZIRNA–51 [177]


Kut hnathawh hi chanchin \ha remruatna pakhat a ni. Zirtirtu
ropui Isua chuan chhum ding a\angin Israel \halaite chu hna
\angkai engemaw an zirtir \heuh tur a ni tih a hrilh a. Chuvangin
tun thleng khuan an rethei emaw, rethei lo emaw, Juda-ho chuan
an fate reng reng chu harsatna a lo thlen palh pawha midang
tibuai lova an mamawh an inphuhrûk theih nan sumdawnna
engemaw tal inzirtir chu tihdan nghetah an la nei a ni. Lehkha
zirna lamah kaihhruai ni bawk mah se kut themthiamna lam pawh
zirtir tho tur an ni a. Hei hi an zirna pênga telh mâkmawha ngaih
a ni.

Thiamna Inchawih Tawk


Tunlai \halaite pawh hi Israel fate hun lai ang khan kut
hnathawh dan zirtir uar tur an ni. An vaiin a \ul huna eizawn
nana an hman theih tur eng kut hnathawh chi emaw tal chu zirtir
\heuh ni rawh se. Hei hi damlai kawng chhuk chho an zawhnaa
dopuitu mai ni lovin, taksa, rilru leh chhia leh \ha hriatna siam
\hat nân a pawimawh em em a ni. Kut hnathawka ei zawng lo
tur tih hriatsa pawh zirtir tho tur an ni. Taksa sawizawina tel
lovin tumah a hrisel tak tak theih loh a; mumal taka inthununna
hnuaia hnathawh hi rilru chak, harh vang leh nungchang ropui
tak neih aiin a pawimawh dan a nep chuang lo.
Zirlai \henkhat, lehkhabu a\anga inchhiar var ringawt, kut [178]
hnathawh lam hre miah lo ho chuan thiamna famkim neiah an
inchhal thei lo vang. Hna hrang hrang thawh nana hman tur taksa
143
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hriselnate chu ngaihthah a ni fo. Zirna hian thluak ringawt a huam
lo. Tha thawh ngai chi zirna hi \halaite tana pawimawh chu a ni.
Zirlaite chu hna \angkai thawk tura zirtir an nih loh chuan zirna
peng pawimawh tak pakhat dawng lo ang an ni.
Rilru leh taksa bung tinrengte a hrisel thei ang bera
sawizawina hian thiamna famkim a pe a. Chuvangin zirlai tinte
chuan ni tin rei lo tê tal kut hna an thawk tur a ni. Tichuan taima
taka hnathawh chu chin dân nghetah an lo nei ang a, mahni
intodelh châkna rilru chu tih thawh niin awmawl luat avanga thil
\ha lo an tihna tur sual tam tak lakah a vêng dawn a ni. Hetia
kan tih hian zirnain a tum ber chu kan vawng tihna a nih bâkah
thathona te, taimâkna te leh thianghlimna te kan sawi uar hian
Siamtu rilrem zâwngin kan kal tihna a lo ni bawk ang.

Hna |angkai Thawh Hlâwkna


Insawizawi satliah leh infiamna narante hian insawizawi
hlâwkna tam ber chu min pe miah lo. Boruak \ha dawnte leh
tihrawl sawizawinate hian \hatna chu nei ve bawk mah se chumi
atana hun leh tha kan sen zât chu hna \angkai zawk thawh nan
hmang ila a hlâwk lehzual ang. Chutiang insawizawina chuan
\angkai riauva inhriatnate leh \ha taka mawhphurhna tlak zova
inhriatna, rilrua inthiam zanna leh lungawi hliah hliahna min pe a
ni.
Zirlaite chuan kan sikul hi thiamna ziktluak tak neiin
[179] chhuahsan rawh se; tichuan mahni kea ding tura tih an nih hunah
pawh hlawhtlin nana thil \ul hriatna hmantlâk tak chu an lo nei
mai ang. Taima taka lehkha zir a pawimawh rualin taima taka
kut hnathawh pawh a pawimawh tho. Infiam hi a \ul ber lo.
Hlimhlawp bâwl nân ringawta taksa chakna hmanral hi mi rilru
pangngai chuan \ha tih bera neih tur a ni hek lo. Taksa sawizawi
nâna kan hun khawhral, zawi zawia kan lo uar hret hret \hin hi
Krista hnathawh nâna hman ni zawk se Pathian malsawmna a
lo thleng ngei ang.

144
ATAKA INZIRNA
Kut hnathawh tam vang leh rilru hman tam avanga mi \angkai
ni thei tura mahni inthununna hi a lêt leh hian a tiduhawm a,
Pathianin mihring thawh atâna a ruat thawk tlâkah mi a siam
bawk. |halaite hian an ni tin hna \ul hlen chhuah dan an hriat
tam poh leh mi tâna mi \angkai nihna chu ni tin an hlimpui zual
zel ang a. Hna \angkai thawh nuam ti tura zirtirna dawng tawh
mihring rilru chu a lo \hang lian zel a, midangte tana \angkai tura hriatna
pawimawh a nei tawh bawk a. Chuvangin chutianga inthununna leh
inzirtîrna chuan \angkai lehzual turin a siam a ni.
Krista khan infiam nan leh intihhlim nan hun a hman awm
reng reng ka hre lo. A tir a\anga nakin hun lo la awm tur thlengin
zirtirtu \ha ber leh ropui ber a ni a. Mahse taksa sawizawi nan
intihhlim tura a zirtir awm lâi reng reng ka hmu zo lo bawk.

Ei Siamdãn Zirin
Nula leh tlangvalte hi sa tel lo, ren chem taka ei siam dan
zirtir vek tur an ni. Sa siam tui dan zir tur erawh chuan fuih hauh
[180]
tur an ni lo; a chhan chu hriselna siam \hatna lam aia Aigupta
âtna leh thimna a kawh zâwk vang a ni.
A bikin hmeichhiain ei siam tui dan zir uar rawh se. Hmeichhe
tan hei anga zir tur pawimawh zawk engnge awm chuang? A
chungah eng thil pawh lo thleng se he thiam thil (eisiam) hi chu a
takin a hmang reng thei ang.

Rawngbãwlna Hmunah
A taka thawh theih lam nun phung ngheta neihna hian kan
\halaite hi sikul an chhuahsan hun, ram danga an awm hnu-ah
pawh mi \angkai takah a siam ang. An chaw chhumsaktu te,
thawmhnaw \hui saktu te leh chenna in sak saktute kuta inghah
a \ul tawh lovang a. Lehkha thiam lote hnena hna thawh dan
hlawk ber chi leh rah chhuah tam thei ber chite an zirtir theih
phei chuan mi rilru an hneh thei viau ang. Chutiang ramthim
rawngbawltute chu an lehkha thiamna leh an kut themthiamnate
a \angkâi thei ang ber leh a tak ngeia an chetpui avangin chawm
145
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
an hautak lo hle dawn a ni. Hei hi thil harsatna hmunah phei
chuan a hlu hle ang. Ramthim rawngbawltute hi hnathawh dan
zirtirtu an ni thei tih an entir ang a, an kalna apiangah hetiang
thiamna hian dinna tur hmun a pe zel ang.—Counsels to
Teachers, Parents and Students, pp. 307-314.

[181] ZIRLAITE RINAWMNA–52


Pathian hmangaih a, thu tak zawmtu nia inchhâl zirlaite chuan
thlêmna karah pawh nghing lo tur, college, hostel leh an awmna
hmun apianga Isua tana dintir theitu tur ni bawk mahni inthununna
leh sakhaw nun phung nghet tak an nei tur a ni. Sakhuana hi
biak in sana ang leka bun tur a ni lo; sakhaw thurin bul chuan
mihring nun pumpui hi a tidanglam tur a ni.

Nungchang Leh Khawsazia


Nunna tui in tute chuan khawvel mite angin nawmsip ûmna
lam leh danglam châk ngawih ngawihna an nei lo. An nungchang
leh khawsa ziaah chuan Isua ke bula an phurrit leh lungngaihnate
an dah avanga A hnên ata an dawn hahdamna te, thlamuanna te
leh hlimna te chu hmuh theihin a awm a. Thuawihna leh tihtur
tihna kawngah chuan lawmna leh hlimna a awm tih an entir bawk
ang. Chutiang mite chuan an zirlai puite rilru chu nasa taka hnehin
anni chuan an sikulah chuan an chanchin chu an sawi darh veleh
dawn a ni.
Tlangval \hahnemngâi leh rinawm, chhia leh \ha hriatna
hmang mi pakhat chauh pawh sikulah chuan awm se, chu chu a
man chhût phak rual loh rophum rûk ang a ni. Vana vantirhkohte
chuan lungchim takin amah chu an thlir reng a, vana a chanchin
ziahna bu-ah chuan a hnathawh \hat zawng zawngte, thlemna a
do hneh dânte leh sual a hneh zawng zawngte chu chhinchhiah
vek an ni a. Nakina chatuan nun a chan theih nan lungphum \ha
chu a phûm mêk a ni.
146
ZIRLAITE RINAWMNA
Kristian \halaite chungah hian Pathianin A hnathawh zawm zelna
tura A thil dinte vawng him tur leh chawm nung reng tura
mawhphurhna tam tak dah a ni a. Engtik lâi mahin thil pawimawh [182]
tak rahchhuak thei thil hi upa lamho chungah nghah a ni ngai lo.
Chuvangin Pathianin a hmanruaa a hman theih nan hetiang hna ropui
tak thawk thei tura insiam chu \halaite tân chuan a va \ul dawn em!
An Siamtu chuan an lak a\angin thil dang zawng zawng aia
pawimawh duh a nei a ni.

Sikula Inthununna Hlutzia


Tunlai \halaiho nun khawlo leh bawraw lutuk hian rilru a tina
kher mai. |halaite hian kan zirna sikul dan leh hrai an zawm hian
vantlangah an thangmawi a, nungchang a chawi sâng a, rilru tisângin
lâwmna a pung tihte hi hmu thei ngat se chu inthununna dan \ha tak
lakah hian an hel duh hauh lovang a, heng kan zirna sikulte rinhlelhna
leh ngeina rilru hi an pu hek lovang.
Thiltihtheihna leh rilru nghehna nen kan \halaite hian anmahnia
beiseina awm chu tihlawhtling se; hei hi hlawhtlinna hriltu a ni ang.
Tisa thila tihtur hlen ngai lo tlangvâl chu mawhphurhna sâng zawk
phûr turin a inbuatsaih chuang miah lo. A tak taka sakhaw nun
puina hi buaina te, lungngaihna te, nasa taka mahni inthununna te
leh \hahnemngai taka \awng\aina a\ang chauha neih theih a ni.
Vanram kailawn chu pakhat tê têa rap chhovin rahbi tin chuan a
dawt leh atân chakna thar a pe zel \hin.—Counsels to Teachers,
Parents and Students, pp. 98-100.

ZIRLAITE HUN |HA CHU–53 [183]


Zirlaite u, in zirtirtute thu awih rawh u. Thu in awih chuan beiseina
leh huaisenna in pe a. In zirtirtute in \anpui rualin nangmahni leh
nangmahni pawh hmasawn zel turin in in\anpui tihna a ni. Mi hriat
thama in zirtirtute hlawhtlin leh tlin lohte leh an ham\hatnate thlengin
nangmahni-ah a innghat tih hre reng ula. A \ha berah zirtirtu chu
Pathian thawhpuitu ni se, chutiang zirtirtu phena awm Pathian chu
147
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zirlaite chuan hmu se tih hi a ni. Hna in thawh theihna hun \ha hi a
liam chak hle a. Mahni lawmna ringawta inkhawhralna hun pawh a
awm tawh lo. Hlawhtling tura in beih nasat hle chauhin hlimna dik
tak chu in chang thei ang. Sikula hun \ha in khawh ral tâkte kha a
uihawm asin. Chuvangin zirlai in nih lai nun hi a \ha thei ang bera
hman tum rawh u. A kawng chu vawi khat chauh in kal tlang dawn
si a. In zirlaia in hlawhtling dâwn leh dâwn loh pawh nangmahnia
innghat liau liau a ni. Bible hriatna kawnga in hlawhtlin phawt chuan
sem chhuah leh tham ro hlû in khawlkhâwm dawn tihna a ni.

Midangte |anpui |hin Rawh


Lehkha thiam thei vak lo nena lehkha in zir dun chuan a thiam
loh lâite hrilh \hin ula. Chu chuan in hriatna pawh a belh nasa hle
ang. |awngkam awl tak tak hmang ula; in ngaihdan chu chiang tak
leh hriatthiam awlsam takin sawi ang che u.
In \hiante in puih hian in zirtirtute in pui tihna a ni. Lehkha
thiam thei lo deuh \henkhat phei chuan zirtirtute hrilh aiin an \hiante
sawi chu an thiam hmâ zâwk fo lehnghal a. Hei hi Krista pawhin
[184] thawh ho dan tura A sawi kha a ni. Zirtirtu ropui Isua chu in
phenah mi chak lote in \anpui theih nana \anpui tur che uin A ding
reng a nia.
In sikul kalnaah chuan mi rethei leh mawl zâwkte hnena Pathian
thu tak duhawm tak takte hrilhna hun remchâng in nei maithei a.
Chutiang hun remchâng chu siam belh zel rawh u. Hetianga hun
hman ral reng reng hi chu Pathianin mal a sawm zel ang.—
Testimonies for the Church, vol. 7, pp. 275, 276.

A Bul Tê A\anga Thiam Bel Tur


Pawl hniam tê-ah lungawiin chawl mai suh u. Sikul in kal hian
tum sâng tak leh thianghlim tak in nei tih hre chiang phawt ula.
Lalpa grape huana hnathawk ve tlâk nih duhna avangin kal ang che
u. He in thil tum hlawhtlin nan hian in tih theih apiang ti ula. Miin in
tâna an tih theih aiin nangmahni tâna in tih theih kha a tam zâwk
daih a ni. Nangmahni tâna in tih theih zawng zawng in tih vek
148
ZIRLAITE HUN |HA CHU
chuan in principal leh zirtirtute phurrit in chhâwk nasa hle dawn
a ni.
A bikin Sap\awngah hian thu har un pui pui thiam tum hmasa
ngawt lovin grammar mawl leh hniam lam thiam bel hmasa hle
phawt ula, dik taka sipel dan te, ziak leh chhiar dante zir phawt
rawh u.
In nun kal zel atâna pawimawh lutuk lo tur zirin hun tam tak
khawh ral suh u. Lehkhabu un pui pui hriat tum hmasa lovin
Sap\awng dik tak hman dân zir hmasa ula. Pawisa ziah fel dan
(account) tlangpui zir bawk rawh u. In awmna apianga in
\angkaipui theih tur thiamna zir chhuak ang che u.—Counsels
to Parents, Teachers, and Students, pp. 218, 219.

RAWNGBÂWL TURA INZIRNA–54 [185]


Pathianin êng a pêk ngaihtuah hi chuan \halai nulâ tlangvâl
tam takin, “LALPA, eng ti turin nge min duh?” an ti sup sup lo
hi a mak hle a ni. Miin rawngbawl a tum lêm loh chuan Pathian
hnathawk tlak ni turin chutih tehchiama beih vak pawh a ngâi
love tih ngaihdan hi \ha lo tak a ni. Eng hna pawh thawk dawn
ila, taima taka inzir chhoh zel hi a pawimawh em em a ni.
Mahni nun vawng \ha mi leh mifing ni thei tura Pathianin hun
\ha leh malsawmna A pêkte hlut thiam hle turin nulâ tlangvâlte
chu hrilh ngun tur an ni. Thiamna \ha ber chi sem darhna tura
din sikula kal thei an nihna chu an hmang \angkai hle tur a ni a.
Thiamna neih tum sia inthlahdah leh thatchhiat lutuk hi sual lian
tak a ni. Hun a tawi ta. LALPA chu khawvel chanchin ziahna bu
khup tura A lo kal thuai dâwn avangin tuna kan hun \ha neih leh
vohbik kan nihna te hi hmasawntir zel a \ul zual ta a ni.

Pathian Hnenah I Chakna Hlan Rawh


Nulâ-tlangvâlte chu hriatna leh inthununna \ha neihna
hmun kan sikulah dah tur an ni. Pathian hnenah an theihnate
hlan thianghlim sela, taima takin Bible zir \hin rawh se. Tichuan
thurin dik lo lakah an invêng thei ang a, Bible zir taimakna a\anga
149
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[186] thutak awmzia hriatna kan lo neih tak avangin misualte dik lohnaa
hruai bo an ni lo vang. Thutak kan hriatsa a taka nun puina hian
Bible êng nasa zawk chu kan chungah a lo êntir ang.
Pathian hnêna inhlan mi dik takte chuan khawvel thila hlawkna
rilru leh eizawnna kawnga tlântirtu rilru ang puin LALPA hna chu
an zawm ve lo ang. Pathian hna chu a thianghlim tih an hria a,
chuvangin khawvel thil ngaihtuahna reng nei lovin LALPA hna
chu an zawm mai a ni.

Rîkrùm Thil Atana Inbuatsaihna


Khawvel hi vaukhânna pêk fo tur a ni. Thu tak pâwn lâwi
hriatna nen tu rilru mah lungawiin chawl mai suh se. Eng
mawhphurhna phur turin nge koh i nih dawn i hre si lo va. Khawi
hmunah nge hriatpuitu ni tura koh i nih dawn i hre hek lo. Tam
tak chu rorelna hmaah an ding ang a; \henkhatte erawh chu
lalte leh leia mithiamte hma-ah an rinna thu sawi fiah turin an la
ding ang.
Pawnlâng taka thutak hretute chuan Bible thu hi chiang takin
an sawi fiah thei lo va. An rin chhan an sawi thei hek lo. An lo
chi-ai ang a, hnathawktu zahpuiawm tak an lo ni ang. Tuman
pulpit thianghlimah thu in hrilh dawn loh avang ngawtin Bible zir
mamawh lovah inngai suh u; Pathianin engti turin nge a la phût
dawn che in hre si lo.
Dinhmun pawimawha dah tlâk lehkha thiam hnathawktu
tlâkchhamna avanga LALPA hna kal lai a bahlah mai hi chu a
lungchhiat thlâk a ni. LALPA chuan a buh sengna hmuna hna
thawk turin mi sâng tam tak a pawm thei a, mahse mi tam tak
chu chuta thawk tlâk lovah chuan an insiam si a ni. Chuvangin
Krista dinchhan pawm a, LALPA sipaia inpete chu rinawm taka
an thawh theihna hmunah an indah tur a ni. Krista zuitu nia
[187] inchhâlte tân sakhuana hi a vai mai hian a tê tham lutuk ta fo
mai; finna leh hriatnate hi ban phâk maia a awm laia a hre lo
pâwl lo awm chu Pathian duhdan a ni lo.—Fundamentals of
Christian Education, pp. 217, 217.
150
RAWNGBAWL TURA INZIRNA
Nunphung Dikin A Tihngheh Chu
Tlangval rilru chak apiang an hlawhtling zel tih hi a dik bik
lo. Dinhmun pawimawha ding mi talent nei \ha, lehkha thiam
ho hi an va hlawhchham zing em! An hmêl ena rangkachak ni
mai thei awm an nih laiin han fiah meuh chuan thir tui-êk mai an
lo ni si. An hnaa an hlawhchham nachhan chu an rinawm loh
vang a ni fo. An taimâk loh bakah an tuarchhel lova, a bul tê
a\angin thil an uluk tâwk \hin lo. Leihlawn rahka hniam ber
a\anga bul \an peih lovin a ler thlen nan an hêl an hêl mai a ni.
An suangtuahnain an intiphur kual ve mai mai \hin a. Chu bâkah
Pathian chauhin A pêk theih finnaah chuan an innghat lo va, an
hlawhchhamna chhan pawh hun \ha an neih loh vang ni lovin an
rilru a harh fim loh vang a ni. Zirna lama an chungchuanna chu
anmahni tân bawk a hlû tih an ngaihtuah ngai lo va, chuvangin
science leh sakhaw lam hriatnaah pawh hma an sawn tur angin
an sawn lo. Hei hi a chhan chu nun dân dika an rilru leh
nungchang an sawh ngheh loh vang a ni.—Fundamentals of
Christian Education, p. 193.

HMASAWN TUMNA–55 [188]


Mimal huhang avanga Pathian laka mawhphurhna nei thei
an nih hi mi tinin hre \heuh se chuan an \hu mai mai hauh lovang.
A thisena leitu rawng an bawl theih nân an chakna zawng zawng
an hmang ang a, an chher hriam bawk ang.
|halai ho hian an tâna A nunna hlu tak petu pawm tlâk
rawngbawlna an neih theih nân an rilru chu an chher hriam \ha
tur a ni tih hria sela. Finna an neih theihna tura hun \ha awm
apiang chu bawh rawh se. Tuman thiam tâwk intiin khuarel thil
leh lehkhabu a\anga inzir belh ngai tawh lovah inngâi hek suh
se. Pathian duhsak hlawh a, thupuan emaw science emaw a\anga
zir tur awm apiang zir thei turin mi tinin hun remchang insiam uar
zual zel zâwk rawh se.

151
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathianin thiltihtheihna min pêk hi a hmanna dik tak hriat
kan tum tur a ni. |halai chu leihlawn rahka hniam ber a\anga
lâwn tur pawh ni se Krista awin, “Ka fapa, lo lawn chho zel
rawh. I ti \ha e, nang bawih \ha leh rinawm, tlem te chungah i
rinawm a; tam tak chunga roreltuah ka siam ang che; i LALPA
lâwmnaah chuan lût rawh,” tih ri a hriat hma chu beidawng lovin
lâwn chho \auh \auh rawh se.—Fundamentals of Christian
Education, p. 213.

[189] FINNA DIK—56


Nula leh tlangvalte chuan lehkha thiam vawr tâwp pawh
nise Pathian lalrama cheng ve tlâk nihna tur thurin bul chu an la
hre miah lo thei a ni. Mihring thiamna hian vanrama chêng tlâkah
tumah a siam lo. Krista lalram thupui chu dân zawh kimna leh
serh leh sangte emaw lehkhabu chhiar tamna emawa siam a ni
hek lo. “Hei hi chatuan nunna a ni; nang Pathian tak chauh leh
I tirh Isua Krista hriat hi,” a tih kha

Bible Leh Science


Thuthlung Thar leh Thuthlung Hluite hi ni tin zir an \ul khawp
mai. Pathian finna leh hriatna chu A kawngte leh hna zir
chhunzawm rengtu zirlai hnenah chuan a lo thleng a. Bible hi
kan êng leh zirtirtu lo ni rawh se. |halaiten dai, ruah leh ni-êng
te hi thlai \han nan van ata Pathianin A rawn tirh a ni tih an zir a,
malsawmnate hi A hnen a\anga rawn kal vek an ni tih leh lawmna
leh fakna hlate hi A tâ vek an ni tih an hriat hun chuan kawng
tinrenga Pathian hre turin hruai an ni ang a, tin, an rinawmzia ni
tin lantirin Pathian chu an rilruah A awm reng ang.
Science chungchang kan sawi hian tlangvâl \henkhat chu a
ziak bâk an lo chuang kai hman \hin pek a. An hriat phâk loh
Pathian kawng leh hnathawh dante chu thil engemaw taka
sawifiahna an zawng \hin; mahse a thlawn mai a ni. Science dik
[190] tak leh Pathian thute hi a inmil thlâp zâwk a. Science lem erawh
chu Pathian a\anga hrang daih; mawl si, chapo bawk si a ni.

152
FINNA DIK
Hriatna ûm kawngah leh science zirna kawnga thil tihsual
lian ber pakhat chu henga thuril zirmiten Pathian nungchang fir
leh thianghlim awm dân an hmuh hmaih \hin hi a ni. Khawvel
thila fingte chuan mihring thinlunga Pathian Thlarau hnathawh
dân hi khawvel finna leh science dan hmanga hrilhfiah an lo tum
tawh \hin a. Hemi kawnga hmasawnna tê ber pawh hian Pathian
awm rin lohna lamah mi a hruai mai ang. Bible zirtirna chu Pathian
anna thurûk a nih avangin mihring rilru hian a hre phâk tak tak lo
va, pian tharna rilru pu lo tâna hriat thiam phâk rual a ni lo.

Pathianin A Zirtir Tawh Chu


Pathian rawngbawl tura an inhlan avangin \halaite chu mi rilru chak
lo leh rin tlâk lo an nih phah lovang. Mi tam tak tân chuan lehkhabua
inziak hriat \euh hi thiamna chu a ni mai thei a, mahse, “LALPA \ih hi
finna bul a ni,” (Thuf. 9:10). Naupang tê ber pawh nise Pathian \iha
hmangaihtu chu mahni chhandamna ngaihsak lo lehkha thiam ber leh
talent nei \ha ber ai pawhin Pathian mit hmuhah chuan a ropui zawk
daih a. Pathian hnena an thinlung leh nunna petu chu finna leh famkimna
tuikhur thal thei reng dinhmunah an ding tihna a ni.
|halaite hian Van Zirtirtu Isua hnen a\ang chauh khian zir se chu
Daniala ang khan LALPA \ih hi finna bul a lo nihzia chu an zir chhuak
ngei ang. Tichuan lungphûm nghet phûma an chanvo leh hun \ha neih
apiangte \ha taka vawngin Daniala ang khan finna kailawn chu an
lâwn sâng thei hle ang. Pathian tân an inhlan tawh a, A zahngaihnaa [191]
humhimna nei leh A Thlarau Thianghlim hnehna chak tak chu neiin
khawvel mite aia finna thûk zawk an neih chu an lantir dawn a ni.
Mihring hrilhfiahna zul zuia science zir chu thiamna dik lo neihna a
ni. Pathian leh a mi tirh Krista chanchin zir hi Bible thuril zirna a ni a.
|hinlung thianghlimte chuan A venhimna leh zirna kawng tinrengah
Pathian chu an hmu \hin a. Pathian lal\hutphah a\anga êng lo zam chhuak
hmasa chu an lo hre thei mai a ni. Thlarau lam hriattirna êng hmasa ber
mantu turte hnenah van nena inzawmna chu siam a ni ang.

153
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Kan sikula zirlaite hian Pathian hriatna chu thil dang zawng
zawng aia pawimawhah dah rawh se. Uluk taka Bible zirna a\ang
chauhin he hriatna hi neih theih a ni….”Kraws thu chu boral
mêkte tan chuan âtna a ni si a; keini chhandam mêkte tân erawh
chuan Pathian thiltihtheihna a ni zâwk e,” .. Mifing finna chu ka
ti boral ang a, remhre remhriatna chu ka paih thla ang,” tih ziak
a ni si a….”Pathian âtna chu mihring aiin a fing zâwk a, Pathian
chak lohna pawh chu mihring aiin a chak zâwk bawk si a,….”
“Nangni erawh chu ama zarah Krista Isuaah chuan in awm a ni;
ani chu Pathian hnen ata kan tan finnaah siam a ni, felnaah te,
thianghlimnaah te, tlannaah te nen, chuti chuan an ziak ang khan,
‘A chhuang apiangin LALPA chu chhuang rawh se. —The
Youth’s Instructor, November 24, 1900.

[192] I TUMNA TISANG RAWH–-57


Kan hun \ha neih apiangte hi a hna thawk tura inbuatsaih
nân hmang \angkai zel turin Pathian chuan min duh hle a. Kan
chakna zawng zawngte hmang vek tur leh kan thinlungte chu a
thianghlimna ang leh a mawhphurhna rip tak anga vawng turin
min beisei bawk.
Sawisel bova hnathawk thei tur mi tam tak chuan an tum
hniam avangin tlêm tê chauh an thawk chhuak a. Mi sang tam
tak chuan tihtur \ha nunpui tlâk nei lo leh hmasawnna tur nei
tawh lo ang maiin an nun an hmang liam mai mai bawk. Hei hi a
chhan pakhat chu an inteh hniam lutuk vang a ni. Kristan kan
tân man chhiar sen loh a hlan tawh avangin a man pêk phû
tâwka mahni inngaihlu ve turin min duh a ni.
Nun hniam lutukah lungawi mai suh. Kan nih theih tur ang
kan ni lo fo va, Pathianin ni tura min duh ang pawh kan pha lo fo
a ni. Pathianin thil hisâp theihna min pê a, chu chu dah \awl mai
maia khawvel thil ûm nana hman tur a ni lo va, sâng taka awm
a, nun tihthianghlim nei a, tih ropui ni bawk a, A lalram tih zauhna
atana hman zâwk tur a ni.

154
FINNA DIK
Nihna Vawng Rengin
Tuman khâwl ang maia midangin an thunun theih mi nih duh
bik suh se. Pathianin ngaihtuah theihna leh thil tihtheihna min pe
\heuh a. Fimkhur taka thil ti a, finna dila Amah en chungin phurrit
i lo phur ve thei ang. Pathianin a pêk che i nihna ang khan ding
nghet ringawt la. Mi phênah midang ang nih tum suh. Pathianin
nangmahah hna A thawk ang tih beisei ringawt rawh.
Ka zir tam tâwk tawh a, tûnah chuan ka hna a\angin ka [193]
chawl hahdam thei ta tiin inngaihtuah suh. Mihring intehna chu
hriatna ngah lamah a ni a. I damchhung chu zir zel mai la; ni tin
i zir ang a, i hriatna khawlkhawm sate chu a takin i hmang zel
dawn a ni.
Eng dinhmunah pawh ding la, mi tân entawn tur nungchang
i chher reng tih vawng tlat ang che. Eng hna pawh thawk la,
taimâkna nen dik takin thawk la, awmawl châkna rilru chu hneh
ngei ngei ang che.

Hna Urhsun
“A nitin hnathawhnaa a rilru putdãn ang leh, a awm dân ang
apiang, chu mi chuan a nun kaihruaituah a la hmang ngei dâwn a
ni. Hlawh bi tuk thlap hu chiaha, thawk duh \hîn mite leh, insiam
rem leh thiam nâna, vir buai vêl reng peih lo va, hlawh bituk hû
chiah zela, thawk duh mite reng reng chu, Pathianin A hna thawk
tûrin A ko ngai lo. An taksa leh rilru leh, thlarau lam theihna a
tlêm thei ang bera hmang \hîn mite chu, malsâwmna tam takin
A vur ngai lo. An awmdân chuan hrî angin, mite a kaihhnawih
thei si a. Chûng mite chuan mahni chauh inngaihtuah hi an tum
lian berah an neih \hîn. Vên reng ngai mi an ni a, tihtûr pêk chin
chauh ti \hîn mite chu mi \ha leh rinawma ngaih an ni lo vang.
Mahni chakna te, felna te leh taihmâkna te, tilang \hîn mi leh, a
tûl apiang eng hna pawh, thawh hreh ngai lo mite hi, an pawimawh
êm êm a ni.

155
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi tam tak chuan hlawhchham an hlauh avângin,
mawhphurhna te an hnar a, chuvâng chuan tling lo takin, an
awm ta mai mai \hîn a. Chutiang chuan tawh leh hriatna, a\anga
thiamna dawn theih, lehkha chhiar te, zirna te, remchâng dang
tinrêng ten, an neihtîr theih ngai loh chu, an dawn loh phah ta
\hîn a ni.
[194] Mihring hian amah chim tu, thilte a siam danglam thei; mahse
a vêla thilte’n amah siam danglam tûrin, a inphal tûr a ni lo.
Kan vêla thil awmte hi, hnathawhna hmanrua atân, kan hmang
zêl mai tûr a ni. Min thununtu ni lovin, kan thununzâwk tûr a ni.
Dodãl buaia awm te leh, nêkchêpna tuartute hi, mi thiltithei
an ni \hîn. An \hâ an han thawh vê a, harsatna an tawhte chuan,
malsawmna a thlen sak \hîn. In rinngamna an nei a; beihna leh
buaina te chuan, Pathian a rinnghehtîr a, chutiang rin ngheh tlatna
chuan, thiltihtheihna a pe \hîn.”—Mihring hian amah chim tu,
thilte a siam danglam thei; mahse a vêla thilte’n amah siam
danglam tûrin, a inphal tûr a ni lo. Kan vêla thil awmte hi,
hnathawhna hmanrua atân, kan hmang zêl mai tûr a ni. Min
thununtu ni lovin, kan thununzâwk tûr a ni.” Dodâl buaia awm
te leh, nêkchêpna tuartute hi, mi thiltithei an ni \hîn. An \hâ an
han thawh vê a, harsatna an tawhte chuan, malsâwmna a thlen
sak \hîn. In rinngamna an nei a; beihna leh buaina te chuan,
Pathian a rinnghehtîr a, chutiang rin ngheh tlatna chuan,
thiltihtheihna a pe \hîn. Tìhdam Rawngbâwlna, pp. 498-499.

A |angkai Thei Ang Bera Inhman


Zirna \ha chu rawngbawlna thianghlim atâna hman a nih
chuan a hlâwk em em a; mahse chutiang thiamna nei remchang
ve thei lote pawhin lehkha thiam loh avanga mawl bik ta riau tur
leh thlarau lama hmasawn ve thei lo turah inngai suh se. An
hriatnate an hman \angkai thiam a, ni tina hriatna an lakkhawm
a, thinchhiatna leh rilru kawihnate hneh a, Krista anna nun kawng
156
FINNA DIK
an zawh phawt chuan Pathianin finna kawngka a hawnsak ang
a, Hebrai naupangte hnena finna leh hriat thiamna a pe ang bawk
khân anni pawh zirtir an ni ang.—Fundamentals of Christian
Education, pp. 192,193.

157
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 6 - NA

RAWNGBÃWLNA

[196]
Hnathawktu sipai rual ang kan \halai ho,
dik taka chherchhuahte nen hian thawk
tlang ila, krawsa thia tho leh Chhandamtu
lo kal lehna thuchah hi he khawvelah kan
va hril chhuak hma dawn tehlul em! Sualna
te, lungngaihna te, leh hrehawmna te an bo
hun tawpna ni chu thleng tawh mai tur hi a
ni si a. He leia kan thil neih ve, sualnain a
tihhmelhem aia kan fate’n Bible-in ‘mi felten
ram chu an rochun ang a, chatuanin an
cheng tawh ang’ a tih te, ‘chuta chengte
chuan ka dam lo’ tih leh ‘\ap thawm hriat
ngai tawh lohna’ a tih hmun an rochun hun
chu a lo thleng thuai dawn si a.—Counsels
To Parents, Teachers and Students, p. 555.

158
HNATHAWK TURA KOH |HALAITE—58 [197]
|halai tam tak chu zirtirtu ropui Isua hnen a\anga zirlai zir a,
Krista sikula kal nise \ha taka hnathawk thei tur an awm. Pastor-
te, tirhkohte leh zirtirtute chuan beram bo zawn hna chu lo
ngaihthah deuh pawh nise naupangte leh \halaite erawh chuan
A thupêk chu an ngaihthah ve mai mai tur a ni lo.
Naupangte leh nula leh tlangvalte chu Isua hminga thawk
turin kal chhuak rawh se. Remruat hovin fel takin thil ti ho sela.
Hnathawktu pawl din a, \awng\ai rualna hun bik siam a, Pathian
zahngaihna dilin in thawk ho thei lo em ni? Pathian Thlarau
kaihruainaa thil in ruahman a, a tih dan turte in rel fel a,
\hahnemngai tak leh rah chhuah ngei tura in thawh theih nan
Pathian hmangaih vanga thil tam tak lo pal tlang tawhte nen
inrawn khawmin sawi ho rawh u. LALPA chuan chakna A pêkten
Ama ropui nân an hman lêt phawt chuan A \anpui zel ang. Kan
\halai ringtu nula leh tlangvalte hi missionary nung an ni dawn
lawm ni?

Rinnaa Thawkin
Mi tâna hna in thawh sak lai chuan in thawhsakate rilruah
Pathian Fapa mal neih chhun thisena lei an nih avangin Thlarau
thiltihtheihnain hna a lo thawk ve a. Kristan A thih chhan thlarau
bote thinlung hneh a, thiam loh chantirna hna thawk a, hlawhtling
taka hnehna chu Pathian zahngaihna leh chaknaa kan innghah [198]
chauhin kan ti thei. Pathian thutak in hril lâi chuan rinhlelhna leh
chian lohnain in rilru a tibuai mai thei, mahse Pathian thutiamin
in thinlung ata rinhlelhna chu paih bo rawh se.
Pathian thu chu zawm ula, rinnain thawk rawh u. Setana
chuan Van Pathian thuchhuak in rinhlelh theih nân thurawn a
rawn keng \euh ang; mahse ‘rinna ni lo tawh phawt chu sual
a ni’ tih hi vawng reng ang che u. In rinna chu Setana hliah
khuhna thim kal tlang puiin zahngaihna \hutphahah chuan nghat
la, rinhlelhna pakhat lek pawh vulh lian suh. Hei hi a taka in inzir

159
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
finna tur kawng awm chhun, thlamuanna leh inrintâwkna in neih
theihna tur fiahna chu a ni.
A tak ngeia in thil tawn hriat a lo pun chhoh zel lâi chuan
Isua Krista nen tum thuhmun neia in lo inpumkhat tak avangin
\hahnemngaihna nasa tak leh Pathian hnathawh châkna thûk
lehzual in lo nei ang. Mi in khawngaih theihnate chu Thalarau
Thianghlim a\anga lo chhuak a ni a. Krista nghâwngkawl chu
bâtin Pathian hnathawh puitu in lo ni ta a ni.—The Youth’s
Instructor, August 9, 1894.

Mi Inpe Tur Ko Rawh


LALPA chuan A lama ding nghet tlat a, tuna tihtur awm apiang
thawk nghal zung zung tura Nazareth Isua thawhpui duh mi inpe
zo tak tak a ko mêk a ni.—Fundamentals of Christian
Education, p. 488.

[199] THLARAU HNEHNAA MAWHPHURHNA–59


|halaiho chungah hian mawhphurhna pawimawh tak mai
nghah a ni a. Pathian pawhin hriatna leh êng nasa zawk awm
tawhna tunlai tlangval ho hnen a\ang hian beisei A tisâng hle a
ni. Mi tam tak rilru hliahtu puithuna leh awm dan dik lo paih bo
saktu atan hman A duh em em bawk. |halaite chu hriatna zau
takte, a taka tawn hriatna leh thil tê tham deuh thlenga khawl
khawma mahni inthunun mi an ni tur a ni. Pathian chuan an hnena
hun remchang A pêka chungah mawhphurhna lian tak A phurhtir
tlat a. An hmaa thawh tur awm chuan a \ul ang zela \hahnemngai
tak leh a indawt tê têa an thawh hun a lo nghâk reng a ni.
|halaiten LALPA hnaa an thinlung leh rilru an hlan phawt
chuan mi fel changkang tak leh \angkai tak an lo ni ang. He
dinhmun changkâng tak hi a ni LALPAN \halaite chu thleng tura
A duh ni. Hei aia nêpa awm chu Pathianin hun \ha A pek hman
\hat duh lohna a ni a. Chu chu Pathian laka helna angah ngaih a
ni ang– mahni mihring puite \hatna tur thawh peih lohna a ni si a.
160
THLARAU HNEHNAA MAWHPHURHNA
|halaite u, hruaitu atana Pathian thu hman a \ulzia leh Jehova
thupêk zawm pawimawhziate midang hriattir turin engnge in tih
le? Pathian thuawihna chauh hi chhandam nih theihna a ni tih in
nungchanga entirin thuchah chu in puang em? In theihtâwp in
chhuah phawt chuan mi tân malsawmna in lo ni ang a, hun \ha
leh a tihdan tur kawng chu a lo inher chhuak zêl mai dawn a
ni.—The Youth’s Instructor, January 1, 1907.

KRISTA TÂNA HRIATPUITU NIHNA—60 [200]


LALPA lama \ang zawng zawngte chu Krista nihna puangtu
tur an ni. ‘Ka thu hretu i ni’ LALPAN a ti. Ringtu dik tak rinna
chu a nungchang thianghlim leh fel tak chuan a puang chhuak a.
Rinna chuan hmangaihnaa hna thawkin thinlung a tithianghlim a;
chu rinna leh thuawihna - rinawm taka Krista thu zawmna chu
an kal kawp tlat a ni. Kristianna hi a taka nun pui ngei tur,
mihring nuna thil lo thleng palh rem zel thei a ni. ‘Ka thu hretu
i ni’ a ti. Tu hnenah maw? Khawvel hnenah maw le. In bul vela
mite mithmuhah mi \ha famkim ni ula. Krista chu in thinlungah
chêntir rawh u; A chanchin sawi a, A nungchang duhawm takte
puangtu tur in ni si a.

Kan Inkawmna (Ti Ti) Hi


Tunlai mi tam zawk sakhaw pawm dan \ha vak lo chu Krista
neitu nia insawi siin \hiante zinga A chanchin an sawi tlêm em
em mai hi a ni. Thu dang tam tak hmangin an inkawm a, mahse
tlanna hna ropui tak mai hi an inkawmna thupui berah chuan an
nei hauh si lo. Hei hi tidanglam a, a taka nunpuitu Kristian niin
“Thim ata chhuak a, a êng mak taka lût tura ko tu che u \hatna
chu in entir theih nan…” (I Petera 2:9) tih thu thlen dik tirtu nih
tum teh u. Krista chu rinnaa kan thinlungah hian A chen phawt
chuan kan ngawi reng hauh lo vang a. Amah chu in zawn hmuh
ngat chuan missionary \ha tak inni bawk ang. Hemi thu-ah hian
in phur hle tur a ni; Krista ngaihsak ngai lem lote meuh pawhin
161
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Amah chu rohlu berah in nei tawh a, in kâ-ah hla thar, Pathian
[201]
fakna hla A dah tawh tih hre zâwk rawh se.
Ka \hian \halaite u, in Kristian nun chu Isua hmangaihnaa
lawm \hinte angin in \an ve nghal dâwn lâwm ni? Pathian faa
inchhal ve ngam lo ho hnena an thlarau chhandamna thu nem
tak in sawi \hinin thil a siam \hat theih dân chu in hre pha ngâi lo
vang. Rorelna ni a lo thlen hmâ loh chu Krista thu hretu in nih
theihna hun \ha engzat nge in bawh pelh in hre ngai hek lovang.
Khawvelah hi chuan in rinna nena inmil reng reng lo ngaihsamna
te, \awng thlahdahna te leh dawngdahnate avanga mi thlarau in
vuak nat dante pawh in hre ngai dawn lo a ni.

Hmangaihte Hnehna
In hmangaihte thlarau vei vanga in rilru a buai a nih chuan a
\ha e. Thutak kawngkhar chu hawn sak dan in zawng pawh a
ni thei, chhandam an nih theih nân mittui in seng \euh tawh pawh
a ni thei bawk. Mahse in thusawiten ngaihsak hlawh vak lova
in hriat châng te, in \awng\aina pawh chhang dâwn awma a lan
loh laiten in hnathawh chu a thlâwn niin in hria a, Pathian lakah
in vui rilru hial \hin. In lainate rilru chu sak bik riauva in hriat
bâkah an tâna in thawh rimna chu chhâng \ha tâwk loten in hre
bawk a. Mahse nangmahni thiam lohte pawh a ni ve bawk tih
in ngaihtuah ngai em? A nih, in kut dinglamin a rem sa kha in kut
veilamin a lo \hiat zel \hin tihte tal hi in hria em?
A châng chuan Pathian Thlarau chu in han inthunun tir ve
bawk naa in thiltihin in rinna a phat châng a awm \hin a. Chu
[202] chuan in lainâte tâna in thawh tawhsa pawh a ti chhe leh vek
\hin alawm. An tâna in beihnaah in nungchang tluka an rilru
khawihtu thildang a awm lo. In thin ram lutuk te, in chezia te,
vui hmui in pu fo mai te, ringtu nun rimtui in tlâkchhamna te,
thlarau nun in tlakchhamna te leh in hmêl put hmang hrim hrimte
khan in rawngbâwlna an chawk chhe \hin a lawm.

162
KRISTA TANA HRUAITU NIHNA
Thil tê tham tê nia langte hi ngainêp lutuk suh u. Thil tê tham
tê tê nia lang belhkhawm hian mahni inthunun theihna tak tak
chu a siam si a. Hetiang thil tê tham belhkhawm hian mihring
rilru chu Krista annaah emaw Setana annaah emaw a chher
chhuak mai \hin. Kan vela mite hnenah Isua nen kan lêng dûn
tih leh Pathian chuan A nungchang kan zir a ni tih kan puan
theih nan ngaihtuahna te, thu sawi theihna te, hmêl lan dan te leh
chet theihna te nei a, chu chu nunphung ngheta nei turin min pui
mêk a ni.—The Youth’s Instructor, March 9, 1893.
Pathian hnathawka buai reng mai nun chu malsawmin a awm
a. Thil tê tham tê têa hun khawhral a, awm âwl a, thil sâwt lova
phunchiar mai mai mi tam tak hian Pathianin êng A pêk chu hlut
thiamin midang hnenah pe chhawng ve leh se chu nun dan
danglam tak an lo nei ve ngei ang; mi tam tak chuan mahni
hmasialna leh awmâwl ngainat lutuk avangin an nun an tihrehawm
zâwk a ni. Taima takin hna thawk se, tichuan an nun chu thima
kal mêkte vanram lama hruaitu ni êng mawi tak a lo ni ang. He
kawng hi an zawh ngat chuan an thinlung chu Kristaa thlamuanna
leh lawmnain a lo khat dâwn a ni.—Review and Herald,
October 25, 1881.

MITIN TANA THAWKIN—61 [203]


Krista hna chuan mi tin a huap zo a ni. Ngaithlatu pakhat
lek pawh a ngaihthah ngai lo va. Chu ngaithlatu pakhat chuan a
thil hmuh ‘finna’ chu mi sang tam tak hnenah a hrilh chhawng
leh thei a ni.
Rim taka hna thawka hlawhtlingte chu tlêmte chungah pawh
hlim taka Pathian rawngbawltute hi an ni. Mi tin hi mahni rinna
puanbu buatsaih a, lazâi mal tê tê rawlh a, rinna puan tah zo tur
kan ni.
|halaite chu an \halai puite \anpui thei turin zirtir ula, hetiang
hna kan thawhna lamah hian mi tinin huam zau zawka thawk
tlâk leh hnathawktu inpe taka siamtu thil paltlang kan lo nei ang.

163
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi tam tak thinlung chu thil mâwl tê hmanga pawh theih a ni
bawk.
Khawvel mi ropui leh mithiam bikte meuh pawh hi Pathian
hmangaihtu, khawvel miten an thu hriat nal taka an sawi thei
tluka Pathian a hmangaihna thu sawi ve thei mi pakhat lek
\awngkam tlawm tak hmanga tuai thar an ni fo a ni. Thu ringawt
hi chuan engtin pawhin inbuatsaih nasain zir nasa mah ila mi rilru
a hneh vak lo; mahse Pathian fate hnathawh dik leh rinawm tak,
mawl tê mai chuan chhandamna kawngka rei tak lo kalh tawh
chu mi tam tak tan a hawng leh dawn a ni.—Review and Herald,
May 9, 1899.

[204] THLARAU HNEHTU |HALAITE—62


Setana chu hmelma inring reng a ni a; a tum ber pawh
Pathian pawm theih hauh loh tur kalkawng zawh tura \halaite
hruai bo chu a ni. Pathian tana inhlan ngam nula leh tlangvalte
tluka thil \ha ti nasa thei an awm lo tih a hre chiang hle. |halaite
hian an fel phawt chuan nasa takin mi thinlung an hneh thei a ni.
Thuhriltu leh mimir upa lamte hian \halaiin an \halai puite an
hneh theihna zah ve pawh an nei lo va. Chuvangin \halaite chuan
anmahni nawmsakna leh châk zawngte hial pawh chân huamin
an \hiante chhandamtu tur nia inngaihna nei sela. A \ul chuan
an hun mai bakah an hmanruate hial pawh Pathian hnena pe zel
rawh se.
Pathian ngaihsak anna neia inchhâl tawh phawt chuan Krista
tel lova khawsate dinhmun hlauhawmzia hi an hre tur a ni. An
tân khawngaihna kawngkhar a ni thuai dawn. Thlarau boral tur
chhandam thei khawpa huhâng nei, Pathian thurawnte pawh
dinpui tawh si, mahni hmasialna te, zelthelna emaw Krista kraws
zahpuina vang emawa an tihtur ti lote chuan an nun chauh an
chân dawn lo va; an silhfenah chuan misualte thisen a kâi dawn
a ni. Pathian hnenah inhlan tak tak se chutiang mite chuan thil
tam tak an ti thei dawn a. Mahse rinawm loh avanga an tihtur an
tih loha chungah chuan insawifiah tura koh an la ni ang.
164
THLARAU HNEHTU |HALAITE
Tlanna nun nawmzia tem tak tak tawhte chu an bul vela
miten chhandamna atana ruahmanna an hriatfiah hma chu an
chawl thei lo va, an chawl dawn hek lo. |halaite chuan, “LALPA, [205]
engti turin nge min duh? Engtin nge leiah hian i hming ka
chawimawi ang a, ka tih ropui theih ang?” tiin an zawt tur a ni.
Kan vela thlarau tam tak an boral mêk lâi hian Krista hnen lama
thlarau bo hruai turin kan \halaite hian eng phurrit nge an phurh?
Mi Tana |hahnemngaihna
Sikul kal tawh phawt chuan Chhandamtu tana mi hneh
theihna huhang an nei thei a, mahse tunge Krista hming phuah a,
tunge \hiante nena thianghlimna kawng zawh thlang a, sual kawng
bansan tuma \hahnemngai taka dil mêk chu ?
Hei hi \halaite kawng zawh tur chu a ni naa an zawh miau si
lo. An rilru reng reng chu infiamna leh nawmsipbawlna lam awntu
misualte nen a inrem zawk tlat si. |halaite hian kawng tam takah
\angkaina an nei naa chu chu an hmu si lo. Tunah erawh zawng
an rilru chaknate chu misual boral mêkte hnen thlen dân kawng
zawng a, thianghlimna lamtluang an kawhhmuh theih nan leh
\awng\ai leh dila thlarau pakhat tal pawh Krista hnena an hruai
theih nan bei nasa rawh se.
Thlarau boral tur pakhatin chatuana Pathian faka chatuan
nunna leh hlimna a han chen tur chu a ropui mang e! An
lallukhuma arsi a han êng chatuan tur chu a mak a ni! Mahse mi
pakhat mai lo deuh pawh hi dik lohna ata thutakah, sualna ata
thianghlimnaah hruai theih an ni asin. LALPAN a zawlnei hmangin
heti hian a ti, “….mi tam tak felnaa hawikir tirtute chu arsi
angin kumkhaw tlaitluanin an êng ang”(Daniela 12:3) Thlarau
boral tur chhandam nana Krista leh vantirhkoh thawh puitute
chu vanramah chuan lawmman tam tak pêk an la ni ang.
|halaite hi Pathian leh thutakah inpumpêkin an awmna tur [206]
dik taka awm chu nise mi tam tak chhandam an ni thei tih ka
hmu a; mahse thil danga an buai rengna tur dinhmun an luah
deuh vek emaw anmahniin khawvel lamah an kal zel emaw a lo
ni \hin a. Rilru tihahtu leh lu tihaitu an lo ni zawk fo \hin. Anmahni
165
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
avangin mittui a tla a, an nu leh pate chuan lungngaia rumin an
\awng\ai sak ta. Mahse an kawng zawh mêkin lungngaihna a
thlenzia pawh dawn chang lovin an kal zel a. Anmahni chhandam
nana thih hial huamtute rilru tinatu mai niin Pathianin Krista thisen
zara an nihna tura a ruat chu an nihtir ta a ni.

Hnã Thàwh Tur


Nula-tlangvalte u, Pathianin in thawh tâwk hna A nei tih ka
hmu a; in kraws chawi sangin Krista chu zui rawh u. A nih loh
chuan A tan engtihna mah in ni lo vang. Engmah ngaihsak lova
in awm mai mai lai hian in chung thua Pathian thil ruahman chu
engtin nge in sawi theih ang? LALPA duhzawng ti si lovin engtin
nge chhandam nihte in inbeisei? Chatuan nunna neitute chuan
\ha takin thil an ti \hin asin. Ropuina LALPA chuan A ding lama
mite hnena, “In ti \ha e, bawih \ha leh rinawm,” tiin a thu awihtute
chu a chawimawi a. Nangmahni lawmna mai zawng lova, in
LALPA huana in thawh ãwm tâwk thawh tur in zawng lo a nih
chuan engtin nge boralna ata in thlarau man zat chu in hril theih
ang? Heng inkawm hona leh rimawi zirnate hian thlarau engzat
[207] nge man in tum? Thlarau chhandam pakhat tal pawh kawh tur
in neih loh chuan hawi kir ula, kawng thar zawh rawh u. Thlarau
boral turte tan \awng\ai nghal ula, Krista hnenah lo kalin A thisen
farte hi rawn hnaih chilh teh u. Thlarau tihnuam leh tlawm takin
in nun chu timawi se, in thlarau chauh ni lo, midangte pawh
chhandam thei tura finna in neih theih nan inngaitlawm tak leh
\hahnemngai taka in dilna chu A hnen lamah chho rawh se.
Zai aiin \awng\ai uar rawh u. Zai mai mai aia \awng\ai
pawimawh zawkna hmunah in ding lo vem ni? Nula tlangvalte
u, Pathianin A hna thawk turin A ko che u a, thawk ta che u. In
kawng zawh lai kha thlâk ula. Thu leh thurin hmanga
rawngbawltute tih theih loh in ti thei a, rawngbawltute thlen phâk
loh mi bik in thleng(tlawh chhuak) thei hial dawn a ni.—
Testimonies for the Church, vol.1, pp. 511-513.

166
THLARAU HNEHTU |HALAITE
Khawia |an Tur Nge?
Pathian hnathawk duh chuan an chhungkua, an \henawmte
leh \hianteah \an nghal rawh se. Hengah hian missionary hna
\ha tak an hmu thei nghal ang. Mahni tualchhunga rawngbawlna
hi hmun zau zawka thawk thei an nih leh nih loh fiahna hmun leh
entirtu an ni.—Testimonies for the Church, vol. 6. p. 428.

Hlawhtlinna Kawng |ha Ber


Kan hnathawhah chuan mimal \hahnemngaihna hian beisei
aiin hna a thawk nasa daih ang. Hemi tlakchhamna avang hian
thlarau tam tak an boral \hin. Thlarau pakhat hlutna hi chhût
phak rual loh a ni a; Kalvari khan a hlutzia a puang a. Krista
hnena thlarau bo pakhat rawn hruai chu midangte hruai zeltu
hmanrua niin malsawmna leh chhandamna chu a lo pung zel
ang.—Gospel Workers, p. 184.

KAWNG HRANG HRANGA RAWNGBÃWLNA–63 [208]


Pathian chuan rawngbawl a, Bible-te sem darh a, lehkhabute
zuar turin mi a ko va. Nula leh tlangvalte chu mi thil chinchang
hre tawh, hlawhtling taka an thawh dan tur kawhhmuh theitute
bula kala an thurawn lain lehkhabu zuar, tirhkoh leh Pathian thu
ziak theh darhtu atan te chhuak rawh se. Kan lehkhabu chhuahte
hi in tinah kalpui se. Hun remchang a awm phei chuan thusawi
puiin zai leh \awng\ainate pawh neihpui rawh se. Pathian hna hi
a thawh dân tur dik taka kan thawh hunah chuan thlarau tam
tak seng khawm an ni ang.
Mahni inphat duhna thlarau changtute tân chuan LALPA tâna
hna thawhna tur hmun a la awm zel a. Pathian chuan tupawh
mahni inphat a, midang tâna thawk a, rawngbawl nana an neih
zawng zawng hlan phalte chu a ko reng a ni. Harsatna an tawh
chang pawha chi-ai mai lo, “kan hlawhchham lo vang a, kan
rilru a hnual hek lo vang,” ti tlat tur mihring mamawh an ni a. Mi
phun tawh sa tinghet a, thawk zawm zel thei tur mamawh an ni
bawk.—Review and Herald, April 28, 1904.
167
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Famkimna Ûm Zelin
He hna hi hna dang ang bawkin thawh phawta thiam chi
chauh a ni. Mahni tih tur pangngai thawka inzir chho chung leh
mi tlachham leh natna tuarte rawngbawl sakna a\angin thiam
lehzual zel theih a ni.—Education, p. 268.
[209]
HMASIALNA TEL LO RAWNGBÃWLNA—64
Midang an ngai pawimawh a ni tih a taka lantir a, a tam thei
ang bera thil \ha tihsaktute chuan mi phurrit chhâwkin an natnate
an chhâwksak a ni ringawt lo va, anmahni tisa leh thlarau nun
hrisel nan an thawk pah \euh tihna a ni. Thil \ha tih hi a dawngtu
leh a titu tan a hlâwk ve ve a. Midang in ngaihvenna lama in
intheihnghilh hial a nih phei chuan nangmahni leh nangmahni chu
in tlin lohnaah pawh in inhneh tihna a ni. Thil \ha tih avanga
lungawina chuan ngaihtuahna hrisel nei turin a pui nasa ang che.
Thil \ha tih nawmnain rilru a tithar a, taksa pum a fan \hin.
Mi thil phal takte hmela lawmna leh rilru \hatnate a lo lan chhuah
laiin mahni hmasial mi uikawmho hmêl erawh chu a ngui ruaiin a
dur khup \hin. An hmêlah chuan an rilru sualzia chu a lo lang
chhuak hial a. Mahni inngaihhlutna leh hmasialnain an pawn lam
nunah hnuhma a nei hial \hin a ni.
Hmasialna tel lo khawngaihna dik takin a tur chhuah mi chu
Pathian nungchang tawmpuitu ni vein châkna sual avanga
khawvel hlemhle tak hi an tlansan mêk tihna a ni. Mahni hmasial
mi duhamho erawh chuan an hmêlin thianghlimna leh felna aia
hmelma pa tlu tawha a an zawk hnu, vantlang hmuha an
hmingchhiat thlengin an mahni hmasialna chu an ûm tawh mai
\hin a ni.—Testimonies for the Church, vol. 2, p. 534.

[210] TAIHMÂK LAWMMAN—65


Mi dawngdah chuan mi taima, rinawm taka an ni tin hna
hlen chhuak \hin ten hriatna hlu lutuk an neih ang chu an nei ve
dawn lo tih hi \halaite hian hre rawh se. Mi zawmthaw leh thil
haider ching chuan a kalna apiangah harsatna a insiam chawp
168
TAIHMAK LAWMMAN
zel a. Dik taka harsatna tâwn tlang \hin nun ze nghet neih pawh
a duh lo. A mihring puite \anpui nana kut a thawh ve ngai loh
avangin Pathian a rawk tihna a ni bawk. Hna \angkai thawkte
hmuhsitna hian duhthusam a pawt hniam a, mihring thiltihtheihna
\angkai tak tak turte chu a tihzen bawk avangin chutiang mite
kawng zawh mêk leh Pathianin a buatsaih sak kawng chu a
dang daih mai.
Mi tlêm tê chauh pawh ni lo, mi sâng tam tak chuan anmahnia
awm Pathianin zahngaihnaa A pêk malsawmnate chu engmah
lovah an khawhral mai mai a. Lei lam ham\hatnate pea an chunga
rinna nghattu Pathian hnena lawmthu sawina thilhlan pêk nachang
an hre hek lo. Pathianin an talent-te \ha taka peipung a, a
hmangtu leh siam chhuaktu ni kawp turin a duh tih an theihnghilh
bawk a. Lalpan a kut tichaktu atan a duh tih hi han hre chhuak
nase zawng, zel thelin an tihtur hawisan duhna rilru an pu hlauh
tur.

Hna Thawh Hi Malsawmna


Hlimna dik tak chu nun \ha leh thil \ha tih a\ang chauha
hmuh theih a ni. Mahni tihtur \ha taka ti zat zat \hinte hnenah
chuan hlimna thianghlim leh sang ber a lo thleng a. Hna eng
pawh mai hi rinawm taka thawh a nih chuan a hniam tak tak
[211]
ngai lo. Thatchhiatna hian ni tin hna mi a ngaihnêptir a. Hetiang
tihtur tlêm tê pawh tih peih lohna hian nakin lawka buaina tur
rilru leh nungchang a siam \hin. Mi thatchhe awm dan \ha lo tak
chu chiang taka sawi chhuah a ni fo vang. A chanchin ziahnaah
pawh thawkchhuaktu ni lovin ei tlarantu anga ziah a ni.
Nun kawng tinrengah hian thlarau lam zirlai zir belh zel theih
a ni. Hnathawka leilet \hinte chuan, “Nangni hi Pathian
thlawhhmâ chu in ni a,” (1 Kor. 3:9) tih hi an zir reng a. Mihring
thinlungah hian kan nunin thlarau rah duhawm tak a chhuah theih
nan thutak chi chu tuh tur a ni. Rilrua Pathian thu intuh tawh chu
inchawih mawi takin lo par chhuak se. Mihring pianpui tisa leh
rilru ngau ngau hi chu Pathian rawngbawl nana chher \hat ngai
an ni.
169
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi tin hnenah Kristan rawngbawl hna A pe vek a. Ropuina
lal ni mah sela, “Mihring Fapa hi rawngbawlsaka awm turin a lo
kal lo va, rawngbawl tura …..lo kal a ni,” (Matt. 20:28) tih
thu A puang hial zawk a ni.
Vanramah chuan lalber ni mah sela A pa remruat tifamkim
turin leiah hian A lo kal a. Hnathawh A rawn chawisâng a.
Taihmâk \ulzia entir nan A kut ngeia hna thawkin thingrem A
siam a ni. A naupan lai a\ang tawhin an chhungkaw tundin nan
hna A thawk a. An chhungkaw eizawnna-ah A pawimawh ve
tih hriain A mawhphurhna chin lâwm takin A ti \hin.

Mahni In Lamah |angkai Hle Tur


Naupang leh \halaite chuan an nu leh pate chhâwk zangkhaiin
in lam hnaah mahni hmasialna tel miah lovin an rilru an pe tur a
[212] ni. An puala tihtur lo tlate chu phur taka an tih zel chuan hna
\angkai leh rin tlâk zawk thawk turin an inchher hriam hle ang.
A kum tela hmasawn chho hret hretin an naupan âtna chu thlah
ve tial tial se, puitlinna lamah ke pen zel rawh se. Mahni ina hna
mawl tê tê phur taka an thawh hian naupangte chuan rilru leh
thlarau lam \hat famkimna tur lung an phûm mêk tihna a ni.

Nìhna Tûr Inchher


|halai duhtakte u, ni tin, darkar tin leh mitkhap kâr tin hian
in hmalama in nìhna tûr atân in inchher chho mêk tih hre reng
rawh u. Engtiklai mai pawh hian thil tisual reng thei in ni a. In
dawngdah mai mai chuan Pathianin êng mawi tak ni tura A duan
in nun kha in tichhe hle tihna a ni ang. In pianpui rilruin a awn
lam kha in zawh vaih phei chuan Krista nungchang kalh tak mai
thil chin \ha lovin hmâwng angin a zem nghet tlat mai ang che u.
Krista hnen ata in kal bo vaih chuan mi tam takin an zui ang che
u a, kawng dik lo zawk in zawh avangin mi tam takin van ropuina
chu an tem loh phah dawn a ni. Mahse huaisen taka mahni
hmasialna rilrute in paltlang a, in bul vela mite \anpui theihna
hun remchang in hlauh phah ngai loh chuan in kawng êng chuan
170
TAIHMAK LAWMMAN
kraws bulah mi tam tak a hruai thleng thung ang.—The Youth’s
Instructor, December 5, 1901.

HNATHAWH ZAHAWMNA—66 [213]


Mihring thu-awih lohna avanga sual phurrit khawvela lo
thleng ta hi Pathian chuan thlan tui nena chhawk zan sak a tum
a. Hah taka thawhrimna nen chauh Setana chu engmah ti thei
lova phuar beh theih a ni. Hnathawh hi a hrehawm a, a ninawm
bakah lung a tizing \hin; mahse hlimna hnâr ber, hmasawnna leh
thlêmna laka min humtu ber chu a la ni fan a ni. Hnathawk tura
mahni inthununna hian nawmsip bâwlna a dâl a, taihmâkna te,
thianghlimna te leh mize nghehnate a chawisang bawk. Tichuan
kan tlûkna a\anga kan thawh lehna tura Pathian remruatna
pawimawh tak pakhat a lo ni ta a ni.

Kut Hnathawh Leh Infiamna


Kut hnathawh hi miin an ngainêp riau mai a. Mi tam tak
phei chuan criket, baseball, inhnek leh thildangte hi a \hat lohna
awm an hre lova; hengah hian an inhmang nasa khawp mai.
Setana erawh chu \halaiten zirtir nei miah lo tur thila an rilru leh
taksa chakna an hman a, anmahni tan leh midang tan pawha
hlutna nei miah lo tur infiamna an thiam viau hian a lo hlim em
em a, an thlarau nun lam a lo khel ve thung a. Pathianin talent
\ha tak tak a pêk sate chu laksakin a aiah ama zia rang \ha lo
tak chu a dah \hin. Pathian ngaihsak lo tura mihringte hruai hi a
tum ber a ni a. Pathianin mi rilruah hmun A chan loh nan an rilru
zawng zawng lo lak pên a, hruai bo daih dan a lo zawng ngar
ngar mai a ni. Mite chu an Siamtu hre reng turin a duh lo va.
Pathian leh vanram chanchin an theihnghilh phahna tur infiamna
eng eng emaw leh ennawm chhuah turte a siam theih chuan a
lawm em em \hin.
Sual laka invenna \ha ber chu hna \angkai thawh a ni a,
sualna te, retheihna ten a zui avangin awmawlna hi anchhe
râpthlâk ber pakhat a ni bawk. Hna thawk reng mi leh ni tin
171
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hnathawh nuam timite hi khawtlângah pawh mi \angkai an ni
zel. An kawnga tih tur awm apiang tiin an mahni tân leh midangte
tân malsawmna an ni. Taihmâkna chuan thatchhe kutin a thawh
peih tâwk sualna hmutu Setana tih\haihna lakah a vawng him
ang. Hnathawktu taima chu, “thatchhe kut meuh pawhin a tih
peih tur sualna hmuchhuaktu” tih\haihna lakah a inveng him dawn
a ni.
Tui tling reng chu rei lo tê-ah a lo tenawm mai \hin; tui luang
reng erawh chuan a luan tlangna ram tan hlimna leh lawmna a
thlen thung. Tui tling reng hian mi thatchhia a entir a, tui luang
reng erawh chu mi taima entirna a ni.

Entawn Tlak Krista


Lei mite tana kawng ruat hnathawh hi a hahthlâkin a ninawm
a, a harsa \hin; mahse Tlantu sulhnu enin A chawisang zâwk
miau si; he taihmâkna kawng thianghlim zawhtute hi chu an him
tâwk hle a ni. Entirna leh thuchah hmangin Krista khan hnathawh
hi A rawn chawi sâng hle a. A naupan têt ata taima takin hna A
thawk \hin. A damchhung hun tam zawkah khan Nazareth khuaa
A thingrem siam hna chu ning lovin A thawk tluan zak a.
Hnathawktu naran anga incheiin nunna Lalpa chuan A chenna
[215] khaw tê reuh tê chu A hnathawh thuamhnaw nen lût chhuakin
A paltlang fo va, tuma hriat loh leh chawimawi lem loha loneitute
leh hnathawktute A kalpui lai chuan vantirhkohten rawng an
bawl sak \hin.
Remhre taka hnathawh hi mihring tân chakna min petu thil
\ha tak a ni. Mi chaklote a ti chak a, mi rethei a ti hausa a,
riangvaite tan hlimna a ni. Mi mit la zawng tak thil hmanga inthupa
a beih theihna tur hun awl remchâng petute beia tichhe turin
Setana chuan a chang reng a. Chutianga mi awmawl lai tluka
hlawhtlin theihna hun \ha a nei lo.

Taihmâkna Lawmawm A\anga Zirlai


Hausakna rah \ha lo ber pakhat chu hnathawh ngaihnêpna
172
HNATHAWH ZAHAWMNA
hi a ni. Zawlnei Ezekiela erawh chuan, “I laizawn Sodom khaw
lohna chu hei hi a ni; chapona te, ei puar lutuk te, amah leh a fanu
nuam tawlna mai mai te a ni a, mi retheite leh tlachhamte chu a pui
chuang hek lo,” (Ezek. 16:49) a ti. Hetah hian thatchhiatna rah râpthlak
tak, rilru tichak lova, thlarau nun tihniam a, rilru tikawi a, malsawmna
pawh anchhiaa chantirtu chu entir kan ni. Hnathawk mêk a hmei a pa,
an lei hringnun chu \ha tak leh ropui taka hmu a, beiseina leh rinna nena
an tum phur chhuak \hin chu ni.
Ni tina tihtur pawimawh tak takte lungawi tak leh taima taka tih hi
Krista zuitute pawhin an zir ve ngei tur a ni. Sumdawng, dan hre mi,
loneitu leh khawl chhe siam, mahni hna \ul thawk chunga Pathian
rawngbawl a, ni tin nuna Kristian sakhaw thurin nunpui tur chuan khawi
hmun emawa missionary hna va thawh ngawt aiin mi lainat theihna a [216]
mamawh tam zâwk a. Mahni inthunun theihna nasa zawk a mamawh
bawk. Hnathawhna hmun leh sumdawnna hmuna sakhuana la lût tur
te, ni tin nun kil hrang hrang tithianghlim a, sumdawnga indawrna zawng
zawngahte hian Pathian tehna ang thlapa ti tur chuan thlarau lam thahrui
fei tak neih a \ûl a. Hei hi Pathian chuan A phût tlat a ni.
Paula phei chuan awm mai mai hi sualah a ngai hmiah mai. A
rawngbawl lâi pawh khan a inchawm nan leh mi \anpûi nan puan in
siam dân a zir a, a siam \hin. Chu chu hun khawhralna-ah a ngai lo.
Hna a thawh khan kawng dang hmanga a kawm theih loh mi \henkhat
a kawm theih phah a. A thawhpuite hnenah chuan kut themthiamna hi
Pathian thilpêk a ni tih a entir a. Rim taka ni tin hna thawk chung pawhin
Pathian chu chawimawi fo tur a ni tih a zirtir a ni. A thawh rimna kut
chuan Kristian rawngbawltu a nihnaa mi rilru a hneh theihna kha a la
kiam chuang hek lo.
Pathian chuan mi tin hi hnathawktu ni vek turin rem a ruat a.
Mi thatchhia aiin ran hna thawk lai pawhin Siamtun a siam chhan
chu a entir \ha zawk daih a ni. Pathian chu chawl lova hnathawk
reng mi a ni a. Vantirhkohte pawh hna thawk mi, mihring fate
tana Pathian rawngbawltu an ni. Vanram hausakna chuan mi

173
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
thatchhiate tan hmun a pêk ve dawn loh avangin awmawl tuma
vanram thlirtute chu an la lunghnûr hle ang. Mahse chau taka
phurrit phurtute erawh chu chawlhna nuam tiamsak an ni.
Chhiahhlawh rinawmte chu an hnathawhna a\angin a ni an Lalpa
hnenah châwl tura koh an nih dawn ni. An hmanrua chu lâwm
taka dahin chu chawlhna nuam, Krista kraws avanga hnehtute
tana buatsaih an thlen hun chuan indona thâwm rite chu an
theihnghilh vek tawh ang.—Counsels to Teachers, Parents
and Students, pp. 274-280.

[217] MITIN HNÊNA THU HRILIN—67


LALPAN a mite chu ramthim rawngbãwl hna hrang hrang
thawk a, lui kam hmun tin renga chi theh turin a ko mêk a. Kan
\henawmte leh \hiante hnena ti tura min duh tlêmte chauh kan la
ti a ni. Mi rethei te, damlo te leh lusûn te laka ngilneih chhuahin
an rilru kan hneh thei a, tichuan van thutak chuan an thinlung a
pawh thei ang. Chutiang rawngbawlna hun remchang chu liamtir
mai mai phal tur a ni lo. Kan tih ve theih rawngbãwl hna sâng
ber a ni. In tin tlawh lawr a, hmangaihna leh lainatna nena thutak
hrilh hi Kristan rawngbawl tura A zirtirte A tirh chhuah hmasak
ber \uma A thuchah nen pawh khan a inmil hle a ni.

Zai Lam Thilpek


Zai leh hla lama thilpêk neite pawh mamawh an ni. Hla hi mi
thinlunga thlarau lam thutak nemkaina hmanraw \angkai berte
zinga pakhat a ni a. Pathian hla thu hmangin simna leh rinna
tuikhur hlute chu hai hawn a ni fo bawk. Kohhran mite chu
naupang a\anga puitling thlengin khawvel hnena he thuchah
hnuhnung ber hi pawm turin zirtir tur an ni. Inngaitlâwm taka an
kal phawt chuan Pathian vantirhkohten an kal pui zel ang a, a
ria \awng\ai dan te, zaia mi hriat hlawh dan tur te, leh tun hun
atana chanchin \ha thuchah puan dante an zir ang.
Nula tlangvalte u, LALPAN a kohna chhan che u in hna chu
thawk ula, Krista chuan in thiltihtheihnate thil \ha tak ti turin A
174
MITIN HNENA THUHRILIN
zirtir ang che u. Thlarau Thianghlim hnehna chak tak in dawn lâi
leh mi zirtir tur in zawn laite chuan in rilru a lo thar ang a, in
thusawi ngaithlatute tana thumawi leh mak tak chu in sawi
chhuak thei mai ang.

Damdawi Lama Rawngbãwlna


Damdawi lama rawngbãwlnaah hian hnathawhna hun
remchâng a tam khawp mai. Ei leh ina insum theih lohnate leh
leilung dan hriat lohnate hian natna a thlen nasa a. Hei hian
Pathian hnena ropuina pêk tur pawh a bawh bo a ni. Mahni
inphat theih lohna avang hian ringtu tam tak chuan Pathianin
thlarau mi nihna dinhmun sâng tak chan theihna A dah chu an
thleng phâk lo \hin. Mite chu natna tihdam dan ni lovin inenkawl
\hat dan zirtir zawk rawh u. Mahni nawmsakna ngawt um lo
tura midang zirtir thei turin zirtirtu fing tak kan ni tur a ni. Hriat
lohna avanga natna te, piansualna te leh hri lêngte hmu chung
hian engtin nge kan tih tura ruat mi mawl zawkte kawng ti-êng
a, natna tuarte kan chhawk loh theih chu le?
Mi nunrawng leh rilru kawi Setana chuan thlarau nun kawng
a khar tlat \hin avangin mi tam tak chuan hriselna kawng hi an
hre hauh lo. Mite hnena chaw hrisel buatsaih dan zirtirin
rawngbawlna \ha tak a neih theih a. He hna hi hna dang ang
bawka pawimawh a ni. Ei siam dân zirnate hawn belh zel ni se,
\henkhat chu chaw hrisel buatsaih dan zirtirin in tinah kal lâwr
rawh se. Hriselna chungchang inzirtirna avang hian tisa, rilru
leh thlarau lama chau mi tam tak chhanchhuah an ni ang.—
Review and Herald, June 6, 1912.

HNA PÊNG TAM TAK–68 [219]


Kohhrante hi rawngbâwl tura ruat an ni a. Krista tâna
rawngbawlnaah hian kohhran nena thawhho hi rahbi hmasa ber
a ni. Krista tana rinawmna chuan kohhrana mimal mawhphurhna
\ha taka hlen chhuah a phût tlat a. Hei hi mahni inzirna pêng

175
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pawimawh tak a ni; Krista chen chilh kohhran chuan pawn lam
rawngbawlnaah a hruai nghal mai ang. |halaite tân chuan kawng
hrang hranga rawngbawlna hun remchâng a tam em em a ni.—
Education, pp. 268, 269.

Mi tin Tân Hmun A Awm


Van chatuan remruatnaah chuan mi tin tan hmun a awm.
Mi zawng zawng hi thlarau bo chhandamna tura Krista nen thawk
vek tur an ni. Van in ropuia hmun min buatsaihsak tluka chiang
khian he leia Pathian hna kan thawhna tur hmun bik ruat sak
\heuh kan nihna hi a chiang em em a ni.—Krista Tehkhin Thute,
p. 264.

Sabbath Sikul Hnã


L ALPAN \halaite chu Sabbath sikulahte inhmang a,
\hahnemngai taka hnathawk thei tura inring reng turin a ko mêk
a. Sabbath sikul zirtirtu, rilru zawng zawng nena thawk tur, an
talent sawizawia tipung zel tur leh an thilpêk dawn sate pawh
hma sawntir zel tur mi a nei zel dawn a ni.—Testimonies on
Sabbath School Work, p. 53.

[220] Bible Zirna


Bible chhiar ho tura inkhawm duhna rilru hi van lam a\anga
lo chhuak a ni a, thil dang hmanga tih theih miah loh tur hna
pawimawh thawk tura \halaite feh chhuahna tur kawng a hawng
bawk.
Bible hi thlun beh a ni hran lova. In tina luh pui theih a ni. A
chhunga thutak inziakte pawh mi tin chhia leh \ha hriatna thleng
phâk an ni. Beroi-a (Berean) mi ropuiho anga ni tin ngun taka
Bible zir, an thutak hriat apiang a dik leh dik loh en zel peih tam
tak an awm bawk. Krista ngeiin, “Pathian lehkha in chhiar ngun
\hin. A chhûngah chatuan nunna awmin in rin avangin; chung
lehkha chu ka chanchin hriattirtu chu a ni si a (Johana 5:39) a
ti. Khawvel tlantu Isua chuan chhiar liam ringawt lova Pathian
176
HNAPENG TAM TAK
lehkha thu chu bih chiang turin min ti a. Hei hi hna ropui leh
pawimawh tak a nih bâkah Krista thupêk zawmna chuan
lawmman a ken tel ngei dâwn avangin kan tih ngei ngei tur pawh
a ni. Hetianga kan tih hian kan hlawkpui em em ang. Bible-in
thutak êng a hriattir rinawm taka zuina chu duhsakna lallukhum
a la khum tir dawn si a.—Testimonies on Sabbath School
Work, pp. 29, 30.

In Tinah Kal Lâwrin


LALPAN kan \halaite hi tirhkohte leh lehkhabu zuartute anga
thutak la puan ngai lohna hmunahte in tin fang lâwr turin a ko
mêk a ni. Kan tlangvalte hnenah phei chuan heti hian a ti, “Mahni
ta pawh in ni lo va, mana lei in ni tawh asin; chuvangin in taksa-
ah chuan Pathian chawimawi rawh u,” (1 Kor. 6:19, 20) tiin.
Pathian hruai ang zela kal turte chu mak taka malsawm an ni [221]
ang.—Testimonies for the Church, vol. 8, p. 229.
Tlangvalten rawngbâwl tlâk ni tura an inchher theihna kawng
\ha ber pakhat chu lehkhabu zuara vah vel hi a ni. Khawpui
lian leh tê-ahte vâk kualin tunlai thudik ziahna lehkhabute hi
zuar kual rawh se. He hnaah hian nunna thu sawina hun remchang
an hmu ang a, thutak chi an tuh chuan rah a la chhuah ngei ngei
ang. Mite kawm lâwr a, kan lehkha chhuahte pein thuhrilna
a\anga an tawn hriat loh tur thil an hre \euh thei a ni.
Rawngbãwlna hun \ha neih duh a, Pathian hnaa inpe duh
apiangte chuan lehkhabu zuarin kan hmaa chatuan nunna lam
hawi thu tam tak sawi theihna hun remchang an hmu ang.—
Gospel Workers, p. 96.

Zirtîrna Lam
Kan kohhran sikula zirtirtu tihtur hna hrang hrang hlawhtling
taka thawk thei tur \halaiho zirtira an rilru put hmang siam \ha
thei tur talent \ha ber ber mamawh an ni ta. Zirtirtu zâidam leh
ngilnei, amah mamawh em emtute tana hmangaihna leh
dawhtheihna lantir reng \hintu chu a bikin naupangten an
177
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
mahmawh hle a. Kan kohhran sikulte hian mi rintlâk, mize sâng
tak nei, rinnaa mi nghet, tuarchhel leh dawh thei, Pathian nena
[222]
lêng dûn \hin leh sual anga lang zawng zawng laka fihlim zirtirtu
an mamawh em em a ni.—Testimonies for the Church, vol.
6, pp. 200, 201.

Sumdawnna Lamah
Pathianin A hnathawk atan hna hrang hrang thawk thei tur
mi fing tak tak neih A duh a. Sumdawng mi, an sum tihchet
zawng zawnga thutak innghahna bul Isua zep tel zel \hin mamawh
an ni bawk. An talent-te chu ngun thlûk taka zirna leh inzirtirna
a\anga tih \hat famkim ni rawh se. Mi fing leh hmantlak ni tura
an hun \ha neihte siam \hat tum mihring, kawng hrang hranga
hna thawk an awm a nih chuan, chu mite chu he khawvela Pathian
lalram din tura an theihtawp chhuahtute an ni ang. Daniala pawh
kha a hnathawh zawng zawng an han endik khan thil dik lo
pakhat mah hmuh tur a awm lo tih kan hre thei a. Sumdawng
mi zawng zawng tâna entawn tlâk a ni. A chanchin khan mi
pakhat, mahni taksa bung hrang hrangte Pathian rawngbawl nana
hlan thianghlimtuin thil a tih theihzia a entir bawk.—Krista
Tehkhin Thute, p. 288.

Tihdamna Hnã
Pathian \ih mi doctor rinawm tak dinhmun aia rawngbawlna
hmun pawimawh a awm lo va. Mihringin a âia thil \ha zâwk a
tih theihna hmun emaw, a lâwmna lallukhum tiêng theitu thlarau
lunghlu tam tawk hneh theihna emaw a awm hek lo. Damlo
mutna pindanah chuan Krista zahngaihna chu rimtui angin a
luhpui thei a; misual thlarau damlo hnenah damna dik hriak rimtui
chu a kalpui thei bawk. Thihna hmachhawn mêk damlote chu
[223] khawvel sual kalpuitu Pathian Beram No a kawhhmuh thei a.
Damlo na tak hnena an chatuan nun lam hawi sawipui hian an
natna a tizual thei tih thurawnte chu awih suh se. Damlo sawma
pakuate chu sual ngaidam thei Chhandamtu an hriatnain an rilru
178
HNAPENG TAM TAK
leh an taksa a tichak zawk a ni. Krista chuan Setana thiltihtheihna
chu a titawp thei a. Amah Krista chu misual thlarau natna veiten
tisa leh thlarau natna tidam tura an rin theih tur doctor chu A ni
si a.—Testimonies for the Church, vol. 5, pp. 448, 449.
“Hmun tin tih theih maiah hian Pathian thu sawi ngaithla ngai
rêng rêng lo emaw, sakhaw lam rawngbawlnaa tel ngai lo hi
tam tak an awm \hîn. Chanchin |ha hi hrilh tûr chuan, an ina
luhkhung mai chi an ni hlawm. An tisa lam harsatna chhawmdãwl
sakna hi thu hrilh theihna kawng awmchhun a ni fo \hîn. Mi
retheite manganna lai leh an mangan laia lo \anpuitu sakhaw mi
tak nurse te hian \awng\ai nân te, Pathian thu chhiarpui nân te,
Chhandamtu chanchin sawipui nânte, hun an nei \ha thei fo \hîn.
An châkna thunun zo tawh lo mi khawngaihthlâk takte hi
\awng\aina neiin an dilpui thei fo a ni. Sualin a hneh mêkte leh
beidawng taka awmte pawh an thlamuan thei. Ngilneihna thûk
tak leh mahni hmasialna tel lo hmangaihna nêna rawng an bawl
phawt chuan, an rawngbawl saktu tân Krista hmangaihnaa
innghah a awl sawt dâwn a ni.” Tìhdam Rawngbãwlna, p. 127.

Rawngbãwlna Chu [224]


Chanchin \ha rawngbawlna hi hmuhsitin a awm tur a ni lo
va. Thil tenau zâwk anga en theihna tur thil reng reng pawh tih
tur a ni hek lo. A tenau lo a nia. Rawngbawlna deusawntu
chuan Krista a ngainêp tihna a ni. Hna zawng zawnga hna sâng
ber chu kawng tinrenga rawngbawlna hi a nih avangin \halai
hote mit hmuhah pawh chanchin \ha rawngbawlna aia Pathianin
mal A sawm nasat zâwk hna dang reng reng a awm lo tih hi
tihlan reng tur a ni.
Kan tlangvalte hi rawngbawl tichâk lo zawnga fuih ni suh
se. Tute emaw vang mai maiin mi \henkhat chu Pathian lamlian
a\angin an pêng mai ang tih a hlauhawm hle a ni. |henkhat,
rawngbawlna lama inbuatsaih awm tak takte chu damdawi lam
zir tura fuihin an awm bawk a. LALPA chuan a grape huana
thawk tur rawngbawltu tam zâwk a ko mêk a ni. “Ralven buk
179
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chu tinghet ula, khawvel hmun tinrenga ral vengtu rinawm chu
dah rawh,” tih thu chu puan a ni ta. Tlangvalte u, Lalpan A koh
che u hi. Tlangval rual, thinlung lian leh mi tum ruh, Krista
hmangaih takzettute chu A ko mêk a ni.—Testimonies for the
Church, vol. 6, p. 411.
Ram Pawna Rawngbãwlna Hnã
Tlangvalte hi Pathianin A duh avangin ram pawn lam
rawngbawlna hmuna thawk turin A ko mêk a ni. Nupui fanau
buaipui tur nei lo, chhûngkaw mawhphurhna laka fihlim an nih
deuh avang hian zirtir ngai leh chhungkaw chawm tur neite ai
chuan hna thawk turin an dinhmunin a zir zâwk a. Chu bâkah
sik leh sa danglam pawh an tuar thei a, hnam dang karah pawh
[225] an tlangnel hmâ a, thil hrehawm leh harsatnate pawh an tuar thei
zawk a. Mi biang biak an thiam a, an tum a ruh phei chuan mite
chu an awmna apiangah an tlawh chhuak thei mai dawn a ni.*
Tlangvalte chuan \awng tam tak thiamin LALPA hna thawk
tlâkah insiam rawh se. Chuti chuan Pathianin ram danga
chhandamna thuchah hrilh nan \awng letlingtuah A hmang thei
ang. Chutiang tlangvalte chuan misualte tâna thawk chungin hnam
dang \awng chu an zir thei a. Hun an hman thiam hle phei chuan
an rilru tichak lehzualin an \angkaina mual pawh an tizau zel thei
a ni. Nulate pawh mawhphurhna tlem zawk nei ni mah se Pathian
tana an inhman phawt chuan hnam dang \awng thiamin mi \angkai
takah an inchher chhuak thei bawk. |awng lehlin hna thawk
turin an inpumpêk thei a ni.—Testimonies for the Church, vol.
3, p. 204.
Naupangte Rawngbãwlna
Naupangte pawhin kohhranah leh chhungkuaah ramthim
rawngbawl hna an thawk thei a ni. Inhlei mai mai lova hna \angkai
thawk thei an nihzia zirtir hi Pathian duh dan a ni a. Zau zawka
an \angkai theihna tur missionary hna pawh in lama lo zirtir lawk
____
*Testimonies for the Church, vol. 5, p. 393.

180
HNAPENG TAM TAK
theih a ni. Nu leh pate u, Pathianin anmahnia A thil tum chu A
tihhlawhtlin theih nân in fate chu \anpui rawh u.—Review and
Herald, December 8, 1910.

RAWNGBÃWLNA PAWMTLÂK—69 [226]


Pathian chuan A zahngaihna leh hmangaihna tâwp lovin, “A
thu ata êng” min pe a. Krista pawhin, “…A thlawnin in hmu
a, a thlawnin pe rawh u,” a ti. Pathianin êng A pêk che hmang
khan thima awmte chu ên chhawng ve leh rawh se. Hetia in tih
ngat chuan Krista hnena thlarau bo hruai turin vana vantirhkohten
an awmpui reng dawn che u a ni.
|halai duhtak te u, Pathian rawngbawl tur hian pastor nih
kher a \ul lo tih hi hre reng ang che u. Krista tana hnathawh dan
kawng hi a tam teh asin. In lu chungah mihringin kut nghatin an
nemnghet kher lo che u pawh a ni thei, mahse Pathianin A
hnathawk tlak nihna A pe thei che u a ni. Nangmahni hmangin
thlarau chhandamna hna A thawk thei a. Krista sikula zir zo
tawh in nih a, thinlunga thuhnuai rawlh leh zawldawh mi in nih
ngat chuan thusawi tur chu A pe zel mai ang che u.

Thil Tihsual Palh Changin


Famkim tumin theihtawp chhuah ula; mahse thil engemaw
in tihsual zauh avang khan Pathian hnathawk tlâk ni ta miah
lovah inngai kher suh u. Pathianin kan nihna hi A hria a, vaivuta
siam kan nih hi A theihnghilh ngai lo. Pathian pêk in talent kha
rinawm taka in hman phawt chuan in \hat tawk lohzia in lo inhria
ang a. Entirna \ha lo tak siama midang in hliam loh nan thil chin
\han \ha lo tak mai paih bo \ulzia chu in hmu mai ang.
Nangma tan pawha thil hlu lutuk thutak chu midang semin taima
takin thawk rawh u. Tichuan hmun ruak luah khah tur a awm
apiangin, “Lo kal zel rawh” tia kohna in hre zel mai ang. Chu [227]
chu in chhâng hreh deuh a ni maithei; mahse rinnain hma lam

181
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pan ula, Pathian hna chu \hahnemngaihna thar leh dik tak nen
thawk zawm rawh.
Thlarau hneh theihna thuruk hi zirtirtu ropui Isua hnen a\ang
chauha zir theih a ni. Dai leh ruah phingphisiauvin zawi têa hnim
vuai lam a nan angin kan thusawite hi hneh kan tum mêk thlarau
bote chungah chuan nêm tak leh duhawm takin tla rawh se.
Hun remchâng kan nghâk ringawt tur a ni lo va; a zawnin kan
zawng zâwk tur a ni. A hun a zira sawi awm tak kan sawi theih
nana Pathian \anpuina dilin \awng\aina nen kan thinlungte hi a
lamah hawi tir ila. Hun remchâng a rawn awm palh a nih chuan
eng chhuanlam hmang mahin lo ngaihthah suh u; chu hun \ha
chu in hman \angkai hlauh chuan thlarau pakhat chu thihna ata
chhanchhuah a ni mial thei asin.—The Youth’s Instructor,
February 6, 1902.

Hna sang Ber Chu


Hna zawng zawnga hna sâng ber, thlarau chakna hmangtu
tur, hna dang zawng zawng aia sâng chu, Krista thih chhan thlarau
chhandamna hna hi a ni. Hei hi i dam chhungin hna pawimawh
berah nei la. I damchhunga i hna pawimawh bikah nei ang che.
He hna lian leh ropuiah hian Krista thawhpui la, in lam leh ram
pawn lama missionary lo ni ang che. Inah emaw hmun hla takah
emawa thlarau bo chhandam nana tling taka thawk turin inring
reng rawh. LALPA hna chu thawk la, midang tan rim taka thawkin
i chhandamtu i rinna chu thiltihin entir ang che. Upa lam leh
naupangte pawh hi piangtharin an hmaa tihtur awm apiang hun
remchâng an neih ang zela Pathian hnathawh puitute lo ni teh
reng sela aw!—The Youth’s Instructor, May 4, 1893.

[228] RAWNGBÃWLNAA RINAWMNA—70


Hna hniam berah pawh rinawm lo chu hna sâng zawkah
pawh a rinawm chuang lo vang. Pathian an rawk ang a, a dan
thianghlimin a phût lah an ti hek lo vang. An talent dawn chu
Pathian tâ a ni tih leh A rawngbawl nana hlan tur a ni tih pawh
182
RAWNGBAWLNAA RINAWMNA
an hre chhuak ngût lo vang. A ruaituin ti rawh a tih chin chiah
chiah ti \hin hnathawktute chuan an hnathawh puitlinna chu an
\hahnemngaihnaah a innghat a ni tih an hriat meuh chuan
chhiahhlawh rinawm anga chhal an ni pha tawh si lovang. Hna
tam tak chu a ruaitu pawhin a hmuh ve reng theih, mahse ti tura
a sawi sen kil kelh si loh a awm thei a ni.
Isuan kan chunga hmangaihna dan khauh tak a dah hi A
hming lamtute hian phur chhuakin mahni hmasialna tel miah lo
leh taima taka A hnate hi thawh chu ni se chuan mi bo tur leh
kal bo turte hi dan theih an ni maw le. Mahse Pathian hna
thawktu tam tak hi chu an hmingah pawh mit rawngbawltûte
anga chhinchhiah tlâk lek an ni si.

Rinawm Lohna Chhinchhiah Zel


Mahni hmasialna tenawm ber hian a ni, a ruaituin a vil reng
loh avanga hnathawktu chu hun hman \hat tir thei lo va, bungruate
enkawl \hat tir peih lo \hin ni. Mahse chutiang hnathawktu chuan
an zelthelzia leh an rinawm lohzia chu chhinchhiah zel a ni tih an
hre lo em ni? An mit chu tihvar theih ni se, Vengtu Pathian chuan
lo en rengin an pawlawh dan zawng zawng chu van lehkhabuah
A lo chhinchhiah zel tih an hmu ngei ang.
Pathian hnaa rinawm lo chuan nun phung nghet an tlachham [229]
a; an mahni tiphurtu pawh kawng engkima kawng dik thlantirtu
nungchang mawi a ni hek lo. Pathian chhiahhlawhte chuan
anmahni ruaitu Pathianin A hmu reng tih theihnghilh suh se.
Belshazzara ruai tenawm tak thlir rengtu mit kha kan kohhran
office hrang hrangah te, sumdawngho pawisa chhiarna pindanah
te, mimal hnathawhna inahte hian a la fu zel a; anchhe dawng lal
chunga rorelna râpthlâk tak ziaktu kut ngei khan hna in ngaihthah
lai kha a lo chhinchhiah zel a ni. Belshazzara thiam lohna kha
mei hawrawpa ziak a ni; “Bukin i awma, i tling ta lo” (Daniela
5:27) tiin. Pathianin in thawh tura a tih kha in thawh loh chuan
khatiang bawka thiam loh chantir kha in ni ang.
183
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Rawngbãwlna Chhan Dik
Kristian inti, Krista nena inzawm hauh si lo an tam mai. An
ni tin nun leh an rilru chuan ropui beiseina Krista chu an thinlungah
A awm lo tih a puang thung si. An mahni-ah innghah ngam a ni
lo va; rintlâk an ni hek lo. A tlêm thei ang ber hna thawh a, a
tam thei ang ber hlawh lâk an duh leh si. “Chhiahhlawh” tih
\awngkam hi mi tin bel theih a ni; chhiahhlawh kan nih vek
avangin. Eng ang tura siam mêk nge kan nih tih hriat pawh a \ha
hle mai. Rinawm lohna nge, rinawmna?
Theihtawp chhuaha hnathawh hi chhiahhhlawhho thawh dân
rilru a ni tlangpui reng em? Awlsam taka thawh zawh thuai a,
anmahni lam insêng tlêm thei ang bera thawha hlawh lâk an tum
tlangpui zawk lo maw? A \ha thei ang bera hnathawh chu an
[230] tum ber ni lovin a hlawh zawk kha an thawh chhan tak chu a ni.
Krista chhiahhlawha inchhal tawh phawt chuan Paula thupek -
Bawihte u, tisaa in hotute thu hi engkimah zawm rawh u, mihring
tilawmtute mai ang a, mit rawngbawl lovin thinlung sakhat vuaa
LALPA \ih dêk chungin zawm zawk rawh u,” (Kolosa 3:22).
“A rulhna ro luahtu tur chu LALPA hnen ata in hmu dawn tih
hriaiin, in tih apiang chu mihring tan anga ti lovin, LALPA tan
anga tizawkin, chak takin ti rawh u,” (châng 22-24) tih kha
theihnghilh suh se.
Mi hmuh lai chauha thawk \ha chhiahhlawhte chuan an hna
thawhin mihring leh vantirhkohte endik a dawl zo lo tih an la
hria ang. Hlawhtling khawpa hna thawk tur chuan Krista hriat
hi a\ul khawp mai; he hriatna hian \hatna ziktluak a pe ang a, a
rawng bawl mêk nia kan inchhalna chhandamtu neih ang mahni
hmasialna tello rilru ropui tak a pe bawk ang. Rinawmna te,
inren thiamna te, mi chunga \hatna te, leh duhtuina te hi khawiah
pawh awmin khawiah pawh thawk ila, college a ni emaw,
damdawi in a ni emaw, khawlchhutna a ni emaw, workshop a
ni emaw, choka a ni emaw, LALPA grape huan a ni emaw, hna thawk
tura min dahna apianga kan thawh dan tur a ni.

184
RAWNGBAWLNAA RINAWMNA
“Tu pawh tlêm tê chunga rinawm chu tam tak chungah pawh a
rinawm \hin; tu pawh tlêm tê chunga rinawm lo chu tam tak chungah
pawh a rinawm lo \hin,” (Luka 16:10).—Review and Herald,
September 22, 1891.

185
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 7 - NA

HRISELNA LEH HNATHIAMNA

[232]
Rilru leh thlarau awm dan dik tak chu
taksaa a lo lan chhuah \hin avangin rilru
leh thlarau hriselna chu taksa chakna leh
thiltihah a innghat thui em em a ni; taksa
hriselna atana \ha chu rilru lam hriselna
atan leh nungchang nghet neih nan pawh a
\ha si a.. Mi hrisel lo chuan a mihring pui te
leh siamtu Pathian leh ama chunga a tihtur
ngei pawh a ti \ha thei lo va, a hre thiam
thei hek lo. Chuvangin hriselna hi
nungchang tluka vawn \hat tur a ni. Hrisel
dan zirna leh taksa awm dan zirna te hi zirna
lama hma lakna zawng zawng innghahna lo
ni rawh se.—Education,” p. 195.

186
KHAWSAK DAN TUR—71 [233]
Kan hnam min tichhiaa thihna min thlen mêktu natna leh dan
bawhchhiatna dang tur hian enge kan tih theih ang le? Sualna
chhan bulpui ber hi ei leh ina insum lohna leh châkna thunun
lohna a nih avangin siam\hatna hna ropui tak kan thawh \anna
tur chuTui lian anga kan hnam min hnawl a, chhiatna leh thihna
hial min thlentu hri chhia leh sualna tuifâwnte hi engtin nge kan
tih tâwp ang? Mihring sualna chhan lian ber chu ei leh in leh tisa
châknaah te hian hmuh theih an ni a, chuvangin a siam \hatna
hna lian ber leh hmasa ber pawh insumna leh mahni inthununna
lam zirlaite zira a taka nunpui hi a ni.
Khawtlang nun siam \ha hlen tur chuan naupang lam a\anga
a nawlpuia inzirtir ngei ngei tur a ni. Naupan lai leh \halai nih laia
thil chin dawklak tawh te, ei duhzawng te, mahni inthununna
neihsa te, puak rual lek nih laia nun dan phung tuh tawhte hian
hma lam huna a hmei a pate nungchang tur chu a hril deuh vek
a. Rilru dâwngdahna leh insum theih lohna avanga sualna leh
hlemhletna lo awm \hin te pawh hi a nih tur ang taka \halaite
ziritirna hian a vêng thei a ni.

Hriselna Leh Mahni Inthununna


|halaite nungchang tithianghlim a, tifamkim a, an ei leh in
châkna thunun thei tura \anpuitu leh thil uar lutukna laka insumtir
theitu \ha berte zinga pakhat chu hriselna hi a ni. Chutiang zelin,
mahni inthununna hi chin \hanah nei ila, chu chu hrisel nan a \ul
hle.
Mihring nunna chungchang inthiamtir hi thil pawimawh berte
zinga mi, hriselna atan leh hriselna vawn \hat reng nana \ha tak
a ni. A bikin \halai nih lai hi damchhunga ni tin nun pui tur
hriatna khawl khawmna hun \ha a ni. |halai nih lai vêk hi thil [234]
\ha lam chin \hana neih nan te, a \ha lo lai siam \hat nan te,
mahni inthununna \ha nei a, chelh tlat nan te, ruahmanna siam
nan te, thil chin \han thiam bel lehzual nan te, Pathian duh dan
187
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
leh kan anpui mihring ham\hatna tur zul zuia mahni nun siam
remna hun \ha te a ni.
Isua khan mihring taksa hi A ngaihthah ngai lo va, tisa awm
dante hi A ngainêp ngai hek lo. Damlo tidam turin A vâk kual
a, lusûn mangangte phurrit A phurh pui \hin.

Nunna Kawlhawhtîr
|halaite chu duh duha khawsa thei tura zalên an ni lo tih
hriattir tur an ni. Tun hi an rinna ni chu niin an chungah rorelna
chu zawi zawiin a lo thleng dawn si a. Pathian chuan ho lam
taka A thilpêk hlu tak mai hmangtu chu mi felah A pawm lo
vang a. Khawvel tlantu’n an tân man chhiar sen loh A pêk
chunga an rinawm loh dân ang zela ro relsakin an la awm ang.
Hnathawk thei tura thuam an nih dan ang zel leh hun remchang
pêk tam an nih dan ang zelin Pathian hnathawk tura
mawhphurhna pawh an nei sâng a, thawk tura phûtna pawh a
sâng bik a ni. Tichuan kan \halaite hi Siamtu chunga
mawhphurhna leh an nun ngeia rinna pawimawh tak nghah a ni
tih hriatna nei thei tura chawilen an nih phawt chuan nawmsip
bawlna livir leh tunlaia \halai hman tlak tak tak tur dawlh zotu
sualnaah hian an zuang lût ve mai ngam lovang.—Review and
Herald, December 13, 1881.

[235] HRISELNA VAWN |HAT—72


Hriselna hi malsawmna a ni a, mahse mi tlêm tê chauhin a
hlutzia an hria. Rilru chakna leh taksa chaknate pawh hi
hriselnaah hian an innghat thui hle a ni. Kan tisa châkna leh
phâwklêknate hi taksaa bet an ni a, a \ha thei ang bera kan
talent kan hman theih nan tisa tak pawhin a \ha thei ang bera
vawna rilru thununa hnuaia dah tur a ni. Taksa tichak lo thei thil
chuan rilru a tichak lo va, chhia leh \ha hriatna a tichak lo bawk.
Hriselna kan hman sual hian kan dam hun chhûng, Pathian
ropuina tura kan hman theih hun chu a titawi a, Pathianin hna
min tuk ve chhun thawk tlâk lovah min siam bawk. Thil \ha lo
188
HRISELNA VAWN |HAT
ching dawk lak tura kan inphal a, men rei kan chin a, hriselna
khawih pawi tur pawh hnar zo lova kan châkna kan hrik thlâk
hian chak lohna lungphum kan phûm a lo ni.
Mahni nun titawi a, leilung dan zah loh vanga rawngbawl
tlâk lova insiamte hi Pathian rawk a, thiam loh changte chu an
ni. An mihring pui an rawk tihna a ni bawk. Pathianin khawvela
A tirh chhan midangte malsawmna hun \ha chu an thiltih ngeia
tan tawi an ni a. Hun rei lo têa an tih theih mai tur pawh titlâk
lovah an inchhuah der mai a ni. LALPA chuan kan thil chin \han
\ha lo tak avanga khawvel thil \ha kan hloh hian misualah min
chhiar mêk a lo ni.—Review and Herald, June 20, 1912.

HRISELNA THUPUIZIA—73 [236]


Setana chu Krista bula a lo kal ang bawk khan mihring
hnenah êng tirhkoh angin thlêmna nen a rawn kal a. Mihring hi
tisa leh rilru lamah a chak lo thei ang ber dinhmuna dah a,
thlemna hmanga hneh a, tichhe turin a thawk mêk a ni. Tichuan
mihringte chu a nghawng tur ngaihtuah miah lova an châk zâwng
apiang ti turin a thlêm hlawh tling ta hle mai a. Pathian thilpêk
finna tichhe chung hian mihring tân Pathian leh an mihring puite
laka mawhphurhna hlen theih a ni lo tih a hre chiang hle bawk a.
Thluak hi taksa hmunpui a ni a. Chu hriatna hmunpui ber chu
insum theih lohna chi hrang hrang hmanga tihzen a nih phawt
chuan chatuan thil chu a hre thiam hlei thei tawh \hin lo.

Hriselna Leh Nungchang Siam Inkungkaihna


Pathianin mihring hnenah ama mihring nihna dan palzût turin
phalna a pe lo va. Mahse mihring zâwk hian insum theih lohna
chen tura Setana thlemna chu do zo lovin a finna sâng tak chu
ransa rilru tluk lekah a dah ta a ni. Hetiang tisa châkna thilten mi
rilrua hmun sâng zâwk an luah hian, vantirhkohte aia hniam hret
chauha siam finna sâng tak nei mai thei tur mihring chu Setana
thuhnuaia awm turin a inpe mai \hin a. Chutah tisa châkna sala
tânghote zawmna kawng awlsam chu a nei nghal thuai mai \hin.
189
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Insum theih lohna avangin \henkhat chuan an rilru leh taksa
chakna zah ve aia tam hmun thuma \hena hmun hnih laite hlanin
hmelma pa Setana chhaih tâwk lek an lo ni ta mai \hin a ni.
Setana bumna thang hre thiam pha turte chuan an tisa châkna
[237] chu an chhia leh \ha hriatna hmangin an thunun tur a ni. Kristian
nungchang \ha famkim nei tur chuan a tam thei ang bera rilru
sawizawi a pawimawh hle. Rilru chak leh chak loh hian he
khawvela mi \angkai kan nih leh nih loh tur bâkah kan
chhandamna a hril thui em em a ni. Kan taksa pianphung
chungchanga Pathian dan hriat loh lutuk hi a \ha lo hle mai.
Insum theih lohna reng reng chu kan mihring nih dan phung
bawhchhiatna a ni a. Atna hi hlauhthawnawm khawpin a
tlanglawn ta. Setanan thutak êng chu a khuh tlat avangin sualna
pawh a lang îtawm ta hle bawk a. Kristianho chu hringei ho
ang maia hnam dan nghâwngkawl rit tak hmanga an ni tin nun a
phuar theih a, tisa châknate an inthunun tir phal phawt chuan
Setana chu a hlim em em \hin.

Insum Theih Lohna Hi Hmingchhiatna


A hmei a pain fing awm tak takte pawh hi, insum theih lohna
kawng engemaw bera an rilru an tihzen miau chuan hnam mâwl
ho aia û deuh hretah an inchhuah thei \âwk a ni. Setana chuan
mihring chu taksa, rilru leh nungchang hriselna lam thlir miah
lovin mi chhandam thei êng a\ang chuan hnam dan leh incheina
lamah a hruai pêng reng a. Tisa châkna leh ei leh in châkna ten
rilru a luah khah phawt chuan finna thahrui chu mahni hmasialna
maichamah hlan a ni a, mihring chu chhiatna lam panin a tlan
chak hle \hin tih hmêlma lian Setana chuan a hria a. Amarawhchu
tihvara awm tawh mifingin ama taksa a thunun theih a, a rilru
ransa zia chu a thunun theih phawt chuan thlem thlu turin chakna
a nei lo tih Setana chuan a inhre chiang hle thung.
[238] Kristian tam zawk hi Kristiana inchhal tlâk an ni lo. An thil
tih duhzawngte, an hautak dante leh an taksa an enkawl dante
hian taksa kalphung leh Bible zirtirna a kalh tlat a ni. Heng tisa
190
HRISELNA THUPUIZIA
natna te, chhia leh \ha hriatna leh rilru chak lohnate hi an insiam
chawp nasa hle mai.—Review and Herald, September 8,
1874.

Mahni Inthunun, Thil Tih Mâkmawh


“Taksa hi thunun tlat tur a ni. Taksaa thuneitu sang zawkten
ro an rel tur a ni. Rilrua tumna hi Pathian thununna hnuaiah
awmin, chu chuan tisa chaknate a thunun lehchhawng tur a ni.
Pathian khawngaihnaa tihthianghlim, chhia leh \ha hriatna thiang
tak chuan kan nunnate hi an kaihruai tur a ni.
“Pathian thil beiseite hi kan chhia leh \ha hriatna lakluh tur a
ni. A hmei a pate hian mahni inthunun tur an nihzia te,
thianghlimna pawimawh zia te, ei leh in chakna dik lo leh thil
chin \ha lo tinreng laka fihlim a pawimawhzia te hi an hre chhuak
ngei tur a ni. Taksa leh rilru thiltih theihna tinrengte hi Pathian
pek vek a ni a, A rawngbawlnaa hman atan a \ha thei ang bera
vawn him tur a ni tih an hre ngei tur a ni bawk.”--Tihdam
Rawngbawlna, p. 114.

THIAMNA INCHAWIH—74 [239]


Taksa sawizawi nana hun hman hi a thlâwn lo ve. Boruak
theng thawa insawi zawi ngai lo, lehkhabu ringawt mai âtchilh
tluttu zirlai chuan ama tan thil pawi tak a ti a ni. Taksa bung
hrang hrangte a tâwk chauha sawizawi hi taksa pêngtin tan a
\ha hle vek a ni. Thluak ringawt hman nasat lutuk a, taksa
khâwl dang a chet ve si loh chuan rilru leh taksa chakna a lo
tlem tial tial \hin. Chutiangah chuan taksa chakna a lo bo hret
hret a, rilru a lo nguai a, a harh vang lo va, chumi rah chhuah
chu mawi lo taka philina a ni.
Hmeichhia leh mipa tan rilru inbuk \ha tawk tak nei tur chuan
mihring kan nihnaa thil che thei zawng zawng hi hman a, \han
len tir tur a ni. Khawvelah hian mi tam tak, uar bik tlur nei, a
\hen rim taka hmang a, a \hen hmang mang lo an tam hle mai.
Chutiang \halai tam tak zirna chu a thlawn a ni. Zir ngawt an
191
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
uar lutuk a; an taksa chetna lam an ngaihthah si. Rilru inbûk
tawk tak chu vawn reng ni se, kut hna thawh dan \ha leh rilru
senna lam hna chu a tawk chauhin kal kawp bawk sela, tichuan
tisa leh rilru zawng zawngah hmasawnna a awm thei dawn a
ni.—Counsels to Teachers, Parents, and Students, pp. 295,
296.

[240] HRISELNA CHHE KHAWPA LEHKHA ZIR—75


Zirlai \henkhat chu zirna lamah an inpe pumhlum tawp a,
lehkha thiam tumin an rilru an sawr bing ngut \hin. An rilru an
hmang nasa a, mahse an tha an hmang si lo. Tichuan thluak a lo
chau va, tihrawl pawh sawizawi ngai loh a nih avangin a lo chak
lo tial tial bawk a; an zir zawh meuh chuan an nunin a tawrh hial
khawpa nasain an zir tih a lang thei a ni. Chhun zan zawmin kum
tam tak an zir a, an rilru an hmang nasa bawk si a, chutih laiin an
taksa chu an sawizawi \ha tawk bawk si lo…….
Nulaho lah chu lehkhabu chhiar vak vak aia an \angkaipui
zawk tur zirlai ngaihthahin lehkha zirna lamah an intulût a. An
zir zawh meuh chuan hman tlâk an ni tawh mang lo. Pathian min
pêk ni êng leh van boruak thianghlim takte pawh chen hman
lovin pindanah an tawm reng a, an hriselna lam an ngaihtuah lo.
Heng nulate hian pawn theng thawa insawizawi leh an zirlai leh
inchhung sekrekte chu lo tikawp se zawng hrisel takin sikul an
rawn chhuahsan ve tur.
Hriselna hi ro hlu tak, mihring thi theiin a neih theih ro hlu
ber a ni. Rosum te, chawimawina te leh lehkha thiamnate hi thil
to tak, hriselnaa lei a ni \hin a. Mahse hriselna tel lo chuan heng
thil rosum, chawimawina leh thiamnate hian hlimna a pe thei tak
tak lo.—Counsels to Parents, Teachers and Students, pp.
285. 286.

192
MI ROPUI NIH CHHINCHHIAHNA—76 [241]
Daniala leh a \hiante chuan kum thum zet lehkha an zir hnuah
pawh Pathian tana an rinawmna te, A chakna an rinchhanna te,
leh an insumtheihna te kha an la vawng reng a. Lalin finna leh
hriat thiamna thu tinrenga fiah hun a lo thlen chuan ram
rawngbâwl tlâk an nih leh nih loh en nan midang ruala fiah an ni
a. “Mahse an zingah chuan Daniala te, Hanania te, Misaela te,
Azaria te ang reng reng an awm lo,” (Daniela 1:19) An hriatna
ril \ha tak mai te, an duhthlanna leh \awngkam dik tak te, an
hriatna zau tak maite chuan an rilru chakna kiam \hen reng reng
lo chu a lantir a. Lal hmaah chuan an ding a. “Finna leh hriat
thiamna thu tinreng lalin a han zawh chuan an ram pum puia
dawivaihthiam leh aikaihthiam zawng zawngte ai chuan a lêt
sawmin an \ha zawk tih a hre ta a,” (Châng 20).
Mi fel tak chu Pathianin a chawimawi \hin. Lal ropui takin a
hneh chin ram kil tin a\angin tlangval fel awm deuh deuh kha
Babulon-ah hruai khawm an ni a; chûng zingah chuan Hebrai
sal tlangval pathum el pha reng an awm lo. Mahni nihnaa ding
nghet, phei khai zang si, hmel\ha bawk si, finna chuai ngai lo leh
bawlhhlawh kai lo nun – heng zawng zawng hi khuarelin a dan
zawmtute a chawimawina leh mi ropui chhinchhiahna chu a ni.

Taksa Enkawl Dânin Rilru A Nghawng Dan


Heta zirlai kan han tarlan hi ngaihtuah fo tlâk a ni. Bible
duhdan rema nun hi tisa leh thlarau tan malsawmna a ni a. Thlarau [242]
rah chu hmangaihna te, hlimna te, thlamuanna te mai bâkah insum
theihnate pawh hi a ni. Kan taksa hi Thlarau Thianghlim tempul
a nih avangin tibawlhhlawh lo tura khauh taka thu pêk kan ni.
Hebrai sal tlangvalte kha keimahni ang bawka tisa châknate
pawh nei ve tho an ni a. Babulon rorelna nuam lutuk leh thlemna
tam tak kârah pawh an ding nghet tlat a. Chutiang bawkin tunlai
\halaite pawh hi mahni nawmsak umna tur thil itawm tak takin a
hual vel mêk a ni. A bikin khawpui lianahte phei chuan tisa
châkna titho thei thil itawm tak takte chu awlsam taka hmuh
theih an ni a. Mahse Daniala-te anga mahni intibawlhhlawh duh
193
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lo, mi insum \hangte erawh chuan lawmman an la dawng ang.
Fuat an lo ngah zawk bakah an tuar a lo fei lehzel nen, a \ul
huna hman mai theih chakna khawlkhawm sa an ngah bik a ni.
Dik taka taksa hman \hanna hian rilru a tichak lehzual hle a.
Heng rilru chakna te, fuat neihna te leh dam rei lam thleng hian
leilung dan danglam thei lova innghat a ni. Khuarel Pathian chu
leilung dan bawhchhiatna avanga thil lo thleng laka mihringte
veng him turin a rawn inrawlh dawn lo. Mahni inthunun tum tlat
mi chu engkimah a insum tur a ni. Daniela chu a rilru-ah a chiang
a, a thiltih tumah a ding nghet a, thil a hre thei a, thlêmna a do
hneh zel bawk. Chungte chu chaw atana thlai lam chauh a rin
\hin vang leh \awng\ai nun nei mi a nih vanga nei thei chauh a ni.

Kan Chatuan Nun Kan Kuta Awm


Thufing pakhat, mak deuh mai, dik bawk si a awm, chu
chu, “Mi tin hi ama hma lam hun hriltu a ni,” tih hi. Nu leh
pate hian an fate nungchang chher thu-ah leh an zirna kawngah
mawh an phur ngei mai a, mahse khawvela kan dinhmun leh
[243] thawh theihte hi chu keimahni kawng zawhah a innghat thui hle
tih hi a dik em em a ni.
Daniela leh a \hiante chuan an naupan laiin zirtirna \ha an
dawng a, an nihlawh khawp mai. Mahse chutianga an vanneih
vang ringawta khatiang ni thei kha chu an ni lo. Anmahnia thil
tih a \ul chang leh anmahni chungah liau liau an hma lam hun a
innghah ni a lo thleng ta a. Tichuan an naupan laia zirtirna \ha
an dawn khan kawng dik lam a zawhtir a. Finna bul Pathian
\ihna chu an ropuina bul a lo ni ta a ni.
Daniela leh a \hiante pathum chanchin chu a hnu kum kal
zela \halaiten hlawk nana an lo hman ve theih nan Bible-ah chiang
taka chhinchhiah a ni a. Khang an rinawmna leh insum theihna
chhiar theiha inziak hmang khan Pathianin tunlai nula leh tlangvalte
hnenah hian thu a la sawi reng a, Kristian insumna chungchanga
êng a pêkte hi khawlkhawm a, hriselna dan zawm thei dinhmuna
ding turin a ngên mêk a ni.
194
MIROPUI CHHINCHHIAHNA
Insumna Tam Taka Rulh Lêt
Tunah hian Daniel anga thil ti ngam, mi huaisen mamawhna
a nasa hle mai. Tunlai khawvelah hian thinlung thianghlim, kut
fai leh chak tak mamawh a ni. Pathian chuan mihring hi hmasawn
reng a, ni tina \hat famkimna nun sâng lam pan chho zel turin A
ruahman a. Keimahni lam kan inhuam phawt chuan min pui zel
ang. Khawvel pahnihna vanrama hlimna kan beisei hi pakhat
zawka hma kan sawn danah A innghat a. Insum theih lohna
lam chi reng rengah chuan kil tin a\anga inven tlat tur a ni.
|halaite u, Pathianin zahngaihna nen in thawh theih apiang
thawk turin A ko che u a. “……inthawina nung leh thianghlim [244]
leh Pathian lawm tlak ni turin in taksa chu inhlanah ka ngen a
che u; chu chu in rawngbawngna awm reng a ni,” (Rom 12:1).
Pathianin in nihna tura A pêk che u mipa nihna emaw hmeichhe
nihnaah emaw khan ding nghetin Daniela te nena tehkhin hial
tur khawp ei châk zawng, thil tih \han leh duhzawng thianghlim
in neihte lan tir ula. Tichuan Pathianin thluak fim, ngaihdan fel
tak, hriatna ril leh zaidamnaten A vur ang che u. Tunlai \halai,
mahni nihnaa ding nghet, thle tawn mai mai lo mi chu tisa, rilru
leh thlarau hriselnaa malsawm an ni ang.—The Youth’s
Instructor, July 9, 1903.

Sakhuana Leh Hriselna


“LALPA \ih hi finna bul a ni.” Thil \ha lo tih ching \hintute
thutaka an lo tlâwm hian Pathian thu chuan chutiang mi tlawmte
chu thutak êng leh hriatthiamna A lo pe a. Thinlung chhûngah
thutak a lo awm a; chhe der anga lang tawh, chhia leh \ha hriat
theihna pawh chu a lo thar leh \hin. Thutak dawngtu chuan a
hmâ aia chak zawk leh fiah zawk hriat thiamna a lo nei ta a. A
thlarau chu Chatuan Lungpui Kristaah chuan a dintir tlat a.
Kristaah chuan him tawka inhriain a hriselna pawhin a lo \hat
phah \hin. Chuvangin sakhuana leh hriselna dan hi thil kal kawp
tlat a ni.—Testimonies for the Church, vol. 4, pp. 553, 554.

195
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 8—NA

PATHIAN BIAKNA NUN

[246]
Pathian Thlarau Thianghlim, min
zirtirtu chu a thu-ahte hian a awm a. Phek
tinah hian êng thar hlu tak mai chu a lo êng
chhuak reng \hin. Pathian awin rilrua thu a
sawi lai chuan a thu inziakte chu tih en niin
kan hun tawng ang zela remchang takin
lantir a ni.
Thlarau Thianghlim chuan \halaite koh
a, Pathian thu mawina leh a chhunga ro
inphum ru chu hmuhchhuahtir a chak hle a
ni. Zirtirtu ropuia sawi thutiamte chuan
hriatna tichakin mihring rilru chu thlarau
lam thiltihtheihna thianghlima tihnun a ni
ang. Mi thawk chhuak tamte rilruah chuan
van lam thil anna a lo \hang lian zel ang a,
chu chu thlemna do lêtna bang chhah tak
ang a lo ni dawn a ni.—Krista Tehkhin Thute
p. 97.

196
|AWNG|AINA, KAN KULHPUI—77 [247]
Chhiatna tam takin a hual vel he hun hnuhnungah hian inring
renga inven leh \awng\ai nasat zual zel chauh hi \halaite himna
awmchhun chu a ni. Pathian thu chhiar leh \awng\ai nuam ti
phâk \halaite chu nunna tuikhur a\anga tui lo luang chhuak chuan
chakna thar a pe reng a. Midang dawn ve theih loh rilru zau tak
leh famkimna duhawm tak an lo nei bawk ang. Pathian nena
inpawlna hian rilru \ha te, tumna sâng tak te, thutak hriat thiamna
fiah tak leh tumruhnate a neihtir a. Tichuan Pathianin Amah
zawmtute chu A fateah a chhiar ta a ni. Pathian leh chatuan thil
chu chiang lehzualin an hmu a, khawvel hnena ênna leh finna
petu ni tura a siam thlengin an dinhmun a sâng zel \hin.

|awng\ai Dan
|awng\aina hi a nih dan tur ang taka hriat fiah a ni lo fo.
Kan \awng\aina chu Pathian hnena A thil hriat loh han hrilhna
tur a ni lo. Pathian chuan rilrua thil thuhrûk zawng zawngte hi A
hre vek a. Chuvangin \awng\aina chu ring tak leh sei tak a \ul
lem lo. Pathian chuan rilrua zêp rûkte pawh A chhiar thei vek a; a
rûkin kan \awng\ai a ni thei e; a rûka min hmutu chuan a lo hria ang a,
ualau takin lawmman A pe ang.
Lungngaihna em em pawh neih loh laia ka \awng\ai e tih avanga
mahni hrehawmna lam hrilh nghekte hi mi vervêk \awng\aina a ni. Simna
thinlung pua \awng\aina hi a ni Lalpan a ngaihthlâk ni. Mi chungnung,
chawisana awm, chatuana mi, A hming thianghlima chuan heti hian a ti [248]
si a, “Kei hmun chungnung leh thianghlimah ka awm a, mi
thuhnuairawlhte rilru tiharh tur leh inchhir ngawih ngawiha thuhnuai rawlh
tak hnenah pawh ka awm a ni,” (Isaia 57:15) tiin.
|awng\aina hian Pathian rilru thlâk a tum lo va, Pathian nena inrem
turin A hnenah min hruai zâwk a ni. Tih tur tih loh phahna tur a ni lo va.
Chu bâkah Pathian chuan sawma pakhat pêk aiah \hahnemngai taka
\awng\ai tlut tlut ringawt hi A pawm lo va, A laka kan leiba a tlâk hek
lo.

197
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|awng\ainain Thiltihtheihna A Pe
Pathian hnena kan \awng\aina a\anga chakna lo awm chuan kan
ni tin hna atan min buatsaih a. Ni tina thlemna kan tawh \hinte hian
\awng\ai fo hi a ti \ul zual a ni. Rinnaa Pathian chaknain min vawn reng
theih nan ngawi reng \awng\aina nena van lam hawi fo chu kan rilrûk
ber lo ni fo teh se. Pathian hnen ata min hruai bo thei thil tam tak kara
kan awm lai hian chakna leh \anpuina chu ning lova dil reng mai tur a ni.
Chuti lo zawng, Chhandamtu hnen ata min hruaibotu chapona leh sual
nawmsakna um tuma thlemna chak tak mai leh chaponate hi kan hneh
ngai lovang. Thutak êng, nun tithianghlimtu chuan a dawngtu thinlunga
tisa châkna sual, amah thunun tum tlattu chu a lailang ang a. He tisa
châkna sual hian alawm, Krista felna zara hnehna chang tura Setana
do nan chakna leh hriatna thazam zawng zawng hman ti \ul em em
bawk ni.—The Youth’s Instructor, August 18, 1988.

[249 |AWNG|AI THILTIHTHEIHNA—78


Tlang chungah a ni Mosian Pathian awmpuinain tempul, Pathian
ropuinain a chenchilh tur tempul entawn tur chu a hmuh ni. Keini pawh
hetiang tlâng hmun fianrialah tho hian a ni Pathian chu pâwl a, mihring
tana a thil tum ropui tak chu ngaihtuah \hin tur kan nih. Tichuan kan
nungchang chu a duh anga din chho theiin he thutiam, “Anmahniah ka
awm ang a, anmahniah ka lêng bawk ang; an Pathian ka ni ang a, anni
pawh ka mite an ni ang,” tih hi keimahniah a lo famkim tawh ang.
Ni tin hna kan thawh laite hian kan rilru chuan \awng\ainain van
lam hawi sela. Hetiang rilru \awng\aina hi zahngaihna lal\hutphah hmaah
chuan rimtui angin a zam chho chem chem a; hmelma pa erawh a lo
khur \hin. Ringtu, a thinlunga Pathian chentir reng \hin chu hneh theih a
ni lo va. Eng sual khe-rek mahin a thlamuanna chu a tichhe thei hek lo.
Pathian thuin a tiam apiang te, Pathian zahngaihna thiltitheihna zawng
zawng leh Jehova hausakna zawng zawng chu chhandam a nih theih
nan tiamsak vek a ni. Chu thutiamah chuan Enoka pawh kha Pathian
nen an lêng dun \hin a. A bul hnaiah chuan mamawh laia \anpuitu
Pathian chu a awm reng \hin.
198
|AWNG|AI THILTIHTHEIHNA
Chatuan Pa Nena Inzawmna
|awng\aina hi thlarau lam thaw leh thlarau nun chakna thurûk a
nih avangin thildang engmahin khawngaihna kan chan theih nan leh
thlarau lam hriselna vawn him nan a thlâk thei lo. |awng\aina hian
nunna tuikhur min dâwttir bâkah sakhaw nun a tinghet a ni. |awng\aina
hi i ngaihthah emaw, a remchan hun nia langah mumal lo zeta i ti mai [250]
mai \hin emaw a nih chuan Pathian chu i kalsan thuai ang a. Chutah
thlarau lam nun chu lo chauvin a lo bawrhsawm mai \hin.
Misual thi thei, tlâk tlâi bawk si lote nghawng nei khawpa kan
\awng\ai thei leh Pathian hnena kan duh apiang dil theihna kan nei hi
thil lawmawm lutuk a ni. Chatuan Pathian nena zawm aia thiltihtheihna
sâng zawk hi mihringin engnge maw a duh lehchuan tur le? Mihring
chak lo, sual si hian amah siamtu a be thei a nih chu! Van arsi zawng
zawng chunga Lalber thleng phâk thu kan sawi thei a. Kawng kan kal
lai te hian Isua chu titipuiin ani chuan, “I kiangah ka awm reng asin,”
a ti a ni.

Tihtak Zeta |awng\aina Chu Chhãn Zel


Kan thinlungah Pathian chentirin kan kawm thei a. Krista nen chuan
kan lêng dun thei bawk. Kan ni tin hna thawk chung hian kan thinlungin
A duh ber chu kan sawi thei a, mihring benga hriat theih ni lo mah se a
tham ral mai lo va, a bo thei hek lo. Thlarau duhzawngte hi engmahin a
dal thei lo ve. Kawtthler thum mum mum leh khawl ri bur bur chung
lama lêng chhovin Pathian hnenah thu kan han sawi a ni. Tichuan kan
\awng\ai ri chu Anin a lo ngaithla kiau \hin.
Dil la, dil leh la, tichuan i hmu ang. Inngaihtlawmna te, finna te,
huaisenna te, rinna chak zawk te dil rawh. Tih takzeta \awng\aina
apiangah chhanna a lo kal zel ang. I duh ang leh duh hunah a rawn
thleng lo maithei. Mahse i mamawh hun tak leh mamawh dan tawk
ang zelin a lo thleng ngei ngei ang. I khawhar lai te, i chauh laite leh fiaha
i awm laiten i \awng\aina chu Pathianin a chhang ang. I beisei ang
chiah chu a ni lo maithei; mahse i tana \ha tur a ni zel ang.—Gospel
Workers, pp. 254-258.

199
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[251] |AWNG|AIA RILRU PUT DAN TÛR—79
Fianrialah emaw, mipui zingah emaw pawh nise Lalpa hnena thil
kan dilin kan \hing\hi \hin tur a ni. Kan entawn tur Isua pawh kha
‘\hing\hiin a \awng\ai’ \hin. A zirtirte pawh kha ‘\hing\hiin an
\awng\ai’ tih ziak a ni. Paula pawhin ‘Kan Lalpa Isua Krista Pa hmaah
ka \hing\hi \hin’ a tih kha. Pathian hmaa Israel fate sual a puan lai khan
Ezra pawh kha a \hing\hi a. Daniela pawh, “Ni khatah vawi thum a
\hing\hi a, a \awng\ai a, Pathian hnenah lawmthu a hrilh \hin,” (Daniela
6:10) tih a lang.
Pathian zahna diktak chu rilrua A ropuina tawp chin nei lo hriatna
leh hmuh theih lohah a awm tih hriatnain a thâwkkhum a. Hmuh theih
loha chu a awm ngei tih rilrua hriatna nen thinlung tin hi lo khat rawh se.
|awng\aina hun leh hmun hi Pathian a tel ve \hin avangin a thianghlim
a, Amah kan zahna chu kan rilru put hmang leh khawsak dante hian a
puan chhuah avangin kan nungchang leh sukthlêk siamtu rilru chu a
thûk lehzual tur a ni. Sam ziaktu chuan, “A hming chu a thianghlimin a
zahawm a ni,” a ti a. Vantirhkohte pawhin A hming an lam chuan an
hmai an hup \hin. Chutiang taka Amah zahna rilru nen chuan keini
misual tlu tawhte hian a hming kan lam dawn lawm ni?
Naupang leh puitlingte hian Bible-in Pathian awmna hmun bik en
dan tur a sawi hi ngaihtuah se a \ha ang. ‘I pheikhawk kha phelh rawh.
I dinna hmun kha lei thianghlim a ni e’ tiin Mosia kha thu a pe a nih kha.
Jakob-a pawhin inlarnaa vantirhkoh a hmuh hnu khan, “He hmunah
hian Lalpa chu a awm ngei mai; ka lo hre si lova,” a ti (Genesis
28:16).—Gospel Workers, pp. 178, 179.

[252] RINNA LEH |AWNG|AINA—80


Rinnain nungchang \ha lo laite thawm \hat theih a ni a, bawlhhlawhte
tihfai niin thil dik lo apiang tih dik a ni a. |hat famkimna kawng awm
thei apiang tihpuitlin a ni bawk.
“Amahah chuan in famkim ta.”
Rinna leh \awng\aina hi nghet takin an thawk dun a, an pahnih hian
zir dun a \ul hle mai. Rinnaa \awng\ainaah hian van lam finna chu a
200
RINNA LEH |AWNG|AINA
awm a; chu finna chu nun hlawhtling nei tur apiangin an hre thiam ngei
ngei tur a ni. Kristan, “In thil duhzawng apiang chu in dil a, hmu tawha
in inngaih chuan in hmu ang,” a ti (Marka 11:24). Kan thil dil chu
Pathian duh dan ang a ni tur a ni tih chiang takin a sawi a. A thutiamte
kha kan dil mai tur a ni a. Kan hmuh apiang chu ama duhzawng tih nan
kan hmang bawk tur a ni. Thil tih tur chu tih ni mai se, thutiam chu a
chiang tawk bawk e.
Sual ngaihdam nan te, Thlarau thianghlim neih nan te, Krista thinlung
ang neih nan te, A hna thawk tura finna leh chakna kan neih nante leh
a tiam sa thilpek neih nante kan dil thei a; chutianga kan dil chuan hmu
tawhah inngai bawk ila, kan hmuh tawha chungah chuan Pathian hnenah
lawmthu i sawi ang u.
Pâwnlam lang thei a\anga malsawmna hi en fo tur kan ni lo.
Thutiamah chuan thilthlawnpêk a awm sa a. Tichuan Pathianin A tiam
tawh chu a puitlin thei tih hriat chianna nen hna kan thawk thei ta.
Chutah keimahnia thilpêk awm sa chu a \ul hunah a lo lang mai dawn
a ni.—Education, pp. 257, 258.

BIBLE ZIR HLUTNA—81 [253]

Ngaihtuahna tichak turin Bible zir aia chungnung zirna dang a awm
lo. Pathian thuah hian \halaite chuan hriatna chi hrang hrang an va la hai
chhuak hnem dawn em! Thutak hriat fiah tumin mihring rilru chuan a
chakna zawng zawng nen thûk lehzuala hriat tumin a zir bing ngat ngat
a ni thei e; mahse zir zawh tih a awm thei tak tak lo.
Pathian hmangaiha inchhâl, thil thianghlimte zaha insawi, mahse thil
pawn lâng leh dawt thu maia an rilru dah site chu Setana lam\ang niin
Setana tân an thawk mêk a ni. |halaite chuan leilung awm dan a\anga
Pathian hnathawh ropui tak chanchinte hi an zir dâwn a nih a, A thuziak
Bible a\anga A thiltihtheihna leh A ropuinate an zir dâwn a nih pawhin
rilru chakna sawizawi a, tihchak a, tihsan lehzual a\angin an zir ang.
Tichuan chapona tel lo thiltihtheihna hmuh a ni tawh ang a. Pathian
thiltihtheihna mak tak tak hriat thiamna a\angin mihring rilru chuan zirlai
\angkai, harsa ber ni bawk si–‘mihring finna hi chatuan pa nena zawm
201
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a nih a, Krista zahngaihnain a tih thianghlim loh chuan âtna mai a ni’ tih
hi an zir chhuak ang.

Krista Hna Dilpuina


Pathian Fapa duhtak hnathawh, A Pathianna hmang ngeia Siamtu
leh a thilsiam mihring, thi thei leh Pathian Thitheilova inkara inzawmna
siam hi kan damchhunga kan rilru luah rengtu tur thupui chu a ni. Heta
Krista hnathawh hi khawvel dang amite felzia leh rinawmzia nemnghehna
[254] a nih bâkah khawvel bo hnu, boral mêk chhandamna tura tih a ni.
Awih lo fate tan Pathian lama an kir lehna tur kawng a hawng a, chu
kawng vêk hmang chuan mi thianghlim lo ni sate tan bawlhhlawh an
kai loh nan venhimna a dah bawk.
Suala tlu ve lo khawvel dang a awm \euh tih hriaa kan hlim hle lai
hian anni khawvel dang amite pawhin suala tlu tawh Adama thlahte
tlanna tura ruahmanna avang te, an dinhmun leh nungchang thianghlim
nemnghehna avangte’n Krista hnenah ropuina te, chawimawina te,
fakna te an lo hlan a. Setana thlemna avanga chhiatna lo thleng laka
mihring hruai chhuaktu kut bawk khan khawvel danga mite pawh sual
lakah a hum tlat a ni. Khawvel dang zawng zawngah chuan Pa leh
Fapa enkawlna leh duhsakna hi nasa takin an chhawr a, he duhsakna
hi mihring tlu tawhte chungah pawh hman chhunzawm reng a ni. Krista
chuan mihring tan A dilsak reng a. Hmuh theih loh khawvel dangte
pawh A dilsakna hna hian a vawng him reng a ni. Heng thupuite hi kan
rilru ti tho va, Pathian hnena lawmthu sawina leh a ngaihsanna rilru
chawk tho turin an ropui tawk lo nge an pawimawh tâwk lo ni le?

Finna Lama Hmasawnna


|halaite hmaah Bible keu ula, a rophum lamah an rilru kuai bawk
ula, thutak lunghlu ang chu zawng turin zirtir rawh u; tichuan khawvel
zirnain a pêk theih loh finna an lo nei ang. Bible-in zir tur min pêk ropui
tak tak te, thâwkkhum \awngkam mawl tak tak te, rilrua a thupui sâng
tak a dah te, Pathian lalthutphah a\anga êng lo chhuak chiang leh fiah
[255] tak maite hian hriat thiamna a ti êng a; hriatthiam phâk bâk leh sawifiah
rual lohin a la ti \hang dawn a ni.
202
BIBLE ZIR HLUTNA
Bible hian tâwp chin nei lo thil hisâp theihna min pe a. Chu chu lei
âia van a sâng angin nungchang lamah khawvel thil siam pawnlâng, tih
thianghlim loh finna aiin a sâng a, nungchang a ti sâng zawk a ni. Kan
hnam chanchin thawkkhum tawh chu mi tin kutah hian dah a ni a.
Tunah chuan mi zawng zawngin an zir chiang thei ta. Kan nu leh pa
hmasa berte nausen anga pawisawi lo nun thianghlim nen sualna nei lo
vantirhkohte leh Pathian hova Eden huan an lêng ang kha an ni thei ta
bawk a. Sual lo awm \an dan leh hnamte chunga sual rah chhuahte
chhuiin pên khat tê têin khawvel hun kal tawha mihring sualna leh sual
thungrulhnate chu chhinchhiah an nih angin an chhui zel thei dawn a ni.

Hnam Ze Sang Ber Chu


Chhiartu chuan thlahtute leh zawlneite a bia a ni thei, hun nuam ber
a kal tlang a ni thei; Krista, van lal, Pathian tlukpui, mihring zinga lo kal
a, tlanna atana thil ruahmanna tipuitling a, Setana’n mihring a phuarna
khaidiat ti chat a, Pathian anna neihtir leh theitu Isua chu a hmu a ni thei
bawk. Krista’n mihring nihna a chhawm te, kum 30 zet a mihrinna a
vawn dân te, boral tura mihringte hi hnutchhiah kan nih loh nana sual
thawi nana a inhlannate chu ngaihtuahna ril ber luah a, rilru sawr binga
zir tham a ni.
Rilru hian thupuan chhuaha thutak inphûm ropui takte hi man sela
chu thil ho mai maiah a inham buai lovang a, tunlai khawvela \halaite [256]
nun tichhetu hlimhlawp leh lehkha ziak bawlhhlawh tak takte hi tenin a
hawisan ang. Bible-a mi thianghlim leh hla phuahtute pâwl a, rinnaa
pasal\hate thiltih ropui tak takin a chawhphur mi chuan sakhaw nei lo
lehkhabu ziaktute thu ziahsa an zir emaw khawvel mi ropui Faroa,
Heroda leh Kaisara tih ang reng chanchin zir vakna a\anga finna leh
hriatna leh thiamna an hmuh aia sâng zawk thiamna leh hriatna an nei
ang.
|halaite chuan LALPA \ih chu finna bulah an hmang lo va, chuvangin
an thiltihtheihna pawh a chawl deuh \hup mai a ni. Lalpan Daniela chu
a sakhaw rinna dân kha pawn lam thil engmaha a pawlh buai tir dawn
loh avangin finna leh hriatna a pe a. Hetiang mi rilru nghet leh mi sakhat

203
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hi kan neih tlêmna chhan chu \halaiten van zawmna nei si lova ropuina
hmuh theih an inrin vang a ni.
Pathian chuan mihring fate \ih leh hmangaih leh chawimawi A hlawh
lo va. Sakhua lahin nunpui leh puan chhuah a hlawh hek lo. Mihring
tana LALPA thiltih theih chu amah mihring chu a inchawimawi thuai \hin
avang leh hnu leh a indawn tir lutuk avangin a tlêm hle mai. Chuti ni lo
se Pathian chuan kan theihnate hi tilianin ham\hatna awm thei apiang
chhawr thei turin kan hriatnate min tihchak sak daih ang. Mihring chu
amah a insiam theih aia sâng zawk leh ropui zâwk ni thei tura piang a ni
bawk. Tun hi chatuan Pathian dam chen dam ve thei tura inbuatsaihna
hun \ha chu a ni.

[257] Bible: Zirtirtu Ropui Chu


Bible thianghlimah hian rilru luah reng tlâk thu a tam asin! Khawiah
nge Bible aia sâng zawk thu ngaihtuah tur chu a awm tehlul a? Khawiah
nge thu ngaihnawm bik chu a awm?Engah hian nge mihring finna ril leh
zir bingna hi Bible-a thurûk leh a zahawmna te tehkhin phâk a han nih
ve reng reng le? Khawiah nge mi fingte chakna leh ngaihtuahna ril ber
chu han ko chhuak ve thei?
Thu kan inhrilh tir duh phawt chuan thildangin min zirtir theih hauh
loh tur chu Bible hian min zirtir nghal mai ang. Mahse Pathian thu ni lo
thil dangah rilru a pêng zo va, hlutna nei lo thuziak ho mai mai leh
thawnthu phuahchawpte chu an inchuh zo zâwk a, Bible erawh chu
dawhkanah tuma ngaihsak hlawh lovin a let mai mai si. He Thu Ziak
thianghlim hi hringnun thununtua hman chu nise nun a tithianglimin a
tisang ang a, a ti thar bawk ang; mihring hnena Pathian aw chu a ni si a.
Chu chu kan lo zir dawn em le?
“I thu hrilhfiah hian mite a ti-eng a, mi mawlte chu a hriatthiamtir
\hin,” (Sâm 119:130) vantirhkohte chu Bible zirtute bulah chuan an
rilru hneha ti-êng turin an lo ding reng \hin a. Isua thupêkte chuan kum
sanghnih dawn lai kal taa a zirtir hmasate bula a sawi lâi ang tho khan
vawiinah pawh hian thil a la tithei a ni. “Pathian lehkha thu in chhiar
ngun \hin; a chhûngah chatuan nunna awmin in rin avangin; chûng lehkha

204
BIBLE ZIR HLUTNA
chu ka chanchin hriattirtu chu a ni si a,” (Johana 5:39).—Review and
Herald, January 11, 1881.

MAHNI TÂN NGEI BIBLE ZIR—82 [258]


|halaite chuan anmahni tân ngei Pathian lehkha thute hi zir rawh
se. Thil hre tam tawh upa lam te tan chauha thu tak chu hmuhchhuah
tur leh chu chu naupang zawkte chunga upate thuneihna ang turah
ngaiin chutiang rilru chu pu suh se. Juda-ho chu roreltute leh puithiam
leh upate hnen a\anga thu an lâk avangin an boral der a. Isua hnen
a\anga zirlai zirin Pathian lehkha thute kha anmahni \heuha zir chu nise
an boral lêk lo tur.
Pathian thutiam pakhat chauh pawh a ropuizia leh hausakzia chu
mihring tan hriat thiam rual a ni lo. Pakhatin kil khata a ropuina a hmu a,
a dangin a mawina leh zahngaihna chu kil dang a\angin a hmu bawk a,
tichuan mihring thinlung chu van êngin a lo khat \hin. A ropuina zawng
zawng chu hmu vek phei ila thlarau a chau thei hial zawk ang. Mahse
Pathian thutiam hausa zet mai a\anga thupuan chhuahte chu tuna kan
hlimpui aia nasa hian kan la hlimpui dawn a ni. Kan tana malsawmna
khat liam min buatsaihsak kan hmuh hmaih \hin avang hian ka rilru hi a
ngui \hin. A awmpuina ênga ni tin kal thei kan nih lai hian thlarau lam
lâwmna de zeuh zeuhah kan inti lungawi leh ringawt \hin bawk si a nih
hi.—Testimonies to Ministers, pp. 109, 111.

TAIMA TAKA BIBLE ZIR—83 [259]


“Pathian lehkhathu in chhiar \hin a; a chhungah chatuan nunna a
awm in rin avangin,” Heta chhiar a tih awmzia hi chu taima taka thil bo
zawng tihna a ni. Pathian thua ro inphûm rute chu zawng rawh u. An tel
lo chuan in nung thei si lo. Thu harsa laite zir uluk ula, chang dang
dangte tehkhin rawh u; tichuan Pathian lehkha thu hi Pathian lehkha thu
harsa dang hawnna chahbi a ni tih in hre mai ang.
|awng\aina nun nena Bible zirtute chuan an zir apiangin a hmâ aia
finna sâng zawk an nei zel ang. An harsatna \henkhat chu Johana 14
nain a sawi anga Thlarau Thianghlim \anpuina nena hneh theih a ni,

205
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
“Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, Pain ka hminga a rawn tirh tur khan,
chu chuan engkim a zirtir ang che u a, in hnena ka sawi zawng zawng
hi a hriat chhuahtir leh ang che u,”(Johana 14:26) a tih ang khan.
|hahnemngaihna leh beih \al \alhna tel lo chuan thil \ha sawi tham
engmah a neih theih loh. Sumdawnnaah pawh a thawha thawkte ngeiin
rah duhawm tak an hmu \hin. |hahnemngai taka beihna tel lo chuan
thlarau lam hriatna ril neih kan inbeisei thei lovang. Thutak lunghlu neitu
chuan thil laichhuak miin leia thir inphum a lai ang hian a lai tur a ni.
Rilru chanve chauh leh tuina tak tak tel lova thawkte chu an
hlawhtling ngai lo vang. |halaite leh puitlingte chuan Pathian thu hi chhiar
se, chhiar liam ringawt lovin \hahnemngai tak leh taima tak, \awng\aia
[260] ring chung leh tih tak zeta zawngin zir rawh se. Tichuan LALPAN an
hriatnate A tichak ang a, rophum rûk chu an zawng chhuak ang.

Rilru Zauna
Pathian thu in zirin in ngaihdan awm sa leh in pianpui mihringa
ngaihdan intuh sa kha dah \ha hmasa ula. Chuti lova in ngaihdan
nemnghet tur ringawta in zir vaih chuan thutak chu in pawh tak tak ngai
lovang. Hengte hi kawngka bulah kalsan la, thinlung lungchhirin LALPAN
in hnena A sawi duh chu hriat tumin luh chilh ang che u. Inngaitlawma
thutak zawngtuin Isua ke bula \hu a, A chanchin a zir ngat chuan LALPA
chuan hriat thiamna A pe \hin. Bible zir tum, mahni ngaihdana fing
lutuk mi hnenah Isuan heti hian a ti, ‘chhandamna ni khawpa tifing tur
chu mi tlawm tak leh ngilnei tak lo ni rawh se’ tiin.
Pathian thu chu in ngaihdan neihsa thlirna a\anga chhiar lovin
ngaihdan nghet nei sa lo ang leh rilru inhawng tak, fimkhur tak leh
\awng\aina rilru nen chhiar tur a ni. In chhiar lai chuan in thiam lohnate
pawh a lo lang thei, in ngaihdana thil \ha em em kha Pathian thu chuan
a lo kalh reng thei bawk; chungah chuan in ngaihdan rem turin Pathian
thu chu kaihpen tum hauh suh ula. In ngaihdan chu Pathian thu rema
kaltir tum zâwk rawh u. In rilru chu tunhma lama in lo tihdan leh thiltih
danin thununtir lo ula, dân pâwn lama thil mak tak tak hmu thei turin in

206
TIMA TAKA BIBLE ZIR
thinlung mit chu meng kar rawh se.Engnge inziak zawng chhuak ula, in
ke chu Chatuan Lungpuiah chuan nghat tlat ang che u.

Pathian Duhzawng Hriatna


Kan chhandamna chu A lehkha thua inziak Pathian duhzawng
hriatnaah a innghat a. Thutak zawn leh dil chu bansan suh u. Engnge in
tih tur kha in hriat a \ul a, chhandam ni tura in tih tur hriat in mamawh [261]
bawk. Pathian chuan in hnena A duhzawng A sawite hre turin A duh
che u a. Mahse in rinna chu in sawizawi \hin tur a ni. Pathian lehkha thu
in zir lai chuan taima taka Amah zawngtute chu lawmman A pe \hin tih
in ring ngam tur a ni.
Bible hi thlarau lam chawa ril\amna tak tak nen han zir lul teh ula
aw! Rangkachak laichhuak miin rangkachak zawnga lei a lai ang hian
Pathian thu chu hai hawng ula. Pathian nena in inlaichinna leh nangmahnia
a duhzawngte in hriat hma loh chu bansan mai lovin zir \ang \ang ang
che u.—The Youth’s Instructor, July 24, 1902.

Bible Zir Zahawmna


Bible kan zir hian Pathian a tel ve nia hriatna nen zah takin kan zir
a; rilru lêng vel satliah chu dah bo tur a ni. A thu \henkhat chu awlsam
têa hriat thiam theih a ni naa thu \henkhat chu hriat fiah mai theih a ni
\hin lo va. Chutah chuan dawhthei tak leh \hahnemngai taka \awng\aina
nen zir tur a ni. A zirtu apiangin Pathian thu a keu pahin Thlarau
Thianghlim tih ênna dil sela; chu chu pêk a ni ang tih thutiam pawh a
chiang tâwk a ni.
Bible zir dawna in rilru put dan khan in bula lo din puitu che kha
tunge ni dawn tih a hril hle a nia. Khawvel êntu vantihrkohte chu thinlunga
inngaitlawm a, Pathian hruaina diltute kiangah an awm zel a. Mahse
Bible zahna tak tak tel lo, mahni \ha intih tawkna leh tum nei sa rana
khat thinlung nen in keu a nih ngat chuan in bulah Setana a rawn ding
nghal vat ang a, tichuan Pathian thu tluang tlam tak takte chu a dik lo
zawngin a kai pêng daih mai dawn a ni.—Testimonies to Ministers,
pp. 107, 108.

207
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[262] TAIMA TAKA BIBLE ZIR LAWMMAN—84
Thutak zawnna chuan a zawngtu chu kawi tinah lawmman a pe zel
ang a, a thil hmuh chhuah thar apiangin a zir zelna tur kawng thar zau
zawk a hawng zel bawk ang. Mihring chu a rilrua awm ang zela danglam
mai mai a ni a. Thil naran mai maiin a rilru a lâk chuan mi naran a ni mai
a. Pathian thu pâwn lâwi chin chauh hre thiam pha tura a ngaihsam
lutuk chuan a chunga Pathianin malsawmna tam tak a vur tur pawh chu
a dawng hauh lovang. Mihring rilru kalphung chu - a ngainat zawnga
zira thiltihtheihna chu zau va, zim thei a ni tih hi a ni.
Mihring rilrua thiltihtheihna awm chu thutak zawn nan châwl lova
hman reng a nih loh chuan Pathian thutak awmze ril zawk man thei lo
tur zawngin a lo sâwng tê ang a, a chakna te pawh a hlauh mai ang.
Mahse Bible thupui hrang hrangte khaikhin kual a, thlarau lam thilte
thlarau lam thila tehkhin kual a, an inlaichinnate chhui kual vel nana
hman a nih erawh chuan a thiltihtheihna chu a zau lehzual dawn a ni.
Bible chhûng chu zu luhchilh la – zirlai taima leh remhriate tana rilru lam
hausakna ro phumrûk chuan a lo nghâk reng che a nia.—Review and
Herald, July 17, 1888.

Bible: Min Hruaitu


“Zirlai chuan amah hruaitu atân Bible hi hmang sela, a awmdan
kawhhmuhtu atân hmang tlat bawk sela, tichuan hlawhtlinna tlâng lãwn
châkna pawh a neih nasatphah.thei ang.”—Tìhdam Rawngbãwlna,
p. 463.

[263] ZIRNA KALHMANG HRIA BIBLE CHU—85


Zirna lam hawi zawnga ngaihtuahin Bible el pha engmah a awm
lo. Bible hi mihringin a neih phâk khawvel chanchin ziahna upa ber leh
chipchiar ber a ni a. Chatuan thutak tuikhur a\anga lo chhuak thar diai,
kum rei tak hnu-ah pawh Pathian kut chakin A vawn him reng chu a
ni. Mihring thiamnain a chhût thlen phâk loh hmanlai chanchin a tilang
a. Bible a\ang chauh hian leilung nghahchhan phûm a, van kai pharhtu
Pathian thiltihtheihna chu kan hre thei a ni. He lehkhabu a\ang chauh

208
ZIRNA KALHMANG HRIA BIBLE CHU
hian hnamte lo indin \anna rintlak tak chu kan hmu chhuak a. Hetah
vek hian a ni mihring chapona leh rilru sualnain a pawlh dal loh kan
nihna hmasa (Eden nun) chanchin chu ziah a nih ni.

Chatuan Aw Chu
Pathian thu-ahte hian mihring rilru chuan ngaihtuahna ril bera
ngaihtuah tham thupui, mihringin a thil beisei sâng berte a hmu a. Hetah
vêk hian thlahtute leh zawlneite kawmin mihring hnena A thusawi
hmangin chatuan Pa aw chu kan ngaithla thei bawk. Hetah vek hian
kan aiawh a, kan din ai ding a, mahnia thim thiltihtheihna do va, kan
tana hnehna changtu Van Hotu chu kan hmu thei a ni. Hetiang ang
thupui zahawm ngaihtuahna hian thinlung chu mathei lova tinemin a
tithianghlim lo thei lo va; chu bâkah rilru chu chakna leh phurna tharin a
chawk tho bawk.
Pathian thu hmuhsit leh ngaihsak loh chu thil huaisen thlâk tak leh
intih mipatna anga ngâitute chu mâwl tak leh â takin an inbum tihna lek
a ni. An zalenna leh mahni kea ding an nihnate an chapo pui lai ngei [264]
chuan Setana leh sualnaa phuar beh an ni reng zawk si a.

Nunna Bul Chhuina


Pathian chu engnge a nih chiah tih leh engnge ni tura min duh tihte
chiang taka hmuh fiahna chuan tlawm zawr hnâpnaah mi a hruai ngei
ngei ang. Dik taka Bible thianghlim zirtu chuan mihring finna hi chu
engkim tithei an ni ve lo tih an hre thuai ang a. Pathian chauhin A pêk
theih \anpuina tel lo chuan mihring chakna leh finnate hi chu âtna leh
chak lohna mai an ni zawk tih an zir chhuak bawk ang.
Pathian hruaina zuitute chuan zahngaihna leh hlimna diktak hnâr
chu an hmu a, a vela mite hnena hlimna pe chhuak turin chakna a
dawng ta bawk a. Sakhuana tel lovin tuman hringnun hi nuam an ti tak
tak ngai lo. Pathian kan hmangaihna hian duhzawng leh châk zawngte
a tithianghlimin a tithangmawi a, khawngaihna a tipung a, hlimna a ti
zual \hin. Mihring chu thil dik leh \ha leh mawi hlutna thiam tirin a chen
tir bawk.

209
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahse thildang zawng zawng aia sânga Bible min ngaihhlut tirtu
chu thil dang ni lovin mihring hnena Pathian duhzawng puanchhuahna
bu a nihna hi ni rawh se. Hetah hian siam kan nih chhan leh min siam
chhan tihhlawhtlinna tur chu kan hmu a. Fing taka tun kan damchhung
nun siam\hat dan leh kan nakin nun tur neih dan kan zir bawk. Eng
lehkhabu dang mahin rilrua zawhna leh thinlung tuihalnate hi Bible angin
an phuhruk tak tak lo. Pathian thu hriatna neia an ngaihven phawt
chuan mihringte hian dinhmun hniam ber a\ang pawhin Pathian fate leh
vantirhkohte \hian nihna dinhmunah an chho thei a ni.—Counsels to
Teachers, Parents, and Students, pp. 52-54.

[265] PATHIAN ZAHNA—86


|halai duhtakte u, leia Pathian chawimawi hi in ham\hatna a ni a.
Mahse hemi tur hian khawvel thil pawnlâng, ho mai mai leh pawimawh
lo hawisan a, chatuan thil lama in rilru in dah a ngai thung a ni.
Mi tinin chhandamtu thupêk, “Thlemnaa in luh loh nan inringin
\awng\ai rawh u,” tih kha kan bengkhawn lehzual a hun ta. Thlemna in
tawh zinga chak ber pakhat chu Pathian zah lohna a ni ang. Pathian
chu a sângin a thianghlim a, ringtu tlawm tak tan chuan leia a in, a mite
inpawl hona chu van kawngkhar ang a ni. Fakna hlate, Krista
rawngbawltute thusawite hi chunglam kohhrana lâwi tlâk tura a mite
buatsaihtu an ni. Chu hmunah chuan thil thianghlim lo leh bawlhhlawhte
an lût dawn si lo va.

Biak In Chhung Nungchang


Tunlai \halaite zingah hian Pathian zahna rilru neih a \ul zual kher
mai le. Nu leh pa sakhawmi takte in kara seilian \halaiten Pathian biak
in chhung nungchang an hre lo lutuk leh biak in bungruate zah taka an
enkawl thiam lo hian ka rilru mi ti lunghnual hle mai. LALPA
chhiahhlawhten nunna thu an sawi laiin \henkhat an lo inhrilhru ser ser
a, an lo nui a, \henkhatin thil dang an lo chhiar daih bawk a. An mitte
chu an bul vela mite thlêka an rilru kuai pêngin an lên vel ruai a. Heng

210
PATHIAN ZAHNA
awm dan \ha lo tak mai hi tihtâwp thuai a nih loh chuan midang an hruai
sual thuai mai ang.
Inkhawm laia duhdah taka awm vel leh rilru pe lo deuha awm hi [266]
chapopui chiah naupang leh \halaite chuan ngai suh se. Pathian chuan
amah zah lohna lam hawi thil tih reng reng chu a lo hmu kiau va, van
lehkhabu-ah a ziak lut hmiah hmiah mai a ni. “I thiltihte ka hria,” a
tih kha. Engkim hmu theia mit hmuh phâkah thuhrûk theih a awm lo.
Pathian biak ina thuhriltute thusawi ngaihtlâk \hat duh loh leh tuipui
lohna chu tih \hana in lo nei tawh a nih pawhin in chakna zawng zawng
nen insiam \hat tum ula. Mahni inzah derna tal lan tir ula. Pathian zahna
rilru chu in nuna a bei ngheh hma loh chuan zir zel ang che u.
Mi thusawi laia inbiak ching lo ula, Pathian biakna hun leh a biak in
hrim hrim pawh hi zah hle rawh u. Biak ina bengchhen ching leh biak in
zahna pawh nei lo hote hian an thil tilai chhinchhiahtu vantirhkohte chu
hmu thei ta thut mai se chu mahni inzahpuiin an kun ngawih ngawih mai
ang. Pathian chuan ngun taka ngaithlatu a duh a. Hmelma chuan mi
mutthilh hlanin a ni hling chi an rawn theh \hin ni.
Thil serh thianghlim, Pathian biaknaa tel pha chin tawh reng reng
chu duhdah tak leh veina tel lo lêka tih mai mai tur a ni lo. Nunna
thuchah in ngaihthlâk lâi chuan a chhiahhlawhte kal tlangin Pathian aw
in ngaithla a ni tih hre reng ula. In ngaihsak loh avangin heng thute hi
chân suh ula; in ngaihven phawt chuan kawng dik lova in pên bo loh
nan an veng thei che u a ni.

Sakhaw Thila Duhtuina


Sakhaw ngaihsaka inchhâl ve si, thinlung inthlâk awmzia hre si lo
\halai tam tak ka hmuh hian pawi ka ti \hin. Nungchang danglamna
awm si lova Kristian intih hi thil urhsun lutuk a ni tih lah an hre chhuak [267]
zo hek lo. An nun chu sakhaw mi rilru awm dan pangngai nen a inmil
ngang lo a ni. Pathian fa diktak anmahni zât zawng awm tak tak se thil
awmze nei lo, hlimhlawpna leh thil ho mai maiin an intikhat lo ang a, mi
â te nungchang leh thusawi â tak tak chuan anmahniah hna a thawk ve
hek lo vang. Lawmman dawn tum rilru ve ran leh vanram chan tum ve

211
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ran mi chuan nghet tak leh tum ranin sakhaw thila fiamthu thawh leh
innuihzatna ang chi chu an hnar ngei ang.
Hemi chungchangah hian luhlul chhuah a hlauhawm teh asin;
dâwngdahna leh fimkhur lohna tluka âtna a awm thei lo. Hnathawhna
apiangah \halai nungchang ho tak tak kan hmu ve ziah a. Heng mite hi
an hlauhawm avangin pumpelh hram hram tur an ni. Ringtua an insawi
phei chuan hlauh zual deuh deuh tur. An rilru chu thil chhe zâwka din a
ni a; in tân anmahni chawikan âiin an tan anmahni zawlpuia hnuh hniam
che u a awlsam zawk daih bawk. |awngkam leh khawsak phunga
dikna keng kawhtute kawm fo zawk rawh u.
A \ha thei ang bera Pathian fakna tih lan in duh chuan in rilrua thil
naran leh thil serh vawntir theitu \hian in kawm tur a ni. Rilru zau leh
ngaihtuahna ropui tak, tumna sâng tak nei tur in nih chuan nun kawng
dik vuan tlat tur \hian thlang ang che u. Ngaihtuahnate leh kan thil tih
tum chhan zawng zawng chu nakin nun, chatuan hlimna neih duh vang
lo ni rawh se.—The Youth’s instructor, October 8, 1896.

[268] BEISEINA NGELNGHET—87


Pathianin a pawm che u tih engtin nge in hriat ang? |awng\aiin A
thu zir ula. Lehkhabu dang chhiarin Bible chu hlamchhiah suh u. He
lehkhabu hian sual thiam loh a chantir a. Chiang takin chhandamna
kawng a thailang bawk a. Lawmman ropui leh êng tak chu hmuh theih
turin a pho lang bawk a. Chhandamtu chu kimchang taka tarlangin a
zahngaihna tawp nei lo kal tlang chauhin chhandamna in beisei thei tih
a zirtir bawk che u a ni.
Fianrial \awng\aite hi ngaihthah suh u; sakhaw nun khaidingtu ber
a ni si a. |hahnemngai tak leh taima tak, nghakhlel taka \awng\aiin rilru
thianghlim dil ula. Dinhmun hlauhawma ding reng ang chiaha
\hahnemngai leh nghakhlelin dil bawk rawh u. Sawi fiah zawh rual loh
khawpa nasaa chhandam nih duhna rilru nangmahnia a awm hma loh
leh sual ngaihdam tawh nih manhlazia fiahna in neih hma chu Pathian
hmaah dilin awm reng mai rawh u.
Chatuan nun beiseina hi chhan \ha awm lova hmuh ngawt theih a
ni lo. Pathian leh in thlarau inkara sawi fel tur thupui, chatuan thlenga
212
BEISEINA NGEL NGHET
sawi fel tur a ni. Beiseina ni ve awm tak, chu bâk engmah sawi tur
awm si lo chuan chhiatna a thlensak ang che u. Pathian thu avanga tlu
thei, tlu lo thei bawk in nih avangin chu thu ngei chu in chungchang
puanchhuahna in zawnna tur chu a ni. Chutah chuan Kristian ni tura thil
\ulte chu a lo inziak ang a. In Tlantu hnehna in chan ve hma chu
ralthuam dahin Indona ruam chu kalsan lo vang che u.—Testimonies
for the Church, vol. I, pp. 163, 164.

213
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 9 - NA

LEHKHA CHHIAR LEH RIMAWI

[270]
Nula tlangvalte u, hriatna dik pe a, in
chhungkuain in\angkaipui tur thu leh hla chhiar
rawh u. Rilru nghet tak nen, “Ka hun hlu takte
hi kan tana hlawkna tur ni lo, mite rawngbawl
sak tlâk lova min chhertu zawk thil chhiar nan
ka hmang lovang a. Pathian hnathawk tlaka min
siamtu tur thil lakkhawm nan ka hlan zawk ang.
Thil sual leh ho mai mai lakah ka mit ka chhing
ang a, ka bengte hi LALPA ta a nih avangin
hmelma pa hnialfung vervek tak chu ka ngaithla
hek lovang. Ka aw te hi Pathian thlarau awpna
pawn lam duhzawng hnuaiah a awm dawn lo
va, ka taksa hi Thlarau Thianghlim In a ni a,
keima nihnaa a thiltihtheihna awm zawng zawng
hi thil umzui tlak vanram tan ka hlan vek ang,”
ti ang che.—Testimonies for the Church, vol. 7,
p. 64.

214
LEHKHABU CHHIAR TUR THLANDAN—88 [271]
Lehkha zirna hi damchhunga thil tihtur awm apiang \ha taka
thawhna tura taksa, rilru leh thlarau buatsaih lâwkna a ni a. Kan
hman dân a zirin tawrhchhelna te, chakna te leh thluak hnathawhte
hi a tlêmin a pung thei hle a. Inbûk tâwk taka mihring thiltihtheihna
zawng zawng hi a \han theih nan rilru hi thunun tlat tur a ni.
|halai tam tak chuan lehkhabu an ngaina hle a. An hmuh
phâk apiang chhiar an duh \hin. An thil chhiar leh benga an thil
hriat hi fimkhurpui deuh rawh se. Thil \ha lo an chhiar lai hi
dinhmun hlauhawm bera an din lai a ni tih hriattir ka ni. Setana
chuan \halaite rilru tihbuai dan kawng sang tam tak a hria a. Rei
lo tê chauh pawh vêngtu awm lo chuan an him hman lo.
Hmelmapa thlemnain a hruai bo loh nân an rilru chu an vêng \ha
hle tur a ni.

Lehkhabu |ha Lo Chhiarin Mi A Nghawng Dan


Setana chuan mihring rilru hi a chawmtuin nasa takin a
nghawng thei tih hi a hre kar mai a. |halai leh puitlingte pawh
thawnthu bu, lasi thawnthu leh thildangte chhiartir tumin a bei
reng a. Chutiang thu leh hla chhiartute chu an hmaa tihtur awm
titlâk lovah an chhuak mai \hin. Suangtuahna khawvelah an
chêng a, van manna ei tura Bible chhiar châkna pawh an nei
[272]
lo. |halai rilru tihngheh \ul em em chu a tichau zual a, Krista
hna leh rawngbawlna lam hawi thutak ropui-rilru veng him a,
suangtuahna kaiharh a, Kristan a hneh anga hneh ve duhna rilru
petu tur zirlai zir thei lo khawpin a lo chau \hin.

Thlarau Lam Hmelma


Lehkhabu tam tak hi hal ral theih chu nise mihring rilru leh
thinlunga hna \ha lo tak thawktu hripui hi a tâwp ang. Nula leh
tlangval inhmangaihna thawnthu te, thawnthu ho lam tê tê leh mi
chawk phur thei chi bâkah Kristian nula leh tlangval inhmangaihna
thawnthu, a ziaktuin zirtirna \ha tak neia a ziahte pawh hi chhiartu

215
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tam tak tan anchhia an ni. Chutiang thawnthu bu-ah chuan
sakhaw lam lunglênpuina tham thute pawh dah tel an ni mai
thei. Mahse a tam zawkah chuan nasa zawka mite a bum theih
nana Setana vantirhkoh inthuamna kawrfual mai an ni. A
engamah hi thlemna lakah an him a, an chhiar tlâk e tia nemngheh
an ni chuang lo.
Thawnthu phuahchawp chhiartute chuan thlarau nun tichhia
a, Bible thu ziak thianghlim mawina hliahtu sual an dâi tihna a ni.
An lehkhabu chhiar chuan sahâwkna \ha lo siamin, ngaihtuahna
a tizeng a, rilru a tizawmthaw a, \awng\ai a thlahdahtir a, thlarau
lam hna thawk tlâk lovah a siam \hin.
Pathianin kan \halaite hi thiltih theihna sâng takin a thuam a;
mahse an tha chakna chu an tizawi a, an rilru tibuaiin an tichau
fo bawk a. Tichuan lehkhabu chhiar tur thlan kawnga an fimkhur
tâwk loh avangin khawngaihnaah emaw, kan rinchhan Pathian
thu hriatnaah emaw kum tam tak an \hang thei ta \hin lo a ni.
LALPA chu a lo kal leh thuai dawn tia lo thlir a, ‘he taksa \awih
[273] thei hian \awih theih lohna a sin hun,’ thil inthlâk danglam hun
duhawm tak thlirtute chu he fiahna hun indonaah hian dinhmun
\ha zâwkah an ding tur a ni.
Ka \hian \halaite u, thawnthu ngaihnawm takin in rilru a hneh
\hin dân kha han ngaihtuah kir leh teh u. Chutiang lehkhabu in
chhiar zawh chuan nunna thu, Bible chu ngaihnawmti takin in
chhiar zawm nghal thei em? Pathian lehkhabu chu ngaihnawm
in ti lo hle tawh lo maw? Chutiang hmangaihna thawnthu
ngaihnawm tak chuan rilru fan zuiin a tichhia a, thil pawimawh
zawk leh chatuan nunna hawl phak thutak urhsun zawk lamah
rilru a pêk hleih theih tawh \hin loh.
Lehkhabu \ha lo chhiar hi bansan tum lul teh u. In thlarau
nun tihchak a hnêkin suangtuahna dik lo lunglên puina lamah a
hruai ang che u a. Isua lam a ngaihtuahtir thei lo che u a, a
zirtirna hlu takah chuan in chêng \ha hlei thei lovang. In rilru
chu kawng dik lo lama hruai mai thei tur che u thil \ha lo lakah

216
LEHKHABU CHHUAR TUR THLAN DAN
vêng \ha ula, chakna pe thei lo thawnthu ho mai maiin uai rit suh
u. In rilrua in thun ang ang kha in ngaihtuahna luahtu tur chu a ni.

Lehkhabu Zinga Lehkhabu |ha Ber


Mi chu a hun awla a lehkhabu chhiar duhzawngin engtiang
chiaha sakhaw mi nge a nih a lantir a. Rilru kalphung fel tak leh
sakhaw nun nghet rintlak tak mai nei tur chuan \halaite chuan
Bible hmangin Pathian chu an pawl fo tur a ni. Krista hmanga
chhandamna kawng min kawhhmuh avangin Bible hi nun \ha
zawk leh sâng zawk kan neihna tura min hruaitu a ni bawk.
Lehkha ziak awm tawh zawng zawng zing khawvel chanchin
kal tawh leh mimal chanchin ziahna bengvarthlâk ber berte a [274]
keng tel a. Chuvangin thawnthu phuahchawp lama rilru pe ve
ngai lote chuan Bible hi lehkhabu ngaihnawm ber a ni tih an hre
mai ang.
Bible hi lehkhabu zawng zawng zinga chungnung ber a ni.
Pathian thute in ngaihnat a, a chhung ami rophumruk neih duha
in hun remchang apianga in zir ngat chuan Isuan ama lamah a
hruai hnai zel che u tih in chiang mai ang. Mahse Isua zirlai thiam
tumna tak tak tel lova a kahpaha Pathian lehkha thu chhiar mai
mai chu a tawk hauh lo. Pathian lehkha thuziakahte hian thûk
taka zir chauha hmuh chhuah theih rophumrûk chu an awm a ni.
Mihring tisa rilru chuan thutak hi a hnar tlat a; mahse rilru
tihthara awm tawh chuan mak taka danglamna an chang a ni.
Misual sualzia puangtu lehkhabu ngainatawm lo zet mai chu
thlarau lam chaw niin nun tihlimtu leh thlamuantu ber a lo ni ta a.
A phêk thianghlimte chu felna Ni chuan a chhun êng a, anmahni
hmangin Thlarau Thianghlimin mihring rilru-ah thu a rawn sawi
\hin.
Lehkhabu chhiar nuam lam ngawt awn \hintute hian
hrilhlawkna thu chiang sa lamah hian an rilru han pe ve teh se.
In Bible la ula, Thuthlung Thar leh Hluite chu han zir nghal teh u
le. In chhiar zin a, in zir taihmâk poh leh a lang mawi zual zel ang

217
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a; lehkhabu dang chhiar châkna in lo nei tlêm telh telh mai ang.
He lehkhabu hlu tak mai hi in thinlungah phuar bet tlat ula. In tan
\hian \ha leh hruaitu rinawm a lo ni mai ang.—The Youth’s Instructor,
October 9, 1902.

[275] ENTAWN TUR EFESI MÎTE—89


Efesi mite chuan an pian thar veleh an thil chin \ha lo eizawnna
tenawm tak takte chu an bansan nghal a. Thlarau Thianghlim
hnathawh ang anga lo chhuakin an dawithiamna thurûkte chu
an paih nghal vek a. An sualte puangin an rinna chu thiltih ngeiin
an entir a ni. Dawivaih lama an rilru an pêk nasat avangin an lo
hlim ve phian \hin te pawh a ni thei; chu bâkah Setana hmanrua
âienna dan bute pawh chu an lo ngaihlu hle tawh \hin bawk a.
Mahse Setana rawngbawlna chu hawisan tumin an lehkhabute
chu an rawn la khawm a, mipui hmaah an hâlral ta. Chutiang
chuan Lalpa lam hawi an duh takzet a ni tih chu thiltihin an puang
a ni.
An pian thar avanga Efesi mite lehkhabu hâlte kha tunhma
chuan an rilru luah a, an chhia leh \ha hriatna thununtu leh an
hlimpui em em \hin an ni. Duh chuan an hralh daih thei a, mahse
chutianga an hralh chuan sual chu a nung reng dawn tihna a ni.
Sual thurûk te, âien thiamnate chu lo ten tain chumi avanga an
thil hriatte chu huatna nen an en ta. Chutiang bawk chuan thutak
zawm mêk \halaite hnenah hian ‘In âienna bute chu in hâl ve
dawn em?’ tih hi ka zawt ve duh a ni.

Tunlaia Aienna Bute


Efesi mite phuartu sual khan a phuar ve che u kan ti dawt lo
va, an tih ang khan ‘âien leh ramhuai dawi thil in tive e’ kan ti
hek lo. Mitthi thlarau berawna âien \hinah emaw, thlarau sual
[276] pâwl \hin emaw pawhin kan sawi lo che u. Mahse hetiang thil
tenawm, sualna zawng zawng ching chhuaktu nen hian inzawmna
engemaw chu in nei lo maw? Boruak lal, he khawvel pathian
thurawnte chu in ngaithla fo em? A thil tih sualnaah telin in
218
ENTAWH TUR EFESI MITE
pianthar hmaa in nun dan rem zawng taka thawktu in ni leh lo
maw? Setana palaite hnenah inpein, a huam zau zawk, vantirhkoh
sualte nen inpâwl hona in nei a, an hnen a\anga zirlai zirin in thlarau leh
midang thlarau bum dan in zir a ni zâwk lo vem ni?
Eng hi nge tunlai âienna bute chu? Eng thute nge in chhiar
\hin a, engtin nge hun in khawhral \hin? Bible a\anga Pathian
aw hriat châkin a zawlnei thianghlimte chanchin in zir ngai em?
Khawvel hi Pathian awm rin lohna leh rinhlelhna chi hrang hrang
tuhtu lehkhabuin a khat a ni ber a. Heng lehkhabu a\angte hian
a tlêm emaw a tam emaw, thil engemaw chu in zir ve hrim hrim
mai a. Chuvangin âienna bu an ni. Rilru a\angin Pathian an hnawt
bo va, Beram vengtu dik hnen ata thlarau an \hen hrang \hin.

Pathian Be Tlak Lo Mihring Rilru


In lehkhabu chhiar tam tak kha Setana palaiten Setana biak
in a\anga an siam thurin, mihring rilru man nan leh zahawmna
\ha lo tak nena sual rawng in bawl nana an ngaihtuah chhuah a
ni. Rinhlelhna nena rilru chawk buai thei, Pathian rinhlelhna lam [277]
hawi lehkhabu a va tam em? Setana chuan thihna tûrin a
thâwkkhum a, chutiang lehkhabu chhiartu thlarau nun chu thlarau
lam sikserhin a nuai nasa hle \hin.
Khawvelah hian felna leh thutak min châktir lem lotu leh thil
ho mai mai suangtuahna âtthlaka rilru luah thei thu phuahchawp
chhiar tur a va tam em!! Chutiang chhiar \hin mihring rilru chu
Pathian thu ngaihtuah a, taima tak leh dawhthei taka Van
Paradise kawhhmuhtu Pathian lehkha thu zir tlâk pawh a ni tawh
meuh lo \hin.
Khawvel hausaknate hi vanram luh theihna passport niawm
takin hausak dan tur ziahna bu a tam hle a. Van kawng
kawhhmuh tura êng pakhatmah chhi ngai lo khawvel mi huaisen
leh thiltitheite chanchina khat history bute hi an ziak tam tawh
teh asin!

219
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Min hruai Bo Thei Lehkhabute
|halaite hruai sual thei indo thu leh thisen chhuahna lam
ziakna lehkhabu a va tam em! Chutiang lehkhabu an chhiar lâi
chuan an bulah Setana chu an thil chhiar laia pasal\hate rilru ang
puttir tur leh, an thisen tihlum tumin a lo ding reng a. Rawng
taka che turin an rilru chawh thawh a lo ni mai \hin. Châkna
bawlhhlawh lama hruai a, rilruin a châk zawngte chhêm alh thei,
kawng dik leh fel a\anga \halaite hruaibo thei lehkhabu tenawm
tak tak a tam ngei mai!
Van rorelnaa vantirhkoh chungnung ber lo ni tawh Setanan
a chhûnga milem leh thu inziak zawng zawng a thâwkkhum
lehkhabu, âienna bu ngei chu in kawl ve reng kha.

[278] Setana Aienna Anchhia Paltlangin


Aienna bute chu hal ral an ni dawn em? tih ka zawt duh a ni.
Setana biak inah chuan tisa châknate hi chawm nun niin a tak
ngeia tih a ni a. Mahse hriatpuitu chu a awm ve zel a. A rûka
thawktu chuan thim thiltihte chu a puang leh a. Chapona te,
uanna te leh hlimhlawpnaahte hian Setana chu a tel zel bâkah a
phusa berah a \ang a, a nihna thupin a tel \hin a ni. Aiennate
hian kil tinah min hual vel bawk a. Khawvel leh kohhrante ngei
pawh hi an suangtuah phâk ngai loh thil ti tura anmahni la hruaitu
tur thuhnuaiah an lût mêk a ni. An thil la tih tur chu hrilh theih
nise zawlneiin Hazaela hma lam hun a hrilhlawka mak a ti tluk
zet khan mak an ti ve ang.
Nu leh pa, naupang thleng hian Pathian Thlarau Thianghlim
thuneihna hnuaia awm lo chu Setana thununna hnuaia awm an ni
a, an \awngkam leh thiltihin midang an la hruai bo ang. Mahse
mi tidanglam thei Krista zahngaihna chu thinlunga a lo luh
erawhchuan thiam intihna rilruin thlarau a hneh ang, a chhan chu
misual chuan Pathianin a pêk chhandamna ropui tak chu rei tak
a lo ngaihthah tawh avangin. Chutah amah leh amah chu thlarau,
tisa leh rilru nen a pumin Pathian hnenah a inpe ang a. Pathian

220
ENTAWH TUR EFESI MITE
zahngaihna hmangin Setana nena an in\hian \hatna chu a kal san
ang. Efesi mite ang khân âienna lam a bansan ang a, Setana
nena phuar kawptu lazâi chu a zâi sin ber thlengin a zai chat
vek ang. Thim lal chhinchhiahna puanzar chu kalsanin Lal
Immanuela puanzar, thisen kai hnuaiah chuan a rawn lût ang a.
Tichuan a âienna bute chu a hal ral vek mai dawn a ni.—The
Youth’s Instructor, November 16, 1883.

RILRU TÂNA CHAW |HA—90 [279]


Kan faten engnge an chhiar ang? tih hi zawhna khun tak, chhanna
khun tak phût tlattu zawhna chu a ni. Kristian chhungkaw zinga thawnthu
sei tak tak, rilrua thil \ha engmah tuh si lo chuanna lehkhabu leh
chanchinbu ka hmuh hian ka lo buai \hin a. Thawnthu phuahchawp
ngaina tak, mi inzir puitling tak site chu ka lo thlir reng \hin a. Pathian
thutak ngaihthlakna hun \ha an nei a, kan rinna chhante hre bel thei tur
pawh an ni; mahse an puitlin thlengin Pathian zahna dik tak chu an
tlachham tlat mai.
Heng \halaite hian an nungchang siamnaah chuan hmanraw \ha
ber Pathian hmangaihna leh \ihna, leh Krista hriatna an mamawh ber a.
Mahse mi tam tak chuan Kristaa awm thutak hre thiam turin finna an
nei lo mai thei. Chutiang dinhmunah chuan mihring rilru chu mi tizauthau
thei thawnthu lamah a inei puar a, suangtuahna khawvela chengin nun
tak taka nung tlâk lo an lo ni ta mai \hin a ni.

Thawnthu Phuahchawp Rah


An chhungten thawnthu phuahchawp chhiar an phalsak naupangho
chu ka lo chik \hin a. Inah emaw, pawn lamah emaw pawh awm se an
awm hle hle thei lo va, a nih loh leh thil an ngaihtuah veng veng a. Thil
naran deuh pawh sawipui hleih theih an ni lo. Fing deuh tur leh changkang
deuh tura ngaihte pawh thil tênau mai maiah an buai a. Chu âi pawha
chhe zawk anmahni neitu Setana lungawina tâwk titi an vawr thlenga
hnuhhniam niin nun changkâng zawk nei tur pawhin an lo chak tawk
tawh \hin lo. An tan chuan sakhuana lam ngaihtuah leh titi nana hman
chu thil ngeiawm a lo chang tawh mai \hin a ni.
221
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
A rilru chawm tura a lakkhawm chuan a nuam tihzawng a
tih avanga thil lo awm chu a tibawhhlawh a, ngaihtuahna
thianghlim lo leh zauthauna lamah a hruai \hin. Heng mite hi
Krista, chatuan nun kan beiseina laimu hriatna hun \ha ngaihthah
avanga an thil hloh tamzia ngaihtuahin ka khawngaih em em a
ni. |hatna dik tak kawng zir theihna hun hlû chu an va khawhral
tam em!
Hetiang thil \ha lo chhiar ching dawklak tawh hote hi a mimal
taka ka hriat chian mite pawh an ni hlawm a. Hring nun hi zeldin
thubawl hrehawm taka hmangin manganna chhete pawh lo awm
se an la vûng vak \hin. Rilru fing leh nghetin an pal mai mai
tham lek turte chu an tan chuan tawrh zawh rual loh leh lawn
liam rual loh daltu bang an ni zel a. Anni tan chuan nun hi hlimthla
ang chauh a ni.
Thawnthu thin \hawng lam chi chhiar dawklak tak tak tawhte
chuan an rilru chakna an tisilawng a, nasa zawka thil ngaihtuah
a, zir chiang tlâk lovah an inchhuah mai \hin. Insum kar nei lova
lehkha chhiarna rah seng, ngâiawh tawh ngai lo tur nun chhe
mêk a hmeia pain an awm \euh mai.
Chutiang mite chuan an naupan lâi a\anga an thil chin dawklak
chu an \hanpui zel a, a chak ve tulh tulh lehnghal. Chumi hneh
tur chuan engang pawhin bei mah se a hlawhtling hlei thei tawh
\hin lo. Mi tam tak phei chuan a tira an rilru chakna ang kha an
pha thei tawh lo va, Kristian \ha nih an tumnate pawh duhna
satliahah a tawp leh mai \hin a ni. Krista anna tak tak an nei thei
tawh lo va, an rilru chu hetiang thu leh hla hian a châwm zui leh
nge nge \hin.
Taksaa a thawh dan pawh a nêp chuang lo. Heng tiang chhiar
[281] châkna hian an hriatna thazamte chu \ul lo takin a chhawr da fo
\hin a. A chang phei chuan \halaite bakah puitling lam thleng
pawhin thildang ni lo, lehkha chhiar tam lutukna ngei hian a ti na
\hin a. Thluak bung hrang hrang nêm tak takte chu a tihharh
reng avangin hna thawk thei lo khawpin a lo chau va, a rahchhuah
chu zenna a ni.
222
RILTU TANA CHAW |HA
Rilru Lama Ruihna
Thawnthu ngaihnawm, mi tizauthau thei chi chhiar châkna
rilru chu tuh ngheh a nih tawh chuan a châk zawng a lo danglam
a, hetiang chaw hrisel lo leh bawhhlawh hi barh zui reng a nih
phei chuan rilru chu ruak riau hian a lang tawh mai \hin. Kristiana
inchhâl nula, thawnthu bu thar chhiar tur an neih loha hlim thei
der tawh lo ho ka hmu a. An rilru chuan zu in miin zu \ha lo a
châk ang maiin zauthauna lam a châk \hin. Heng \halaite hian
Pathian biak an châkna rilru chu an tilang ngai lo va; hriatna
tuikhur lama hruai thei tur an \hiante chu van êngin a chhun bik
bawk hek lo. Thûk taka sakhaw nunpuina an nei lo va. Hetiang
lehkhabu chhiar tur hi an hmaah awm reng lo tal chu nise insiam
\hat theihte pawh a beiseiawm ve thei a, mahse an ngâi tlat
tawh a, an nei leh nge nge \hin.
|halai nula leh tlangval, he leia mi \angkai tak ni thei tur si
mahni intichhia a, hriatna an hloh mêk lai ka hmuh hian ka rilru
chu a na a. Hengho hi “Mi rilru chi-ai” tih baka an hming vuah
ngaihna pawh ka hre hlawm lo ve.
Lehkhabu chhiara insum theih lohna hian zu leh ei leh in
danga insum theih lohna ang thovin thluak a tichhe thei a ni.

A Tihdamna [282]
Sual lo \hang lian zel tur danna \ha ber chu a \ona tur lei
\haa thildang lo chin khah hmasak hi a ni. Rilrua Bible thutak
chi theh \iak tur chuan a uluk thei ang bera enkawl leh ven a
ngai a. Lalpa chuan a zahngaihna nasa takin Bible-ah hian a
duh zawng nun thianghlim chu min hrilh a ni,
A mi thianghlimte chu kan tana \angkai tur, kalkawnga thil
hlauhawm min hual veltu leh chumi laka tlanchhuah dan kawng
inkawhhmuhna ziaka vawng turin a thawkkhum a. Pathian lehkha
thu chhiar tuma a thupêk awihtute chu heng thilah hian an bo
tak tak ngai lovang. Hun hnuhnung chhiatna karah hian kohhran
member tinte chuan an rinchhan leh beisei chhan thu harsa lo
tak takte chu an hre thiam vek tur a ni. Isua Krista hriatna leh
223
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zahngaihnaa kan \hang zel dawn a nih chuan rilru luah tur tawk
thil \ha chu a awm em em dawn a ni.—Christian Temperance
and Bible Hygiene, pp. 123-126.

Sual Kailawn Hmasa Ber


Ringtu thil tisual chuan sual a dai hma khân a rilruah mi
hriatpui lohvin rei tak a lo pai tawh \hin tihna a ni. Mihring rilru
hi thawklehkhatah thianghlimna leh felna a\angin sual bawhhlawh
leh tenawm takah a lut thut ngai lo. Pathian anpuia siam hi
nunrawng tak leh sual taka awm tur chuan hun a duh ve deuh
hlek a. Chutiang rilru chu pai tlat a nih chuan kan lo danglam
mai \hin. Mi chuan rilru bawlhhlawh tak a put tlat chuan tunhmaa
a ten em em \hin sual pawh kha nuam tizâwk tur hial khawpin a
rilru chu a kaltir zel thei a ni.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, p.
552.

[283] LEHKHABU NGAIHNAWM BER BIBLE—91


Naupang a\anga puitling thlengin Bible hi ngaihthah a ni a.
An zirlaibu atan leh an nun vawngtu atan an hmang lo. A bikin
\halaiten an ngaihthah lehzual. Mi tam zawkin lehkhabu dang
chhiarna hun nei siin chatuan nunna kawng kawhhmuhtu chu ni
tin an zir peih lo va. Bible an ngaihthah em em laiin thawnthubu
ho mai maite chu ngaihnawm ti takin an chhiar reng peih tho va.
He lehkhabu hi nun thianghlim leh sâng zawk lama min hruaitu a
nia sin! An rilru chu thawnthu phuahchawp lama kaihpen ni lo
se, \halaaite hian Bible hi lehkhabu ngaihnawm berah an chhal
ngei ang.
|halai rilru hian Pathian thu, finna hnar \ha ber an ngaihthah
hian an hmasawnna tur ropui ber chu an thleng pha \hin lo.
Pathian ta, siamtu awmna khawvelah ngei kan awm tih te, a
anpuia siam kan ni tih te, min veng reng a, min hmangaihin min
enkawl a ni tih te hi ngaihtuah tham thumawi leh mak niin,
ngaihtuahna thûk tak leh zau tak lamah rilru a hruai \hin. Hetiang

224
LEHKHABU NGAIHNAWM BER: BIBLE
thu ngaihtuah tura rilru leh thinlung hawngtute chuan thil tênau
leh rilru tizauthau thei thu lam an tleipui tawh ngai lo.
Chipchiar taka Pathian lehkha thu hriatna ûm a \ul tawhzia
hi chhût phâk a ni lo. “Pathian thâwkkhuma pêk” “Chhandamna
hmu khawpa tifing thei,” leh “hna \ha tinreng thawk tura kim
taka inthuam….,” a ni. Bible chuan amah zaha kan ngaihven
theihna sâng ber hi a hauh tlat a. Hriatna pâwnlângah lungawi
mai lovin thutak awmzia zawng zawng zir dan ngaihtuah a,
Thupêk Thianghlim thlarau thûk tak dâwt pha ve tura zir zawk
tur a ni.—Counsels to Teachers, Parents and Students, pp.
138, 139.

Sual Tar Chhuahna


|halaite tân chuan pawisa hmuhna tura siam leh thehdarh,
rilru tizauthau thei lehkhabute hi chhiar loh tawp a \ha ber mai.
Chûng lehkhabu-ah chuan mi âikaihtheihna tenawm tak a awm
a. Rilru tichhe thei nunrawnna leh dan bawhchhiatna lam hawi
sawi fote hian mi tam tak a zel â tlat a, a chhe ber hmang tal
pawha lar châkna a neihtir nasa hle. Hmanlai mite chanchin ziahna
bua mi nun rawnzia leh an thiltih tenawm tak tak ziah lante hian
mi tam tak rilru-ah dawidim angin hna a thawk a, an tih anga
tihve châkna lamah a hruai \hin…
Mihring thiltih \ha lo pui pui ziahna lehkhabute hian sual an
tilar a. Heng thil râpthlâk tak takte hi lo ngaihtuah a \ul lo va,
tunlai thu dik ringtute phei chuan a hriatrengna lama tha lo thawh
ve kha tih reng reng loh tur a ni. Heng chaw \ha lo tak tak nena
rilru hi chawm len leh tihphur a nih vaih chuan ngaihtuahna a lo
bawlhhlawh a, a zauthau \hin.—Counsels to Teachers, Parents,
and Students, pp. 133, 134.

I THLARAU NUN VÊNG |HA RAWH—92 [285]


“I thinlung veng \ha rawh, nunna lo chhuahna a ni si a,” tih
hi mifing thurawn a ni. “Mi chu a suangtuahna ang chiah zelin a
225
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ni a awm ni,” (Thufingte 4:23; 13:7). Thinlung chu Pathian
zahngaihnaa tihthar lo ni rawh se; a nih loh chuan nungchang
thianghlim neih rual a ni si lo. Krista tel lova nungchang ropui
leh mawi din tumtute chu \iau vaivut chunga in sa ang an ni.
Thlipui a lo thawk ang a, a nam thlu ang. Davida \awng\aina,
“Aw Pathian, keimahah hian thinlung thianghlim tak siam la,”
tih hi mi tin \awng\aina lo ni ve rawh se. Tichuan van thilpek
dawngtu, rinna avanga Pathian chaknain a ven kan nih avangin
famkimna lamtluang chu kan zawh zel tur a ni.
Mahse thlemna hneh tur chuan tihtur kan nei. Setana thang
dai lo tur chuan thlarau lam kawng veng \hain ngaihtuahna
bawlhhlawh min pe thei lehkhabu \ha lo, ennawm \ha lo leh
beng hriat atana tenawmte chu pumpelh tur a ni. Thlarau hmelma
lenzar pal turin thinlung chu vahkual tir mai mai tur a ni hek lo.
Petera chuan, “Rilrua puan vengin ngaihven ula…..fa tih awihte
angin, in hriat loh laia in hmanlai chakna te anga awm lovin, a
kotu che u a thianghlim angin nangni pawh in chezia zawng
zawngah lo thianghlim zawk rawh u,” tiin min fuih a. Paula
pawhin, “A tawp berah chuan unaute u, a dik apiang te, a
[286] zahawm apiang te, a duhawm apiang te, a thangmawi apiang
te,— \hatna reng a awm a, fakna reng a awm phawt chuan—
chung chu ngaihtuah rawh u,” a ti. Hetiang chiaha awm tur hi
chuan inrin renga tih takzeta \awng\ai a ngai a ni. Min chen
chilhtu Thlarau Thianghlim, van lama rilru hawitir a, thil thianghlim
leh fela thinlung luah tirtu’n min awmpui tur a nih bâkah taima
taka Pathian thu zir tur a ni. “Tleirawlin engtin nge a awm dan a
tih thianghlim ang? I thu ang zela a awm dan veng \hain,” “I
chunga thil ka tihsual loh nan i thu chu ka thinlungah ka khawl
khawm ang,” Sâm 119:9, 11.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite,
p. 553.

226
I THLARAU NUN VENG |HA RAWH
Buhsi Leh Buh Tak
|halaite u, thawnthu chuanna chanchinbu chhiar tawh lo ula,
in thawnthubute paih bo rawh u. Kan in a\ang chuan Setana
palai aiawh milembu mak pui pui leh thawnthu bu ang chi reng
reng chu kan paih bo vek tur a ni. |halaiten chutiang chu an
tuar zo lo \hin. Engnge ni buh zinga a si chu? Krista zuitu nia
inchhal tawh phawt chuan chatuan daih thil hlu leh dik chauh
chhiar rawh se.
Tihtur urhsun ber ber ti turin kan inbuatsaih \ha tur a ni.
Khawvel hi chhandam tur a ni a. Thawh tur tamzia ngaihtuahin
engtin nge mi hian an hun \ha leh Pathian thilthlawnpek an dawnte
hi thil \ha tih nan hmang lo va, Pathian ropuina tur ni si lo thil
dang tih nan an khawhral mai mai theih zawk le?—The Youth’s
Instructor, August 14, 1906.

KRISTIAN NUNGCHANG CHHERIN—93 [287]


(Note: Hei hi Pi White-in natna khuma a mut tawh hnua
\halaite thuchah a ziah hnuhnun ber a ni.)
Kan \halaiten an ngaihsak lem loh lehkhabu pawimawh tak
tak a awm a. Chung lehkhabute chu thawnthu bu dang anga
ngaihnawm an tih loh avanga let mai mai an ni hlawm.
Kristian nungchang chawikanna a nih avangin chutiang
lehkhabu chhiar tur chuan \halaite hi kan fuih tur a ni a. Kan
thurin point pawimawh deuh deuhte hi \halaite thinlungah nghet
taka nem kai tur a ni. Heng thu takte hi a hriat zawng an hre
thawi ve deuh naa ngaina taka zir khawpa chûl nêl chu an ni lo.
Rilru tithianghlima ti hrisel thei lehkhabu an chhiar zawk tur a ni.
Hei hi sakhuana dik an hriat theih nan an mamawh em em a.
Chutih laiin Thianghlimna kawnga min hruaitu ni lem lo lehkha
chhiar \euh theih a ni.
Tun hi \halaite tana kan thawhna hun \ha chu a ni. Hun
buaithlak takah kan awm mêk a, Pathian anna dik tak hriatthiam
dan kan hre duh tawh a ni tih hrilh rawh. Kan \halaite hian a \ha

227
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lam kawnga \anpui a, chawi kan a, fuih an mamawh hle mai;
mahse an duhzawng ang ni lo, rilru thianghlim an neih theihna
lama \anpui thei tur kawng zawnpui tur a ni. Thildang zawng
aiin sakhuana \ha leh an nungchang tithianghlimtu tur an mamawh
si a.
Dam rei ka inbeisei tawh lo. Ka hna pawh a zo \êp ta. Ka
[288] thusawi hi kan \halaiten van mite mit hmuha nungchang duhawm
tak an lo neih theih nan leh mi nungchang siam \ha zawnga mi an
hneh theih nana fuih nan hmang rawh u.

Lehkhabu Chhiar Tlâk


Zanah chuan \halaite tâna chhiar tlak loh lehkhabu chu ka
dah hrang a. Nun dik tak nei tura fuih theitu leh Pathian thu
lama hruaitu lehkhabu chhiar tur kan thlan sak tur a ni. Hei hi
tunhma paw’n hmuhtir ka ni tawh a; in hmaa pharh daih tawh
tur leh lo sawi \euh tawh tur hi niin ka inhre bawk. Kan \halaite
hnena thil \ul lo chhiar tur pêk chu a lêtleh kan dawl zo lovang.
Rilru leh thlarau tana hlâwkna tham lehkhabu mamawh an ni.
Heng thilte hi kan ngai ho lutuk a, chuvangin kan mite chu ka
thusawiah hian an chiang hle tur a ni.
Kan mite tâna han puan leh tur chuang neiin ka inhre tawh
lo. Pathian hna chelh din a, din chhoh zel dân tur chu kan mite
zinga rilru nghet tak takte hian an hria a. Mahse thinlunga Pathian
hmangaihna nen thûk lehzuala Pathian thu zir an mamawh em
em a ni. Kan \halaiten lehkhabu \ha chhiarna hun thâwl an neih
a, chu chu upa lam pawhin an neih ve theih ka duh em em bawk.
Kan mitte hi sakhaw thuin mi a hip theihna tur lamah kan lên tur
a ni. Setana chu mi inrin loh lai tak hian a rawn kal \hin avangin
kan thinlung leh thluak hi Pathian thutak tân hawng zau ila.
Vaukhanna thuchah chu vawi khat puan a lo nih thawh avangin
kan lungawi mai tur a ni lo va; kan puang nawn fo zâwk tur a ni.
Mi tam tak rilru hipa hneh thei lehkha chhiar tur ngaihnawm
[289]
tak tak nen bul kan \an thei a. Hnathawk zel thei tura ka nunna

228
KRISTIAN NUNGCHANG CHHERIN
hi pawhsei ni se chu lawm takin \halaiho chhiar tur lehkhabu
tam tawk tak ka buatsaih ang.
|halaite tan hian an rilru hneh a, an nun tithianghlim thei
Pathian thutak hmanga an insiam \hat theihna hna thawh tur a
awm a. Kan \halaite hian rinnaa thiam chantirna awmze diktak
leh chatuan nunna atana anmani buatsaihtu nungchang \hat
famkimna awmzia diktak hi hmuchhuak se tih hi ka duhsakna
sang ber a ni. Dam rei pawh ka inring tawh lo va, he thuchah hi
hruaibo an nih loh nan ka hnutchhiah a ni.
Rinnaa ka unaute chu Pathian zahngaihna leh hlutna
chawisang zawm zel tura \halaite fuih turin ka ngen a ni. Sakhaw
dik hlutna hre thiam turin \awng\ai la, thawk reng bawk rawh.
Thianghlimna leh Pathian zahngaihnain mi a hip theihna leh a
malsawmnate chu rawn keng la. Hei hi ngaihthah a ni tih ka
hriat avangin ka rilru a hah hle a ni.
Ka la dam rei dawn em tih ka sawi chiang thei lo. Mahse
Pathianin min ko nia hriatna ka nei a ni. Kristian intite nundan
hniam lutuk ka hmuh ve avanga ka tawrh nasat dante A hre vek
a. Thutak chu ka nunah ngei hian hmuhin a awm tur a ni tih leh
ka chanchin hian mipui a thleng pha tur a ni tih rilrua hriatna ka
nei a. Ka thuziakte hi ramdang mite kut a thlen theih nan
theihtawp chhuah ula ka duh em em a ni.
|halaite chu thlarau lam ham\hatna tam tak an nei tih hrilh
ula. Pathianin mite hmaa a thutak thlen tir tura nasa taka bei
turin a duh a ni. Hengtiang thil sawi hi ka tihtur bik nia hriatna
nghet tak ka nei bawk.—Fundamentals of Christian
Education, pp. 547, 549.

PHUAHCHAWP THAWNTHU NGHAWNG—94 [290]


|halai tam tak chuan, “Lehkha zirna hun ka nei lo,” an ti
\hin. Mahse engnge an tih? |henkhat chuan pawisa tlêm tê lakluh
belh nan hun an khawh ral a, henga an hun khawh ralte hi Bible

229
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zir nan hman ni zawkin an zirlai chu a takin nunpui bawk se, rei
tak an thawha an hai luh âia tam zawk an hlêp ang a. |ul lova
pawisa hmanna tam tak a hlêp bakah Pathian anna thurûk hre
thiam turin an rilru a la vawng \ha cheu bawk ang. “Lalpa \ih
hi Finna bul a ni.”
Mahse heng \halai, Kristian nia inchhalte ngei hian anmahni
duhzawng zuiin an thinlung bawlhhlawhin a châk lam chu an
tipuitling zel zawk a; Pathianin A thlâkna tur A siamsak, Bible
thutak an ngainat theihna tura hun A pêk chu thawnthu
phuahchawp chhiar nan an khawhral mai mai \hin. Hei hi chin
\hana an neih tawh chuan siam \hat a har tawh khawp mai.
Mahse a siam \hat theih a, chuvangin vanram kai tum tawh phawt
chuan siam \ha ngei rawh se.
Thawnthu chhiar nana inhman zawh \hak pawh pawiti lotu
rilru chu a chhe hle ang. Rilru a dam lo va, a lo vân ruai ruai a,
an phi deuh chêk a, rilru lam chaw \ha lo châkna mak tak, mumal
neihtir thei lotu a awm \hin. Thawnthu chhiar avanga rilru nghet
lo, rilru lam âtna hmuna tâng tlat sang tam tak an awm a. An
lehkhabu chhiarin a rah chhuah chu thil ni thei lo pui pui hisap
leh hmangaihna lam an lunglênpui veng veng \hin hi a ni.—The
Signs of The Times, February 10, 1881.

[291] RIMAWI |ANGKAINATE–95


Fakna rimawiin vanram khi a fâwn a; van leh lei a intawh
hun chuan zai leh rimawi, “lawmna leh fakna hlain” a khat
ang.
Lei siam thar, Pathian lawmna hmel hnuaia sawisel bo \ha
famkimah chuan, “Varparh arsite chu an zai ho va, Pathian fate
chu lawmin an au va.” Chutiang chuan mihring thinlung chuan
van nena inremin Pathian felna chu fakna hla mawiin an lo chhawn
a. Mihring chanchin kal tawh tam tak pawh kha hla nena
inzawmna nei an ni.

230
RIMAWI |ANGKAINATE
Rimawi, Thilpek Hlû
Bible-a hla chanchin ziahna hi hla leh rimawi hman dan tura
thurawnin an khat a. Rimawi hi sual rawngbawl nan hman sual
a ni fo va, thlemna hmanraw \ha ber a lo ni ta. Mahse a hmanna
tur dik taka hman a nih chuan Pathian thilpek hlu tak, thupui
ropui leh sâng tak tak lama ngaihtuahna sêp kangtu leh thlarau
nun tisâng a, ti ropuitu a ni.
Thlalera zin Israel faten fakna hla leh rimawia an zinkawng
an tinuam ang khan Pathianin tunlaia A fate pawh hi hlim taka
an zin kawng zawh turin A ti ve tho a. Mihring rilrua A thuchah
dah ngheh nan hla sak nawn fo tluka hmanraw \ha a tlêm hle a ni.
Chutiang hla chuan thiltih theihna mak tak a nei a. Chu bâkah pianpui
mize rum tak leh phawsawlh tak mai tihnem theihna te, ngaihtuahna
tihchak theihna te, khawngaihna rilru tihthawh theihna te, thiltiha [292]
inlungrual theihnate a neih bâkah thil tum tihnual a, phurna tichhe thei
nguina leh vanduai riauva inhriatnate a chhâwk thei bawk.
Hlã hi thlarau thutak hmanga mi rilru hneh theihna hmanraw
thiltithei berte zinga mi a ni. Thlarau lungngâi, beidawng mai tur
mi engzatin nge rei tak an theihnghilh tawh naupan laia an hla
sak a\anga Pathian thute hre chhuak le? Chutiang hunah chuan
thlemnain a chakna a hloh a, mihring nunin awmze thar neiin
damchhan a nei thar a, tichuan chu nun hlimna leh phurna chu
midangte rilru-ah a kangkâi ve \hin.
Zirna lam atana hla hlutna hi hmuh hmaih phal chi a ni lo
bawk. In chhungahte pawh hian hla mawi leh thianghlim sakho
fo niin insawiselna thu chu tlêm tê chauh sawi ni zâwk sela,
beiseina te, lawmna leh hlimna thawm ri tam zâwk rawh se.
Sikulahte pawh zai ho \hin tur a ni; tichuan naupangten Pathian
leh an zirtirtute chu an lo nêl sawt ang a, anmahni pawh an lo
innêl sawt bawk ang.
Sakhaw rawngbawlna a nih angin zai hi \awng\ai ang thova
Pathian biakna a ni. A tak takah phei chuan hla tam tak hi chu
\awng\aina an ni mah zâwk. Hei hi hre tura naupang chu zirtir

231
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nise hla thute chu uluk lehzualin a ngaihtuah ang a, a hla thuin
sawi a tumah chuan a hmin awl zawk bawk ang.
Min Tlantu’n Pathian Ropuinain a ên chhuah chatuan hmun
min pan pui dawn lai chuan lal\hutphah hual vela van zaipawl
fakna hla sak thawm chu kan hria a, vantirhkohte hla sak thawmin
lei a rawn thlen chuan kan thinlung chu van zaipawl lamah hnuh
hnaih lehzual a ni ang. Vanram boruak chu leiah \an a ni a. He
leiah ngei hian fakna hla thlûk pawh kan zir dawn a ni.—
Education, pp. 161-168.

[293] RIMAWI HMANNATE—96


Rimawi hi tih tur thianghlim neia siam, thil thianghlim, ropui
leh sâng tak lama ngaihtuahna chawikang a, Pathian hnena
lawmna leh inhlanna rilru kai tho tura phuah an ni. Hmanlai miten
an hman dân leh tunlaia miten rimawi an uar lutuk dan erawh hi
chu ava han inang lo em! He thilpêk hi Pathian tana hmang lova
mahni intih lar nana hmang an tam ngei mai. Rimawi ngainatna
hian mi fimkhur lo deuhte chu Pathianin A mite kal A phal lohna
nawm chênna hmunahte a hruai a. Tichuan a nihna tur taka
hmana thilpek ropui tak chu Setanan mahni tihtur leh chatuan
ram ngaihtuahna a\anga mi rilru a hruai bona hmanraw hlawhtling
berte zinga mi a lo ni ta a ni.
Rimawi hi Pathian rorelna hmuna amah biakna hmanraw
pakhat a ni ve a. Chuvangin kan fakna hla sakahte hian van
zaipawlte lungrualpui thei ang bera tih kan tum tur a ni. Zai zirna
hi zirna peng pawimawh tak a nih avangin hlamchhiah miah loh
tur a ni bawk.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, p. 732.

Mi Rilru Hneh Theihna Talent


Hla bik neia thilpêk dawng an awm thei a, hla pakhat chauh
emaw, hla tam tak sak hona emaw a\anga thuchah danglam bik
a lo chhuah hun a awm thei bawk. Mahse zaina hun hi mi tlêm
tê chauhin chang fo suh se. Zai thiamna hi thilpêk pakhat mi
232
RIMAWI |HMANNATE
hneh thei deuh mai a nih avangin Pathianin chu talent chu mi
tinin nei sela, a hming tih ropui nan hmang se a duh a ni.—
Testimonies for the Church, vol. 7, pp. 115, 116.

Van Zaithiamte Rualin [294]


Thlarau pawlna leh hriatthiamna nena mihringte an zai lai
hian van rimawi thiamte chuan a hla thu chu lo zawmin lawmna
hla chu an lo sakpui \hin. Pathian nen kan thawh ho theihna tura
thilpêk min petu chuan a chhiahhlawhte chu mi tinin an hriatthiam
theih tura an zai a, thu an sawi theih nan an aw chu tinung reng
turin a duh a ni. Ring taka zai ringawt ni lovin lam fiah te, lam
dik te leh chiang taka lam te a pawimawh zâwk. Mi tinin beng
tikham thei aw chher leh \eng ni lo, fiah tak leh ngaihno bei
mawi taka fakna hla an sak theih nan an awte chu uluk sela. Zai
theihna hi Pathian thilpêk a nih avangin A ropui nana hman ni
rawh se.
Inkhawmnaa zâi hruai turin mi tam vak lo ruat ni sela. Rimawi
hmanraw chikim, thiam taka tum rik nen zai ho ni \hin rawh se.
Rimawi hmanraw chi kim hmante hi tawngpawng do bur tur a ni
lo. Hla hmanga Pathian fakna a nih avangin he rawngbawlna hi
fimkhur taka hruai tur a ni.
Mi tlêm tê chauh zaitir fo tur a ni lo. Hun tam zâwk chu a mi
nawlpuia zai ho nan hman tur a ni.—Testimonies for the
Church, vol. 9. pp. 143, 144.

Hlã Nena Chawimawi Pathian


Pathian chu hmangaihna leh amah biak duhnaa khat thinlung
thianghlim a\anga lo chhuak fakna hla tea chawimawi a ni.
Testimonies for the Church, vol. 1, p. 509.

RIMAWI HMANNA DIK LO—97 [295]


Sawlai lawk in bul velah sawn vantirhkohte chu an thlâwk
tawn chhen a. |halaiho an inhmukhawm a, zai ri leh rimawi tum

233
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
thawmte hriat a ni. Kristianho intawkkhawm chu an ni ve ngei
a, mahse eng thawm nge in hriat? Lâmna ina sak chi ni zawk
awm tak hla thu ho mai mai a ni an sak. En teh u, vantirhkoh
thianghlimte chuan an êng chu an bul velah chuan an va chhi a,
a chhunga awmte chu thimin a hual vel a. Vantirhkohte chuan
an kalsan leh a, an hmel a ngui ngei mai. Sabbath serhtute zingah
hetiang thil hi ka hmu ta fo mai; a bikin……………ah.
|awng\aina atana hman tur hun tam tak chu rimawiin a
luahlan a. Sabbath serhtu Kristiante milim a lo ni ta. Tleirawlte
rilru hneh theihna hmanruaa a hman theih dawn phawt chuan
Setanan rimawi hi a do lo. Pathian hnen a\anga mi rilru a lâk
pen theihna tur leh A rawngbawlna tur hun paihna a nih dawn
phawt chuan eng pawh mai hian Setana tum chu a rem em em
vek mai a ni. A thiltihtheihnain a phuar beh reng lai pawha nuam
ti taka mi tam tak an awm theihna tur hmanraw chak ber ber
hmangin hna a thawk \hin. Rimawi hi a \ha zawnga hman a nih
chuan malsawmna a ni thei a, mahse thlarau hruai bo nana Setana
palaiah hman rim ber chu a ni fo si a. Hman sual a nih chuan
chapona tenawm, lawi lohna leh âtna a ni a. |awng\aina leh
Pathian biakna hun luahlantua hman a nih phei chuan ânchhe
râpthlâk tak a ni. Zaiho tura \halai kalkhawm, Kristian-a inchhal
ve thote chuan an rimawi duhzawng leh an titi ho lam mai mai
[296] hmangin an rinna leh Pathian chu an tihmingchhe zawk a. Rimawi
thianghlimte chu an duhzawng nen pawh a inmil lo. Tuma hmuh
lova an pelh mai mai \hin Pathian thu zirtirna fiah tak tak chu
hmuhtir ka ni a. Rorelna ni-ah chuan heng thawkkhum thute
hian a ngaihven duh lotute chu thiam loh a la chantir ang.—
Testimonies for the Church, vol. 1, p. 506.

Rimawi: Thil |ha Tih Nana Chakna


Rimawi hi thil \ha tam tak tih nan a hman theih a; mahse he
Pathian biakna hmanraw chi khat hi a nih dan tur ang takin kan
la hmang lo. A tlangpuiin rilru thawk thut avanga zai a nih fo

234
RIMAWI HMANNA DIK LO
bakah engemaw thil bikahte zai a ni bawk a. A chang leh zai
tura tihte chu an mumal lo va, an rimawi tumte lahin a ngaithlatute
thinlung a hneh tak tak hek lo. Rimawi chuan lung kuai hle sela,
a mawiin mi hneh theih riauna a nei bawk tur a ni. Awte chu
fakna hla leh inpumpekna aw riin lo thang chhuak rawh se. A theih
chuan rimawi hmanraw famkim hmang ula, a ruala rimawi inhmeh tak
tak lo fawn ri ropui tak chu Pathian pawm tlâk inthawina angin A
hnenah chho rawh se.—Testimonies for the Church, vol. 4, p. 71.

235
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 10 – NA

SUM ENKAWLNA LAM

[298]

I talent chu eng anga tlem pawh nise Pathian


a tel ve zel tho va. Chu talent chuan fing taka
hman a nih phawt chuan a tihtur chu a tizo ve
mai \hin. Thil tihtur tê tham tê tê ho hi a hnathawh
nana mi hneh thei ber berte an la ni dawn a ni.—
Krista Tehkhin Thute, p. 298.

236
INRENCHEMNAA ZIRLAITE—98 [299]

|halaite ham\hatna chu Pathian hnathawh puitu an nih theihna


hi a ni a; chumi kawnga inrenchem leh mahni inphatna nun an zir
lâi hian an hnenah sawi tur tam tak a awm thei ang. Mi tam tak
chuan kawng hrang hranga nawmsak duhin chutiang tur chuan
an sum lakluh zawng zawng an khawhral a. Pathian erawh chuan
hetiangah hian fimkhur deuh hlek zawk turin min duh a ni.
Duh tawka ei leh in, silh leh fen thlenga kan chen hian
keimahni leh keimahni chungah sual nasa tak kan ti tihna a ni.
Pathian erawhin hei aia \ha min chhawp tur a ngah mai a.
Keimahni mimal chaknate dah bo kan duh a, kan thinlung leh
rilrute Pathian tâna kan pêk bawk chuan van lam hnathawktute
chuan min thawh puiin hring fate tana malsawmna ni turin min
siam ang.

Rawngbãwl Nâna Inkhawlin


|halai taima, inren thiam bawk si chu a rethei deuh pawh a
ni maithei, mahse Pathian tân tlêm tê tal chu a la khawl thei tho
a ni. Kum 12 mi vel chauh ka nih lai khan inrenchem awmzia ka
hre daih tawh a. Ka laizâwnnu nen thil hralh dan zirin ni khatah
siki emaw chauh kan hlêp thei a. Mahse chu pawisa tlêm tê chu
khawlin rawngbawl nan kan thawh ve thei a. Tlêm tê têa khawlin
cheng 30 kan khawl tling a. LALPA A lo kal thuai dawn tih
thuchahin min rawn den a, hnathawktu tur leh a tirhna tur sum
khawn a nih chuan chu pawisa chu ka pa kan pe a. Thima la
awm mêkte hnena Pathian thuziahna lehkha chi hrang hrang a
thlen theih nana pe turin kan ngên a .
Pathian hnathawktu zawng zawng tihtur chu pawisa leh hun [300]
hman thiam zir hi a ni. Mi thatchhe awm awlho hian kan chunga
thutak ropui tak innghat hi an dah pawimawh tawk lo tih an
tilang a. Taimakna nun hi tih \hat a, neih dan zirtir an \ul hle
bâkah Pathian ropuina chauh ena hna thawh zir rawh se.

237
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahni Inphatna
Pawisa leh hun hmang thiam lo chuan mi thil chinchang hre
tawhho thurawn la rawh se. Kan thil hralhna a\anga kan hlêp
chuan kan unauvin kawr kan lei thei ta a. Ka nu hnenah pawisa
dahin, “Thawmhnaw min leisak rawh. Rawngbawlnaa hman tur
a bang a awm theih nan,” kan ti a. Tichuan kan dil anga tiin chu
chuan rawngbawl duhna rilru kan neih theih nan min tiphur hle
\hin.
Mahni inphatnain a hrin mi thil pêk chin hi a petu tan a
lawmawm a. Thil \ha tia khawvel fang \hintu, mi natna chhâwk
a, tlachhamte mamawh phuhru \hintu Isua hnathawh dan diktak
kan hriatthiam theih nana zirna min pe a ni. Chhandamtu kha
amah leh amah intihlawm nan a nung lo va. A nunah khan mahni
hmasialna a awm lo. Ama siam ngei khawvela awm a ni chungin
khawi lai mah kha a inah a chhâl ngai lo va, “Sihalten kua an nei
a, chungleng savaten bu an nei; mihring fapa erawh hi chuan lu
nghahna a nei lo,” a tih mai kha.

Talent Hman Dan Dik


Kan talent-te hi a \ha thei ang bera kan hman chuan Pathianin
[301]
mi hman tlâk lehzual turin min hruai zel ang. Rinawm taka talent
peipungtu hnenah chuan Lalpan, “Bawih \ha leh rinawm, i ti \ha
e; tlêm te chungah i rinawm a, tam tak chungah ka awm tir ang
che; i pu lawmnaah lût rawh,” a ti ang. Talent khat dawngtu
pawh kha a theihtawp chhuah ve tura beisei a ni a. A talent kha
lo tipung ve se zawng, Lalpan a âia tamin A belhchhah sak ve
tur.
Mi tin tân ‘an theih dan phû tâwk’ zêlin Lalpan hna a tuk a.
Pathian chuan kan thiltihtheih dan tehna hi a nei \ha tâwk a, kan
thawh theih tawk tur pawh a hre chiang hle. Mi chu rinawm
tawka hmuh a nih chuan mawhphurhna lian zawk pek belh turin
thupek siam a ni tawh a. Chu hnaah chuan rinawm chhunzawm
zela hriat a nih phei chuan ‘Ring zual zel rawh u’ tih thu pêk

238
INREMCHEMNAA ZIRLAITE
belh a ni ang. Chutiang chuan A khawngaihnain Krista Isuaa
mihring nihna sâng ber lamah a \hang chho mêk a ni.
Talent khat chauh em ni i neih? Fing taka peipung turin
tangka thlengtu hnenah dah la, pahnihah tal chantir rawh. I kutin
tihtur a hmuh apiang chu theihtawpin thawk zel la. Ti tura ruat a nihna
tipuitling turin i talent chu fing takin hmang rawh. A tawpa ‘I ti \ha e,’
tih thu i hriat phahna tur chu engkim hian an phû a ni. Mahse a ti\ha tak
takte chauh a ni ‘ I ti \ha e’ an la tih dawn ni.

|hut Muan Hun A Ni Tawh Lo


Nula tlangvalte u, \hut muan mai maina hun in nei lo ve. In
nungchang siamna hmanrua atan thing \ha hlir zawng rawh u.
Krista hminga rinawm tlat turin kan ngen che u a. |ha taka hun
hman dan tur ngaihtuah reng ang che u. Pathian rawngbãwl nan
ni tin inhlan thar ula, tichuan awm mai mai leh chawlh in mamawh [302]
tam lo va. Mahni intihlawm nan pawisa tam tak in mamawh
kher lo tih pawh in hre mai ang. Vanram chuan Krista anna
kawnga inchher mêk leh insiam \ha mekte chu a thlir reng a.
Mihring lam hi Krista hnenah a inpêk phawt chuan Thlarau
Thianghlim chuan hna ropui tak a thawh sak ang.
Pathian tana hnathawktu dik tak, mahni inhlan phalte chuan
mite tana hun khawhral an châk zawk hle ang. Krista pawhin,
“Tupawh a nun thlahlel chuan a hloh \hin; tupawh he khawvelah
hian a nun ngaitlawm chuan chatuana nunna tur a vawng reng
ang,” (Johana 12: 25) a tih kha. Miin \anpui an ngaih laia
\hahnemngai leh tihtak zeta an \anpui hian Kristian diktak chuan
Pathian leh a mihring pui a hmangaihzia a entir a ni.
Rawngbawlnaah a boral pawh a ni thei e; mahse a lunghlu lâwr
tura Isua a rawn kal hunah a nunna chu a hmu kir leh ang.—
The Youth’s Instructor, September 10, 1907.

Inhlanna Lãwmman
Mi dang malsawmna tura hmanraw hman chu rulh lêt zel a
ni ang a. Dik taka hausaknate hi hman a nih chuan hna \ha
239
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ropui tak an thawk ang. Krista hnenah thlarau tam tak hneh a ni
ang a. Krista’n nun dan a ruahman ang zuitu chuan Pathian rorelna
hmunah chuan he leia A awm laia A thawh sak leh A tlannate
chu a la hmu ang a. Tlansate pawhin chhandam an nih nana
thawktute chu lawm takin an hre reng bawk ang. Thlarau
chhandam nana rinawm taka thawktute tan vanram chu a hlu
hlê dawn a ni.—Krista Tehkhin Thute, p. 311.

[303] INHLANNA RILRU—99


Khawvelah hian mi thil awhna te, dinhmun sang umnate hi a
\uah tawh ngei mai. Tunhma lama tlawmngaihna leh mahni
inphatna rilrute kha hmuh tur a awm ta mang lo. Mahse he rilru
chauh hi Isua zuitu diktak min nihtir theitu chu a ni si a. Isua
khan kan hnathawh dan tur entirna min pe chiang hle tawh a. A
kohate hnenah chuan, “Min zui rawh, mihring mantu-ah ka siam
ang che,” a ti a ni. An thawh hlawh atan pawisa lam sawi a
awm lo va. Chumi a hnêkin A inphatna nun leh inhlanna
hrehawm tak tak \awmpui tur an ni zawk mah a ni.
Hnathawkho hruaitu Isua zuia inchhâl, rawngbawlnaa Pathian
thawhpuitute chuan famkimna Pathianin lei maicham sakna tura
A thil phut themthiamna te, fimkhurna te finna te leh remhriatna
te hi an hnathawhna apiangah an kalpui zel tur a ni. Tunah hian
khatih hun lâi, leia Krista rawngbãwl hun ang bawk khan Pathian
hnena inhlanna leh mahni inphatna rilrute hi pawm tlak
rawngbãwlna atana thil \ul hmasa berah ngaih tur a ni a. Pathian
hnaah reng reng hmasialna chi tawh phawt chu zeh tel miah loh
tur tih hi A remruat dan a ni.—Review and Herald, January 4,
1906.

Rilrua Khawngaihna Awm Chhinchhiahna


Inngaihtlawmna te, mahni inphatna te, malsawmna te leh
rinawm taka sawma pakhat pêknate hian Pathian khawngaihnain

240
INHLANNA RILRUTE
mi thinlungah hna a thawk tih a entir a ni.—Counsels on Health,
p. 509.

SAWMA PAKHAT—100 [304]


Isuan A tih tura A puan A lo kal chhan kha leia A zirtirte chungah
hian nghah a ni a. Krista chuan kan lû ber A nihnain chhandamna hna
thawk turin mi A hruai chhuak a, A hniak hnung zui turin min sawm
bawk a. Khawvel huap thuchah min pêk avangin he thutak hi ram tin,
\awng tin leh mi tin hnena puan tur a ni. Setana thiltih theihna chu el ila,
Krista kha hnehna chang ngei tur a ni ang bawk khan ringtute pawh
hian Setana chu kan hneh ve ngei tur a ni. Thim thiltihtheihna chu zau
takin do reng ila. Mahse chuta hlawhtling tur chuan hmanrua neih \hat
a \ul hle. Pathianin van a\angin \anpuina min rawn thlâk sak ngawt
dawn lo va, mahse amah zuitute chu he indonaah hian an din reng theih
nan hmanraw hrang hrang leh talent hrang hrang A pe dâwn a ni.
A mite chu an pâwl intodelhna tur sum tam tâwk tuak nan rem A
ruatsak a. A remruat sawma pakhat hi hriat thiam a awlsam bakah mi
tin tan rit bik a awm loh avangin a \ha em em a ni. A lo chhuahna hi van
a nih avangin mi tinin rinna leh huaisenna nen an vawng reng thei a. A
awlsamin a \angkai a, hre thiam tur leh tipuitling turin thûk taka zir a
ngai hek lo. Mi tinin chhandamna hna kal lai hlu tak maiah hian tihtur an
nei vek a. Mi tin hi a hmei apain Lalpa sum vawngtu an nih vek theih
bakah A sumbawma dah luttu palai an ni thei bawk. Tirhkoh pawhin,
“Malsawmna in hmuh angzia zelin dahkhawl \heuh ula,” (I Korin 16:2)
a tih kha.
He dan hmang hian hna ropui tak a thawh theih a ni. He Sawma [305]
Pakhat pêk dân hi pawm \heuh ila chu tupawh hi Pathian sum kawltu
leh vengtuah siam an ni ang a, khawvel hnena vaukhanna thuchah
hnuhnung puanna hna ropui takah hian hmanraw tlâkchham a awm
ngai lovang. He dan hi hman a nih chuan Lalpa sumbâwm a phâi ngai
lo vang a, a petute lah mi âiin an rethei bik hek lo vang. An sum
peipunna apiangah tunlai thudik atan hian an inpe nasa zawk zel ang a,
“Hun lo thleng tur atan chuan lungphum \ha tak an tan an khawlkhawm
dawn a ni” (1 Timothea 6:19).
241
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian Tâ A Nih Pawmpuina
Thil engkima A neitu Pathian hnena Sawma Pakhat pêkna
hian lova thlai thar te, ran vulh lam te, thluak hmanna chi leh kut
hnathawh lam emaw pawh nise thar chhuah a tipung a; mi rethei
\anpui nan leh mi tana Sawma Pahnihna hman ral hian mite
hmaah Pathian tâ vek an nihna thudik hi a ti thar a, an hun \ha
neihte pawh Pathian malsawmna thlentirtu a nihtir thei a ni.
Sawma Pakhat hi mahni hmasialna rilru zim tak paih bo dan
zirna leh nungchang ropui leh zau siamna hmun a ni bawk.—
Education, p. 44.

Pathian Ta A Ni
“Sawma Pakhat chu Lalpa ta a ni,” (Leveticus 27:30)
Hetah hian Sabbath dan “Ni sarihna ni chu LALPA in Pathian
chawlhni a ni,” (Exo. 20:10) tih ang khan sawi a ni. Pathian
chuan kan hun leh thil neih engemaw zat hi Ama tan A hauh tlat
a. Tumahin Pathian pawisawi lovin mahni duhzawng lei nan an
hmang thiang lo.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, p. 638.

[306] “I SUMIN LALPA CHAWIMAWI RAWH”—101


“Ka pu lakah engzat nge i bat? (Luka 16:5). Lalpan amâ
chanpuala A hauh Sawma Pakhat pe lo leh A hnena engmah
kir lo hian A hnen a\angin malsawmna tinreng kan la dawng
dawn em ni? Mahni inphatna nun tluang dik tak a\anga pêng bo
va, mahni lawmna lam um hi tih dan phungah neih a ni ta. Mahse
rilru lama engmah ngaihtuah lo chung leh A hmangaihna chhang
mang lo chung hian A duhsakna chu kan la dawng zawm reng
ang maw?
|halai duhtakte u, Pathian tan missionary in ni dawn em?
LALPAN zalen taka in hman theih tur sumbawm A pêk cheah
chuan tunhmaa in tih ngai loh ang takin LALPA tan thilpêk hlu
tak chu pêk inzir dawn lo em ni? In thawh chhuah zinga engemaw
zat chu lawmthu sawi nan A petu che u hnenah kir ula. A \hen
242
SAWMAPAKHAT
chu ram chhung leh pawna rawngbawlna hna thawh zawmna
tur sumbawmah dah tur a ni.

Vãnram Rophumrûk
LALPA hna chu kan thinlungah hian a hnai reng tur a ni.
Chhungkaw pakhat tana malsawmna êng chu nu leh pate leh
faten an put darh phawt chuan chhungkaw dang tan pawh
malsawmna ropui tak a ni ve thei tih a lang a ni. Mahse Pathian
min pêk malsawmnan tam tak hi Ama tan hmang phal lo va,
hmasial taka mahni inhai vur nan kan lo hman vaih chuan A
sawi lawk tawh angin malsawmna aiah anchhia kan tuar zâwk
[307]
dâwn a nih chu. Pathian thusawite hi chu thil dang zawng zawng
aia hmasaah dahin tih hmasak ngei ngei tur an ni a. Chutah mi
rethei leh tlachhamte chu ngaihven hle tur an ni bawk. Tuar deuh
dawn pawh ni ila hei hi chu ngaihthah miah tur a ni lo.
“Ka inah ei tur a awm theih nan” (Malakia 3:10). Ei leh in,
inchei dan leh thil engkima tawk chin neih thiam hi kan tih tur a
ni. Kan in chhung leh a vel kan chei dânte hi Pathian hnena A ta
ngei kan kir lehna tur atan kan thinlungin a phal tawk, Sawma
Pakhat chauh ni lo, thawhlawm dangte nena inphû tawk
ngaihtuah tur a ni bawk. Mi tam takin LALPAN A ta tura A ruat
bik Sawma Pakhat leh thawhlawm dangte vawng hranga LALPA
zem tikhatin vanah ro an chhek khawl mêk a ni thei bawk.
Mi \henkhat, Pathianin an neih ang phû tawk a\anga engzat
nge A phût lêt tih hriat tumte chuan thutlung hlui bu kha chhiar
se, hemi chungchangah hian hmuh theih loh a\anga Israel fate
hruaitu Isuan a mite hnena ti tura A hrilh chu en rawh se. Pathian
sum bawma lût tur rawk sak âi chuan harsatna tawh phah a, tih
tur tih theih loh phah nana hmante pawh inhuam zawk hial tur a
ni. Bible ringa chhiar \hinte chuan hemi chungchanga “LALPAN
a sawi” tih hi hre thiam turin finna an nei ang.

243
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Chhuanlam Siam Lovin
Mi, an taksa chunga an thiltih ang zela relsakna niah chuan
mahni hmasialna avanga Sawma Pakhat leh thilpêk dang hup
bettute chhuanlam chu nisa hnuaia vûr pho ang maiin an la tui
[308] ral vek ang. Tlai lutuk tawh lo se chu hawikir a, an nungchang
siam \ha duh tur an va tam em! Mahse kartin, thlatin leh kumtina
LALPA rawktute chanchin ziahna chu thlak turin a tlai lutuk tawh
si. An chan tur chu tihdanglam rual loha char ngheh a ni tawh
dawn a ni.
Mahni hmasialna hi thihpui khawp sual a ni. Mahni
inhmangaihna leh mihring leh Pathian inkara engemaw inremna
bik awm palzûtna te, sum vawngtu rinawm anga awm duh lohna
te hian A lo puan lâwk tawh angin LALPAN anchhia A la phurhtir
dawn a ni. Heng mite hian Pathian hran san a, A hnung an zui
mêk Pathian thupêk fiah tak mai namnul tura midang an hruai
avangin an chungah malsawmna a leihbaw thei lo.

Sawma Pakhat
LALPAN a duhdan chu a sawi chiang hle: In thil neih zawng
zawng zinga Sawma Pakhat chu ka ta a ni; In thilpek leh thilte
chu ka sumbawmah ka hna thawh nan leh thima \hute hnena
thuhriltu nung tirh chhuah nan dahkhawm tur a ni.
Tichuan chhiahhlawh rinawm lovin a pu pawisa leia a phum
bo ang khan Pathian ta chu hup betin dinhmun hlauhawm takah
kan indintir ngam em? He pa ang hian, “Ka pu, mi tikher kher
i ni tih ka hria a che, i tuh lohnaah pawh i ât \hin a, i tih darh
lohnaah pawh i seng \hin a ni; tichuan ka hlau va, ka va kal a, i
talent kha leiah ka thukru a; en teh i ta ngai kha i hmuh leh tâk
hi,” (Matthaia 25:24, 25) tiin insawi thiam nan LALPA chu kan
dem lêt zâwk dawn em ni? Chutianga tìh ai chuan kan lãwmna
thilpêkte Pathian hnenah kan hlãn zâwk dawn lãwm ni?—The
Youth’s Instructor, August 26, 1897.
244
MIMAL MAWHPHURHNA—102 [309]
Kan Pa vana mi khian chakna min pek aia tam emaw, tlêm
emaw a phût lêt lo va. A chhiahhlawhte chungah an phurh zawh
tawk aia rit phur a nghat ngai hek lo. “Kan ruhrel a hria a, vaivut mai
kan ni tih a theihnghilh hek lo” Sâm 103: 14. Kan laka a phut apiang
chu ama zahngaihna vêkin kan pe lêt thei.
“An pêk tam apiang hnen a\angin tam tak phût let a ni ang,”
(Luka 12:48). Kan theih tawk aia tlêm kan thawh chuan a mimalin
mawh kan phur \heuh ang. Rawngbãwlna atana thiltihtheihna awm
thei apiang chu LALPAN dik takin A teh vek dawn a ni. Hman \angkai
loha chakna tha awm mai mai te pawh hman pun lam ang thova
chhinchhiah vek tur an ni. Talent kan hman \hat avanga kan paltlang
tur zawng zawngah pawh Pathianin mawhphurhna min pe vek a. Kan
tihtur awm tâwk, Pathian ropui nana kan hman loh mil tawk zela rel
sakin kan awm bawk ang. Kan thlarau chu boral kher lo mah se
chatuan ramah chuan talent kan hman \hat loh rah chu kan hre chhuak
leh ang a. Hriatna leh thiltihtheihna kan chan tur, kan chan si loh avang
khan chatuana boralna a thleng ang.
Mahse Pathian hnenah kan inpêk pumhlum a, min hruaina anga
hna kan thawh chuan a tihhlawhtlin lam chu A mawhphurhnaah A ngai
hmiah a. Rinawm taka kan thawh ve chu a hlawhtling dawn nge dawn
lo, lo ngaihtuah ve vak turin min ti hek lo. Hlawhchham awmzia hre
miah lo nena thawk ho tur kan ni tlat mai a, chuvangin hlawhchham lam
chu a ngaihtuah pawh ngaihtuah chhin loh tur a ni.
Kan chak lohzia leh tihtheih kan neih lohziate hi sawi fo tur a ni lo.
Hei hi Pathian kan rin tâwk lohzia entirna leh a thu phatsanna a ni. Kan [310]
phurrit avanga kan phunnawi emaw, mawhphurhna min pêk kan hnial
emaw hian Amah chu hotu khirh tak, chakna min pek loh lama thil
phût chingah kan chhuah tihna a ni.—Krista Tehkhin Thute p. 301.

Pawisa Hlùtna
Kan pawisate hi keimahni inchawimawi nân leh intih ropui nana
pêk kan ni lo va. Sum enkawltu rinawm anga Pathian ropui nan leh
chawimawi nana hmang zawk tur kan ni. Mi \henkhat chuan an
245
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pawisa zinga a \hena zar chauh kha Pathian ta niin an hria a.
Thawhlawm atan leh mi \anpui nana engemaw zat an hman tawh
kha chuan a bâk zawng kha chu duh duha an hman theih tur niin
an hria a. Mahse a ni lo. Kan neih zawng zawng hi Pathian ta a
ni a; kan hmanna thleng pawh hian A la rawn endik vek thei a
ni. Cheng khat lek kan hmanah pawh hian Pathian chu kan
hmangaih hle em tih leh keimahni kan inhmangaih angin kan
vengte chu kan hmangaih em tih en vek a ni ang.
Pawisa hian thil \ha tam tak a tih theih avangin a hlu hle.
Pathian fate kuta a awm phei chuan ril\am tan chaw, tuihal tan
tui, saruaka awm tan silhfen a ni. Mahse Krista ram zau nan te,
midang malsawm nan te leh ni tin nuna thil \ul lei nan te hman a
nih loh chuan pawisa hi \iau vaivut aiin a hlu zawk chuang lo.—
Krista Tehkhin Thute, p. 289.

[311] KRISMAS THILPÊK—103


Krismas chawlh a lo hnai leh ta. Thilpêk mamawh miah
lotute tana kan kumtin senso hi chhût a \ha ngawt mai. Kan
chin dan hi a ngheh tawh em avangin hetiang nikhuaa engemaw
tal \hiante pek loh chu anmahni ngaihsak lohna ang hialah a kal
thei ta. Mahse Malsawmtu ngilnei tak khian leia kan \hiante
âiin min ti tâtu zawk tih hi i hre reng ang u. Kristmas chawlh
chhûng hian Pathian hnênah thilpêk kan hlan zâwk dawn lawm
ni? Hetah hian naupangte pawh an tel ve thei; Mi rethei hnena
thawmhnaw leh thil \angkai dang semin chutiang chuan Pathian
hna an thawk thei a ni.

Mahni Hmasial |hat Lohzia


Krismas hi khawvel tlantu piancham hriat reng nana serh a
ni tih hi i hre reng ang u. Hemi ni hi ruai\heh leh eipuar ni-ah
hman a ni \hin a. Mahni nawmsip bawl nan pawisa tam tak
khawh ral a ni bawk. Ei châk zawng leh tisa nawmnate chu

246
KRISMAS THILPEK
taksa leh rilruin a tawrh hial khawpin an chen vel a. Chuti chung
chuan chin\hanah zu neih tlat a maw le! Chapona te, incheina
te leh ei leh in châknate chuan tu tan maha \angkai lo turin pawisa
tam tak a luan raltir vak bâkah Pathian huat zawnga intlak ral
duhna lam a chawk tho \hin. Heng nite hi Pathian chawimawi
nan ni lovin mahni intih ropui nan hman an ni a. Hriselna a chhia
a, pawisa nise paih bo aia \ha lo zawkah a liam a, ei luat tuar [312]
loh vang leh a tlaran zawnga khawsak luat avangin tam tak an
thi a. Thlarau tam takin an boral phah bawk.
A fate hian chaw mawl tak ei a, an kuta Pathian ro bawma
mi tur lakkhawm theihna hmanrua, a tê emaw a lian emaw, an
neihte an hman a, chu chu thim hnuaia thlarau awmte enna atana
an hman hian Pathian chu chawimawiin a awm \hin. Hmeithai
leh fahrahte thinlung ngui chu an khawsak tinuam a, an ril\amna
phuhrutu thilpêk avangin a lo lawm ta em em a ni.

Pathian Hnena Thilpêk


Tunlai thudik ring inti apiangte hian kum tina chawlh lo inher
chhuak \hinah hian mahni lawmna leh châkna tenawm tak atan
pawisa engzat nge khawhral a nih, engzat nge ei leh in châk
zawng atan tlâk ral a nih a, Kristian lo lutuka midang erna avangin
sum engzat nge khawhral a nih chhût se a \ha hle mai. |ul lova
pawisa in khawhral zawng zawng chu belhkhawm ula, tisa leh
thlarau nun tichhe miah si lova Pathian hnathawh nana in hlêp
theih zât chu han chhût teh u.
A petu pêk theih dan a zirin thilpek lian deuh leh tê deuh ho
chu Pathian hnena hlan tawh biak in sakna leiba rulh nan pêk
theih a ni a. Hmun thara thawn tur missionary-te an awm bakah
hmun danga mi, mahni hmun \heuha awm mêk puih tur an la
awm cheu bawk. Heng missionary-te pawh hian inren thiam zir
sela, ni tin khawsaknaa \ul an tih \henkhat chu bansan hial bawk
sela. Nuamsa lutuka khawsak tum suh se.—Review and
Herald, November 21, 1878.

247
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[313] INCHEI KAWNGA INRENTHIAM—104
Pathian mite chu Pathian hnena hlan tur an neih theih a, “I tã
chu kan rawn kir leh mai che a ni” (I Chronicles 29:14) an tih
theih nan an thil leiah inren thiam hle rawh se. A hnen a\anga
malsawmna an dawn avanga lawmthu sawina thilpêk pe sela.
Chutianga anmahni tan ngeia Pathian lal\hutthleng bula ro
khawlkhawm tur chu an ni si a.
Khawvel mite chuan khaw vawt leh ril\am tuarte silh a, hrai
puarna tur ni awm zawk tak pawisa tam takin thawmhnaw an
lei \hin a. Krista thihchhan mi tam takin thawmhnaw man tlawm
ber chi leh hniam ber chite an inbel theih \awk \awk laiin
\henkhat chuan thawmhnaw inbel tura duh tawk nei miah lovin
cheng sang tam tak an lo khawhral mêk a ni.
LALPAN A mite chu khawvel chhuahsan a, a hranga awm
turin A ti a. Rorel lâwkna ni hnuhnungah kan awm tih ringtute
tan chuan incheina man to leh hautak lam chi chu a tihchi vak
loh a ni. “Chutichuan mipa hovin hmuntinah kut thianghlim
pharin, thinrim lo leh inhnial lovin \awng\ai sela ka duh a ni.
Chutiang bawkin hmeichhe ho pawh inthlahdah lo leh inbel lutuk
lovin, thuam inchawih tawkin inchei sela, sam phiarin emaw,
tukeplungin emaw, puan man tam tak taktein emaw inchei lovin;
amaherawhchu (hmeichhia, Pathian ngaihsak intite chu inphu
tawkin) thiltih \hatin inchei sela ka duh,” (1 Timothea 2:10).
Pathian fa intiho zingah meuh pawh a \ul bâk bâka
thawmhnaw lei an awm \hin. Nalh tak leh mit la takin kan inchei
[314] tur a ni; mahse ka laizawnnu duh tak, i thawmhnaw leh i fate
thawmhnaw tur i lei lai khan Lalpa grape huanah hna thawh tur
tam tak a la awm tih ngaihtuah reng ang che. Bungraw \ha lei a,
uluk taka enkawl chu a \ha e. Inrenchemna a ni. Mahse a lohva
luakchhuaka chei chu a \ul lo va, chutianga mahni lawmna tura
intlak ral chu Pathian hnathawhna tur pawisa khawhralna a ni.
Pathian mithmuha nangmah ti hlutu chu i incheina kha a ni
lo. Chhûng lam incheina, Thlarau zahngaihna, \awngkam dam,
midang veina thinlung a ni LALPAN a ngaihhlut chu ni. Uchuak
248
INCHEI KAWNGA INREMTHIAMNA
taka thil cheimawi ching lo la, chuta i pawisa hlêp chu Pathian
hnain hma a sawn theih nan hmang zawk ang che.

Mahni Inphatna - Pathian Lawm Zawng


Mahni inphatna nun chu zir la, i fate pawh zirtir rawh. Mahni
inphat avanga pawisa hlêp zawng zawng chu hnathawh tur
hmabâk la awm atan mamawh a ni e. Hrehawm tuarte chhâwk
a, saruaka awmte silh a, ril\amte chu hrai puar tur an ni; tunlai
thudik hi la hre ve lote hnena hrilh tur a ni bawk.
Krista thu hretute kan ni a, Pathianin dah pawimawh hmasa
tura min tihte ngaihven hman lo khawpin khawvel thilah kan hun
leh rilru kan dah lutuk tur a ni lo. Thil \ha zawk hmuh mai theih
a awm a, chu chu “A ram leh a felna zawng hmasa rawh u,”
(Matt. 6:33) tih hi a ni. Krista chu A tih tur tia A lo kal khan A
pumin A inpe a, chuta A thu min chah chu, “Tupawhin mi zui a
duh chuan mahni hrehawm pawisa lovin, a kraws puin mi zui
rawh se,” (Matthaia 16: 24) tih leh, “Tichuan ka zirtir in ni
ang,” (Johana 15:8) tihte hi an ni. Phur tak leh lawm takin
Krista chuan Pathian duhzawng chu a phur chhuak a. Krawsa [315]
thihna meuh pawh tuar khawpin thu A awih a ni. Mahni inphat
hi hrehawm kan ti viau dawn em? A hrehawmna tawrh puitu
kan nihna a\angin kan hnung tawlh dawn em ni? A thihna chuan
kan thazam zawng zawng hi tikhur a, chak taka kan nihna leh
neih zawng zawng nen a hnathawk tura mi inpektir awm tak hi
a ni. Kan tana A thiltih zawng zawngte kan ngaihtuah hian kan
thinlung chu hmangaihnain lo khat rawh se.
Thutak hretu tena Pathian thua chuang mahni inphatna chu
a taka an nunpui rual hian thuchah chu thiltihtheihna nen a kal
zel ang. Thlarau hnehna tura kan \awng\aina chu A lo ngaithla
reng a. A fate pawhin an êng chu an chhi reng a, ring lo mite
pawhin an thiltih \hat an hmuhin kan Pa vana mi chu an
chawimawi ve ang.
249
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Inthehlar Châkna
Inthehlar châkna hian intlakralna a hring a, \halaite zinga
nun changkang zawk neih châkna pawh a vawhlum \hin. Lehkha
zir pawh ngaihsak hman lovin an incheina tur thuamhnaw tuak
nan hnathawh tur an zawng thuai mai \hin. He châkna avang
hian nula tam tak chu chhiatna lamah hruai bo an ni.—
Education, p. 247.

Fir Taka Leh Tlawm Taka Incheina


Tun huna thutak urhsun tak mai ringtute hi chu khawsakna
tlawm tak leh incheina fel fai taka chhinchhiah an ni tur a ni. |ul
lova thawmhnaw kan lei leh in chhung kan cheina zawng zawngte
hi Pathian sum khawhralna a nih bakah mahni intih vei nana
Pathian sum leh hnathawh eirûk sakna a ni.—Testimonies for
the Church, vol. 1, p. 189.

[316] NAWMSAKBÃWLNA—105
Kan mite in leh sikul ka tlawh chu dawhkan leh hmun
tinrengah thlalâk a inchap del dul vek mai a. Ding lam leh vei
lamah mihring hmel (thlalak/milem) hlir hmuh tur a awm. Pathian
chuan hetiang lo deuh hi nise a duh hle mai. Krista chu leiah la
awm ni se, “Heng thil hi la bo rawh u” a ti ang. Heng milemte hi
Pathian tana kan hman tur hun leh ngaihtuahna tam tak latu milim
tam tak ang an ni tih hriattir ka ni.
Heng thlalâk siam nan hian pawisa a hek a. Kan tan tun
ang hunah hian hnathawh tur tamzia hre chung sia kan thlâ lo lak
vak vak a, Pathian sum khawhral hi a inhmeh em? Hetiang ti
lova kan sum khawl chu Pathian hna thawh nan kan hmang zawk
tur a ni lo maw? Heng thlalakte hian Pathian hnena kan sum
hlan tur a la peng a, Pathian thutak a\angin rilru a hruai pêng
bawk.

250
NAWMSAK BAWLNA
Milem Biakna Chi Hrang Hrang
Thlalâk siam leh inthleng kual vel hi milem biakna chi khat a
ni. Setana chuan vanram kan hmuh theih loh nan min hliah a
tum \ang \ang a. Chu chu milem biakna thlalak siam hian i \anpui
lovang u. Heng mihring hmelin a entir aia sang zawng dinhmun
thlen hi kan mamawh hle a ni. LALPA pawhin, “Ka hmâah milem
siamchawp reng reng i nei tur a ni lo,” (Exo. 20:3) a ti. Krista
ringtu nia inchhal tawh phawt chuan Krista hmel an lantir tur a
ni tih hre nawn leh rawh se. Amah anna chu kan thinlungah kan [317]
vawng reng tur a ni a. A thu lo sawi tawhte pawh kha van thlarau
nen phurh chhuah tur a ni.

A hmasak Dan Indawtin


Baptisma channa urhsun taka tel tawhte chu chung lam
Pathian dinglama Krista \hutna han thlir reng tur leh misualte
chhandam nan \hahnemngai taka thawk turin an intiam tihna a
ni. Pathian chuan A hming putute chu, ‘Engtin nge ka fapain A
tlan tawh in chaknate chu in hman?’ Thlarau lam hriat thiamna
sang zawk thleng turin in chakna zawng zawngin in thawk em?
Chatuan thil rem turin in duhzawng leh thiltih dante chu in siam
rem em?’ tiin a zawt a ni.
Pathian mite zingah insiam \hatna awm rawh se. “In ei
pawhin in in pawhin, in tih apiangah pawh Pathian ropuina tur
hlirin ti rawh u,” (1 Kor. 10:31). Pathianin A hnathawk tura
mawhphurhna A belte chuan hriat lohna avanga thlarau boral
mêkte chu vaukhan an nih theih nan an thawk \auh \auh a. Mahni
inphatna nen an hnathawh pui turin engemaw tal in tive thei lo
maw? Tho ula, mahni hmasialna tel lo phurna leh \hahnemngaihna
nen in piangthar tih lan tir ta che u.
Thlarau chhandam nan pawisa hrim hrim mamawh a ni ta.
Pathian mi nia inchhâlten thlalâk siam nana pawisa an khawhral
mai mai \hin chu missionary tam tak chawm nana hman theih a
ni. Tui mal far tê têin tuipui lian a siam \hin. Thuchah hnuhnung

251
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
puan nana pawisa hman turte mahni lawm zawng tih nana kan
[318] lo hman hian kan L ALPA pawisa kan eiru tihna a ni. Mahni
lawmzawng tih nana LALPA pawisa hmang reng chung khan engtin
nge Pathian chu in chunga thil \ha ti turin in beisei theih chu le?
Thlalâk vel mai maia A pawisa khawhraltu chu engtin nge
LALPAN a ngaih ang? Chu pawisa ngei chu lehkhabu chhiar tur
lei nana hman a, hriat lohna thim hnuaia awmte thawn theih an ni
si a.
Pathianin thutak min pêk hi khawvel pumah puan darh tur a
ni. He hna thawk tur hian chanvo min pe \heuh bawk a.
Chuvangin lui kam zawng zawngah he thutak chi hi kan tuh tur a
ni. LALPAN mahni inphata inhlan turin min ko va. Chanchin \ha
chuan a puma inhlan a phût bawk a. Hna \ulna chuan kan pêk
theih zawng zawng a phût bawk. Thlalâka intlakralna hi
keimahni lamah chuan mahni hmasialna, min do zawnga thu hretu
ngawi reng chu a ni. Hetianga intlakralna hian a lungphum bulah
ngei ni hnuhnung hremna meiin a kan faina tur thing, buhpawl
leh hnim rote a chhêkkhawl a ni.

Mahni Inphatnain A Tihtur


In hrang hrang ka tlawh lawr hnu leh thlalâk tam tak ka
hmuh hnuah kan mite chu hetiang sual laka vaukhan tur hian
hriattir ka ni.
Heti hian Pathian tan kan ti thei e. Hmuh phak lovah heng
thlalak-milim hi kan dahbo thei. Thil \ha engmah tihtheih nei si
lovin Pathian leh mihring inkarah a lo inrawlh \hin a. Thutak chi
theh darhna kawngah \angkaina reng reng a nei lo va. Chuvangin
Krista chuan amah zuitua inchhal zawng zawngte chu Pathian
awmphaw inbel zawk turin A ko a ni.
Kan zirna inte hian Pathian Thlarau, mi siam\ha theihtu chu
an hriat a \ul khawp mai. “Chi hi a dâk tawh chuan engin nge
[319] an tih al leh ang? Chutah chinah chuan paih chhuaha, mihring te
rah mai mai chauvah lo chuan eng atan mah a tlâktlâi lo,” (Matt.

252
NAWMSAK BAWLNA
5:13). Kan sikul leh damdawi ina zirtirna hna thawktute hian
inpekna sâng zawk nei sela. Heng hmuna zirlai naupang,
missionary ni tura inbuatsaih mêkte pawhin mahni inphatna hi a
taka nunpui an zir tur a ni.
Pathian sum vawngtute kan ni a, “Hetah hian enkawltu chu
mi rinawm nih a ngai bawk a ni,” (I Kor. 4:2). Pathianin kan
kuta A dah pawisate hi fimkhur taka enkawl tur a ni a. Talent
min pêkte hi Pathian lo kal huna a pung nen kan lo pêkkir leh theih
nan a \ha thei ang bera hmang pung tur kan ni.—Review and Herald,
June 13, 1907.

Thlalak Teh Fo Pawh Chu


|halaite hi mahni inhmangaihna rilruin an khat a ni ber a.
Hei hi lemziak thiam an inziah tir fo danah leh pakhat maia lungawi
lova, an inziah nawn tir fo \hin dante hian a lantir chiang hle.
Hetia an inziahtir apiang hian lang nalh deuh deuh a, a hmasa
ami aia lang \ha zawk zel tur leh an hmêl tak tak aia lang hmel\ha
zawk turin an inbeisei \hin. Hetiang hian an Lalpa sum chu
khawhral a ni a, enge a hlâwkna?—Testimonies for the Church,
vol. 1, p. 500.

INRENCHEMNA LEH THILPHALNA—106 [320]


Inren thiamna hi \henkhat chuan mi rilru zim nihna leh mi
\hing tak nihnaa ngaiin an ten a. Mahse inren thiamna hi thilphalna
zau ber nen hian a inrem zawk a. Diktak chuan inren thiam loh
chuan a thilphal theih loh zawk a ni; kan pêk chhuah theih nan
kan khawl a \ul tlat si a.
Mahni inphatna tel lovin tuman mi a khawngaih tak tak theih
loh va. Mahni inphatna te, tlawm taka khawsakna te leh
inrenchemna tel lo chuan Krista aiawhtu anga kan chunga tihtur
awm pawh hi a hlen chhuah theih loh a ni ber mai. Chapona leh
khawvel rual elnate hi thinlung a\anga paih bo daih tur an ni.
Kan hnathawhna apiangah Krista nuna mahni inphatna nun ze

253
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nghet tak mai kha tihlan zel tur a ni a. Kan banga milem intar
leh bungruaah te hian, “Mi rethei hnawhchhuahho chu i inah
hruai rawh,” tih hi hmuh ni sela. Kan thawmhnaw dahna
bawmahte hian Pathian kut zung\anga ziak, “Saruaka awmte
silhfen pe rawh,” tih hmuh theih bawk sela. Kan chaw-ei
dawhkana kan ei tur chhawpahte chuan, “Ril\amte hnenah i
chaw sem tur a ni lawm ni?” (Isaia 58:7) tihte inziak rawh se.

Kan |angkai Theihna Tur Kawng Hawnna


Kan hmâah hian kan \angkai ve theihna tur kawng tam tak
hawn a ni a. Hmanraw tlêm lutuk hi kan \ahpui fo a, mahse
Kristiante chuan \hahnemngaihna nen heng hmanruate chu a lêt
sang tam takin an tipung thei a. Mahni hmasialna leh mahni
intlak ralna hi kan \angkaina tur kawng tam tak daltu a ni.
Milem biakna thil, kan hun leh rilru tam tak latu, \angkai
[321]
zawka hman theih tur si-ah pawisa engzât nge kan khawhral
\hin chu le? In leh a chhûng bungraw hautak pui pui, mahni
khawsak nawmna tur leh chaw hrisel lo, intlakralna maiah pawisa
a va luangral hnem em! Tu tan maha hlâwk lo tur thilpêk sem a
tam ngei mai! Kristian nia inchhalte hian thil \ul lo leh \ha lo
zawk bawk si-ah thlemtu hnen a\anga thlarau boral tur
chhanchhuah nana an thawh âia tam fê an khawhral a ni.
Kristian inti tam tak chu incheina manah an inseng nasa a,
chuvangin midang mamawh sem tur a chuangbang an nei lo.
Thawmhnaw man tlâwm ber chi pawh nei zo mang lo an awm
lâiin anni chuan thawmhnaw man to ber ber chi chu nei ngei
turah an inngai tlat si a ni.

A Bângnawi Chéna Rùh


“Ka laizâwn te u, Bible sawi dân nêna inrem tûra in inchei
duh phawt chuan, in laizâwn rethei ber te \anpui theihna tam tak
in nei ngei ang. Hmanrua in neih bâkah, hun pawh in nei bawk
dâwn a ni. Hei hi thil pawimawh ber a ni fo rêng a ni. In

254
INRENCHEMNA LEH THILPHALNA
finchhuahpuina te, in remhriatna te leh thiamna hmanga in puih
theih mi tam tak an awm. Mâwl tak ni mahse mawihnai tak sia
inchei dân zirtîr rawh u. Hmeichhe \henkhat chuan thuamhnaw
\awp leh inhmeh lo tak, mi dang hâk loh ang an hâk avângin,
inkhâwm loh phah nân an hmang \hîn a. Chutiang chuan mi tam
takin sakhaw lam leh Chanchin |ha rinhlelh phahna hial neiin,
an thinlung an tihkhauh phah \hîn a ni.
Krista khân, “A bâng nawite kha pakhat mah hloh lo tûrin
[322]
lakhâwm rawh u” tiin min hrilh a. Mi sang engnge maw zât \âm
avâng te, meikang avâng te, hripui avâng te-a nitin an boral
duak duak laiin, mahni mihringpui hmangaihtu tawh phawt chuan
mi dangte chhawmdâwlna tûr ngaihtuahin, engmah tiral mai mai
lo tûr leh, pakhat mah hloh lo tûrin a ren ngei ang.
Kan hun leh ngaihtuahna hman ral mai mai hi thil dik lo a ni.
Mahni chauh inngaihtuah nâna hun kanhman hian hun kan hloh
reng tihna a ni. Hun tlêm te pawh hi a hlutzia kan hriat a, dik
taka kan hman \hin phawt chuan, mahni tâna thil \ûl tih nân leh
khawvêl tâna thil tihna tûr hun kan nei ngei ang. Sum leh hun
hman thuah te, chakna leh remchanna hman thuah te pawh,
ringtute chuan Pathian kaihhruaina thlir zêl rawh se.
“In zîngah tupawhin finna a tlâkchham chuan, mi zawng
zawng hnêna hau lo leh ui lova pe \hîntu Pathian chu dîl rawh
se; chutichuan a hnênah pêk a ni ang (Jakoba 1:5).”—Tìhdam
Rawngbãwlna, pp. 197, 198.

Inrenchem Tura Kaihhruaina


Hetah hian thil kil khawr ber thlenga inrenchem dan sawi
kil kelh a \ul kher lo ve. Pathian hnena an thinlung pe tak zet leh
an hruaitua a thu hmang tlattute chuan kawng tinrenga mahni
inkaihhruai dan chu an hre em em ang. Isua, thinlunga
inngaitlawm leh zaidama hnen a\anga inzirin Krista dawhtheihna
chu an thinlungah an dah ang a, tichuan thlemna sawi sên loh
lakah chuan an inkhar khip tlat thei ang.—Fundamentals of
Christian Education, p. 152.
255
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

256
|HEN 11 – NA

CHHÛNGKAW NUN

[324]
“Mihring siam\hat lehna leh chawikanna
hi mahni in chhûng khura in\an a ni. Nû
leh pate hnathawh hi a dang zawng zawng
\obul ber a ni. Khawtlang hi chhûngkaw
eng emaw zât finkhâwm a ni a, tichuan
chhûngkaw hotuten an siam a nih chu.
Thinlung chhûng a\angin ‘nunna a lo
chhuak’ \hin (Thufingte 4:23), khawtlâng
leh kohhran leh hnam chhûng mû ber chu
chhûngkua a ni. Chutichuan khawtlâng
\hatna te, kohhran hlawhtlinna te, leh hnam
pum hmuingîlna te hi chhûngkaw awmdanah
a innghat a ni.”—Tihdam Rawngbawlna, p.
336.

257
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[325] KRISTIAN CHHÛNGKUA—107
“Hmanlai pi leh pute ang khan Pathian hmangaih intite chuan
an puan in kaihna apiangah LALPA tan maicham an din tur a ni.
In tin hi \awng\aina in a nih vek hun turte a la awm dawn a nih
chuan tun hi a ni tur a ni. Nu leh pate chu anmahni leh an fate
tan Pathian hnena inngaitlawmin inhlan \hin rawh se. Pa ber
chuan chhungkaw puithiam a nih angin tuktin leh tlaitin Pathian
hnenah inthawina hlan sela, nu leh an fate pawhin \awng\ai leh
fakna hla sain lo \awiawm rawh se. Chutiang chhungkuaah chuan
Isuan thlen a châk hle ang.
“Kristian chhungkaw tin a\ang hian êng thianghlim chu lo
zâm chhuak sela. Hmangaihna chu thiltiha lantir ni rawh se.
Chhungkaw titina zawng zawngah ngilneihna thûk tak, zaidam
leh hmasialna tel lo inzahtawnna lantir chungin lo luang chhuak
bawk rawh se. Hetiang ang taka thil tithlap \hin chhungkua—
Pathian chibai bûka hmangaihna diktakin ro a relna hmun hi an
awm a ni. Heng chhungkua a\angte hian zing leh tlai \awng\aina
te chu Pathian hnenah halral thil hlan angin a zam chho chiai
chiai a. Anin A malsawmna leh zahngaihna chu zing daifim angin
an chungah a rawn tlâktir \hin.
“Kristian chhungkaw inrel fel thlap mai chu Kristian sakhaw
takzia hnialfung \ha tak-ring lo miten an hnial theih miah loh chu
a ni. Mi zawng zawngin chu mite chhungkua-ah chuan an fate
thleng pawha thununtu engemaw a awm tih leh Abrahama
Pathian chu an hnenah a awm tih an hmu a ni.”—Thlàhtubulte
Leh Zãwlneite, p. 149.

[326] CHHÛNGKAW HNÃA RINAWMNA—108


“|halaite chunga tihtur innghat pawimawh ber chu an in
chhunga nu leh pa, leh unaute chunga hmangaihna leh ngaihsakna
diktaka malsawmna thlen hi a ni. Chutah chuan mahni inphatna
leh intheihnghilhna nun dik tak an lantir thei a. He hna avang
hian tu nu mah an mualpho lovang. A hnathawh theih zinga a

258
CHHUNGKAW HNAA RINAWMNA
luah san theih ber leh thianghlim ber a ni. A fel hle phei chuan a
nu\ate nungchang thlenga siam theitu a ni. A \awng\aina te, a
zaidamnate leh a hmangaihnate hmangin an chhungkuaah hna
ropui tak a thawk thei.
“Ka laizawnnu duh tak, heng nungchang ropui tak takte hi
nangmaha a awm phawt loh chuan midang i hlan chhawng thei
lo va. Chutianga mi thinlung thleng phak rilru hlimna te,
hmangaihna te, dawhtheihna te leh thin dam thlap maite chu mi
hnena i pêk ang zelin i dawng kir leh dawn a ni. Thinlunga Kristan
ro a rel loh chuan lungawi lohna leh rilru piansualna a lo awm a.
Mahni hmasialna chuan midang hnena kan pêk phal loh thil kha
midang lakah a phût tlat \hin.
“Hna ropui leh indona ropuite chauhin thlarau fiahin
huaisenna a mamawh kher lo va. Ni tin hian hring nun chuan
mak tih tur fiahna leh rilru hnualna tur a tawng zel a. Hna
hnuaihnung leh tlawm takin a ni dawhtheihna leh tuarchhelna
mamawh fo \hin chu. Mahni intodelhna leh tumruhnate hi
harsatna hmachhawn tur leh hneh tur chuan an \ul em em a.
Chuvangin Lalpa chu khawi hmunah pawh hnêmtu nia thlamuan
tur chein in bula ding reng atan nei ang che u.”—Testimonies
for the Church, vol. 3, pp. 80, 81.

INCHÛNGKHURA SAKHUANA—109 [327]


Chhungkaw sakhua hi a pawimawh khawp mai.
Chhungkuaa kan \awngkamte chu a mawi hle tur a ni; chutilo
chuan biak ina kan thusawiin kori a tu lovang. In inchhûngah
zawldawhna te, ngilneihna te leh hawihhawmnate in nunpui loh
chuan in sakhua chu a thlâwn mai a ni. Chhungkuaah hian
sakhuana diktak awm se chuan kohhranah pawh thiltihtheihna
nasa zâwk a awm ang.

Chhungkuaa |awngkam Vin Hman


|awngkam vin tak hman fote hian a rul tawk leh a anpui
chhan lêtna a dawn ve zel \hin avangin chhungkua a va tibuai
259
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tak em! Chutah thiamthu sawina leh inchhan lêtna nen; chutiang
\awngkam chhe pui pui chuan in thlarau nun tan rahseng tur \ha
lo tam tak a kirpui leh dawn avangin in nghawngkawl a tirit hle
dawn a ni.
Chutianga \awngkam vin tak hman ching \hinte chuan zahna
tawkin, mahni inngaihsanna leh inrintawknate an hloh ang a,
hetianga \awng lo tura mahni inthununna an neih loh avanga
inchhirna leh rilru hrehawmna nasa tak an nei \hin ang. Hengtiang
\awngkam vin hi hman ni fo lo se a va han \ha dawn em! |awng
huatthlala tak pawh pai dai thei tur zahngaihna hriak chu thinlunga
neih a, Krista anga ngilneihna leh dawhtheihna nen thil zawng
zawng phurh theih hi a va han \ha bawk em!
Pathian thutiamin a phutte in tihhlawhtlin chuan in chunga
[328] thutiam chu tihhlawhtlin a la ni ve ang. In rilru chu Pathiana a
awm reng chuan hlim ruihna ata lungngaihna ruam, fiahna leh
thlemnain a chim buaina tur che hmun chu in dai ngai lo vang a.
Midang hnenah rinhlelhna leh lungngaihna thu in sawi ngai hek
lo vang.
Setanan kan rilru a chhiar thei lo va; mahse kan chezia hi a
hmu reng a, kan \awngkam a hre bawk a; mihring chanchin hi
rei tak a lo hriat tawh avangin kan nungchang panna laite
remchanga lain mi thlemna tur a ngaihtuah \hin. Min hneh theihna
tur thurûk hi vawi engzat nge kan hriattir tawh chu le! Kan thiltih
leh \awngkamte hi thunun thei ila aw! Kan \awngka te hi fel
thlap, a chhinchhiahna bu pawh rorelna ni-ah zak miah lova
kan hmachhawn ngam tur ni ta se kan va han chak dawn em!
Hetia kan sawi laia a lan dân leh LALPA Nia a lan dân chu a
danglam nasa dawn ngei mai!—Review and Herald, February
27, 1913.

Chhûngkua: Hmuh Theih Zirlai Bu Chu


“Chhûngkuaa thil tih rêng rêng hian chhûngkaw zînga mite
bâkah nghawng thui zâwk a nei \hîn. Kristian chhûngkua hi

260
INCHHUNGKHURA SAKHUANA
zirlai awmze nei tak, nundân dik \ha ber bulpui tarlanna a ni tûr
a ni. Chutiang a târlanna chu khawvêla thil \ha thlenna tûra thil
tithei tak a ni ang. Sermon sawi theih zawng ai pawha thil tithei
zâwk daih chu chhûngkaw dik tak hna thawh hi a ni. Chutiang
in chhûng a\anga \halai kal chhuakte chuan an zirlai zirte chu an
pechhuak ve chhawng \hîn. Chhûngkaw dangte zîngah awmdân
duhawm atak an lantîr a, chutichuan khawtlângah thil \ha an thlen \hîn
a ni.”.—Tìhdam Rawngbãwlna, p. 340.

CHHÛNGKUA, INZIRTÎRNA HMUN—110 [329]


|halaite chu Pathian rawngbawlnaa an inhman avangin an
rilru a chak loh phah lo vang a, an zei loh phah hek lovang.
LALPA \ih hi finna bul a ni a. Naupang ber pawh hi Pathian
hmangaiha \ihtu chu A mithmuhah chuan talent nei \ha ber leh
thiam ber, chhandamna thu ropui ngaihthah tlat si ai chuan a
ropui zawk daih a ni. Pathian tana a nunna leh thinlung hlantu
naupang chuan finna zawng zawng leh famkimna Tuikhur (Isua)
a nei tihna a ni bawk.

Nitin Hnã
Naupangte chu ni tina an tihtur thil mawl tê tê hi Lalpan an
tihtura a ruat anga zirtir ni sela, fel tak leh \ha taka rawng an
bawlna tura an inzirna hmun sikul anga zirtir ni bawk se zawng,
an hnathawh tur chu a lang nuamin a lang zahawm sawt ang. Ni
tin hnate Lalpa tâna thawk anga inngaihna chuan hna hnuaihnung
ber pawh a ti duhawm a, leia hnathawktute leh vana Pathian
duhzawng titute a inzawm tir bawk.
Hna thawk tura ruat kan nihna apiangah vantirhkohten Lalpa
hna an thawh anga rinawmin kan thawk tur a ni. Pathian mi nia
inhre tawh phawt chu an awmna apiangah mi rintlâk ni rawh se.
Van mi nihna neitute chu leiah pawh mi \ha (rinawm) ber ber an
ni tur a ni. Pathian laka kan tihturte anih dan tur ang taka kan
thlir thiamna chuan kan mihring puite chunga kan tihtur hriat
chianna-ah min hruai ang.
261
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[330] Nu Lãwmman
Rorelna \hutthleng hun chhuah a nih a, lehkhabute keu a nih
hun, “A kin ta” tih rorelna thu puan a nih hun chuan hnehtute
lû-ah chatuan nunna lallukhum nghah a ni a. An zinga mi tam
tak chuan van mipuite hmaa an lallukhum chu hlipin an nute an
kawk a, “Pathian zarah hetiang hian min siam a, a zirtirna leh a
\awng\ainate chu chatuana chhandamna ka neih theih nan
malsawm sak a ni,” an ti a.
|halaite chu sual thimpui kârah pawh thudik \ana ding nghet
tlat tur te, an chakna zawng zawnga sualna hmasawn mêk lo
dang tur te, dikna te, thianghlimna te, mihring mihrinna diktak
chawisang turtea zirtir tur an ni. Naupan lai rilru leh nungchanga
ngaihdan nemkai tawhte hi an thûkin an nghet duh hle a. Zirtirna
dik lo emaw \hian sual kawmna emaw chuan \halai rilruah chawh
reh theih tawh loh deuh thaw sual lam ãwn duh tlatna rilru a tuh
nghet tlat \hin.”— The Signs of the Times, November 3, 1881.

Chhûngkuaa Inzirtir Theihte


“Tunlai \halai leh naupangte hian nakina kan khawtlang
awmdan tur an tilang a, tunlaia kan \halai leh naupangte awmdan
tur hi chhûngkaw awmdan azir a ni bawk. Mihringte tâna anchhe
thlentu suahsualna, lungngaihna leh natna tamberte pawh
chhûngkuaa inenkawlna \ha tlâkchham vang a ni thei hlê bawk.
Chhûngkaw nun chu thianghlim leh dik tak niin, damchhûng
mawhphurhna phur thei tur leh, thil hlauhawm tâwn thei tur
khawpin buatsaih theih \heuh chu nise, khawvel hi a va han
danglam dâwn em!”—Tihdam Rawngbãwlna, p. 338.

[331] NU LEH PATE ZAHNA LEH HMANGAIHNA—111


Tih takzeta Krista zuitute chuan amah chu an thinlung
chhûngah chen tir sela, chutah chuan lal angin \huttir rawh se.
An chhungkaw khawsaknaah Krista thlarau leh nungchang lantir

262
NU LEH PATE ZAHNA LEH HMANGAIHNA
sela, an mi kawm phâkte chungah chuan hawihhawmna leh
ngilneihna chu lantir zel rawh se.
Thudik hria inti naupang tam tak, an nu leh pate chunga an bat
chawimawina leh hmangaihna rul lêt lo, hmangaihna tlêm tê chauh
lantir a, an duhzawng zawm tum lo va, an rilru buaina chhâwk
dan kawng zawng lova chawimawi lo an awm \hin. Kristian inti
tam takin “I nu leh pa chawimawi rawh,” tih awmzia tak tak hi
an man lo va. Chutah a dawt chiah, “Tichuan LALPA i Pathianin
ram a pêkah che hian i dam rei dawn nia,” (Exodus 20:12) tih
awmzia pawh hi an hre meuh lo a ni ber.
Kan \halaite hian Pathian thupêk zawmtute zinga mi niin an
inchhal fo bawk a, mahse thupêk pangana hi an bawhchhe reng
a, chuvangin he thu ‘I nu leh pa chawimawi rawh’ tih zawmtute
chunga malsawmna tam tak tiamsa pawh hi an chungah thlentir
theih a ni lo. Krista zahngaihna azara an sual an sim a, an
nungchang leh an thil chin \hante chu an siam\hat loh chuan
chatuana an awmna tur lei tharah chuan an lût ve hauh lo vang.
Fiahna dawl zo lova Pathian \ihmi mahni nu leh pate chawimawi [332]
lo chuan Pathian a chawimawi lo va, chuvangin ramtiama lût
tura beisei theih an ni lo vang.

Thuawihnain A Tum Ram


Tunlai \halaite hian an chatuan ram tur chu an thlâng mêk a,
Pathianin thutiam ropui tak, ‘Tichuan Lalpa i Pathianin ram a
pêkah che hian i dam rei dawn nia,’ tia a sawi zawm thupek
pangana hi ngun taka ngaihtuah turin ka ngen che u a ni.
Naupangte u, chatuan nunna neih in duh em? In nu leh pate
chawimawi rawh u……
Nu leh pate hmangaih lova an thu awih lovin thil sual in lo
ching tawh a ni thei, mahse tunah hian tunhma lama in sual tawh
khuh zo \hak turin \an la nghal rawh u. Kawng dang zawh thei
in ni lo; kawng dang chu chatuan boralna a ni si a. Thinlung entu
chuan van biakbûka rangkachak tehna hmangin mi rilru awm

263
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
dan chu a teh reng a. Nu leh pate chunga in rilru put dan pawh
A hre vek a ni. Chuvangin in nu leh pate in ngaihthahzia kha
inpuang ula, an chunga luhlul in chhuahzia te, leh Pathian thupek
in bawhchhiat dante kha puang rawh u.
In nu leh pate thinlung chu nangmahni khawngaihna nêm
takin a lo zâm chhuak chiai chiai a, chu chu lawm nachang hriat
lohna boruak vâwtin in lo chhem kiang thei dawn em ni? In
thlarau boral tur chu an hmangaih em avangin chhandam ni ula
an duh a. Mahse an thurawn hmusitin nangmahni duhzawng in
tihsan a, nangmahni kawng in zawh a ni law’m ni? Chutiang
âtna kawng chuan Pathian remtihna a hmu thei lo tih hre reng
chungin nangma duhdan ngei chu in zawh zel lo vem ni? Nu leh
pa tam tak chu an faten an chunga zah derna leh lawmna chhê
tê pawh an lantir loh avanga rilru na ngawih ngawihin thlanmualah
an liam a ni.—The Youth’s Instructor, June 22, 1893.

[333] MALSAWMNA CHHÛNGKUAAH—112


LALPAN \halaite chu, “Ka fa, i thinlung mi pe rawh,”
(Thufingte 23:26) a ti a. Khawvel chhandamtu chuan naupangte
leh \halaite hian an thinlung pe sela a ti hle a ni. Naupang rual
tam tak, Krista anga kawng ênga kal, Pathian laka rinawm tlat
an awm mai thei. Krista chu an hmangaih ang a, a lawm zawng
tih chu an lawmna a ni ang. Zilhna an tawhin an thinrim lo ang a,
an ngilneihna te, an dawhtheihna te, ni tin nuna phurrit phurhpui
an châkna te avangin nu leh pate rilru an tilawm zawk ang.
Naupanlai a\anga an nulât-tlangval thlengin kan LALPA zirtir
rinawm tak anga hmuh an ni dawn a ni.
Naupangte leh \halaite u, in la naupan hle lai pawh hian in
lamah malsawmna in ni thei a nia. Pathian \ihmi nu leh pate
kara seilian naupang si, luhlul leh thuawih lo, lawmna reng reng
nei lo, mahni hmasial si, nu leh pate tana lungngaihna tur ni ringawt
mai hmuh hi a va lungchhiat thlâk em! Setana chuan naupang
thinlung awpbeh hi nuam a ti a. Phalsak ni phei se chuan huatna
thlarau hian a thâwkkhum vek duh ang chu!
264
MALSAWMNA CHHUNGKUAAH
Nu Leh Pate Thuawihna
Nu leh pate chuan an faten Pathian hnena an thinlûng an
pek theih nân an chakna zawng zawng nen an fate chu zirtirna
\ha leh ham\hatna tinreng an pe a ni thei e; mahse an fate chuan
thutak kawnga kal chu an la hnial reng thei a, an sual kawng
zawhna chuan anmahni hmangaihtu leh chhandam an nih theih
[334]
nana rilru seng reng mai an nu leh pate nihna chu a duhawm lo
thei ang berin an lantir \hin.
Setana ngei hi a ni sual kawng zawh tur leh thuawih lo tura
naupangte thlêm \hin chu. Tichuan phalsak ni phei se naupangte
chu an sual lai tak zel hian an tana chhandam nih beiseina titawp
hmiah tur leh Pathian \ihmi nu leh pa, Pathian laka an fate an hel
vang leh luhlul avanga hawichhuak ngam lote thinlung chu
ngunhnam anga chhuntlang an nih theih nan a that duh mai ang.
Naupang leh \halaite u, Krista hmingin kawng êngah chuan
kal turin ka ngen che u a ni. In duhthlanna chu Pathian duhdan
zuiin dah ula. “Misualin an thlem che chuan zawm hek suh”
(Thufingte 1: 10). Bawhchhiatna chu in thlamuanpui dawn loh
avangin Lalpa kawng chu vawng reng rawh u. Sual kawng
zawhin in nu leh pate in tihmingchhia a, Krista sakhua in
timualpho bawk. In nun dan chu van lehkhabu-ah van mipui
hmaa keu atan chhinchhiah zel an ni tih hi hre reng ula. In chan
tur chatuan nunna chu hloh ta ang ula, a zahthlak turzia leh uihawm
turzia chu ngaihtuah mah teh u. “Ka zilhna che u lamah hian lo
hawi rawh u; Ngai teh u, in chungah ka thlarau ka leih ang a, ka
thu ka hriatir ang che u” (Thufingte 1:23). “Ka thu pawm
apiangte erawh chu him takin an awm ang a, thil \ha lo hlau
lovin an awm hle hle ang,” (Châng 33). Isua zirtirna kha
ngaihven rawh u, “Êng in neih chhung hian lêng rawh u, thimin
a nan loh nan che u,” (Johana 12:35).—The Youth’s
Instructor, August 10, 1893.

265
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[335] INCHHÛNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN—113
Setana chuan naupangte chu nu leh pate bula ngawih chuh
tlat a, an \hian naupang engmah hre lo leh anmahni \anpui thei
lova thurawn \ha lo petu kawm ngeih zawk turin a thlem \hin a
ni…..
Naupangte hi an nu leh pate nen an inngaihnat hle chuan
sual tura thlêmna tam tak lakah an him sa a. Nu leh pate chuan
an fate chu an laka inhawng tak leh engmah zêp nei lo, an
harsatna nen lo kal ngam khawp mizia neihtir sela, eng kawng
hi nge dik zawk tih ngaihtuaha an buai chang pawhin nu leh pate
hmaa an thil hmuh ang ang phawrh ngam a, an thurawn zâwt
ngam turin fuih tur a ni. Anmahni tluka an fate mize danglam
bikna chu tunge hre thei ang? Nu, nausen an nih lai a\anga a
fate kuah a, an chezia engkim hre chiangtu chu a fate thurawn
pe tura \ha ber a ni. Pa \anpuina dawng nu tluka naupang
nungchang kal zel, englai hi nge khap a, englai hi nge khuahkhirh
tur tih hria tunge awm ang?

Nu leh Pate Tihlimin


Kristian naupangte chuan khawvel malsawmna dang zawng
zawng aiin Pathian \ihmi an nu leh pate hmangaihna leh fakna
chu an ngaina zawk daih ang. An nu leh pate chu hmangaihin an
chawimawi ang a. Nu leh pate tihhlim dan tur chu an nuna an
[336] thil zir pawimawh ber pakhat a ni bawk ang. Tun ang hun \ha
lo-ah hian thununna leh zirtirna \ha dawng lo naupangte chuan
an nu leh pate chunga an bat tamzia hriatna tlêm tê chauh an nei
a. An nu leh paten thil an tihsak tam poh leh an lawm lo vin an
zah loh phah sawt \hin tih hi thil awmdân a ni fo.
Naupang, duat leh dawm hliau hliau hlawh \hang chuan
chutiang chu an beisei reng mai a. An beisei anga thil a awm
lohvin an lungawi lo va, an rilru a hnual \hin. Hetiang nungchang
hi an damchhungin an pai reng tawh ang; \anpui ngai, midang
puihna rinchhan reng mai, midangte duhsak nih beisei reng leh

266
INCHHUNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN
an laka inphahhnuai reng tura beisei ching mi an ni. Nutling
patling an nih tawh hnu-ah pawh hnial hlek chuan ânkhum ta
viauah an inngai a; tichuan khawvela an hmabâk lam thlirin an
lungngai a, anmahni harsatna pawh an phur zo mang lo. Engkim
mai hian anmahni rem lo veka an lan avangin an phunchiar a, an
sel reng mai a ni.
Naupangte hian an nausen laia vengtu leh an dam loh laia
enkawltu an nu leh pate lakah bâ neia inhriatna rilru an nei tur a
ni. Anmahni avang hian an nu leh pate rilru a hah \hin hle tihte
hre chhuak sela. A bikin Pathian \ihmi nu leh paten an faten
kawng dik zawh se tihna rilru tak tak an pu nasa ber tih hriatna
nei rawh se. An fatea engemaw dik lo an hmuh chânga an rilru
hah theihzia kha! Chutianga nu leh pate thinlung ti na \hin
naupangte chuan an kawng zawhin a rahchhuah chu hmu thei se
simin an hawikir chiang ngawt ang. An nute mittui tla chu hmu
theiin, Pathian hnena an \awng\ai sakna rite hi hre thei bawk se,
an lungchhe thaw ri hrawih hrawihte chu ngaithla thei bawk se
chu an sual puang nghalin ngaihdam an dil ngei ang. . . . . . .

Indona Tura Chakna [337]


Naupangte tana hun \ha lo deuh maiah kan chêng mêk a.
Chhiatna tuipui fawnah kan tawlh dûl dûl a ni ber e. He tuipui
fâwn lo dal tur leh mi a pil pui mai loh nan hian naupang chakna
leh hriatna mai piah lam neih a \ul ta. |halaite hi a tlangpuiin
Setana sal an nih duh bik a. A tirhkohte nen \angrualin \halaite
chu chhiatna ngei ngei tur hmunah a hruai mêk a ni. Setana leh a
sipai rualte chuan Pathian sawrkar khi an do reng a; A hnena
an thinlung pe châk leh a thu zawm tumtute chu Setana chuan
tih chi-âi a, an rilru a lo hnual a, indona chu an bansan theih nan
thlêmnaa hneh a tum ngar ngar \hin a ni.
Rinna nung leh \hahnemngai taka \awng\ainain hnehna chu
kan chang ang. Nu leh pa \henkhat chuan an chunga
mawhphurhna innghat chu an hre lo va, sakhaw chungchanga

267
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
an fate zirtirna an ngaihthah \hin. Zing khawvar tirha Kristian
ngaihtuahna luah hmasa bertu chu Pathian a ni tur a ni. Mahni
tuizawng leh khawvel hna chu a pahnihna ni chauh rawh se.
Naupangte chu \awng\ai hun bi zaha tithianghlim tura zirtir tur
an ni a. Hnathawka chhuah hmain chhungkua chu inkoh khawm
ni sela, pa ber chuan(pa awm loh changin nu berin lo ti sela) tih
takzetin nilenga hruai turin Pathian chu dil rawh se…

Khuahkhirhna Ninawm
Sabbath serhtu naupangte chu khuahkhirhna ngai thei lo
tak niin an nu leh pate chu khirh bik riauvin an hria a ni thei; an
thinlungah luhlulna rilru lo chhuakin an tun hun leh nakin, chatuan
[338] thlenga thawh saktu an nu leh pate do zawnga rilru sak tak leh
lungni lo tak put pawh an châk hial mai thei a ni. Mahse han
dam rei hret se engmah an la hriat loh laia rinawm taka lo vengtu
leh khirh taka enkawltu an nu leh pate chu mal an sawm sak
ngei ngei ang.

Mimal Mawhphurhna
Naupangte u, Pathianin in nu leh pate hnenah an enkawl tur
leh, an zirtir tur leh an thunun a, vanram thleng tlaka in nungchang
siamsak tur che uin A hlân che u a ni. Chutichung chuan Pathian
\ihmi, mi rinawm leh \awng\ai mi nu leh pa in neih chu in hmang
\angkai dawn em tih leh Kristian \ha takah in inchhuah dawn
em tih chu nangmahniah a la innghat tho a nia aw. An fate tana
lungngaiin rinawm hle pawh nise nu leh pate chuan anmahni mai
chuan an chhandam thei lo. Naupangte tân tih tur a awm ve tho.
Naupang tinte hian anmahni \heuha sawifiah tur thubuai an nei
vek a ni.
Nangni ringtu nu leh pate u, in hmaah mawhphurhna hlen tur
in nei a, chu chu an sakhaw nun thlenga in fate ke pen hruai zel
hi a ni. Tichuan in faten tihtak zeta Pathian an hmangaih ve hunah
chuan in duhsak tawhna te, an châkzawngte thunun saka an

268
INCHHUNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN
rilru in lo thunun zel \hin avang khan an zah lêt ang che u a, mal
an la sawm ve ang che u.—Testimonies for the Church, vol.
1, pp. 391– 403.

Krista Felnaa Inthuam


Krista felnaa kan inthuam phawt chuan keimahni-ah Kristan
hna a thawh tawh dawn avangin thil sual tih châkna kan nei
tawh lo vang. Tihsual palh châng chu kan nei thei; mahse Krista
tana tuarna thlentu sual chu kan haw reng tawh ang.—Review
and Herald, March 18, 1890.

MAWHPHURHNA PHUR TUR |HALAITE—114* [339]

Heng \halaite hian inchhunga an hmuh hmaih fo \hin tih tur


an nei a. An tih ngei tur in lama an mawhphurhna phur chhuak
a, hna thawh dan tur an zir ngai lo. Nu rinawm leh taima, fate
avanga a phurh tawh miah loh tur phurrit phur \hin chu an nei a.
Hetah hian an nu chawimawina kawngah chuan an hlawhchham
der a ni. An pa ber phurrit pawh chu an tih tura ngaiin an \awmpui
lo va, an chawimawi tur angin ani pawh an chawimawi chuang
lo. An tihtur tih aiin an châkzawng um nuam an ti zâwk a ni.
Mihring nuna harsatna lo awm \hinte pumpelhin mahni
hmasial takin an nung a. Nun hlawhtling nei tura an pal tlang loh
theih loh tur hriatna hlu tak nei tur pawhin an hlawhchham der
tawh a ni. Thil tê tham tê têa rinawm pawimawhzia an ngaihtuah
lo va, an nu leh pate thlazar hnuaiah diktak leh fel taka awm a,
an nun kawnga hna hniam deuh zawk leh tlawm zawk nia lang
chu rinawm taka thawk tur an ni tih pawh an hre pha hek lo. A
taka nunpui tur thil \ul em em leh hriatna tlanglawn tak takte chu
an enkhûm daih mai a ni.
_____
*He thu hi tlangval pahnih hnêna a sawi a ni

269
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Inchhûng Tihlimin
Heng tlangvalte hi an awmna apianga mi tana malsawmna ni
tur an nih chuan an chhungkuaah pawh an ni tur a ni. Chhia leh
\ha hriatna fim tak leh thutlukna fel tak kaihhruaina um lo va, an
rilruin a châkzawng apiang an um mai mai chuan vantlang tan
[340] leh chhungkaw tan malsawmna an tling thei lo va, he khawvel
leh khawvel lo la awm tura an hmabâk chu a huphurhawm lam
a ni.
|halai tam tak chuan an naupan \hat lai hun hmasa lamah
chuan chhungkaw enkawlna hna thawk tura ruat ni ve lova
inhriatna leh infiamna hun, fiamthu nena pâwt mai maina leh
âtthlak taka intlak ralna hun tur emaw an ti \hin. Chutia âtthlak
taka a intlakral zawnga an hman lai chuan a tam zawk chuan rei
lo tê chhung lawmna bâk an ngaihtuah pha lo. Hlimhlawp châkna
te, vantlang nun ngainatnate leh titia nuih duar duar an châknate
chu an inthlahdah avangin a lo pung zel a. Tichuan harhfima
mihring nun pangngai tak tak neih châkna pawh an nei zo tawh
lo va, in lam hnate chu ninawm mai an chang ta niin a lang. An
rilrua an châkzawng phuhru zo thil danglam engmah a awm ta
lo; an thinchhia a, an phunchiarin an awm hle hle thei tawh \hin
lo. Dik tak chuan heng tlangvalte hian an chhungkua tihhlima
tihlawm chu an mawhphurhna a ni tih an hre tur a ni si a.
Hna hahthlak, thahrui heh deuh chi chu nasa zawka thawh
leh theihna tur leh a hlawhtlin phahna zawk tur a nih dawn phawt
chuan rei vak lo han chawlh san zawk zawkte pawh a \ul hle
thei a. Mahse chawlh tawp ringawt chu a \ul ber lo maithei a,
chu chu an taksa tan pawh a \ha ber lo mai thei a ni.
Hna pakhata an hah hle avanga hun hlu dang an khawhral
mai kha an mamawh chuang lo. Hna dang hahthlak lutuk lo, an
nute leh an farnute tana \angkai si thawh tur an zawng reng tur a
ni. An phurrit phurh tur tizanga an lungkham chhawk zan sakin
nun dan phung \ha a\anga lo chhuak hlimna, hlimna dik tak petu
tur chu an hmu thei ang a, an hunte chu ho mai mai leh mahni

270
MAWHPHURHNA PHUR TUR |HALAITE
intlak ralna nena khawhral an ni tawh lovang.—Testimonies
for the Church, vol. 3, pp. 221-223.

PATHIAN BIAKNA HUN CHU—115 [341]


Bible zir châkna leh ngainatna rilru tinghet a, titho tur chuan
inkhawmna hun hman danin a zir khawp mai. Zing leh tlai chhung
inkhawm hun hi hun nuam leh \angkai ber lo ni rawh se. He
chhung inkhawmna hunah hian nu leh pate leh an fate chuan
Krista hova inkhawm tur an ni tih leh vantirhkohte sawm tel ve
tur an nih avangin buaina leh ngaihtuahna \ha lote chu telh loh
tur a ni tih hi hre rawh se; inkhawm chu tawifel tak, nung tak ni
sela, a huna zira her rem theih leh danglam zel thei ni bawk
rawh se. An vaia Bible chhiar hovin zir se, Pathian dante chu
sawi nawn fo bawk rawh se. Naupangte pawh an Bible chang
duhzawng chhiar tir phal \hin ila a nuam sawt ang. Zawhna
zawtin anni pawhin zawt lêt ve sela. A awmzia tihfiah nan eng
pawh sawi rawh u. Inkhawm chu a rei dawn lutuk a nih loh
chuan naupangte pawhin \awng\aiin hla châng hnih khatte chu
sa ve sela a \ha a ni.
Chutiang chhung inkhawm chu a nih tur ang tak a nih theih
nan inbuatsaih uluk hle tur a ni. Nu leh pate chuan an fate nen ni
tin Bible zir ho rawh se. Hetiang tihlawhtling tur chuan thil
ruahman a, beih ve deuh leh inpek ve deuh pawh a \ul ang tih
rin tur a ni; mahse chutiang tumna chu tam taka rulh lêt a ni
ang.—Education, p. 186.

SAKHUA TAKA |HATCHHUAHNA—116 [342]


Kan chhungkaw nun leh vantlang nunte hi Krista zaidawhna
leh tlâwmna khan thunun ngat se chu kan hlimin kan \angkâi
zawk fê ang. Intihlâr phêt tum lo leh mi ngaihsan nih châkna
emaw inlêngte thik tham thil neih emaw tum lovin kan hmangaihna
leh lainatna leh hlim theihna hmanga kan bul vela mite tihhlim
kan tum reng tawh zawk tur a ni. Kan inlêngte chuan Krista

271
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
duhzawng rema awm kan tum tih hi hmu thei sela. Kan thil neihte
pawh chu tlâwm teh mah se keimahniah hian hlimna leh lawmna
hmel hmu rawh se. Kristian chhungkaw diktak boruak chu
thlamuanna leh hahdamna a ni a. Chutianga entawn tlak
chhungkua chu rah chhuah lovin a awm lovang.
Kan mikhualte kan duat a, an hrehawm kan hlauh luat
avangin Pathiana kan tih tur chu hmuh hmaih lo ila. Engvang
mahin chhungkaw \awng\aina hun chu ngaihthah tur a ni lo.
Inkhawm in peih loh phahna khawpa rei inkawmin intihlim suh
u. Hetianga tih hi Pathian hnena ran kebai hlan ang a ni. Tlai lam
hma deuh hlek, muangchanga thil tihna hun la awm theih laiin
Pathian hnenah kan inhlan tur a nih bâkah hlim taka fak hla sain
kan awte kan chhuah tur a ni.
Kristian chhungkaw tlawhtu apiangte chuan \awng\ai hun hi
ni khata hun hlu ber, urhsun ber leh hlim awm ber a ni tih rawn
hmu rawh se. Hetiang Pathian biakna hunte hian a tel zawng
zawngte rilru chu a tifimin a tisang a. Thlarau tan muanna leh
hlimna nuam an pe \hin.—Review and Herald, November 29,
1887.

272
|HEN 12—NA

THAWMHNAW LEH INCHEINA

[344]
Mi chu a inchei duhdan a\angin a
nungchang a hriat theih. Rilru puitling, thil duh
fir tak chu incheina tlawm tak leh inhmeh a thlan
dan a\angin a lang thei a. Incheina tlawm
thianghlim, khawsak dan zahawm tak mai nena
inpumkhat chuan nula chu boruak reh leh
zahawm tak, chhiatna sang tam tak laka vengtu
tur chuan a hual vel a ni. —Education, p. 248.

273
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[345] NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE—117
Naupang leh \halaite chu an \awngkam leh nungchang veng
uluk hle tura zirtir an pawimawh em em a ni; an khawsak dan
chuan an chhungkua mai bâkah an kawm phâka awmte zawng
zawng chungah thim emaw êng emaw a thlentir thei si a. Mahse
\halaite chuan sual anga lang thei zawng zawng laka an fimkhur
hmasak a, an insum theih hmain chung lam a\anga finna lo kal
leh, Krista chauhin a pêk theih chakna chu an nei phawt tur a ni.

Incheina Dik
Mi tam tak chuan hmel\hatna leh inchei thiamna nena
khawvel mite ngaihven hlawh theih inringin an inbum \hin. Mahse
pawn lam incheinain mi a hip theihna ringawt hi chu a pâwn
langin a danglam thei a; a innghah ngam tak tak \hin loh. Mahse
Kristan a zirtirte a cheina thawmhnaw erawh chu a chuai ve mai
mai thei lo. Isuan heti hian a ti, “In incheina chu pawn lam
incheina–sam phiar te, rangkachak \hi awrh te, silhfena inthuam
te chu ni lovin, thinlunga mihring thuruk chu, rilru thuhnuai rawlh
leh nunnem, silhfen chhe theilova inthuam zawk rawh se, chu
chu Pathian mithmuhin a hlu em em a ni,” (1 Pet. 3:3, 4) tiin
|halaite hian mi mit lak tuma an pawn lam incheina hun
chanve chauh pawh hi thlarau nun leh rilru chhûnglam chei nan
hmang se an \awngkam, incheina leh an khawsak phung chu a
va danglam nasa dawn em! Tih takzeta Krista zuitu intite chuan
[346]
an incheina chungchangah rilrua inthiam lohna an nei ang a,
LALPAN inchei dan tura a sawi tihhlawhtlin tumin an bei hram
hram ang. Inchei nana pawisa khawhral tur zawng zawng kha
Pathian hnain hma a sawn theih nan hman ral a lo ni ta zawk a.
Hriatna \angkai tak taka an rilru tikhatin dinhmun pawimawh
tak tak luah tlakah an insiam tawh zawk ang a. Man chhiar sen
loha leitu Krista beisei anga awm dan tur an zawng reng tawh
zawk bawk ang.
Naupang leh \halai duhtak te u, Isua chuan he leia amah
hmangaihtute tana A buatsaih in ropui tak chu nangmahni pek
274
NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE
tumin A thiltihtheihna zawng zawng A hmang a. A vanram in
ropui tak chu kalsanin sualin a tihhmelhem khawvelah hian A lo
kal a - Amah duh lotu mipui, A thianghlimna leh mawinate duh
lo va, A zirtirna hmusit a, a tawpa rawng taka tihlumtute awmna
khawvel-ah hian A rawn kal a ni. “Pathianin khawvela hmangaih
em em a, chutichuan a Fapa mal neihchhun a pe a, amah chu
tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana nunna an neih
zawk nan,” (Johana 3:16).

Pawnlam Landãn
Pathian chuan in tâna A inhlanna ropui tak avang khan
engemaw pe let leh turin A duh che u a. A hming mai ni lova
Kristian tak tak, \awngkam leh incheinaah pawh Kristian ni turin
A duh che u a ni. Incheina man to pui pui leh \ul lova chei ran
biai buai ni lo thawmhnaw pangngaia lungawi mai turin A ti che
u a. In mizia chu Vanin a pawmpui tlâk mi hip thei taka siam
turin A duh bawk che u a ni. |halai duh takte u, A beisei ang
chuan in awm dawn em?
Pawnlam lan dân hi chhunglam rilru entirtu a ni fo va, [347]
chuvangin khawvelin kan rinna an tehna tur pawn lamah engnge
kan tar chhuah dawn tihah hian kan fimkhur hle tur a ni. Naupang
duhawm tak anga Isua zui tur leh, thil engkima a duhzawng a
sawite zawm zel turin kan duh che u a. In Tlantu chu \hahnemngai
taka A lawm zawng chhunglam incheina zawnga tilawm turin
kan duh leh bawk che u. In nun leh rilru hrim hrim a\ang khan
chapona leh inthehlar chaknate chu paih bo tur a ni. Zaidawhna
leh tlawm taka khawsakna te hi sawi uar tur an ni a. Tichuan
\halaite chu Krista tana sipai rual rinawm tak an lo ni thei ang.
Hun \ha lo tak, Pathian hmangaiha a thupek zawm intiten an
ni tin nuna an phatsanna hunah kan cheng mêk a ni. “Mi, mahni
inhmangaihtu te, tangka ngainatu te, inti vei te, chapo te, Pathian
sawichhetu te, nu leh pa thu awih lo te, lawm nachang hre lo te,
thianghlim lo te, hmangaihna pianpui nei lo te, huaikawm bawl

275
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
te, hektu te, insum thei lo te, mi kawlhsen te, \ha duh hauh lo
te, vervek te, thuhnu dawn lo te, inngaihlu te, Pathian hmangaih
aia mahni lawmna mai hmangaih zawktute an ni dawn si a. Pathian
ngaihsak anna an nei ang a, nimahsela a thiltihtheihna chu an
awih lo vang; chung ang chu hawisan rawh.” (2 Timothea 3: 2-
5). |halai duh tak, LALPAN heng ho zinga tel lo tur hian a duh
che a nia. Pathian thu a\angin hetiang sual pumpelh dan leh a
tawpa hnehtu nih dan chu in zir thei ang.
“Nimahsela Beram No thisen avang leh an hriattirna thu
avangin ani chu an hneh a ni, thih ngam khawpin an nunna an
ngainep bawk a,” (Thupuan 12:11). “Tichuan Lalpa betute
chu an inbe tlang a; Lalpa chuan a lo ngaithla a, a lo hria a,
Lalpa \ihtute leh a hming ngaihsaktute tan hriat rengna lehkhabu
chu a hmaah ziak a ni ta a” (Malakia 3:16).
[348]
Hriatpuitu Nihna
Sual anga lang pumpelh ringawt kha in tân a tawk lo; a aia
thui hret ‘thil \ha tih zir rawh’ tih chu in thleng ngei ngei tur a ni.
Khawvel hmaah Krista âi in awh ngei ngei tur a ni a. Engtin nge
Pathian hna thawh dan in zir ang tih chu in ni tin zirlai lo ni rawh
se. A zirtirte chu tirhkoh nung, ‘mi zawng zawng hriat leh chhiar’
an ni tur a ni.
In duh avang ringawtin nungchang \ha chu in nei ngawt thei
lo; thawh rimna nena neih theih chauh a ni. Hemi kawnga kal in
châkna chu \hahnemngaihna te, dawhthei taka tawrhna te leh
rinawm taka tum hram hramna te nen langchhuak rawh se.
Hmasawnna kailawn chu ni tin pen khat tê têa zawh chhovin a
tâwpah in la lâwn chhuak ve mai ang; hnehtu in ni ta, ni e, hnehtu
satliah ni lo, nangmah hmangaihtu Krista zara hnehtu nihna
chu.—The Youth’s Instructor, November 5, 1896.

Incheinain Sakhua A Hril


|halai duhtakte u, a tunlai thei ang bera inchei tura inngaihna
te, laphiar mawi leh rangkachak, thilsiam chawpa inpho lan
276
NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE
duhnate hian midang hmuhah in sakhua leh thutak in puan \hin
chu a fakmawi hran lo kher mai. Mi thil chinchâng hre thiam
pha ho phei chuan pawn lama lan mawi in tum dan chu thinlung
chapo leh rilru \ha lo in nih fiahna angin an en zawk dawn che u
a ni. Thawmhnaw man tlâwm, rang chiai chuai lo leh chapona
tel lo incheina chu a ni ka laizawn nula ho hnena sawi mawi tur
chu a ni. In khawsazia leh incheina tlawm takte aia midang hmuha
thutak êng in chhit theihna \ha zawk kawng dang a awm chuang
lo. Mawi tak leh zahawm taka in inchei hian mi zawng zawng
hnenah vanram leh he khawvel thilte hi in khaikhin a, he lei
hringnun hi a phû tawk chauhin in chhût tih in entir thei ang.—
Testimonies for the Church, vol. 3, p. 376.

INCHEINA LEH NUNGCHANG—118 [349]


Krista zuitute chu amah Krista ngeiin leichi leh khawvel êng
ni bawk angin A sawi a. Krista chhandamna hnathawh kal mêk
tel lo chuan khawvel hi a sualnate chawp hian a boral ang.
Kristian nia an sawi pawl ho, inchei duhdah deuh deuh te, an
incheinain a phû tâwk ang chiaha sumdawnna thila rinawm lote
hi en teh u; an mizia a nelawm lovin a hawihhawm bawk si lova,
an titi a changkang bawk hek lo; chuti chung chuan chutiang
nungchang mawi lo leh nalh lo em emte pawh chu
inngaihtlawmna dik chhinchhiahna leh Kristian nun dan \ha
pangngai anga ngaih a la ni zui nia! Han ngaihtuah ula, Isua kha
he leiah hian la awm se anniho chu leichi, khawvel êng angin A
kâwk ang em? A teuh lo lutuk ringawt.
Kristiante chu an inkawmna titi pawh a changkang a; âtthlâk
taka infak derna laka lo inphahhniam mai chu sual a nih ring
mahse anmahni chu an phung thlu a, an ngilneiin an thilphal em
em mai a ni. An \awngkamte chu takna leh dikna a ni a. An
chipuite leh khawvel mite nena an indawrnaah pawh an rinawm
hle. An incheina-ah pawh a \ul bak intih larna lam chi chu an
pumpelhin an thawmhnaw chu a fel thlarh a, a chul riap ruap lo

277
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
va, a chapo hek lo; a mi invawng fel thawmhnaw thlap mai a ni.
A bikin Pathian biakna leh Sabbath thianghlim kan lak urhsunzia
lantir thei chi (chawlhni) thawmhnaw thlan uluk hle tur a ni bawk.
Pathian mite leh khawvel mite dai dangtu rin chu hmuh sual
palh mai mai theih a ni tur a ni lo. Ringtuten mi an hneh theihna
[350] chu tunhmaa mipa leh hmeichhe tladah leh thil ti mai mai \hinten
thutak pawm a, chu thutak avanga tihthianghlim leh chawisan
an lo nih a, incheina mawihnai leh fel thlap mai an chin thar a, fel
thlarha khawsakte chin \hana an lo neih ve hunah chuan a let
sawmin a lo pung ang. Kan Pathian khi felna Pathian a ni; eng
tikawng mahin buai luai luaina leh thil tenawm leh sualnain emaw
tihlawm theih a ni lo.

Incheina Nena Inkungkaihna


Kristiante chuan incheina chungchangah mi nuihzat hlawh
khawpa khawvel laka danglam tum hrim hrimin an bei ringawt
tur a ni lo. Mahse an incheina chu an rinna leh an hnathawh
nena inrem, silhfen hrisel tak leh tluangtlam tak a nih phawt chuan
chumi avanga miin incheinaa rual pawl lo anga an hmu dawn a
nih pawhin khawvel mite ang tura intihdanglam kher a \ul lo va.
Khawvel mite chu an danglam a nih pawhin mi dik leh fel ni tura
rilru huaisenna leh mahnia din ngamna ropui tak chu lantir ni
zawk rawh se. Khawvel miten Bible zirtirna anga incheina
tluangtlam, remchang leh hriselna atan pawi lo chu an lo ching
thar ve a nih pawhin Pathian nena kan inzawmna a tidal chuang
lo va, chutiang inchei dan thar chingchhuaktu khawvel nena kan
inlaichinna a chhe hek lo. Kristiante chuan Krista zui sela, an
incheina pawh Pathian thu ang zel ni rawh se. A lutuk chin reng
reng chu bansan zel tur a ni. Inngaitlawm takin kawng dik awlsam
leh hriat nuam lam chu miin an fak emaw fak lo emaw zawh zel
sela, thil \ha chu a \hat avangin vuan tlat reng rawh se.—Review
and Herald, January 30, 1900.

278
INCHEIDAN DIK—119 [351]
Bible hian incheina hleihluak lo, a mawi tâwk zel min zirtir
a. “Chutiang bawkin hmeichhe ho pawh inthlahdah lo leh inbel
lutuk lovin, thuam inchawih tawkin inchei sela…” ( I Timothea
2:9). Hei hian thawmhnaw hmanga intheh lâr te, rawng dal riap
ruap te, tle reuh tam lutukte a khap a. Thawmhnaw \hui dan
mak sak tak tak, mi mit la tur emaw mi ngaihsan tur zawnga
\hui emaw chu incheina chungchanga Pathian thupek,
thawmhnaw tluangtlamin a huam tel loh thil a ni tawh a ni.

Thawmhnaw Manah Inren Thiam Tur


Kan incheina chu a to tur a ni lo–rangkachak emaw,
tuikeplung emaw puan man tam tak emaw a ni tur a ni lo. Pawisa
hi Pathian hnen a\anga mawhphurhna kan dawn a nih avangin
chapona rilru hrikthlâk nan emaw mihring thiltum tihhlawhtlin
nan ringawt emawa lo hman ral kha kan tih tur a ni lo va. Pathian
fate kuta pawisa awm chu ril\am tan chaw, saruaka awm tan
silhfen a ni. Rahbeha awmte tân invenna, damlo tan damna, leh
mi retheite hnena chanchin \ha hrilhna hmanrua a ni bawk. Intihlar
nana i pawisa khawhral mai mai \hin kha fing taka hmangin mi
tam tak thinlung hlimna i siamsak thei a ni. Krista nun kha
ngaihtuah la, a nungchangte kha zirin mahni inphatna nun neitu a
nihna kha nei ve rawh.
Kristian inti ramah hian lunghlu tle reuh leh \ul lova
thawmhnaw lei nan ril\ama awm zawng zawngte hrai puarna
tham leh saruaka awm zawng zawngte silhna tham pawisa
khawhral a ni. Incheina leh intihlarnate hian mi rethei leh hrehawm
tuarte hnemna khawp pawisa a la bo zel a. Chhandamtu
hmangaihna chanchin \ha khawvel hi an rawk nasa hle a ni.

A Chhiat |hat Leh Kan Ngainatzawng


Kan incheina chu tlawmin mawl hle mah se \ha tak, mawi
[352]
tak, inkhawmnaa hâk tlâk ni rawh se. Mi hmuha mawi tur
279
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ringawt aiin a tlo tur ngaihtuah ni sela. A lumin taksa a vawnghim
tur a ni bawk. Thufing bua hmeichhe fing kha chuan a chhungte
a enkawl hneh hle, “A chhungte vûr a hlauh sak lo va, a chhungte
zawng zawng chu puan sen lar sinin an awm si a.” Thufingte
31:21.

Faina Leh Hriselna


Kan incheina chu a fai tur a ni. Thawmhnaw bal chu a hrisel
lo mai ni lovin taksa leh thlarau a ti bawlhhlawh bawk. “Pathian
tempul in ni….tu pawhin Pathian tempul chu a tihkhawloh chuan
Pathianin a tiboral ang”(1 Kor. 3:16, 17).
Eng kawng pawhin incheina chu a hrisel tur a ni. “Engkimah”
Pathianin “hrisel” turin min duh (3 Johana 2) - hei hian tisa leh
thlarau hriselna a kawk a. Tisa leh thlarau hriselna atana Amah
thawh puitu kan ni tur a ni bawk. A pahnih hian inchei dan
dikin a hril hle a ni.

Chet Zeina leh Pianpui Hmel\hatna


Incheina chu a mawi zaih tur a ni a, a nalhin a inhmeh zaih
bakah chei ran biai buai a ni tur a ni lo.
Krista chuan nun chapo tak nei lo turin min vaulawk naa,
zei tak leh nalh taka awm chu a do hran lo. Phul rai nuam taka
lili par vul chîk chêkte chu kawkin, “Solomon-a meuh pawh
kha…hêng tuktinpâr pakhat tluk pawh hian cheiin a awm lo.”
(Matt. 6:29) a ti. Chutiang chuan Krista chuan thilsiam mawi
tak tak hmanga entirna siamin Amah tilawmtu leh vanramin a
ngaihhlut zawng incheina inhmeh tak te, thianghlim tak te, a hun
leh a hmuna zira inhmeh takte chu a sawi a ni.—Counsels to
Teachers, Parents, and Students, pp. 302, 303.

[353] INCHEINAIN MI A HNEH THEIHDAN–120


Nalh taka inchei hi kan sawisel lo va. Thil \ha duhna hi
hmuhsit emaw sawisel emaw tur a ni hek lo. Kan rinna kan nun
280
INCHEINAIN MI A HNEH THEIH DAN
chhuahpui phawt chuan incheina fel tak, hna \ha thawhna lama
\hahnem min ngaih tirtu lamah min hruai ang a, mi danglam tak
anga chhinchhiah kan ni bawk ang. Mahse fel fai tak leh awmze
mumal tak neia inchei châkna rilru kan paih tawh chuan thutak
chu kan kalsan \an tawh tihna a ni; thutak chuan nungchang
tihniam lovin a tisâng zawk si a. Ringtuten incheina an ngaihthah
a, an mizia a buluka a chhiat viau chuan thutak an timualpho a
ni. Tirhkoh pawhin, “Khawvelte leh vantirhkohte leh mihringte
mithmuha ennawma siam kan nih hi,” (1 Korin 4:9) a tih kha.
Krista zuitu intiten khawvel mithmuha chanchin \ha an tihmualpho
leh mualpho loh hi van zawng zawng khian an lo chhinchhiah
kiau a ni.
Fel fai taka inchei \hin nu fing chu a incheina chu a \hatpui
hle ang. Pawn lam incheina a\angin mi mizia awm chu kan lo
chhût sak fo va. Chuvangin nu fing, Pathian \ihmi chu fel fai
takin a inchei ang. Rilru puitling leh duh fir tak mi chu a incheina
mawl tak leh silhfen inrem thlap dan a\angin a lang thei a.
Chutiangin inchei âtchilhna nghawngkawl a\anga tal chhuak thei
nula chu khawtlang tan incheina a ni thung ang. Incheina leh
nungchanga nu tlawm tak leh lem der ngai lo nu chuan nu \ha
awm dan chu a chhung lam nunin a hril tih a hriatthiamzia a lantir
a ni. Incheina mawi tak leh tlawm tak chu phul pangpâr ang
hiala duhawm leh ngaihnatawm a ni!

TLUANGTLAM TAKA INCHEINA–121 [354]


“In incheina chu pawn lam incheina—sam phiar te,
rangkachar \hi awrh te, silhfena inthuam te chu – ni lovin,
thinlunga mihring thurûk chu, rilru thuhnuairawlh leh nunnêm,
silhfen chhe thei lova inthuam ni zâwk rawh se, chu chu Pathian
mithmuhin a hlu êm êm a ni.” 1 Petera 3:3, 4.
Mihring chhia leh \ha hriatna hi chuan Pathian thuchah
tluangtlam takte hi pumpelh emaw, sir lehlama hnawl emaw a
tum fo \hin a. Hun hrang hrangah Krista zuitu inti tam zâwk

281
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan mahni inphatna leh inngaihtlawmna nun te, \hian inkawm
honaa titi tluangtlam leh ze mawi tak te tilang a, nungchang leh
silhfen mawi tak nei tura thupêkte hi engahmah an ngai lo va. A
nghawng pawh thuhmun reng a ni –chanchin \ha zirtirna kalsanna
chuan khawvel mite nunphung, inchei dan leh duhzawng tihve
duhnaah mi a hruai \hin. Pathian anna tura thil pawimawh tak
mai chu tih dan phung pangngai nung lo zet maiin a thlâk ta.
Khawvel ngainatu pawlte a\anga lâksawn Pathian Thlarau
awmpuina leh thiltihtheihna chu inngaitlawm tak leh Pathian
Lehkhathu ziak thianghlimte zawm châk êm êm chunga amah
betute bulah hmuh a ni. He kawng hi mihring inthlahchhawng
zelah hian a kal ve zel a. Kohhran pawl hrang hrang an lo chhuak
tawh a, mahse he nun tlawmna hi an kalsan veleh an thiltihtheihna
tam tak chu an hloh nghal \hin a ni.

Pathian Mite Tana Thang


Tunlai thudik ring intite zinga incheina hluarzia leh an
âtchilhzia kan hmuh hian pawiti takin, ‘Pathian mite hian hun kal
[355] tawh a\angin engmah an zir dawn na’nge?’ tih kan inzawt \hin.
Mahni rilru awmdan hre thiam chu tlem tê chauh an awm a.
Incheina \ul lo leh sawt lo uartute pawhin Krista zuitu ni chuan
an inchhal ve tho va; mahse an inchei duhdan leh thu sawi
duhzawngte chuan an rilru chhungril luahtu tak tak leh an ngainat
zawngte chu zêp rual lohin a tilang reng si a. An tum em em
vang pawh ni lovin an nun chuan khawvel nena an inhnaihzia
chu a lantir a, khawvel pawhin a taah a ngai hmiah bawk.
Krista hmangaihna tem tawh hnu chuan engtin nge incheina
ho lam mai mai chu a lungawipui theih ang? Mi inngaitlawm leh
zawldawh Chhandamtu zuitu inti ve siin khawvel inchei anga
inchei an tum ve tlat mai ka hmuh hian ka rilru a lo na \hin.
Pathian anna nun neitu angahte chuan han insawi ve bawk \hin
mah se ringlo mite nen an danglamna hmuh tur a awm mang lo
va. Sakhaw nun tak tak hi an hlimpui hek lo. An hun leh pawisa

282
TLUANGTLAN TAKA INCHEINA
pawh thil pakhat; mi mit la tura incheina atan an hmang zo a ni
ber e.
Chapona leh inchei uar lutukna hi sual a ni a; a bikin he
sualnaah hian hmeichhiate an tlu fo. Chuvang chu a nia tirhkoh
pawhin hmeichhe kawk bik deuh hleka thu a ziah ni; “Chutiang
bawkin hmeichheho pawh inthlahdah lo leh inbel lutuk lovin,
thuam inchawih tawkin inchei sela, sam phiarin emaw,
rangkachakin emaw, tuikeplungin emaw, puan man tam tak
taktein emaw inchei lovin; amaherawhchu (hmeichhia, Pathian
ngaihsak intite chu inphu tâwkin) thil tih\hatin inchei sela ka duh.”
(1 Tim. 2: 9,10) tiin.

Siam\hatna Mamawh
Pathianin a huat em em thilten kohhran chhungah lei rem
an rap \an mêk tih kan hmu a. He thila thuneitute tihtur chu
engnge ni ta ang le? Hetia a member-ten Pathian duhdan chiang [356]
taka inziak ni lo, khawvel incheina lam an awn zawk lai hian
kohhran chuan a tih tur diktak chu a ti dawn lawm ni? Hetiang
thil kan zinga awm tuar reng chung hian Thlarau Thianghlim
awmpuina leh \anpuina kan beisei ngam ang em? Amah zuitu
intiten Krista zirtirnate sira an hnawl lai hian kan ngawi reng
dawn em ni? He thil hian Pathian kohhran hmuthiamtute rilru a
tihahin a tilungngai hle mai. He thupui hmang hian rinnaa ka
laizawnte hi tihtakzeta \awng\aiin an inen lêt dawn em? Hemi
thu-ah hian Bible kaihhruaina chu an zawng dawn law’m ni?
Khawvel incheina el tum rana thawmhnaw kan buaipuinaa kan
hun khawhral zawng zawngte hi Pathian lehkha thu zir nan leh
mahni rilru enfiah nan kan hmang zâwk tur a ni. Engmah ti lova
awm mai mai âi pawha \ha lo zawk incheina \ul lo buaipui nana
kan hun khawhralte hi nundan phung nghet leh engemaw thil \ha
zawk thawhchhuah nan hman nise chu rangkachak aia hlu
zawkah a chhuah theih bawk. Krista zuitu inti nula \henkhat,
Krista nungchang leh duhzawng hre miah si lo ka hmuhte hian

283
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ka thinlung hi a lo na \hin a. Heng \halaite hian thutak chu a
hâwng chauh khehin an lungawi tlat si a ni. An tan chuan lazai
hmawr tluk leka khawvel mawina lo de vê vê chu chatuan
hausakna aiin a lang duhawm zawk tlat mai a. Chuvangin
ngaihtuahna leh zirna hmanga hmasawn tur an rilru chakna pawh
chu a awm mai mai a, thlarau lam mawina leh rilru huaisenna aia
pawnlam incheina an dahsan zawk miau avangin an rilru chu an
vawng \ha lo hle bawk.

Chhûnglam Incheina
Krista zuitute chuan chhunglam incheina, thlarau tihnuam leh
tlawm tak, Pathian pawhin man to taka A puan chu an zawng
dawn nge \ul lova mi mit lak nan he enchhinna hun tawi tê hi an
[357] khawhral mai mai dawn? LALPA chuan rilru leh thinlung lama
hmasawnna zawng tlat a, nun hlim tak leh \angkai tak nei tura
rilru lam nghehna neitu hmeichhia a la nei ang a, —chu chu
khawvel tan malsawmna leh amah Siamtu tan chawimawina a ni
ang.
Tunlai thudik ring inti \halaiho hi ‘Khawiah nge thutak avanga
an inphatna chu?’ tih hi ka zawt duh a ni. Incheina tlereuh leh a
ti chhing chheng lam chi neih an duh thu chu LALPA hma-ah A
Thlarau chuan chutiang atana senso chu A rawn pe thei dawn
em tih an zawt ngam em? A nih leh thawmhnaw an thlan lai
chuan an rinna timualpho lo turin an fimkhur em? Thawmhnaw
thlan nana an hun hman ral chu Pathian hnenah malsawm sak
turin an dil ngam bawk em? Kohhran zawm mai hi chu thil pakhat
a ni a, Krista zawm erawhchu thil hran daih a ni. Inti sakhaw mi,
piangthar si lo, khawvel hmangaih tlat hote hi Krista kohhran
hian nasa takin a chak loh phah a ni.
Tunlai khawvelah hian tunhma lam aia nasa fêin nawmsip
bawlna lamah mi an tlan nasa ta a. Hmun tinrêngah intlakralna
leh tisa chenna hmuh tur a awm ta. Mipui pawhin huau huau lam
hlir an um tawh a. An rilru pawh thil zir tura an thunun ngai loh

284
TLUANGTLAN TAKA INCHEINA
avang leh chik taka thil ngaihtuah nan an hman ngai loh avangin
thil ho mai mai leh pawimawh vak lovah a vâk kual mai mai a.
Thil ho mai mai ngaih tlatna tuipui a fawn a ni. Pathian erawh
chuan mi tin hi fel leh \ha, sawisel bova awm turin a duh a.
Mahse thil hlu neih tlak tak tur chu pawnlâng mawina leh inthehlar
duhna avangin vawi tam tak ngaihthah a ni. Hmeichhiate chuan
an thlarau chu incheinaa ril\am em em leh chau chhe der atan an
phal a, tichuan an awmna khawtlang tan malsawmna ni lovin anchhia
an lo ni mai \hin.—Review and Herald, December 6, 1881.

INCHEINA PATHIANA NEIH–122 [358]


Incheina âtchilh lutuk hi rilru lam natna a ni a. Chuvangin
piangthar nunah chuan lâkluh reng reng tur a ni lo. A tlangpuiin
chanchin \hain a phût anga awm tur chuan kan inchei dan hi
thlâk a \ul \hin.
Incheinaah hian pawlawh lutuk tur a ni lo. Krista hriatpuitute
kan ni a, Amah avang liau liauvin a mawi hnai thei ang bera lan
kan tum tur a ni. Biakbuk rawngbãwlnaah khan A hmaa A
rawngbawl turte thawmhnaw hak tur reng reng chu Pathianin
chipchiar takin A relsak vek \hin a. Chutiang bawk chuan A
rawngbawltute inchei dan turah hian duhzawng A nei hran ve a
ni tih zirtir kan ni. Arona-a incheina kha entir nei a nih avangin
chipchiar taka kaihhruaina pêk a ni a. Keini pawh hi engkima A
âiawhtute kan nih avangin kawng engkima kan lan dan chu
thianghlim tak, nalh tak leh inhmeh tak ni zel rawh se. Mahse
Pathian thu chuan khawvel mite anga kan lan theih nan leh inchei
nan hrim hrim tia thawmhnaw chin \han thlak a remtih thu a
sawi lo va. Kristian-te chu thawmhnaw man to tak tak hmanga
mi tuemaw thuam tur an ni hek lo.
Incheina chungchanga Pathian lehkha thuziakte hi ngun taka
ngaihtuah tur a ni. Kan taksa kan cheite pawh hi van Pathian
duhzawng a ni em tihte kha kan ngaihtuah thiam a \ul hle a ni.
Chuvangin \hahnemngai taka Krista khawngaihna zawngtute

285
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan Pathian thâwkkhum zirtirna thu hlu tak takte hi an ngaihven
em em ang. Inchei dan hmang hian chanchin \ha thutak chu a
lanchhuahtir si a.—Testimonies for the Church, vol. 6, p. 96.

[359] INCHEIDAN DIK–123


Hmun tinah mihring rilru pangngai tichhe thei uchuak taka
inkhawhralna a awm a, incheina leh mi mit lâk châk luatah thlarau
tam tak an boral mêk a ni. Inchei âtchilh bur \hin mi sawma
pakuate nun hi chu dâwt hlir a ni ber. Mahni nihna ang lo puia
lan an tum reng avangin intihderna leh inbumna hna an thawk ni
tin a ni mai e.
Mihring rilru sanna te, zaidamna te leh thilphalna te hi sual
hrikthlâk chaknain a luahlan ta. Mi sang tam takin khawvel mite
anga an inchei theihna tur hmanraw neih nan an zahawmna an
hralh mêk bawk a. Chutianga khawvel incheina lo danglam zel
avanga âtna chuan mawl tak leh felfai taka inchei sawimawi ngam
siam\hatu cho chhuak rawh se. Setana chuan hun leh sum tam
tak sen ngai chi, hriselna hial pawhin a tawrh theih tur incheina
thar a hmuchhuak reng mai a nih hi.

Khawvel Tihdan Zuiin


Incheinain khawvel mihring rilru a tihchhiat nasat dan chiang
taka hmu reng siin engtin nge Kristian intite hi khawvel thil lamah
an la kal theih cheu chu le? An tih anga tiin hetiang rilru tichhe
thei incheina hi kan phalrai ve mai dawn ta em ni? Mi tam takin
khawvel mite incheina an chin ve nachhan chu ropui beiseina
Krista chu anmahniah a awm loh vang chauh a ni. Nuamsa lutuka
khawsakna te, a hautak thei ang bera incheinate hian engemaw
chenah ni hnuhnung chhinchhiahna an keng a ni.
Chapona leh lawi lohnate hi hmuntinah a inlar a; mahse mahni
[360] \hatna hmuh tuma darthlalang en \hinte chuan rilru lam darthlalang
Pathian dan en tumna rilru erawh an nei reng reng si lo. Hetianga
incheina lam âtchilh burna hian mihring nungchang
286
INCHEINA DAN DIK
ngainatawmnate, inngaihtlawmna te leh zaidawhna te chu a tibo
vek a. Chik taka thil ngaihtuah a, mahni inenfiah a, \awng\aina
nena Pathian thu zirna tur hun hlu tak chu a khawhral mai mai
\hin. Pathian thu-ah Thlarau thawkkhumna chuan kan inzirna
tur zirlaite chu chiang takin a chhinchhiah vek a ni…..
Incheinaa rilru kan pêkna hian zahngaihna leh malsawmna
hna kan thawhna tur min lâk bosak avangin hetianga a hautak
zawnga mi mit lâk tumna hi Pathian lamah chuan rûkrûk ang
chiah a ni. Kan hnathawh theihnate hi kan rilru chapona
tihpuitlinna tur leh mi mit lâk kan châkna phuhru tura tih an ni lo
va. Talent kawltu fing, saruaka awmte silh a, ril\ama awmte
hraipuar tur leh kan thil neihte Pathian hnain hma a sawn zelna
atana hmang tur kan ni. Incheina kan duh rau rau a nih chuan
inngaihtlawmna te, thilphalna te leh khawngaihna te hi incheina
dik, mi tin, a lian a tê, a hausa a retheiin kan inhmeh vek tur chu
a ni.
Ral vengtu rinawm anga ding nghetin Pathian thupêk leh kan
nun ngei hmang hian he chhuan tlâk tlai lo zette khawsak hautakna
leh nawmchennate hi kan hmusit ngam dawn lawm ni? Kan
\halaite tana entawn tlak niin kan eiah pawh kan inah pawh, thil
kan tih apiang, A ropui nan kan ti dawn lawm ni?—Review
and Herald, December 12, 1912.

287
|HALAITE HNÊNA THUCHAH

|HEN 13–NA

INTUAITHARLEHNA LEH HLIMHLAWP


[362]

Intuaitharlehna leh hlimhlawp hi a danglam


hle. Intuaitharlehna chuan a hming ‘intuai thar’
ang chiah hian mi a tichakin a din thar leh a.
Kan ni tin hna a\ang leh buaina dang neuh neuh
a\anga mi hruai pengin rilru leh taksa a tichak
thar a. Phur zâwk leh \hahnemngâi takin mahni
hna lamah min kir tir leh \hin. Hlimhlawp erawh
chu tisa hlimna hrim hrim duh vanga ûm a ni
\hin a, uchuak taka thil tih a ni fo bawk; hna
\angkai zawk thawhna tur tha a hmang ral a,
nun hlawhtlinna dik tak daltu a lo ni zâwk \hin.—
Education, p. 207.

288
INTUAITHARLEHNA HLUTZIA–124 [363]

Kristiante hi mi nungdam zinga hlim ber leh lawm thei ber


an ni tur a ni. Pathian chu an Pa, chatuana an \hian \ha tih an hre
bawk si a.
Mahse Kristian inti tam takin Kristian sakhua hi dik lo takin
an nun chhuahpui a. Chhûm pik kara awm ang maiin an ngui
bûr \hin. Kristian ni tura an inpêk nasatziate an sawi fo va.
Kristian la ni lote chu an titi leh an thil lo paltlang tawhte entirin
nun tinuamtu leh tihlimtu lam chi reng reng chu an bansan tur a
ni tiin an ngen bawk a. Kristiante beiseina êng tak chu thimna
puandumin an khuh bo a ni ber e. Pathian duhzâwngte chu
thlarau tihnuam ber tân pawha phurrit angin mi rilru-ah an tuh a.
Hlimna min siamsak thei thil emaw mahni châkzawng tizualtu
apiang hloh vek tur tihna ang hialin an lantir \hin a ni.
Hetianga inti Kristian ho hian thil tak tak engmah an pai lo
tih sawi hi kan tim lo ve. Pathian chu hmangaihna a ni a, chuvangin
mi tupawh Pathiana awm chu hmangaihnaah a awm tihna a ni.
A taka kan van Pathian khawngaihna nêm tak leh hmangaihna
hre chiang tawhte chuan an awmna apiangah chanchin \ha êng
chhiin midangte tan hlimna an thlen zel ang. An awmna apiangah
an bula awmte tan pangpâr rimtui tak ang an ni bawk; hei hi a
chhan chu van leh Pathian an zawm a, an mahni kal tlanga vanram
duhawmna leh thianghlimna chu an boruak tem phakte hnenah
pêk a nih vang a ni. Hei hian khawvel êntu atan leh leichi atan a
[364]
siam a. Thihna lam tluang zawh lovin lei hringnun hi a chawmin
an chawm zawk a ni ber mai.

Ringtute Intuaithar Lehna


Intihhlimna pawi lo chi hmanga rilru leh taksa tuai thar lehna
tur hun siam fo hi Kristiante chanvo leh tihtur a ni a, chu chu
Pathian ropui nana an taksa leh rilru hman duhna nena tih ni
thung rawh se. Kan intuaitharlehnaah chuan awmze nei lova
hlim sahawkna leh mi a zia tel lo sela. Kan kalpuite tana hlâwkpui
289
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tham leh Kristian kan nihnaa kan tihturte \ha taka kan tih theih
phah zawkna tura hetiang intuaitharlehna hun hi kaihhruai theih
a ni.
Ni tin hna pawh rinawm taka thawk thei lova min siam theitu,
vanram thil leh Pathian lam ngaihtuaha lunglenna tireh thei
intihhlimna narana kan inhnamhnawih chuan Pathian mit hmuhah
ngaihdam theih kan ni lo. Krista sakhaw boruak chuan mi a
chawisângin a tihlim a. Atthlâk taka fiamthu thawh leh intihhlim
der velnate thil ho mai maia ti tina piah lam thil a ni. Hetiang
intuaitharlehna hun kan hman apiang hian chakna hnar van
Pathian a\angin thianghlimna dik tak leh \hatna dik taka kan
nun min chawikan sak theitu phurna leh chakna thar chu kan
lakhâwm thei bawk.

Thil Mawi Ngainatna


Ropuina Pathian meuh pawh khi thilmâwi ngaina mi a ni a.
Chumi fiahna hairual loh chu A kut chhuakahte hian min pe a ni.
Kan nu leh pa hmasate kha Edenah huan mawi tak A siamsak
[365] a. An chanchin sawi sen rual loh thingkung mawi tak takte chu
khawvel timawitu atan an ding thelh \huau va. Pangpar chitin
reng, mâwi danglam tak tak, ze tina \ial mâwite chuan rim tuiin
boruak an tikhat chem chem bawk a. Sava mâwi danglam tak
takte chuan zaia awiin an siamtu chu an fak bawk a. Pathian
ruahman dan chuan mihring chu A thil siamte enkawl a, huana
thei tui tak tak chu duh tawka ei a, inhnangfâk nana hmang a,
hlim taka awm tur a ni.
Kan nu leh pate tana huan mâwi chung chuang Eden siamtu
Pathian khân kan hlim nân thingbuk ropui tak tak te, pangpâr
mâwi chitin reng leh leilunga thil mâwi tinreng hi min pe a. A nih
dan tur ang taka A nungchang kan hmuh theih nan A hmangaihna
entirtu heng thilte hi min pe a ni.
A fate thinlungah chuan thil mâwi ngainatna rilru a tuh a.
Mahse mi tam tak tan chuan he hmangaihna hi a ni lo zawnga

290
INTUAITHARLEHNA HLUTZIA
kaihher a ni. Heng Pathian min pêk thilsiam \angkai tak tak leh
a mâwinate hi chibai bukin a siamtu Pathian chu theihnghilh a lo
ni ta zawk a. Hei hi lawmna chang hriat lohna thil atthlak
tawpkhawk a ni. Pathianin min hmangaihna chu a kutchhuak
ropui tak takahte hian kan hmu ngei tur a ni. Chubâkah kan
thinlung chhung ril ber leh rilru thianghlim ber chu Amah pein
heng min hmangaih tih fiahnate hi kan phak tawka a \ha thei ang
berin kan chhâng tur a ni.

Themthiam Bera Chu


Pathianin kan rilru la pênga tihlimtu atan thilsiam mâwi tak
takin min hual vel a. A nungchang leh thilsiam ropuinate chu
hmehbel ila tih hi A duh dân chu a ni. Leilung awm dante hi
rinawm taka zir ni ila chuan Pathian ropuina leh hmangaihna
tawp nei lo hmuh chhuahna tur hnar \angkai tak kan hmu ang [366]
maw le.
Mi tam tak chuan puana lemziak mâwi tak takte hi an fak
chiam a. Tam takin lemziak lamah an rilru zawng zawng an pe
bawk a, mahse Pathian thilsiam lakah chuan sawi tham an ni lo.
Lemziak thiamna hian leilung famkimna ang chu a nei thei teuh
lo mai. Kristian inti tam tak phei chuan lemziak thiamin ni tla lai
lem mâwi taka an ziahte hi an âtchilh lo chauh a. A ziaktu
thiamna chu chibai an bûk a, mahse ni tin deuh thawa an hmuh
theih a tak taka tlai ni tla tur mawizia chu an en liam ve leh mai
mai si a ni.
Khawi a\angin ngei lemziak thiamin thil a riruat? Thilsiam
a\angin a ni. Mahse Ruahmanthiam bera (Isua) chuan van puan
rawng danglam fo theiah chuan ni tla lai mawi tak chu a ziak
lang a. Van laizawl chu a êng mâwi kan hmuh theih nan leh a
chhunga mi kan suangtuah reng theih nana hawn ni awm takin
rangkachak rawng, tangkarua leh senlarten a chêi bawk a.
Mahse mi tam zawk chuan he van boruak mâwi tak hi pawlawh
takin an thlir liam ve mai mai \hin a. Van boruak mawi elkhen

291
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
maia Pathian thil tihtheihna leh hmangaihna tâwp nei lo lang reng
chu hmuh hmaihin lemziaktu Ropui ber Isua thil siam entawna
ziak milem famkim lo tak takte chu an en a, an be zawk hial a
ni.—Review and Herald, July 25, 1871.

Thlemna Do Tlâk Lo
Intihhlim ngainâtna te, sahawkna leh leh nawmsak ngainatna
nei reng chungin thlêmna do hneh theih inring suh.—The Signs
of the Times, June 20, 1900.

[367] KHAWVEL NAWMSIPBÃWL NGAINATNA–125


|halâite rilru chu \halai an nih angin khawvel ngainatnain a
luah hneh hle tih hi thudik thin ti\hawng tak a ni. Mi tam tak
chuan he rorel lâwkna hun, zahngaihna a la cham lai hun hi
intihhlimna ni ropui tak ang maiin an hmang a. Khawvelah hian
intihlim tur leh sahâwkna nena intilâwm kual reng ringawt tura
dah ang mai an ni. Khawvel leh khawvel thilah hlimna an hmu a,
Pathian leh Thlarau Thianghlim zahngaihna lakah chuan mikhual
an ni si. Tam tak chu an \awng phawr phawr a. An thusawi
hmang veka thiam chantir a, thiam loh chantir tur an ni tih an
theihnghilh lui bawk a. Pathian chu kan \halai tam tak nunzia,
mawl taka hun khawhralna te, \awngkam chhia leh awmze nei
lo nuihpui duar duarnate hian tihmualpho a ni.
Setana chuan a bikin \halaite hi huau huau thila hlimna hmu
tur leh heng huau huau thilte hi a pawi lo mai ni lo, hrisel nânte
pawh a \ha ti hiala mahni thiam inchantir tlat turin a bei nasa
kher mai. Thianghlimna kawng chu kawng harsa leh khirh tak
anga a lantir laiin khawvel nawmsakna lam kawngah chuan
pangpar mâwi tinreng a thehdarh thung si a.
|halâite hmaah chuan khawvel hi nawm hmêl takin dawt
tinrêng nen a cheibâwl vel a. Mahse khawvel nawmnate hi an la
ral thuai ang a, an tuh apiang an la seng ang. Mimal duhawmna
te, thiltihtheihna te leh talent-te hi Pathian, kan mihring nihna
292
KHAWV NAWMSIPBAWL NGAINATNA
siamtu, engtiklai pawha min vengtu hnena pêk atan hian a hlu
lutuk em ni? A nih kan thiamnate hi Pathian pêkah an hlu lutuk
a maw?
Finna Kawng Chu [368]
|halaite chuan an rilru la tur leh tiphur rengtu tur thil engemaw
mamawhin an insawi chul \hin a. Kristiante beiseina erawh chu
mamawh tâwk chiah zel hi a ni. Sakhuana chu ringtute tan
thlamuantu, hlimna dik tuikhur, Krista hnena hruai thleng ngeitu
a ni thung. |halaite chuan \awng\aia Pathian biain Bible zir ngun
hle rawh se. Tichuan an hunawl chu a aia \ha thildangah a hman
theih loh tih an hmu chhuak mai ang. “Finna kawng chu nunkhaw
nawmna kawng a ni,” Thufingte 3:17.
Tita hnena Paula lehkhathawn pawhin \halaite chu harhfim
kara awm turin a duh a ni. “Chutiang bawkin tlangvalte chu rilru
fel tak pu turin fuih rawh. Lehlama tangte zinga miin kan chunga
thu\ha lo reng sawi tur an neih loh avanga an zah theihna
engkimah, thil \ha tih kawngah tihhmuhtuah intilang la,” (Tita
2:6-8).
|halaite chu an thlarau tan ngei he tirhkoh thusawi hi ngai
pawimawh turin ka ngen a ni. Heng zirtirna te, vaukhanna te leh
zilhna duhawm tak takte hi nunna atan emaw thihna atan emaw
a hman theih a ni.
Tleirawlho hi chuan a tlangpuiin mawhphurhna phur tur leh
chhungkaw phurrite phur tura beisei turah an la inngai lo deuh
zel a. Mahse mi tin chungah Bible hmanga teh theih tur
mawhphurhna a innghat vek a ni. Hun \ha leh remchang neihna
a\anga êng lo chhuak thusawi rawngbawlna te, thurawn te,
vaulâwkna te leh zilhna te hian mi nungchang a ti\ha famkim ang
a, mi pawlawhte erawh chu thiam loh a chantir thung ang. He
chanchin \ha êng hi tleirawl mai bakah kum lama upa zawkte
pawhin neih an chak em em tur a ni. A nih tunge Pathian tan
ding chhuak ang a, mahni nunna aia Pathian rawngbawlna ngai
pawimawh tur chu? A nih tunge chu phurrit phurtu tur chu?
293
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[369] “I vanglai hian i Siamtu hre reng rawh” Thuhriltu 12:1.
Isuan \halai tha chhawr hi a chak em em a. Chatuan nunna ro
luahtu atan a duh a ni. Rilru tibawlhhlawh thei tam tak, naupan
lai a\anga \halaite rilru tibawlhhlawhtu kârah pawh nula puitling,
tlangval puitling ropui takah an \hang chho thei tho a. Kristaah
chuan mi zalen, êng fate an ni thei a ni.
Pathianin nula leh tlangvalte chu thilsual chin \ha lo bansan
a, taima taka hnathawk a, thlarau lama \hahnemngaia LALPA
rawngbâwl turin a ko mêk a ni. Thil chin \ha lo bansan tum
lova, nungchang siam \hat tum bawk si lova leu mai mai tur an
ni tawh love. Tih takzetin an \awng\ai tih lanna chu Pathian
thupek zawm tuma an beih nasatzia chuan a tichiang ang a.
Tichuan pên tinah LALPA Thlarau chakna chuan sual hneh tura
thiltihtheihna a pe ang tih ringin \hian sual leh sual chin \ha lote
chu an bansan thei a ni.

Thil Tlem Tea Rinawmna


Mimalin emaw, a hu hovin emaw chawl lova beih hram
hramna lawmman chu hlawhtlinna hi a ni. Khawvela thil ropui
tak tak tih châkte chuan thil tê tham tê tê chu Pathian duh angin
ti rawh se. Thil ropui leh mak danglam tia hlawhtlinna dinhmun
sang tak thlen tumte chu engmah ti lovin an hlawhchham zâwk
ang.
|ha taka hna thawh a, zawi muanga hmasawn te, rinawm
taka hna chi khat thawh nawn fote hi Pathian mit hmuhah chuan
hna ropui tak pakhat thawk hluai a, report ropui tak nen \halaite
rilru hneh a, an hna thawh dan tilar vak \hinte ai chuan a hlu
zâwk daih a ni.
[370] |halaite hian \ha takin thlarau boral tur chhandamna hna
chu an thawk thei a. Engtin nge an talent kawl lai an hman tih
chu Pathianin a endik sak reng a. Chuvangin Pathian faa inchhal
tawh phawt chuan thlarau nun sâng tak neih tum sela. Pathianin

294
KHAWV NAWMSIPBAWL NGAINATNA
finna A pêk zawng zawng chu hmang rawh se.—The Youth’s
Instructor, January 1, 1907.

Hnem Theih Loh Khawpa Lunglenna


Hlimhlawp bawlna lam thil châk rengna hian rilru-ah
khawharna thûk tak a awm tih a lantir a. Mahse khawvel
hlimhlawp bawlna tuikhur tlan \hinte chuan an thlarau tuihalna
chu a reh tak tak chuang lo tih an hmu thuai ang. Hetiang mite hi
bumin an awm a ni. Fiamthute hi hlimna emaw an ti a; mahse an
zauthauna a reh a, rei lo tê-ah rilru khawharna leh beidawnna
khurah an tlu lût leh mai \hin. ‘Nunna Tuikhur’ aia khawvel
hlimhlawp bawlna ‘Tuizem mawng pawp’ thlan zawk tak tlat
mai chu a va han atthlâk tehlul êm!

Hriatpuitu Nih Theihna Hun |ha


Krista chu in nei takzet a nih chuan A tana hriatpuitu nihna
hun \ha chu in la nei ngei ang. Intihhlimna hmuna tel turin an la
sawm ngei ang che u a. Tichuan LALPA tana thupuan chhuahna
hun \ha chu in nei mai ang. Krista zuitu in nih takzet chuan in tel
theih lohna chhan chhuanlam dang siam lovin Pathian fa in ni a,
chutiang hmun, tel ve tura Pathian in sawm ngam lohna hmunah
chuan vawi khat chauh kal pawh in nundan phung chuan a phal
lo a ni tih chu chiang tak, dam diai siin in puang tawh mai dawn
a ni.—The Youth’s Instructor, May 4, 1893.

THURÃWN—126 [371]
Rilru leh taksa sawizawina hi Pathian remruat a ni; mahse
taksa sawizawi dan kalhmang chu Isuan A zirtirte hnena A sawi
dan nen khan a inrem tur a ni. Khang zirlaite kha Kristiante nun
entirna ni se. Tichuan zirna lam zawng zawng leh zirtirtute chu
van aiawhtuten nawmsipbawl ngaina mi angin an chhinchhiah lo
vang. “Pathian hmangaih aia mahni lawmna mai hmangaih
zawktute an ni dawn si a,” (2 Tim. 3:4) tih hi mi tam tak an
chhinchhiah dan chu a ni.
295
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Setana leh a tirhkohte chuan mihring thlarau awhna tur thang
an kam reng a. Mi rilru hip chak tak insawizawi leh intihhlimna
lama an inham buai nân zirtirtute leh naupangte rilruah hna a
thawk a. Chutiang chuan mizia a tihniam a, mihring rilrua Pathian
hnathawh kalh tlattu ei leh in châkna leh tisa châknate a siam a
ni.
Sikul zirtirtute’n insawizawi leh hna inthlak kualte an
mamawh vek a. Chumi tur chu Pathianin a kawhhmuh tawh-
chu chu kut hnathawh hi a ni. Mahse mi tam tak chu Pathian
remruatna kalsanin mihring phuahchawp thil lamah an thlarau
nun kalh zawng takin an pêng \hin. Hlimhlawp bawlna hian
thildang zawng aiin Thlarau Thianghlim hnathawh a do dal nasa
a, hengah hian LALPA chu an tilungngai \hin.
“Ngaihven ula, fimkhur rawh u; in khingpui Diabola chu
[372] sakeibaknei rum \hin angin a ei theih tur zawngin a phi ruai \hin.”
( I Petera 5: 8). Setana chuan khelmuala infiam mêkte chu a lo
thlir reng a. Mahni thlarau veng \ha lo apiang chu a lo man a, an
thinlungah sualna chi a tuh a, an rilru chu a duh ang angin a
thunun sak tawh mai \hin a ni. Sikula infiamnaahte hian a tel ve
zel a. Chuvang chuan hetiang infiamnaa rilru phâwklêk vak \hin
mite chu an tana \ul em em zirtirna leh thurawn dawng thei
dinhmun \ha bera ding an ni thei lo a ni.
Taksa sawizawinate hi finna Pathian chuan a chhinchhiah
thlap a. Ni tin hian darkar engemaw zat chu kan \halai zawng
zawngten ni tin nuna an chhawr theih tur thil leh an zirna lama
pui thei tur thil \angkai tak tak inzirtirna atan hman ni rawh se.
Sikul zawng zawng leh zirna peng tinah Daniela ang, finna
zawng zawng hnar Isua nena inzawmna nghet tak nei, kawng
tinrenga dinhmun sang ber han thleng phâk mi mamawh an ni
zel a. Pathian \ihna leh hmangaihna chu Daniela hmâah chuan a
awm reng a. Pathian lama a insiam \hat dan chu hriain Zirtirtu
Ropui (Isua) enkawlna chhawr pha ve turin a chakna zawng
zawng chu a chher hriam a ni. He damchhung hun rangkachak

296
THURAWN
hi Hebrai tleirawl palite kha chuan hmasialna rilru leh hlimhlawp
thila hnawh khah an phal lo va. Rilrua inhuam leh inpeih reng
chungin hna an thawk \hin. An thlarau dinhmun kha Kristian
dangten an thlen theih miah loh dinhmun a ni bik lo a nia aw.—Counsels
to Parents, Teachers and Students, pp. 281, 284.

|HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE—127 [373]


Intihhlimna nuam ang reng tak site hi Pathian mite tan chuan
thang leh thlêmna an ni a, \halâite tân a ni lehzual. Setana chuan
chawl lovin nakin lawka thil lo thleng mai tur lak ata mi rilru lâk
pên theihna tur thil a buatsaih reng a. Khawvel hlimhlawp lama
mi fimkhur lote a hnuh luh theih nan khawvel thil hmangin
chutiang intihhlimna lam chu a chawk nung reng a. Ennawm en
tur te, thusawi ngaihthlak tur te leh huau huau dang sawi sen
loh, khawvel hmangaihna lama min hruai thei tur an awm reng
a. Hetiang thil a\anga khawvel kawpna hian rinna a tichau \hin.
Setana chu mahni hnaa bur ngar mai, thiam bawk si, hmelma
hlauhawm tak a ni. Fimkhur lo taka \awng emaw, fakna emaw,
\halaiten sual tenawmna an hmuh nêp theih dan tur chi apiang
chu remchangah lo la vatin chu sual chi tê tak tê chu zung kaih
a, rah tam tak chhuah turin a châwm lian \hin. Setana hi fakna
tur reng reng a awm lo; bumtu leh thiam taka mite zel â \hintu a
ni. |halaite leh mi fimkhur lo ho awhna tur len mawi tak,
hlauhawm hmel hauh si lo chu a zâr reng bawk a. Mihring pianpui
rilru hian mahni lâwmna leh nawmsipbâwlna lam a awn sa \hin .
Chu chu hriain Setana chuan zawhna awm hman miah lova
mihring rilru chu khawvel hlimhlawp châknaa tihkhah hi a tum a
ni. Hetiang thila kan thlarau dinhmun chu engnge ni ve ta le?

Hun |ha Lo
|halaite tana hun \ha lo takah kan awm mêk a ni. Khawtlang
sukthlêk hrim hrim hi \halaiten an duhzawng an zui phalsakna [374]
lamah a thle deuh tlat mai a. An fate an lo luhlul deuhin nu leh

297
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pate chu an infak hleuh a. An lo upat a, anmahni an inngaihtuah
theih hunah an thil chin \ha lo hi bansanin nu rawn leh pa rawn
kâi an lo la ni ve mai ang an ti \hin. An va tisual nasa em! Kum
tam tak chhung hmelma pa Setana chu a duhtawka an fate
thinlung huana len an phal sak a. Chumi phena thil hlauhawm
leh kawng râpthlâk tak, anni \halai tana hlimna nia lang si chu
hre thiam lo niawm takin nungchang chhe zâwk chu \hang lian
a, zung a kaih an phalsak tlat si a ni. Thil a nih dan tur a nih
tawh hnu chuan engtin pawhin \halai ho tan chuan han thawk
leh mah ila, a sâwt tak tak tawh lo fo \hin.
A tlangpuiin Kristian intiho zinga nun dan \ha tehna chu a
hniam ta hle mai. |halaite tan pawh kohhran member \henkhatin
\ha an lo tihve deuh khawvel hipnate hi do zawh a har \hin a ni.
A tam zâwk a hming maia Kristiante hi Krista tana nung an
intih reng lai pawh hian khawvel tan an nung reng zâwk a. Van
thil \hat famkimzia chu an hriat miau loh avangin a hmangaih
pawh an hmangaih tak tak thei lo. Tam tak chuan Kristian sakhua
hi a zahawma an hriat avangin an inti Kristian a. Kristianna tak
tak chu kraws putna a ni tih an hriat thiam loh avangin an sakhua
ve chuan khawvel hlim hlawpna laka inthunun thei tur khawpin
an thinlung a khawih lo.
|henkhat chu lãmna (ballroom)-ah te lûtin a nawmna tinreng
an va chhim ve mai thei a. |henkhat erawh chuan chutiang em
chu ti duh lovin party, picnic, ennawm chhuahna leh khawvel
intihhlimna dangah an tel vek thei lawi a; chuta an va awm dan
chu mit fing ber tan pawh ring lo mite nena hriat hran theih loh
khawp a ni.
Tunlaia kan khawtlâng nun angah hi chuan nu leh pate tan
[375] pawh fate khuahkhirh a, Bible kawng dik anga zirtir an harsa
hle a ni. Naupangte hi khuahkhirhna hnuaia an awm hian an
dawh thei lo va. An duh duha tei vel an châk \hin. A bikin kum
10 a\ang 18 inkar an nih lai hian tupawh kawm se a \hat lohna
awmin an hre lo tlat \hin a. Mahse engkim lo hre tawh Kristian

298
|HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE
nu leh pate chuan hlauhawm chu an hmu si a. An fate khawsa
zia mak tak chu an hre chiang a, an rilrua heng thil \ha lovin hna
a thawh dân te an hre vek bawk a; chhandam ni ve se an tih
avangin hetiang mi tizauthau thei hlimhlawp bâwlna a\ang hian
an vawng him tlat tur a ni.
Naupangin anmahni thua khawvel thil kalsan an tum a,
Krista zirtir nih an tum hian nu leh pa rinawm leh fimkhur tan
chuan a thawven thlâk hle \hin a ni. Mahse nu leh pate
mawhphurhna chu a tâwp mai chuang lo. Heng \halaite hian
sualna leh mihring pianpui thinlung sual chu an do \an dâwn
chauh a nih avangin an nu leh pate enkawlna leh thurawn an
mamawh bik êm em a ni.

|halaite Hmaa Fiahna Hun


Sabbath serhtu \halai, khawvel hnehnaa tlute chu fiah a,
enchhin tur an ni. Ni hnuhnung chhiatna chu kan chungah hian a
lo thleng mêk a. Mi tam takin an hmuh lâwk loh fiahna chu
\halaite hmâah hian a awm reng a ni. Rilru hnualna nasa tak
neiin an rinna chu a fir leh fir loh fiah a ni tawh ang. Mihring
Fapa Isua zawngin an inchhâl a, mahse tam tak chu ringlo mite
tan pawha entawn tlak loh khawpa \ha lo an ni. Khawvel an la [376]
thlah thei lo va, picnic leh hlimhlawp danga inhmangin khawvel
an la zawm tlat bawk a. Chutiang intihhlimnaa tel chu a pawi lo
tiin an la insawithiam lehnghal a nih chu. Mahse chutianga intlak
ralna chuan Pathian lak a\angin a \hen hrang a, khawvel fateah
a siam zâwk a ni.
Mi \henkhat chu khawvelah hian an la innghat nasa hle mai.
An thil thlir dan leh hriat dante chuan Krista zuitute inphatna
nun aiin khawvel rilru a la rem zawk daih a ni. Thil kalphung
pangngaiah chuan an rilru milpuite bula awm kha nuam an ti
zawk tur a ni a. Mahse chutiang mite chuan Pathian mite zingah
boruak an ngam lutuk mah mah a ni. Pathian mite zinga khawsain
a hming an pu ve a. Mahse ringlo mite leh kohhran chhunga mi

299
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chak lo leh piangthar lo tan zirlai bu an ni zâwk si a. Tun hun,
inthlitfimna hunah hian heng mithiamte hi piangtharin thutak zawma
tihthianghlim ni ve law law sela, a nih loh chuan khawvel thila
lawmman dawng turin khawvel thilte nen kalsan mai tur an ni.
Pathianin amah zuitute atan hlimhlawp ngaina mi a nei lo.
Mahni inphat a, tih tak zetna nun nei a, tlawmna nun leh
thianghlimna nun neitute chauh chu Krista zuitu diktak an ni thei.
Chutiang mite chuan khawvel ngainatute titi ho mai mai leh awmze
nei lo chu an hlimpui ve tak tak thei lo.

Khawvel Nena Inmihranna


Krista zuitu diktakte chuan inhlanna tur an nei. Khawvel
intihlimnaahte hian Isua hmel an hmuh thei lo va, van lam rilru an
pu thei lo va, khawngaihnaah an \hang thei hek lo; chuvang chuan
khawvel intihhlimna lam chu an hel zel a. Pathian thu zawmna
[377] chuan heng thil zawng zawng a\anga lo chhuak a, a hranga awm
turin a hruai dawn a ni.
“An rahah in hria ang” (Matthaia 7:20) tiin Isuan a sawi a.
Amah zuitu diktakte chuan A ropui nan rah an chhuah \heuh a.
An nungchang chuan anmahniah thlarauvin hna A thawk tih a
puang a, an rah pawh chu thianghlimna a ni. An nun chu
chawisana awmin a thianghlim a, Pathian anna dik takin a rah
chhuah hnial rual loh chu fel taka thiltihna hi a ni a, hetianga rah
\ha chhuah ve lote chuan Pathian lam hawi engmah hriat an nei
lo tih an tilang a. Grape hrui tak chu an zawm lo a ni. “Keimahah
awm reng rawh u, kei pawh nangmahniah ka awm reng ang.
Pêng chu grape hruia a awm reng loh chuan amahin a rah thei lo
ang bawkin, nangni keimahah in awm reng loh chuan in rah thei
lo vang. Kei grape hrui chu ka ni; nangni a pengte chu in ni; tu
pawh keimaha awm reng a, kei pawh amaha ka awm rengna
chu, chu mi chu tam takin a rah \hin; keimah lovin engmah inti
thei si lo,” (Johana 15 :4, 5).

300
|HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE
Pathian tak chauh chibai bûk tur chuan milem zawng zawng
an paih vek tur a ni. Dan hre mi hnenah Isuan heti hian a ti,
“LALPA i Pathian chu i thinlung zawng zawngin, i thlarau zawng
zawngin, i rilru zawng zawngin i hmangaih tur a ni. Chu chu
thupek hmasa ber leh pawimawh ber a ni,” tiin (Matthaia 22:
37, 38). Thupek sawm zinga a hmasa palite chuan Pathian
hmangaihna a\anga awm hran a phal loh bâkah Amaha kan
lâwmna chu thildang engmahin a \awm tur a ni lo tih a tarlang a.
Pathian lak a\anga min \hen hrangtu thil vuan reng chungin
Kristian nun hian hma a sawn thei lo.
Khawvel a\anga A mite ko chhuaktu Kohhran Lû chuan
khawvel hnen a\anga inla hrang turin a ko mêk a. A thupek
thiltihtheihna thlarau chuan a lama Amah zuitute hipin khawvel
thil ata a \hen hrang ang tih chu a remruat dan a ni. Pathian [378]
hmangaih a, a thupek zawmna hi hlimhlawp ngainatna leh
khawvel \hian nihna a\ang chuan hla tak a ni. Krista leh Beliala’n
inzawmna an nei si lo va.

|halaite Hnena Thutiam


Krista zuitu \halaite chuan indona an hmachhawn mêk a;
khawvel chhuahsana ni tin kraws puin Isua nungchang kha
entawn rawh se. Mahse hmâ taka Chhandamtu zawngte tan
Bible-a inziak sa thutiam hlu tak tak tam tak a awm a. Chuvangin
Finna (Isua) chuan mihring fate chu, “Mi hmangaihtute chu ka
hmangaih a, \hahnemngai taka mi zawngtute chuan mi hmu ang,”
(Thufingte 8:17) tiin a ko mêk a ni.
“Chuvangin in rilru puan vengin ngaihven ula, Isua Krista
inlar hunah chuan khawngaihna a rawn ken sak tur che u chu
beidawng lovin beisei zel rawh u: fa tih awihte angin inhriat loh
laia in hmanlai chak lohnate anga awm lovin; a kotu che u a
thianghlim angin nangni pawh inchetzia zawng zawngah lo
thianghlim zawk rawh u; ‘nangni in thianghlim tur a ni, kei ka
thianghlim si a’ tih ziak a nih kha.” (I Petera 1: 13–15). “Mi

301
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zawng zawng hnenah chhandamna rawn thlenin Pathian
khawngaihna a lo lang ta si a; beiseina lawmawm–kan Pathian
ropui tak chhandamtu Isua Krista ropuina inlarna chu nghakin
Pathian ngaihsak lohna leh khawvel chaknate bansanin tunlai
khawvelah hian insum leh fel tak leh Pathian ngaihsakin kan
awm tur a ni tih min zirtir a. Ani chuan bawhchhiatna zawng
zawng lak ata min tlan theihna tur leh, chi thlan bik thil \ha tia
\hahnemngai ama tana a thianghlim theihna turin kan aiin a inpek
kha” (Tita 2:11-14).

[379] |HALAITE RILRUA NUNZE DIK TUHIN—128


|halaite chu Pathianin chakna a pê a, chu chu an tihpun
zel theih nan nun phung nghet takin a thunun tur a ni. Mahse
\halaite hian an rilru thawk thut \hin chu mâwl tak leh nun phung
dik ngaihtuah miah lovin an zui tawp \hin a, dinhmun hlauhawm
takah an din phah fo \hin. Nu leh pate leh chhungte venna leh
kaihhruaina hnuaiah an awm reng sen bik loh avangin mahni
inthunun dan leh mahnia inrin tawk thiam dan zirtir an mamawh
hle a ni. Chhia leh \ha hriatna fim tak a\anga ngaihtuah a, thiltih
dan zirtir \hin tur an ni.

Hahchawlhna Leh Intihhlimna


Lehkha zirte chuan chawlh hahdamna hun an nei \hin tur a
ni. Thluak khawl nêm tak mai hi chhe thei a nih avangin rilru chu
englai pawhin ngaihtuahna zim tê-ah bur ngut reng lo sela.
Taksa nen sawizawi kawp \hin tur a ni. Mahse intihhlimna lam
chi-ah pawh hian thil dang ang bawkin tawk chin neih thiam a
\ul hle. Heng intihhlimna kalphungte pawh hi ngun tak leh fimkhur
taka ngaihtuah tur a ni. |halaite chuan, ‘Heng intihhlimnate hian
tisa, rilru leh nungchang hriselna lam atan \angkaina a nei em?
Pathian theihnghilh khawpin ka rilru a bual â ang em? A ropuina
chu ka tichuai mai ang em?’ tih te inzawt rawh se.

302
|HALAITE IRILRUA NUNZE DIK TUHIN
Lehkhaden hi khap bur tur a ni. Lehkhaden châkna neih
leh a deng \hinte kawm hi a hlauhawm…..Tisa leh thlarau tan
hetianga inkawm hlimna hian hlawkna reng a nei lo ve. Hma lam
hun atan hriatna a khawlkhawm lo va, finna a ni hek lo.
[380]
Lehkhadeng \hinte titi duhzawng chu thil ho mai mai leh rilru
tihniam thei thu a ni fo bawk.
Lehkhaden thiamna chuan chu hriatna leh thiamna chu mahni
hlâwkna lam tana hman châknaah a hruai a. Tlêm tê a\angin
tam takah; chutah chhiatna thlen thei pawisa khelh tak tak duhna
a lo awm \hin. He inkawmhlimna danglam tak mai hian sualna
khurpui lamah mi tam tak hruaiin retheihna, lung in tanna,
tualthahna leh lu tanna hmunah mi a va hruai hnem tawh em!
Chuti chung chuan nu leh pa tam takin kan \halaite hmâa
kawngka inhawng zau tak he chhiatna tuipui rapthlak tak mai hi
an hmu si lo.
Intihhlimna hmun hlauhawm ber pakhat dang chu ennawm
chhuahna hmun hi a ni. Mi tam tak sawi anga nungchang mawi
leh dikna lam zirna hmun ni lovin mawi lo taka khawsakna
hmunpui a ni zâwk. Thil chin \ha lo leh sual lam awn duhnate
chu hetiang intihhlimna hian a tipung lehzual a. Hla tenawm,
awm dan hur tak, \awngkam chhia leh rilru sûkthlek dan hrim
hrim \ha loten suangtuahna an tibawlhhlawh a, rilru an tihniam
bawk. Chutiang hmuna kal \hin \halaite nun phung chu a chhe
khawp mai. Kan ramah hian ennawm chhuaha intihhlimna tluka
mi rilru hruai sual a, sakhaw rilru tichhe bawk a, boruak reh tak
hnuaia awm leh harhfima nun châkna tibo thei thil dang a awm
lo.
Zu châkna a \hang zêl angin hetiang hmun ngainatna hi
chin tam poh leh a nasa ve mai a. Kawng him ber chu heng
ennawm chhuahna te, circus te leh a \hat leh \hat loh inhnial
theihna ang chi intihlimna reng reng pumpelh hmiah mai hi a ni.
Tisa leh rilru tana hlawkpui theih chi intihlimna a awm ve
tho va. Mi rilru fing, thil thliar thiam mi chuan thildang, pawisawi

303
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[381] lo leh \angkai zawk a\anga intihlimna tur leh rilru lâk pênna tur
chu a hmu tho ang a. Pathian thilsiam hmuh theihna pâwn boruaka
intihhlim a hlâwk ber bawk ang.—Testimonies for the Church,
vol. 4. pp. 651-653.

Intihhlimna |ha Siamsak


|halaite chu tar ang maia ngui tak leh zawi ngawih ngawih
tura tih theih an ni lo va, naupang pawh bawng chawmhlawm
ang maia khung beh reng tur an ni lo. Intihhlimna tam tak chu
an demawm em avanga duh loh tur kan nih lai hian nu leh pa,
zirtirtute leh anmahni enkawltute chuan pawisawi lo intihhlimna
dang, rilru tichhiaa tibawlhhlawh lo tur chi siamsak rawh se.
|halaite chu awp beh nia inhriatna rilru pe thei tur te, âtthlak
taka thiltih duh phah hialna khawp leh chhiatna kawnga an tlan
phahna khawp tur khapna leh thununnain phuar beh tlat tur an
ni lo. Thununna tiang chu hriat thiamna leh ngilneihna kutin nghet
takin chelh tlat la, an tana \ha ber tur i hria tih chu an hmuh dan
che leh hriat dan che a la nih tho theih nan an rilru leh duhthlanna
chu zaidam tak, fing tak leh hmangaih takin kaihruai ang che
u.—Counsels to Parents, Teachers and Students, p. 335.

Missionary Hnãa Intihhlimna


Tisa leh thlarau nun tithar lem lo intihhlimna hunte chu mi
rethei, damlo leh hrehawm tuarte tlawh nan leh mi tlachham
\anpui tur zawn nan hman ni zâwk rawh se.—Testimonies for
the Church, vol. 6, p. 276.
[382]
HNATHAWHNAA MIN HRUAISUAL THEI
THILTE–129
Kan sikul naupangte chu rilru fim tak pu turin ka ngen tak
meuh a ni. |halai nun he-heuna hian Pathian a tilawm ngai lo.
Infiamna chi hrang hrangte hian thlemna tuipui luan nan kawngka
zau tak a hawng a. |halaite rilru finnaah hian Pathianin van

304
HNATHAWHNAA MIN HRUAISUALTHEI THILTE
thilpek a dah avangin an rilru chu hniam taka dah an phal tur a
ni lo. Pathian duhzawng rema mahni nungchang siam reng reng
chuan nunphung nghet, thianghlim leh tum ropui tak a
lanchhuahtir ang. Thlarau Thianghlim chu mihring rilru chakna
nen a thawk dun a, chumi a rah chhuah chiang sa chu rilru phurna sang
tak leh thianghlim tak chu a ni.
Intihhlimna tlanglawn leh hniam, ei leh in, zai hona leh rimawi
hmanraw chi hrang hranga rik bûng bûngnate hi hnuai lam
thlarauvin a thawkkhum, Setana thilthlawn pêk a ni.
Hetiang thil ho mai mai nia lang a\anga bul \antute chuan
Pathian hnaah hian nawh reh mai mai theih tawh loh tur
bawlhhlawh an tikai a. An mahni thlarau an hliam a, a ser chu
damchhungin an pu hlen tawh \hin. Chutiang sual titu chuan a
sualna hmuin a sim a ni thei; Pathian pawhin a ngaidam a ni
mahna; mahse thil serh leh thil naran thliar hrang thiam tura vawn
nun kar tur hriat thiamna chu engemaw chen tih chhiat a lo ni
hman tawh tho tho \hin.—Counsels to Parents, Parents and
Students, pp. 336-338.

SAKHUAA HLIMNA—130 [383]


|halaiten an ngaihtuah fo tur thupui sâng tak leh ropui tak
chu nakina mi felte lawmman tur leh an chatuan lawmman tur
chu a ni. Chhandamna atana ruahmanna ropui tak te, A thisen
zara chhandam in lo nih nana ropuina Lalpa inpêkna sanzia te,
thuawihna avanga Krista lal\hutthleng thlenga chawisan in nih
dan turte chu ngaihtuah reng ang che u. He thu hian ngaihtuahna
thûk ber luah rawh se. Pathian duhsakna dawng tura hruai nih
chu…..duhsakna ropui tak a va han ni em!
Ka \hian \halai te u, hetiang thil inkalh lutuk tichung hian in
la hlim thei tho maithei e. Mahse in rilru a hahdam tak tak theih
lohna chhan chu hlimna dik Isua in zawn loh vang a ni. Krista
awm lohna hmunah hlimna chu in zawng \hin a, mahse amahah
chauh chutiang hlimna chu a awm si. Amahah chuan beiseinate

305
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hi a thlawn ngai hek lo. |awng\aina—he vanneihna pawh hi
ngaihthah a va ni si em! |awng\aia Pathian hnaih châkna rilru in
neih tlêmna chhan ber chu suangtuahna tizauthau va, châkna
bawlhhlawh ti tho thei thawnthu chhiar a, hna thianghlim thawk
tlâk lova in insiam vang a ni. Tichuan Pathian thute chu an lo
ngaihnawm lo \an a, \awng\ai hun pawh theihnghilh a lo ni mai
\hin. |awng\aina hi Kristian chakna a ni a. “Kei in hnenah ka
awm zêl ang” titu awmpuina kha an chân tlat avangin mahni
chauha an awm pawhin an khawhar lo.
|halaite hian an neih miah loh neih duh pakhat an nei- chu
chu sakhuana hi a ni. Hei hi engmahin a awh zo lo ve. Eizawnnate
[384] hi chu thil pakhat chauh a ni. Lei kohhran lehkhabu-ahte hi
chuan mi hming ringawt chu a inziak tlar del dul mai a. Mahse
nunna bu-ah erawh chutiang chu a ni si lo. |halai sawmhnih
zela pakhat pawh hian engnge sakhaw nun tak tak awmzia chu
an hre der si lo. Mahni rawngbawl siin Krista chhiahhlawhah an
inchhal a; mahse an chunga anchhe awm chu an tibo a nih loh
chuan bawhchhetu Setana chanvo chu an chanvo a la ni ve dawn
tih an la hre chhuak thuai ang. Mahni inphatna emaw thudik
tana inhlan emaw aia kawng nuam zawk an hmu a. Mittui nen
\hahnemngai taka Pathian ngaihdam dil a, Setana thlemna do
hneh tura A hnen ata chakna dil a, phur taka awm chu \ul an ti
lo; chutiang tel lova awm theiah chuan an inngai a ni. Ropuina
Lalpa Krista chu thlalerah leh tlângahte A Pa hnena A thlarau
lam mamawh dil turin A kal fo va, chakna nei lo zawk mihringte
erawh chuan \awng\ai vak lo pawha awm theiah an inngai tlat si
a ni.—Testimonies for the Church, vol. 1, 503.

Entawntlâk Krista
Krista khan mahni nawmsip bawlna lam chu A hnawl vek
a, mahse Amah tak kha chu \henrual ngaina mi tak chu A ni
lawi si a ni. Mi rethei leh hausa, mi thiam leh thiam lote ang
khata enin mi tin A kawm thei a; an ina tlawh lawrin an ni tin

306
SAKHUANAA HLIMNA
nuna an buaina leh chatuan thil, thlarau lama an buaina kalsantir
dan A zawn sak reng \hin. Khawvel nawmsakna phalsak
zawngin A zirtir ngai lo va, serh leh sang ngaihnêpna khawvelin
A nungchang a tihmelhem hek lo; mahse intihlimna pawi pha
lem lo china tel chu nuam A ti a, A awm tawhnaah chuan vantlang
inkhawm a awm a ni deuh ngawt zel mai a ni.—Chatuan Nghahfâk,”
p. 134.

KRISTIAN INTUAITHAR LEHNA—131 [385]


Kan rilru tuai thar leh a, kan taksa tihchak leh dan kan zawn
lai hian engtik lai pawha kan chaknate chu a \ha thei ang bera
hmang turin Pathian chuan min duh a. Kan intuaithar lehna chu
kan chunga tihtur awm hlawhtling taka kan tih theih nân leh kan
thenrualte kan hneh zâwk nan a hlawk thei ang berin kan kaihruai
thei a, kan kaihruai tur pawh a ni. Chutiang hmun a\ang chuan
rilru thar, taksa chak zawk, phurna thar leh beiseina thar nena
mahni hna \heuh thawk chhunzawm turin in lamah a haw theih a
ni.
He leiah hian mihring fate tana malsawmna leh khawtlang
tan pawha malsawmna ni turin kan awm a. Kan rilru hi kawng
\ha lo lama kan tlantir a, chapona leh âtna kawng chauh
zawngtuten chumi kawnga an rilru tlan tir an phal bawk si chuan
kan hnam tan leh kan rualpuite tan engtin nge malsawmna kan
nih theih ang a? Engtin nge kan khawtlâng tan malsawmna kan
nih theih ang?

Nunphung Inkalh
Krista zuitu \hian hoten Kristiante tana intihlimna an siam
leh khawvel thila intihlimna chu a danglam em em tur a ni.
Khawvel mite kâ a\ang chuan \awng\ai thawm leh Krista hming
lam ri aiin âtthlak taka nui ri te, leh titi ho mai mai thawm hriat a
ni a; an rilru ber pawh boruak lum tak leh sâng tak siam a ni
mai. An hlimna chuan âtthlak tak thil tih duhna lam a awn a;

307
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
mualphonain a tawp bawk \hin. Kan intihhlimna chu in haw
[386] hnu-ah pawh Pathian leh mihring thin ti-ur zawng tur chi rilru pu
lo va, kan kalpuite nen intihthiam lohna nei miah lo leh an rilru
tina lova awm theihna turin kaihruai ila. Chutiang tur chuan
mahni lam pawh inthunun \hat tur a ni.
Mihring pianpui rilru hi chuan nawmsip bâwlna leh mahni
lâwmna lam hi a awn sa nghal deuh zel a. A tam thei ang bera
hetiang rilru mi neihtir hi Setana tum ber a ni lehnghal a. Khawvel
nawmsipbâwl châknaa mihring rilru hnawh khah a, ka thlarau
nun nen a in mil em tih zâwt hman lo lêka siam dan a zawng reng
bawk a. Nawmsipbâwl ngainat hi hri ang a ni a. Chutiang hriin
min man tawh chuan rilru hi nawmsip ûmna lam zawngin a vâk a
vâk tawh mai \hin. Pathian dân zawmna chuan hê rilru hi a kalh
tlat a, Pathian ngaihsak lohna do turin bang chhah tak a siam
\hin.—Counsels to Teachers, Parents and Students, pp. 336,
337.
Tlangvalte chuan an ham\hatna an chen dan zawng zawng
te, an hun hman dante, hma an sawn danahte leh an thiltihtheihna
an hman danahte mawh an phur vek dawn tih hre reng rawh se.
Intihhlimna leh intuaithar lehna te hi kan nei ve dawn ta lo em
ni? Hna ngai hi kan thawk ngawr ngawr ringawt bik dawn em
ni? tiin in zawt a ni thei e.
A chhanna chu, rinna neia Pathian malsawmna in dil theih
intihhlimna reng reng chu a hlauhawm lo vang. Mahse fianrial
\awng\aina te, \awng\aina maichama inhlanna hrim hrimte leh
\awng\ai inkhawmna hlamchhiah tirtu che intihlimna chu a him
lo mai ni lovin a hlauhawm hle a ni.—Counsels to Teachers,
Parents and Students, p. 337.

[387] INPÃWLHONA—132
Inpãwlhona hlâwkpuiawm ber leh bengvar thlâk ber chu an
thinlunga Pathian hmangaihna êntir rengtute inkhawm, Pathian
thua an ngaihdan inhrilhtawn tur emaw, A hnathawh chakna tur
308
INPAWLHONA
leh an mihring puite chunga thil \ha tih dan tur ngaihtuah hona hi
a ni. Heng inkhawmnaahte hian Thlarau Thianghlim chu khuallian
a nih a, chumi hnar kir zawnga thusawi leh thiltih a awm loh a,
chuta telte an intuai thara an intihchak theih chuan Pathian chu
chawimawiin a awm \hin.
Mahse inpãwlhona dang, chapona nena in\an, hlim thâwm
ri bûng bûng leh thil ho mai mai lan fona hmun a awm bawk a.
Nawmsipbâwl an châk em vangin chuta telhote chu Pathian
theihnghilh mai theihna dinhmun hlauhawm takah an ding a; lo
thlir ve rengtu vantirhkohte \ahna tham thil a thleng \hin. An
nawmsipbâwlna chu a hunlai chuan an paradise a ni ve mai a.
Mahni intheihnghilh \hakin an hlim hle \hin. Chutiangah chuan
mitmeng a hlim a, hmêl a êng a; chhia leh \ha hriatna erawh a
muhil thung si.

Thlarau Lama Rozia Lanna


Chutiang phurna leh hlimna chu van a\anga lo chhuak ni
lovin, khawvel thil liau liau a ni. Vantirhkohte chuan lungngai
takin Kristan thil ropui tak tak a tihsak hoten thil an theihnghilh
hmazia chu an thlir reng a. Mahni lawmna zawngtute chunga
natna leh thihna a lo thlen hunah meuh chuan nula thianghlim
panga â te ang khan khawnvartui an lo nei hauh lo a ni tih leh,
boral mai tur chuan an lo la inpeih lo hle tih an inhre chhuak leh
hnu hnawh ang a, mahse a tlai lutuk tawh si ang.
Inpãwlhona hmuna kan thusawi tam berte hian kan rilru [388]
innghahna chu a tilang chiang khawp mai. Thu ho mai mai sawi
a, mi tihnuih nana fiamthu âtthlak thawhnate hian Krista ai an
awh lo. Chutiang thu nuihzatthlak sawi \hinte chuan an thusawi
chhinchhiahna bu chu an ennawn chak kher lo vang. A
ngaihthlatute rilruah ngaihdan dik lo a siam a, Krista chu an sel
phah mai \hin. |halaite hian an \awngkamte hi veng \ha lul teh
sela aw! An \awngkamte hi thiamchantir a, chantir lo theitu a la
ni dawn si a. Krista chu in kalna apiangah in thiltih dan ziak a, in

309
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
\awngkam lo ngaithlain a lo kal ve zel tih theihnghilh suh u. In
hnenah thu sawi ta se in inzahpui ang em? A nih loh leh in titi a
lo hre vek tih hria ula in zak ang em?
Kristian \hahnemngai tak lo ni tawh, khawvel hlimhlawp
bâwlnaa tel leh si chu dinhmun hlauhawm takah a ding a ni.
Van boruak nuam takin a bawh ram a\angin meikhu leh chhum
zinna ramah a zuang lut tihna a ni; a chhan chu nawmsip uma
inkâwmho leh hlimhlawp bawl tura intawhkhawmte hi a tam
berah chuan Krista sakhua timualphotu an ni si a.
Pathian zawm rengtu chu thinlung takin hetiang khawvel
intihhlimna hmunah hian an tel thei lo. An \awngkam hriatte chu
Kanaan mite \awng ang a nih loh avangin an mil lo va.
Thusawitute lahin an thinlungin Pathian hla an sa tih fiahna an
tilang thei hek lo.

Hriatthiam Har Hnehna


Mi, an sakhaw nun leh nungchang phuahchawp lutukho chu
ihe lovin intihlimna leh hlimhlawp bâwlnaahte hian an kal mai a,
chutah an cheziain midang a hip bawk a. A châng phei chuan
[389] Bible ringtu nih tum nula-tlangvalte meuh pawh party-naa kal
turin thlem thlûk an ni ve fo va. Mahnia rilru siam duh lo, midangte
entawn tum sa deuh tlat an nih avangin rilru leh thinlunga Pathian
awm puina la tem ngai reng reng lo niawm takho thuhnuaiah an
indah \hin. Rinna theikungah hian eng thei nge rah tur tih
chungchanga Krista thusawi zir tumin van tehna chu tihtakzetin
râwn se zawng, heng intihhlimna ruaite hi Beram No Mo neihna
ruai kil tura sawmna an hnar nana mihring thlarau hruai penna
hmanrua an ni tih an hre thiam ang.
A chang phei chuan hetiang intihhlimna hmun an tlawh \hin
avang hian uluk taka Lalpa kawng kawhhmuh tawh \halaite pawh
mihring mawina leh hipna chuan a hruai bo a, tichuan khawvel
nungchang mila inzir chhuakte nen an insuihzawm \hin. Krista
anna thlaraua inthuam ve ngai reng reng lote nen damchhunga

310
INPAWLHONA
inzawm turin an inhralh a. Pathian rawngbawl a, hmangaih tak
taktute chuan an thinlunga Krista laltir lo ho thlanga khawvel
anpuia indah hniam chu an duh lo. An kawng chu mahni
inphatsan leh inhlanna ni dawn mahse Krista tan huaisen takin
an ding nghet ang.

Ho Mai Maia Awm Bãnsan


Krista chu kan tana hrehawm tuara mahni inhlanin he leiah
hian a rawn awm si a, keini hi a tana inhlan pumhlumin kan
inphat ve thei dawn em? Min Tlanna leh mi pêk tuma a nghah
mêk felna thute chu kan rilru luah tham thu tling a ni dawn lawm
ni? |halaite hian Bible zêma rophum rûk chu an la chhuak dawn
a nih a, mahni inphatna nun chawimawitu Krista felna te, [390]
thlamuanna te leh ngaihdamna te chu an ngaihtuah phawt chuan
telna tlâk a nih leh nih loh thua inhnialna thlen thei nawmchenna
emaw intihhlimnaah emaw tel châkna an nei lo vang.
Chhandamna thu ropui takin \halaite rilru a luah hian Krista
chu a lawm em em a. Chutiang mite thinlungah chuan mikhual
cham rei anga lûtin thlamuanna leh lawmnain a tikhat \hin. Mihring
thlarauva Krista hmangaihna chu ‘tui hna anga lo awm, chatuan
nun thlenga chik chho’ (Johan 4:14) chu a ni. He hmangaihna
neitute hi chuan an mahni hmangaihtu Pathianin an tana ram A
buatsaih chu sawi nuam an ti ber ang.
Chatuan Pa chuan mi thianghlim leh thianghlim lo, piangthar
leh thar lo inkarah daidanna chiang tak A siam a. Heng pawl
hnihte hi chhimbal anga an inrina lai hriat harsa khawpa inngheng
hnai ni lovin chhun leh zân a danglam anga hriat hran awlsam an
ni. Pathian mite chu thutak hriaa zawm silo ho nena him taka
inkawmngeih turin an kal tlâng thei lo. Thlahtu bul Jakoba chuan
a fate thil tih \henkhat, rapthlak taka a hriat thu a sawinaah heti
hian a ti, “Aw, ka thlarau, nang zawng an inrawnnaah chuan
inrawlh ve suh; ka ropuina, nang zawng an inkhawmnaah chuan
tel ve suh,” tiin (Gen. 49:6). Misual thiltihnaa a telve chuan

311
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ama dinhmun ngei pawh a hlauhawm thei tih a hria a. Sual
bawlhhlawh kan kai loh nan \hian sual kawm lo turin min
vaukhan a, chutichuan hlauhawm chhinchhiahna chu a lo lek
kâng tihna a nih chu. Thlarau Thianghlimin Paula hmangin hetiang
hian chu vaukhanna thu chu a sawi, “Thim thiltih rah nei ngai
lovah te chuan telna reng reng nei suh ula, tel ahnekin a thiam
lohzia hriattir zawk rawh u,” (Efesi 5:11).—The Youth’s
Instructor, February 4, 1897.

[391] Pathian Pawmtlak Intihhlimna


Krista hnen lama thlarau bo hruai khawm nân mi rilru hneh
theihna tur hmanraw awm thei apiang chu kan nei châk hle tur a
ni. Nula leh tlangvâlte chuan sport, zan party leh rimawi hmanrua
nena rik bûng bûng hi Krista pawm tlâk a nih beisei suh se.
Kan inkhawm hian sakhuana boruak fel fai tak zia chu a
keng tur a nih tih hriattirna êng chu pêk nawn fo ka ni a. “Chatuan
nunna ka neih nan enge ka tih tur?” tih inzawt rilru chunga kan
\halaite hi Pathian lehkha thu zir tur leh chhiar tura an inkhawm
duh a, thutaka an din ho duh phawt chuan Lalpa Isua chuan an
thinlungah a malsawmna chu a dah ngei ngei ang.
Kohhran mimir zawng zawng leh hna pêng hrang hrang
thawktute chuan Pathianin thianghlimna thu-ah te, hmasial lo
va thil tihna chungchang thu-ahte kan nungchang hi A la enfiah
dawn a, he kan damchhung hun ngei hi chumi hun atana
inbuatsaihna sikul a ni tih han hre chhuak thei sela aw! Kan
thusawi leh thiltih, kan ngaihtuahna thleng hian van lehkhabu-ah
chhinchhiah vek an ni si a.
Thutak thiltihtheihna leh chakna hmanga tih thianghlim tur
leh Bible tehna a\anga pawha zahawm ve tawk taka inhlâng kâi
tur kan ni. LALPA kawng chu ngun taka a thu awihna a\ang
chauha zir thiam theih a ni a, chuvangin LALPA thu chu zir rawh
u. —The Youth’s Instructor, August 14, 1906.

312
CHAWLH HMANDAN—133 [392]

Intuaitharlehna hi thahrui hmanga hnathawktute tân a


pawimawh a; thluak hmanga hnathawk \hin tân a pawimawh
lehzual. Sakhaw thil pawh nise chawl lova rilru sawr bing ngut
ngut reng mai hi chhandam nih nan emaw, Pathian ropui nân
emaw a \ul ber lo. Vanin a do vanga kan pawm ve theih loh
heng intihhlimna, lehkhaden, chess, checker, lãmna ang chi ho
hi chu an awm ngei a. Heng intihhlimna leh inkhelhna ang chi
hian sual rapthlak tak chu kawngka zau tak a hawn sak a. An
âwn lam hrim hrim pawh hlâwkna tur a awm lo; rilru a tizauthau
thei a, mi \henkhat rilru-ah phei chuan pawisa khelhna leh nawm
chenna lama mi hruai thei chutianga infiam châkna rilru chu a
tichhuak \hin. Chutiang lam hawi infiamna zawng zawng chu
Kristiante chuan an dem ngam tur a ni a, chung ho aiah chuan
intihhlimna pawi lo chi siam tur a ni.
Kan chawlh hman dante hi khawvel mite tihdan entawna tih
tur chu a ni lo va, mahse kan naupang ho an lunghnur loh nân
engmah ti lova awm bik tur chu a ni lo. Heng hi, kan nauteho
sual hneh theihna hmuna an awm a hlauhawm lai tak leh khawvel
nawmna leh zauthaunaten a tihchhiat mai theih lai hian nu leh
pate chu intihhlimna hlauhawm zawk aiawh tur thil dang tih dan
zir turin lo che chhuak rawh se. In naute ho chu an \hatna tur
leh hlimna tur in ngaihtuah reng a ni tih hriatthiamtir rawh.
Khawpuia cheng an ni emaw, thingtlanga cheng an ni emaw
chhungkua chu intiam rual se, tisa leh rilru tihah em emtu an
hnathawh lai kalsanin ramhnuaiah emaw, dil kamah emaw, hmun
nuam dang, Pathian thilsiam mawi tak tak awmna hmunah kal
\hin rawh se. Thingbuk hnuaiah emaw, hmun thengthaw zawkah [393]
emaw chaw hrisel man tlawm si leh thei \ha tinreng chu inchhawp
sela. A ram mawina te, an vahvelna boruak leh an taksa
sawizawinate chuan lalte meuh pawhin an thik thamin an chaw
ei a ti tui mai dawn a ni.

313
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Heng hunah hian nu leh pate leh naupangte chu inti zalênin
an rilru hahna leh hnathawh rimna a\ang chuan hahchawl sela.
Nu leh pate chu an fate zingah nuam an tih theih dan ber turin
naupang angin awm bawk sela, nilengin intihlim rawh se.
Pâwna insawizawi hi tha heh lo chi pindan chhunga hnathawk
mite tân a hrisel bik hle a ni. Hetiang tithei apiang chuan hetiang
tih hi an mawhphurhnaah ngâi rawh se. Engmah in chân lo,
inhlâwk pui em em zâwk ang. Mahni hna lamah nun thar,
\hahnemngaihna thar leh phurna thar nen an kir leh thei a, natna
hri an do thei zawk bawk ang.—Testimonies for the Church,
vol 1, pp. 514, 515.
Kristiante Hlimna Hnâr
Pathian chuan mi hausa leh retheiin ang khata an hlim pui
tur thil a dah a – chu chu rilru thianghlim neih avanga hlimna te,
mahni hmasialna tel lo thiltihna avanga hlimna te, khawngaihna
avanga mi chunga thil \ha tiha hlimnate leh lainatna \awngkam
a\anga lo chhuak hlimnate hi an ni. Chutiang rawngbawlna ti
\hinte hnen a\ang chuan lungngaihna zan thimin a khuhte hnênah
Krista êng chu a lo zâm chhuak \hin.—Testimonies for the
Church, vol. 9, p. 57.

[394] THU LEH HLÃA TUI MITE—134


Lehkhabu lam tui pawl ho hi kan \halaite tan enge a hlawkna?
tih zawhna a awm \hin. He zawhna chhang tur hi chuan heng
pawlte hian enge tih an tum tih ringawt inzawt lovin kan hriat
theih chinah eng chenah nge mi rilru an hneh tawh tihte pawh hi
ngaithuah tel ngei tur a ni. Mahni rilru tihmasawn zel hi Pathian
leh khawtlâng leh keimahni chunga kan bat liau liau a ni a.
Amarawhchu rilru leh thlarauvin a chhiatphah khawp chuan
engmah hi tih loh tur; a inchawih tawk chauha rilru leh chhia leh
\ha hriatnate chu \hantir a nih chauhin an pahnih hian a \ha thei
ang bera siam theih chauh an ni. Hetiang dinhmun hi tuna thu
leh hla tui pawlte inkaihhruai dan hian a thleng phâk em?

314
CHAWLHNI HMAN DAN
An hming ang lo tak hian thu leh hla lama tui mite hian
khawvel pum deuh thaw-ah mi an hneh thei hle a. A tlangpuiin
Setanan a chhinchhiahna a lo chhut hnan ve \hin avangin heng
lehkhaziak tam tak an kalpui dan hi chu \halaite tâna \ha lo lam
deuh zel a ni. Mipa hi mipa diktak nih tir a, hmeichhia chu
hmeichhe dik taka siamtu reng reng chu Krista nungchang a\anga
en a ni \hin a. Chutiang khawtlang nunah chuan Krista
nungchang hmuh tur a tlem poh leh a dingchang zâwk tur nun
sang leh fir, leh rilru lama hmasawnna kan nei tlêm dawn a ni.
Khawvel miten an châk zawng tih nana hetiang inkhawmnate
an buatsaih hian Krista thlarau chu a tel ngai lo reng reng a.
Tichuan mihring rilru chu thu puitling tak tak atang te, Pathian
hnen atang tea hruai bo niin suangtuahna mitthla, thil pawn lawi
mai maiah hruai pen a ni \hin. A nih thu leh hla tui mite chuan an
hming ang tak hian an nungchang diktak an tilang thei em? Eng
chin hi nge buh si chu?
Hetiang pawl dinna chhan leh a tumte chu a \ha viau pawh a [395]
ni thei e; mahse heng pawlte hi Pathian a\anga lo chhuak finnain
a thunun loh chuan sual tlangnel tak a ni mai a. Rilru leh nuna
inhlan thianghlim ngai lo mi leh sakhaw mi lo hrim hrimte pawh
tel tirin dinhmun \ha \ha an luah a. Thil \ha lo dal thei tur tawka
an hriat dan leh hraite chu han siam ve bawk mah se General
fing vervêk Setana chuan a remruatna mil tur tawka chutiang
pawl thunun tum chuan a thawk nasa a, a hlawhtling fo bawk.
Hmelma pa chuan tunhmaa a lo thunun theih tawh \hinte hmangin
luhna tur bang awng chu a lo hmu ve zel a; chung ho hmang
chuan a duhzawng chu a tihlawhtling mai \hin.
Khawvel mite hmuha tel châkawm leh mi hip thei tak anga a
lan nân an inhmuhkhawmnaah te chuan intihlimna boruak hrang
hrang an zep tel a, tichuan ziak mite inhmuhkhawmna tia sawi
chu rilru tichhe thei ennawm chhuahna lamtualah leh thil ho mai
maiah a lo chang ta \hin a ni. Pathian huat zawng tisa châkna
rilru a tilawm a; mahse finna a tinghet lo va, awmdan mawi leh
\ha a siam hek lo.
315
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Hetianga Pathian mite leh ringlo mite inpawl hona hian
ringtute chu misual zinga mi thianghlim awm chhunah a siam lo.
Anmahni duh thua Pathian miten khawvel mi, piangthar lote an
pawl a, dinhmun sâng tak an chantir chuan an inbarh luhna pawl
boruak thianghlim lo tak mai chuan Pathian hnen ata a hruai bo
ang. A tir lam chuan thil ngaimawh tham em em a awm kher lo
a ni thei; mahse Pathian thlarau thununna hnuaia awm lo mihring
rilru chuan felna leh thutak paitu thil chu lâwm tak chuan a dawng
zat zat lo tawp ang. Thlarau lam thil châknate chu lo neih daih
[396] tawh nise Krista sipai rual zingah an indah daih tawh ang. Ringtute
leh ring duh lo tute chu hotu hran daih, thil tum nei hrang, duh
zawng leh châk zawng inang miah loten an kaihruai a ni. Isua
zuitute chuan harh fim taka awm a, rilru sang tak neihte an duha
an hlimpui laiin thil thianghlim ngainatna nei loho erawh chuan
hengho inkhawmnaa tel hi nuam an ti lo. Zawi zawiin a sakhua
lo zâwk chuan thlarau lam rilru chu a hneh a; an pianzia reng
pawha thil inhal tlat mai kawp remtir tum tlat mai chuh hlawhtlin
ngaihna a awm lo a ni.
Thu leh hlaa tui mite inzawm khawm pâwl, a hâwl phâka
awm apiangin an hlâwkpui tur chu din tum mêk a ni a. Chu
pâwlah chuan a member zawng zawngten pâwlin a nih tur ang a
nih theih nana mawhphurh vekah an inngai ang a, an sakhaw
nun atana hlauhawm tak inpawlhona siamtu thil \ha lo chu
pumpelh an tum bawk ang. Mahnia duhthlang thei chin, thu
tlukna siam thiam, van nena inzawmna nei \ha, sual kalhmang
hmu thiam, Setana bum theih loh mi chuan rinawmna lamtluang
zawh zelin Krista puanzar chu sang takah a khai kang a. Heng
mite hi hetiang pawl ho thunun tur hian mamawh an ni. Chutiang
mi hneh theihna chuan mi zah a kai a, hetiang inkhawmna pawh
hi anchhia ni lovin, malsawmnaah a chantir thei a ni.
Kum lama upa deuh hlek hmeichhia leh mipaten \halaite nen
\angruala chutiang pawl chu an din dawn a nih chuan a \angkaiin
a phurawm khawp ang. Mahse chutianga inhuhona chu fiamthu

316
CHAWLHNI HMAN DAN
leh bengchheng siamna hmuna a chan vaih chuan engtihna mah
a ni chuang lo; mihring rilru leh chhia leh \ha hriatna a tichhe mai
mai a ni.
Bible chhiar te, chik taka a thupui \henkhat zir te, rilru tih [397]
hmasawn a, hriatna min pe thei thupui hmanga thuziahte,
hrilhlawkna thu zir leh Krista zirlai hlu tak zirnate hian rilru chakna
tinghetin thlarau nun a tisang \hin. Pathian lehkha thu hriat belna
hian hriatna a tihriam a, Setana beihna lo do turin thlarau nun a
tinghet \hin. Mi tlêm tê chauhin suangtuahna leh ngaihruatna
thunun hi an mawhphurhna a ni tih an hria a. Thunun ngai loh
mihring rilru chu thupui hlawk taka fûk ngheh tir a har khawp
mai. Mahse ngaihtuahna hi dik taka hman a nih loh chuan rilru-
ah sakhuana a \hang puitling thei lo. Rilru chu chatuan thil leh
thil thianghlimin a khat sa tur a ni a, chutiang a nih loh chuan thil
ho mai mai, suangtuahna pawn lang lam chi a châk reng mai
ang. Rilru chakna leh finnate hi thunun tur an ni, sawizawi ila a
lo chak ang a, hma a sawn bawk ang.
Kan thinlung leh finnate hi Pathian rawngbawl nana hlan tur
a ni. Keimahnia thil awm apiang hi ama tân A hauh tawp mai a.
Krista zuitu chu heng thil, sumdawnna a ni emaw, thil dang
lawmawm lama lang emawahte hian eng ang pawha lang mawiin
pawi awm hmel pu lo mahsela a chhia leh \ha hriatnain thiang lo
a tih a, a thlarau nun tichhe zawk dawna a lan phawt chuan a
inhnamhnawih tur a ni lo. Kristian tawh phawt chuan sual tuipui
fawn chu lo dang sela, kan \halaite hi anmahni len thlu thei sual
tuipui fawn a\ang chuan an chhanchhuak tur a ni. Lalpan tuipui
fâwn dang paha kal zel thei turin min pui \heuh rawh se.—
Counsels to Teachers, Parents, and Students, pp. 541-544.
[398]
LÃM CHUNGCHÂNG—135
Kristian diktak chuan intihlimna hmun leh Pathian
malsawmna a dil ngam lohna hmun thil dangah pawh inrawlh a
317
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
châk ngai lo vang a. Ennawm chhuahna hmun leh pawisa
inchawina hmun hrang hrangah hmuh tur a awm ngai hek lo vang.
Lãmthiamho zingah a khawsa ngai lo va, a rilru a\anga Krista
tibo thei hlimhlawp lamah reng reng a inkhawhral hek lo.
Hetiang thila mi rilru lak pen tumtute kan chhanna chu,
“Nazareth Isua hmingin hengah hian kan inkhawhral ve thei lo”
tih hi a ni. Ennawm chhuahna hmun leh lâmna hmun ilova kan
hun khawhral-ah te hian Pathian malsawmna ngen theih a ni lo.
Kristian tumahin chutiang hmuna thih chu an duh lo va. Tuman
chumi hmuna an awm lai chuan Krista rawn kal se an tihek lo.
Hun tâwp, kan nungchang chhinchhiahna kan hmachhawn
hun khawvel tâwpah chuan hlimhlawp bâwlnaa kan tel loh avang
te, leh ngaihtuahna bo \haka intihhlimna kan chhim ve ngai lem
loh avangte khan kan inchhir viau ang em? Mahni intihlawmna
mai atana kan hun khawhral zozai avang te, hun \ha tam tak,
hmang \ha ila chatuan ro min pe thei tur kan lo ngaihthah \hin
avangte khan kan inchhirin bân a chen zawk lovang maw?
Sakhaw lam zirtirtute pawhin mihring thinlunga bei nghet
tlat tawh intlakranna \ha lo tak takte sawi mam chu tihdan
phungah an nei deuh vek tawh mai a. Sual hi kan tihtlangnel
hneh tawh lutuk avangin a sualzia pawh kan hmu thei ta lo a ni
ber e. Pathian fa intite chuan Bible-in a dem em em heng zu leh
[399] sa chenna sual ang chite hi kohhrana an thawhlawm nen inzawm
tirin an thiltih sual chu an thup tlat a. Vanram silhfen chu ramhuai
rawngbawl nan an hmang hawh \hin tihna a nih chu. Tichuan
heng vantlang ngaihsan zawnga sum khawhralnate hian thlarau
a bum a, a hruai bo va, mihring rinawmna leh zahawmna a bo
bawk.

Engmah Lova Intlakralna Kawngah


Kristian chhungkaw tam tak chuan lâmna leh inlehkhadente
hi hun khawhral nan an hmang \hin. Hengte hi chhungkaw

318
LAM CHUNGCHANG
intihhlimna pawisawi lo, nu leh pate mit hmuhah him taka khelh
a ni tiin sawi mawi a ni \hin a. Mahse hetianga intihhlimna hi
mihring rilrua tuh a nih tawh chuan in chhunga hlauhawm lo kha
pawn lamah pawh thil hlauhawm lova ngaih a ni thuai mai ang.
Chutichung chuan hetiang intihhlimna hian \hatna a nei ve tho ve
tih \alh an la tum a. Taksa a tichak hran lo va, rilru hahdamna a
ni hek lo. Mihring rilru-ah \hatna emaw ngaihtuahna thianghlim
emaw a tuh lo va. Chumi ahnêkin ngun taka thil ngaihtuah duhna
leh sakhaw thila inhmân châkna a tichhe zâwk a ni. Thlan bik
mi tlem tê zinga intihhlimna leh lâmna in changkâng lo tak, mi
zik buai nuaih nuaihna hmunte chu an inang lo tih hi a dik khawp
mai. Mahse nawmchenna kailawn an ni ve ve tho.
Tunlai lâm hlimna an kaihhruai dan ang chi hi chu sual zirna
sikul, khawtlang tân ânchhia a ni. Kum tina hetiang thilin khawpui
hrang hranga mi a tihchhiat tawhte hi hruai khawm theih nise
chu mimal nunin a chhiat phahzia chanchin tam tak hailan a ni
ang a. He thil an chin avanga ngaihdam dil inpeiha lo ding chhuak,
a rahchhuah an hmuha mak ti lutuk leh hrehawm ti tur an tam
ngawt ang! Engtin nge Kristian inti nu leh pate hian chutiang
hlimhlawp bawlnaa kal tirin an fate chu thlemnaah an hruai theih [400]
le? A nih, engtin nge nula leh tlangvalte hian hetiang mi bual â
thei hlimna hian an thlarau nun an thleng phal zawk chu le?—
Review and Herald, February 28, 1882.

Hlimhlawpbawl Hlauhawmna
A hlauhawm leh hlauhawm loh sawifiah a harsat avangin
intihhlim ngainatna hi khawpui naupang leh \halaite rûntu thlemna
hlauhawm berte zinga pakhat a ni. Chawlhte hi a va tam em!
Infiamna leh intihhlimna chi hrang hrangin \halai sang tam tak a
huikhawm a, nawmchenna leh huau huau boruakin an hnathawh
tur pawimawh zawk a\angin a hip bo va. Thil \ha zawk lei nana
khêk tur pawisa–mi rethei hlawh zat hial tur chu-intihhlimna
ringawtah khawhral mai mai a ni.—Fundamentals of Christian
Education, p. 422.
319
Nunphung Nghetin A Hruai
Mi tam tak chuan mi sawisel, hauh leh rel hlauh avangin
rilru nghet cherh chawrha thiltih an ngam \hin lo va. Krista zuitu
tak takte zinga tel angah an inchhâl ngam bawk hek lo. Khawvel
thilte la kawp deuh \ut a, khawvel mite pawmpuina la neih tel
an la duh tlat \hin. Mahse Krista chu, “...Bawhchhiatna zawng
zawng lak ata min tlan theihna tur leh, chi thlan bik, thil \ha tiha
\hahnemngai, ama tana a tihthianghlim theihna turin kan aiin a
inpêk kha” (Tita 2:14).—Review and Herald, November 29,
1887.

320
|HEN 14–NA

VANTLANG NÊNA INKUNGKAIHNA

[402]
“Inpâwlkhâwmna a\angin Kristianna
hian khawvêl nêna intlawh pawhna a nei
\hîn. Kawng \ha zâwk hre lo va thim zînga
awmte tân ênna petu tûrte chu, Pathian hnên
a\anga ênna dawngtute an ni. Mi dang
kawm ngeih theihna, Krista Thlarauva
tihthianghlim chu, Chhandamtu hnêna
thlarau hruaina atân hman \angkai tûr a
ni.”—Tìhdam Rawngbãwlna, p. 495.

321
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[403] CHHANDAM TURA RUALPÃWL—136
Krista zahngaihna chanchin \ha dawng a, mite hnena hril
\hin chuan mihring ham\hatna tura Isua nun dan kha entawnin
zir ve rawh se. Khawtlânga inhmante hi kan do ngawt tur a ni
lo va, midang lak a\anga inkhung hrang reng tur kan bik hek lo.
Mi zawng zawng thleng pha tur chuan an awmna hmunah kan
luh chilh zel zâwk tur a ni. Anmahni thu chuan tumahin min
rawn zawng ngawt dâwn lo va, pulpit tlang a\ang ringawtin
Pathian thua mi thinlung hneh an ni vek bik hek lo. Tlâwm zâwk
leh mawl zâwk anga lang rawngbâwlna dang beisei tisâng tak si
a awm thei a. Chu chu mi hnuaihnung chhûngkuaah te, in ropui
takah te, leh vantlâng intih hlimna pawi lo chi-ah te pawh chutiang
rawngbawlna hun \ha chu hmuh theih a ni.
Krista zuitute kan nih angin hlimhlawp duh vang ringawt
chuan khawvel nen kan inzawm tur a ni lo va, âtthlak takin kan
kawp tur a ni hek lo. Chutiang zawnga inzawmna rah chhuah
chu chhiatna hlir a ni. Kan thiltih, kan \awngkam, kan chezia
leh hawiher hmangten sualna chu remchang kan pe tur a ni lo.
Kan kalna apianga Isua kal pûi zel tur leh kan chhandamtu hlutna
chu mite hnena hril zel tur kan ni a. Mahse mi \henkhat, mahni
sakhua vawn lai hum him nana phum bo zawktute erawh chuan
thil \ha tihna hun hlu tak chu an hloh zel zâwk a ni. Vantlâng
nena inkungkaihna \ha nen chauh Kristian sakhua hi khawvel
nen a inpawh thei a. Chuvangin Pathian ênna dawng tawh reng
reng chu Nunna Eng la hmu ve lote kawng chhun ên saktu tur an
ni.
Isua tana hriatpuitu kan ni vek tur a ni. Krista thlarauvin a
tihthianghlim vantlang hneh theihna chu chhandamtu hnena thlarau
bo hruai nan tihchak lehzual ni rawh se. Khawvel hian keimahni
[404] ham\hatna tur atân ringawt kan inhmang ral lo va, kan vanneih
bikna leh malsawmna kan dawnte hi miin chang ve se kan ti hlê
tihte hi hre ve rawh se. Kan sakhua hian mi tikher kher,
khawngaihna pawh nei lovah min siam lo a ni tih hre bawk sela,
322
CHHANDAM TURA RUALPAWL
Krista chu ka hmu tawh tia inchhâl ngam apiang chuan Kristan
mihring ham\hat nâna hna A thawk \hin ang khân a mihring
puite tan thawk ve rawh se.
Kristiante hi mi hlim lo tak leh ngui bûr reng \hin anga
khawvelin an hmuh theihna tur engmah siamsak tur a ni lo. Kan
mitte hi Isua-ah chauh kan fûktir chuan lainatnaa khat Tlantu
chu kan han hmu ang a, a hmêl duhawm tak a\anga êng lo chhuak
chu kan lo dawng ve ang. Krista thlarauvin ro A relna hmun
apiangah muanna a awm \hin. Pathian rinna thianghlim, boruak
dai nuam tak avangin hlimna leh lâwmna a awm bawk ang.
Krista chu amah zuituten mihring mai ni chunga van nun an
lantîr hian a lawm hlê \hin a ni. Milim mai ni lovin, mi nung,
hmeichhia leh mipa ngei an ni si a. Lalpa zahngaihna daifimin a
chawm nun an thinlung chu Felna Ni êng lamah chuan inhawng
zau hle a. An mahni chhuntu êng chu Krista hmangaihnain a
tihên an hnathawh hmangin midang chungah an ti-êng lehchhâwng
\hin.—Chatuan Nghàhfâk, p. 135.

|hian Kawmin Hmalam Nun An Hril


Pathian thu hian hmeichhia an ni emaw, mipa an ni emaw
\hian kawmten an nun an hneh theihzia hi a sawi uar hle a ni.
|hian kawmte miziain naupang leh \halai rilru insiam mêkte
nungchanga thil a tih theihzia hi ava nasa lehzual em! An
thiankawm te, an nun duhdânte leh an thil chin \hante hian
khawvelah hian eng anga mi \angkai nge an la nih dâwn tih bâkah
an chatuan hun tur thlengin a hril hle a ni.—Counsels to
Teachers, Parents and Students, p. 220.

KRISTIANTE KAWMNUAM LEH HAWIHHÂWM—137 [405]


Pathian mite hi an nelawm lo mah mah \hin. Hetiang lam
zirna pêngte hi kan sikulahte hian an ngaihthah emaw an hmuh
hmaih emaw tur a ni lo.

323
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Zirlai naupangte chu mahni maia ding thei an ni lo va,
midangte nen an \an ho chauhin awmzia an nei thei tih zirtir tur
an ni. He zirtirna hi sikulah lo hmun dangah chuan a tih tak tak
theih loh a ni ber e. Sikulah erawhchuan ni tin hun \ha an nei a,
chungte chu \ha taka hman ni phei se mi zinga an khawsa zia
nasa taka siam \ha thei tur an ni. Mi \angkai leh hlim thei taka
anmahni siam theitu nungchang nei tur chuan an hun neih ang
ang leh an ham\hatna dawn ang angte chu an hmang \ha hle tur
a ni a; chu chu an anmahni chaknaa innghat liau liau a ni. Mahni
chauh inngaihtuah a, midangte tana malsawmna ni tura \hiante
takngial pawhin an sawm chhuah zawh loh ho chuan malsawmna
tam tak an chân a ni; a chhan chu mi nena indawr tawnna hian
rilru a ti fimin a timawi a, a huhova khawsakna hian innêlna
siamin in\hian \hatna a tinghet a, chumiin a hrin chu van mite
hmuhah lawmawm êm êm thinlunga inzawmna leh mihring leh
mihring inkara hmangaihna boruak lengvel chu a ni.
Krista hmangaihna tem tawhte ngat phei chuan a bikin
vantlang hmuha an thiltihtheihna chu tizual zel rawh se; hetiang
kawng zawh hian Chhandamtu hnenah thlarau tam tak an hruai
theih phah dawn si a. Krista chu ro phumrûk îtawm tak,
[406] thianghlim leh duhawm anga anmahni chauhin an hlimpui atana
thuhrûk tur a ni lo va, mahni suangtuahna ang anga awmte hnenah
chauh puan tur a ni hek lo. Zirlaite chu an ngainat zawng mi ni
lem lo pawh \anpui ngai apiang \anpuia Krista anna nun,
khawngaihna leh lainatna lantir dan zirtir tur an ni. Engtik lai
pawhin Isua kha chuan A awmna apiangah mihring chhungkua
A hmangaihzia leh ngaihtuahzia kha A lantir reng a, mi chunga
thil \ha tih châknain A vel A chhun êng \hin a. He Krista hniak
hnung hi zirlaite chu zawh ve ngei tura zirtir tur an ni. An \hiante
chunga Kristian hmangaihnate leh khawngaihnate puang chhuak
a, Isua hnen lama hruai tura zirtir tur an ni bawk. |halaite
thinlungah hian Isua chu tuikhur hnâr, chatuana chik chho, an
kawm phâka awmte nun ti harhtu ni rawh se.

324
CHHANDAM TURA RUALPAWL
Hetianga mi mamawh lâi taka phur tak leh hmangaih taka
an rawngbawl sak hi Pathian chuan A ngaihlu hle a. Chuvangin
lehkha zir chung pawhin zirlaite chu an awm dan tur ang taka an
awm phawt chuan Pathian tan missionary \ha tak an ni thei.
Heng hian hun chu a duh deuh ngei mai a, mahse hetiang kawng
hian zirlaite chuan khawvel hmuha Kristian sakhaw lantir dan
chu an zir si a, chuvangin an hun hman chu a thlawn chuang lo a
ni.
Isua chuan \hian anga inkawm tur an nih dawn phawt chuan
tumah a kawm hreh lo; Farisai a\anga zu-zuar leh chhiahkhawntu
thlengin chaw-eia sawmtu tumah A hnar ngai lo a nih kha.
Zanriah kil laite hi A kilpuiten an mamawh dân ang zela zirlai
hlu tak tak zirtir nân A hman \hin avangin chutiang huna A
thusawite chu a ngaithla phate tâna nunna thu tling an ni zel a.
Chutiang chuan Krista chuan A zirtirte chu a \ul danga zira
sakhaw mi tak mai leh sakhaw ngaihsak miah lo ho bula awm
dan tur chu A zirtir \hin a ni.

NUN KAIHHRUAINA THUPUITE—138 [407]


Mihring thinlung hi Krista tâ a ni. Thlarau bo chhandam nan
man chhiar sên loh A hlan a, mi dilsaktu angin Pâ hmâah min
dilsak a, mi tana thil dilsaktu satliah ang ni lovin indonaa hnehtuin
a râllâk sum a hauh tlat angin Pa hmâah chuan A ngên ngâwl a.
Min dilsak tura A din reng avangin a tâwpkhâwk thlenga mi
chhandam thei a ni. Tleirawl thinlung hi thilthlawnpek hlu tak,
Pathian hnena kan thilpek theih zinga hlu ber a ni. In nihna
zawng zawng leh in thiltihtheihna zawng zawngte kha Pathian
a\anga lo chhuak, thilpêk thianghlim anga phur taka in pêk lêt
leh tur a ni. Pathianin A pêk hmasak loh che chuan engmah pêk
lêt tur in nei lo ve. Mihring thinlung hi Pathian hnena pêk a lo
nih hian a lei tawh sa a tâ kan pe lêt tihna a ni.
|halai ho chakna leh rilru leh hunte intineitu tam tak an awm.
Setana phei chuan \halâite hi a tâ-ah a chhiar hmiah mai a; tam

325
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tak phei chuan an talent leh chakna zawng zawngte chu an pe
vek nghe nghe a ni. Khawvel chuan mihring thinlung hi a tâ-ah
a chhâl a. Mahse chu thinlung ngei chu a tlantu Pathian tâ a ni
si a. He thinlung hi khawvel hnena pêk a nih ngat chuan lungkham
buaina leh beidawnnain a khat a; a tenawmin a khaw lo hle
tawh mai \hin a ni. In thinlunga lainatna leh rawngbawl duhna
awmte kha Pathian tâ an ni a, chuvangin khawvel hnena inpêk
mai chuan inrawkna \ha lo ber (Pathian in rawk tihna) a ni ang.
A hlawkna têl chungin nawmsip umna lamah in thinlung in pe
thei lo ve.
Felna hmêlma Setana chuan \halaite nun dan apiang mai lo
mil zel tur khawvel nawmsip bawlna buatsaih sa chi tinreng a
[408]
nei a; chûng a hmanraw buatsaih sate chu khawpui lianah te
chauh dah lovin a hminga mihring awm tawhna apiangah a dah
a ni. Setana chuan \halaite chu a sipai atana man beh theih a
duh hle a. A duhzawng tih puitlin nana hmanraw hman tur lah
chu a hre chiang em em a; Krista hnên a\anga \halaite rilru kawih
pen nan khawvel nawmsaknate leh hnam dante chu a fin
vervekna ngeiawm zet chuan a chawk kualvel \hin a nih chu.

Fapa Tlãnbo
Fapa tlãnbo tehkhin thu kha \halaite zir atana tih a ni.
Khawvel nawmsakna ka chen e a tih chhungin a ro chan âi
zawng zawng chu a chen zo der mai a. Tichuan a mikhualna
ramah chuan lainattu a va nei ta lo va, a ril a lo \am a, ei tur a nei
lo; sai ip puan sinin a vak vel a, vawk chaw ei lai it hial khawpin
a dinhmun chu a tlahniam a ni. A beiseina awm chhun chu
inchhir tak leh inngaitlâwm tak chunga a pa hnen pan leh chauh
chu a ni; chutah chuan an lo ngaidam a, lawm takin an lo hmuak
a, pa hmangaihna ângchhungah ava bei leh a nih kha. He fapa
tlanbo ang bawk hian tunlai \halai tam tak nun hi a pawlawh em
em a, nawmsipbawlna ûmin pawisa an khawh ral mêk a. Mihring
nun tihlimtu diktak nunna tui chu sirah hnâwlin tui awm lohna

326
NUN KAIHHRUAINA THUPUITE
tuizêm mawng pawp khawvel nawmsipbawlna lam chu an pan
zawk \hin a ni.

Pathian Sawmna Ngilnei


|halaite hnena Pathian sâwmna chu, “Ka fapa, i thinlung mi
pe la, ka awm dante hian i mit tlung rawh se,” (Thuf. 23:26) tih
hi a ni. Pathian chuan \halaite hi mi hlim thei taka siam A duh a,
chu chu amah Pathian ngeiin a vawn sak atan an thinlung pe
tura A tih chhan pawh a ni; Hei hi Pathian min pêk mihring finna
zawng zawng chu \ha tak leh chak taka a vawn reng theih nan a ni
bawk. |halaite hian Pathian thilthlawnpek nunna chu an kawl a.
Lungphute hi a siam a, taksa bung tinrengte hi chakna a pe bawk
a. Intihhlimna pawi lem lo chite chuan mihringa Pathian [409]
thilthlawnpek awm chu a tichhe hran lo. Pathian kan hmangaihna
pawt hrang thei intihlimna kan zawn vaih erawh chuan keimahni
taksa chungah leh Pathian chungah thil sual nasa tak kan ti a ni.
Chuvangin \halaite hian vantirhkohte bula khawsakpui tlak
nungchang an nei dawn nge dawn lo tih fiahna khawvelah dah
an ni tih ngaihtuah fo rawh se.
In \hianten sualna âtthlak taka thil ti tura sualna kawnga hruai
che u an tum a, in bul vela miten Pathian theihnghilh tura an
thlem bawk che u a, Pathian pêk in thiltihtheihnate tichhia a, in
pianphung \ha laite tihniam tura an thlem bawk che u chuan do
lêt ve tlat tur a ni. LALPA ta, mana lei, Pathian Fapa tawrhna leh
lungngaihnaa lei in ni tih hrereng rawh u.
LALPA Isua chuan in rawngbawl theihna zawng zawng kha
A ta-ah a hauh vek a. A hmangaih che u a, A hmangaihna chu
in ringhlel a nih chuan Kalvari tlâng kha en mai rawh u. Kraws
a\anga êng lo chhuak chuan eng \awng mahin a sawi fiah zawh
loh hmangaihna mak tak mai chu a entir che a. “Tupawh ka
thupekte neia zawm chu mi hmangaihtu a ni.” (Johana 14:21).
Taima taka zirin Pathian thupek chu kan hmelhriat hle tur a nih
bakah A fanu-fapa tihawihte kan ni tih pawh thiltihin kan lantir
tur a ni.
327
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian Hmangaihna Hual Vel
Engtiklai pawhin Pathian zahngaihna chuan a hual vel reng
che u a; ni tina malsawmna lo thlen dan leh a lo thlen hunte hi
ngaihtuah ula a hlawk hle a ni. Pathian malsawmna hlu tak chuan
in thinlung lawmna chu kai harh sela. Mahse Pathian malsawmna
duhawm tak leh tawp ngai lo sur tamzia chu boruak tinuamtu
ruahmal far zât zet a nih avangin in chhiar zo sêng hauh lo vang.
Zahngaihna chhûm chu in chung zawnah khan rawn chhuk thlak
[410] mai inringin an zing mup reng a. Chhandamna thilpek hlu tak hi
a hlutzia in hriat phawt chuan ni tinin Isua hmangaihna leh
hualhimna leh harhtharna chu in chang thei ang a; tichuan
thlamuanna kawnga hruai in ni ang.
Leilunga Pathian thilsiam ropui tak takte hi en ula, in thinlung
chu a petu hnena lawmna in lo luangliam rawh se. Leilungah
hian hlawkpui tham leilung dan bu zirtur a awm a. Lawmna
chang hre lo, pawisak nei si lo angin awm suh u. In hriatna mit
chu meng ula, leilunga Pathian dan inrem nalhziate hi en teh u.
Lei leh vana roreltu leh nangmahni siamtu chu zahin \ih ula. Rinna
mi tin, “Ka fate u, in thinlung min pe rawh u” tia a rawn hrilh lai
che u chu lo thlir teh u. Isua hnenah in pe ula, tichuan hlim takin,
“Ka chhandamtu chu A nung tih ka hre ta,” in ti thei ang. In
rinna chuan in thil tihtur apiangah a tichak ang che u a, in
nungchang a tinghet bawk ang.
Tun damchhung ngeia in thlamuanna te, in hlimna e leh in
lawmna te chu Pathian in rin tak taknaah chauh a innghat a ni.
He rinna hian Pathian thupek awihna diktakah a hruai a. Pathian
in hriatna leh amah in rinna chu sual laka nangmahni vengtu
thiltithei ber leh thil \ha ti tura mi tiphurtu ber an ni.
Isua chu in sual ngaidamtu a nih angin ring ula, in tan hmun
ropui tak siam tura thang bo mêk, chu in ropui taka hlim taka
awm tura duhsaktu che u angin ring bawk rawh u. A awmnaa
awm ve tur leh chatuan nun neia ropuina lallukhum chang ve
ngei turin A duhsak em em che u a ni.—The Youth’s Instructor,
January 5, 1887.
328
|HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA—139 [411]

|halaite hian \hian an nei ngei ang a, chu chu pumpelh theih
a ni lo; an \hian kawmte chuan engemaw chen chu an hruai viau
bawk ang. Mihring rilru hian inzawmna mak tak mai, mamawh
inchhang tawn tlat chu a nei a. Mi rilru, lunglenpui zawng leh
ngaihdante chu midangin an lo man em em thei a. He inzawmna
hi malsawmna emaw anchhia emaw a ni thei. |halaite chu
hriatnaah te, hawiher leh khawsak phungahte a \ha zawngin an
inpui tawn thei a; chutiang bawkin rinawm lo tak leh pawlawh
taka awm pawisa lovin a \ha lo zawnga mite hruaitu an ni thei
bawk.
|hian thlan chungchang hi zirlaiten ngun taka an thil ngaihtuah
tur chu a ni. Kan sikula rawn lut \halaiho zingah hian pawl hnih,
Pathian lawm zawng tih tum a, zirtirtute thu awih tum tlat pawl
leh dan pawisak lohna rilru nei tlat mi an awm zel ang. |halaite
chuan sual ti tura a tam lam lam an zawm vaih chuan mi an hneh
theihna huhang chu thlarau hmelma lamah a \ang ang a, nunphung
nghet leh rinawm neih duh lo ho chu an hruai bo mai ang.
“I \hiante min hmuh la, i nungchang ka lo hrilh ang che,” tih
thu dik hi an sawi fo \hin. |halaite hian an \hian kawmten an
nungchang leh an hming chhiat-\hat an hril thuizia hi an ngaihtuah
tam tawk zo lo fo \hin. Mihring mize inang leh duhzawng
thuhmunte hi an inkawm ngeih deuh zel a, Mi \ha leh fing pawl
duh lova mi mawl awm \ha duh lo kawm \hin chuan ama [412]
nungchang pawh a \ha vak bik lo tih a lantir a ni. A tirah chuan
chutianga a kawmte nen chuan an ei duhzawng leh thiltih duh
zawng chu inang vek kher lo mah se hengho hi a kawm zel ngat
chuan a ngaihdan leh rilrute chu a lo danglam a, nunphung nghet
leh \ha chu a hloh a, a \hian kawmte tluk lekah a insiam tawh
mai \hin. Lui luang laiin a luan tlangna lei rim a nam \hin angin
\halaite nungchang leh thil chin \han chu an \hian kawmte a\anga
chhui zawn theih an ni.

329
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Chakna Tehfung
Mihring nungchang chakna hian thil pahnih a huam–chungte
tumruhna leh mahni inthunun theihnate hi an ni. |halai tam takin
thunun loh châkna sang tak neih hi mi chak nihna emaw an ti
\hin, mahse a ni lo. A châkzawng thunun lova a thil chakzawngin
a thunun mi chu mi chak lo tak a ni zâwk. Mihring ropuina chu
a rilrua a châk zâwngin a thunun theihna ni lovin, a rilru zawkin
a châkna a thunun theihnaa teh a ni \hin. Mi chak ber chu
thinrimna ngei awmah pawh mahni rilru thunun a, a hmelmate
ngaidam theitu chu a ni.
Pathian chuan rilru chakna leh finnate chu min pe ngei a,
mahse engemaw chenah mi tin hi mahni nungchang chhertu kan
ni \heuh a ni. Ni tin hian nungchang ruhrel chuan sak zawh huna
a nih dan tur diktak chu a hnaih hret hret zel a. Pathian thu
chuan kan sak dan tur ngaihven a, kan in sak chu chatuan
lungpuia din ngei turin min tur a ni. A nih ang anga kan hnathawh
lantirna hun chu a thleng dawn mêk a. Tun hi mi zawng zawngin
[413] he leia hman tlak nungchang nei tur leh lei piah rama nun sang
zâwk nei tura Pathian chakna an hman \angkâi hun chu a ni.
Mahni mimal chhandamtu atana Krista rinna chuan mize
nghehna leh chakna a pe a. Kristaa rinna diktak neitute chu an
chungah Pathian mit a fu reng tih te, mi zawng zawng chunga
Roreltu chuan mihring nungchang hi a bûk mêk tih te leh van
hna\hawktute chuan eng ang nungchang nge siam a nih mêk tih
an thlir reng tihte an theihnghilh ngai loh avangin an harh fim kar
reng mai a ni.
|halai tam tak thil tihsualna chhan chu an aia upa zawkte
thil dai hriat tawh a\anga an inzir \hin loh vang a ni. Zirlai naupang
chu an nu leh pate leh zirtirtute zirtirna leh zilhnate chu nuihzat a,
fiamthua laksak mai mai thei an ni lo. Zir tur awm apiang an zir
mai tur a nih rualin mihring inzirtir theih bâk zirtirna thûk zâwk
an mamawh tih pawh hre tho rawh se. Krista chu rinnaa mi
thinlungah a chên hian A thlarau chu rilru tithiangtu leh nunna

330
|HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA
petu thiltihtheihna a lo ni \hin. Thinlunga thutak awm chuan a
awmna mihring nungchang chu a siam \ha lo thei lo ringawt mai
a ni.
Ram danga lehkha zir, nu leh pate uapna hnuaia awm lote
chuan an Pa Vana mi mit chu an chungah a fu reng tih theihnghilh
suh se. |halaite hi A hmangaih a. An mamawhte A hria a,
thlêmna an tawh dan pawh A hre thiam hle. Anmahniah
thiltihtheihna nasa tak A hmuh avangin amah an mamawhzia
hriaa A \anpuina an dil phawt chuan nun changkang tak nei thei
tur khawpa puih A duh reng a ni.
Zirlaite u, in nu leh paten Pathian hnenah an \awng\aisak
reng che u a. Nitin hian an hmangaihna thinlung chuan a zui
reng che u a ni. An zilhna che u leh tihtak meuha an ngenna che [414]
u kha ngaithla ula, nangmaha thiltihtheihna awm apiang chu in
bul vela nangmahni hual veltu sual chung lama inkhai chhuah
nana hmang turin in rilru siam rawh u. In rilru leh khawsak phung
tibawlhhlawh a, nunphung rintlak loh deuh mai neihtir che u tuma
hmelma pain a rûka hna a thawh dan chu in hre thiam tak tak
thei si lo.
Hlimhlawp zawnna kawnga vawi khat in pennaah chuan
hlauhawm in hmu lo mai thei, awlsam taka in tlan lût ang khan
duh duh huna tlan chhuah leh mai theih in inring thei bawk. Mahse
chu chu a dik lo. |hian thlan sual avang hian mi tam tak chu
zawi zawiin kawng zahawm tak a\ang chuan thu-awih lohna leh
intlâk ralna kawng, pil thei lova an inhriatna hmunah khan hnim
pil an ni fo thin a ni.
Thlemnaa tlu mêk zirlai chuan a \ha lam kawnga mi a hneh
theihna a tichak lo va, kawng dik lo zawk zawha hmêlma pa
hna \hawhsaktu lo ni ta zawka chuan midangte kawng dal zawnga
tha a thawh avangin Pathian hnena insawifiah a la \ul ngei ang.
Eng vangin nge zirlaite chuan Setana chu an zawm ve kher ang
a? Engvangin nge midang thlemtu Setana pawl ami an nih ve
kher ang? A nih leh engvangin nge an zirlai puite leh an zirtirtute

331
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
\anpuia tiphur turin an zir zâwk loh? An zirtirtute phurrit phurhpui
a, Setana phurrit pek belh tur leh tih hrehawmna tur buaina lo
hmachhawn tura lo puih theih chu an mawhphurhna liau liau a
ni. Boruak nuam tak leh phurawm tak an siam thei a. Zirlai
tinte chuan thupek zah derna te, taihmâkna te, thuawihna te
lantir a, \hatna leh phurna hmelma lian Setana hnena an chakna
[415] leh mi an hneh theihna huhang engmah hmantir bawk lovin, Krista
lam\ang an ni tih an hriatna chu an hlim phah em em thei a ni.
Thutak zahderna thûk tak nei a, dik taka mahni tihtur hriatna
dik neitute chuan Krista tan an zirlai puite chu an hneh thei a ni.
Chhandamtu nghawngkawl bahpuitu \halaite chu mi tih har an
ni ngai lo va; anmahni lawmna leh hlimna ringawt tur an zir bawk
hek lo vang. Krista nen thlarau lama an inpumkhat avangin
thiltihah pawh pumkhat an ni a. Kan sikula zirlai upa zawkte
chuan naupang zawkte thiltih dan phung leh chin \han siam \hat
chu an chaknaa innghat a ni tih an hre reng tur a ni a; chumi atan
chuan an hun remchang neih apiang a \ha thei ang bera hman
dan an zawng tur a ni. Heng zirlaite hian an \hiante chu mi an
hneh theihna hmanga bumin hmelma kuta dah tum lo hram rawh
se.
Isua chuan Amaha ringtu zawng zawngte chu a \anpui ang.
Amah zawmtute chuan A thupekah hlimna an hmu a. An
chhandamtun A hruaina kawngah chuan an zui zel a; Ama hming
avangin tisa thil chu a nawmna leh châkna chawpin an khengbet
mêk a ni. An beiseina in chu Krista lungpuiah chuan an sa a,
chuvangin lei thlipuite chuan an dinna lungpui nghet a\anga chhêm
thlu turin thiltihtheihna reng reng an nei lo.

Rintlâk Leh Rinawm Bawk


Nula tlangvalte u, thil eng pawh lo thleng se thudik \ana
ding ngam, mi tum ruh tak mai, mi rintlak leh rinawm in nih leh
nih loh tur chu nangmahnia innghat liau liau a ni. Thil \ha chu
chin \hana neih in duh em? Chuti chu mi nunze nghet, an thil

332
|HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA
tihtumte pawh thil \ha lam hawi zelho chu kawm ngeih dan zawng
ang che u. In nungchang \ha lo lai in paih bona hun hlu tak [416]
fiahna hun chu siam a ni a, hemi chhung hian chatuan nunna in
neihna tur ringawt ni lo, he lei dam chhung ni-ah ngei pawha in
\angkai theihna tur thil ngaihtuah rawh u. Nungchang \ha chu
rosum, lunghlu leh rangkachak ai pawha hlu zawk a ni.
Hlawhchhamna emaw, chi-ainain emaw a tihtur a \hulhtir lo va,
chuvangin khawvel hausaknate a boral hunah chuan tam taka
rulh lêt a ni ang. Felna te, mize nghet te, tuarchhelna te hian dan
zawh rual loh thiltihtihtheihna – thil \ha ti tura tichaktu, sual do
tura tichak a, harsatna phur thei khawpa tichaktu thiltihtheihnaa
a thuam avangin mi zawng zawngin \hahnemngai takin a neih
dan an zawng tur a ni.
Thutak hmangaihna leh Pathian chawimawi tura
mawhphurhna neia inhriatnate hi chhia leh \ha hriatna hmasawntir
theitu zawng zawng zinga chak ber a ni. Hetianga min chêt
chhuah tirtu nei chung hi chuan zirlaite chu mi nêp tak an ni hauh
lo vang. |hahnem an ngâi reng ang a. Vante khi an zirlaiah an
tel ve tih an hria a, chuvang chuan Pathian mit hmuha awm angin
an zirlai chu an zir ang. Tichuan rilru hausa, ngilnei, thilphal,
hawihhawm, Krista anna nei leh mi tling tak an lo ni ang a. An
rilru leh thinlung chuan Pathian duhzawng remin a thawk zel
bawk ang.—Counsels to Teachers, Parents, and Students,
pp. 220-226.

MI HNEHTHEIHNA—140 [417]
Krista nun chu tawp chin nei lova mi hneh thei, zauh belh
zel, Pathian leh mihring chhungkua zawng zawng phuar khawm
thei khawpa mi hnehna nei a ni. Pathian chuan Krista zârah
mihringte chu mahni tan chauha nunpui theih loh khawp hnehna
nun nei turin A siam lian a. Pathian ta vek kan nihna hnuaiah a
mimal tak pawhin kan mihring puite nen hian kan inzawm a, kan
inba tawn ta \heuh a nih chu. Kan hmakhua kan inngaihsak

333
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawn \heuh avangin tumah hi kan mihringpui tel lovin kan khawsa
thei lo va. Midang tana \angkai vek anga inngaiin mi hlimna tur
zawn ak \heuh ila tih hi Pathian tum dan chu a ni zawk nghe
nghe a ni.
Thlarau tin hi boruakin khawvel a tuam angin anmahni \heuh
boruakin a tuam vek a-chu boruak chu rinna, huaisenna leh
beiseinaa chawm nun, hmangaihna rimtuia cheimawi chu a ni a.
Chutiang a nih loh vêk chuan mahni hmasialna leh lungawi lohna
boruak rip tak emaw, sual tih châk ngawih ngawih, hlauhawm
tak emaw chuan a hual vel \hin. Min tuamtu boruak chuan min
hnaihtute chu hriat thamin emaw, hriat tham lohin emaw engtin
emaw tal a khawih hrim hrim a ni.

Kan mawhphurhna
Hei hi kan pumpelh theih loh mawhphurhna chu a ni. Kan
thusawi, kan thiltih, kan incheina, kan nunphung leh kan hmel
landante hian mi rilru hneh theihna a nei a. Tichuan mi rilrua kan
lan dan azirin tuma teh phâk rual loh a chhe lam a \ha lamah rah
a chhuah ang a. Tichuan kan chêt dan apiang hi engti kawng
[418] emaw tala rah chhuah tur thlai chi thehna ang a nih chu. Hei hi
mihring nuna thil thleng chho zel inzawm tirtu, a thukzia leh zauzia
kan hriat phâk rual loh chu a ni bawk. Mize nghet \ha din tura
midang kan puih chuan thil \ha ti tura thiltihtheihna kan pe tihna
a ni a. Tichuan anni’n midang hneh chhawng zelin thil \ha chu a
kal zel a. Tichuan hre lêm lova mi rilru kan hnehna avang chuan
mi sang tam takin malsawmna an lo chang thei ta \hin a ni.
Dilah lung tê han vawm lût teh; tuifâwn chu a val pap pap
ang a, vaukam a thlen thlengin a val zau zel \hin. Hetiang hi mi
thinlung kan hneh chânga thil awmdan chu a ni. Tichuan kan
thiltih leh nungchang chuan kan thunun phak rual loh leh hriat
phâk rual lohin midangte hnenah anchhia emaw, malsawmna
emaw a thlen \hin a ni.

334
MI HNEH THEIHZIA
Nungchang hi thiltihtheihna a ni. Ngawi renga Krista
hriatpuitu dik tak, mahni hmasial lo leh Pathian \ihmi chuan dan
zawh rual loh deuhthaw mi hneh theihna a nei a. Kan nuna
Krista nungchang kan pho lan hian thlarau boral tur chhandamna
hna kan thawhpui tihna a ni. Mahse kan ni tin nuna Krista
nungchang kan lantir chauhin amah nen chuan kan thawk dun
thei.
Mi rilru kan hneh theihna boruak hi a huang a zauh poh leh
thil \ha kan titam thei tihna a ni. Pathian rawngbawl intiten Krista
tihdan zui a, an ni tin nuna Pathian dan an zawm a, an thiltih
apiangin Pathian chu an hmangaih ber tih a lantir zel a, anmahni
an inhmangaih anga an vengte pawh an hmangaih theih hunah
kohhrante chuan khawvel tinghing thei khawp thiltihtheihna an
nei ang.—Krista Tehkhin Thute, pp. 277, 278.

|HIAN THLÀN THIAM—141 [419]

Kan thlarau lam nun \han nana \ha ber tur \hiante kan thlang
tur a ni a, chu bâkah Setana chuan vanram kawng kan zawhnaa
hma kan sawn phahna tur thil reng reng chu a do tlat zel dawn
avangin kan ban phâka \anpuina awm thei apiang chu kan hmang
\angkai tur a ni. Mi tam tak chu kan awmna awm taka kan
awm theih kher loh avangin khawtlang boruak \ha awm lohna
hmun hrehawm takah kan awm pawh a ni thei; mahse Kristian
nungchang siamna atana hmun \ha lovah chuan mahni thuin kan
inbarh lût tur a ni lo. Kan hnathawhin a zir em avanga hetiang
hmuna awm kan nih pawhin Krista zarah kan chhiat phah loh
nan a lêta \awng\aiin kan fimkhur tur a ni.
Lota chuan nungchang siam nana boruak \ha em em, a
chhungte mai bâkah ama tan ngei pawha \ha tur chu thlir lova
tisa lam ham\hatnate a thlir nasat zâwk avangin Sodom khua
chu inbenbel nan a thlang a. Mahse khawvel thilah pawh chuan
engnge a hlâwkpui le? A in leh lo zawng zawng tihchhiat a ni a,
335
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a fate zinga \henkhat lah khawpui sual zet mai boral rual khan
an boral ve a, a nupui lah kawng lakah boralin chikhâwnah a
chang a, amah ngei pawh ‘mei laka’ chhanchhuah hram a ni.
Chutah chuan hmasial taka a duhthlanna rah chu a la tâwp mai
lo; a awmna khua Sodom mite nun tenawm tak chu a fate
nungchangah chuan a bei nghet tlat tawh a, thil chhia leh \ha,
sual leh sual lo pawh an thliar hrang thiam lo.—The Signs of
the Times, May 29, 1884.

[420] DAN RANGKACHAK–142


Mi dangte nena in inkawmhonaah r>ng r>ng, an dinhmunah
indintir \hîn rawh u. An thil hriat te, an harsatna te, an beidawnna
te, an lãwmna te leh an lungngaihna te hriatpui ula. Anmahniah
han inchan ula, chutah in dinhmun ve ve han inthleng ta ang ula,
in chunga an tih in duh tur ang apiang chu an chungah in ti dâwn
nia. Chu chu rinawmna dân dik a ni. Dãn chungchang sawina
dang pakhat chu, “Nangmah i inhmangaih angin i vêngte
hmangaih rawh,” (Matthaia 22:39) tih hi a ni. Hei bawk hi
zãwlneite pawhin an lo zirtîr \hin a ni a, Vãnramah pawh nun
kaihhruaina bulpui a ni a, van rama inpãwlhona thianghlim nei
ve tlâkte nunah chher puitlin zêl a ni ang.
Dãn rangkachak chu hawihhãwmna dik a ni a, chumi lan
chianna \ha ber chu Isua nun leh nungchangah a ni. Min
chhandamtu nitin nuna >ng no duhawm leh mawi tak awm kha a
va ropui >m! A mi awmpuina hi ava han chhenfâkawm tehr>ng
em! H>ngte hi A fate nunah hmuhin a awm ve ang. Krista’n a
chênchilhte chu van boruakin a hual vel reng ang a, an puan vâr
thianghlimte chu LALPA huana rimtuia theh a ni ang. An hm>lte
chuan LALPA >ng an phêt lêt ve ang a, ke khamte leh petekte
kawng êntu a ni bawk ang.”—Malsãwmna Tlâng, pp. 122,
123.

336
NUNPHUNG DIK–143 [421]

“LALPA Isua chuan mitin dikna \heuh te hi pawmpui tûrin


min phût a ni. Mihring te’n inpâwl khâwm theihna an neih te leh
ringtu an nihnaa an diknate pawh ngaihtuahpui tûr a ni. Mi
zawng zawngte hi Pathian fate angin dimdâwih leh mawi takin
kan en tûr a ni.
Kristianna hian mi chu awmdân mawi nei mi ni tûrin a siam
ang. Krista kha Amah tiduhdahtute chungah pawh A
hawihhâwm \hîn; tichuan A zuitu tak zette pawhin chutiang rilru
chu an pu ve ngei ang. Rorêltute hmâa Paula kha hruai a nih lai
kha ngaihtuah teh u. Agrippa hmâa A thusawi kha hawihhâwmna
dik leh mi hneh theihna \awngkam thiam tak tarlanna a ni.
Chanchin |ha hian khawvêla phung thlûkna pâwnlâng lâr tak
nei tûrin min fuih lo; thinlunga ngilneihna dik tak a\anga
hawihhâwmna lo chhuak chu nei tûrin min beisei zâwk a ni.
Pâwn lam chêt dân mawi, fîmkhur theihtâwpa neihna pawh hian,
lungawihlohna zawng zawng te, râwng taka insawisêlna te leh
\awngkam mawi lo tinrêngte hi tireh tûrin a tâwk rêng rêng lo.
Mahni hi dah lal ber a nih chhûng chuan nungchang mawi dik a
lang tak tak ngai lo vang. Thinlung chhûngah hian hmangaihna
a chêng reng tûr a ni. Ringtu tak tak thiltihtumna chu a Lalpa
hmangaihna chuan a thunun \hîn. Krista a hmangaihna thûk tak
a\ang chuan hmasialna tel miah lovin a unau dangte chu a ngaihsak
\hîn a ni. Hmangaihna chuan a neitu chu khawngaihna te, chêt
dân mawi te, leh awmdân \hate a pe chhâwng a; hmêl lan dân
nên lam a tiêng a, aw rî pawh a ti nêm bawk \hîn, tichuan nun hi
a tithianghlimin, a tichangkâng \hîn.”—Tìhdam Rawngbãwlna,
pp. 487, 488.

Hawihhawm A |ûl [422]


Pathian duhzawng hretute chuan hmeichhia an ni emaw mipa
an ni emaw Pathian tana hna thawktu hlawhtling tak nih dan an
zir tur a ni tih thu hi a pawimawh ber mai. Mi bum zawnga pawn
337
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lam mawina chauh nei mi leh khawvel thil ral thei ngainaa
chapopui mi ni lovin khawvel finna lama changkang tak leh hriat
thiamna ngah tak, vanram nun thianghlimna leh ngilneihna neitu,
Kristian tinte neih tur nungchang \ha tawpkhawk neitu an ni tur
a ni. Sabbath serhtute zinga Kristian thianghlimna leh zahawmna
dik tak awm lo lutuk hian a kohhran mipui hi min kalh tlat a, kan
thusawite pawh a tingaihawm lo zo vek bawk. Rilru leh chezia
inzirtirna hi famkimna lama kalpui zel theih a ni. Thutak puangtute
hian Isuaa hmeichhia leh mipa nihna famkim thleng tura an
ham\hatna leh an hun remchang neihte hi an hman\hat chhoh zel
loh chuan thutak puanchhuahna leh Krista tana chawimawina
an ni thei lo vang.—Testimonies for the Church, vol. 4, pp.
358, 359.
|hian Thlan Thu
Krista nun remtu \halaite chuan thil \ha tih kawnga an mahni
puitu tur \hian an thlang ang a, nunphung dik leh rilru sâng tak
nei thei tura pui thei lo tur pawl chu an pumpelh zel ang. Hmun
tinah engmah lo mai maia an rilru siamtu \halai hmuh tur an awm
a. Mahse heng ho nen pawh hian awmho se engmah ui chin nei
lova Krista lama ding tlat \hinte chu an chhia leh \ha hriatnain
dik a tihah chuan an ding nghet tlat ang.—Counsels to Teachers,
Parents, and Students, p. 226.

[423] KHAWVEL |HIANTE HNAR NGAMIN—144


|halaite chuan ngun takin an tihtur leh damchhante chu an
ngaihtuah tur a ni a, hlemhlêtna laka an thil chin \han zawngte a
fihlim theihna turin bul \an \ha hle rawh se. Midang hneh thei
tur dinhmuna ding \hin an nih phei chuan an inring tâwk hle tur a
ni. Dil laia lili par chuan a bul vel tui chunga thil \awp leh
bawlhhlawh hnuai thûk takah zûng thlâk thlain a zûng kaw sin
tê tê chuan a \hanna tura thil \angkai tak tak chu a hip chho va,
dil chungah sawisel bova mawiin a lo pâr chhuak thei \hin a ni.
A mawina ti hmelhema ti chhe thei tur thil engmah a duh lo.
338
KHAWVEL |HIANTE HNAR NGAMIN
Lili par a\ang hian zirlai kan zir thei awm e, rilru tibawlhhlawh
a, thlarau nun tichhe thei boruak karah lêng mah ila \hian sualin
kan thinlung an tih bawlhhlawh phak lohna hmunah kan indah
reng thei a ni. |halaite chuan a mimal tak pawhin vanram kawng
zawhnaa tlu mai mai lo tur mi kawm tur zawng rawh se. Thil
\ha lova mi hneh theihna nei, thatchhe bawk si leh nungchang
changkang neih tuma \hahnemngaihna reng reng nei lo, nun phung
nghet nei tura rintlak bawk si lo ho lak a\ang chuan an
inthiarfihlim tur a ni. |halaite chu Pathian \ihtute leh hmangaihtute
zingah hmuh ni \hin rawh se. Heng mite nungchang nghet leh
ropui tak hi dil laia lili pâr vul mawi tak hian a entir a ni. An
[424]
nungchang tichhe thei thil intawhtir an phal lova, an nungchang
tithianghlima ti ropui thei thil chauh fawm khawmin van nun rem
dan an zawng mêk a ni.—The Youth’s Instructor, January 5,
1893.

Kan |awngkam, Mi Puihna |hã A Ni


Kristiante hian an thil tawn hlu tak takte hi an sawi khawm
tlem \hin lutuk. Pathian hna chu tihzen a ni a, \awngkam thiamna
talent hman sualnain Pathian chu tihmualpho a ni. Itsikna te,
ngaihdan \ha lo te, mahni hmasialna te hi mihring thinlung chuan
a ngâi tlat a, chu chhung lam hlemhlêtna chu \awngkamah a lo
lang chuak \hin. Ngaihtuahna sual leh \awngkam \ha lote hi
Krista hming inputtir ve site hian an uar ve viau mai. Heng mite
hian khawvel tâna A Fapa A pêknaa lo lang chhuak Pathian
hmangaihna te, zahngaihna te leh \hatna te hi an sawi ngai lo.
Hei hi kan tan a ti a, kan hmangaihna te leh lawmnate hi a lang
chhuak ve dawn lo vem ni? A nih leh Kristian kan nih avanga
kan thil tawn mêkah hian kan \awngkamte hi infuih tawn nan leh
in\anpui tawn nan kan hmang dawn lâwm ni? Krista chu kan
hmangaih tak zet a nih chuan \awngkamin kan chawimawi ang
a. Tichuan ringlo mite chu Pathian hnena lâwmna leh fakna thu
thianghlim an ngaihthlâk hmang hian thiam loh chantir an ni \hin.

339
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi Kan Hneh Theihna
Kristian nungchang entawn tlâk takte, an khawsazia leh an
\awngkamte chu misualin Nunna Tuikhur pan châkna an neih
theih nana an rilru kai harhtu ni rawh se.—Review and Herald,
November 29, 1887.

[425] TITIHONA THUPUI TUR–145


Science thiamte hi Pathian hmanraw \ha ber leh \angkai
ber an ni ziah kher lo. Mi tam tak, lehkhabu chhiar tlêm zawk
leh hriatna nei tlêm zâwkten an dinhmun luahlan a, anni chu hnâwl
ni zâwka inhria an awm; a chhan chu thiam lo zâwk leh hre tlêm
zawka an ngaihte khan ni tin nuna hriat \ul tak tak, a taka nunpui
tur lam hriatna an nei \ha a. Chutihlai chuan mithiam nia inhriate
chuan zir belh \ul tawh lo, hre tawk leh mi zirtir phâk loh niin an
inhria a. An zirtirtu atan chuan khawvel hriat phâka zirtirtu ropui
ber Isua meuh pawh kha mamawh an inti lo.
Pa\hian duhzawng hriat tum a, Pathian thuziak lehkha thu
ngun taka zir, rilru finna ti\hang zela puitling chhote chu an nun
leh nungchanga Pathian thu a luh theih avangin dinhmun \angkai
takah an la ding ang. Pathian thu leh a hnathawh mak tak tak,
ruh chuktuah leh thling phel darh a, ngaihtuahna leh rilrua tumte
pawh hre thiam chuan a hnathawh mak tak hmangin a tihtur
chu a ti ngei ang. Pathian thu hi thlarau leh finnaa an \han puitlin
theihna tura chawmtu ni rawh se; tichuan indonaah pawh felna
leh thutak lamah an \ang thei ang.

Kan Changkãn Loh Chhan


Engatinge maw \halaite leh puitling deuh hote meuh pawh hi
thlemnaah leh sualah hian awlsam taka hruai luh an nih \hin chu
le? A chhan chu Pathian thute hian a nih dan tur ang taka zir leh
ngaihtuah a hlawh loh vang a ni. A nih dan tur taka ngaihhlut ni
[426] tak tak se sual tura thlêmna do thei turin chhûng lama rinawmnate
leh thlarau lama chaknate hi a awm tur a ni. Pathian kaihhruaina
340
TITIHONA THUPUI TUR
thianghlim chu zir berah leh ngaihtuah berah neih a nih loh avangin
rilru tum ruhna nghet cherh chawrh hi nungchangah leh nunzia
hrim hrimah lak luh a ni \hin lo va. Mihring rilru chu
tihbawlhhlawh leh thil diklo a\anga pêng a, ngaihtuahna thianghlim
leh fel tak nena zawm tumna tak tak a awm hek lo. Mari anga zirtirtu
thianghlima hnen a\anga zirlai zir a, thinlunga khawlkhawm a, ni tin
nuna hmang nghal duh a, thil\ha zâwk thlang a, Isua ke bula \hut duh
zawkna rilru a awm hek lo. Thil thianghlim Pathian thu ngaihtuah bingna
chuan rilru a chawisâng a, a thlifim a, Kristian nula leh tlangvalte chu a
tipuitling ang.
Pathian chuan ngaihtuahna sual, \awngkam leh chetziaa a
thiltihtheihna a nêp zawnga lantirtu kan zinga mi tumah hi a pawm
dawn lo. Vanram khi hmun thianghlim a ni a; mi tumah hi an
intihthianghlim a, an intih fai a, thlarauva an khah loh chuan an
lût thei lo. Mahni tana thawh tur nei \heuh kan ni a, Isua hnen
a\anga chakna kan lâk chauhin chu chu kan ti thei ang. Lehkhabu
dang zawng zawng aiin Bible hi kan zir ngun tur a ni a, kan
hmangaih tur a ni a, Pathian aw angin kan zawm zel tur a ni. A
duhzawng leh duh loh zawng sawina \awngkam ‘i ti tur a ni’ tih
leh ‘i ti tur a ni lo’ tihte hmua hrethiam tur kan nih bâkah Pathian
thu awmzia diktak hre chiang tur kan ni.

Vãn Rilru Put A |ûlna


Mihringte hnena thurawn petu atana Pathian thu hi hman a
nih a, thutak êng hmuh tuma Pathian lehkha thu ziakte hi kan zir [427]
chuan vana vantirhkohte chu, ‘I thu hrilhfiah hian mite a ti-êng
a, mi mâwlte chu a hriat thiamtir \hin,” (Sam 119:130) tih thu hi
a nih dan tur ang taka hman a nih theih nan kan rilru hneh a,
hriatna ti-êng turin an rawn hnai \hin. Pathian thuin ngaihven a
hlawh lohzia en hi chuan \halaite zinga van rilru pu an lang tam
lo hi a mak hauh lo. Pathian thurawnin ngaihven an hlawh lo va,
a zilhnate lahin zawm an hlawh hek lo. Tunhma lam sualte
pumpelh a, nungchang \ha lo laite tifai theitu van lam finna leh

341
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zahngaihnate lahin hmuh tuma zawn an hlawh hek lo. Davida
\awng\aina chu, “I thununna kawng chu mi hriatthiamtir ang che;
chutichuan i thilmak tih thute chu ka ngaihtuah ang,” (Sãm
119:27) tih hi a ni.
|halaite leh puitling zawkte awmkhawm rilru chu a \ha lama
hruai an nih chuan an sawi duhzawngte chu thupui sang tak, van
lam chanchin a lo ni ang a. Rilru hi a lo thianghlim a,
ngaihtuahnate hi Pathian thuin a chawisan chuan \awngkam
chhuak pawh chutiang tho, ‘tangkaraw bawma rangkachak
apple’ ang chu a ni. Tuna kan Pathian thu hriatthiam dan te,
kan nunpui dan te, leh Kristian nia inchhalte lungawina tawk an
intehna hniam tak mai nen hi chuan titi a sang thei lo va, a hlâwk
bawk hek lo. “Leia mi, leia siam” (I Korin 15:47) an nih angin
thutak emaw, van thil emaw châkna an nei lo va, khawvel thila
mi changkangte nunphung pawh an phâk lo zawk hial a ni.

Tihthianghlimna Hna Kal Lai Chak Tak


Krista leh Vanram khi mihring rilru luahtu ber an nih ngat
chuan ti tinaah a lo lang chhuak mai dawn a ni. |awngkam
[428] chhuak apiang chu khawngaihnain a thuam ang a, a sawitu pawhin
van zirtirtu hnen a\angin zirtirna \ha a dawng tih a lantir ang.
Sam ziaktu chuan, “A awmdan rinawm ka thlang a; I rorelnate
ka hmâah ka awmtîr a,” (Sâm 119:30) a tih kha. Pathian thu
chu a khawlkhawm a. Chu a khawlkhawm sa Pathian thu chuan
a hriatna chu ngaihthah mai mai tur atan ni lo, a taka nunpui
zawk turin a luhchilh bawk.
Ni tin, darkar tin hian chhungril lamah mahni inphatna leh tih
thianghlimna chu a awm reng tur a ni a, tichuan pawn lam awm
dan chuan thinlunga Krista awm chu rinnain a cheng tih a puang
chhuak ang. Tihthianghlimna hian thlarau kawngkhar chu hriatna
nei lo turin a khar lo va, rilru a tizau zawk \hin, miin rophûm rûk
an zawng anga Pathian thu chu an zir ngunna turin a hruai ang a.
Tichuan Pathian duhzawng hriatna chuan tihthianghlimna hna chu
nasa takin hma a sawntir dawn a ni.
342
TITIHONA THUPUI TUR
Kan sikul leh college-a zirlaite chu in chhandamtu atana Isua
ring turin ka ngen che u a ni. Tihtak zeta a hnen inrawn pan
chuan khawngaihnaa lo \anpui tur che uin a inpeih reng tih hi
ring mai rawh u. Rinnaa indona \ha chu dovin nunna lallukhum
chu in buan tur a ni. Setana man mai theiha in awm avangin bei
fan fan rawh u. In inmantir vaih chuan in tal chhuak leh tawh
mang mang lo vang a, in chhe der a ni mai. Hmelma pa chu
ding leh vei, hnung lam leh hma lamah a awm reng a; chuvangin
in ke hnuaiah in rap bet ngei tur a ni. Lallukhum hneh tur chu a
awm si a, bei fan fan mai rawh u. Chu lallukhum chu in lâk loh
vaih chuan he lei nun leh chatuan nun in chân kawp dawn avangin
\ang fan fan ula. Bei zel rawh u, mahse chu chu tholeh in
chhandamtu chakna rinchhan chauha tih ni rawh se.—Review
and Herald, August 21, 1888. “Fundamentals of Christian
Education,” pp. 129-137. en bawk la.

HLIMNA SUAK CHI THEH—146 [429]


|halai duhtakte u, hlim bawrawna hun rei lo te chauh in
hman pawh khan in damchhung nun a tihrehawm thei asin; dârkar
khat lek pawlawh taka awm a, vawi khat lek thlemnaa tluk palh
zeuh hianin kawng dik lovah in nun a hruai daih thei a nia.
Vanglai nun vawi khat chauh in nei a, hmang \ha hle rawh u.
Leia in zal hunah zawng in thil tihsual siam \ha turin in rawn kir
leh tawh lêk dawn si lo. Pathian zawm duh lova, thlemna
zawhtute chu an la tlu ngei ngei ang.
Pathianin \halaite hi a fiah mêk a. Tam tak chuan an nun
pawlawh leh thianghlim lo tak chu an zirtirtu thil hre zawkte
awm dan \ha lo avangin an ngaizam mai a. Mahse hengte hian
thil \ha ti tur tumah ti tim suh se. Hun tawpah meuh zawng tun
ang hian chhuanlam in siam thei tawh dawn lo. Dik taka thiam
loh chantir in ni ang; kawng dik chu in hria a, mahse chuta kal
chu in tum si lo va.
343
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thlêmna
Mi bum thiam ber Setana chuan êng tirhkoh anga insiamin
thlêmna itawm tak tak nen \halaite chu a rawn hnaih hriau hriau
a. An kawng zawh lai mêk a\ang chuan hlawhtling takin pên
khat tê têin a hruai peng \hin. Setana chu mi hêktu, bumtu, dâwt
pa, tiduhdahtu leh tualthattu anga sawi a ni. “Thil tisualtu chu
Diabolaa chhuak a ni” (I Johana 3:8) Bawhchhiatna hian thlarau
boralna a thlen zel a; Pathian thinurna a chawk tho \hin.
Thinlunga ngaihtuahte hi Pathian chuan a hre vek si a. Rilru
[430] bawlhhlawh sual châkna a lo awm hian chu kan tih châk sual tih
phah nana hman emaw \awngkama sawi chhuah kher emaw leh
thlarau thiam loh chantirna thlen kher emaw pawh a \ul lo. Chutilo
zawng a thianghlim zo tawh lo va, thlemtu’n hnehna a chang
\hin.
Mi tin hi an khawvel châkna hmang ngeia thlêm thluk leh
phuar an ni. |hatna dik leh zahawmna kawng dik a\ang chuan
ama rilruin a awn sa hmang ngeia kawih pên a ni bawk. |halaite
hian rilru nghet an neih phawt chuan thlêmna chak ber pawh a
thlâwn vek mai ang. Thlemna chu Setana thiltih a ni a, a tlûk
kha nangmahni tih a ni ve thung. Setana leh a sipai rual zawng
zawngte chungah meuh pawh bawhchhe tura mi tilui thei khawp
thiltihtheihna a awm lo va, chuvangin sual chhuanlam reng reng
a awm lo.
|halai tam takin an châkna chu thil âtthlâk leh lawilo mai
maia an khawhral laiin \henkhat chuan an rilru an thunun tlat a,
hriatna an khawl khawm a, hring nun indonaa do tur leh
hlawhtling ngei turin puanven an lo sawi chhing mêk thung.
Mahse chu mite chuan eng ang pawhin tum sâng se an rilruah
Krista chu an dah pawimawh ber si loh chuan an hlawhtling
chuang lo vang. An thinlung zawng zawnga Pathian lam an hawi
a, thil \ha tih an tumna kawnga dal theitute fakderna an hnawl
theih bawk chuan Pathiana chakna leh rin ngamna an lo nei ang.

344
HLIMNA SUAK CHI THEH
Intihhlimna Thupui Fun Lo, Hlimna Dik Lo
Vantlâng thil ngainâ lutukho chuan an châknain a thunun
thlengin hetiang thil hi an ûm sek tawh mai a ni. An damchhan
ber chu inchei a, intihhlimna hmun tlawh kual a, thu lawi lo mai
mai sawia nuih dur dur hi a ni ber. Bible chhiara van lam thil
ngaihtuah pawh an peih lo. Engemaw zauthauna thil a awm loh [431]
phei chuan hrehawm an ti a. Anmahniin an hlim zo lo. An
hlimna chu anmahni ang bawka pawlawh leh rilru tawiho chungah
an nghat tawp mai a ni. Thil ropui tak tih theihna tur chakna chu thil
atthlâk tak tak tih nan an hmang ral \hin.
Bible chhiar leh \awng\ai nuam tia hlimpui phâk \halaite chu Nunna
tui a\anga lo chhuak thlifim nuam tak chuan a chhem harh sawng sawng
reng a. Midangin an neih theih loh nungchang \hafamkim leh
ngaihtuahna zau tak an nei ang. Pathian nen thlarauva inpâwlna hian
rilru \ha te, phurna ropui tak te, fiah taka thutak hriatna leh tum ti sâng
turin phurna a pe a. Chuvangin thlarauva Pathian zawmtute chu A fate
ni turin a nemnghet ang. An tawngsang deuh deuh a, Lalpan khawvel
hnêna thutak êng leh finna thlentu ni tura a siam thlengin chu chatuan
thil leh Pathian thlirna fiah zawk lamah chuan an tawng sang chho deuh
deuh dawn a ni.
Isuaa awm reng chu Pathianah chuan an lawmin an hlim reng ang
a. An \awngkam chhuakte chu zaidamnain a thuam a, an chetziain
chatuan thil leh thlarau thil thianghlimna a tilang bawk ang. Pathian
lal\hutthleng a\anga lo fâwn chhuak a nih avangin a mihring hmui chuan
rimawi, hlimna rimawi ngei chu a khâwk lêt ang. Hei hi Pathian anna
thurûk, sawi fiah mai theih loh, mahse kan hriat dan leh kan hlimpui dan
inchen vek si chu a ni. Thinlung sak leh luhlulte chuan Pathian zahngaihna
boruak nuam tak leh Thlarau Thianghlima lawmna zawng zawngte chu
kawng an hawn duh lo a ni thei e; mahse finna kawng chu kawng nuam
a ni a, a kawng zawng zawng pawh thlamuanna a ni. Krista nen kan
inhnaih poh leh kan \awngkam leh thiltih chuan mi tidanglama mi thunun
thei A khawngaihna thiltihtheihzia chu an lantir ang.—Testimonies for
the Church, vol. 4, pp. 622-626.

345
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[432] SAKHAWMI LO INLÊNGTE–147
Kristiante tan Pathian nena inzawmna nei lo, an kawng zawh laite
pawh a lawm loh zawng hlir mi kawm chu a him lo hle. Mahse
chutichung chuan Kristian inti tam takin Pathian phal loh thil chu
an dâi ngam si a ni. Mi tam tak chuan an \hian Pathian ngaihsak
lo mi, mi awm ho leh neu tak takte chu an ina lêngahte an sawm
a. Heng an \hian sakhaw mi lo tak takte hian an inchhunga
naupang awmte rilru chu thui tak an hneh thei a ni. Hetianga mi
an hneh theihna hi Hebrai miten Pathian hre lo Kanan mite an
pawl avanga thil lo thleng nen khan a rah chhuah chu a thuhmun
reng dawn a ni.
Mi tam tak chuan an chhûngte leh \hiante chu Pathian hre
ngai lo mi pawh nise engemaw chen ngaihthiam tur niin an hria
a. Hemi chungchangah hian ramri chiang kham a harsa hle; vawi
khat inhriat thiamna a awm zauh tawh chuan Krista zuitu diktak
lo ni tawhte meuh pawhin an nungchang leh miziaa khawvel
tihdan an rem thlengin a dawtleh atan kawng a sial zawm a.
Tichuan Pathian nena an inzawmna a lo chat a, a hming maia
Kristian an lo ni tawh \hin. Fiahna dârkâr a lo thleng a, an
beiseinate chu nghahchhan nei lo a ni tih a lo lang a. An mahni
leh an fate chu hmêlma hnenah an inhralh a. Pathian chu an
timualpho va, A rorelna diktak puanchhuah a nih hun chuan an
chi theh ngei chu an seng ang. Israel fate hnena a sawi ang bawk
khan Krista chuan, “Ka thupêk in pawm lova; engvangin nge
hetianga in tih?” a la ti ang (Roreltute 2:2).—The Signs of the
Times, June 2, 1881.

346
|HEN 15-NA

INRÎM LEH INNEIHNA

“Chhûngkaw inphuar khawmna hrui hi leiah [434]


chuan a thianghlim ber a, a nghet ber a, a nêm
ber bawk. Mihringte tana malsawmna ni tura
buasaih a ni a. Inneihna thuthlungah hian fing
tak leh Pathian \ih chung leh inneih hnua
mawhphurhna awm tur ngaihtuah ran chunga
luh a nihna apiangah malsawmna thlen zêl
\hîn.”—Tìhdam Rawngbãwlna, p. 345.

347
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[435] HMANGAIHNA DIK—148
“Hmangaihna hi Isua hnen a\anga kan dawn thilpêk hlu tak
a ni. Hmangaihna thianghlim leh sawisel bo chu suangtuahna
mai ni lovin nundan phung nghet a ni. Hmangaihna dik takin a
chawh thawhte hi an â lo va, an mit a del hek lo. Thlarau
Thianghlimin a zirtir avanga Pathian an hmangaih em em bâkah
anmahni an inhmangaih angin an vengte an hmangaih bawk.
Nupui-pasal neih rilrûk mêkte chuan damchhung kawppui
atana an rilrûk deuhte nungchang insiam mêk leh an ngainat
zawngte chu ngun takin thlir reng rawh se. Inneih tuma ke penna
reng reng chu nungchang mawi tak, tlâwm tak, tlang tak leh
Pathian chawimawi a, tihlawm tumna dik tak neia tih ni sela.
Inneihna hian he khawvela kan nun leh khawvel lo la awm tura
kan nun thlengin a khawih phâk a. Chuvangin Kristian dik tak
chuan Pathian remtih loh zawngin engmah a ruahman lo vang.
Vanneihthlak taka Pathian \ihmi nu leh pa la nei in nih chuan
an thurawn la rawh u. In beiseina leh ruahmannate chu sawipui
ula, an nun kal tawha zir tur awm chu zir bawk ula, tichuan
buaina tur tam tak lakah vemhimin in awm ang. Chung zawng
zawng bâkah chuan Krista chu zirtirtuah hmang ula, A thute
chu \awng\aina nen zir rawh u.
Chutiang kaihhruaina hnuaia awm nula chuan dam chhung
kawppui atan chuan mipa mize dik tak nei, nun thianghlim nei
bawk, mi taima leh phur, mi rinawm, Pathian \iha Amah
hmangaihtu chauh thlang rawh se. Tlangval pawhin amah thlawp
[436] reng theitu tur leh a phurrit phurh pui a, a felnaa pasalte
tithianghlima tiropui thei, hmangaihnaa tihlim theitu chu thlang
rawh se.
“Nupui remhria erawh chu LALPA laka mi a ni” (Thufingte
19:14). “A pasal thinlung chuan a ring a, chhawrna a hmai lo
vang. A damchhûngin chhe lam ni lovin \ha lam hlirin thil a
tihsak \hin,” (31:11,12). “Finnain a kâ a âng a, a kâah chuan
ngilneihna thu a awm. An chhûng khawsak dân a en \ha a,
348
HMANGAIHNA DIK
dawngdahna chhang a ei lo; a fate chu an thova ‘Engthâwli’ an
ti a. A pasal pawhin a fak a.” (châng 26-28). Chutiang khawpa
fel nupui hmu chuan, “Thil \ha a hmu a ni; Lalpa duhsakna a
chang ang (18:22).”—Tìhdam Rawngbãwlna, pp. 346, 347.

Kawppui Thlanna
Kristian \halaite hi \hian siam thu-ah leh nupui-pasal zawn
chungchangah an fimkhur em em tur a ni. Fimkhur rawh u,
chuti lo zawng rangkachak \ha mi emaw intih kha thir tui-êk lek
hi a lo ni palh ang e. Khawvel taka inpumkhatna hian Pathian
hna in thawhna kawngah daltu lam a awn deuh zel a. Thlarau
tam tak chu Pathian thua mi chawi kang lo leh tiropui thei lotute
nen sumdawnna-ah emaw nupui pasala inneih vang emawa
inpumkhatna hlimawm loh tak avang hian an boral tawh a ni.
Pathian mite chuan a phal loh huang chu dâi ngai suh se. Ringtu
leh ring lo mi inneih hi Pathianin a khap bur mai a ni. Mahse
thinlunga pian\harna neilo ten an duhzawng zuiin Pathianin rem
a tih loh inneihna a awm fo mai.—Fundamentals of Christian
Education, p. 500.

INRIMDAN DIK LO—149 [437]


In nungchanga ngheh cherh chawrhna leh mahni inphatna
nun in tlakchhamna tak mai kha tawlhthlukpui mai mai lo tur
sakhaw nun fir nei tura in tlin lohna lai tak chu a ni. Tumruhna
leh rinawmna hi vawn tlat tur a ni. Heng mihring \hatna dan kan
tehnate hi Kristian nun hlawhtling nei tur chuan an pawimawh
hle a. Thlarau nuna nghehna in neih phawt chuan dikna ata
awlsam taka pawh kawi mai mai theih in ni lo vang. In tihtur
lang tlang rang mai lak ata hruai kawi thei tur che u thil dang
phurawm a awm zo chuang lo va, chuvangin Pathian laka
rinawmin in fel hle tawh ang. Hmangaihna te, duhsakna aw te
leh \hian thlâkhlelhnate chuan thutak a\ang leh in tihtur a\ang
chuan a hruai bo lo vang che u a, rilruin a duh satliah ringawt
chuan in tihtur chu a \hulhtir tawh hek lovang che u.
349
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Ka unau duh tak, engmah la hre tham lo nula naupang tê, ni
tin nuna a mawhphurhna leh a taka a thawh tur awm ang pawh
la hre thiam tham lo tur ber kher chu i nei duh a nih chuan i tisual
der a ni; hemi kawnga a tlin lohna hi chu Pathian laka a tihtur a
hriat lohzia nena khaikhin chuan sawi tham a la ni lo zâwk.
Thutak êng chu a nei lo a ni bik lo; sakhaw thua ham\hatna tur
pawh a nei ve; mahse Krista tel lova misual hnaisai lo zet mai a
nihna chu a hre tlat lo a ni.

Sakhaw Nun A Hneh Dãn


Pathianin a mite a pawlna hmun \awng\ai inkhawmte Pathian
hmangaihna nei hauh lo leh sakhaw ngaihven hauh lo ho in kawm
[438] avanga in \hulh fo a nih chuan engtin nge Pathianin chutiang
inpumkhatna chu malsawmnain vur se in tih ngam ang?
Hmanhmawh suh u. Naupang têa nupui pasal inneih hi
sawimawi tur a ni lo. Nulaten emaw tlangval zawk te emawin
Pathian thil zahna an neih loh va, sakhaw lama phuartu thilte an
ngaihthah bawk chuan nupui-pasal an nihnaa chanvo inzahsak
lohna a awm ang tih a hlauhawm em em bik a ni. Sakhaw thila
in tihtur leh \awng\ai hunte bawhpelha ngaihzawngte rim fo mai
pawh hi a hlauhawm a; in tawrh zawh loh tur thil tam tak in
chân reng a ni.
Zan rei tak thlenga inrim hi tih dan phungah neih a ni a,
mahse Kristian ve ve pawh ni ula Pathian tan thil lawmawm a ni
chuang lo. Hetianga a hun lo taka inrim hian hriselna a tichhia a,
a tuk leha hna thawk turin rilru a in fit lo va, sual anga lanna a
nei bawk. Ka unau, hetiang inrimna pumpelh tur hian mahni
inzahna chhe tê tal i neih ka beisei. Pathian ropuina chauh hmu
theitu mit nei ngat la chuan fimkhur takin i che ang a. Tichuan
ringtu Kristian i nih avanga Pathianin a hauh natzia che hre
thiam thei lo khawpa i khaw hmuh tidel theitu hmangaihna chu
lunglêngin i kûr pui vak vak tawh lo vang.—Testimonies for
the Church, vol. 3, pp. 44. 45.

350
INRIM DAN DIK LO
Hmâ Lutuka Inneih
“Naupang têa nupui pasal inneih hi sawimawi tur a ni lo.
Inneihna anga thil pawimawh, thil thui tak nghawng thei hi
inbuatsaihna \ha tawk nei lo leh rilru leh tisa a puitlin chian tak
tak hmaa hmanhmawh taka tih chûk chûk tur a ni lo.”—Tìhdam
Rawngbãwlna, p. 346.

RINGLO MITE NÊNA INHUALNA—150 [439]

Ka farnu duhtak, i rinna \awmpui thei lotu neih tuma i


inngaihtuah thu ka lo hre ve a; he thu pawimawh tak hi i ngaihtuah
ngun tawk lovang tih ka hlau hle mai. I tûn hnu nun zawng
zawng nghawngtu tur rahbi i rah hma hian he thil hi \awng\aina
rilru nen uluk taka ngaihtuah nasa hlê turin ka duh che a ni. He
inzawmna thar hi hlimna diktak hnâr a ni dawn em? I Kristian
nun \anpuitu che a ni ang em? Pathian a tilawm ang em? I
awmdan chu mi entawn tlâk kawng him a ni em?

Hmangaihna Fiahna
Pasal nei tura a rilru a siam fel hmâin nula chuan a neih tur
chu a hma lam hun atan innghahna tlâk a ni dawn em tih a chian
hmasa phawt tur a ni. Engnge a hun kal tawh ni? A nun a
thianghlim em? A insawi angin a hmangaihna chu a ropuiin ze
sang tak a ni nge a rilru thawk thutin a duh mai mai zawk? A
pianken leh mizia hrim hrim chu amah tihlim theitu a ni ang em?
A hmangaihnaah chuan hlimna leh muanna diktak a hmu thei
ang em? Ama nihna chu a vawn zui reng phal sak a ni ang nge,
a chhia leh \ha hriatna leh a ngaihdante chu a pasal thununna
hnuaiah chêp takin a dah dawn? Krista zuitu a nih avangin mahni
tâ pawh a ni lo va, mana lei a ni tawh. Chhandamtu inpuannate
chu a nunah a lal ber angin a chawimawi thei ang em? Tisa leh
thlarau, ngaihtuahna leh thil tumte chu thianghlim tak leh fel taka
vawn zui zel a ni ang em? Heng zawhnate hian pasal neih tum
nulate hmakhua thui tak a keng tel a ni.
351
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[440] Chhungkuaah hian sakhua hi a pawimawh khawp mai. Hei
chauh hian nupa nun tihrehawmtu thil dik lo chu a dal thei a.
Kristan ro a relna hmunah chauh mahni hmasialna tel lo
hmangaihna dik leh thûk tak chu a awm \hin. Tichuan thinlung
chu thinlung veka \hui zawm a ni ang a, tichuan nunna pahnih
chu rem takin an inchuktuah ang. Chu inah chuan Pathian
vantirhkohte an thleng ang a, an awmpuina thianghlim chuan
inneihna pindan chu a tizahawm ang. Tisa châkna bawlhhlawhte
chu tihbo a ni ang a. Tichuan rilru chu chunglam Pathian awmna
lamah hruai chhoh a ni a, A hnen lamah Amah biakna thinlung
chu a lêng chho bawk ang.

Thu Awih Lohna Rah


Mihring thinlung hi chuan mihring hmangaihna vêk hi a ngâi
\hin a, mahse he hmangaihna hi Isua hmangaihna aiawh tur
khawp chuan a thianghlim lo va, a chak tâwk lo va, a hlu tâwk
hek lo. A chhandamtu hnen a\ang chauhin a ni nupui chuan
lungngaihna te, mawhphurhna te leh mi enkawlna hnate
hmachhawn thei tura finna te, chakna te leh khawngaihnate a
hmuh theih ni. Chuvangin nu chuan Krista chu a chakna-ah
hmangin hruaitu-ah nei rawh se. Nula chu a khawvel \hiante
hnena a inpêk hmain Krista hnênah inhlân phawt sela, Krista
nena inzawmna dodal thei chi \hian reng reng nei suh se. Hlimna
diktak hmu tawhte chuan an thil neih leh thiltih apiangah Pathian
malsawmna nei zêl rawh se. Pathian thu awih lohna hian a ni mi
thinlung leh chhungkua tihrehawm \hin chu. Ka laizawnnu
duhtak, englai pawha hliahkhuhtu hlim thla an hlih ngai lohna
chhungkua i nei dawn a nih loh chuan Pathian hmelma chu nei
lul suh.
Rorelnaa hetiang thute hi la tawng leh tura ka inbeisei angin
i thil tihtum kha ngaihtuah nawn leh turin ka ngen tak meuh meuh
che a ni. “Ka pasal ring lo mi chuan ka ngaihtuahnate hi Isua
a\angin a hruai bo ang em? Pathian hmangaihtu ni lovin tisa

352
RINGLO MITE NENA INHUALNA
nawmsakna ngainatu a ni si a; a nuam tihzawng lamah hian min [441]
hruai zawk mai lo vang maw?” tiin inzawt rawh. Chatuan nunna
kawng hi a chhovin a bum boh si a, chuvangin i kal zelna tur
tibahlah thei phurrit dang insiam suh.
A tlai lutuk hmain i dinhmun hlauhawm tak chu ka hrilh
tawh \hin che hi. |awngkam mawi leh nâl tak chu i ngaithla a,
tichuan engkim a \ha vek mai ang tia hruai i ni; mahse chutiang
thu mawi chhâkchhuah tirtu thinlung phêk chu i chhiar si lo. An
thinlunga sualna inphum thûk dân chu i hmu thei lo va. A landan
mai piah lam chu i hmu thei lo va, i thlarau man tumin Setanan a
chang reng che tih lah i hre thiam thei hek lo. A thlemna tiang
chu nangmah do zawnga lek tur leh awlsam taka a chet nan chu
chutiang kawng zawh tur chuan a hruai ang che. Mahse hun
remchang chhe tê pawh pe suh. Pathianin a chhiahhlawhte rilrua
a thawh laiin Setana chuan awihlo fate hmangin a thawk thung
a. An pahnih hian inrem thei an ni lo. Krista leh Belialan
inzawmna an nei lo ve. Ringlo mite in zawm hian Setana lamtûalah
in indah tihna a ni. Pathian thlarau in tilungngâi a, a hualhimna in
hloh tihna a ni bawk. Chatuan nunna nei tura in indonaah hian
chutianga daltu lian deuh mai neih chu in tlin meuh ang maw?

Inhualna Thutiam Chu Sûtleh Mai Rawh


“Thu ka lo tiam ve laklawh tawh si a; tunah ka sût leh thei
dawn em ni?” i ti a ni maithei e. Ka chhanna che chu, ‘Pathian
lehkha thu kalh zawnga thutiam i lo siam a nih chuan engti kawng
pawhin sût nghal la; Pathian hmaah inngaitlawmin chutiang
thutiam hmanhmawh tak siam tura hruaitu che hmangaihna chu
bansan nghal rawh. Lalpa \ihna nena chutiang thutiam sût chu
sût duh loha Siamtu tihmualpho ai chuan a \ha zâwk fê a ni.’
Vanram hlawhna tur leh hremhmun pumpelhna kawng [442]
inhawng sa chu in nei tih hre reng rawh u. Pathian chuan thil a
sawi mai mai lo a nia. Kan nu leh pa hmasate kha chhia leh \ha
hriatna thei ei A phal lo va; an thuawih lohna khan khawvel

353
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pum tan chhiatna kawngka zau tak a hawng ta a nih kha. Pathian
kalh zawnga kan kal chuan min kalh zawngin A kal ve ang. Kan
kawng him neih chhun chu engzat pawh hloh dawn ila A
duhzawng apiang zawm hi a ni mai. An vai hian hmangaihna leh
finna chhiar sen rual loha innghat an ni.—Testimonies for the
Church, vol. 5, pp. 361-365.

Thutlûkna Puitling Neih


Khawtlang \hatna tur leh zirlaite hmakhua thui tak thlirna
chuan anmahni nungchang ngei pawh a puitlin hmâ, thutlûkna
puitling an siam theih hma leh nu leh pain fate an kaihhruai dan
leh enkawl dan tur ang tak tak an hriat hma chuan \halaite chu
kawppui thlan tum mai lo turin a phût tlat a ni.
Thlemna lak ata \halaite hum him a, mi \angkai la ni tura
buatsaihtute hian hna \ha tak an thawk a ni. Zirna inahte pawh
\halaite thununna leh khuahkhirhnate hi an pawimawh tih hriat
hi a nuam \hin. Chutiang hretu zirtirtu zawng zawngte thawhrimna
chuan hlawhtlinna lallukhum khum \heuh rawh se.—
Fundamentals of Christian Education, pp. 62, 63.

[443] THURÃWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA–151


Tunlai hun \ha lo leh bawlhhlawh zetah hian \halaite chu
thlemna leh fiahna tam tak karah an awm a. Tam tak phei chu
lawngchawlhna hlauhawm tak lam panin an inkar mêk a ni.
Hruaitu an mamawh; mahse an mamawh em em \anpuina chu
an nuih zat khang lang lawi si. An chuanna lawng chu khalh ve
theiin an inhria a, mahse an hmâ lawka an chuanna, rinna leh
hlimna lawng tichhe der thei tur lungpui inphûm ru, tauh palh
mai theih tur chu an hmu si lo. Ngaihzâwng leh inneih lamin an
rilru a bual â tlat a; an châk ber pawh anmahni thua lum ve theih
hun chu a ni. Hetih lai, an hun tawng pawimawh lai takah hian
thurawn petu \ha leh kaihruaitu sual thei lo chu an mamawh em
em a. Chu kaihhruaina chu Pathian thu-ah an hmu thei ang.
354
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
Taima taka an zir loh erawh chuan tûn damchhûng bâka khawvel
lo la awm tura an hlimna leh midangte hlimna thlenga tichhe thei
thil an dâi sual nasa hle ang.
Mi tam tak rilruah chuan chhût chiang lem lova thil han tih
ve chawt mai duhna hi a awm \hin a. Pathian thurawn fing tak
takte chu an ngaihsak lo va, mahni rilru hneh tumin an do lova,
chuvangin chu hnehna hlu tak chu an chang thei lo. Thuawihna
leh mawhphurhna kawng a\angin an tumruhna chapo tak leh
khauh tak mai chuan a hruai pêng \hin a ni. |halaite u, in nun
kal tawh kha thlir kir ula, Pathian thuziak êngah chuan rinawm
takin in kawngte chu chhût ngun rawh u. Bible-a Pathian thupêk,
nu leh pate zah tur thu kha mahni dinhmun hriatchianna nena
neih in châk \hin em? In sên lâi a\anga enkawltu che u in nute [444]
kha hmangaihna leh ngilneihnain in enkawl em? An duhzawngte
in zahdersak nge in remruat ang leh châkzawngte zuiin an rilru
in ti hah \hin? Thutak in puan \hin chuan in thinlung a tithianghlimin
in rilru a ti nêm em? A nih loh chuan in hun kal tawha in thil
tihsual siam \hatna hna inkhar tihna a nih chu.

Hruaitu |ha Famkim


Bible hian nungchang tehna \ha famkim chu a pe a. He
lehkhabu thianghlim, Pathian thawkkhum, mi thianghlimte ziak
hi nun kawng hrang hrang atana hruaitu \ha famkim chu a ni.
Chiang takin \halaite leh upate tihtur a thliar a. Nun hruaitua
neih a nih phawt chuan a zirtirna chuan thlarau a chawi sang
ang. Rilru a tisâng ang a, nungchang a siam \ha ang a, hlimna
leh thlamuanna a pe bawk ang. Mahse \halai tam takin anmahni
thurawn leh inkaihhruaina chu an thlang a, an mahni chungchang
pawh an kut zâla tla turin an ti \hin. Chutiang mite chuan uluk
lehzuala Bible zir anmamawh hle mai. Phêk tam takah nu leh
pate leh rinnaa an unaute chunga an mawhphurhna chu tihlan a
ni. Thupêk pangâna chuan, “I nu leh pa chawimawi rawh;
tichuan LALPA i Pathianin ram a pêkah che hian i dam rêi dawn

355
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nia.” (Exodus 20:12) a ti a. “Naupangte u, LALPAah chuan in
nu leh pate thu zawm rawh u; chu chu thil dik a ni si a,” (Efesi
6:1) tih kan chhiar leh bawk.
Hun hnuhnungah kan cheng tawh tih chhinchhiahna tam tak
zinga pakhat chu \halaiten an nu leh pate thu an awih ta lo leh an
chunga lawmna reng reng an nei ta lo hi a ni. Pathian thu hi nu
leh pate zah tura thurawn leh thupekin a khat a. Chu chuan
\halaite rilru chu an têt lai a\anga nula tlangval an nih a, nu leh
pa dinhmun an thlen thlenga anmahni enkawltu an nu leh pa,
[445] tuna an chunga an hlimna leh thlamuanna nghat lêt tawhtu
hmangaih lêt ve châknain a hneh thei a ni. Bible hian hemi
chungchang hi chiang lo takin a zirtir reng reng lo; mahse chu a
zirtirna chu nasa taka bawhchhiat a ni si a.
|halaite hian zir tur an ngah mai; chûng zinga a pawimawh
ber chu mahni inhre chiang tura inzir hi a ni. An nu leh pate
chunga an mawhphurhna chungchangah rilru tluang tak pu sela;
Krista sikulah thinlunga inngaihtlawm dan leh inphahhnuai dan
chu chawl lovin zir reng bawk rawh se. An nu leh pate hmangaiha
chawimawi tur an nih rualin kohhrana mi thil chinchang hre
zawkte thutlûkna pawh an zah tur a ni.

Nungchang Zahawm
Khawtlanga tlângtla tak tlangvalin a nu leh pate hmêlhriat
loh nula a lo hmin der a nih chuan a nula chungah leh a nu leh
pate chungah Kristian nun zahawm tak chu a nunpui lo tihna a
ni. A rûka inhmu a, inbe pawpin a nula rilru chu a hneh a ni
thei; mahse chutianga a tih ngat chuan Pathian fate zawng
zawngin an neih tur thlarau nun nghet leh ropui lan tirna kawngah
a hlawhchham der a. An tum thleng tura an tihdan chu Bible
tehna a\ang chuan inthup tak leh inhawng lo tak a ni a, anmahni
hmangaihtute leh rinawm taka enkawltu nih tumtute lakah pawh
an rinawm lo tih an tilang a ni. Chutiang hnuaia inneihna thutiam
ziah chu Pathian thu nen a inrem thei lo va. Mi fanute an tihtur

356
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
ti thei lo tura hruai hrang a, nu leh pate chawimawi tura Pathian
thupêk chiang tak leh \ha tak mai zawm hlei thei lo khawpa nula
rilru tichi-aitu chu inneihna thutiama rinawm tak chu a ni hauh
lo vang.
“Tleirawlin engtin nge a awm dân a tih thianghlim ang?” tih [446]
zawhna chhanna chu, “I thu ang zela a awm dân veng \hain,”
(Sâm119:9) tih hi a ni. Hruaitu atana Bible hmangtu tlangval
chuan a himna leh a mawhphurhna kawng chu a hai lo vang.
Chu malsawm lehkhabu chuan a nungchang nghehna vawng nung
zel a, rinawm tak leh bumna tel lova thawh dante a zirtir ang.
“Rûk i ru tur a ni lo” tih chu Pathian kut zung\ang ngeiin
lungphêkah a ziak a; mahse a rûka mi thinlung hneh leh hneh
tura beihna ava tam si em!
Lêm derna nena inrim a ni reng a, a rûka inbe pawpin engmah
hre tham lo leh hetiang hian engchen nge a thlen pui dawn pawh
hre tham lo nulate rilru chu an nu leh pate hnen a\anga hruai bo
a ni a. An thil kalpui dan atang pawha ngaihzawn tlâk loh an
bialpate hnenah an rilru chu an pe zo \hin. Bible chuan rinawm
lohna tawh phawt chu a dem vek a, eng hun leh hmunah pawh
dik taka tih a phût tlat a ni. A \hatlai hun hruaitu atan leh a
kawng êntu atana Bible hmangtu chuan engkimah a zirtirnate
chu a zawm ang. Dan chhun han tê tak tê emaw, thu khat chauh
emaw pawh a zawm avanga tuar nasa hle tur pawh nise a
bawhchhe lo vang a. Bible hi a rin phawt chuan Pathian
malsawmna chu rinawmna kawng khauh tak a\anga a pênsan
phawt chuan pêk theih a ni lo tih a hre bawk ang. Nuamsa
âwm taka lan changte chu awm ve bawk mah se a tuh rah chu a
la seng tho tho dawn a ni.
Pathian anchhia chu tunlai khawvela a hun lo lutuk leh
remchang lo lutuk chunga inzawmna nei lui \alh ho chungah hian
a awm reng a ni. Hemi chungchânga êng hi chiang lo takin Bible
hian lo kalsan chu nise tunlai \halai tam takte inrim kual vel dan [447]
hi a la ngaihthiam theih deuh mahna. Mahse Bible-in a phûtte

357
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chu a chanve lek a ni lo va, ngaihtuahna, \awngkam leh thil
tihdan thianghlim famkim a phût tlat a ni. A thute hi kan ke atan
khawnvar a nih avangin Pathian chungah kan lawm a, tuman an
hmaa tihtur awm bawhchhe palh lul suh se. Hetianga tihsual a
nih fo nachhan hi a thupêk pen bosan a nih vang a ni a, chuvangin
\halaite chuan Bible phêk tinte hi rawnin chu chu hna berah nei
sela, a thurawnte chu ngai pawimawh bawk rawh se.

Thutlukna Dik Neih |ûlna


Chhia leh \ha hriatna fim tak hmanga muangchanga
ngaihtuah chi thu rel tur a awm a nih chuan inneih chungchâng hi
a ni ngei ang. Bible hi thurawn petu anga mamawh a nih pawhin
damchhunga cheng dun tura mi an inphuar ngheh hma ngeia
mamawh a ni. Mahse tunlaia hetiang ngaihdan tlanglâwn zawk
chu hmangaihna hi min hruaitu tur chu a ni mai tih hi a ni a.
Hmangaihna thinlung luangliam chu mi khalhtu ber a ni zing ta
mah mah a, chu chuan chhiatna lamah a hruai nge nge si.
Hmangaihnaah hian thil dang zawng zawng aiin \halaiten an âtzia
an lan tir a, hemiah vêk hian chhia leh \ha hriatna fim tak hman
an duh lo bawk. Inneihna chungchang hian anmahni bual â tlattu
thiltihtheihna a nei ni hialin a lang a ni. Pathian hnenah an inhlan
lo va. An hriatna chu phuar a ni a, an remruatna-ah mi an rawn
inrawlh ve ang tih hlau niawm takin a rûkin hma lam an pan zel
\hin.
A rûka inrim leh inneihna kalpui hi Pathian chauhin a
rapthlâkzia A hriat hrehawmna thlentu a ni. He lungpui tauh
palh avang hian mi sang tam takin thlarau lam lawng chhiatna an
tâwk a. Kristian \ha tak nia inchhal, nun tlang tak neia hriat, thil
dang zawng zawnga fing awm takte pawhin hetah hi chuan
[448]
râpthlâk takin thil an tisual ve fo \hin. Chhia leh \ha hriatna
pawhin a tihdanglam theih tawh loh an tumruhzia chu an tilang
a. Mihring suangtuahna leh phurnaa bual ât niin Bible zira Pathian
hnaih châkna pawh an nei lo.

358
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
Setana chuan eng mi nge a dawr tih a hre chiang tawk a, a
finna huatthlala zet chu hmanraw hrang hrang hmanga mi thlarau
man turin a lek kual vel bawk. Mi chevel leh ke pen apiang hi
lo en ve rengin thurawn a lo pe ve sek a, chung a thurawnte lah
chuan Pathian thuin tihtur a sawite aiin zawm an hlawh zawk
lehnghal. He lên phiar \ha zet mai leh hlauhawm zet mai hi
\halaite leh mi fimkhur lo ho man nan thiam taka zar a ni a.
Pathian thu êng hnuaiah thup a ni fo va; mahse a tuartute chu
lungngaihna hlingin an inchhun hliam a. Chumi avanga mihring tawrhna
chu hmun tinah kan hmu a nih hi.

Nu leh Pate Rawn Tur


Kan \halaite hi engtikah nge an finvar ve ang? Hetiang hna
hi eng chen nge a la kal dawn? |halaite hian an nu leh pate
thurawn leh thutlûkna pawisa lovin an mahni châkzawng leh
sukthlêk lam chauh em ni an zawm ang? A \hente phei chu nu
leh pate duhzawng leh ngaihdante ngaihven \hin awm pawhin
an lang lo va, an thutlûkna puitling takte chu zahsak awmin an
lang hek lo. Mahni hmasialna chuan fa duata induatna tur thinlung
kawngka chu a khar tlat a. Hemi chungchangah hian \halaite
rilru hi tihthawh a \ul khawp mai. Thupêk pangana chauh hi
thutiam hmanga belh a ni a; mahse ngaihnêp a hlawh khawp mai
a, hmangaihtua inchhal meuh pawhin an hlamchhiah a ni. Nu [449]
hmangaihna la lâp a, pâ enkawlna ngaihnêpna chu \halai tam
tak sualna a ni tia chhinchhiah a ni ta.
Hemi chungchanga thil hriat sual lian ber pakhat chu heng
tleirawl engmah la hre lote rilru hi tihbuai sak tur a ni lo va, an
tawn mêk hmangaihnaah hian inrawlh tur a ni lo tih hi a ni. Kil
hrang hrang a\anga thil thlir tur a awm a nih chuan hei ngei hi a
ni kan thlir tur chu. |anpuitua midang thil lo tawn tawh hriat a,
hmanhmawh lova kil hrang hrang a\anga bûk a \ul em em bawk.
Mahse mipui tam zawkin an lâk lâp em em thupui a ni miau
bawk si a ni.

359
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Ka tleirawl \hiante u, Pathian leh Pathian \ihmi in nu leh
pate chu sawipui rawh u. Inneih chungchang hi \awng\ai thupuiah
hmang ula. In damchhan zawm ve tura inhual deuhte nungchang
\hang zel leh an duhzawngte chu ngun takin thlir reng rawh u.
He thil in dai tur hi in nuna \hil pawimawh berte zinga pakhat a
ni a, hmanhmawh takin ti mai mai suh u. In inhmangaih a nih
pawhin in mit chu del kher suh se.
In nupa nun chu a nuam dawn nge dawn lo ngun takin
ngaihtuah chiang rawh u. He inneihna hian van lam min hawitir
dawn em? Pathian ka hmangaihnaah min pui ang em? He lei
hringnuna ka \angkai ve theihna mual hi a tizau ang em? tih te hi
inzawhtur a ni. Heng inthlir lawkna zawng zawng hian thil \ha lo
lam a kawh loh chuan Pathian \ih chungin kal zel rawh u.
Mahse an nungchang in hriat chian vak loh mi tu emaw nen
lo inhual ta ula, chu inhualna avang chuan i hmangaih theih hauh
[450] loh tur leh zah theih hauh loh tur chu nei ngei ngei turah inngai
suh. Thu delhkilh neia in inhual danah chuan fimkhur hle ula;
mahse chu aia la \ha zâwk fê chu mi tam tak tih dan anga inneih
hnua in\hen mualpho leh aiin inhual laia in\hen a \ha zâwk daih
tih hi a ni.

A Nu A Enkawl Danin A Nungchang A Hril


Hmangaihna diktak chu thlai \iak hlim, tui pêk ngai ang hi a
ni. Pasal neia hlim tak leh thlamuang taka awm duh, hun lo la
awm zel tura harsatna leh lungngaihna tlansan duh nula chuan a
rilru a pêk tak tak hmain a bialpa chuan nu a nei em tih chian
hmasa phawt sela. A fapa chuan engti kawngin nge a nu a
chhun? A bialpa chuan a nu laka a mawhphurhna chu a hria
em? A nu hlimna leh duhzawngte a ngaihtuah sak em? A nu
meuh pawh a zah loha a chawimawi loh chuan a nupui lakah
chuan ngilneihna te, hmangaihna te, zah derna te, a lanchhuahtir
ang em? Inneih tirh lama induhnate lo ral sela a hmangaih zawm
reng ang em? Thil ka tihsual palh changin a dawhthei ang nge,

360
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
mi phunchiar, tawrhhlelhawm tak leh mahni thu duh deuh mai a
ni dawn? Inngainatna diktak chuan tihsual palh tam tak a hmuh
kân a; hmangaihnain a hmu bik hek lo.

Rilru Thawk Thut Hi A Rintlak Loh


|halaite hian an rilru thawk thut hi an ring lutuk fo. An
tlâwm hmâ lutuk tur a ni lo va, an bialnu-bialpate pawnlam
hmel\hatna zûnah an uai hma lutuk tur a ni hek lo. Tûnlâi inrim
dân hi inbumna leh lêm derna hmun, thlarau hmelmain Lalpa aia
chêtna tur a ngah zâwkna ram a ni. Khawiah pawh awm ila he
thilah hian fin thiam a \ul hle a, mahse a tak takah erawh chuan
fin thiam chu a harsa hle si a ni.
|halaite hian hei ai hian an nu leh pate nêlin an hnenah intulut
bawk sela, an bulah an lungngaihna leh lawmnate nghat ngam[451]
bawk sela, tichuan an hma lam huna an buaina tur tam tak an
pumpelh thei ang. Kawng zawh tur hre lova an buai pawhin an
thil thlir dan ang ang chu an nu leh pate bulah sawiin an thurawn
la rawh se. Pathian \ih mi an nu leh pate tluka an tana thil
hlauhawm tur chhût dik thei tunge awm ang a? Tunge an mize
mak bikna pawh an mahni anga hre thiam ang?
Kristian naupangte chuan khawvel malsawmna chung lamah
Pathian \ih mi an nu leh pate hmangaihna leh remtihpuina chu an
chawisang ang a. Nu leh pate pawhin an fate chu lainatin an
\awng\ai ang a, Pathianin vengin a kaihruai ang. Thil dang zawng
zawng chung lamah an =hian leh Thurawnpetu, an chak lohnate
lo hre em emtu Pathian chu an thlir tir bawk ang. Keimahni ang
bawka kawng engkima thlemna tâwk tawh, a sual erawh sual si
lova chuan thlêma awm mêkte chhâwk dân chu a hre khawp
mai.—Review and Herald, January 26, 1886.

Hmangaihna Thianghlim
In inpumkhatnaah chuan hmangaihna chu in hlimna hnâr lo
ni tawn ve ve rawh se. Mi tinte hi an kawppuite hlim nana rawng

361
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
inbawlsak tawn \heuh tur an ni a. Hei hi nangmahni chungthua
Pathian duhdan chu a ni. Mahse pumkhat ni tura in inbelhbawm
hian a khawi mah mahin in nihna chu midang lakah in hloh tur a
ni lo. Pathian chu in mihring nihna neitu a ni si a.
Pathian tana nung a nih avangin mihringin a hmangaihna sâng
ber leh thûk ber chu Pathian hnênah a hlân a. In hmangaihna
luangliam chu in tâna thi Isua lamah a luang em? A luang a nih
chuan in inhmangaihna chu van duhdan a lo ni ang. —
Testimonies for the Church, vol. 7, pp. 45, 46.

[452] PUITLING LOVA INNEIHNA—152


Tleirawl tam tak chu puitling taka thutlukna la siam thiam si
lo, rilru sâng tak leh ropui tak nei bawk si lovin ngaihzawng an
nei \an dek dek a, an tleirawl châkna hmachhuanin inneihna
thutiamte chu an chham liam ve mai mai zu nia…

Naupan Laia Inngainat Lutuk Hlauhawmna


Naupan lâia inngainat thûk lutuk hian inpumkhatna chhe
tak emaw zahthlak taka in\henna emaw a hring \hin. Nu leh
pate hriatpui lohva naupang lutuka inzawmna siam hian hlimna
a thlen ngai lo. Naupan laia inngainat bik riauna ang chi hi kum
a lo upat deuh a, an hriatna a lo tam hnu, a him tawk chin leh
mawi tawk chin an thlen hunah chauh lo chuan khap tlat tur a ni.
Chutianga khap beh loh ho chu hring nun nin hluah hluahna
pawchhuak thei dinhmun hlauhawmah an ding a. Tlangval pawh
la hre tham lo tleirawl tê chu a damchhung kawppui atana a
rualpui bawkte \hat leh \hat loh hre pha lo ber a ni si a. Tlêma
an ngaihdan a lo puitlin deuh hnu chuan innei ngei turah an inngâi
a; intihlim tawn tur an nih erawh an chhût tel lo a ni mai thei. An
han innei ta chu a \ha thei ang bera inenkawl chu hnai lo mai;
inpuh tawnna tur a tam a, inngaihsak lohna leh inten tawnna a lo
awm thlengin an inkar khi chu a lo zau zel \hin. Chutah
chhungkuaah serh leh sang zah tur a lo awm lo va. An
362
PUITLING LOVA INNEIHNA
chhungkaw boruak chu \awngkam chhe pui pui leh inhauna aw
rawl vinin a tichhe ta vek mai a ni.—A Solemn Appeal, pp,
11,12. (Edition: Signs Publishing Company Limited).

INNEIHNA FING LEH ÂTTHLÂK—153 [453]

A hun lo lutuka inneihna hi tunlai sualna tam takin a hrin an


ni. Naupang lutuka inneihna hian rilru puitlinna lam emaw taksa
hriselna lam emaw a kawk lo. He thupui ngaihtuah nan hian
chhia leh \ha hriatna kan la hmang tlem mah mah a ni. |halai
tam tak phei chuan an rilru rawn thawk thut chu an um nghal
mai \hin. He rahbi, a \ha zawng emaw a chhe zawng emawa
anmahni nghawng thei, an damchhunga anchhia emaw
malsawmna emaw ni thei hi inngaihzawnna satliah avangin
hmanhmawh taka zawh a ni fo mai. Tam tak phei chuan an
chhia leh \ha hriatna emaw Kristian thlirna a\anga inkaihruaina
emaw chu an ngaithla lo law law ang…..
Khawvel hi mumal lo tak taka inneihnain a rahchhuah
hrehawmna leh sualnain a khat a. Nupa tam tak phei chuan thla
tlêmte chhungin an mizia a inrem thei lo tih an hre thei mai a,
tichuan van boruak inremna leh hmangaihnain a luah khah tur
chhungkuaah chuan buainain ro a rel ta \hin a ni.
Thil ho tê têa inhnialna avangin thûk zawka inhuatna a lo
awm a. Pawnlâng tak pawha inrem lohna leh inhauna chuan
chhungkuaah sawifiah zawh rual loh manganna a thlen a,
hmangaihnaa inpumkhat tur chhungkua chu a \hen darh \hin a.
Chutiang chuan mi sang tam takin âtthlak taka inneihna avangin
an thlarau leh tisa chu an hlan a, retheihna khurah an zuang lût
ta \hin a ni.

Rual Lo Taka Nghawngkawl Bât Dûn


Khawvel nena inzawmna siam hi thil hlauhawm tak a ni.
Setana chuan nula leh tlangval tam tak chu an inneih darkar
[454]
a\angin mi hmantlak an nihna leh an sakhaw nun zawng zawng a
363
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawp nghal tih a hre chiang hle a. Engemaw chen chu Kristian
nun dan han zawh ve zawng an tum alawm, mahse chung an
tumna zawng zawng chu a nilo zawnga anmahni hneh hret hrettu
do nana hman zawh a ni. Vawi hnih khat zawng an lawmna leh
beiseina han sawichhuah ve châknate chu an nei ngei mai a,
mahse an hringnun kal zel \awmpui tura an thlanten an tuipui lo
tih hriain titi nana chutiang thu sawi châkna pawh chu an nei lo
thuai mai a ni. Setana chuan man tumin an bul velah rinhlelhna
lên a lo zar ve reng a, tichuan thutak an rinna chu an rilru a\angin
a lo ral riai riai \hin.
Mihring lama a chian em avangin Setana thil tum ber chu
sualnaa \halaite man beh hi a ni. Kawng dik zawh tura \halaite
hneh tumna lam hawi a hmuh hian thlarau hmelma pa chu a thinrim
em em a. Pathian leh Krista nihna diktak hmuh tir thei thil reng
reng chu a haw em em vek mai a ni. Van êng dawng thei
dinhmuna awmhote chu a do nasa bik a; hei hi a chhan chu
Pathian zawm tuma \halaite chêtna reng reng chuan a thlemna
do thei turin chakna a pe dawn tih a hriat chian em vang a ni.
|halaite hnenah chuan êng vantirhkoh anga inlanin han en thuaka
\ha awm tak bumna hmanrua a rawn keng a; pen khat tê têa an
rilru a hruai bona hnaah lah chuan a hlawhtling thei viau lehnghal.

Inkawp Dan Dik


|halai rual inpawl khawm \hinte chuan an inkawm hona chu
malsawmnaah emaw an chhiaah emaw an chantir thei. Intichak
tawn a, mal insawm sak tawnin an insiam \ha tawn thei a, rilru
awn lam leh khawsak dan siam\hain hriatnate an tipung thei a,
[455] pawlawh tak leh rinawm lo taka awmin a chhe zawnga mi an
hruai theihna chu an hmang zaw hlauh thei bawk.—The Youth’s
Instructor, August 10, 1899.

Hmanhmawh Taka Inneihna


Setana chu naupang engmah la hre tham lo ho inneih tir
zung zung tumin a buai em em reng mai a. Chuvangin tunlaia
364
INNEIHNA FING LEH ATTHLAK CHI
inneihna kal chho mêkte hi kan chawisan loh poh leh a \ha a ni
mai. Inneihna awmze thianghlimzia leh a thil ken telte chu miin
an hriatthiam phawt chuan chu inneihna chu vanram khian tun
thlengin a la pawmpui reng a, a rah chhuah pawh an pahnih tana
hlimna a la ni a, chutiang inneihnaah chuan Pathian chu
chawimawiin a awm ang.
Sakhuana diktak chuan rilru a chawisang a, duhzâwng a
thlifim a, ngaihdan a tithianghlim a, chuvangin sakhaw dik chuan
a neitu chu vanram thianghlimna leh hneh theihna neitu-ah a siam
\hin. Vantirhkohte a ko hnai a, tichuan khawvel rilru leh khawvel
hipna a\angin a lo hrang tial tial \hin a ni.—Testimonies for the
Church, vol. 2, pp. 252. 253.
Setanan Innei Tura A Hnehte
Setana chu mihring inmil thei hauh lo turte rilru remtir \alh
tumin a buai reng bawk a. Kawng danga a thiam thil a hmanna
aiin he hmanraw hmanga mihring chhungkua a tih manganna leh
a tihbeidawn theihna a awm loh avangin heta a hlawhtlin avanga
a lâwmna pawh hi a sang ber a ni.—Testimonies for the
Church, vol. 2, p. 248.

INNEIHNA LEH INNEI TURA INPÊKNA—154 [456]

Pathianin mihringte hi khawvelah a dah a; eia ina, sumdawng


a, nupui-pasal neih phalsak an ni; mahse heng zawng zawng hi
Pathian \ih chunga tih a nih chauhin a him ang. He khawvelah
hian chatuan ram ngaihtuah reng chunga khawsa tur kan ni. Nova
hun lai khan Pathian faten mihring fate chu nupui-pasalah an nei
a; kha kha inneih chungchanga an tihsual rapthlak tak a ni.
Pathian hriaa zah intite chuan thinlung bawlhhlawhho chu an
kawm a; inthliarna nei miah lovin an neih tumte ngei chu an nei
ta a ni. Tunlai pawh hian thûk taka sakhaw nunpui lem lo, Nova
hun lâi anga thil ti mai duh tur mi tam tak an awm a. Uluk taka
\awng\aina nena ngaihtuah lêm lovin nupui-pasal an innei ang.
365
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi tam tak phei chuan inneihna thutiam thianghlimte chu thil lei
leh hralh ang leka ngaiin an ti mai mai \hin a; an inneih chhan
pawh hmangaihna diktak a ni lo.

Inzêm-Âtna Bawlhhlawh
Inneihna chungchang ngaihtuahna hian \halai tam tak rilru
chu a pual â riau niin a lang. Mi pahnih an lo inkawm nêl a, an
lo in âtchilh ta a, an ngaihtuahna zawng zawng pawh chutah
chuan hip luh vek a ni. Chhia leh \ha hriatna mit a del a,
remhriatna a bo a. Tichuan tu thununna leh thurawn mah an
pawm duh lo ang a, a nghawng tur pawh pawisa zo lovin anmahni
awm awma awm an tum lui tlat ang.
Anmahni thununtu hmangaihna chu dan zawh rual loh tlâng
[457] hrilêng, natna inkaichhawn theih chi ang mai a ni a; a dal zo reng
awm hian a mawi lo. Innei se damchhung retheih chauh an
hmabâk dawn tih hria an lo awm mial pawh a ni thei e. Mahse
chu mite ngenna leh fuihnate chu a thlawn mai a ni. Chutiang
inpumkhatna chuan rawngbawl se Pathianin mal A sawm ngei
tur mi \angkai tak pawh chu a tichhe der thei a; chuti chung
chuan chhia leh \ha hriatna leh mi zilhnate chu ang khata
ngaihthah an ni.
Nu leh pa thil engkim hre tawhte thusawi pawhin kori a tu
zo ta lo; an châkna hmachhuana thutlûkna an lo siam tawh thlâk
danglam turin tihtheih an nei lo a ni ber e. |awng\ai inkhawm
châkna an nei tawh lo va, sakhaw lam hawi tuipuina reng reng
an nei tawh lo. Anmahni leh anmahni chu an inâtchilh tawp mai
a, an ni tin hnãte chu ngaih pawimawh thama ngai lo ni-awm
takin a hriat pawh an hre chang tawh mang lo. Heng \halaite hi
khawnvar êng hnuaiah zanlâi thleng thleng an inkawm zan tin si
a. Thu pawimawh leh \angkai an sawi em? Teuh lo mai.
Pawimawhna nei lo thu ho mai mai hlir a ni an sawi zawk ni.

366
INNEIHNA LEH INNEI TURA INPEKNA
Hriselna Dan Leh Felna Dan Bawhchhiatna
Zan khaw tai rêk thleng thlenga inrim \hinte hi Setana
tirhkohte chuan an lo thlir reng a. An mitte chu meng thei se
zawng aw; vantirhkohten an titi leh khawsak dân an lo
chhinchhiah mawlh mawlh lai chu an hmu tur! Hriselna dan leh
felna dân chu bawhchhiat a ni. Inrim nâna kan hun khawhral
tam tak hi inneih hnu atana khêk nise \ha zâwk tur. Mahse a
tlangpuiin inneihna hian kan inrim laia kan induhzia kan tihlan
\hin kha a titawp zawk tlat mai a ni.
Tunlai angahte zanlai thleng thlenga tisa nawmna ûm fo mai [458]
hian a tu ve ve tan pawh chhiatna a thlen fo mai. Hmeichhia leh
mipa an intih mualpho hian Setana a lawm a, Pathian erawh a
mualpho thung. Hetianga inzial âtna hnuaiah hi zawng,
chawimawina hming \hain a tuar a, chutiang mite inneihna chu
Pathian pawmpuina hnuaiah puithû taka tih theih a ni lo. Tisa
châkna avanga innei an ni a; mahse an inneih hlim boruak thar
chu a reh veleh an thiltih awmzia chu an la hre chhuak mai ang.
Inneihna thu an tiam a\anga thlaruk lekah an inngainatna chu a
lo danglam nghal ang a. Tichuan nupa an nih hnu-ah chauh
duhtaka an thlante mizia chu an han hre chiang chho zel a. An
inrim laia atthlak tak leh khawhawi miah lova an awm avanga
an hmuh loh an kawppuite famkim lohna chu an hmuchhuak
thar zel a. Chutah maichama an thutiamte chuan a phuar khawm
zo ta lo. Tichuan Pathian mi intite zingah meuh pawh
hmanhmawh taka inneih vanga lo thleng thei nupa awm hranna
te, in\henna te leh nasa taka kohhran buaina te a lo awm ta a ni.

Thurawn Pawisak Lohna


Hetianga tisa chakna hmachhuana inneih leh inneih tumna
ang chi hi Setana hmanraw pawimawh bik a ni a; a ruahmanna
hi a hlawhtling deuh zel bawk. Nupa chungchanga thurawn lak
tum an rawn kal hian ka lo manganpui \hin. Pathianin hrilh tura
min tih chu ka lo hrilh thei mai a, mahse chipchiar takin thil an
zawt a, anmahni thil tumsa tihhlawhtlin nan finna an dil a; a tawpah
an tum rilrûk sa chu an ti nge nge \hin.
367
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
An châkzawng leh rilru thlêk lam hneh tura thiltihtheihna nei
awm pawhin an awm lo va, chuvangin a \hat lohna hre chung
[459] pawhin an la innei zel ang. Thlarau Thianghlim thunun atan leh
kaihhruai atan Pathian kutah an indah lo va, \awng\aina nen
uluk takin an ngaihtuah hek lo. An ngaihdanin hetiang thilah hian
Pathian hlauhna chhan tur a awm lo va. Pathian a\anga finna
emaw, mihring hnen a\anga thurawn emaw tel lo pawha thil hre
thiam ve turah an inngâi a ni.
A tlai lutuk tawh hnuah thil an lo tisual a, he an damchhung
nuna an hlimna tur tam tak leh an thlarau chhandamna chu
dinhmun hlauhawm takah an dah a ni tih an hre leh hnuhnawh a.
Mi thurawn laa kum tam tak daih tur lungngaihna leh buaina
pumpelh thei dinhmuna an din lai kha chuan anmahni bâk hetiang
lam hria hi an awm tih pawh an pawm duh lo a nih kha. Mahse
mahni kawng chauh zawh tum lui tlattute hnena thurawn pêk
chu paihbo nen thuhmun reng a ni. Chung mite chuan an tleirawl
tisa châkna hmangin an thiltum dal theitu bang ngaihtuahna fim
tak leh thutlukna fel takte chu an thlawh khum zel mai dawn a
ni.

Hmangaihna Diktak Awm Dan Chu


Hmangaihna hi van a\anga lo chawr chhuak a ni. A â lova,
a mit a del hek lo. A firin a thianghlim em em zawk a ni. Mahse
mihring thinlunga tisa châkna erawh chu a danglam daih a.
Engmahin a pawlh dal loh hmangaihnain rem a ruatna zawng
zawngah chuan Pathian a tel zel ang a, Pathian Thlarau nen pawh
rem takin an awm dun ang; chutihlaiin tisa châkna erawh chu a
luhlul a, a hmanhmawh a, a nû a, amah daltu pawh a pawisa lo
ang a; duh bera a thlan tawh chu a âtchilh bur mai ang.
Hmangaihna diktak neitu chezia reng rengah chuan Pathian
zahngaihna lantir a ni zel ang a, inneihna thuthlung siam tuma ke
penna reng reng chu felna te, tihtakna te, rilru \hatna te, sakhuana
ten a thuam tawh ang. Chutiang nungchangin a thunun tawhte

368
INNEIHNA LEH INNEI TURA INPEKNA
chu an pahnih chuan sakhaw rawngbawlna leh \awng\ai inkhawm [460]
tui lo phah \hak khawpin an inup bet lovang.

Pathian Kaihhruaina Zawngin


Nula-tlangval, nupui-pasal neih an tum hmaa ni tin vawi hnih
\awng\ai \hinte chu, inneih tumna rilru an neih hnu chuan ni tin
vawi li \awng\ai rawh se. Inneihna hi tûn damchhung leh khawvel
lo la awm tur thlenga in nun khawih thei thil a ni. Pathianin a
kawng zawh tur chu a pawm tih hriatna tel lovin Kristian diktak
chuan hemi lam hawi hian thil engmah a ruahman lo vang. Ama
duhzawng thlang mai lovin Pathianin a thlansak ngei dawn tih a
ring ang. Mahni intilawm ngawt tur kan ni lo ve; Krista pawh
khan ama lawmzawng ringawt a zawng si lova. Hemi avang hian
miin a hmangaih loh pui chu nei rawh se ka tihna a ni biklo tih
hre rawh u. Hmangaih loh pui neih chu sual a ni si a. Mahse
suangtuahna mitthla leh zauthaunate hi chhiatna lama inhruai tir
phal tur a ni lo. Pathian chuan thinlung zawng zawnga
inhmangaihna hi a phût tlat a ni.
Kan tunlai inneihna tam zâwk leh sawngbawl vel dan hian
inneihna chu hun hnuhnung chhinchhiahna pakhatah a siam ta a
nih hi. Nula-tlangvalte chu an a tum ruh a, an luhlul a, Pathian
chuan awm lo ang maiin lam rik pawh a hlawh ngai ta lo. Hetiang
thil urhsun leh pawimawh em emah hian sakhua chuan tihtur a
nei ve lo niawm takin an dahsawn hmiah mai a ni. Thutak ring
intite hi hemi a\anga tih thianghlim an nih loh a, nungchang leh
rilru lama chawisan an nih loh chuan inneihna thua êng la hmu
ngai lo misualte aiin Pathian hmaa an dinhmun chu a \ha zawk
chuang lo vang.—Review and Herald, September 25, 1888.

INNEITE MAWHPHURHNA—155 [461]

Mi tam tak chuan rosum engmah nei lo, rokhawm tur nei
bawk si lo chu nupui pasalah an nei tawp mai a. Inchhung
bungraw nei turin rilru leh taksa chakna an nei hek lo. Heng mi
369
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hi hmanhmawh em ema nupui pasal nei a, a awmzia pawh an
hriat loh pui mawhphurhna inbel tlat ho an ni deuh zel a ni. Rilru
sang tak leh ropui tak an pu lo va, mi pasal nihna dinhmun leh
pa mawhphurhna awmziate leh chhungkaw mamawh ngaihtuah
hautakzia an hre hek lo. An chhungkaw lo pung zel pawh chuan
an sum leh pâi khawih chet vel dan âiin khawsak dan mawihnai
zawk an lantir chuang lo.
Inneihna hi mihring tana malsawmna ni turin Vanram a\anga
duan chhuah a ni a, mahse ânchhe rapthlâk tak ni tura hman
sual a ni tlangpui zawk a ni. Nula leh tlangval tam zâwk chu an
inhmangaih leh hmangaih loh chauh kha emaw thil chinfel ngai ti
niawm takin an innei chawt bawk a. Mahse inneihnaah hian hei
aia thûk zâwk mawhphurhna a awm tih an hre tur a ni. An fate
an hrilsel ang em, rilru leh nungchangah an chak tawk ang em
tih te an ngaihtuah tur a ni bawk. Mahse mi tlêm tê chauhin ho
mai maia an hnawl theih tawh loh tumna sang tak leh ngaihtuahna
sang tak nen vantlangin anmahni an ngaihdante chu an
chhungkaw bûk rih dan a zirin a hniam lam emaw a sang lam
zawngin emaw a kal thei tih ngaihtuah chungin thil an ti a ni.—A
Solemn Appeal, pp. 63, 64. (Edition: Signs Publishing
Company Limited).

[462] INNEIHNAA REMHRIATNA LEH INSÛMNA–156


Kristian inti tawh phawt chu nupui/pasal inkungkaihnaah
hian chhan \ha tawk nen fimkhur tak leh \awng\ai chunga chu
inpumkhatna chuan Pathian a chawimawi thei em tihte enfiah a
nih hma loh chuan an lût tur a ni lo. Inneihna avanga ham\hatna
lo awm theiin a rahchhuah tur zawng zawng chu chhût hmasa
sela, an thiltih reng reng chu nunze nghet leh thianghlima innghat
ni rawh se.
Hmalam Thlir Chungin
Fa an neih hmain nupa chuan khawvela naupang an lo piantir
ve hian Pathian chu chawimawiin a awm ang nge tihmualpho a
370
INNEIHNA REMHRIATNA LEH INSUMNA
ni zawk dâwn tih ngaihtuah hmasa rawh se. An inneih tirh kum
a\ang rengin an inpumkhatna hmanga Pathian chawimawi dân
zawng sela, an inneih chhung chu kumtin chhunzawm rawh se.
An fate tana an thil ruahman lâwkte pawh an ngaihtuah tur a ni.
Midangte tana phurrit ni ringawt tur fa hrin \euh kha an dikna
leh chanvo a ni bik lo ve. Midang tana phûrrit an nih bik lohna
tur an chhungkaw chawm zo eizawnna an nei em? An nei lo a nih
chuan chaw, silhfen leh enkawlna \ha tlachham tur saa khawvelah
naupang an piantir avangin thil sual nasa tak an ti a ni.

Tisa Châknain A Chaldelhna


Tun hun bawlhhlawh leh tlan chak tak maiah hian hetiang
lam hi ngaihtuah a ni lo. Tisa châkna hian rilru a tinghet lo va,
mahse a rah chhuah chu chak lohna te, hrehawmna te leh thihna
hial pawh nise thununna hnuaiah chuan a intu lût chuang lo vang. [463]
Tisa châkna thunun lo mi, ransa tluk lek tur, pasal nihna hming
pu ve site avangin hmeichhiate hi nun hrehawm tak leh harsa
takah hnuh luh luih an ni \hin. Nuho chuan fate an kuah deuh
chawt a; a theih dan kawng kawnga chaw fah tur leh an silhfen
ngaihtuahin an nun hrehawm tak chu an kalpui hram hram \hin.
Chutiang manganna tling khawm chuan khawvel hi a khat a ni.
Hmangaihna dik tak, lêm derna tel lo, engmahin a pawlh dal
loh chu a awm ngei a; mahse a tlêm a ni. He thil hi a hlû a, a
vâng hle bawk. Tisa châkna hi hmangaihna tia sawi a ni \hin.
Nu \ha tak leh zaidam tak te pawh chu an pasal tia an kohten
an inneih hnu chuan rawng taka an enkawl theih tâk zawk avangin
nasa takin an rûm a. Tichuan tunhmaa sawisel bo lo chauha an
hmuh an pasal hmangaihnate chu an ngei hlui tawh mai \hin.

Mahni Inthunun |ulna


Chhungkaw tam tak chu pa berin mihring ze \ha leh rilru
pangngai pu lova ransa zia a put zawk avangin dinhmun hrehawm
takah an awm mêk a. Chumi rah chu lungngaihna leh rilru zuaina

371
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a ni fo \hin. Hetia an awm chhan hi kawng dik lo an zawh vang
a ni a, a thianghlim thei lo. Pathian hnena rawngbawlna \ha
famkim hlan tur leh kan mihring puite tana malsawmna kan lo
nih theih nana mahni thlarau vawng thianghlim a, kan taksa pawh
vawng hrisel turin A hnena tihtur pawimawh tak mai nei kan
ni.—Testimonies for the Church, vol, 2. pp. 380, 381.

ENTAWNTLÂK ISAAKA–157
[464] Pathian \ih mite tan dinhmun hlauhawm miah lova Pathian
\ihna nei lo mi nen inzawm theih a ni lo. “An inrem chauh loh
chuan mi pahnih an kal dun thei em ni?” Nupa hlimna leh
hlawhtlinna chu an pahnih inpumkhatnaah a innghat a; mahse
ringtu leh ring lo mi inkarah erawh chuan ei duhzawng te, rilru
sukthlek leh hnathawh chena danglamna chiang tak a awm thung.
Hotu pahnih inmil thei miah lo tur rawng an bawl a. Pakhat
zawk nunzia chu eng ang pawhin firin dik mah se a kawppui
ring lo mi huhang chuan Pathian hnen a\anga hruai bona lam a
awn tho vang.
Mi, a pian thar hmaa nupui pasal nei hman chu eng ang
pawhin an sakhaw rin dân chu hrang mah se, a lo pianthar chuan
a kawppui tâna rinawm tlat turin beisei a ni a; mahse tihduhdahna
leh fiahna pawh lo thleng dawn sela Pathian thu chu khawvel
inunauna aia dah pawimawh tlat tur a ni. Hmangaihna leh
dawhtheihna thlarau nen a rinawmna chuan ringlo mi chu a hneh
thei hlauh mahna. Mahse Bible chuan ringtu leh Pathian hre
ngai lo mi inneih chu a khap bur mai. Lalpa kaihhruaina chu,
“Ringlo mite nen rual lo taka nghawngkawl bât dunin awm suh
u,” (I Korin 6: 14) tih a ni.
Isaaka chu khawvel malsawmna thutiam roluahtua siam a
nih avangin Pathianin sang takah A chawimawi a. Kum 40 zet
a ni tawh chung khân nupui neihsak tura a pa’n thil chinchâng
[465] hre tawh, Pathian \ih mi a bawihte zînga pakhat a ruat chu a
pawm thei a. Pathian Lehkhathuin a sawidanin, a rahchhuah
372
ENTAWN TLAK ISAAKA
pawh chhûngkaw hlim tak leh duhawm tak a ni. “Isaaka chuan
Rebeki chu a nu Sari puan inah chuan a hruailût a, Rebeki chu
a nei a, a nupui a lo ni ta a, amah chu a hmangaih hlê a, tichuan
Isaaka chu a nû thih hnûah pawh chuan a lo thlamuang thei ta a,”
(Genesis 24:67).
Kristian intite zîngah meuh pawh Isaaka kawng zawh leh
tunlai \halaite kawng zawh chu a inang lo ngei mai. |halaite
hian hmangaihna thilpêk an dawn chu anmahni chauhin an buaipui
tur, Pathian emaw an nu leh pâte emawin engti kawng maha an
thunun phâk loh niin an hre fo \hîn. Nula tlangval puitling an nih
hmâ daih a\angin nu leh pâte puihna tel lo pawha mahni duhzawng
thlang ve theiah an inngai a. Mahse an ngaihdan dik lohzia hriat
nân kum tam inneih a ngai lo; chumi hunah meuh chuan a rah
\ha lo tak tak dang tûrin a tlai lutuk fo tawh \hîn si a.
Hmanhmawh taka duhthlantîrtu âtna leh mahni inthunun zawh
lohna tho kha, nupa inlaichînna chu nghâwngkawl rual lo zet a
nih thlengin, a chhuanchhe zâwng sual tipungtu a nih phalsak a
ni a. Tichuan mi tamtakin he leia an nun hlimna ber tur leh an
vanram beiseina chu an tichhe ta vek mai a ni.
Upa zawkte leh thil chinchâng hre zâwkte thurâwn lâk \ûlna
thil, uluk taka thil ngaihtuah ngai a awm a nih chuan nupui pasal [466]
inneih chungchâng ngei hi a ni ang. Eng thilah emaw Bible
thurawn petu anga mamawh a nih dâwn a, \awng\ainaa Pathian
kaihhruaina dîl chu a \ûl a nih bawk chuan, an damchhûnga mi
pahnih phuar bet tûra hmalâk a nih hmâ ngei hi a ni ang.
Nu leh pate hian an fâte hmalam nun khaw nawmna chu an
mawhphurhna a ni tih hi engtik lai mahin an ngaihhaih tur a ni lo.
Isaaka’n a pa duhdan a zawm theih mai nachhan kha thuawihna
nun ngaina tura an inzirtirna rah a ni. Abrahama khân a fâten nu
leh pa thuneihna zahse a tih khân, a ni tin nun chuan chu thuneihna
chu mahni hmasial vang emaw, mumal lo taka inthununna emaw
a ni lo tih leh, hmangaihnaa innghat, a fâte ham\hatna leh hlimna
tur thlîr rana tih a ni tih a puang chhuak tlat a ni.

373
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Nu leh pate chuan an fate rilru chu an milpui kawppui \ha
tak an neih theih nana kaihruai turin mawhphurhna lian tak an
nei tih an hre tur a ni. Anmahni nun leh zirtirna bakah Pathian
\anpuina nen naupang an nih lai a\anga an fate nun chu a lo
thianghlim a, naupang fel tak an nih theih nan te, thil \ha leh dik
lama hip an nih theihna tur tea an nungchang siam chu an
mawhphurhnaah ngai hmiah rawh se. Mize inang an inhip tawn
a, an inngaisang tawn bawk. Thutak leh thianghlimna leh \hatnate
hi naupang rilruah chuan hma taka tuh ni sela, tichuan tleirawl
chuan chutiang nungchang nei mi chu an zawng mai dawn a ni.
Hmangaihna diktak chu nunphung thianghlim leh sâng tak,
a mizia pawh phur thutnain a tih thawh, fiahna nasa tak lo thlena
reh lehnghal mai nen chuan inang lo tak a ni. Nu leh pate enkawl
in chhunga tihtur awmte rinawm taka hlen chhuahna a\ang hian
naupangte chu anmahni chhungkaw bil an enkawl hun atan an
inbuatsaih tur a ni. He anmahni inah ngei hian mahni inphatna
nunte chu a takin nun pui sela, Kristian hmangaihna te,
hawihhawmna te, ngilneihna te chu lan tir rawh se. Hmangaihna
chu rilruah vawn nun a ni reng ang a, tichuan pa ber ni tura
chutiang chhungkua indan santu chuan damchhung kawppui atana
a thlan a nupui tihhlim dân chu a hre hle tawh ang a. Tichuan
hmangaihna chu inneihna avanga tâwp mai lovin, a bul \anna
chauh a lo ni ang.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, pp. 187-
190.

374
375
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
MIZO CONFERENCE LEHKHABU
Hêng Mizo |awng Lehkhabute hi a mamawhtûte tân, man
tlâwm tê têin lei thèih a ni e.
1. Adventist Hlabu (with Word/Solfa Edition, 2014)
2. Buaina Hún Atâna Inbuatsaihna (Chhut Thumna, 2014)
3. Chatuan Nghàhfãk (Chhut Hnihna, 2014)
4. Church Manual (Mizo Edition, 2012)
5. Enkawltu Tâna Thúrãwnte (Chhut Hnihna, 2014)
6. Ei leh Ina Thúrãwnte (Chhut Hnihna, 2014)
7. Hún Tãwp Chanchin (Thupuan)
8. Indona Ropui (Chhut Thumna, 2013)
9. Isua Ang Tûrin (Morning Watch, 2014)*
10. Krista Pánna Kãilãwn (Fourth Edition, 2013)
11. Kristâ Tèhkhínthûte (Second Edition, 2014)
12. Kristian Chhûngkua (Fourth Edition, 2013)
13. Maranatha (Morning Watch, First Edition, 2003)
14. Michael-a Zawhna (Naupang Indona Ropui, 2104)
15. Naupang Kàihhruaina (Fourth Edition, 2013)
16. Nû Hmangaihna
17. Rínna Dìnchànna [Morning Watch, 2007]
18. S.D.A Kohhran Din |án Dân (2009)
19. Tãwpna Hún Atâna Thúchàh (Daniela, Revised, 2014)
20. Thlàhtùbul leh Zãwlneite (Chhut Hnihna, 2014)
21. Thúziak Hmasãte
22. Tìhdam Rawngbãwlna (Second Edition, 2014)
23. Tìrhkohte Thiltìh (Second Edition, 2014)
24. Thútak Dìnchànna (Fourth Edition, 2014)
25. Tlanna Thû (Chhut Thumna, 2009)
26. Zãwlneite leh Lalte (Chhut Hnihna, 2014)

Contact: Book Depository Operator


Mizo Conference of SDA
Å0389-2344993/2349916/9862363525
376

You might also like