Professional Documents
Culture Documents
Halaite Hnena Thuchah - 2014 Edition
Halaite Hnena Thuchah - 2014 Edition
By
Ellen G. White
Copyright, 1930
Southern Publishing Association
Nashville, Tennessee
USA
Printed at
Offset Art Printers
73, Elliot Road
Kolkatta 700 016
Published by
Mizo Conference of Seventh-day Adventists
Seventh-day Tlang
PO Box - 097, Aizawl 796 001, Mizoram
An theihna, thiâmna leh remchânna an hmuh
ang zêla LALPÂ rawng bâwl a, mi dangte
\anpuitu ni tûra koh \halaite
THUHMAHRUAI
v
Kan \hàlaite puala Pi White-i thuziakte chu lehkhabua chhuah
lo ni tawhin, \hahnem tham tak chu Youth’s Instructor leh hmun
dang dangahte chhuah lo ni tawh mah se hun lo kal tûr atâna
vawn \hàt a lo ni lêm lo tlát mai. Hêng kaihhruaina thûte hi an
hlûin, tûnlai huna \halaite chhiar theih tûra buatsaih hi
tìhmâkmawh a ni. Chuvang chuan General Conference-a
Missionary Volunteer Department chuan \ànlãin, chanchinbu leh
lehkhabu hrang hranga Pi White-i thuziak lo chhuah tawhte chu
a fawm khâwmin, \halaite sâwtpui tûr leh an harsatna chinfelna
tûr lam hawi thuchahte chu a thlang khâwm a. Thuchhuah tawh
zawng zawngte kha kim taka hmùh a harsa viau nãin, chumi
chungchânga a ziaktu ngaihdãn mìl thei ang ber tûra theih tâwp
chhuah a ni. Lehkhabua thuchuangte hi ìnchàwih \ha zâwk a
nìh beiseiin, \halaite chhiar phâk vak loh lehkhabu hrang hranga
chuang tawhte pawh fàwm tel a ni bawk.
Chutiang thu fawm khâwm leh ìndàwt fel taka rem
chungchângah chuan Trustees of Ellen G. White Publications
leh Secretaries of Missionary Volunteers Department chu
lungrual takin an thawk tlâng a. Southern Publishing
Association-in chu thurãwn bawhzui chuan mawihnai takin min
lo chhuahsak a. Kan \halaite chuan hê lehkhabu hi an tuipui a,
chuta \ang chuan hrìlhlâwkna thlarau bua a la bãng kohhran
tâna thuchah lo thleng zawng zawngte chu fîmkhúr taka an
zìrphah ngei beisei a ni.
Kristâ lo kal lehna thuchah puangtu khawvêl pumpuia kan
\halaite chuan hê thuchah hi chàkna hnâr a lo nìh a, Kristian nùn
\hafamkim nei chho zêl chung a, kan hnà ropui tak—”Kristâ
Lo Kal Lehna Thuchah, Keimahni Hunlai Ngeia Khawvêl
Pumpuia Puan Zàwh” nâna thawk hlâwk tak an nìhphàh ngeina
tûr hi \hahnemngai taka kan \awng\aina a ni e.
M. E. KERN,
Secretary of General Conference
Missionary Volunteer Department
vi
A CHHÛNG THU
BUNG PHÊK
THUHMAHRUAI 5
1. CHATUAN ATÂNA NUNGCHANG CHHERIN
|HEN 1-NA—|halaite Tana Pathian Thil Tum
2. |HALAITE KOHNA 17
3. A LAWMZAWNG NIH TUMIN 21
4. HLAWHTLINNA TEHNATE 21
5. KAN HUN |HA NEIHTE HI 26
6. KAN THLEN SAN THEIH BER 28
7. THIAMNA TEHNATE 32
8. A CHHÎP LAWN THLENGIN 35
9. PATHIAN NENA THAWH DUNNA 37
|HEN 2-NA–-Sual Nêna Indona
10. HMÊLMA CHAK TAK SETANA 40
11. INDONA ZIARÂNG 42
12. SETANA CHÊTNA DANGLAM BÎK 45
13. THLEMNA HI SUAL CHHUANLAM A TLING LO 49
14. TAWRHCHHELNA 50
15. THLARAU TEMPLE 52
16. “MAHNI TÃ IN NI LO” 54
17. PIANTHARNA DIK 57
18. NULA LEPLÊR TÂNA THURAWN 60
19. BUAINA KALTLANGTE NUNGCHANG NGHET 63
20. THLEMNA DOVIN 65
21. SUALNA VERVÊKZIA 67
22. PATHIAN AWM RIN LOHNA LAKA VAULÂWKNA 68
23. CHAK LOHNA KAWNG KHAT 73
|HEN 3-NA–-Hnehna Chang Zêlin
24. HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN 76
25. NUNGCHANG TI|HAFAMKIMIN 79
7
26. RINNA INDONA 82
27. HNEHNA TIAM SA 84
28. CHAK THEIH DAN TUR 85
29. HNEHNA NUN 87
30. RINNA NUNG 89
31. KRISTA NÊNA INZAWMNA 95
|HEN 4-NA–-Êngah Chuan Kalin
32. KHAWNGAIHNAA |HANG ZÊLIN 98
33. KHAWVEL NÊNA INZAWMNA 102
34. KRISTIAN DIKTE THILTAWN 106
35. MAHNI INTHUNUNNA 108
36. HRIATNA NUNG 111
37. TLÊMTE CHUNGA RINAWM 116
38. ÊNG CHHITU RINTLÂK 118
39. TUMHLEN TÛRA |HAHNEMNGAIHNA 119
40. RILRU SAWIZAWINA 122
41. PATHIAN HRUAINA 126
42. A RÛKA THLARAU THIANGHLIM THAWHDAN 127
43. CHENCHILHTU KRISTA 128
44. MAHNI INPHATNA 131
45. PATHIAN PAWM TLAK NUNGCHANG 132
46. KRISTA AWMPUI RENGNA 134
|HEN 5-NA–-Damchhung Hna Atâna Inbuatsaihna
47. KRISTIAN LEHKHATHIAMNA 137
48. THIAMNA DIK CHU 138
49. KRISTIAN THIAMNA PAWIMAWHNA 140
50. CHATUAN DAIH THIAMNA 142
51. A TAKA INZIRNA 143
52. ZIRLAITE RINAWMNA 146
53. ZIRLAITE HUN =HA CHU 147
54. RAWNGBÂWL TURA INZIRNA 149
55. HMASAWN TUMNA 151
8
56. FINNA DIK 152
57. I TUM TISANG RAWH 154
|HEN 6-NA–-Rawngbãwlna
58. HNATHAWK TURA KOH =HALAITE 159
59. THLARAU HNEHNAA MAWHPHURHNA 160
60. KRISTA TANA HRIATPUITU NIHNA 161
61. MITIN TÂNA THAWKIN 163
62. THLARAU HNEHTU =HALAITE 164
63. KAWNG HRANG HRANGA RAWNGBAWLNA 167
64. HMASIALNA TEL LO RAWNGBAWLNA 168
65. TAIHMAK LAWMMAN 168
66. HNATHAWH ZAHAWMNA 171
67. MITIN HNÊNA THUHRILIN 174
68. HNA PÊNG TAM TAK 175
69. RAWNGBÃWLNA PAWM TLAK 181
70. RAWNGBÃWLNAA RINAWMNA 182
|HEN 7-NA–-Hriselna Leh Hna Thiamna
71. KHAWSAK DAN TUR 187
72. HRISELNA VAWN =HAT 188
73. HRISELNA THUPUIZIA 189
74. THIAMNA INCHAWIH 191
75. HRISELNA CHHE KHAWPA LEHKHA ZIR 192
76. MI ROPUI NIH CHHINCHHIAHNA 193
|HEN 8-NA—Pathian Biakna Nun
77. KAN KULHPUI |AWNG|AINA 197
78. |AWNG|AI THILTIHTHEIHNA 198
79. |AWNG|AIA RILRU PUTDAN TUR 200
80. RINNA LEH |AWNG|AINA 200
81. BIBLE ZIR HLUTNA 201
82. MAHNI TAN NGEIA BIBLE ZIR 205
83. TAIMA TAKA BIBLE ZIR 205
84. TAIMA TAKA BIBLE ZIR LAWMMAN 208
9
85. ZIRNA KALHMANG HRIA BIBLE CHU 208
86. PATHIAN ZAHNA 210
87. BEISEINA NGEL NGHET 212
|HEN 9-NA—Lehkhabu Chhiar Leh Rimawi
88. LEHKHABU CHHIAR TUR THLAN 215
89. ENTAWN TUR EFESI MÎTE 218
90. RILRU TÂNA CHAW =HA 221
91. LEHKHABU NGAIHNAWM BER BIBLE 224
92. I THLARAU NUN VENG =HA RAWH 225
93. KRISTIAN NUNGCHANG CHHERIN 227
94. PHUAHCHAWP THAWNTHU NGHAWNG 229
95. RIMAWI |ANGKAINA 230
96. RIMAWI HMANNATE 232
97. RIMAWI HMANNA DIK LO 233
|HEN 1O-NA–-Sum Enkawlna Lam
98. INRENCHEMNAA ZIRLAITE 237
99. INHLANNA RILRU 240
100. SAWMA PAKHAT 241
101. I SUMIN LALPA CHAWIMAWI RAWH 242
102. MIMAL MAWHPHURHNA 245
103. KRISMAS THILPÊK 246
104. INCHEI KAWNGA INRENTHIAM 248
105. NAWMSAKBAWLNA 250
106. INRENCHEMNA LEH THILPHALNA 253
|HEN 11-NA—Chhhûngkaw Nun
107. KRISTIAN CHHÛNGKUA 258
108. CHHÛNGKAW HNÃA RINAWMNA 258
109. IN CHHÛNGKHURA SAKHUANA 259
110. CHHÛNGKUA, INZIRTÎRNA HMUN 261
111. NU LEH PATE ZAHNA LEH HMANGAIHNA 262
112. MALSAWMNA CHHÛNGKUAAH 264
113. IN CHHÛNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN 266
10
114. MAWHPHURHNA PHUR TUR |HALAITE 269
115. PATHIAN BIAKNA HUN CHU 271
116. SAKHUA TAKA |HATCHHUAHNA 271
|HEN 12-NA—Thawmhnâw Leh Incheina
117. NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE 274
118. INCHEINA LEH NUNGCHANG 277
119. INCHEIDAN DIK 279
120. INCHEINAIN MI A HNEH THEIHDAN 280
121. TLUANGTLAM TAKA INCHEINA 281
122. INCHEINA PATHIANA NEIH 285
123. INCHEINA DIK 286
|HEN 13-NA–-Intuaitharlehna Leh Hlimhlawp
124. INTUAITHARLEHNA HLUTZIA 289
125. KHAWVEL NAWMSIPBAWL NGAINATNA 292
126. THURÃWN 295
127. |HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE 297
128. |HALAITE RILRUA NUNZE DIK TUHIN 302
129. HNATHAWHNAA MIN HRUAI SUAL THEI THILTE 304
130. SAKHUAA HLIMNA 305
131. KRISTIAN INTUAITHARLEHNA 307
132. INPÃWLHONA 308
133. CHAWLH HMAN DAN 313
134. THU LEH HLAA TUI MITE 314
135. LÃM CHUNGCHANG 317
|HEN 14-NA–-Vantlang Nêna Inkungkaihna
136. CHHANDAM TURA RUAL PAWL 322
137. KRISTIAN KAWMNUAM LEH HAWIHHAWM 323
138. NUN KAIHHRUAINA THUPUITE 325
139. |HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA 329
140. MI HNEHTHEIHNA 333
141. |HIAN THLAN THIAM 335
142. DAN RANGKACHAK 336
143. NUNPHUNG DIK 337
11
144. KHAWVEL |HIANTE HNAR NGAMIN 338
145. TITI HONA THUPUI TUR 340
146. HLIMNA SUAK CHI THEH 343
147. SAKHAWMI LO INLÊNGTE 346
|HEN 15-NA—Inrîm Leh Inneihna
148. HMANGAIHNA DIK 348
149. INRIMDAN DIK LO 351
150. RINGLO MÎTE NÊNA INHUALNA 354
151. THURÃWN LEH KAIHHRUAINA MAMAWHNA 354
152. PUITLING LOVA INNEIH 362
153. INNEIHNA FING LEH ÂTTHLÂK 363
154. INNEIHNA LEH INNEI TURA INPEKNA 365
155. INNEITE MAWHPHURHNA 369
156. INNEIHNAA REMHRIATNA LEH INSÛMNA 370
157. ENTAWN TLÂK ISAAKA 372
12
HMÂWRHMUHNA
13
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawrh te aiin a hrehawm zawk thei lo tih kan hriat belh zel bawk
ang. A nundãn anga awmin kan tana a inpekna kan ngaihhlutzia
chu kan lantîr tur a ni.
|halaite hi man chhiar sen loh, Pathian Fapa thisen meuha
lei an ni a sin. Pain a Fapa hnena he inhlanna siam a phalsakna
rilru kha han ngaihtuah ula. Kristan mihringte ni tin inthawina ni
tura A nun a pek avanga a kalsan lal\hutphah leh van rorelnate
chu han ngaihtuah zel mah teh u. Hmuhsit leh endawng a tuar a.
Misual hovin a chunga hmuhsitna leh nuihsawhna an lantir theih
zawng zawng a phûr bawk a. A lei rawngbãwlna a thawh zawh
dâwn khan kraws-ah thihna a tuar leh bawk a. Krawsa a thil
tawrh; a kut leh kea an khenna te, a rawn kal chhan berte’n an
[17]
hmuhsitna leh auh nawmnahna te, leh a Pa meuh pawhin a
hawisan dân te kha han ngaihtuah zel teh u. Mahse khang zawng
zawngte kha Pathian pawm tlâk nun kan neih theih nân Krista
chuan a tuar si a ni.
|hian Rinawm
Isua khan a zirtirte kha \anpuitu nei lovin vanah a lawn san
ringawt lo. Indona \haa indo mekte \anpui turin a aiawh Thlarau
Thianghlim leh thlarauva rawngbawl tur vantirhkohte a tir nghal
a. Chuvangin Isua chu \anpuitu a ni tih hre reng rawh. I
nungchang danglamzia kha Amah bâk midang tumahin an hre
thiam lo va. A hmu reng che a, a hruaina anga i awm duh phawt
chuan nangmaha a thil tih duh apiang tithei turin i kiang velah thil
\hain a hual vel ang che.
He leiah hian chatuan nun atan kan inbuatsaih mêk a. Kristian
nun \ha famkim neih tum zawng zawngte mahni nun thlir kir a,
Pathian zawhna khirh tak tak—‘Midangin an entawn che avanga
chhandam an nihna khawp nungchang i pu \hin em? Mite chu
rorelna hmaa la ding tur angin i en em?’ tih ang chi zawta fiahna
paltlang hun a lo thleng thuai dâwn. Vanmite khian \halaite hi an
lâwm a, fiahnate in paltlang a, in hnen ngeia ‘Bawih \ha leh
14
CHATUAN ATÂNA NUNGCHANG CHHERIN
rinawm, i ti \ha e. I LALPA lãwmnaah lût rawh’ tih che u hi an [18]
châk em em a ni.
|halaite chuan he leiah ngei hian vanram nungchang an din
tur a ni tih leh Pathianin theihtâwp chhuah turin a phût tih hre
reng rawh se. Thil chinchang lo hre tawh puitling zawkte pawhin
\halai ten thlemna an tawh chângin hruai hrang sela, \awng\ai
puiin dilsak rawh se. Krista lo kal chhan boralte chhandamna
hnathawh kan tuipuizia kan lantir hian LALPA chuan Kristan min
tawrhsakna ropui tak kha kan pawm a ni tih a hmu ang a. Tichuan
\halaite hian Krista chu an zawn phawt chuan an thil tumah a
hlawhtlintîr ang.—Mrs. E.G.White, The Youth’s Instructor,
November 21, 1991.
15
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 1-NA
[20]
“Hnã chuan pêng tina hma a sawn theih
nan Pathian chuan phur tak, thahnemngai
tak leh huaisen taka thawk tur mi a ko mêk
a. A hna kal pui zel turin \halaite chu a
thlang ta. Rilru fima thil ruahman tur leh
kut chak taka thawk zo tur chuan chakna
hnar kang ngai lo neih a \ûl a. Nula leh leh
tlangvalte chu Pathian hnena an vanglai tha
chakna pe tura sawm an ni a. An chakna
sawizawi vang leh rilru fim leh phur taka
thawhnate avanga A hnenah ropuina pein
an mihring puite chhandamna an thlen thei
dawn a ni.”—Gospel Workers, p. 67.
16
|HALAITE KOHNA—2 [21]
17
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
turte, rilru chak tak mai neia hmasawn zel turten in mamawh hle
a ni.
Pathian ram \ulna chuan mihring thiltihtheihna sâng ber a phût
bakah hmun hrang hranga thawk tur tlangval lehkha thiam
mamawhna a nasa hle bawk. Buh hmun seng hun zau taka
thawk tur \halai lehkhathiamte mamawh an ni. |halai, a bikin
mipa mi ang pangngai, thil bawlhhlawh leh tenawm te’n an tihbuai
loh, Pathian hnêna inpumpêkte chu an hlawhtling ang a, Pathian
tân hna ropui tak an la thawk thei ang. |halaite chuan thil sual
tilo tura zilhna chu pawmin rilru fim tak pu rawh se.
|halai engzât tak hian nge Pathianin chakna a pêkte âtthlak
taka nawmsip bawl nan khawhral mai mai \hin le? |halai
chanchin lung tichhe tak tak, an thil chin \ha lo avanga rilru,
taksa leh mihring mihrinnaa \awmkai lo ka va hre hnem em!
Dan lo anga nawmsip bawlna avangin an \angkaina turah an
\angkai thei lo va, an rilru sûkthlêk dân hrim hrim pawh a chhe
zo ta.
Tunlai \hangthar \halai tihmawh leh pawlawh zet maite u,
piangthar a, Pathian thawhpui turin ka ngên che u a ni. Mite
[23] tâna chhandamna leh malsawmna nih dan chu in damchhunga in
zirlai lo ni rawh se. Pathian \anpuina in dil phawt chuan nangmaha
awm a thiltihtheihna chuan dodâltute chakna zawng zawng chu
a phet ang a, thutaka tihthianghlim in lo ni ang. Tunlai \halaite
zingah hian sualna chu a ngampa ta hle mai, chuvangin Setana
thiltihtheihna lak a\anga thlarau bo chhandam chu hna berah lo
nei zawk rawh u.
18
|HALAITE KOHNA
|awng\aina nen, zawldawh tak leh rilru inngaitlâwmin chung
mi mumal lo ho chu hneh ang che u. Krista hnen lama Thlarau
bo pakhat chhanchhuah a nih hian van mite a tilâwm a, in lawmna
lallukhumah arsi pakhat zel dah belh a ni ang. Thlarau bo pakhat
chhandam lo ni ta chuan amaha Pathian thiltihtheihna awm chu
hmangin chhandamna kawngah midang a hruai veleh chhâwng
ang a, chutiang chuan LALPA hna chu a lo darh zau zêl ang.
Thlarau bo pakhat chhan chhuahnain hna a thawh tam theihzia
hi rorelna ni-ah chauh hriat a la ni dawn a ni.
Engmah tak tak tive thei lova in inhriat vang ringawtin LALPA
hnathawh chu tim suh u. In theih ang angin thawk ve ringawt
phawt mai ula; LALPA’N in tumna hmangin hna chu a thawk zawm
mai ang a. Tichuan LALPA lawmnaa lût ve tlâk angin in hming
chu Nunna Bu-ah A la ziak lût ve mai dawn a ni. Hnathawktute
an lo thawh chhuah theih nân LALPA chu i ngên chiam ang u;
buhte an hmin tawh si a. Buh seng tur a tam; thawktu an tlêm si!
19
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Fapa thisen kaina puanzar lek chhuak ngam mi ni ang che u. In
talent chu Pathian tana in hman nasat poh leh a pung nasa ang a,
man chhiar sen lohva leitu (Isua) tân pawh a hluin a ropui em
em dawn a ni. Thil ropui tak in tih theih loh avanga \hu dawngdah
mai mai lovin in kutin tihtur a hmuh apiang chu fimkhur tak leh
phur takin thawk rawh u.
20
A LAWMZAWNG NIH TUMIN—3 [26]
Pathian chuan mi tin hi thil engemaw bik mi thawh sak \heuh
A duh a. Ni tin chanchinbu leh rorelna in a\anga khawvel sual
tawhzia lo lang \hin kan hmuh avangte hian Pathian chu i hnaih
zel ang u; A thutiam rinna nung nen Krista zahngaihna chu
keimahniah hian puan a la ni ve mial mahna. Kan nungchang
hian khawvelah hian thil a tithei ve teh mai asin. Keimahniah
hian mite thiam loh chantir thei khawp Pathian thiltihtheihna a
awm phawt chuan suala bo mêk thlarau chu kan pianthartir thei
ngei ngei ang.
Kan nungchang tlâwmna hian hna chu a thawk \euh dâwn a
ni. Dinhmun sâng taka din tum ringawt tur leh mi fak hlawh
ringawt tum tur kan ni lo va. Ropui ber nih tum ringawt tur kan
ni bawk hek lo. Pathian ropuina tur hlir kan thlir tur a ni. Pathianin
finna min pêk zawng zawng nena kan thawh bakah LALPA êngah
chuan kan awm ang a; tichuan LALPA zahngaihna chu a duh
duha min tidanglam turin kan chungah a lo thleng ang. He khawvel
tar tawh lamah hian van chuan malsawmna tam taka Pathian
hnathawh tumtute vur tumin a nghâk reng a ni. Fiahna kan tawk
fo ang; tlaivar hial tura kohte pawh kan ni mahna; mahse chutiang
zante chu Pathian hnenah tihtak zeta hriat thiamna dila
\awng\aina hunah leh kan ham\hatna hre thiam tura dilna hun
atan hman ni rawh se.—Review and Herald, April 1, 1909.
21
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thianghlimna Rinawm
Sual tê tham tê a lang, nungchang han tidanglam zeuh mai
thei ang chite hi a nih dân tur ang taka ngaimawh a ni lo fo.
Pathian thu hmangin duhthusama nungchang mâwi leh ropui ber
chu hriattir kan ni a. Chu chu \hat tumna reng reng te, rilru
tluang put tumna te, leh nun sang tak neih châk tura mi hruai tur
leh tichak tura min pêk a ni.
Josefa leh Daniala-te \hian zaho chanchin a\angin thutak
rangkachak khaidiatin Pathian lal\hutphaha \halaite a phuar
khawm dân chu kan hmu thei. An nungchang nghet tak chu
kaih pen theih a ni lo. Pathian duhsakna dawn chu lei lalte duhsak
leh fak hlawh âiin an thlâng zâwk a. LALPA ’N anni chu A
hmangaih a, A phawin a khuh a. Rinawm taka an inpumkhatna
[28] leh mihring thiltihtheihna chung lama Pathian chawimawi an duh
zawk avangin Pathian pawhin mihringte mithmuhah A
chawimawi ve ta a ni. A thilsiam lei leh van chunga thuneitu
Sipaihote LALPA chuan A chawimawi a. Heng \halai duhawm
tak takte hian an nihna diktak anga lan chu an zak lo. Lalber
rorelna hmaah pawh an \awngkam, thiltih leh an thil chin \hante
hmangin van Pathian an rinna chu an puang zel a. Pathian hnen
a\anga hruai bo thei lei rorelna hma-ah an \hing\hi ngai lo va.
Pathian tana an rinawmzia puang turin van thiltihtheihna chu an
nei a ni.
Heng \halai ropui tak takte hniak hnung zui tur hian in
inbuatsaih nasa tur a ni. In nihna kha zahpui suh u; pu mai mai
ula, mihring leh vantirhkohte hmaah chuan tilang zawk ang che
u. He thurawn ni lo, kawng danga hruai theitu che inngaihtlawmna
dik lo leh finna lemin inbum suh u. In \awngkam duhzawng leh
in thiltih dân danglam mai mai lo te, in chêt dân mâwi leh
sakhawmi tak in nihna hmangte’n in rinna chu puang ula. Tichuan
Krista chuan in thinlung temple chu a luah ang. In talent kawl
kha ui \hen miah lovin LALPA hna thawh nan A ke bulah dah
rawh u.
22
HLAWHTLINNA TEHNATE
Inhlan Pumhlumna
Tûn leh chatuan thlenga in tana \ha ber chu diknaa inpumpêk
hi a ni a, tichuan khawvelin in \anna lam pawh a hre chiang ang.
Mi \henkhat chu Pathianah an inpe pumhlum lo va, chu an
dinhmun nghet lo tak chu amah ringawt pawha chak lohna tham
a ni a, midang tan kawng daltu lian pui an ni bawk. Nun phung
nghet lo leh tihthianghlim loh an neih avangin \ha nia an hriat ve
chhun a\ang pawhin thlemna chuan a lên bo va, dik lohna hneh [29]
turin tumna thianghlim an nei hek lo. Nangni erawh chuan hnial
rual loh Krista felna chuan in nungchang siam \ha rawh u.
Khawvel hian mifingho hnên a\anga hriat ve theih chi reng
reng hre vek turin dikna a nei a. Mi rinawm leh nghet, rilru thlâk
ve mai mai ngai lote chu an thawhpuite chunga thiltihtheihna
nung an lo ni ang a, a rinna chuan a hnên lamah mi a hruai thei
hial dawn a ni. Mi tam tak chuan an nungchang chhe lam leh \ha
lamin mi a nghawng theihzia hi an hre lo va, an ngaihlu hek lo.
Zirlai tinin an nungchang chu mi nungchang khawih danglam thei
khawpa “nung’ a ni tih an hre tur a ni. Krista chu chatuan hawlh
phâk nunna tuikhur anga A awm avangin mahni mimal
chhandamtua pawmtu chuan Krista leh Krista’n A thih chhan
zawng zawngte chu a hmangaih vek ang a, Krista thu hnuaiah
thurûk awm miah lovin a inpumpêk vek bawk ang.
23
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lovin, Lalberte Lalber thuhnuaia awm angin awm ula, Pathian
tana in rinawmzia chu lantir rawh u.
[30] Krista zârah van rosum chang ve tlak in nihna leh Pathianin
in tana nunna leh khawngaihna A tiam chu lantir ula. Sual
thiltihtheihna hnuaia kun leh chu in duh tawh tur a ni lo. Krista
sipaite kan nih avangin chhandamnain a phût chu eng hunah
pawh fing tak leh phur takin kan zawm tur a ni a, nun dik ngaiin
chutiang tak chuan kan awm tur a ni. Chung lam finna chu in ke
atan khawnvar ni se, nangmahni chungah leh Pathian chungah
rinawm tlat ang che u. A nghing thei chu an nghing ang, nangni
erawh chu thutaka awm leh zungkaih in nih avangin thil nghing
thei lovah chuan nghet takin awm rawh. Pathian dan chu amah
Jehova nungchang puanchhuahna a nih avangin a nghet a, thlâk
mai mai theih a ni lo. |awngkam emaw, thiltih emawa chhe tê
pawha a thuneihna timualpho lo turin in rilru siam rawh u.
Inpêkna Famkim
Krista sakhua nei tih awmzia chu Pathian hmaa tlâwm zawr
hnâp leh Thlarau Thianghlim hruainaa awm tihna a ni. Thlarau
thianghlim thilpêk hmangin rilru chakna pêk in ni ang a, in pianthar
hmaa in talent kawl kha in kawl zui ringawt dawn lova; \angkai
lehzual tura tihpun a ni ang. Pathian hnena inpêk pumhlumna
hian hringnun harsatnate hi nasa takin a chhâwk a, buaina tam
tak a tihnep bâkah a titawi thei bawk. Sakhuana hi Krista lama
\halai leh puitling suih zawmtu rangkachak khaidiat chu a ni.
Hemi hmang hian mi thu-awih leh tihnuamte chu kawng thim
hrehawm zawh chhuakin Pathian khawpuiah him taka hruai luh
an la ni ang.
[31] |halai \henkhat, mi aia fing bik lem lo an awm a. Mahse nun
sâng leh thianghlim neitu zirtirna hnuaiah awm se Pathianin a
koh chhan hna pawimawh thawk tlakah an inzir chhuak thei a
ni. |halai \henkhat erawh chu hlawhchham tur sa, an pianpui
rilru hneh tum hauh lo leh Bible-a Pathian sawmna aw ngaithla
24
HLAWHTLINNA TEHNATE
duh hauh lo tur an ni thung. An rilru chu thlêmna lakah an venghim
\ha tâwk lo va, hlauh thawnawma an awm laiin an tihtur an ti
\ha peih hek lo. Heng mite hi hmun hlauhawm taka khualzin kal
mêk, chêtsual mai theihna laka vêng thei hruaitu hnar tlat bawk
si, boralna kawnga kal mêk ang chu an ni.
25
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hriatna dawn theihna hun \ha kan neih bikna hian mawhphurhna
min pe tel a, mahni chauha awmin ‘Lalpa êngah chuan ka kal
em?’ ‘Ka êng dawn ang hian kawng dik ka zawh nge, rinna
lama kebai chak lo zawkte boralna tur kawng dik lo ka zawh
zâwk?’ tiin kan inenfiah fo tur a ni.
Thutak thianghlimna te, a thuneihna te leh a hlutna te chu
nunpuiin kan khat liam tur a ni. |halai duhtakte u, van êng zung
mawi tak chuan in kawngte chu a rawn chhun êng a. In hun \ha
neih hi a \angkai thei ang bera in hman theih nan ka \awng\ai a
ni. Van a\anga êng zung lo chhuak chu ngai ula, lo dawng rawh
u. In kawngte chu famkimna ni a lo thlen thlengin a êng zual zêl
ang.—The Youth’s Instructor, February 2, 1893.
26
KAN HUN |HA NEIHTE HI
Hnathawktu Mamawh Bikte Chu
Tunlai mite hian hmanlai mite neih loh hun \ha tak leh vanneih
riauna kan nei. Eng fiah lehzual kan nei a. Hei hi râl vengtu
rinawm, Pathiana innghat a, A thiltihtheihna dawng a, khawvel
[34]
hmuha êng fiah tak chhitute hnathawh a ni. Kan hun lai hian
hmanlai mite hnena Pathianin êng A pek tihen lehzual tur kan
nei a. Rim takin Krista sikula an zirlai chu an zir a, an hah thlawn
lo va. An taimakna lah a thlawn hek lo. Thiltihtheihna zawng
zawng aia thiltithei zawk chuan inthuam mah se a mamawhtu
khawvel hnena an pêk theih nan chatuan thutak chu thûk zawk
leh zau zawka hriat belh zel an châk \hin.
Hetiang nungchang nei hnathawktu hi tunah pawh mamawh
an ni reng. Pathian mi, vanram lehkhabua hming chuangte chu
Daniala anga suala khat khawvel mithmuha a \ha thei ang bera
Pathian lalram aiawh tura beitute an ni. Hriatnaa \han zel hi thiltih
mâkmawh a ni; Pathian tâna hman a nih chuan hriatna hi thil \ha
tih nana chakna petu a ni si a. Khawvel hian mi thil chik mi, mi
nghet, hriat thiamna leh thu man thiamna nei mi a mamawh a.
Lehkhachhutna khawlte pawh hian Pathian thuin hnam tin, chi
tin leh \awng tin a thlen theih nan a \angkai thei ang bera hmang
thiam tur mi a mamawh bawk.
27
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian chuan Amah thawhpui tur mi a ko mêk a. Krista
nena inzawmin mihring pianpui chu thianghlim leh fel a lo ni a.
Kristan tling taka thawh theihna a pe a, tichuan mihring chu thil
\ha tihna thahrui an lo ni ta a ni. Rinawmna leh dikna hi Pathian
nungchanga bet tlat an ni a, he nungchang neitu \halaite chuan
hneh theih loh thiltihtheihna an nei a ni.—Review and Herald,
March 10, 1903.
32
THIÂMNA TEHNATE
HnaThawk Tura Tling Tawk
Pathian hnathawktu nih tum tlat a, theihtawpa pêk chhuah
leh tur lakkhawm tumtute chuan lei leh van inkara inbiak pawhna
hmanrua an nih theih nan Pathian hnen a\angin êng an dawng
reng ang. Nula leh tlangvalte hian Daniala ang khân an thil chin
\han te, an ei duhzawng leh an mihring chaknate chu Pathian
duhdan rema an awmtir chuan hna sâng zawk thawk turin an [42]
intitling zel ang. Thil ho mai mai leh thil tênau chu an rilru a\angin
dah bo se. Thil awmze nei lo leh hlimhlawp ngainatna rilrute chu
Pathian Fapa ring a, a thisen in a, a tisa ei tawhte nunah leh chin
\hana tel ngai lo an nih avangin bansan rawh se.
Lehkha zir hlâwkna zawng zawngte chu hmang pha mah se
LALPA huan \henkhata hna thawk turin an la tling tâwk lo fo thei
tih hre bawk rawh se. Rilru lama inbuatsaih hmasa lovin Pathian
hna an thawk ngawt thei lo va. Pathian hna ropui leh sâng takin
a tihngheh tur an rilru chu hlimhlawp leh nawmsip bawlna lama
an pê zawk a nih phei chuan Pathianin thiltihtheihna A pêk chu
an dah hniam tihna a ni a, chu bakah an talent dawn chu fing
taka an hman pun loh avangin Pathian hmaah chuan thiam loh
an chang tihna a ni.
Thlarau biakna hi Pathian tihthinurna a ni tihte chu an ngainêp
a. An thenrualte rilru tichhiain an tibawlhhlawh a. An thiltih leh
thusawiin serh leh sang zah lohna rilru an chawk tho va. An thlarau
chauh an tiboral a ni lo va, an kawm phâka awmte tan zirlai chhe tak
an lo ni mai \hin. Krista aiawh tlâk pawh an ni lo. Sual bawiha tâng, mi
pawlawh, ngaihsam tak leh â tak niin Isua hnen ata an vak bo \hin a ni.
Hlawhtlinna nei mang lo chung pawha lungawi tlat \hinte
chuan Pathian nena thawh dun an tlin lo a ni. Mahni rilru veng
\ha lo va, a pênna awm taka pêntir zel maite chu Setanan an
rilru luahtu tur thurawn a lo pe a, tichuan mi bumhmang a sipai
rual zingah an inzir ve nghal mai \hin. Sakhaw mi-ah inchhâlin
Pathian ngaihsak annate chu an nei ve pawh a ni thei e; mahse
Pathian hmangaihtu ni lovin khawvel hmangaihtute an ni zawk.
33
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Sakhawmi Nìh Aiin Finna
|halai \henkhat fing tak, an \hiante pawhin fing an tih em
em leh an ngaihsan rawn, an thiltihtheihna erawh Krista thisena
tihthianghlim ni hauh si lo an awm a. Khawngaihna leh
thawhrimnaa tihngheh leh tih rinawm an nih loh avangin chung
mite chu Pathianin mite rawngbawlsak tur leh a hming ropuina
tur atan a hmang thei lo. Pathian ngaihsak anna nei mah se chumi
phenah chuan tehna dik lo an chawi sang a, mi piangthar lo
hovin an thiltihsual chunga thiam inchantir nân heng mite hi an
hmang \hin. Setana’n an intih finna leh âtna chu an \hiante
chawhhlim nan a hman sak a. An thiltih apiang chu a \awp viau
zel a, a hna an thawh theihna tura an nungchang siamtu Setana
thuhnuaiah an awm avangin an thiltih duhzawngte pawh a
bawlhhlawh viau \hin.
Rilru leh tisa lamah an chak tâwk hle naa an inzir belh lo va.
Hriatna leh thiamna sâng tak pawh an nei a, mahse tihpun a ni
ngai lo. Talent pawh pêk an ni ve ngei a, mahse â takin an hmang
sual a, a hlutna an tihniam a, midangte pawh an mahni ang lek ni
turin an hnûk hniam zawk hial a ni. Anmahni tlan nan Isua chu a
inphat ve tho va, zahna leh tihduhdahnate pawh a tuar ve tho.
Sual phuarna lak ata leh mite thlarau hruaibo nana chhawrtu
Setana sal an nihna ata chhanchhuah an nih theih nan hengte hi
A tuar a ni. Mahse Tlantu hmangaihna chu an chhawr lo va, Ani
chuan lungngai takin an hnathawk chu a lo thlir reng \hin.
Chutiang \halaiho chu chatuana boral tur an ni. Lei chung
zawng zawnga roreltuin mi tin an taksa chunga an thiltih ang
[44] zela a rel sakna ni a lo thlen hunah an hlimna leh lawmnate chu
engtin nge an hmuh ang? Buhpawl leh thing duapin in an sa a,
chuvangin an thawhrah zawng zawng chu a boral vek ang. A va
pawi dawn em!
Isuan a remti em tia Pathian hnaa intulûtte chan chu a va \ha
zawk em! Ni tinin an thiltihsualte, an thil hai palh te, an
lungngaihna te, thlêmna an hneh dân te, Kristaa muanna leh
34
THIÂMNA TEHNATE
hlimna an chante chu an chhinchhiah zel a. Chutiang \halai
duhawm chuan an chanchin ziahna chu zak tak leh hrehawm ti
takin an hmachhawn ve dawn lo.—The Youth’s Instructor,
June 22, 1899.
Ni tina Hmasawnna
Ni tina hmasawn hi \halaite hna a ni. Petera’n, ‘A ni, chumi
avang tak chuan taihmak reng reng chhuahin, in rinnaah chuan
\hatna telh ula, in \hatnaah chuan hriatna telh ula, in hriatnaah
chuan insumna, insumnaah chuan dawhtheihna, in dawhtheihnaah
chuan Pathian ngaihsakna, Pathian ngaihsàknaah chuan unaute
hmangaihna, in unaute hmangaihnaah chuan hmangaihna telh
rawh u. Chung chu in tã a nih a, a pun zel si chuan kan Lalpa
35
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Isua Krista hriatna kawngah hian thatchhe lo leh rah lo lovin a
siam \hin che u a ni’ a tih kha.
Heng thil indawt chhote hi rilrua dah ringawt lo leh in hna in
\an ruala chhiar ngawt lovin Isua chu en ula, Pathian ropuina tur
ngawt ngaihtuah bawk ula, tichuan hma in sawn mai ang. Ni
khat thil thu lekah Kristaa mi famkim in ni thei dawn lo va, in pal
tlang tur leh hneh ngei ngei ngai harsatna zawng zawngte chu
[46] hmu tlang thei phei ula beidawngin in chauh phah thei hial ang.
Setana nen in inbei dawn a ni a, ani chuan Krista hnen a\anga a
hruaibo theihna tur che u hmanrua awm thei apiang a dap dâwn
a ni.
Dodalna Tawkin
Kan kawng daltu apiang chu pakhat tê têin kan hneh vek
tur a ni. A tir a\anga harsatna lo awm hmasa ber kan hneh theih
chuan a dang hneh turin kan chak zual sauh ang a, kan tum
apiangah hmasawnna \ha zâwk a awm zel ang. Isua en chungin
hnehtu kan ni zel thei. Harsatna hlir kan en a, thudik \ana kan
dona kan tawlhsan zeuh chuan rinna tlachham mi chak lo tak
kan lo ni mai ang.
Pên khat tê têa hmâsawnin hmun sâng ber chu kan lawn
chhuak thei a; a tâwpah tlang chhip zâwl chu kan han chuang
chhuak thei a ni. In dam chhunga thawh tur tamzia ngaihtuahin
huphurh sa ngawt suh u; thâwk lehkhata thawk zo duak nghal
tura beisei in ni lo. Nangmaha thiltihtheihna awm chu ni tin
thawkin hun remchang hmang \ha zel ula, Pathianin a \anpuinaah
che u lawm thiamin hmasawnna leihlawn rahbi chu pên khat tê
têin zawh rawh u. Pathianin ni khat a pêk che u kha, ni khat
atan ni khat zêl chauh hun in nei tih theihnghilh suh u. Van
lehkhabu chuan engtin nge ni khata in hun neih zat leh in
thiltihtheih zat chu in hman tih a la lan tir dawn a ni. Pathianin in
hnena A pêk che u nî (day) lo thar zel hi khawvel tawpa LALPAN,
‘I ti \ha e, nang bawih \ha leh rinawm’ A tih ri in hriat theih nan
36
A CHHIP LAWN THLENGIN
hmasawn pui zel ang che u.—The Youth’s Instructor, January
5, 1893.
37
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Hmâ Sãwn Chho Zêlin
In talent kawl chu a lian emaw, a tê emaw, rinnaa in kawl
mai chauh a ni tih theihnghilh suh u. In nihna diktak in lantir
theihna hun remchang pein Pathianin A fiah che u a nih kha.
Nangmaha thiltihtheihna awm zawng zawng kha A tâ i bat a ni.
I rilru, i taksa leh thlarau chakna te kha A ta, A tana hman tur
an ni. In hun, in huhâng, in theihna leh thiamna zawng zawngte
kha Engkim petu taa chhiar vek tur an ni a. Lalpan mihring
chhandam nana A ruahmanna tih takzeta phurh chhuah tumtuah
a thilpêkte hi a hmang tam ber \hin.
Hna in \an tawh chuan hnehna in chan zel hma lo chu thawk
zel ula. Tum nei ranin inzir belh zel ang che u. Pathian ropuina in
tihlan theih nan leh thil \ha zawk leh ropui zawk in hlen chhuah
zel theih nan tehna sang tak hmang rawh.—The Youth’s
Instructor, January 25, 1910.
38
|HEN 2-NA
39
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[51] HMÊLMA CHAK TAK SETANA—10
Mihring tlu tawh chu dân ang chuan Setana sal a ni. Krista
palaina chhan erawh chu Setana thiltihtheihna lak a\anga
mihringte chhanchhuah a ni thung. Mihring pianpui rilru hi chuan
Setana thurawn lam a awn deuh zel a ni. Hnehtu ropui Krista
chu mihring rilrua A awm reng a, a chaknate a hruai sak a,
thiltihtheihnate A pêk loh chuan chutiang hmelma \ihbaiawm tak
mai chu amah mai chuan a dang zo lo. Pathian chauhin Setana
thiltihtheihna chu A tihtâwp sak thei. Setana chu leiah hian a
vâk tawn vel ruai a. Thlarau tih boralna hun remchang bawh
pelh hlau reng rengin chawlh zawkna hun pawh a nei hman lo.
Pathian mite chuan a thinurna an tlanbo san theih nan hei hi an
hre chiang hle tur a ni.
43
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Isua chuan mihringte hnena pêk tur malsawmna leh thilpêk ropui
tak tak a nei a. Amah chu Remruattu fing niin A finna leh
thiltihtheihna chuan tawp chin a nei lo va. A Thlarau thiltihtheihna
chu kan pawm duh a, A duh anga awm tura kan inpêk phawt
chuan Amahah chuan kan famkim tawh ang. A va ropui em!
“Amah Krista-ah chuan Pathian famkimna tinreng chu taksa
neiin a awm reng si a. Amahah chuan in famkim ta bawk a.”
[56] Mihring thinlung hian Pathian Thlarauvin duhtâwka a sawi
danglam theih tura a inpêk hma chuan hlimna dik tak chu a hre
ngai lovang. Thlarau chuan mihring rilru thar chu a entawn tur
Isua nun a remtir a. Thlarau kaihhruainain Pathian huatna chu
rinna leh hmangaihnaah, chapona chu tlawmnaah a lo thlak ta
zâwk a ni. Rilruin thutak mawina a hmu fiah a, Krista chu
nungchang \ha famkim leh sawisel bo nena chawimawi a lo ni
ta. Hetianga thil a lo inthlak takah hian vantirhkohte chu hlim
em emin an zai a, Pathian anna lama mihring rilru chu a lo inthlak
tak avangin Pathian leh Krista ngei pawh an lawm em em a ni.
44
SETANA CHÊTNA DANGLAM BÎK—12 [57]
Kil tina invengin Setana hmanrua leh fakderna lam chi apiang
chu kan dang fan fan tur a ni tih hmuhtir ka ni a. Eng vantirhkoh
anga inthuam danglamin mi sâng tam tak a hruaibo mêk a.
Mihring finna a hman thiamziate chu nasa tak a ni. Heti hian rûl
anga finga chu tuma hriat hran loh tura inthupin Pathian hna
tibawrhban nan a tleng zul zul a. Krista hnathawh leh thilmak
tihte chu mihring thiltihah a puh sak bawk a.
Setana hian Kristian sakhua hi langsar tak leh huangtau takin
bei ta se, ringtu chu Tlantu ke bulah lungngai leh mangangin a
tlu ang a. Chhandamtu chak leh thiltitheia chuan a hlauhna chu a
lo vai kian sak mai dawn a ni. Mahse Setana chu êng vantirhkoh
angin a insiam a, mihring rilru chu kawng him leh dik a\anga
hruaibo turin a thawk chhuak \hin. Luruh bi boh dan a\anga mi
rilru zirna te, rilru lam zirna te leh dawivaih ang chite hi tunlai
chhuante hnena a taka Setana inlarna hmanrua an ni a. Chu
thiltihtheihna, a hnathawh awmzia lailangtu nen chuan
khawngaihna kawngkhar dawn \êpah hna a thawk leh nasa hle
ang.
Hun tâwp kan hnaih zel lai hian mihring rilru chu Setana
hmanraw lamah a inhawng zau zual ta hle mai. A bum tawhte
chu Krista hnathawh leh thilmak tihte kha thil pangngai mai a ni
tia sawi turin a hruai a. Chutih lâi vêk chuan Krista hnathawh
ang kha a suak siam tumin a buai em em bawk a, a ta nia a
chhal chin leh thiltihtheihna pawh a bun nghet viau a ni. A
tlangpuiin hengte hi langsar tak leh huangtau takin a tingawt ngai
bik lo. Mi remhre tak mai a ni a, a hna thawk zo tur leh mi
[58]
khawngaihthlak tlu tawh bum tur chuan êng vantirhkoh anga
inlar a hlawk ber tih pawh a hre chiang hle.
Thlalerah khan Setana chu vantirhkoh tlu tawh ang ni lo, lal
hmêl tak leh tlangval hmel\ha tak angin Krista hnenah khan a
inlar a. ‘Tih ziak a ni....etc’ tih thutte chu a rawn \anchhan ve a
nih kha. Kan chhandamtu rethei tak pawhin, “Tih ziak a ni” tih
45
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tho a lo \anchhan ve a. Setana chuan Krista chak loh lai tak leh
a hrehawm tawrh lai a rawn chuh a nih kha. Isua khan mihring
pangngai hmêl A rawn pu si a…
46
SETANA CHETNA DANGLAM BIK
pawh an tum tawh lo; a tawpah phei chuan chu mitdel
khawngaihthlak tak chuan, ‘Engkim hi a \ha vek e’ tih thufing
hi an pawm hle tawh \hin. An kawng zawh lai dik leh dik lo
tehna a awm tih pawh an hre lo. Setana chuan Pathian hnena
\awng\ai hi thil sawt lo, thil ho mai mai ang leka ring turin mi tam
tak chu a hruai mêk bawk a. Krista zuitute chawh harh nana
\awng\aina leh inhlanna hi a vervekna leh a bumna tenawm tak
do nan a pawimawh ti a hre chiang em em a. Setana bumna
hmanruate chuan mihringin Engkimtitheia hnena \anpuina an
rinchhan fo loh nan leh, amah Setana beihna tur thiltihtheihna an
neih theih loh nan an rilru chu a hruai pêng ang.
|awng\aina hi kan thlahthlam phawt chuan bumna thil mak
tinrengte chu awlsam taka pawm a lo ni tawh ang a, Setana
chuan a thil tum a phur chhuak hle dawn a ni. Mi hmaa thlemna
lo kam sa diamin a thil tum chu a tihlawhtling \hin a. Mahse
Krista erawh chu a thlem thlu zo ngang lo a nih kha. A chang
chuan \halai fel tak angin emaw a inlar \hin. Damlote a tihdam
\hin avangin buma awm mêk mi \henkhat phei chuan kan hnam
tana thil \ha titu ang hialin an bia a ni.
[63] TAWRHCHHELNA—14
A tâwpa hnehtu turte chuan an sakhaw lam nunah rilru chi-
aina rapthlak tak leh nun hrehawm tak an nei dawn a, mahse
hei hi Krista sikula zir mêkte tan inthununna a nih avang leh a
bawlhhlawh lai \huah fai nan a \ul tlat avangin an inrin tawknate
chu paih bo mai suh se. Pathian mite chuan chhel takin hmelma
pa beihna leh a hmuhsitna tawrhhlelhawm takte chu tuar chhuakin
an kawnga Setana’n harsatna a siamte chu an hneh zel tur a ni.
Setana chuan Krista zuitute rilru chu tihhnual dan a zawng
reng a. Tichuan \awng\ai leh Bible zir an thlahdah ang a, Krista
hmuh \helhtir turin kawng chu huatna hlimin a zar hliah bakah
Krista hmangaihna leh vanram ro luah tur ropuizia an hmuh theih
loh nân a hliah tlat bawk \hin. Pathian fate chu titîm a, han tih\haih
vel a, rilru nâ leh ringhlel taka awmtir rengte nuam a ti a.
Chhandamna kawng chu a lungngaihthlak thei ang bera lantir a
tum a, mahse chung lam thlir reng mi leh harsatna avanga hnual
mai mai ngai lo mi in nih phawt chuan kawng lakah in chau ve
mai lo vang ang a, \anpui nana tur chea Isua kut rawn phar
chhuak chu in hmu vat bawk ang. Tichuan mahni inrintawkna
mawl tak nena kut lo phar chhuah ve a, A kut chaka inhruaitir
chu in tih tur a ni mai.
50
TAWRHCHHELNA
LALPA Chaknaah
Isua chu khawvel êntu A ni a, A awm dan anga awm ve tur
in ni. Nungchang mawi, inhmeh leh thiltithei tak nei turin Krista
hnen ata \anpuina in hmu thei ang. Chutiang nungchang nei mite
a\anga êng lo chhuak chu Setana pawhin tihngaihna a hre bik
[64]
der lo. Pathian chuan hna min tuk sak \heuh a. Mihring fak derna
leh intihbingnaa inchawm lian turin Pathianin engmah min chhawp
sak lo-chu mi awmzia chu LALPA chaknaa ding vek tur kan ni
tihna a ni. Pathian chuan min chawi san a, min tihropui a, A
nungchang \ha famkim min bel a, A lalrama lût ve tlâk kan nih
theih nan A thilpek hlu ber, A Fapa meuh pawh min pe a ni.
Amah Isua ngei chu A mite nungchang ni tura A beisei ang
nungchang puin he khawvelah hian A rawn kal bawk a. Mahni
duhzawng ûm lutuk mi kan nih a, Pathian hnathawh ropui
thawhpui tura theihtawp kan chhuah peih loh chuan he
damchhung la la hian kan chân \euh ang a, Chatuan nunna kan
la chân cheu bawk ang.
Pathian chuan beidawnna tel lo, rinna chak tak leh beiseina
neia hna kan thawh theih nan rem A ruat a. Pathian thu kan han
zir a, tupawh a ring apiang boral lova chatuana nunna an neih
zawkna tura Isua petu Pathian thuhnuairawlh dan hre thiam
theia rilru tihvar kan nih avang hian nasa taka hlima lawm tur
kan ni. Lehkha thiamnain a pêk theih apiang chu thutakin hma a
sawn zel theih nana hmang \angkai turin Pathianin min duh a.
Pathian ngaihsak anna pawimawh leh dik tak mai hi khawvel
hmuha Krista kraws chu chawisan a nih theih nan nungchang
leh nunah lang chhuak se. Kraws êngah chuan thlarau hlutzia hi
lantir ni bawk rawh se. Kan rilru hi Pathian thu ziakte hre thiam
turin inhawng hle sela, tichuan van nunna chhang ringin thlarau
lam chakna kan nei thei ang.—Review and Herald, April 8,
1890.
51
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[65] THLARAU TEMPLE—15
Rinawm taka Pathian duhzawng zawmna hian mihring pianpui
finna zawng zawng hi mak tak maiin a tichak a, a ti\hang a, a
tisâng em em thei a ni. |hat lâi huna Pathian hnaa inpe chu
thutlukna siam thiam tak leh thil chik thiam tak an lo ni fo tawh
a. Tunah hian engnge an nih loh bik ang? Khawvelin a hriat
phâka zirtirtu Ropui ber nena thlarau inzawmna hian hriatna a
tichak a, rilru a ti-êng a, thinlung a tihthianghlim bakah mihring
nun pumpui hi a tisângin a tifim a, a tithangmâwi bawk. “I thu
hrilhfiah hian mite a tiêng a, mi mawlte chu a hriatthiam tir
\hin,”(Sâm 119:130).
Pathian Duhthusam
Pathian ngaihsak anna nei inti \halai ho zinga tam tak chu
chutiang kalh zawng niawm tak chuan an khawsa a. Hriatna leh
thlarau lam thilah hma reng reng an sawn lo. An chaknate chu
siam thar zel a hnêkin a chuai tial tial a. Mahse Sam ziaktu sawi
hi Kristiante tan chuan a la dik reng a ni. Dik tak chuan Pathian
thuziak lehkhate ringawt hian an mahniin ênna leh hriat thiamna
an pe ngawt thei lo va, Thlarau Thianghlimin thinlunga thu a
rawn hawn avang leh hna a thawh vang zawk a ni. Mi chu a lo
pian thar takzet chuan Pathian fa, nungchang thianghlim neitu a lo ni
a. Thinlung lam chauh tihthar a ni lo, a hriatnate chu tih chak leh tihphur
a lo ni bawk \hin. Mi \henkhat, an pian thar hmaa mi naran ve mai mai
nia hriat leh mi aia nêp zawk hiala ngaih, an lo pian thar hnua danglam
[66] ta em em entirna sawi tur an tam mai. Pathian thutak hre thiam tur leh
midangte hnena he thutak hril tura thiltihtheihna mak tak chu an lantir a.
Lei mi fingte chuan hetiang mite nena inkawm hi insawitheih nan an
hmang hial a ni. Felna Ni êng chuan an thinlung a chhun êng a, phur
zawka hna thawk turin thiltihtheihna tinreng chu a tichak bawk a ni.
A thu an awih a, an nunpui a, Thlarau Thianghlim \anpuinaa
A thu an dawn sawn duh phawt chuan \halaite tan Pathianin
hna ropui tak a la thawk ang. Thianghlimna te, thutak te, \hatna
tuikhur leh finna zawng zawng Hnar chuan A hnen lama hip
52
THLARAU TEMPUL
tumin \halaite chu A zawng reng a. Thu ropui tak takin a luah
khah thinlung chu amah pawhin a ropui sa tawh a ni.
55
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
mawi tak angin heng thutakte hi nungchangah a rawn êng chhuak
dawn a ni.
56
MAHNI TA IN NI LO
r>ng a awm lo, chuvangin kan chakna leh theihnate fawm khâwm
vekin, thl>mtuin min rawn hnaih theihna kawng tin i hnawhping
vek zêl ang u.”—Malsãwmna Tlâng, pp. 108, 109.
57
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
fo \hin. Misual thiam loh chantir tawh chuan engemaw tih tur a
nei a. Simin rinna diktak chu a tilang ngei tur a ni.
Isuan thinlung thar chungchang thu A sawi khan rilru, nunna
leh taksa pum, engkim huap A tihna a ni. Thinlung tihdanglamna
chang tur chuan khawvel ngainatna kalsan a, Kristaa insuih ngheh
tlat tur a nih bakah thinlung thar, tumna thar leh fuihtu thar nei
tihna a ni. Thinlung thar neih chhinchhiahna chu engnge? Nun
dân thlâk thleng a ni mai. Ni tin, darkar tin mahni nihna thihsanna
hi a ni.
58
PIANTHARNA DIK
Nun Tihthianghlim
Pathian thu hi zirlaia hmangin a zirtirna thianghlim takte hi i
nunpui ang u. Ni tina kan dik lohnate siam \ha pah zelin Pathian
hmaah chuan inngaitlawm leh \i dekin i kal ang u khai. Mahni
hmasialna leh chaponain kan thlarau chu Pathian hnên a\angin i
pawt \hen hek lovang u. Mi aia \ha zawk leh ropui zawk nih
châkna rilru pu suh ang che u. ‘Dinga inring chu fimkhur rawh
se. Chutilo chu a tlu dah ang e’ (1 Korin 10:12). I duhzawngte
chu Krista duhzawng nena inrem turin tulût la, thlamuanna leh
hahchawlhna chu a lo thleng ang. Tichuan Krista hmangaihna
chuan thinlung a thunun ang a, hnathawh chakna thurûk chu
Chhandamtu pual a lo ni tawh ang. Mi hmanhmawh thin thawk
thut chite pawh Krista zahngaihna hriak chuan a tinêmin a beng
dai thei a ni. Sual ngaihdam nih inhriatna chuan hriatthiam tur
zawng zawng kal tlangtu (Krista) thlamuanna a pe a. Kristian
nun \ha famkim dotu apiang hneh turin nasa taka beihna a awm
ang. Ngaihdan inmil lohnate a bo tawh ang a, a bul vela mite dik
lohna hmu \hintu chuan a nungchang chu nasa taka dik lo zawk
angin a inhmu tawh ang.
Mi \henkhat, thutak ngaithla a, Krista duh loh zawngin an
awm tih inhre ngam an awm a. Thiam loh chang ni mah se an
[74]
sualte an sim a. Krista duhsaknaa innghatin amaha rinna diktak
chu an nun pui a. Sual ngaihdamna an dawng bawk. Sual tih
bansana thil \ha tih an zir avangin Pathian hriatna leh zahngaihna-
ah chuan an \hang zel \hin. Khawvel thil kalsan tur chuan
engemaw an chân a \ul tih an hre reng a; a man an chhiar hnuah
an hloh zawng zawng chu an thlir a, Krista an neih theihna a nih
dâwn phawt chuan an hloh hlêpah an chhiar a ni. Krista sipai
rual zinga ziah luh an ni ve ta. Indona chu an hmaah a awm a.
Phur tak leh huaisen takin chu indonaah chuan an pianpui rilru
sukthlek leh mahni nawmsak ûmnate do va, an duhzawngte
Krista duhzawng anga awm tirin an zuang lût a. Ni tinin a thu an
awih theih nan Lalpa zahngaihna chu an dil a, an dil ang chiaha
59
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tihchak leh \anpui an ni a. Hei hi pian tharna diktak chu a ni.
Inngaitlawm leh lawm taka amah rinchhantu, thinlung thar nei
bawk chu Krista \anpuinaah chuan a innghat tlat a. Felna rah
chu a nunah a lantir a. Tunhma chuan amah chauh a lo inhmangaih
tawh \hin a, khawvel nawmsaknate pawh a lawmna ber an lo ni
\hin. Tunah erawh a milem biakte chu paih bovin Pathianin a
chungah thuneihna a chang ta. A ngainat em em \hin sualte chu
a huat ber an lo ni a, thianghlimna kawng chu nghet tak leh tum
ruh em emin a zawh ta zel zawk a ni.—The Youth’s Instructor,
September 26, 1901.
60
NULA LEPLER TANA THURAWN
Nuam chu i ti hauh lo; mahse daltu awm lova i duh ang
anga i awm chuan hlim dawn riauin i inhre lui a. I va
khawngaihthlâk tehlul em! I dinhmun chu Eden Huana Evi
dinhmun ang chiah kha a ni. Pathianin a khawih pawh khawih lo
tura a tih, an khawih zeuh chuan thihna a thlen ang tia a khap
thei ngei mai chu ei se dinhmun sâng zawka ding turah a inngai
tlat a. A ei a, Eden ropuina chu a chân phah ta zawk a ni.
61
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian chuan i ngaihtuahna chauh ni lo, i châkna sosang tak leh
rilru no takte pawh thunun turin A duh bawk che a. I chhandamna
pawh hetiang thila i inthununnaah hian a innghat thui hle a ni.
Châkna sosang leh rilru no neih tlatna hi hnathawktu thiltithei
tak an ni a. Hman sual a nih a, mi rilru dik lo deuha dah a nih a,
a awm lohna tura a awm ngat phei chuan i chhiatna tura thawktu
chak tak a ni a. Pathian tel lo nun beidawng leh beisei bo \hak
khawpa tichhe vektu tur che a ni.
Châkna sosang leh rilru no riaunate hi ‘Chhia leh \ha hriatna
leh nundan \ha pangngai’ thu hnuaia a awm dawn chuan
suangtuahna chu a \ha lam zawng leh a tlo tur lam zawnga thunun
[77]
tur a ni. I chatuan duhzawng chu tisa châkna maichama hlan
mai thei i nih tawh avangin dinhmun hlauhawm takah i ding mêk
a. Tisa châkna chuan i nungchang zawng zawng a thunun \an
der tawh. Eng châkna chi nge ni a? Châkna bawlhhlawh leh
chhiatna maw le. Tisa châkna sosang hi i hneh loh phawt chuan
i nu leh pate nun i tihrehawm ang a, i laizâwnte tan zahna leh
lungngaihna i thlen ang a, i nungchang ngei pawh hlohvin vanram
leh chatuan nunna chu i chân dâwn a ni. Hetiang ti tur hian i
inring tawh em? Tuna i dinnaah khan che lo va ding rih turin A
duh che a ni. I hma lawkah hrehawmna leh thihna a awm avangin
i nawmchenna kawngah khan pen khat pawhin hma sawn tawh
suh. I chakna leh hmangaihnate kha i thunun loh chuan i bul vela
mite hmuhah i inti hmingchhe ngei ang a, i damchhung daih
nungchang mualpho chhe zet a thlen sak dâwn che a ni.
Nu leh pate thu awih lo, luhlul, vui hmui pu reng mai leh
bawlhhlawh tak i ni. He nun retheih thlak zet mai hi thei ei thiang
lo ei rah a ni a. Nang pawh a tuar hmasa pawl i ni. Mipa i pâk
hiam a, i titi tui ber an ni, ‘thinlunga khat liam kain a sawi’
(Matthaia 12:34). I thil chin dawk lak tawh chu nangmah
thunun tur khawpin a lo chak ta a, i thiltum leh châk zawngte i
tihhlawhtlin theih nan mi bum dan i zir a lo \ûl ta hial mai a ni.—
Testimonies for the Church,” vol. 2, pp. 560, 562.
62
BUAINA KALTLANGTE NUNGCHANG NGHET—19 [78]
Isua hun hmasa kum 30 kha thingtlang khaw kel deuh pakhat
Nazareth-ah a zo der mai a. A khaw mite sualna lah chu tlang
hriat; thufing siamna tham a ni. Nathaniela pawhin, “Nazareth
khua-ah thil \ha a chhuak ngai em ni?” (Johana 1:46) tia a
zawh phah hialna kha a ni Thuhriltute pawhin Isua hun hmasa
lam kha an sawi tlem \hin khawp mai. Jerusalem-a a nu leh a
pate a zui ve thu bak kha chhiar tur kan nei vak lo. An ziah
chhunte pawh a tawiin a mawl ang reng hle, “Nausen chu a lo
seilian deuh deuh va, a lo chak telh telh a, finin a khat ta a,
Pathian khawngaihna a chungah a awm bawk a,”(Luka 2:40)
tiin.
Isua kha kawng engkima kan entawn tur a ni. Pathian vennain
a hun hmasa lam chu Nazareth, a mi chengte pawh kan sawi
tak ang nungchang nei khua-ah a hmang ral a. Thlêmnain a hual
vel a, chutiang sualna leh khawlohna kara sawisel bo leh
thianghlim ni tur chuan venhimna A mamawh hle ang. He hmuna
awm hi amah Kristan a duh renga A thlan a ni bik lo va, kawng
hrang hranga A nungchang fiah nan Pathianin A thlan sak a ni.
Krista hun hmasa lam chu fiahna hautak tak te, hrehawmna leh
buainaten a khat a; chu chu naupang leh \halai, a bikin mipa tân
entawn tlak nungchang \ha famkim a chherna tura tih a ni.
Naupang leh \halai lamte hi ringtu nun nena inrem vak lo tur
hmunah an awm fo \hin avangin thlemnaah an tlu \hin a, chutah
[79]
an awmna hmunin a zir loh chu sual chhuanlamah an hmang fo
bawk. Krista erawh chuan chutiang hmun chu kian san daih A
thlang a. Taimâkna nun nen, kut awl awm hman lêk lova thawkin
thlêmna thang chu a dai ve mai mai lo. A awmna vantlang nun
huhang hlemhle tak mai chu a hran san daih \hin a ni. Krista
khan naupang leh \halaite kal kawng bum boh ber berte pawh a
lo zawh tawh a. Hausakna leh awmawl zawmthawtnate hi A
chan turah A ruat ngai hek lo. A nu leh pate kha an rethei hle a,
ni tin ei khawp an dap chawp tak meuh meuh a ni. Tichuan
Isua nun chu retheihna, mahni inphatna leh tlakchhamnain a khat
63
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a nih chu. A nu leh pate thawhrimna chu A \awmpui ve nasa hle
a ni.
65
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Thlemnaah Inbarh Luh Loh Tur
“Pathian zawng a rinawm a ni, ani chuan in tuar theih tawk
aliam chu thlemna in tawh a phal lo vang; in tuar theihna turin
thlemna rualin tlan chhuahna kawng a siam nghal zawk ang”(I
Korin 10:13). Keini pawhin tih ve tur kan nei. |ul miah lovah
thlemna kan pal fo tur a ni lo. Pathianin heti hian a ti, “An zing
ata lo chhuak ula, a hrangin awm rawh u, thil bawlhhlawh reng
reng pawh dek suh u….in tan Pa ka ni ang a. Nangni pawh ka
tan fanu fapa in ni ang,” (2 Kor 6:17,18). Nawmsip bawl châkna
[82] thilte kan kawp a, khawvel tih dan kan rem a, ring lo mite
tuizawng kan tuipui ve chuan sualna leh thlemna kawngah kan
ke kan rawlh tihna a ni a, engtin nge Pathian hnenah tlu lova min
veng turin kan beisei theih ang?
Khawvel hlemhletnain a chim phâk loh turin invawng hrang
rawh. Hmelma sipai rualte an inkulh nghehna hmunah chuan
zuang lût ngawt lovang che.
Thlemna i tawh theihna tur hmun leh an hruai bo theihna tur
che hmunah kal lo la. Mahse ring lo mite tan thuchah i ken miau
si a, Pathian i hnaih reng theih dawn chuan a hun a zirin thu chu
i hril thei ang a, an tan hna \angkai thawkin Pathian i chawimawi
thei ang. “Nangin anni chu khawvel ata i lak chhuah tura ngen ka
ni lo va, misual lakah chuan i hum tur ka ti zawk a ni,” (Johana
17:15).—Review and Herald, April 14, 1904.
Mahni Inenfiahin
Chiang taka mahni inenfiah fo a \ul hle a, Pathian thu êngah
chiang taka inenfiahin ‘thinlung lamah ka \ha nge ka tui-êk?
Kristaa siamthar nge ka nih tisa thinlung, pawn lam pang chauh [84]
cheimawi ka la pû? Pathian rorelna i thlen thlengin inthunun \ha
hle la. Lalpa êngah chuan sual thuhrûk, bawhchhiatna leh milem
la paih bo loh i nei em en rawh. Setana’n a bum loh nan che leh,
pawlawh tak leh fimkhur lo taka sakhaw rawngbawlna te i chhia
67
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
leh \ha hriatna ngawih tir tur ringawta i kalpui loh nan tunhma
lam aia nasain \awng\ai rawh. Ni hnuhnung chhinchhiahna sual
zinga pakhat chu ‘Kristian nia inchhalte Pathian hmangaihtu ni
lo va, khawvel nawmsakna ngainatu’ hi an ni. I rilru diktakin
Pathian chu dawr rawh. Fimkhur takin zawng ang che. Rinawm
taka inenfiah hnu a, “An sawi tak ang kha ka ni lo. Pathian lam
thilte aia khawvel nawmsip bâwlna lam ngainatu ka ni lo” tia
vanlam thlir thei kan va tlêm em! “Khawvel ka thihsan ta; tuna
ka nun pui nungchang hi chu Pathian Fapa rinna vang a ni. Ka
nunna chu Pathian hnena mi Krista-ah thuhrukin a awm a. Ka
nunna Krista chu A lo lan hunah chuan kei pawh hi Amah nen
Ropuiin ka lang ve tawh ang” ti thei kan va tlem teh reng em!
Pathian hmangaihna leh zahngaihnate hi rangkachak \ha mi
ai pawhin a hlu asin! Thildang zawng zawng chung lamah thlarau
a chawi sangin a chawimawi bawk. Thinlung leh rilru duhzawngte
van lam a hawitir a. Kan vela mite chu khawvel thil âtsona leh
nawmsip umna lama an tlan dawn laiin vanram chanchin chu
kan titi tui ber a ni. Krista lam kan thlirin rilru chu Pathian hnêna
ngaihdamna te, thlamuanna te, felna te leh thianghlimna dik dilin
a phar chhuak a. Pathian nen inpawl ula; chung lam thil hriat
thiamna hian thlarau nun chu Krista anna lamah a siam danglam
thei a nia.—Review and Herald, May, 11, 1886.
69
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahni Inrintawkna Leh Mitdelna
Buma awm mêk \halâite mit hi tihvar theih chu ni se thlarau
pakhat a hruai bo theih avanga Setana lâwm nui hmel chu an
hmu ngei ang. A hriat phâk zawng zawng hmangin thlemna chu
mi rilru mil zawng leh a hun leh a hmun a zira a mi duhzawngte
a man theih nan her rem dan a zawng nasa hle a. Hmanrua
engpawh a enchhin duh zel dawn a, a thlem tura ten Pathian an
zawn loh phei chuan a thlemnaah chuan an mit a del hle dawn a.
Chuvang chuan an inring tawk ang a, mahnia khawsa theiah an
inngai tlat bawk ang. An dinhmun hlauhawmzia chu an hre pha
si lo. Mi thianghlimte hnenah chauh pek \hin rinna dik chu an la
nuihzat thuai zawk dawn a ni.
[87] |halai hote hnenah chuan engkim hre tawh, Pathianin an
kawnga chhiatna awm thei a hmuhtir tawhte angin thu ka sawi a
ni. Mahni inrin tâwkna chuan hmelma pa thangah a awh tir ngei
ang che. |halaite hian Pathian hnen a\angin thurawn an la ngai
lo va, an chakna atan leh inhumhim nan an hmang ngai hek lo.
Vantlang zingah tlangnel tak leh an finna sang tak avanga thil
\ha thlang thei, van lam thurukte pawh hre thiam phâk ang hiala
inring tâwk, anmahnia thutak zawng chhuak thei ang maiin an
khawsa ve a ni.
Midang zawng aiin mahni inring tâwk tak tak ho hi ka
hlauhthawn pui zâwk; Pathian leh mihring hmelma Setana lên
zarah chuan an awh ngei dawn si a. Mi \henkhat, \hian \ha bul
fuk tak anga chhar, rinhlelhna rilru \ha lo pu site chuan an rin
lohna dawidim chu heng \halai rualte rilruah hian an theh a.
Ngeiawm khawpa mi an fak der thiamna talent te, finna lama an
san zawknate leh dinhmun sâng zâwk luah tumna rilru nei pha
zâwka an lan avangte’n kan \halaite rilru an la a, an chungah
rilru \ha lo hri a lo tlâk phah \hin. Mahni ngaihdana inhmu sang
riau mi chuan Tlanna Thisen kha a ngainêp ang a, zahngaihna
thlarau an hmuhsitna chu an la tilang bawk ang.
Sabbath serh nu leh pa kara seilian naupang, êng ropui tak
dawng, duat em ema enkawl seilente hi chanchin zahthlak tak
70
SUALNA VERVEKZIA
hnut chhiah a, buar chhe hmuna thlai chi thlâk a, ât-hlohling
sengtute an la ni ang. Rorelna niah chuan êng ropui tak an dawn
kalh zawnga khawsa lui tlatte hming chu Lalpa hma a\ang leh A
thiltihtheihna ropui tak lak a\anga tlanbote nen ziak tlar niin, an [88]
boral ang a, Krista zahngaihna nuihsantute nen ang khata chhiar
an la ni dâwn a ni.
Ka fate’n boralna kawng an zawh lai hmuh aiin thlana an
zalh lai hmuh ka duh zâwk. Ka enkawl seilen ka faten Van
Pathian doin, ni hnuhnunga tluksanna tizualtu niin Setana puanzar
hnuaiah kal rem ve ta tlut tlut mai se a va râpthlâk dâwn em!
Ngaihtuah ringawt pawhin ka \im ur ur mai.
71
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lungchhiat thlâk a awm lo. Harsatnaa fiah an nih a, thihna
hmachhawn tura hruai an nih hunah chuan heng an ngainat em
em thurin dik lote hi chu Ni saa vûr pho ang main an la tuiral
vek ang.
Pathian zahngaihnain a sawmna hnartu kuang din chilh chu a va
râpthlâk tehreng em! Heta hi mi boral, nun changkang tak nei a,
chatuan nunna nei tawh chu a awm e. Mahse a nun chu Setana
hnenah a pe a, mihring finna chapo tak chuan thang angin a awk a,
Setana’n a duh duha a khalh kual theih a lo ni ta a ni tih thu sawite
phei chu a râpthlâk lehzual. Ringtu beiseina chu thalarau lam thir
chakai, rintlak tak leh nghet tak mai niin kan tana hmahruaitu Krista
luh tawhna puanzar phena lût tawh a ni. Kan hmaa thil ropui tak
tak lo thleng tur atana inbuatsaih tur hian mi tinin tih tur kan nei
\heuh a ni.
74
|HEN 3 - NA
[93]
Hetia a lan dan maiah chuan mi, engmah
a nih lohzia inhria a, a chhandamtu \hatnaa
innghat pumhlum tawp tluka \anpui ngai an
awm lo; mahse hneh theih loh ber chu an ni
lawi si a ni. Pathianin chutiang mi pakhat
chauh \anpui nan chuan hneha an awm phal
lovin a vantirhkoh zawng zawng pawh a tir
mai ang.—Testimonies for the Church, vol.
7, p. 17.
75
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[95] HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN—24
Kristian nun mawina dik tak hi ziak chhuak thiam ila ka
tingawt mai. Hring nun zing \ian khawvar a\anga leilung dan leh
Pathianin A thunun Kristian chuan zawi muanga hma lam sawn
chho zelin nunna lallukhum leh “a changtu chauh lo chuan tuman
an hriat loh”(Thupuan 2:17) hming tharin a lo hmuahna A van
in chu ni tin a hnaih deuh deuh a. Hlimnaah te, thianghlimnaah te
leh \angkaina lamahte a \hang zawm zel bawk a. Kum tin kum
hlui aia nasain thlarau lamah a \hang chak zual zel \hin a ni.
Pathianin \halaite chu an van lawnna tur, lei a\anga vanram
hawlh phak leihlawn a pe a. He leihlawn tawpah hian Pathian
chu A awm a, leihlawn rahka tinah chuan A ropuina êng a zam
vel bawk a. Chu leihlawna lawnte chu an chawlh châng leh rah
pelh changa pui thei reng turin A lo thlir reng a ni. Ni e, taima
taka he vanram leihlawn zawh chhuaktute hi chuan mathei lovin
van khawpui luh phalna chu an nei ngei ngei ang tih thu hi lâwm
takin hril rawh u.
Setana’n \halaite hmaah hian thlêmna tam tak a chhawp a.
An thlarau nun chungchang a khel mêk bawk a, hruai bona tur
leh tihchhiatna tur hmanrua enchhin loh pawh a nei tawh meuh
lo a ni. Mahse Pathianin \halaite chu anmahni maia he thlemtu
chak tak hi do turin A kalsan reng reng lo va. Chuvangin \halaite
hian \anpuitu chak bera (Isua) chu an nei reng zawk a ni.
|halaite hmelma Setana aia chak zawk daih Krista chu
khawvela lo kal a, mihring nihna pua Setana tâwk a, hneh a,
tunlai \halaite thlemna tawh ang zawng zawng hneh theitu kha a
ni. Amah chu unau zinga û ber ang a ni a. Thûk tak leh dam
[96] thlapin A ngaihven reng a. An chungah A mit a fu reng a. Amah
tihlawm an tum changte hian A lo hlim em em \hin. An \awng\ai
laiin Ama felna rimtui chu an \awng\ai hla nen A lo pawlh a,
Pathian hnenah rimtui angin A hlan chhawng \hin. A chaknaah
chuan \halaite’n kraws sipaite angin harsatna an tuar chhuak
thei bawk a. A thiltihtheihnaa tihchak niin an hmaa an duhthusam
76
HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN
sang tak chu an thleng thei a. Tichuan Kalvari kraws-a A
inthawina kha an tan hnehna thuthlung a lo ni ta a ni.
78
HMALAM LEH CHUNGLAM PANIN
ang che u.” Hei hi khawvelin a pêk theih loh chawlhna nuam
chu a ni.
A duh ang tak leh a thu ang taka Amah Pathian neitute
thlamuanna leh hlimna hi \awngkama sawi fiah theih a ni lo.
Harsatnain a tibuai ngai lo va, in entleuna naranin a tichi-ai hek
lo. A mihrinna lam chu khenbeh a ni a. A ni telin a mawhphurhna
a rit tial tial a, thlemna a chak tial tial a, fiahna pawh a na sawt
hle mai; mahse a mamawh dân ang zela chakna a dawn avangin
a tlûk phah lo.—The Youth’s Instructor, June 26, 1902.
81
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chak lohna te hria a, ngun taka Krista lam en chauhin pe tek
lova kal theih a ni.—Chatuan Nghàhfâk, p. 363.
Rinna Nung
Krista zuitute chuan an thinlung luah rengtu rinna an nei tur a ni,
hemi tel lo hian Pathian a tihlawm theih si lo va. Rinna hi tawp lova
\anpuina keng rengtu kut ang niin mihring thinlung siam thar leh Krista
thinlung inpumkhat tirtu hmanrua a ni bawk.
Mupui chu tlangchhip sâng taka a bû a thlen hmain thlipuiin tlang
kar ruam thûk tak takah te a chhêm lêng dawr dawr \hin a. A bu
[103] awmna tlâng sâng ni êng nuam tak nena an inkarah chuan ruah thimpui
a lo thawk mup mup thei bawk a. A châng phei chuan a chi-ai nasa
82
RINNA INDONA
hle a. A thlâwk tawn sek \hin. Thlipuite chu zah kian tum ang maiin a
thlate chu a khâwng hlawk hlawk \hin a. A tanna a\anga tal chhuah
tum hram ri bengchheng chuan tlang panga thuro mu tui laite chu a
tiharh a. A tâwpa tâwpah zawng chhûmah chuan a thlâwk lût a, harsa
fêa tawn tlangin a chung lam ni êng mawi takah chuan hnehna avanga
hram chel chul chungin a thlâwk chho ta a. Thlipui leh chhum dum inher
mup mup chu hnuai lama awmin a chung lamah ni êng mawi tak chu a
awm a. Tlâng sâng lung kara a bu chu a han thleng a, a lungawi hliah
hliah mai a ni. He hmun êng mawi tak hi harsatna kal tlanga thleng a ni
a. Hetiang hmun thleng tur hian a bei nasa a, tichuan a tum chu
hlawhtlingin a zawn ber, a bû chu a han hmu ta a ni.
Hei chiah hi Krista zuitu kan nihnaa kan kawng zawh tur chu a ni.
Chu rinna nung chu nunpui a, van êng min hliahtu bang chhah tak ang
chhum chu su tlang ngei tur kan ni. Engkima thlamuanna leh Thlarau
Thianghlima lawmna hmun rinna dinhmun sâng tak thlen tur hmabâk
kan nei bawk.
83
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan kan him reng ang a. Mahse kan rilruin a ngainat zâwng chu lei
lam ni lovin van lam thil ni phawt zâwk rawh se. Rinnain Krista
zahngaihnaah chuan kan \hang chho zel zâwk tur a ni. Tuma tluk loh A
ngainatawmnate chu ni tina ngaihtuah chungin Ama ropui anna lamah
kan \hang chho zel ang a. Chutia vanram nena kan inzawm tlat chuan
Setana’n kan awhna tur lên chu a zar thlâwn reng mai dawn a ni.—
The Youth’s Instructor, May 12, 1898.
85
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zawng min hriattir rengtu chu min pe a. Kan mitte hian Krista chauh
chu a en a, A thiltihtheihna chauh a rin phawt chuan A felna chu
kan felna a lo nih dawn avangin him hliah hliaha inhriatna thinlung
kan lo nei ang.
Kan tlin lohna lam kan sawi tam lutuk hian Amah kan timualpho
a ni. Keimahni lam inen fo lovin, Amah ang ni tura \hang chho zel a,
A hnêna thusawi thei zâwk a, A ngilneihna leh a mi puih chaknate
hmang \angkai a, malsawmna min pek te lo dawng turin Isua chu i
thlir reng zâwk ang u.
Amah nen inzawma kan nun hian Ama chakna lamah kan lo
\hang a, kan vela mite tana malsawmna kan lo ni \hin. LALPAN ti
tura min duh dân ang zela kan tih chauhin kan thinlung chu khawvel
sual phur bo tura a tirh Tlantu fakna leh lawmthu sawina hla awitu
rimawi a lo ni ang.
A Ropuina Thlîrin
Thlêmna chuan a bei ngei dâwn che a, a rawn beih che a, chi-
aina leh lungkhamnate’n a hual vel che a, lungngai leh rilru hnual
taka i awm laite chuan beidawngin i tlawm lek lek \hin; mahse dâk
chhuak la, rinna êng i hmuh hnuhnun ber lam saw thlir teh;
[108]
nangmah hual veltu thimna chu A ropuina êng chuan a la hnawt
bo vek dawn asin. Sualnain i thlarau thunun tuma a buan lai che
leh, chhia leh \ha hriatna a tihbuai a, rin lohnain rilru a chimbuai
lâi chuan chhandamtu hnenah kal la, A khawngaihna chu sualna
hneh turin a tawk a ni. Ani chuan Pathiana lawm zel turin min lo
ngaidam ang.
Kan tlin lohnate leh chak lohnate hi sawi fo tawh lovang u.
Hnung lama thil awmte chu theihnghilh ila, van kawng zawhin
hma i sawn zel zawk ang u khai. Kan hun remchang neihte pawh
hman \hat a, Pathian hnathawhnaa mi \angkai tirtu an nih dawn
phawt chuan i ngaihthah hek lo vang u. Tichuan rangkachak zai
angin thianghlimna chuan kan nun a vêt chhuak ang, vantirhkohte
chuan rawngbawl tura nemngheh kan nihna chu thlirin, “Mi hi
86
CHAK THEIH DAN TUR
rangkachak thianghlim ai pawha hlu zawkin ka siam ang a,
mihring ngei hi Ophir rangkachak thianghlim ai pawha vang (hlú)
zawkin ka siam ang,” (Isaia 13:12) tih thu hi an tiam nawn leh
ang. Van zawng zawngte khi mihring chau leh famkim lovin
Amah anga nung tura Krista hnen an pan lai an hmuh hian an lo
lawm em em \hin.—Review and Herald, October 1, 1908.
87
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
avang chuan Pathian chu ring rawh u. In thil hriat thiam lohte
chu a hnenah hlan ula. A hmangaih che u a, in chak lohnate
avangin a khawngaih em em che u a ni. “Ani chuan van hmunahte
khian Krista-ah chuan thlarau lam malsawm sakna tinrengin mal
min sawm a,”(Efesi 1:3) A Fapa hmangaihtute hnena
malsawmna a pek hi A Fapa hnena pek aiin tlem se, LALPA chu
a lungawi hauh lo vang.
Setana chuan \anpuitu Pathian ropuina lak a\anga kan rilru
hruai pên a, kan thlarau lam chak lohna hlir mi ngaihtuahtir a
tum a. Mahse Krista chuan tunhma lama kan sualnate chu hmu
reng mahse ngaihdamna thu A puang mêk a, A hmangaihna
ringhlelin Amah chu kan timualpho tur a ni lo. Sual em ema
inhriatna thinlung chu kraws bulah dah tur a ni; chuti lo chuan
nunna tui luang chhuak chu a lo hruai khaw lo zâwk mai ang.
Setana’n a rawn vau lai che chuan hawisan la, i thlarau chu
[110]
Pathian thutiam chuan hnem zawk ang che. Chhum chu amah
ringawt chuan a lang dur khup \hin a, mahse van êngin a han
chhun chuan a chungah Pathian ropuina a lan avangin rangkachak
ang main a lo êng mawi \hin.
Pathian fate chu rilrua lo lang nazawng leh rilru puam thawk
thutin a thunun theih an ni tur a ni lo. Hai rual loha min hmangaih
a ni tih fiahna mi pêk tawh hnua hlauhna leh beiseina karah mumal
nei lova kan then vel mai mai hian Krista thinlung chu a lo na em
em \hin. Thawk tura hna a pek tawh chu thawk zo thuai se a
duh a. Tichuan an thinlung chu khawvel sual phur bo tura a tirh
Krista fakna leh lawmthu sawina hlaa awitu rimawi thianghlim a
lo ni ang.
Kristan a fate a hmangaihna chu a nêm ang bawkin a khauh
bawk. Amah nen chatuana pum khat kan nih theihna turin kan
chhandamna atan A thi a, chuvangin A hmangaihna chu thihna
ai pawhin a chak zawk a ni. A hmangaihna chu a chak em
avangin A thiltihtheihna zawng zawngte thununin A mite tana
thil \ha ti turin vanram hausakna zawng zawngte khi a chhawr
88
HNEHNA NUN
vek thei. Niminah nen, vawiinah nen chatuana ngai reng, hlim
thla tawlh sawn ngai lo leh danglam ngai lo a ni. Sualna chuan
kum tam tak a awm chhung hian he hmangaihna hi lo do lêt a,
lei lama a lo luang thla tur lo dal chu a tum hle a, mahse Isua
hmangaihna boruak chak tak chuan A thih chhan mihringte tan
A hmangaihna chu a tifawn reng zawk a ni.—Testimonies to
Ministers,” pp. 518, 519.
89
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
rinawm taka thawh zawh tum ila, tichuan Pathian thutiamah
chuan muang takin kan chawl thei ang.
Ngaihtuahzawng Thlâkin
Mi tumahin theihtawpa a beih loh pawhin Pathian pawm
tlâk a ni thei tih ngaihtuah harsa duh ting suh se. Kan rilruah lei
lam thil ringawt chen tir kan phal reng chuan thinlunga vei zawng
hi thlak a harsa khawp mai \hin a. Kan mit leh bengin a hmuh
91
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tam lutuk leh hriat tam lutuk thilte hian kan rilru hipin kan thil
ngainat zawngte pawh a tidanglam daih thei a ni.
[114] Mahse Pathian khawpui kan lût dawn a nih a, Krista chu a
ropuinaa kan thlir ve duh a nih chuan rinna mita Krista en chu
kan ni tin nun dan pangngaiah kan nei tur a ni. Krista nungchang
leh thusawite kha kan titi tui ber leh ngaihtuah ber lo ni se; ni
khata hun engemaw bik hi \awng\aina nena Amah biakna hun
bikah hman \hin ni rawh se.
92
RINNA NUNG
hi tisa \han nana chaw a pawimawh ang chiaha Thlarau nun leh
khawngaihnaa \han zel nân a pawimawh a. Chuvangin
\awng\ainaa Pathian lam hawi reng hi tih dân nghetah kan nei
tur a ni. Rilru chu thil dangah han vak sawn vel \hin pawh ni se
kan hawi kir leh ang a, theih tâwp chhuahin chin \hana kan lo
neih tawhna chuan a tâwpa hawikir leh a tiawlsam ang. Rei lo tê
chauh pawh Krista hnen a\anga vak bovin him taka awm reng
theih a ni lo. Amah ngeiin awm dan tur A siamte kan zawm
chauhin kan ke pên apianga A awmpuina chu kan nei thei a ni.
93
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Tihthianghlimna Hi Thiltiha Hmasawnpui Zel Chi A Ni
Tihthianghlimna hi hna pakhat, \hang chho zel chi a ni. A
hna indawt chhoh dan chu Petera ziakah hian kan hmuh ngei
tura dah a ni, “A ni, chumi avang tak chuan taihmak reng reng
chhuahin, in rinnaah chuan \hatna telh ula, in \hatnaah chuan
hriatna telh ula, in hriatnaah chuan insumna telh ula, insumnaah
chuan chhelna telh ula, in chhelnaah chuan Pathian ngaihsakna
telh ula, in Pathian ngaihsaknaah chuan unaute hmangaihna telh
ula, in unaute hmangaihnaah chuan hmangaihna telh rawh u.
Chung chu in ta a nih a, a pun zel si chuan kan LALPA Isua
Krista hriatna kawngah hian thatchhe lo leh rah lo lovin a siam
\hin che u a ni,” (2 Petera 1:5-8). “Chuvangin unaute u, a
kohna leh a thlanna che u chu tinghet turin taihmak chhuah zel
rawh u; chung chu in tih zawngin engtikah mah in tlu lo vang;
chutichuan Isua Krista kan Lalpa leh Chhandamtu chatuan rama
luh theihna chu an pe ngei dawn si che u a,” (2 Pet. 1:10-11).
Hetah hian kan tlu ngai dawn lo a ni tih hriat chian sa kawng
zawh tur chu a awm a. Kristian nun ze mawi tak neih belh tuma
ruahmanna bawhzuitute chuan Pathianin thlarau thilpek pein tam
taka pung tura ruahmanna chu anmahniah A tihlawhtling ang tih
thutiam chiang tak an nei a ni.
Petera’n rinna hlu tak neitute hnenah chuan, “Pathian leh
kan LALPA Isua hriatnaah chuan in chungah khawngaihna leh
remna tihpunin awm rawh se,” a ti a. Khawngaihna azara lei a\anga
vanram thleng kailawn êng zawh chhuak theitute chuan a tawpah
[117]
chatuan lâwmna hla sain Pathian khawpui kawngkhar chu an lût dâwn
a ni.—Review and Herald, November 15, 1887.
Fiahna Hlutzia
Fiahna hrehawm tak takte hi kan nungchang \ha lo lai leh rual
rem lo lâite la bo tura Pathian hnathawktute an ni. An ek phel a, an
tirual a, an chhu mâm a, an hâl fai bâkah an hnawih mâm a; chu chu
tawrh pawh a hrehawm viau thei, buh râwt sawmnaa inrâwt tir chu
94
RINNA NUNG
hrehawm tak tur a ni. Bungraw hman tlâk lohte chu Lalber chuan
chutianga ulukin a chher ngai si lo. Mahse lung chu a nih tur ang taka
chher a nih hnu chuan van temple-a a hmanna tur dik takah dah a ni ta
a. Lal ina an hman thin lung ang an nih hnu-ah chauh a ni, chung a
lunghlu te chu a cheimawi chauh ni.
96
|HEN 4-NA
97
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[121] KHAWNGAIHNAA |HANG ZELIN—32
“Kan Lalpa leh Chhandamtu Isua Krista khawngaihna leh
hriatnaah chuan lo \hang lian rawh u,” Isua rinnaa \hang chho
zel a, thlarau lam zahngaihna leh hriatnaa \han chhoh zel hi \halaite
chanvo a ni. Ngun taka Bible zirna a\ang te, thutak kawng leh a
chhunga felna inpuang chhuak zawmna a\angten Krista chu kan
hre chiang deuh deuh a. Khawngaihnaa \hang chho mêkte chu
rinnaa ding nghetin hma an sâwn zel ang.
98
KHAWNGAIHNAA |HANG ZELIN
Rilru Enfiahna
In thinlung leh Pathian lama in awmdan diktak chu uluk takin
enfiah fo rawh u. Vawiina ka hun hlu tak hi mahni lawm zawng
zawn nân mai ka hmang dawn nge? Keima hlimna tur ka zawng?
A nih leh midang ka tilawm em? Ka bul hnaia mite chu Pathian
hnaih tur leh chatuan thilte ngaihlu lehzual turin ka pui em?
Chhungkuaah ka sakhua hi la lûtin Krista khawngaihna chu ka
thusawi leh khawsak danah ka tilang em? Zah taka thuawihna
nen ka nu leh pate chawimawiin thupêk pangana hi ka zawm
\ha em? A nih leh ka ni tin hna tlêm tê hi rinawm taka thawkin
mite phurrit tizang turin ka thawk em? Ka hmuite hi sual lak ata
vawngin ka leite hi thil \ha lo sawi lo turin ka veng \ha em? Ka
Tlantu Krista, A nunna hlu tak min petu chu ka ban phâk maiah
chatuan nunna a awm thei tih hriatna nen ka chawimawi em?
99
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
rawh se. Pathian thutiamte chu tarlang ula, hlauhthawnna nei
miah lovin ring ngam rawh u. LALPAN chhâng chea in hriat hmain
engemaw thinlung lung puam leh no bik riau nghâk kher suh u.
A hnena in thil dil in hmuh hmain LALPAN in tân kawng mak
taka A thawh ringin chutiang chhinchhiahna chu beisei suh ang
che u; A thusawi chu ring mai ula, thil awm dân chu LALPA
kutah nghat vek ula, rinna nena in \awng\ai chu zahsak che uin,
in Pa Vana mi chuan in tâna \ha bera A hriat dân ang leh, a hun
dik takah A rawn chhâng mai dawn a ni. Tichuan in \awng\aina
ang tak chu nun pui ula, inngaitlâwm taka kalin hma lam pan zel
rawh u.
“LALPA Pathian chu ni leh phaw a ni si a; LALPA chuan
[124] khawngaihna leh ropuina a pe ang a; Dik taka awmte lakah
chuan thil \ha reng reng a ui lovang.” (Sâm 84:11)
“Aw, A mi thianghlimte u, LALPA chu \ih rawh u, Amah
\ihtute tan chuan tlakchhamna reng reng a awm si lo.
Sakeibaknei vanglaite chu an tlachhamin an ril\âm \hin a; LALPA
zawngtute erawh chuan thil \ha reng reng an tlachham lovang”,
(Sâm 34:9,10)
“I lei chu sual lakah veng \ha la, i hmui chu tihderna thu
sawi lo turin veng \ha rawh. Sual kalsan la, thil \ha ti rawh.
Remna zawng la, a umin um rawh…….LALPA chuan thinlung
lungchhiate chu a hnaih \hin a, Rilrua inchhir apiangte chu a
chhandam \hin,” (Sâm 34:13-18).
Hetah hian sual tih bansana thil \ha tih in zir chuan thutiam
lawmawm chu a awm a. Tichuan Josefa te, Daniela te leh Mosia
te ang khan nun sâng tak neih tum ula, nungchang \ha siam
hautak dan hi ngaihtuah ula, tûn leh chatuan atan in nungchang
chu siam ang che u.
Kan chak lo va, kan fing vak bawk hek lo; mahse Pathianin,
“In zingah tu pawhin finna a tlakchham chuan mi zawng zawng
hnena hau lo leh ui lova pe \hintu Pathian chu dil rawh se,
chutichuan a hnenah pêk a ni ang” (Jakoba 1:5) a ti. Pathian in
100
KHAWNGAIHNAA |HANG ZELIN
zawmna chu thlah lo va, taima taka a hna in thawh zel nan uluk
taka thiltih zir ula, tichuan Beramno thisen zara hnehtu in lo ni
ang.
Mahni Inpêkna
Min Tlantu chuan hnathawh dân inang lo zung mai chu a
pawm lovang. Pathian hnathawktu chuan mahni inhlanna awmzia
hi ni tin zir sela. Pathian thu awmzia hriat tuma a thupêk zawm
chung zelin a zir ngei ngei tur a ni. Tichuan Kristian nun sawisel
bo a lo nei ang a. Fiahna hnuhnung bera ding tlak nungchang
famkim a neih theih nan Pathian chuan ni tin a thawhpui bawk a.
Ringtu dik tak chuan mihring leh vantirhkohte hmaah mihring tlu
101
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawhte tan hian chanchin \ha chuan engnge a tih theih tih chu an
nun mawi takin ni tin an entir reng bawk.—Gospel Workers, p.
113.
102
KHAWVEL NENA INZAWMNA
chutiang thuziak nei ve tur chuan an sawm a. Kawng zau tak
zawh mêk siin kawngka zim lam panah an inchhâl tlat bawk a.
An bul vela mite chuan, “Kan inkarah danglamna a awm hlei
nem. Ang khat vek kan ni; kan inchei dan, titi duhzawng leh
thiltih dan a inang vek a lawm” an la ti ang.
Sabbath chawlhni dik serh inti ve si tam tak nunin khawvel
a rem tlat dan chu hmuhtir ka ni a. An sakhua leh Pathian hna
atan hmingchhiatna a nih bâkah an sakhaw hmingin dâwt an
sawih tihna a ni. Khawvel mi-ah chuan an inngai hauh lo naa
incheina te, titi duhzawng leh thiltih dan hrim hrimah chuan van
lam aiin khawvel an hnaih zawk a. Khawvel nena an danglamna
hmuh tur a awm meuh lo a ni. Pathianin a khawih zeuha thi mai
thei an taksa an cheimawi vel laite chu ka hmu hlawm bawk a.
An thih dawn ruai chuan rilru hahnain an thinlung a chawk buai
a. Chuta an inzawh ber \hin chu, “Kei hi thi tur leh Pathian
rorelna hmaa ding a, ka nun kal tawh thlir kir leh turin ka
inbuatsaih em?” tih hi a ni.
An taksa chei chungchanga an rilru chu zâwt teh, Pathian
hmaa ding tura inbuatsaih hi engnge a awmzia an lo hriat thawi
ve hlauh chuan an nun kha pawh kir leh theih ni se chu an an
insiam \ha ang a, khawvel âtna te, engmah lo a nihnate leh a
chapona zawng zawngte hi an paih vek ang a, an taksa chu
mawl fel fai taka thuamin an bul vela mite tâna entawn tlâk nih
an tum ang. Pathian ropuina nen an nung tawh ang tih an lo hrilh
mai ang che.
Engvangin nge mahni inphatna nun leh tlâwmna nunte hi neih
a harsat viau \hin chu le? A chhan chu Kristian intiten khawvel
hi an thihsan hleih theih \hin loh vang a ni. Thihsan ila chuan a
awlsam hle tawh ang. Mahse mi tam tak chuan Aigupta sa bêl [128]
kha an la ngâi tlat \hin. Khawvel mite inchei anga inchei a, an tih
anga ti chung pawha vanram kâi theih tho an la inring tlat a.
Chûng mite chu hmun dang a\angin an lâwn liam a, kawng zim
leh dik chu an zawh ve lo.
103
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Chung mite chuan chhuanlam an nei lo. Mi tam tak chu mi
hneh theih nân tiin khawvel mite angin an inchei a. Mahse hetah
kher hi chuan an tisual chhiava a ni. Mi hneh theihna dik nei a,
mite chhandam tur an nih chuan an sakhaw dân pângngai kha
nun chhuahpui mai se, an rinna chu hnathawh \hain entir bawk
se, khawvel leh Kristian nun danglamna chu nasa takin tilang
sela. |awngkam, incheina leh thiltihte hian Pathian nungchang a
puang tih ka hmu a ni. Tichuan mi tin chungah a \ha zawnga an
rilru hnehtu a lo awm ang a, mi zawng zawngin Isua nen an leng
dun \hin tih an lo hre bawk ang. Ring lo mite chuan kan thutak
puan chhuah hian thianghlim taka mi rilru hneh theihna a nei tih
an hmuh bâkah Krista chu a lo kal leh dawn tih rinna chuan a
hmei a pain mi nungchang a khawih danglam hle tih an hmu ang.
Thutak mil thlapa mi rilru hneh duh chuan nun chhuah pui se,
entawn tur tlawm taka (Isua) chu entawn bawk rawh se.
104
KHAWVEL NENA INZAWMNA
em \hin. Chutiang chuan Isua chu hliam a ni a, ualau taka
tihmualpho a ni tih ka hmu a. Vantirhkoh chuan Pathian mi tia
inchhal, khawvel hmangaih a, khawvel rilru ang pû a, an inchei
dan anga inchei vete a hmuhin…. “Khaw pawna ring lo mite leh
mi vervekte chan ang in chan loh nan inthiar fihlim rawh u. I hna
sang thawhna khan lungngaihna nasa zawk chauh a thlen dawn
che. A duhzawng hrereng sia i tih loh avangin i tawrh tur hremna chu a
nasa lehzual ang,” a ti a.
Vantirhkoh pathumna thuchah ring intite hian fiamthu leh thu
ho mai mai sawia intithawvengin Pathian thu chu an timualpho
fo \hin. He sual hi kan za vaia zingah hian a awm tih hmuhtir ka
ni a. LALPA hmaa inngaihtlawmna a awm tur a ni tih hmuh tir ka
ni bawk. Pathian fate chuan an puan ni lovin an thinlung thler
rawh se. Naupang tê anga inngaihtlawmna hmuh tur a vang a ni;
Pathianin A duh lo tih lam aiin mihring ngaihdan a ni em tia
mihring mitmei ven a na zâwk fo \hin.
Vantirhkoh chuan, “In thinlung chu fel takin vawng ula. A
rorelnain a rawn nan che u a, in nunna derthawng tak chu tihchah
a, rorelna ni atan inpeih hauh lo va thlana in zal loh nan. Thlana
in zal lo a nih pawhin Pathian nen in inrem vat loh va, khawvel hi [130]
in hransan loh chuan in thinlung chu a lo sak tawlh tawlh mai
ang. Tichuan inbuatsaihna nia lang ve si, rinchhan dik lo zawka
innghatin beiseina dik leh nghet nei leh tura in inhmu chhuak leh
a nih pawhin a tlai lutuk tawh ang,” a ti a ni.—Testimonies for
the Church, vol. 1, pp. 127-134.
105
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan in za vaia chanpual ni thei Pathian anpui nunna chu dah
bawk ula. Chatuan thlir chungin han bûk teh u. Chutia in bûk
lai chuan Isuan, “Miin khawvel hi a pumin nei sela, a nun chan
si sela, a tan engnge sawt ang,” a lo ti a ni (Marka 8:36).
Pathian chuan khawvel thil aia van lam thil thlang zawk turin
min duh a. Vanram hlâwkna ûma kan inhman theihna tur kawng
pawh kan hmaah hian a hawng zau tawk hle bawk. Tum tisâng
tura min fuih bâkah kan duh ber rosum pawh mi venhim sak a
tiam a ni. “Mihring chu rangkachak \ha mi ai pawha hlu zawkin
ka siam ang a, Ophir rangkachak thianghlim ai pawha hlú
zawkah ka siam ang” (Isaia 13:12) a tih kha. Sul rûl leh tuiêkin
a tihchhiat theih khawvel hausaknate an tui ral hunah chuan Krista
zuitute erawhchu vana an rophum rûk chhe thei tawh lo avanga
lawmin an hlim em em ang.—Krista Tehkhin Thute, p. 313.
107
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hre hmasa rawh u. Chatuan nunna kawnga rahbi hmasa ber in rap
mêk tih hre bawk ula. Bumin awm suh u. Mi tam takin sakhua hi
engnge a nih in hre lovang tih ka hria a, ka hlau bawk. Zauthauna leh
rilru lungpuamnate chu in nei ngei a, mahse sual sualzia tak tak hi in la
hmu si lo. In dinhmun tla chhe mêk kha in hre si lo va, lungngaihna thûk
[133] tak nen in sual kawng zawh mêk chu in hawisan hek lo. Khawvel hi in
la thihsan lo; A nawmnate in la ngainâ a, khawvel thil sawite nuam in la
ti bawk si. Mahse Pathian thutak chu sawi chhuah a nihin sawi tur reng
reng in nei si lo. In ngawi ta reng mai. Khawvel thil sawia \awng duh
hle si, in thlarau nun pum pui nghawng pha thutak sawiin in ngawi leh
reng si a. Enga ti nge? Pathian thutak chu nangmahniah a awm lo a
lawm.—Testimonies for the Church, vol. 1, pp. 158, 159.
108
MAHNI INTHUNUNNA
Ringtu nungchang sân leh sân loh fiahna \ha ber chu mahni
inthununna hi a ni a. Indiriamna thlipui karah pawh nghing ngai
lo mi chu Lalpa pasal\hate zinga pakhat a ni.
Mahni rilru leh thlarau thunun thei tur chuan mahni inthunun
hmasak a; Pathian felna nun changkang leh ropui taka sual do
te, \awngkam leh thiltih apiang tih dik a, khuah khirhte hi a ni.
Mahni rilru thunun dân zir zo tawh chuan ni tina kan tawn theih
lungawi lohna te, innghirnghonate leh inpawisak lohnate ang hi
an kal pel tawh a, an lungngaih phah tawh lovang.
Thiltih theihna sâng tak, chhia leh \ha hriatna tih thianghlim
tawh leh Pathian zahngaihnain a thunun tawh chu mihring nunah
hian bet tlat se tih hi Pathian duh dan a ni a. A rilru thunun thei
mi chuan he thiltihtheihna hi a nei tihna a ni.
109
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawh hnu pawha damchhunga siam \hat theih tawh loh pawi a
khawih thei. Fuihna thu leh tihdamna \awngkam sawi fo zâwk
tur siin \awngkam \ha lo leh insum kar nei miah lova mi rilru an
tihnat dan leh \hian \hate meuh pawh an tih \hen dan hi a mak
asin.
Rim lutuka hna thawh pawh hian mahni inthununna a tichhe
thei. Pathian erawh chuan tu khawsak dan mah hi a tilui ngai lo
va. Mi tam tak chuan zahngai thei van Pathian pêk loh phurrit
an inbel nasa hle bawk. Tih tura a ruat sak lêm loh buaipui ta
chiam tâwk lah bo lo. Pathian chuan phurrit tam tak phur a, rilru
leh thlarau lam chau ngawih ngawih a, phunchiar a, na neuh
neuh nei reng leh ânna ngah lutuk chung hian Amah kan
chawimawi thei lo tih hre turin min duh a ni. Amah ringa
mawhphurhna min pêkho te chauh phur tur leh kan thinlung
tithianghlim a, lainatnaa tikhat tur kan ni zâwk.
110
MAHNI INTHUNUNNA
chu lantir reng fo lo mah la beidawng mai suh u. Rilru chawk
tho thei thil a rawn kal pawhin a hma aia rilru nghet zawka lo
hmachhawn tum ula. Entawn tur \ha ber Krista lak ata in mit la
sawn suh ang che u.—Review and Herald, October 31, 1907.
111
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Kraws Thiltihtheihna
Kristan a mihrinna chu a thlah lo; chu chu a Pathianna bana
Chatuan lal\hutphah A chelh reng laia A mihrinna bana hnamte
A chelh theih nan a ni. A kraws chu lei leh van inkara
sawhphunin, “Kei, lei ata khai kanin ka awm chuan mi zawng
[138] zawng keima hnenah ka hip ang,” a ti a (Johana 12:32). Chu
kraws chu mi zawng zawng hiptu tur a ni.
Chu kraws bawk chu mi zawng zawng hnena thusawi a,
sualnain a siam lei kak thûk tak pela mihring hiptu, mihring leh
Pathian zawm tirtu tur a ni bawk. Kraws thiltihtheihna chauh
hian mihring chu sual lak ata a tihrang thei a. Krista chu misualte
chhandam nan A inpe a, an sualte ngaihdam ni a, Amah
hmangaihtu chu Amah nen pumkhat an lo ni tawh ang a, tichuan
Krista nghawngkawl chu an phur ve ang. He nghâwngkawl hi
anmahni ti\huanawp a, an sakhaw nun tihrehawm tura tih a ni
lo. A ni lo tak zet a ni; Krista nghâwngkawl chu Kristian nun a
lo nawm a, a lo hlim theihna tura tih a ni zawk. Kristian chu
“…Tupawh a ring apiang boral lova, chatuana nunna an neih
nan” (Johana 3:16) tih thu anga Pathianin khawvel chhandam
nana a Fapa mal neih chhun A rawn pêk hi ngaihtuahin a hlim
em em tur a ni.
113
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chu lo nghak phawt sela; van lam hnathawktute nen \ang hova
hna thawh dân tur hrilh an ni mial mahna. |halai duhtak te u,
chhandam ni ngei tura ka duh che u avangin na deuh hleka
thusawi ka duh a ni. Muangchang tawh suh u. Pathian leh sum
rawng inbâwl kawp thei lo ve. Kristian niawm tak chuan in lang
a, mahse thlemna a rawn kal a, nasa taka fiah in nihin in tlu deuh
zel zâwk lo maw?
114
HRIATNA NUNG
hlâwkna hi an hre thiam pha lo va. LALPA Thlarauvin a khawih
mahna tih beiseina nena an \hiante hneh theihna hun \ha an hlut
thiam hek lo. Heng khawvel nawmsak bâwlna hmunahte hian
tunge kal \hin? Chung kalkhawmho zinga malsawmna sem tur
chuan Isua a kal ngai lo va. Setana erawh chuan mi rilrua chatuan
thil luahlan tur thildang a rawn keng \euh thung ang. A tân
chuan thliar hran theih loh khawpa dâwt thua thudik a pawlh
theihna hun remchâng tak a ni si a.
Khawvel taka inpâwl hona hian min tizauthau a, hlim hlawp
châkna a siam a. Mihring rilrua \hat duhna a lo hniam zel bawk.
[142]
Chûng khawvel nawmna ngâiho chuan sakhaw mi anna pawh
an nei ve a ni thei e, mahse Pathian nena inzawmna pawimawh
tak chu an nei chuang lo. An rinna chu a thi a, an
\hahnemngaihnate pawh a bo ta. Krista hre lo hote hnena an
chanchin \ha hril tur leh LALPA hnena an thinlung hlan tura sawmtu
tur an ni tih an inhre tawh lo.—The Youth Instructor, March
30, 1893.
115
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[143] TLÊMTE CHUNGA RINAWM—37
“Tupawh tlêmte chunga rinawm chu tam tak chungah pawh
a rinawm \hin,” Luka 16:10.
Khawvelin ‘tlem tê’ a tih chunga \hahnemngaihna hi
hringnun tihlawhtlingtu a ni. Lainatna tlêm tê lantir te, mahni
inphatna ho tham taka lang te, mi tana \angkai thu mawl tê han
sawi mai te, sual tê tham anga lang do va vên tlatte hi Kristianna
chu a ni. Ni tin malsawmna lawm taka lo pawmna te, ni tina
hun remchang hman \hat zual zelna te, talent rin tlak dawn tawh
taima taka hman punna te hi Pathian min koh chhan chu a ni.
A chunga tihtur tlêm tê awm rinawm taka titu chu
mawhphurhna sâng zâwk phur tura koh a ni zel ang. Ni tin nuna
ngilnei leh hawihhawm, a chhûngkaw zinga \hahnem leh insûm
thei, a in chhûng tih hlim tum reng mi chu LALPAN a koh huna
mahni inphat a, inhlan hmasa ber turte an ni.
Nungchang Nghet
Kan bungruate hi LALPA hna atan kan pe phal hle a ni mai
thei; mahse hmangaihna leh lâwmna thinlung kan pêk tel si loh
chuan awmzia a awm chuang lo. Ram danga rawngbawltu \ha
tak tur chu Ama inah pawh rawngbawltu \ha tak a ni tur a ni.
LALPA grape huana hnathawh tumte chuan a enkawl tura tih
grape huan zim tê ama in chhung chu uluk takin vil phawt rawh
se.
[144] “A suangtuah ang zelin a ni; mi chu a awm ni” (Thufingte
23:7). Ngaihtuahna tam tak hian ziaka lang lem lo ni tin chanchin
a siam zel a. Heng suangtuahnate hi nungchang siamtu ber an ni
asin. Suangtuahna bawlhhlawh pakhatin thlarau nun thûk tak a
khawih phâk avangin kan ngaihtuahnate hi ven ngun hle tur a ni.
Ngaihtuahna \ha lo chuan rilru-ah thil \ha lo a nem kâi a. Mahse
rilru a lo thianghlim a, a bawlhhlawh loh hian mihring chu a lo
\ha chhawm ve mai \hin. Suangtuahna thianghlim leh fel chuan
thlarau lam marphu a tichak a, thil \ha ti tura chakna a tipung
116
TLEMTE CHUNGA RINAWM
bawk. Lei tihhnawn nana ruah mal khatin hma a hruai angin thil
pakhat chunga rilru \ha kan put hian a hnu ami atân kawng a
buatsaih \hin.
Zin kawng thui ber pawh hi pen khat tê têa zawh a ni. Pen
khat tê tê indawt chho zel chuan kawng tâwp min thlen a.
Khaidiat sei ber chi pawh hi bung hrang hrang inzawm khawma
siam a ni. An zinga pakhat lek pawh chu lo chhe palh se a vaiin
a chhia a ni mai. Mihring nungchang pawh hi hetiang chiah hi a
ni. Chhe lai bik awm lo mihring nungchang chu thil pakhat tê tê
tih\hat a\anga lo insiam a ni a. Thil \ha lo pakhat hmet mit lova
chawrno tirna hian mihring a tichhia a, khaw thianghlim
kawngkhar a khar sak \hin. Vanram lût tur chu bawlhhlawh kai
lo leh chutiang famkim lohna lam reng reng nei mi chu a ni tur a
ni lo. Bawlhlawh engmahin chu ram chu an lût ngai dâwn si lo
va. Tlan tawh mi sang tam tak zingah chuan sualna pakhat tê
mah hmuh tur a awm lo.
117
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
buatsaih chu chang rawh u” tih ri hi in la hria ang. Krista chuan
thu an sawi thiam vang te, an finzia an tihlan \hin avang te leh
phal taka mi \anpuina thawhlawm an thawh \hin avangten tumah
a fak lo va. Mi tam zâwkin an hmuh hmaih fo thil tê tham tê tê
avanga lawmman chu pêk an ni zâwk. “Ka ril a \amin nangnin
ei tur mi pe a,” a ti (Matthaia 25:35). “Heng ka ûnau tê ber
zinga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni,” (Matthaia
25:39).—The Youth’s Instructor, January 17, 1901.
118
ÊNG CHHITU RINAWM
Tunah hian nakina in awm dân tur in buatsaih mêk a nia aw!—
Testimonies for the Church, vol. 3, p. 363.
119
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a ni. Malsawmna kawngka chu hawn a nih veleh hre thiam a,
luh vat tur a ni mai. Daniala anga hnathawh nana chakna leh
thiamna an neih nan leh hnehtu an nih nan Pathian khawngaihnaah
innghat ve tlat se mi ropui ni thei tur mi tam tak an awm.
120
TUM HLEN TURA |HAHNEMNGAIHNA
Rilru Sawrbing Hlutna
Mahni hna thawh lai chauh ngaihtuah theihna hi malsawmna ropui
tak a ni. Pathian \ihmi \halaite chuan tih takzeta hnathawh tumin theihtawp
chhuaha an rilru chu kawng dik zawh tura vawn reng an tum tlat tur a
ni. Tuna an tih tur hi hre reng sela, an rilru chu vahtir vel mai mai lovin an
tihtur chu an hlen mai tur a ni. Hetianga rilru thunun theihna hi an
damchhung atan a hlawkin a \angkai hle. Hna ho lam ber nia lang an
thawh pawha uluk taka ngaihtuahna pe mi chu khawvelah hian an la
chhawr nahawm zel ang.
|halai duhtakte u, \hahnemngai ula, bei fan fan rawh u. “Rilru
puan vengin ngaihven rawh” (1 Petera 1:13). Pathian mithmuha mi fel
Hebrai mi Daniela ang khan ding nghet ang che u. In nu leh pate leh
\hiante tilungngai suh ula. Hriat reng tur dang Krista a la awm bawk.
Van Pathian nen in thawh dun theih nana A nun pe hial khawpa
hmangaihtu che chu tibeidawng suh ang che.
121
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Hlimna Tâwp Thei Lo
“Chatuan nunna panna kawng chhoah chuan a kawng tluanin
chaute tiharhtu tur, lawmna tuikhurte a awm a. Finna kawng zawhtute
chu hrehawm kârah pawh, nasa takin an hlimin an lawm a, an thinlunga
an Hmangaihna chu tisa mita hmuh theih rih loh ni mah se, anmahni
rualin A kal zêl a ni. P>n tina an kal chhoh z>l laite chuan A kutin a
rawn khawih \hin tih an hre chiang zual deuh deuh a; p>n khat t> t>a
kawng an zawh chhoh zêl lai chuan Hmuhtheihloha a\anga ropuina
>ng zung chuan an kawng a chhun >nsak a, an lãwm hla sak pawh a
ring zual deuh deuh a, lal\hutthtleng hmaa angelte hla sak nên a infin
thlengin an sa zui zêl a.”—Malsãwmna Tlâng, pp. 127, 128.
122
RILRU SAWIZAWINA
Tlawmna Atã Chakna
Rilrua tumruhnain thil a tih theih dan dik tak i hriat loh chuan
boralnaah i awm reng mai ang. I ringin thute pawh i tiam ve a ni
thei e, mahse i thutiam emaw i rinna emaw chuan rinna leh thiltih
[152]
hnunga i tumruhna rilru kha i dah hma loh chu hlutna reng a nei
lo. I tumruhna rilru zawng zawng nena rinnaa indona hi i do
phawt chuan i hneh ngei ngei ang. I rilrua thil awm te, i hmuh
dan te, i lungpuamna te kha rin tur an ni lo; a chhan chu i ngaihdan
kawi zet mai nen khan rintlâk an ni lo va, i thutiam hlen loh i
hriatnate leh i tih tura i ngaih i tih leh tak si lohte khan i inrin
tawkna leh miin nangmah an rinnna che kha a tichhia a ni.
Mahse beidawng mai suh. Thil reng reng hi i laka dik lo leh
lem riau angin lang mah se rin tum lui \ang \ang ang che. He
dinhmun awhawm lo zeta i dinna chhan hi nangmah vang tho a
ni tih hrilh kher che pawh a \ul hek lo. I \hiante leh Pathian rin
hlawh lêt leh ngei ngei tur i ni. I duhzawng chu Krista duh dan
remin dah la, i dah phawt chuan Pathianin neitu nihna a la ang a,
A duhzawng ti tur leh tih tum turin nangmahah chuan hna a thawk
tawh mai dawn a ni. Tichuan i pianpui nungchang zawng zawng
chu Krista Thlarau thu thua awmin i ngaihtuahnate meuh pawh
kha A thuhnuaiah a awm tawh ang.
I rilru thawk thut leh i lungpuam thut \hinte kha i duh ang
takin i thunun thei lo a ni maithei e. Mahse i duh thlanna chu i
thunun thei a. I awm dân zawng zawng pawh i thlâk hlawk thei
a ni. I duh thlanna chu Krista ke bulah dah la, i nun chu Pathiana
awm Krista-ah chuan thuhrûka awmin thiltihtheihna thawhpuitu
a lo ni ang. Pathian hnen ata chakna i hmu ang a, êng thar, rinna
nung êng meuh pawh chu i nei thei ang. Mahse i rilru chu nangmah
tih\haiha tihchhiat tum rengtu Setana hmanrua i \henrualte rilru
ang ni lovin Pathian thil tum nen a inrem zel zâwk tur a ni.
Muang khawtlai lovin Pathian nena inlaichinna \ha nei thei [153]
dinhmunah i indah dawn em? “Ka thil tih tumte chu Isua hnena
nghatin tunah ka tinghal ang” tiin tunah hian Pathian lamah i
123
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
\ang dawn em? Thil chin \han zawngte leh heng thlêmna chak
tak ei leh in châknate leh tisa châknate chu hnawl la. Setanan
“Mi hnai sai lo tak i ni” a tih theihna tur che remchâng engmah
pe suh. Setanan a tih lunghnual loh nân che leh a hêk theih loh
nan che inkhar khip la. “Ka ring ang. LALPA chu min \anpuitu a
ni tih ka ring tak zet a ni” ti la, tichuan LALPAah chuan hnehna i
chang dawn tih i hre thei nghal mai ang. Kan thil tumte LALPA
kianga kan dah tlat chuan rilru lungpuam thawk thut ang chite
pawh Krista duhzawng anga dah a ni ang a. Tichuan lungpui
nghet taka ding i ni tih i inhmu mai ang. Chu chuan a châng
chuan i rilru thiltihtheihna zawng zawng pawh a duh hial ang,
mahse i tana thawktu chu Pathian a ni a, chuvangin chawimawina
no ni turin chu dâr chhunna bellei a\ang chuan i lo chhuak ang.
124
RILRU SAWIZAWINA
Mahse Pathianin sual thawina atana A hmangaih em em A
Fapa A pêkna hian A sawrkar dân kalh miah si lovin, “Ka
hnenah inpe la, i duhthlanna chu Setana thuneihna ata la chhuakin
min pe rawh. Keiin ka lo nei ang a, tichuan ka duhzawng ti a,
duh ve turin nangmahah hna ka thawk thei ang,” a tihtir thei
dawn a ni. Krista rilru a pêk hunah che chuan a duhzâwng chu
i duhzâwng a lo ni ve tawh ang a, i nungchang pawh Krista
nungchang ang a ni ang. Tichuan Pathian duhzawng tih chu i tum em?
Bible-a thu inziakte hi i awih dawn em? “Mi tupawhin mi zui a duh
chuan mahni inphat a, a kraws puin mi zui rawh se.” I rilruin a châk
zawngte i dal luih ve a, Pathian thu awih tumna tak tak a neih loh chuan
Krista a zui ngawt theih loh. Ni-awma i hriat dân leh i hnuk ulh \hin
ringawt khan Pathian faah a siam lo che a, A duhzawng tihna chauhin
A faah a siam thei che a ni. Tichuan Pathianin A pêk che puitling zia,
hna thawh \ha entirna chu, i lo nunpui thei ang. Chutah thununna dan
tichhetu ni lovin a vawng \hatu i lo ni ang a. Fel taka awmte sawiseltu
leh dan pawisak lohna lam nunpui a, sawiphur pawl ni lovin fel taka
awm tum mi i lo ni tawh ang.
LALPA \ihna nen hei hi ka hrilh che a ni - Pathian hnena i
rilru duhthlanna i dah huna eng mi nge i nih theih tur hi ka hria.
“Pathian hnathawhpui tute kan ni (1 Korin 3:9). Rorelnaa fiah [155]
dawl zo tur khawpin chatuan atan hna i thawk mêk a ni thei.
Chu chu a tum pawh i tum dawn lawm ni? Tunah hian i hawikir
dawn em? Krista hmangaihna leh dilsakna dawngtu i ni a. Tunah
hian Pathian hnena inpein A hna venghimtute rilru tihnuala, buaina
siam lovin i \anpui zâwk dâwn lâwm ni?—Testimonies for the
Church, vol. 5, pp. 513-516.
125
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahse he nihna leh chanvote hi kan hmuhsit hlauh chuan min
chhandam turin Pathianin thilmak A ti hauh lovang a, Setana
leh Juda Iskariota ang mai khan kan bo hlen daih mai dawn a
ni.
Sual lam awn tlat a, a rûka ti rengtute hnenah Pathianin
thilmak A tih beisei suh ula. An nunah thiltihtheihna mak takin
hna a thawk ang a, thawh hah pawh ngai lo, mahni inphatna
awm bawk si lovin, hna nuam awlsam zawk an chelh theihna tur
dinhmun sângah Pathian a dah ang a, an nun a châwm ang tih
ring hek suh u. A chhan chu Setana bula hun khawhral fo \hinte
chu thil tisualtute nen an boral tlâng dawn si a. Thawklehkhatah
an boral thut ang a, tihdamna a awm tawh lo vang.—Testimonies
to Ministers, p. 453.
128
CHENCHILHTU KRISTA
Thianghlim tempul atâna mihring siamtu Krista chu a cheng reng
a ni
130
CHENCHILHTU KRISTA
Lunghlu Anga To
Krista hnena inpe tawp a, ti tura min tih apiang lawm taka
tih duhna nena nung tur kan ni. Kan nihna zawng zawng, kan
talent neih ang ang leh tih theih kan neih apiang chu LALPA ta, a
hnathawh nana serh hran tur an ni. Tichuan Ama hnena kan
inpêk pumhlum chuan Krista pawh van hausakna zawng zawng
nen kan tân a inpe a. Lunghlu anga thil man to tak chu kan lo
chang ta a ni.—Krista Tehkhin Thute, p. 83.
131
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
dah vek a, hmun sângber luah tumna chu enghelhah a nei lo.
Krista nun entawntu kan nih ve tawh chuan, inhawlhlar tumna
kan nei tawh lova, kan tâna hmun sângber lo ni ta hlauh zâwk
chu, min Chhandamtu ke bul a ni tih hriat chianna kan nei ta a.
Chutah A kuta min hruai nghâk leh min kaihhruaina âw
ngaichangin A lam kan en ta a. Tirhkoh Paula’n a thilhriat chian
chungchâng heti hian a ziak: ‘Krista hnênah khenbehin ka awm
ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo, [164]
Krista chu keimahah a nung zâwk a ni; tin, tuna Kristaa ka nung
hi rinnaa nung ka ni–Pathian Fapa, min hmangaiha ka aia inpetu
rinnaah chuan,’ (Galatia 2:20) tiin.”—Malsãwmna Tlâng,
pp.20, 21.
133
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chhûng chu heng hi a thlawn vek ang. Thil hlauhawm tak tak
hmu lo va, duh duh huna suala sual lo theia i inhriat bawk chuan
sualna dawidimin i rilru a tih bawlhhlawh nasat dan tur chu i hre
thiam tak tak ngai lo vang.
134
KRISTA AWMPUI RENGNA
lâwmna a ni ber mai. Mahni lam inbun ruah a, Krista chen chilh
nun hlimpuinate pawh a ni thei. Mihring nuna Kristan ro A rel
hian thianghlimna–sual laka zalenna a lo awm \hin. Mihring nunah
hian ropuina te, thu hrilna te, chanchin \ha ruahmanna tih
famkimnate a lo awm a. Chhandamtu pawmna hian thlamuanna,
hmangaihna leh inrin tawkna famkim a pe bawk. Mihring nuna
Krista nun mawi tak leh rimtui tak lo lang \hin hian Pathianin
khawvel chhandam turin A Fapa A rawn tir tak tak tih a puang
chhuak a ni.
Amah zuitu mi rinawmte tan chuan Krista hi ni tina \hian \ha
leh kawppui \ha a ni a. Pathian nena inpawlna neiin innel takin
an awm a. An chungah Pathian ropuina a lo lang a. An hmelah
Isua hmela Pathian ropuina êng chu a lo êng chhuak ve
lehchhawng a. Tichuan Lalber ropuina êng zungzam chuai ngai
lovah chuan an lâwm a. An thinlung chu vanram lama a chen
reng tawh avangin van nena inpawl ho turin buatsaih an ni ta.—
Krista Tehkhin Thute, pp. 353-354.
135
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 5—NA
136
KRISTIAN LEHKHATHIAMNA—47 [169]
137
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Isuan zirna hi A hmusit ngai lo. Pathian \ihna leh hmangaihnaa
tih thianghlim a nih phawt chuan mi rilru sâng ber pawhin A
pawmpuina famkim a dawng dawn a ni. Kristan a thlan mi tlâwm
tak takte kha Krista bul, vanram ropuinain mi a hneh theihna
boruak fir tak hnuaiah kum thum zet an awm thei a. Chuvangin
Krista kha khawvelin a hriat theiha zirtirtu ropui ber a la ni.
|halaite hi Amah Pathian hnên lama an inhlan pumhlum duh
phawt chuan an talent leh an rilru hausakna zawng zawng nen A
lo pawm vek ang. Finna lama dinhmun sâng ber an luah thei a;
chu chu sakhuana rilruin a bûk hneh viau phei chuan van a\anga
Krista lo kal chhan hna chu an thawk zawm thei a, tichuan LALPA
hnathawh puitu an lo ni dâwn a ni.
Kan college zirlaite hi vannei tak an ni; kawng hrang hranga
thiamna leh hriatna an dawng a ni ringawt lo va, nungchang
inchawih mawi tawk petu tur dikna nun neih dân leh a taka
nunpui dân an zir tlat a. Pathian aiawhtu nihna-ah mawh an phur
a ni. Heng talent, finna, rosum leh dinhmunte hi fing taka an
insiam \hat zel nana Pathianin a rintawk avanga mihringte a pêk
an ni. A chhiahhlawhte chakna leh thiltihtheih dan a hriatsa phu
tâwk mil zelin mawhphurhna chu mi tin hnathawh nan a sem zai
a ni.—Review and Herald, June 21, 1877.
Thiamna Huapzo
Thiamna mamawh \halaite chuan thiam ngei tumin zir rawh se.
Kawng hawn hun nghâk lovin nangmahni leh nangmahni inhawn
rawh u. Thil tê tham têa lang pawh ngaihthah lovin inren hle ang che
u. In eichâk naran leh hlimhlawp ûmna lamah pawisa hmang huau
huau lo ula. Pathianin A koh chhan che u anga mi \angkai leh tling
nih tum tlat ang che u. In thiltih apiangah fimkhurin rinawm bawk
ula. In hriatna tichak thei tur thil in ban phâka awm remchang apiang
chu neih tum zel ula. In lehkhabu chhiar leh kut hnathawh chu
inkawp tlat se, tum ruhna rilru neia inring rengin \awng\aina nen
chung lam a\anga finna lo thleng thei chu lo chang reng ang che u.
Hei hian thiamna famkim chu a pe dawn che u a. Tichuan in nun a
lo sâng ang a, mi rilru hneh theihnate neiin thianghlimna leh felna
kawngah midangte in hruai thei mai dawn a ni.
Kan hun \ha leh kan ham\hatna dawnte hi hre chiang ngat ila
chu mahnia inzir chawpin hna tam zâwk a la thawh theih cheu a ni.
Lehkha thiamna dik tak chu college-in a pêk theih piah lam hi a la
ni. Science zirnate hi ngaihthah tur chu a ni hauh lo naa Pathian
nena kan inzawmna pawimawh tak hmang hian zirna sâng zawk
zir tur a la awm zel tho a ni. Zirlai apiangin Bible la se, zirtirtu ropui
Isua nena inpawlna nei sela. Rilru chu thutak thianghlim zawnna [175]
lama harsatnate bei turin thunun a, zirtir ni rawh se.
141
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathian hnathawk tur tawh phawt chu mahni inthun \hin rawh
se. Mahni inthunun theihna hian talent ropui tak leh thusawi
thiamna aiin hna a thawk tam thei zâwk daih a ni.—Krista
Tehkhin Thute, p. 271.
144
ATAKA INZIRNA
Kut hnathawh tam vang leh rilru hman tam avanga mi \angkai
ni thei tura mahni inthununna hi a lêt leh hian a tiduhawm a,
Pathianin mihring thawh atâna a ruat thawk tlâkah mi a siam
bawk. |halaite hian an ni tin hna \ul hlen chhuah dan an hriat
tam poh leh mi tâna mi \angkai nihna chu ni tin an hlimpui zual
zel ang a. Hna \angkai thawh nuam ti tura zirtirna dawng tawh
mihring rilru chu a lo \hang lian zel a, midangte tana \angkai tura hriatna
pawimawh a nei tawh bawk a. Chuvangin chutianga inthununna leh
inzirtîrna chuan \angkai lehzual turin a siam a ni.
Krista khan infiam nan leh intihhlim nan hun a hman awm
reng reng ka hre lo. A tir a\anga nakin hun lo la awm tur thlengin
zirtirtu \ha ber leh ropui ber a ni a. Mahse taksa sawizawi nan
intihhlim tura a zirtir awm lâi reng reng ka hmu zo lo bawk.
Ei Siamdãn Zirin
Nula leh tlangvalte hi sa tel lo, ren chem taka ei siam dan
zirtir vek tur an ni. Sa siam tui dan zir tur erawh chuan fuih hauh
[180]
tur an ni lo; a chhan chu hriselna siam \hatna lam aia Aigupta
âtna leh thimna a kawh zâwk vang a ni.
A bikin hmeichhiain ei siam tui dan zir uar rawh se. Hmeichhe
tan hei anga zir tur pawimawh zawk engnge awm chuang? A
chungah eng thil pawh lo thleng se he thiam thil (eisiam) hi chu a
takin a hmang reng thei ang.
Rawngbãwlna Hmunah
A taka thawh theih lam nun phung ngheta neihna hian kan
\halaite hi sikul an chhuahsan hun, ram danga an awm hnu-ah
pawh mi \angkai takah a siam ang. An chaw chhumsaktu te,
thawmhnaw \hui saktu te leh chenna in sak saktute kuta inghah
a \ul tawh lovang a. Lehkha thiam lote hnena hna thawh dan
hlawk ber chi leh rah chhuah tam thei ber chite an zirtir theih
phei chuan mi rilru an hneh thei viau ang. Chutiang ramthim
rawngbawltute chu an lehkha thiamna leh an kut themthiamnate
a \angkâi thei ang ber leh a tak ngeia an chetpui avangin chawm
145
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
an hautak lo hle dawn a ni. Hei hi thil harsatna hmunah phei
chuan a hlu hle ang. Ramthim rawngbawltute hi hnathawh dan
zirtirtu an ni thei tih an entir ang a, an kalna apiangah hetiang
thiamna hian dinna tur hmun a pe zel ang.—Counsels to
Teachers, Parents and Students, pp. 307-314.
151
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Pathianin thiltihtheihna min pêk hi a hmanna dik tak hriat
kan tum tur a ni. |halai chu leihlawn rahka hniam ber a\anga
lâwn tur pawh ni se Krista awin, “Ka fapa, lo lawn chho zel
rawh. I ti \ha e, nang bawih \ha leh rinawm, tlem te chungah i
rinawm a; tam tak chunga roreltuah ka siam ang che; i LALPA
lâwmnaah chuan lût rawh,” tih ri a hriat hma chu beidawng lovin
lâwn chho \auh \auh rawh se.—Fundamentals of Christian
Education, p. 213.
152
FINNA DIK
Hriatna ûm kawngah leh science zirna kawnga thil tihsual
lian ber pakhat chu henga thuril zirmiten Pathian nungchang fir
leh thianghlim awm dân an hmuh hmaih \hin hi a ni. Khawvel
thila fingte chuan mihring thinlunga Pathian Thlarau hnathawh
dân hi khawvel finna leh science dan hmanga hrilhfiah an lo tum
tawh \hin a. Hemi kawnga hmasawnna tê ber pawh hian Pathian
awm rin lohna lamah mi a hruai mai ang. Bible zirtirna chu Pathian
anna thurûk a nih avangin mihring rilru hian a hre phâk tak tak lo
va, pian tharna rilru pu lo tâna hriat thiam phâk rual a ni lo.
153
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Kan sikula zirlaite hian Pathian hriatna chu thil dang zawng
zawng aia pawimawhah dah rawh se. Uluk taka Bible zirna a\ang
chauhin he hriatna hi neih theih a ni….”Kraws thu chu boral
mêkte tan chuan âtna a ni si a; keini chhandam mêkte tân erawh
chuan Pathian thiltihtheihna a ni zâwk e,” .. Mifing finna chu ka
ti boral ang a, remhre remhriatna chu ka paih thla ang,” tih ziak
a ni si a….”Pathian âtna chu mihring aiin a fing zâwk a, Pathian
chak lohna pawh chu mihring aiin a chak zâwk bawk si a,….”
“Nangni erawh chu ama zarah Krista Isuaah chuan in awm a ni;
ani chu Pathian hnen ata kan tan finnaah siam a ni, felnaah te,
thianghlimnaah te, tlannaah te nen, chuti chuan an ziak ang khan,
‘A chhuang apiangin LALPA chu chhuang rawh se. —The
Youth’s Instructor, November 24, 1900.
154
FINNA DIK
Nihna Vawng Rengin
Tuman khâwl ang maia midangin an thunun theih mi nih duh
bik suh se. Pathianin ngaihtuah theihna leh thil tihtheihna min pe
\heuh a. Fimkhur taka thil ti a, finna dila Amah en chungin phurrit
i lo phur ve thei ang. Pathianin a pêk che i nihna ang khan ding
nghet ringawt la. Mi phênah midang ang nih tum suh. Pathianin
nangmahah hna A thawk ang tih beisei ringawt rawh.
Ka zir tam tâwk tawh a, tûnah chuan ka hna a\angin ka [193]
chawl hahdam thei ta tiin inngaihtuah suh. Mihring intehna chu
hriatna ngah lamah a ni a. I damchhung chu zir zel mai la; ni tin
i zir ang a, i hriatna khawlkhawm sate chu a takin i hmang zel
dawn a ni.
Eng dinhmunah pawh ding la, mi tân entawn tur nungchang
i chher reng tih vawng tlat ang che. Eng hna pawh thawk la,
taimâkna nen dik takin thawk la, awmawl châkna rilru chu hneh
ngei ngei ang che.
Hna Urhsun
“A nitin hnathawhnaa a rilru putdãn ang leh, a awm dân ang
apiang, chu mi chuan a nun kaihruaituah a la hmang ngei dâwn a
ni. Hlawh bi tuk thlap hu chiaha, thawk duh \hîn mite leh, insiam
rem leh thiam nâna, vir buai vêl reng peih lo va, hlawh bituk hû
chiah zela, thawk duh mite reng reng chu, Pathianin A hna thawk
tûrin A ko ngai lo. An taksa leh rilru leh, thlarau lam theihna a
tlêm thei ang bera hmang \hîn mite chu, malsâwmna tam takin
A vur ngai lo. An awmdân chuan hrî angin, mite a kaihhnawih
thei si a. Chûng mite chuan mahni chauh inngaihtuah hi an tum
lian berah an neih \hîn. Vên reng ngai mi an ni a, tihtûr pêk chin
chauh ti \hîn mite chu mi \ha leh rinawma ngaih an ni lo vang.
Mahni chakna te, felna te leh taihmâkna te, tilang \hîn mi leh, a
tûl apiang eng hna pawh, thawh hreh ngai lo mite hi, an pawimawh
êm êm a ni.
155
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi tam tak chuan hlawhchham an hlauh avângin,
mawhphurhna te an hnar a, chuvâng chuan tling lo takin, an
awm ta mai mai \hîn a. Chutiang chuan tawh leh hriatna, a\anga
thiamna dawn theih, lehkha chhiar te, zirna te, remchâng dang
tinrêng ten, an neihtîr theih ngai loh chu, an dawn loh phah ta
\hîn a ni.
[194] Mihring hian amah chim tu, thilte a siam danglam thei; mahse
a vêla thilte’n amah siam danglam tûrin, a inphal tûr a ni lo.
Kan vêla thil awmte hi, hnathawhna hmanrua atân, kan hmang
zêl mai tûr a ni. Min thununtu ni lovin, kan thununzâwk tûr a ni.
Dodãl buaia awm te leh, nêkchêpna tuartute hi, mi thiltithei
an ni \hîn. An \hâ an han thawh vê a, harsatna an tawhte chuan,
malsawmna a thlen sak \hîn. In rinngamna an nei a; beihna leh
buaina te chuan, Pathian a rinnghehtîr a, chutiang rin ngheh tlatna
chuan, thiltihtheihna a pe \hîn.”—Mihring hian amah chim tu,
thilte a siam danglam thei; mahse a vêla thilte’n amah siam
danglam tûrin, a inphal tûr a ni lo. Kan vêla thil awmte hi,
hnathawhna hmanrua atân, kan hmang zêl mai tûr a ni. Min
thununtu ni lovin, kan thununzâwk tûr a ni.” Dodâl buaia awm
te leh, nêkchêpna tuartute hi, mi thiltithei an ni \hîn. An \hâ an
han thawh vê a, harsatna an tawhte chuan, malsâwmna a thlen
sak \hîn. In rinngamna an nei a; beihna leh buaina te chuan,
Pathian a rinnghehtîr a, chutiang rin ngheh tlatna chuan,
thiltihtheihna a pe \hîn. Tìhdam Rawngbâwlna, pp. 498-499.
157
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 6 - NA
RAWNGBÃWLNA
[196]
Hnathawktu sipai rual ang kan \halai ho,
dik taka chherchhuahte nen hian thawk
tlang ila, krawsa thia tho leh Chhandamtu
lo kal lehna thuchah hi he khawvelah kan
va hril chhuak hma dawn tehlul em! Sualna
te, lungngaihna te, leh hrehawmna te an bo
hun tawpna ni chu thleng tawh mai tur hi a
ni si a. He leia kan thil neih ve, sualnain a
tihhmelhem aia kan fate’n Bible-in ‘mi felten
ram chu an rochun ang a, chatuanin an
cheng tawh ang’ a tih te, ‘chuta chengte
chuan ka dam lo’ tih leh ‘\ap thawm hriat
ngai tawh lohna’ a tih hmun an rochun hun
chu a lo thleng thuai dawn si a.—Counsels
To Parents, Teachers and Students, p. 555.
158
HNATHAWK TURA KOH |HALAITE—58 [197]
|halai tam tak chu zirtirtu ropui Isua hnen a\anga zirlai zir a,
Krista sikula kal nise \ha taka hnathawk thei tur an awm. Pastor-
te, tirhkohte leh zirtirtute chuan beram bo zawn hna chu lo
ngaihthah deuh pawh nise naupangte leh \halaite erawh chuan
A thupêk chu an ngaihthah ve mai mai tur a ni lo.
Naupangte leh nula leh tlangvalte chu Isua hminga thawk
turin kal chhuak rawh se. Remruat hovin fel takin thil ti ho sela.
Hnathawktu pawl din a, \awng\ai rualna hun bik siam a, Pathian
zahngaihna dilin in thawk ho thei lo em ni? Pathian Thlarau
kaihruainaa thil in ruahman a, a tih dan turte in rel fel a,
\hahnemngai tak leh rah chhuah ngei tura in thawh theih nan
Pathian hmangaih vanga thil tam tak lo pal tlang tawhte nen
inrawn khawmin sawi ho rawh u. LALPA chuan chakna A pêkten
Ama ropui nân an hman lêt phawt chuan A \anpui zel ang. Kan
\halai ringtu nula leh tlangvalte hi missionary nung an ni dawn
lawm ni?
Rinnaa Thawkin
Mi tâna hna in thawh sak lai chuan in thawhsakate rilruah
Pathian Fapa mal neih chhun thisena lei an nih avangin Thlarau
thiltihtheihnain hna a lo thawk ve a. Kristan A thih chhan thlarau
bote thinlung hneh a, thiam loh chantirna hna thawk a, hlawhtling
taka hnehna chu Pathian zahngaihna leh chaknaa kan innghah [198]
chauhin kan ti thei. Pathian thutak in hril lâi chuan rinhlelhna leh
chian lohnain in rilru a tibuai mai thei, mahse Pathian thutiamin
in thinlung ata rinhlelhna chu paih bo rawh se.
Pathian thu chu zawm ula, rinnain thawk rawh u. Setana
chuan Van Pathian thuchhuak in rinhlelh theih nân thurawn a
rawn keng \euh ang; mahse ‘rinna ni lo tawh phawt chu sual
a ni’ tih hi vawng reng ang che u. In rinna chu Setana hliah
khuhna thim kal tlang puiin zahngaihna \hutphahah chuan nghat
la, rinhlelhna pakhat lek pawh vulh lian suh. Hei hi a taka in inzir
159
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
finna tur kawng awm chhun, thlamuanna leh inrintâwkna in neih
theihna tur fiahna chu a ni.
A tak ngeia in thil tawn hriat a lo pun chhoh zel lâi chuan
Isua Krista nen tum thuhmun neia in lo inpumkhat tak avangin
\hahnemngaihna nasa tak leh Pathian hnathawh châkna thûk
lehzual in lo nei ang. Mi in khawngaih theihnate chu Thalarau
Thianghlim a\anga lo chhuak a ni a. Krista nghâwngkawl chu
bâtin Pathian hnathawh puitu in lo ni ta a ni.—The Youth’s
Instructor, August 9, 1894.
Hmangaihte Hnehna
In hmangaihte thlarau vei vanga in rilru a buai a nih chuan a
\ha e. Thutak kawngkhar chu hawn sak dan in zawng pawh a
ni thei, chhandam an nih theih nân mittui in seng \euh tawh pawh
a ni thei bawk. Mahse in thusawiten ngaihsak hlawh vak lova
in hriat châng te, in \awng\aina pawh chhang dâwn awma a lan
loh laiten in hnathawh chu a thlâwn niin in hria a, Pathian lakah
in vui rilru hial \hin. In lainate rilru chu sak bik riauva in hriat
bâkah an tâna in thawh rimna chu chhâng \ha tâwk loten in hre
bawk a. Mahse nangmahni thiam lohte pawh a ni ve bawk tih
in ngaihtuah ngai em? A nih, in kut dinglamin a rem sa kha in kut
veilamin a lo \hiat zel \hin tihte tal hi in hria em?
A châng chuan Pathian Thlarau chu in han inthunun tir ve
bawk naa in thiltihin in rinna a phat châng a awm \hin a. Chu
[202] chuan in lainâte tâna in thawh tawhsa pawh a ti chhe leh vek
\hin alawm. An tâna in beihnaah in nungchang tluka an rilru
khawihtu thildang a awm lo. In thin ram lutuk te, in chezia te,
vui hmui in pu fo mai te, ringtu nun rimtui in tlâkchhamna te,
thlarau nun in tlakchhamna te leh in hmêl put hmang hrim hrimte
khan in rawngbâwlna an chawk chhe \hin a lawm.
162
KRISTA TANA HRUAITU NIHNA
Thil tê tham tê nia langte hi ngainêp lutuk suh u. Thil tê tham
tê tê nia lang belhkhawm hian mahni inthunun theihna tak tak
chu a siam si a. Hetiang thil tê tham belhkhawm hian mihring
rilru chu Krista annaah emaw Setana annaah emaw a chher
chhuak mai \hin. Kan vela mite hnenah Isua nen kan lêng dûn
tih leh Pathian chuan A nungchang kan zir a ni tih kan puan
theih nan ngaihtuahna te, thu sawi theihna te, hmêl lan dan te leh
chet theihna te nei a, chu chu nunphung ngheta nei turin min pui
mêk a ni.—The Youth’s Instructor, March 9, 1893.
Pathian hnathawka buai reng mai nun chu malsawmin a awm
a. Thil tê tham tê têa hun khawhral a, awm âwl a, thil sâwt lova
phunchiar mai mai mi tam tak hian Pathianin êng A pêk chu hlut
thiamin midang hnenah pe chhawng ve leh se chu nun dan
danglam tak an lo nei ve ngei ang; mi tam tak chuan mahni
hmasialna leh awmâwl ngainat lutuk avangin an nun an tihrehawm
zâwk a ni. Taima takin hna thawk se, tichuan an nun chu thima
kal mêkte vanram lama hruaitu ni êng mawi tak a lo ni ang. He
kawng hi an zawh ngat chuan an thinlung chu Kristaa thlamuanna
leh lawmnain a lo khat dâwn a ni.—Review and Herald,
October 25, 1881.
163
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi tam tak thinlung chu thil mâwl tê hmanga pawh theih a ni
bawk.
Khawvel mi ropui leh mithiam bikte meuh pawh hi Pathian
hmangaihtu, khawvel miten an thu hriat nal taka an sawi thei
tluka Pathian a hmangaihna thu sawi ve thei mi pakhat lek
\awngkam tlawm tak hmanga tuai thar an ni fo a ni. Thu ringawt
hi chuan engtin pawhin inbuatsaih nasain zir nasa mah ila mi rilru
a hneh vak lo; mahse Pathian fate hnathawh dik leh rinawm tak,
mawl tê mai chuan chhandamna kawngka rei tak lo kalh tawh
chu mi tam tak tan a hawng leh dawn a ni.—Review and Herald,
May 9, 1899.
166
THLARAU HNEHTU |HALAITE
Khawia |an Tur Nge?
Pathian hnathawk duh chuan an chhungkua, an \henawmte
leh \hianteah \an nghal rawh se. Hengah hian missionary hna
\ha tak an hmu thei nghal ang. Mahni tualchhunga rawngbawlna
hi hmun zau zawka thawk thei an nih leh nih loh fiahna hmun leh
entirtu an ni.—Testimonies for the Church, vol. 6. p. 428.
173
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
thatchhiate tan hmun a pêk ve dawn loh avangin awmawl tuma
vanram thlirtute chu an la lunghnûr hle ang. Mahse chau taka
phurrit phurtute erawh chu chawlhna nuam tiamsak an ni.
Chhiahhlawh rinawmte chu an hnathawhna a\angin a ni an Lalpa
hnenah châwl tura koh an nih dawn ni. An hmanrua chu lâwm
taka dahin chu chawlhna nuam, Krista kraws avanga hnehtute
tana buatsaih an thlen hun chuan indona thâwm rite chu an
theihnghilh vek tawh ang.—Counsels to Teachers, Parents
and Students, pp. 274-280.
175
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pawimawh tak a ni; Krista chen chilh kohhran chuan pawn lam
rawngbawlnaah a hruai nghal mai ang. |halaite tân chuan kawng
hrang hranga rawngbawlna hun remchâng a tam em em a ni.—
Education, pp. 268, 269.
Zirtîrna Lam
Kan kohhran sikula zirtirtu tihtur hna hrang hrang hlawhtling
taka thawk thei tur \halaiho zirtira an rilru put hmang siam \ha
thei tur talent \ha ber ber mamawh an ni ta. Zirtirtu zâidam leh
ngilnei, amah mamawh em emtute tana hmangaihna leh
dawhtheihna lantir reng \hintu chu a bikin naupangten an
177
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
mahmawh hle a. Kan kohhran sikulte hian mi rintlâk, mize sâng
tak nei, rinnaa mi nghet, tuarchhel leh dawh thei, Pathian nena
[222]
lêng dûn \hin leh sual anga lang zawng zawng laka fihlim zirtirtu
an mamawh em em a ni.—Testimonies for the Church, vol.
6, pp. 200, 201.
Sumdawnna Lamah
Pathianin A hnathawk atan hna hrang hrang thawk thei tur
mi fing tak tak neih A duh a. Sumdawng mi, an sum tihchet
zawng zawnga thutak innghahna bul Isua zep tel zel \hin mamawh
an ni bawk. An talent-te chu ngun thlûk taka zirna leh inzirtirna
a\anga tih \hat famkim ni rawh se. Mi fing leh hmantlak ni tura
an hun \ha neihte siam \hat tum mihring, kawng hrang hranga
hna thawk an awm a nih chuan, chu mite chu he khawvela Pathian
lalram din tura an theihtawp chhuahtute an ni ang. Daniala pawh
kha a hnathawh zawng zawng an han endik khan thil dik lo
pakhat mah hmuh tur a awm lo tih kan hre thei a. Sumdawng
mi zawng zawng tâna entawn tlâk a ni. A chanchin khan mi
pakhat, mahni taksa bung hrang hrangte Pathian rawngbawl nana
hlan thianghlimtuin thil a tih theihzia a entir bawk.—Krista
Tehkhin Thute, p. 288.
Tihdamna Hnã
Pathian \ih mi doctor rinawm tak dinhmun aia rawngbawlna
hmun pawimawh a awm lo va. Mihringin a âia thil \ha zâwk a
tih theihna hmun emaw, a lâwmna lallukhum tiêng theitu thlarau
lunghlu tam tawk hneh theihna emaw a awm hek lo. Damlo
mutna pindanah chuan Krista zahngaihna chu rimtui angin a
luhpui thei a; misual thlarau damlo hnenah damna dik hriak rimtui
chu a kalpui thei bawk. Thihna hmachhawn mêk damlote chu
[223] khawvel sual kalpuitu Pathian Beram No a kawhhmuh thei a.
Damlo na tak hnena an chatuan nun lam hawi sawipui hian an
natna a tizual thei tih thurawnte chu awih suh se. Damlo sawma
pakuate chu sual ngaidam thei Chhandamtu an hriatnain an rilru
178
HNAPENG TAM TAK
leh an taksa a tichak zawk a ni. Krista chuan Setana thiltihtheihna
chu a titawp thei a. Amah Krista chu misual thlarau natna veiten
tisa leh thlarau natna tidam tura an rin theih tur doctor chu A ni
si a.—Testimonies for the Church, vol. 5, pp. 448, 449.
“Hmun tin tih theih maiah hian Pathian thu sawi ngaithla ngai
rêng rêng lo emaw, sakhaw lam rawngbawlnaa tel ngai lo hi
tam tak an awm \hîn. Chanchin |ha hi hrilh tûr chuan, an ina
luhkhung mai chi an ni hlawm. An tisa lam harsatna chhawmdãwl
sakna hi thu hrilh theihna kawng awmchhun a ni fo \hîn. Mi
retheite manganna lai leh an mangan laia lo \anpuitu sakhaw mi
tak nurse te hian \awng\ai nân te, Pathian thu chhiarpui nân te,
Chhandamtu chanchin sawipui nânte, hun an nei \ha thei fo \hîn.
An châkna thunun zo tawh lo mi khawngaihthlâk takte hi
\awng\aina neiin an dilpui thei fo a ni. Sualin a hneh mêkte leh
beidawng taka awmte pawh an thlamuan thei. Ngilneihna thûk
tak leh mahni hmasialna tel lo hmangaihna nêna rawng an bawl
phawt chuan, an rawngbawl saktu tân Krista hmangaihnaa
innghah a awl sawt dâwn a ni.” Tìhdam Rawngbãwlna, p. 127.
180
HNAPENG TAM TAK
theih a ni. Nu leh pate u, Pathianin anmahnia A thil tum chu A
tihhlawhtlin theih nân in fate chu \anpui rawh u.—Review and
Herald, December 8, 1910.
181
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pan ula, Pathian hna chu \hahnemngaihna thar leh dik tak nen
thawk zawm rawh.
Thlarau hneh theihna thuruk hi zirtirtu ropui Isua hnen a\ang
chauha zir theih a ni. Dai leh ruah phingphisiauvin zawi têa hnim
vuai lam a nan angin kan thusawite hi hneh kan tum mêk thlarau
bote chungah chuan nêm tak leh duhawm takin tla rawh se.
Hun remchâng kan nghâk ringawt tur a ni lo va; a zawnin kan
zawng zâwk tur a ni. A hun a zira sawi awm tak kan sawi theih
nana Pathian \anpuina dilin \awng\aina nen kan thinlungte hi a
lamah hawi tir ila. Hun remchâng a rawn awm palh a nih chuan
eng chhuanlam hmang mahin lo ngaihthah suh u; chu hun \ha
chu in hman \angkai hlauh chuan thlarau pakhat chu thihna ata
chhanchhuah a ni mial thei asin.—The Youth’s Instructor,
February 6, 1902.
184
RAWNGBAWLNAA RINAWMNA
“Tu pawh tlêm tê chunga rinawm chu tam tak chungah pawh a
rinawm \hin; tu pawh tlêm tê chunga rinawm lo chu tam tak chungah
pawh a rinawm lo \hin,” (Luka 16:10).—Review and Herald,
September 22, 1891.
185
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 7 - NA
[232]
Rilru leh thlarau awm dan dik tak chu
taksaa a lo lan chhuah \hin avangin rilru
leh thlarau hriselna chu taksa chakna leh
thiltihah a innghat thui em em a ni; taksa
hriselna atana \ha chu rilru lam hriselna
atan leh nungchang nghet neih nan pawh a
\ha si a.. Mi hrisel lo chuan a mihring pui te
leh siamtu Pathian leh ama chunga a tihtur
ngei pawh a ti \ha thei lo va, a hre thiam
thei hek lo. Chuvangin hriselna hi
nungchang tluka vawn \hat tur a ni. Hrisel
dan zirna leh taksa awm dan zirna te hi zirna
lama hma lakna zawng zawng innghahna lo
ni rawh se.—Education,” p. 195.
186
KHAWSAK DAN TUR—71 [233]
Kan hnam min tichhiaa thihna min thlen mêktu natna leh dan
bawhchhiatna dang tur hian enge kan tih theih ang le? Sualna
chhan bulpui ber hi ei leh ina insum lohna leh châkna thunun
lohna a nih avangin siam\hatna hna ropui tak kan thawh \anna
tur chuTui lian anga kan hnam min hnawl a, chhiatna leh thihna
hial min thlentu hri chhia leh sualna tuifâwnte hi engtin nge kan
tih tâwp ang? Mihring sualna chhan lian ber chu ei leh in leh tisa
châknaah te hian hmuh theih an ni a, chuvangin a siam \hatna
hna lian ber leh hmasa ber pawh insumna leh mahni inthununna
lam zirlaite zira a taka nunpui hi a ni.
Khawtlang nun siam \ha hlen tur chuan naupang lam a\anga
a nawlpuia inzirtir ngei ngei tur a ni. Naupan lai leh \halai nih laia
thil chin dawklak tawh te, ei duhzawng te, mahni inthununna
neihsa te, puak rual lek nih laia nun dan phung tuh tawhte hian
hma lam huna a hmei a pate nungchang tur chu a hril deuh vek
a. Rilru dâwngdahna leh insum theih lohna avanga sualna leh
hlemhletna lo awm \hin te pawh hi a nih tur ang taka \halaite
ziritirna hian a vêng thei a ni.
Nunna Kawlhawhtîr
|halaite chu duh duha khawsa thei tura zalên an ni lo tih
hriattir tur an ni. Tun hi an rinna ni chu niin an chungah rorelna
chu zawi zawiin a lo thleng dawn si a. Pathian chuan ho lam
taka A thilpêk hlu tak mai hmangtu chu mi felah A pawm lo
vang a. Khawvel tlantu’n an tân man chhiar sen loh A pêk
chunga an rinawm loh dân ang zela ro relsakin an la awm ang.
Hnathawk thei tura thuam an nih dan ang zel leh hun remchang
pêk tam an nih dan ang zelin Pathian hnathawk tura
mawhphurhna pawh an nei sâng a, thawk tura phûtna pawh a
sâng bik a ni. Tichuan kan \halaite hi Siamtu chunga
mawhphurhna leh an nun ngeia rinna pawimawh tak nghah a ni
tih hriatna nei thei tura chawilen an nih phawt chuan nawmsip
bawlna livir leh tunlaia \halai hman tlak tak tak tur dawlh zotu
sualnaah hian an zuang lût ve mai ngam lovang.—Review and
Herald, December 13, 1881.
192
MI ROPUI NIH CHHINCHHIAHNA—76 [241]
Daniala leh a \hiante chuan kum thum zet lehkha an zir hnuah
pawh Pathian tana an rinawmna te, A chakna an rinchhanna te,
leh an insumtheihna te kha an la vawng reng a. Lalin finna leh
hriat thiamna thu tinrenga fiah hun a lo thlen chuan ram
rawngbâwl tlâk an nih leh nih loh en nan midang ruala fiah an ni
a. “Mahse an zingah chuan Daniala te, Hanania te, Misaela te,
Azaria te ang reng reng an awm lo,” (Daniela 1:19) An hriatna
ril \ha tak mai te, an duhthlanna leh \awngkam dik tak te, an
hriatna zau tak maite chuan an rilru chakna kiam \hen reng reng
lo chu a lantir a. Lal hmaah chuan an ding a. “Finna leh hriat
thiamna thu tinreng lalin a han zawh chuan an ram pum puia
dawivaihthiam leh aikaihthiam zawng zawngte ai chuan a lêt
sawmin an \ha zawk tih a hre ta a,” (Châng 20).
Mi fel tak chu Pathianin a chawimawi \hin. Lal ropui takin a
hneh chin ram kil tin a\angin tlangval fel awm deuh deuh kha
Babulon-ah hruai khawm an ni a; chûng zingah chuan Hebrai
sal tlangval pathum el pha reng an awm lo. Mahni nihnaa ding
nghet, phei khai zang si, hmel\ha bawk si, finna chuai ngai lo leh
bawlhhlawh kai lo nun – heng zawng zawng hi khuarelin a dan
zawmtute a chawimawina leh mi ropui chhinchhiahna chu a ni.
195
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 8—NA
[246]
Pathian Thlarau Thianghlim, min
zirtirtu chu a thu-ahte hian a awm a. Phek
tinah hian êng thar hlu tak mai chu a lo êng
chhuak reng \hin. Pathian awin rilrua thu a
sawi lai chuan a thu inziakte chu tih en niin
kan hun tawng ang zela remchang takin
lantir a ni.
Thlarau Thianghlim chuan \halaite koh
a, Pathian thu mawina leh a chhunga ro
inphum ru chu hmuhchhuahtir a chak hle a
ni. Zirtirtu ropuia sawi thutiamte chuan
hriatna tichakin mihring rilru chu thlarau
lam thiltihtheihna thianghlima tihnun a ni
ang. Mi thawk chhuak tamte rilruah chuan
van lam thil anna a lo \hang lian zel ang a,
chu chu thlemna do lêtna bang chhah tak
ang a lo ni dawn a ni.—Krista Tehkhin Thute
p. 97.
196
|AWNG|AINA, KAN KULHPUI—77 [247]
Chhiatna tam takin a hual vel he hun hnuhnungah hian inring
renga inven leh \awng\ai nasat zual zel chauh hi \halaite himna
awmchhun chu a ni. Pathian thu chhiar leh \awng\ai nuam ti
phâk \halaite chu nunna tuikhur a\anga tui lo luang chhuak chuan
chakna thar a pe reng a. Midang dawn ve theih loh rilru zau tak
leh famkimna duhawm tak an lo nei bawk ang. Pathian nena
inpawlna hian rilru \ha te, tumna sâng tak te, thutak hriat thiamna
fiah tak leh tumruhnate a neihtir a. Tichuan Pathianin Amah
zawmtute chu A fateah a chhiar ta a ni. Pathian leh chatuan thil
chu chiang lehzualin an hmu a, khawvel hnena ênna leh finna
petu ni tura a siam thlengin an dinhmun a sâng zel \hin.
|awng\ai Dan
|awng\aina hi a nih dan tur ang taka hriat fiah a ni lo fo.
Kan \awng\aina chu Pathian hnena A thil hriat loh han hrilhna
tur a ni lo. Pathian chuan rilrua thil thuhrûk zawng zawngte hi A
hre vek a. Chuvangin \awng\aina chu ring tak leh sei tak a \ul
lem lo. Pathian chuan rilrua zêp rûkte pawh A chhiar thei vek a; a
rûkin kan \awng\ai a ni thei e; a rûka min hmutu chuan a lo hria ang a,
ualau takin lawmman A pe ang.
Lungngaihna em em pawh neih loh laia ka \awng\ai e tih avanga
mahni hrehawmna lam hrilh nghekte hi mi vervêk \awng\aina a ni. Simna
thinlung pua \awng\aina hi a ni Lalpan a ngaihthlâk ni. Mi chungnung,
chawisana awm, chatuana mi, A hming thianghlima chuan heti hian a ti [248]
si a, “Kei hmun chungnung leh thianghlimah ka awm a, mi
thuhnuairawlhte rilru tiharh tur leh inchhir ngawih ngawiha thuhnuai rawlh
tak hnenah pawh ka awm a ni,” (Isaia 57:15) tiin.
|awng\aina hian Pathian rilru thlâk a tum lo va, Pathian nena inrem
turin A hnenah min hruai zâwk a ni. Tih tur tih loh phahna tur a ni lo va.
Chu bâkah Pathian chuan sawma pakhat pêk aiah \hahnemngai taka
\awng\ai tlut tlut ringawt hi A pawm lo va, A laka kan leiba a tlâk hek
lo.
197
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|awng\ainain Thiltihtheihna A Pe
Pathian hnena kan \awng\aina a\anga chakna lo awm chuan kan
ni tin hna atan min buatsaih a. Ni tina thlemna kan tawh \hinte hian
\awng\ai fo hi a ti \ul zual a ni. Rinnaa Pathian chaknain min vawn reng
theih nan ngawi reng \awng\aina nena van lam hawi fo chu kan rilrûk
ber lo ni fo teh se. Pathian hnen ata min hruai bo thei thil tam tak kara
kan awm lai hian chakna leh \anpuina chu ning lova dil reng mai tur a ni.
Chuti lo zawng, Chhandamtu hnen ata min hruaibotu chapona leh sual
nawmsakna um tuma thlemna chak tak mai leh chaponate hi kan hneh
ngai lovang. Thutak êng, nun tithianghlimtu chuan a dawngtu thinlunga
tisa châkna sual, amah thunun tum tlattu chu a lailang ang a. He tisa
châkna sual hian alawm, Krista felna zara hnehna chang tura Setana
do nan chakna leh hriatna thazam zawng zawng hman ti \ul em em
bawk ni.—The Youth’s Instructor, August 18, 1988.
199
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[251] |AWNG|AIA RILRU PUT DAN TÛR—79
Fianrialah emaw, mipui zingah emaw pawh nise Lalpa hnena thil
kan dilin kan \hing\hi \hin tur a ni. Kan entawn tur Isua pawh kha
‘\hing\hiin a \awng\ai’ \hin. A zirtirte pawh kha ‘\hing\hiin an
\awng\ai’ tih ziak a ni. Paula pawhin ‘Kan Lalpa Isua Krista Pa hmaah
ka \hing\hi \hin’ a tih kha. Pathian hmaa Israel fate sual a puan lai khan
Ezra pawh kha a \hing\hi a. Daniela pawh, “Ni khatah vawi thum a
\hing\hi a, a \awng\ai a, Pathian hnenah lawmthu a hrilh \hin,” (Daniela
6:10) tih a lang.
Pathian zahna diktak chu rilrua A ropuina tawp chin nei lo hriatna
leh hmuh theih lohah a awm tih hriatnain a thâwkkhum a. Hmuh theih
loha chu a awm ngei tih rilrua hriatna nen thinlung tin hi lo khat rawh se.
|awng\aina hun leh hmun hi Pathian a tel ve \hin avangin a thianghlim
a, Amah kan zahna chu kan rilru put hmang leh khawsak dante hian a
puan chhuah avangin kan nungchang leh sukthlêk siamtu rilru chu a
thûk lehzual tur a ni. Sam ziaktu chuan, “A hming chu a thianghlimin a
zahawm a ni,” a ti a. Vantirhkohte pawhin A hming an lam chuan an
hmai an hup \hin. Chutiang taka Amah zahna rilru nen chuan keini
misual tlu tawhte hian a hming kan lam dawn lawm ni?
Naupang leh puitlingte hian Bible-in Pathian awmna hmun bik en
dan tur a sawi hi ngaihtuah se a \ha ang. ‘I pheikhawk kha phelh rawh.
I dinna hmun kha lei thianghlim a ni e’ tiin Mosia kha thu a pe a nih kha.
Jakob-a pawhin inlarnaa vantirhkoh a hmuh hnu khan, “He hmunah
hian Lalpa chu a awm ngei mai; ka lo hre si lova,” a ti (Genesis
28:16).—Gospel Workers, pp. 178, 179.
Ngaihtuahna tichak turin Bible zir aia chungnung zirna dang a awm
lo. Pathian thuah hian \halaite chuan hriatna chi hrang hrang an va la hai
chhuak hnem dawn em! Thutak hriat fiah tumin mihring rilru chuan a
chakna zawng zawng nen thûk lehzuala hriat tumin a zir bing ngat ngat
a ni thei e; mahse zir zawh tih a awm thei tak tak lo.
Pathian hmangaiha inchhâl, thil thianghlimte zaha insawi, mahse thil
pawn lâng leh dawt thu maia an rilru dah site chu Setana lam\ang niin
Setana tân an thawk mêk a ni. |halaite chuan leilung awm dan a\anga
Pathian hnathawh ropui tak chanchinte hi an zir dâwn a nih a, A thuziak
Bible a\anga A thiltihtheihna leh A ropuinate an zir dâwn a nih pawhin
rilru chakna sawizawi a, tihchak a, tihsan lehzual a\angin an zir ang.
Tichuan chapona tel lo thiltihtheihna hmuh a ni tawh ang a. Pathian
thiltihtheihna mak tak tak hriat thiamna a\angin mihring rilru chuan zirlai
\angkai, harsa ber ni bawk si–‘mihring finna hi chatuan pa nena zawm
201
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a nih a, Krista zahngaihnain a tih thianghlim loh chuan âtna mai a ni’ tih
hi an zir chhuak ang.
203
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hi kan neih tlêmna chhan chu \halaiten van zawmna nei si lova ropuina
hmuh theih an inrin vang a ni.
Pathian chuan mihring fate \ih leh hmangaih leh chawimawi A hlawh
lo va. Sakhua lahin nunpui leh puan chhuah a hlawh hek lo. Mihring
tana LALPA thiltih theih chu amah mihring chu a inchawimawi thuai \hin
avang leh hnu leh a indawn tir lutuk avangin a tlêm hle mai. Chuti ni lo
se Pathian chuan kan theihnate hi tilianin ham\hatna awm thei apiang
chhawr thei turin kan hriatnate min tihchak sak daih ang. Mihring chu
amah a insiam theih aia sâng zawk leh ropui zâwk ni thei tura piang a ni
bawk. Tun hi chatuan Pathian dam chen dam ve thei tura inbuatsaihna
hun \ha chu a ni.
204
BIBLE ZIR HLUTNA
chu ka chanchin hriattirtu chu a ni si a,” (Johana 5:39).—Review and
Herald, January 11, 1881.
205
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
“Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, Pain ka hminga a rawn tirh tur khan,
chu chuan engkim a zirtir ang che u a, in hnena ka sawi zawng zawng
hi a hriat chhuahtir leh ang che u,”(Johana 14:26) a tih ang khan.
|hahnemngaihna leh beih \al \alhna tel lo chuan thil \ha sawi tham
engmah a neih theih loh. Sumdawnnaah pawh a thawha thawkte ngeiin
rah duhawm tak an hmu \hin. |hahnemngai taka beihna tel lo chuan
thlarau lam hriatna ril neih kan inbeisei thei lovang. Thutak lunghlu neitu
chuan thil laichhuak miin leia thir inphum a lai ang hian a lai tur a ni.
Rilru chanve chauh leh tuina tak tak tel lova thawkte chu an
hlawhtling ngai lo vang. |halaite leh puitlingte chuan Pathian thu hi chhiar
se, chhiar liam ringawt lovin \hahnemngai tak leh taima tak, \awng\aia
[260] ring chung leh tih tak zeta zawngin zir rawh se. Tichuan LALPAN an
hriatnate A tichak ang a, rophum rûk chu an zawng chhuak ang.
Rilru Zauna
Pathian thu in zirin in ngaihdan awm sa leh in pianpui mihringa
ngaihdan intuh sa kha dah \ha hmasa ula. Chuti lova in ngaihdan
nemnghet tur ringawta in zir vaih chuan thutak chu in pawh tak tak ngai
lovang. Hengte hi kawngka bulah kalsan la, thinlung lungchhirin LALPAN
in hnena A sawi duh chu hriat tumin luh chilh ang che u. Inngaitlawma
thutak zawngtuin Isua ke bula \hu a, A chanchin a zir ngat chuan LALPA
chuan hriat thiamna A pe \hin. Bible zir tum, mahni ngaihdana fing
lutuk mi hnenah Isuan heti hian a ti, ‘chhandamna ni khawpa tifing tur
chu mi tlawm tak leh ngilnei tak lo ni rawh se’ tiin.
Pathian thu chu in ngaihdan neihsa thlirna a\anga chhiar lovin
ngaihdan nghet nei sa lo ang leh rilru inhawng tak, fimkhur tak leh
\awng\aina rilru nen chhiar tur a ni. In chhiar lai chuan in thiam lohnate
pawh a lo lang thei, in ngaihdana thil \ha em em kha Pathian thu chuan
a lo kalh reng thei bawk; chungah chuan in ngaihdan rem turin Pathian
thu chu kaihpen tum hauh suh ula. In ngaihdan chu Pathian thu rema
kaltir tum zâwk rawh u. In rilru chu tunhma lama in lo tihdan leh thiltih
danin thununtir lo ula, dân pâwn lama thil mak tak tak hmu thei turin in
206
TIMA TAKA BIBLE ZIR
thinlung mit chu meng kar rawh se.Engnge inziak zawng chhuak ula, in
ke chu Chatuan Lungpuiah chuan nghat tlat ang che u.
207
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[262] TAIMA TAKA BIBLE ZIR LAWMMAN—84
Thutak zawnna chuan a zawngtu chu kawi tinah lawmman a pe zel
ang a, a thil hmuh chhuah thar apiangin a zir zelna tur kawng thar zau
zawk a hawng zel bawk ang. Mihring chu a rilrua awm ang zela danglam
mai mai a ni a. Thil naran mai maiin a rilru a lâk chuan mi naran a ni mai
a. Pathian thu pâwn lâwi chin chauh hre thiam pha tura a ngaihsam
lutuk chuan a chunga Pathianin malsawmna tam tak a vur tur pawh chu
a dawng hauh lovang. Mihring rilru kalphung chu - a ngainat zawnga
zira thiltihtheihna chu zau va, zim thei a ni tih hi a ni.
Mihring rilrua thiltihtheihna awm chu thutak zawn nan châwl lova
hman reng a nih loh chuan Pathian thutak awmze ril zawk man thei lo
tur zawngin a lo sâwng tê ang a, a chakna te pawh a hlauh mai ang.
Mahse Bible thupui hrang hrangte khaikhin kual a, thlarau lam thilte
thlarau lam thila tehkhin kual a, an inlaichinnate chhui kual vel nana
hman a nih erawh chuan a thiltihtheihna chu a zau lehzual dawn a ni.
Bible chhûng chu zu luhchilh la – zirlai taima leh remhriate tana rilru lam
hausakna ro phumrûk chuan a lo nghâk reng che a nia.—Review and
Herald, July 17, 1888.
208
ZIRNA KALHMANG HRIA BIBLE CHU
hian hnamte lo indin \anna rintlak tak chu kan hmu chhuak a. Hetah
vek hian a ni mihring chapona leh rilru sualnain a pawlh dal loh kan
nihna hmasa (Eden nun) chanchin chu ziah a nih ni.
Chatuan Aw Chu
Pathian thu-ahte hian mihring rilru chuan ngaihtuahna ril bera
ngaihtuah tham thupui, mihringin a thil beisei sâng berte a hmu a. Hetah
vêk hian thlahtute leh zawlneite kawmin mihring hnena A thusawi
hmangin chatuan Pa aw chu kan ngaithla thei bawk. Hetah vek hian
kan aiawh a, kan din ai ding a, mahnia thim thiltihtheihna do va, kan
tana hnehna changtu Van Hotu chu kan hmu thei a ni. Hetiang ang
thupui zahawm ngaihtuahna hian thinlung chu mathei lova tinemin a
tithianghlim lo thei lo va; chu bâkah rilru chu chakna leh phurna tharin a
chawk tho bawk.
Pathian thu hmuhsit leh ngaihsak loh chu thil huaisen thlâk tak leh
intih mipatna anga ngâitute chu mâwl tak leh â takin an inbum tihna lek
a ni. An zalenna leh mahni kea ding an nihnate an chapo pui lai ngei [264]
chuan Setana leh sualnaa phuar beh an ni reng zawk si a.
209
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahse thildang zawng zawng aia sânga Bible min ngaihhlut tirtu
chu thil dang ni lovin mihring hnena Pathian duhzawng puanchhuahna
bu a nihna hi ni rawh se. Hetah hian siam kan nih chhan leh min siam
chhan tihhlawhtlinna tur chu kan hmu a. Fing taka tun kan damchhung
nun siam\hat dan leh kan nakin nun tur neih dan kan zir bawk. Eng
lehkhabu dang mahin rilrua zawhna leh thinlung tuihalnate hi Bible angin
an phuhruk tak tak lo. Pathian thu hriatna neia an ngaihven phawt
chuan mihringte hian dinhmun hniam ber a\ang pawhin Pathian fate leh
vantirhkohte \hian nihna dinhmunah an chho thei a ni.—Counsels to
Teachers, Parents, and Students, pp. 52-54.
210
PATHIAN ZAHNA
awm dan \ha lo tak mai hi tihtâwp thuai a nih loh chuan midang an hruai
sual thuai mai ang.
Inkhawm laia duhdah taka awm vel leh rilru pe lo deuha awm hi [266]
chapopui chiah naupang leh \halaite chuan ngai suh se. Pathian chuan
amah zah lohna lam hawi thil tih reng reng chu a lo hmu kiau va, van
lehkhabu-ah a ziak lut hmiah hmiah mai a ni. “I thiltihte ka hria,” a
tih kha. Engkim hmu theia mit hmuh phâkah thuhrûk theih a awm lo.
Pathian biak ina thuhriltute thusawi ngaihtlâk \hat duh loh leh tuipui
lohna chu tih \hana in lo nei tawh a nih pawhin in chakna zawng zawng
nen insiam \hat tum ula. Mahni inzah derna tal lan tir ula. Pathian zahna
rilru chu in nuna a bei ngheh hma loh chuan zir zel ang che u.
Mi thusawi laia inbiak ching lo ula, Pathian biakna hun leh a biak in
hrim hrim pawh hi zah hle rawh u. Biak ina bengchhen ching leh biak in
zahna pawh nei lo hote hian an thil tilai chhinchhiahtu vantirhkohte chu
hmu thei ta thut mai se chu mahni inzahpuiin an kun ngawih ngawih mai
ang. Pathian chuan ngun taka ngaithlatu a duh a. Hmelma chuan mi
mutthilh hlanin a ni hling chi an rawn theh \hin ni.
Thil serh thianghlim, Pathian biaknaa tel pha chin tawh reng reng
chu duhdah tak leh veina tel lo lêka tih mai mai tur a ni lo. Nunna
thuchah in ngaihthlâk lâi chuan a chhiahhlawhte kal tlangin Pathian aw
in ngaithla a ni tih hre reng ula. In ngaihsak loh avangin heng thute hi
chân suh ula; in ngaihven phawt chuan kawng dik lova in pên bo loh
nan an veng thei che u a ni.
211
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ran mi chuan nghet tak leh tum ranin sakhaw thila fiamthu thawh leh
innuihzatna ang chi chu an hnar ngei ang.
Hemi chungchangah hian luhlul chhuah a hlauhawm teh asin;
dâwngdahna leh fimkhur lohna tluka âtna a awm thei lo. Hnathawhna
apiangah \halai nungchang ho tak tak kan hmu ve ziah a. Heng mite hi
an hlauhawm avangin pumpelh hram hram tur an ni. Ringtua an insawi
phei chuan hlauh zual deuh deuh tur. An rilru chu thil chhe zâwka din a
ni a; in tân anmahni chawikan âiin an tan anmahni zawlpuia hnuh hniam
che u a awlsam zawk daih bawk. |awngkam leh khawsak phunga
dikna keng kawhtute kawm fo zawk rawh u.
A \ha thei ang bera Pathian fakna tih lan in duh chuan in rilrua thil
naran leh thil serh vawntir theitu \hian in kawm tur a ni. Rilru zau leh
ngaihtuahna ropui tak, tumna sâng tak nei tur in nih chuan nun kawng
dik vuan tlat tur \hian thlang ang che u. Ngaihtuahnate leh kan thil tih
tum chhan zawng zawng chu nakin nun, chatuan hlimna neih duh vang
lo ni rawh se.—The Youth’s instructor, October 8, 1896.
213
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 9 - NA
[270]
Nula tlangvalte u, hriatna dik pe a, in
chhungkuain in\angkaipui tur thu leh hla chhiar
rawh u. Rilru nghet tak nen, “Ka hun hlu takte
hi kan tana hlawkna tur ni lo, mite rawngbawl
sak tlâk lova min chhertu zawk thil chhiar nan
ka hmang lovang a. Pathian hnathawk tlaka min
siamtu tur thil lakkhawm nan ka hlan zawk ang.
Thil sual leh ho mai mai lakah ka mit ka chhing
ang a, ka bengte hi LALPA ta a nih avangin
hmelma pa hnialfung vervek tak chu ka ngaithla
hek lovang. Ka aw te hi Pathian thlarau awpna
pawn lam duhzawng hnuaiah a awm dawn lo
va, ka taksa hi Thlarau Thianghlim In a ni a,
keima nihnaa a thiltihtheihna awm zawng zawng
hi thil umzui tlak vanram tan ka hlan vek ang,”
ti ang che.—Testimonies for the Church, vol. 7,
p. 64.
214
LEHKHABU CHHIAR TUR THLANDAN—88 [271]
Lehkha zirna hi damchhunga thil tihtur awm apiang \ha taka
thawhna tura taksa, rilru leh thlarau buatsaih lâwkna a ni a. Kan
hman dân a zirin tawrhchhelna te, chakna te leh thluak hnathawhte
hi a tlêmin a pung thei hle a. Inbûk tâwk taka mihring thiltihtheihna
zawng zawng hi a \han theih nan rilru hi thunun tlat tur a ni.
|halai tam tak chuan lehkhabu an ngaina hle a. An hmuh
phâk apiang chhiar an duh \hin. An thil chhiar leh benga an thil
hriat hi fimkhurpui deuh rawh se. Thil \ha lo an chhiar lai hi
dinhmun hlauhawm bera an din lai a ni tih hriattir ka ni. Setana
chuan \halaite rilru tihbuai dan kawng sang tam tak a hria a. Rei
lo tê chauh pawh vêngtu awm lo chuan an him hman lo.
Hmelmapa thlemnain a hruai bo loh nân an rilru chu an vêng \ha
hle tur a ni.
215
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tam tak tan anchhia an ni. Chutiang thawnthu bu-ah chuan
sakhaw lam lunglênpuina tham thute pawh dah tel an ni mai
thei. Mahse a tam zawkah chuan nasa zawka mite a bum theih
nana Setana vantirhkoh inthuamna kawrfual mai an ni. A
engamah hi thlemna lakah an him a, an chhiar tlâk e tia nemngheh
an ni chuang lo.
Thawnthu phuahchawp chhiartute chuan thlarau nun tichhia
a, Bible thu ziak thianghlim mawina hliahtu sual an dâi tihna a ni.
An lehkhabu chhiar chuan sahâwkna \ha lo siamin, ngaihtuahna
a tizeng a, rilru a tizawmthaw a, \awng\ai a thlahdahtir a, thlarau
lam hna thawk tlâk lovah a siam \hin.
Pathianin kan \halaite hi thiltih theihna sâng takin a thuam a;
mahse an tha chakna chu an tizawi a, an rilru tibuaiin an tichau
fo bawk a. Tichuan lehkhabu chhiar tur thlan kawnga an fimkhur
tâwk loh avangin khawngaihnaah emaw, kan rinchhan Pathian
thu hriatnaah emaw kum tam tak an \hang thei ta \hin lo a ni.
LALPA chu a lo kal leh thuai dawn tia lo thlir a, ‘he taksa \awih
[273] thei hian \awih theih lohna a sin hun,’ thil inthlâk danglam hun
duhawm tak thlirtute chu he fiahna hun indonaah hian dinhmun
\ha zâwkah an ding tur a ni.
Ka \hian \halaite u, thawnthu ngaihnawm takin in rilru a hneh
\hin dân kha han ngaihtuah kir leh teh u. Chutiang lehkhabu in
chhiar zawh chuan nunna thu, Bible chu ngaihnawmti takin in
chhiar zawm nghal thei em? Pathian lehkhabu chu ngaihnawm
in ti lo hle tawh lo maw? Chutiang hmangaihna thawnthu
ngaihnawm tak chuan rilru fan zuiin a tichhia a, thil pawimawh
zawk leh chatuan nunna hawl phak thutak urhsun zawk lamah
rilru a pêk hleih theih tawh \hin loh.
Lehkhabu \ha lo chhiar hi bansan tum lul teh u. In thlarau
nun tihchak a hnêkin suangtuahna dik lo lunglên puina lamah a
hruai ang che u a. Isua lam a ngaihtuahtir thei lo che u a, a
zirtirna hlu takah chuan in chêng \ha hlei thei lovang. In rilru
chu kawng dik lo lama hruai mai thei tur che u thil \ha lo lakah
216
LEHKHABU CHHUAR TUR THLAN DAN
vêng \ha ula, chakna pe thei lo thawnthu ho mai maiin uai rit suh
u. In rilrua in thun ang ang kha in ngaihtuahna luahtu tur chu a ni.
217
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a; lehkhabu dang chhiar châkna in lo nei tlêm telh telh mai ang.
He lehkhabu hlu tak mai hi in thinlungah phuar bet tlat ula. In tan
\hian \ha leh hruaitu rinawm a lo ni mai ang.—The Youth’s Instructor,
October 9, 1902.
219
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Min hruai Bo Thei Lehkhabute
|halaite hruai sual thei indo thu leh thisen chhuahna lam
ziakna lehkhabu a va tam em! Chutiang lehkhabu an chhiar lâi
chuan an bulah Setana chu an thil chhiar laia pasal\hate rilru ang
puttir tur leh, an thisen tihlum tumin a lo ding reng a. Rawng
taka che turin an rilru chawh thawh a lo ni mai \hin. Châkna
bawlhhlawh lama hruai a, rilruin a châk zawngte chhêm alh thei,
kawng dik leh fel a\anga \halaite hruaibo thei lehkhabu tenawm
tak tak a tam ngei mai!
Van rorelnaa vantirhkoh chungnung ber lo ni tawh Setanan
a chhûnga milem leh thu inziak zawng zawng a thâwkkhum
lehkhabu, âienna bu ngei chu in kawl ve reng kha.
220
ENTAWH TUR EFESI MITE
zahngaihna hmangin Setana nena an in\hian \hatna chu a kal san
ang. Efesi mite ang khân âienna lam a bansan ang a, Setana
nena phuar kawptu lazâi chu a zâi sin ber thlengin a zai chat
vek ang. Thim lal chhinchhiahna puanzar chu kalsanin Lal
Immanuela puanzar, thisen kai hnuaiah chuan a rawn lût ang a.
Tichuan a âienna bute chu a hal ral vek mai dawn a ni.—The
Youth’s Instructor, November 16, 1883.
A Tihdamna [282]
Sual lo \hang lian zel tur danna \ha ber chu a \ona tur lei
\haa thildang lo chin khah hmasak hi a ni. Rilrua Bible thutak
chi theh \iak tur chuan a uluk thei ang bera enkawl leh ven a
ngai a. Lalpa chuan a zahngaihna nasa takin Bible-ah hian a
duh zawng nun thianghlim chu min hrilh a ni,
A mi thianghlimte chu kan tana \angkai tur, kalkawnga thil
hlauhawm min hual veltu leh chumi laka tlanchhuah dan kawng
inkawhhmuhna ziaka vawng turin a thawkkhum a. Pathian lehkha
thu chhiar tuma a thupêk awihtute chu heng thilah hian an bo
tak tak ngai lovang. Hun hnuhnung chhiatna karah hian kohhran
member tinte chuan an rinchhan leh beisei chhan thu harsa lo
tak takte chu an hre thiam vek tur a ni. Isua Krista hriatna leh
223
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zahngaihnaa kan \hang zel dawn a nih chuan rilru luah tur tawk
thil \ha chu a awm em em dawn a ni.—Christian Temperance
and Bible Hygiene, pp. 123-126.
224
LEHKHABU NGAIHNAWM BER: BIBLE
thu ngaihtuah tura rilru leh thinlung hawngtute chuan thil tênau
leh rilru tizauthau thei thu lam an tleipui tawh ngai lo.
Chipchiar taka Pathian lehkha thu hriatna ûm a \ul tawhzia
hi chhût phâk a ni lo. “Pathian thâwkkhuma pêk” “Chhandamna
hmu khawpa tifing thei,” leh “hna \ha tinreng thawk tura kim
taka inthuam….,” a ni. Bible chuan amah zaha kan ngaihven
theihna sâng ber hi a hauh tlat a. Hriatna pâwnlângah lungawi
mai lovin thutak awmzia zawng zawng zir dan ngaihtuah a,
Thupêk Thianghlim thlarau thûk tak dâwt pha ve tura zir zawk
tur a ni.—Counsels to Teachers, Parents and Students, pp.
138, 139.
226
I THLARAU NUN VENG |HA RAWH
Buhsi Leh Buh Tak
|halaite u, thawnthu chuanna chanchinbu chhiar tawh lo ula,
in thawnthubute paih bo rawh u. Kan in a\ang chuan Setana
palai aiawh milembu mak pui pui leh thawnthu bu ang chi reng
reng chu kan paih bo vek tur a ni. |halaiten chutiang chu an
tuar zo lo \hin. Engnge ni buh zinga a si chu? Krista zuitu nia
inchhal tawh phawt chuan chatuan daih thil hlu leh dik chauh
chhiar rawh se.
Tihtur urhsun ber ber ti turin kan inbuatsaih \ha tur a ni.
Khawvel hi chhandam tur a ni a. Thawh tur tamzia ngaihtuahin
engtin nge mi hian an hun \ha leh Pathian thilthlawnpek an dawnte
hi thil \ha tih nan hmang lo va, Pathian ropuina tur ni si lo thil
dang tih nan an khawhral mai mai theih zawk le?—The Youth’s
Instructor, August 14, 1906.
227
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
lam kawnga \anpui a, chawi kan a, fuih an mamawh hle mai;
mahse an duhzawng ang ni lo, rilru thianghlim an neih theihna
lama \anpui thei tur kawng zawnpui tur a ni. Thildang zawng
aiin sakhuana \ha leh an nungchang tithianghlimtu tur an mamawh
si a.
Dam rei ka inbeisei tawh lo. Ka hna pawh a zo \êp ta. Ka
[288] thusawi hi kan \halaiten van mite mit hmuha nungchang duhawm
tak an lo neih theih nan leh mi nungchang siam \ha zawnga mi an
hneh theih nana fuih nan hmang rawh u.
228
KRISTIAN NUNGCHANG CHHERIN
hi pawhsei ni se chu lawm takin \halaiho chhiar tur lehkhabu
tam tawk tak ka buatsaih ang.
|halaite tan hian an rilru hneh a, an nun tithianghlim thei
Pathian thutak hmanga an insiam \hat theihna hna thawh tur a
awm a. Kan \halaite hian rinnaa thiam chantirna awmze diktak
leh chatuan nunna atana anmani buatsaihtu nungchang \hat
famkimna awmzia diktak hi hmuchhuak se tih hi ka duhsakna
sang ber a ni. Dam rei pawh ka inring tawh lo va, he thuchah hi
hruaibo an nih loh nan ka hnutchhiah a ni.
Rinnaa ka unaute chu Pathian zahngaihna leh hlutna
chawisang zawm zel tura \halaite fuih turin ka ngen a ni. Sakhaw
dik hlutna hre thiam turin \awng\ai la, thawk reng bawk rawh.
Thianghlimna leh Pathian zahngaihnain mi a hip theihna leh a
malsawmnate chu rawn keng la. Hei hi ngaihthah a ni tih ka
hriat avangin ka rilru a hah hle a ni.
Ka la dam rei dawn em tih ka sawi chiang thei lo. Mahse
Pathianin min ko nia hriatna ka nei a ni. Kristian intite nundan
hniam lutuk ka hmuh ve avanga ka tawrh nasat dante A hre vek
a. Thutak chu ka nunah ngei hian hmuhin a awm tur a ni tih leh
ka chanchin hian mipui a thleng pha tur a ni tih rilrua hriatna ka
nei a. Ka thuziakte hi ramdang mite kut a thlen theih nan
theihtawp chhuah ula ka duh em em a ni.
|halaite chu thlarau lam ham\hatna tam tak an nei tih hrilh
ula. Pathianin mite hmaa a thutak thlen tir tura nasa taka bei
turin a duh a ni. Hengtiang thil sawi hi ka tihtur bik nia hriatna
nghet tak ka nei bawk.—Fundamentals of Christian
Education, pp. 547, 549.
229
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zir nan hman ni zawkin an zirlai chu a takin nunpui bawk se, rei
tak an thawha an hai luh âia tam zawk an hlêp ang a. |ul lova
pawisa hmanna tam tak a hlêp bakah Pathian anna thurûk hre
thiam turin an rilru a la vawng \ha cheu bawk ang. “Lalpa \ih
hi Finna bul a ni.”
Mahse heng \halai, Kristian nia inchhalte ngei hian anmahni
duhzawng zuiin an thinlung bawlhhlawhin a châk lam chu an
tipuitling zel zawk a; Pathianin A thlâkna tur A siamsak, Bible
thutak an ngainat theihna tura hun A pêk chu thawnthu
phuahchawp chhiar nan an khawhral mai mai \hin. Hei hi chin
\hana an neih tawh chuan siam \hat a har tawh khawp mai.
Mahse a siam \hat theih a, chuvangin vanram kai tum tawh phawt
chuan siam \ha ngei rawh se.
Thawnthu chhiar nana inhman zawh \hak pawh pawiti lotu
rilru chu a chhe hle ang. Rilru a dam lo va, a lo vân ruai ruai a,
an phi deuh chêk a, rilru lam chaw \ha lo châkna mak tak, mumal
neihtir thei lotu a awm \hin. Thawnthu chhiar avanga rilru nghet
lo, rilru lam âtna hmuna tâng tlat sang tam tak an awm a. An
lehkhabu chhiarin a rah chhuah chu thil ni thei lo pui pui hisap
leh hmangaihna lam an lunglênpui veng veng \hin hi a ni.—The
Signs of The Times, February 10, 1881.
230
RIMAWI |ANGKAINATE
Rimawi, Thilpek Hlû
Bible-a hla chanchin ziahna hi hla leh rimawi hman dan tura
thurawnin an khat a. Rimawi hi sual rawngbawl nan hman sual
a ni fo va, thlemna hmanraw \ha ber a lo ni ta. Mahse a hmanna
tur dik taka hman a nih chuan Pathian thilpek hlu tak, thupui
ropui leh sâng tak tak lama ngaihtuahna sêp kangtu leh thlarau
nun tisâng a, ti ropuitu a ni.
Thlalera zin Israel faten fakna hla leh rimawia an zinkawng
an tinuam ang khan Pathianin tunlaia A fate pawh hi hlim taka
an zin kawng zawh turin A ti ve tho a. Mihring rilrua A thuchah
dah ngheh nan hla sak nawn fo tluka hmanraw \ha a tlêm hle a ni.
Chutiang hla chuan thiltih theihna mak tak a nei a. Chu bâkah pianpui
mize rum tak leh phawsawlh tak mai tihnem theihna te, ngaihtuahna
tihchak theihna te, khawngaihna rilru tihthawh theihna te, thiltiha [292]
inlungrual theihnate a neih bâkah thil tum tihnual a, phurna tichhe thei
nguina leh vanduai riauva inhriatnate a chhâwk thei bawk.
Hlã hi thlarau thutak hmanga mi rilru hneh theihna hmanraw
thiltithei berte zinga mi a ni. Thlarau lungngâi, beidawng mai tur
mi engzatin nge rei tak an theihnghilh tawh naupan laia an hla
sak a\anga Pathian thute hre chhuak le? Chutiang hunah chuan
thlemnain a chakna a hloh a, mihring nunin awmze thar neiin
damchhan a nei thar a, tichuan chu nun hlimna leh phurna chu
midangte rilru-ah a kangkâi ve \hin.
Zirna lam atana hla hlutna hi hmuh hmaih phal chi a ni lo
bawk. In chhungahte pawh hian hla mawi leh thianghlim sakho
fo niin insawiselna thu chu tlêm tê chauh sawi ni zâwk sela,
beiseina te, lawmna leh hlimna thawm ri tam zâwk rawh se.
Sikulahte pawh zai ho \hin tur a ni; tichuan naupangten Pathian
leh an zirtirtute chu an lo nêl sawt ang a, anmahni pawh an lo
innêl sawt bawk ang.
Sakhaw rawngbawlna a nih angin zai hi \awng\ai ang thova
Pathian biakna a ni. A tak takah phei chuan hla tam tak hi chu
\awng\aina an ni mah zâwk. Hei hi hre tura naupang chu zirtir
231
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nise hla thute chu uluk lehzualin a ngaihtuah ang a, a hla thuin
sawi a tumah chuan a hmin awl zawk bawk ang.
Min Tlantu’n Pathian Ropuinain a ên chhuah chatuan hmun
min pan pui dawn lai chuan lal\hutphah hual vela van zaipawl
fakna hla sak thawm chu kan hria a, vantirhkohte hla sak thawmin
lei a rawn thlen chuan kan thinlung chu van zaipawl lamah hnuh
hnaih lehzual a ni ang. Vanram boruak chu leiah \an a ni a. He
leiah ngei hian fakna hla thlûk pawh kan zir dawn a ni.—
Education, pp. 161-168.
233
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
thawmte hriat a ni. Kristianho intawkkhawm chu an ni ve ngei
a, mahse eng thawm nge in hriat? Lâmna ina sak chi ni zawk
awm tak hla thu ho mai mai a ni an sak. En teh u, vantirhkoh
thianghlimte chuan an êng chu an bul velah chuan an va chhi a,
a chhunga awmte chu thimin a hual vel a. Vantirhkohte chuan
an kalsan leh a, an hmel a ngui ngei mai. Sabbath serhtute zingah
hetiang thil hi ka hmu ta fo mai; a bikin……………ah.
|awng\aina atana hman tur hun tam tak chu rimawiin a
luahlan a. Sabbath serhtu Kristiante milim a lo ni ta. Tleirawlte
rilru hneh theihna hmanruaa a hman theih dawn phawt chuan
Setanan rimawi hi a do lo. Pathian hnen a\anga mi rilru a lâk
pen theihna tur leh A rawngbawlna tur hun paihna a nih dawn
phawt chuan eng pawh mai hian Setana tum chu a rem em em
vek mai a ni. A thiltihtheihnain a phuar beh reng lai pawha nuam
ti taka mi tam tak an awm theihna tur hmanraw chak ber ber
hmangin hna a thawk \hin. Rimawi hi a \ha zawnga hman a nih
chuan malsawmna a ni thei a, mahse thlarau hruai bo nana Setana
palaiah hman rim ber chu a ni fo si a. Hman sual a nih chuan
chapona tenawm, lawi lohna leh âtna a ni a. |awng\aina leh
Pathian biakna hun luahlantua hman a nih phei chuan ânchhe
râpthlâk tak a ni. Zaiho tura \halai kalkhawm, Kristian-a inchhal
ve thote chuan an rimawi duhzawng leh an titi ho lam mai mai
[296] hmangin an rinna leh Pathian chu an tihmingchhe zawk a. Rimawi
thianghlimte chu an duhzawng nen pawh a inmil lo. Tuma hmuh
lova an pelh mai mai \hin Pathian thu zirtirna fiah tak tak chu
hmuhtir ka ni a. Rorelna ni-ah chuan heng thawkkhum thute
hian a ngaihven duh lotute chu thiam loh a la chantir ang.—
Testimonies for the Church, vol. 1, p. 506.
234
RIMAWI HMANNA DIK LO
bakah engemaw thil bikahte zai a ni bawk a. A chang leh zai
tura tihte chu an mumal lo va, an rimawi tumte lahin a ngaithlatute
thinlung a hneh tak tak hek lo. Rimawi chuan lung kuai hle sela,
a mawiin mi hneh theih riauna a nei bawk tur a ni. Awte chu
fakna hla leh inpumpekna aw riin lo thang chhuak rawh se. A theih
chuan rimawi hmanraw famkim hmang ula, a ruala rimawi inhmeh tak
tak lo fawn ri ropui tak chu Pathian pawm tlâk inthawina angin A
hnenah chho rawh se.—Testimonies for the Church, vol. 4, p. 71.
235
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 10 – NA
[298]
236
INRENCHEMNAA ZIRLAITE—98 [299]
237
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mahni Inphatna
Pawisa leh hun hmang thiam lo chuan mi thil chinchang hre
tawhho thurawn la rawh se. Kan thil hralhna a\anga kan hlêp
chuan kan unauvin kawr kan lei thei ta a. Ka nu hnenah pawisa
dahin, “Thawmhnaw min leisak rawh. Rawngbawlnaa hman tur
a bang a awm theih nan,” kan ti a. Tichuan kan dil anga tiin chu
chuan rawngbawl duhna rilru kan neih theih nan min tiphur hle
\hin.
Mahni inphatnain a hrin mi thil pêk chin hi a petu tan a
lawmawm a. Thil \ha tia khawvel fang \hintu, mi natna chhâwk
a, tlachhamte mamawh phuhru \hintu Isua hnathawh dan diktak
kan hriatthiam theih nana zirna min pe a ni. Chhandamtu kha
amah leh amah intihlawm nan a nung lo va. A nunah khan mahni
hmasialna a awm lo. Ama siam ngei khawvela awm a ni chungin
khawi lai mah kha a inah a chhâl ngai lo va, “Sihalten kua an nei
a, chungleng savaten bu an nei; mihring fapa erawh hi chuan lu
nghahna a nei lo,” a tih mai kha.
238
INREMCHEMNAA ZIRLAITE
belh a ni ang. Chutiang chuan A khawngaihnain Krista Isuaa
mihring nihna sâng ber lamah a \hang chho mêk a ni.
Talent khat chauh em ni i neih? Fing taka peipung turin
tangka thlengtu hnenah dah la, pahnihah tal chantir rawh. I kutin
tihtur a hmuh apiang chu theihtawpin thawk zel la. Ti tura ruat a nihna
tipuitling turin i talent chu fing takin hmang rawh. A tawpa ‘I ti \ha e,’
tih thu i hriat phahna tur chu engkim hian an phû a ni. Mahse a ti\ha tak
takte chauh a ni ‘ I ti \ha e’ an la tih dawn ni.
Inhlanna Lãwmman
Mi dang malsawmna tura hmanraw hman chu rulh lêt zel a
ni ang a. Dik taka hausaknate hi hman a nih chuan hna \ha
239
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ropui tak an thawk ang. Krista hnenah thlarau tam tak hneh a ni
ang a. Krista’n nun dan a ruahman ang zuitu chuan Pathian rorelna
hmunah chuan he leia A awm laia A thawh sak leh A tlannate
chu a la hmu ang a. Tlansate pawhin chhandam an nih nana
thawktute chu lawm takin an hre reng bawk ang. Thlarau
chhandam nana rinawm taka thawktute tan vanram chu a hlu
hlê dawn a ni.—Krista Tehkhin Thute, p. 311.
240
INHLANNA RILRUTE
mi thinlungah hna a thawk tih a entir a ni.—Counsels on Health,
p. 509.
Pathian Ta A Ni
“Sawma Pakhat chu Lalpa ta a ni,” (Leveticus 27:30)
Hetah hian Sabbath dan “Ni sarihna ni chu LALPA in Pathian
chawlhni a ni,” (Exo. 20:10) tih ang khan sawi a ni. Pathian
chuan kan hun leh thil neih engemaw zat hi Ama tan A hauh tlat
a. Tumahin Pathian pawisawi lovin mahni duhzawng lei nan an
hmang thiang lo.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, p. 638.
Vãnram Rophumrûk
LALPA hna chu kan thinlungah hian a hnai reng tur a ni.
Chhungkaw pakhat tana malsawmna êng chu nu leh pate leh
faten an put darh phawt chuan chhungkaw dang tan pawh
malsawmna ropui tak a ni ve thei tih a lang a ni. Mahse Pathian
min pêk malsawmnan tam tak hi Ama tan hmang phal lo va,
hmasial taka mahni inhai vur nan kan lo hman vaih chuan A
sawi lawk tawh angin malsawmna aiah anchhia kan tuar zâwk
[307]
dâwn a nih chu. Pathian thusawite hi chu thil dang zawng zawng
aia hmasaah dahin tih hmasak ngei ngei tur an ni a. Chutah mi
rethei leh tlachhamte chu ngaihven hle tur an ni bawk. Tuar deuh
dawn pawh ni ila hei hi chu ngaihthah miah tur a ni lo.
“Ka inah ei tur a awm theih nan” (Malakia 3:10). Ei leh in,
inchei dan leh thil engkima tawk chin neih thiam hi kan tih tur a
ni. Kan in chhung leh a vel kan chei dânte hi Pathian hnena A ta
ngei kan kir lehna tur atan kan thinlungin a phal tawk, Sawma
Pakhat chauh ni lo, thawhlawm dangte nena inphû tawk
ngaihtuah tur a ni bawk. Mi tam takin LALPAN A ta tura A ruat
bik Sawma Pakhat leh thawhlawm dangte vawng hranga LALPA
zem tikhatin vanah ro an chhek khawl mêk a ni thei bawk.
Mi \henkhat, Pathianin an neih ang phû tawk a\anga engzat
nge A phût lêt tih hriat tumte chuan thutlung hlui bu kha chhiar
se, hemi chungchangah hian hmuh theih loh a\anga Israel fate
hruaitu Isuan a mite hnena ti tura A hrilh chu en rawh se. Pathian
sum bawma lût tur rawk sak âi chuan harsatna tawh phah a, tih
tur tih theih loh phah nana hmante pawh inhuam zawk hial tur a
ni. Bible ringa chhiar \hinte chuan hemi chungchanga “LALPAN
a sawi” tih hi hre thiam turin finna an nei ang.
243
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Chhuanlam Siam Lovin
Mi, an taksa chunga an thiltih ang zela relsakna niah chuan
mahni hmasialna avanga Sawma Pakhat leh thilpêk dang hup
bettute chhuanlam chu nisa hnuaia vûr pho ang maiin an la tui
[308] ral vek ang. Tlai lutuk tawh lo se chu hawikir a, an nungchang
siam \ha duh tur an va tam em! Mahse kartin, thlatin leh kumtina
LALPA rawktute chanchin ziahna chu thlak turin a tlai lutuk tawh
si. An chan tur chu tihdanglam rual loha char ngheh a ni tawh
dawn a ni.
Mahni hmasialna hi thihpui khawp sual a ni. Mahni
inhmangaihna leh mihring leh Pathian inkara engemaw inremna
bik awm palzûtna te, sum vawngtu rinawm anga awm duh lohna
te hian A lo puan lâwk tawh angin LALPAN anchhia A la phurhtir
dawn a ni. Heng mite hian Pathian hran san a, A hnung an zui
mêk Pathian thupêk fiah tak mai namnul tura midang an hruai
avangin an chungah malsawmna a leihbaw thei lo.
Sawma Pakhat
LALPAN a duhdan chu a sawi chiang hle: In thil neih zawng
zawng zinga Sawma Pakhat chu ka ta a ni; In thilpek leh thilte
chu ka sumbawmah ka hna thawh nan leh thima \hute hnena
thuhriltu nung tirh chhuah nan dahkhawm tur a ni.
Tichuan chhiahhlawh rinawm lovin a pu pawisa leia a phum
bo ang khan Pathian ta chu hup betin dinhmun hlauhawm takah
kan indintir ngam em? He pa ang hian, “Ka pu, mi tikher kher
i ni tih ka hria a che, i tuh lohnaah pawh i ât \hin a, i tih darh
lohnaah pawh i seng \hin a ni; tichuan ka hlau va, ka va kal a, i
talent kha leiah ka thukru a; en teh i ta ngai kha i hmuh leh tâk
hi,” (Matthaia 25:24, 25) tiin insawi thiam nan LALPA chu kan
dem lêt zâwk dawn em ni? Chutianga tìh ai chuan kan lãwmna
thilpêkte Pathian hnenah kan hlãn zâwk dawn lãwm ni?—The
Youth’s Instructor, August 26, 1897.
244
MIMAL MAWHPHURHNA—102 [309]
Kan Pa vana mi khian chakna min pek aia tam emaw, tlêm
emaw a phût lêt lo va. A chhiahhlawhte chungah an phurh zawh
tawk aia rit phur a nghat ngai hek lo. “Kan ruhrel a hria a, vaivut mai
kan ni tih a theihnghilh hek lo” Sâm 103: 14. Kan laka a phut apiang
chu ama zahngaihna vêkin kan pe lêt thei.
“An pêk tam apiang hnen a\angin tam tak phût let a ni ang,”
(Luka 12:48). Kan theih tawk aia tlêm kan thawh chuan a mimalin
mawh kan phur \heuh ang. Rawngbãwlna atana thiltihtheihna awm
thei apiang chu LALPAN dik takin A teh vek dawn a ni. Hman \angkai
loha chakna tha awm mai mai te pawh hman pun lam ang thova
chhinchhiah vek tur an ni. Talent kan hman \hat avanga kan paltlang
tur zawng zawngah pawh Pathianin mawhphurhna min pe vek a. Kan
tihtur awm tâwk, Pathian ropui nana kan hman loh mil tawk zela rel
sakin kan awm bawk ang. Kan thlarau chu boral kher lo mah se
chatuan ramah chuan talent kan hman \hat loh rah chu kan hre chhuak
leh ang a. Hriatna leh thiltihtheihna kan chan tur, kan chan si loh avang
khan chatuana boralna a thleng ang.
Mahse Pathian hnenah kan inpêk pumhlum a, min hruaina anga
hna kan thawh chuan a tihhlawhtlin lam chu A mawhphurhnaah A ngai
hmiah a. Rinawm taka kan thawh ve chu a hlawhtling dawn nge dawn
lo, lo ngaihtuah ve vak turin min ti hek lo. Hlawhchham awmzia hre
miah lo nena thawk ho tur kan ni tlat mai a, chuvangin hlawhchham lam
chu a ngaihtuah pawh ngaihtuah chhin loh tur a ni.
Kan chak lohzia leh tihtheih kan neih lohziate hi sawi fo tur a ni lo.
Hei hi Pathian kan rin tâwk lohzia entirna leh a thu phatsanna a ni. Kan [310]
phurrit avanga kan phunnawi emaw, mawhphurhna min pêk kan hnial
emaw hian Amah chu hotu khirh tak, chakna min pek loh lama thil
phût chingah kan chhuah tihna a ni.—Krista Tehkhin Thute p. 301.
Pawisa Hlùtna
Kan pawisate hi keimahni inchawimawi nân leh intih ropui nana
pêk kan ni lo va. Sum enkawltu rinawm anga Pathian ropui nan leh
chawimawi nana hmang zawk tur kan ni. Mi \henkhat chuan an
245
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pawisa zinga a \hena zar chauh kha Pathian ta niin an hria a.
Thawhlawm atan leh mi \anpui nana engemaw zat an hman tawh
kha chuan a bâk zawng kha chu duh duha an hman theih tur niin
an hria a. Mahse a ni lo. Kan neih zawng zawng hi Pathian ta a
ni a; kan hmanna thleng pawh hian A la rawn endik vek thei a
ni. Cheng khat lek kan hmanah pawh hian Pathian chu kan
hmangaih hle em tih leh keimahni kan inhmangaih angin kan
vengte chu kan hmangaih em tih en vek a ni ang.
Pawisa hian thil \ha tam tak a tih theih avangin a hlu hle.
Pathian fate kuta a awm phei chuan ril\am tan chaw, tuihal tan
tui, saruaka awm tan silhfen a ni. Mahse Krista ram zau nan te,
midang malsawm nan te leh ni tin nuna thil \ul lei nan te hman a
nih loh chuan pawisa hi \iau vaivut aiin a hlu zawk chuang lo.—
Krista Tehkhin Thute, p. 289.
246
KRISMAS THILPEK
taksa leh rilruin a tawrh hial khawpin an chen vel a. Chuti chung
chuan chin\hanah zu neih tlat a maw le! Chapona te, incheina
te leh ei leh in châknate chuan tu tan maha \angkai lo turin pawisa
tam tak a luan raltir vak bâkah Pathian huat zawnga intlak ral
duhna lam a chawk tho \hin. Heng nite hi Pathian chawimawi
nan ni lovin mahni intih ropui nan hman an ni a. Hriselna a chhia
a, pawisa nise paih bo aia \ha lo zawkah a liam a, ei luat tuar [312]
loh vang leh a tlaran zawnga khawsak luat avangin tam tak an
thi a. Thlarau tam takin an boral phah bawk.
A fate hian chaw mawl tak ei a, an kuta Pathian ro bawma
mi tur lakkhawm theihna hmanrua, a tê emaw a lian emaw, an
neihte an hman a, chu chu thim hnuaia thlarau awmte enna atana
an hman hian Pathian chu chawimawiin a awm \hin. Hmeithai
leh fahrahte thinlung ngui chu an khawsak tinuam a, an ril\amna
phuhrutu thilpêk avangin a lo lawm ta em em a ni.
247
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[313] INCHEI KAWNGA INRENTHIAM—104
Pathian mite chu Pathian hnena hlan tur an neih theih a, “I tã
chu kan rawn kir leh mai che a ni” (I Chronicles 29:14) an tih
theih nan an thil leiah inren thiam hle rawh se. A hnen a\anga
malsawmna an dawn avanga lawmthu sawina thilpêk pe sela.
Chutianga anmahni tan ngeia Pathian lal\hutthleng bula ro
khawlkhawm tur chu an ni si a.
Khawvel mite chuan khaw vawt leh ril\am tuarte silh a, hrai
puarna tur ni awm zawk tak pawisa tam takin thawmhnaw an
lei \hin a. Krista thihchhan mi tam takin thawmhnaw man tlawm
ber chi leh hniam ber chite an inbel theih \awk \awk laiin
\henkhat chuan thawmhnaw inbel tura duh tawk nei miah lovin
cheng sang tam tak an lo khawhral mêk a ni.
LALPAN A mite chu khawvel chhuahsan a, a hranga awm
turin A ti a. Rorel lâwkna ni hnuhnungah kan awm tih ringtute
tan chuan incheina man to leh hautak lam chi chu a tihchi vak
loh a ni. “Chutichuan mipa hovin hmuntinah kut thianghlim
pharin, thinrim lo leh inhnial lovin \awng\ai sela ka duh a ni.
Chutiang bawkin hmeichhe ho pawh inthlahdah lo leh inbel lutuk
lovin, thuam inchawih tawkin inchei sela, sam phiarin emaw,
tukeplungin emaw, puan man tam tak taktein emaw inchei lovin;
amaherawhchu (hmeichhia, Pathian ngaihsak intite chu inphu
tawkin) thiltih \hatin inchei sela ka duh,” (1 Timothea 2:10).
Pathian fa intiho zingah meuh pawh a \ul bâk bâka
thawmhnaw lei an awm \hin. Nalh tak leh mit la takin kan inchei
[314] tur a ni; mahse ka laizawnnu duh tak, i thawmhnaw leh i fate
thawmhnaw tur i lei lai khan Lalpa grape huanah hna thawh tur
tam tak a la awm tih ngaihtuah reng ang che. Bungraw \ha lei a,
uluk taka enkawl chu a \ha e. Inrenchemna a ni. Mahse a lohva
luakchhuaka chei chu a \ul lo va, chutianga mahni lawmna tura
intlak ral chu Pathian hnathawhna tur pawisa khawhralna a ni.
Pathian mithmuha nangmah ti hlutu chu i incheina kha a ni
lo. Chhûng lam incheina, Thlarau zahngaihna, \awngkam dam,
midang veina thinlung a ni LALPAN a ngaihhlut chu ni. Uchuak
248
INCHEI KAWNGA INREMTHIAMNA
taka thil cheimawi ching lo la, chuta i pawisa hlêp chu Pathian
hnain hma a sawn theih nan hmang zawk ang che.
[316] NAWMSAKBÃWLNA—105
Kan mite in leh sikul ka tlawh chu dawhkan leh hmun
tinrengah thlalâk a inchap del dul vek mai a. Ding lam leh vei
lamah mihring hmel (thlalak/milem) hlir hmuh tur a awm. Pathian
chuan hetiang lo deuh hi nise a duh hle mai. Krista chu leiah la
awm ni se, “Heng thil hi la bo rawh u” a ti ang. Heng milemte hi
Pathian tana kan hman tur hun leh ngaihtuahna tam tak latu milim
tam tak ang an ni tih hriattir ka ni.
Heng thlalâk siam nan hian pawisa a hek a. Kan tan tun
ang hunah hian hnathawh tur tamzia hre chung sia kan thlâ lo lak
vak vak a, Pathian sum khawhral hi a inhmeh em? Hetiang ti
lova kan sum khawl chu Pathian hna thawh nan kan hmang zawk
tur a ni lo maw? Heng thlalakte hian Pathian hnena kan sum
hlan tur a la peng a, Pathian thutak a\angin rilru a hruai pêng
bawk.
250
NAWMSAK BAWLNA
Milem Biakna Chi Hrang Hrang
Thlalâk siam leh inthleng kual vel hi milem biakna chi khat a
ni. Setana chuan vanram kan hmuh theih loh nan min hliah a
tum \ang \ang a. Chu chu milem biakna thlalak siam hian i \anpui
lovang u. Heng mihring hmelin a entir aia sang zawng dinhmun
thlen hi kan mamawh hle a ni. LALPA pawhin, “Ka hmâah milem
siamchawp reng reng i nei tur a ni lo,” (Exo. 20:3) a ti. Krista
ringtu nia inchhal tawh phawt chuan Krista hmel an lantir tur a
ni tih hre nawn leh rawh se. Amah anna chu kan thinlungah kan [317]
vawng reng tur a ni a. A thu lo sawi tawhte pawh kha van thlarau
nen phurh chhuah tur a ni.
251
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
puan nana pawisa hman turte mahni lawm zawng tih nana kan
[318] lo hman hian kan L ALPA pawisa kan eiru tihna a ni. Mahni
lawmzawng tih nana LALPA pawisa hmang reng chung khan engtin
nge Pathian chu in chunga thil \ha ti turin in beisei theih chu le?
Thlalâk vel mai maia A pawisa khawhraltu chu engtin nge
LALPAN a ngaih ang? Chu pawisa ngei chu lehkhabu chhiar tur
lei nana hman a, hriat lohna thim hnuaia awmte thawn theih an ni
si a.
Pathianin thutak min pêk hi khawvel pumah puan darh tur a
ni. He hna thawk tur hian chanvo min pe \heuh bawk a.
Chuvangin lui kam zawng zawngah he thutak chi hi kan tuh tur a
ni. LALPAN mahni inphata inhlan turin min ko va. Chanchin \ha
chuan a puma inhlan a phût bawk a. Hna \ulna chuan kan pêk
theih zawng zawng a phût bawk. Thlalâka intlakralna hi
keimahni lamah chuan mahni hmasialna, min do zawnga thu hretu
ngawi reng chu a ni. Hetianga intlakralna hian a lungphum bulah
ngei ni hnuhnung hremna meiin a kan faina tur thing, buhpawl
leh hnim rote a chhêkkhawl a ni.
252
NAWMSAK BAWLNA
5:13). Kan sikul leh damdawi ina zirtirna hna thawktute hian
inpekna sâng zawk nei sela. Heng hmuna zirlai naupang,
missionary ni tura inbuatsaih mêkte pawhin mahni inphatna hi a
taka nunpui an zir tur a ni.
Pathian sum vawngtute kan ni a, “Hetah hian enkawltu chu
mi rinawm nih a ngai bawk a ni,” (I Kor. 4:2). Pathianin kan
kuta A dah pawisate hi fimkhur taka enkawl tur a ni a. Talent
min pêkte hi Pathian lo kal huna a pung nen kan lo pêkkir leh theih
nan a \ha thei ang bera hmang pung tur kan ni.—Review and Herald,
June 13, 1907.
253
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nghet tak mai kha tihlan zel tur a ni a. Kan banga milem intar
leh bungruaah te hian, “Mi rethei hnawhchhuahho chu i inah
hruai rawh,” tih hi hmuh ni sela. Kan thawmhnaw dahna
bawmahte hian Pathian kut zung\anga ziak, “Saruaka awmte
silhfen pe rawh,” tih hmuh theih bawk sela. Kan chaw-ei
dawhkana kan ei tur chhawpahte chuan, “Ril\amte hnenah i
chaw sem tur a ni lawm ni?” (Isaia 58:7) tihte inziak rawh se.
254
INRENCHEMNA LEH THILPHALNA
finchhuahpuina te, in remhriatna te leh thiamna hmanga in puih
theih mi tam tak an awm. Mâwl tak ni mahse mawihnai tak sia
inchei dân zirtîr rawh u. Hmeichhe \henkhat chuan thuamhnaw
\awp leh inhmeh lo tak, mi dang hâk loh ang an hâk avângin,
inkhâwm loh phah nân an hmang \hîn a. Chutiang chuan mi tam
takin sakhaw lam leh Chanchin |ha rinhlelh phahna hial neiin,
an thinlung an tihkhauh phah \hîn a ni.
Krista khân, “A bâng nawite kha pakhat mah hloh lo tûrin
[322]
lakhâwm rawh u” tiin min hrilh a. Mi sang engnge maw zât \âm
avâng te, meikang avâng te, hripui avâng te-a nitin an boral
duak duak laiin, mahni mihringpui hmangaihtu tawh phawt chuan
mi dangte chhawmdâwlna tûr ngaihtuahin, engmah tiral mai mai
lo tûr leh, pakhat mah hloh lo tûrin a ren ngei ang.
Kan hun leh ngaihtuahna hman ral mai mai hi thil dik lo a ni.
Mahni chauh inngaihtuah nâna hun kanhman hian hun kan hloh
reng tihna a ni. Hun tlêm te pawh hi a hlutzia kan hriat a, dik
taka kan hman \hin phawt chuan, mahni tâna thil \ûl tih nân leh
khawvêl tâna thil tihna tûr hun kan nei ngei ang. Sum leh hun
hman thuah te, chakna leh remchanna hman thuah te pawh,
ringtute chuan Pathian kaihhruaina thlir zêl rawh se.
“In zîngah tupawhin finna a tlâkchham chuan, mi zawng
zawng hnêna hau lo leh ui lova pe \hîntu Pathian chu dîl rawh
se; chutichuan a hnênah pêk a ni ang (Jakoba 1:5).”—Tìhdam
Rawngbãwlna, pp. 197, 198.
256
|HEN 11 – NA
CHHÛNGKAW NUN
[324]
“Mihring siam\hat lehna leh chawikanna
hi mahni in chhûng khura in\an a ni. Nû
leh pate hnathawh hi a dang zawng zawng
\obul ber a ni. Khawtlang hi chhûngkaw
eng emaw zât finkhâwm a ni a, tichuan
chhûngkaw hotuten an siam a nih chu.
Thinlung chhûng a\angin ‘nunna a lo
chhuak’ \hin (Thufingte 4:23), khawtlâng
leh kohhran leh hnam chhûng mû ber chu
chhûngkua a ni. Chutichuan khawtlâng
\hatna te, kohhran hlawhtlinna te, leh hnam
pum hmuingîlna te hi chhûngkaw awmdanah
a innghat a ni.”—Tihdam Rawngbawlna, p.
336.
257
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[325] KRISTIAN CHHÛNGKUA—107
“Hmanlai pi leh pute ang khan Pathian hmangaih intite chuan
an puan in kaihna apiangah LALPA tan maicham an din tur a ni.
In tin hi \awng\aina in a nih vek hun turte a la awm dawn a nih
chuan tun hi a ni tur a ni. Nu leh pate chu anmahni leh an fate
tan Pathian hnena inngaitlawmin inhlan \hin rawh se. Pa ber
chuan chhungkaw puithiam a nih angin tuktin leh tlaitin Pathian
hnenah inthawina hlan sela, nu leh an fate pawhin \awng\ai leh
fakna hla sain lo \awiawm rawh se. Chutiang chhungkuaah chuan
Isuan thlen a châk hle ang.
“Kristian chhungkaw tin a\ang hian êng thianghlim chu lo
zâm chhuak sela. Hmangaihna chu thiltiha lantir ni rawh se.
Chhungkaw titina zawng zawngah ngilneihna thûk tak, zaidam
leh hmasialna tel lo inzahtawnna lantir chungin lo luang chhuak
bawk rawh se. Hetiang ang taka thil tithlap \hin chhungkua—
Pathian chibai bûka hmangaihna diktakin ro a relna hmun hi an
awm a ni. Heng chhungkua a\angte hian zing leh tlai \awng\aina
te chu Pathian hnenah halral thil hlan angin a zam chho chiai
chiai a. Anin A malsawmna leh zahngaihna chu zing daifim angin
an chungah a rawn tlâktir \hin.
“Kristian chhungkaw inrel fel thlap mai chu Kristian sakhaw
takzia hnialfung \ha tak-ring lo miten an hnial theih miah loh chu
a ni. Mi zawng zawngin chu mite chhungkua-ah chuan an fate
thleng pawha thununtu engemaw a awm tih leh Abrahama
Pathian chu an hnenah a awm tih an hmu a ni.”—Thlàhtubulte
Leh Zãwlneite, p. 149.
258
CHHUNGKAW HNAA RINAWMNA
luah san theih ber leh thianghlim ber a ni. A fel hle phei chuan a
nu\ate nungchang thlenga siam theitu a ni. A \awng\aina te, a
zaidamnate leh a hmangaihnate hmangin an chhungkuaah hna
ropui tak a thawk thei.
“Ka laizawnnu duh tak, heng nungchang ropui tak takte hi
nangmaha a awm phawt loh chuan midang i hlan chhawng thei
lo va. Chutianga mi thinlung thleng phak rilru hlimna te,
hmangaihna te, dawhtheihna te leh thin dam thlap maite chu mi
hnena i pêk ang zelin i dawng kir leh dawn a ni. Thinlunga Kristan
ro a rel loh chuan lungawi lohna leh rilru piansualna a lo awm a.
Mahni hmasialna chuan midang hnena kan pêk phal loh thil kha
midang lakah a phût tlat \hin.
“Hna ropui leh indona ropuite chauhin thlarau fiahin
huaisenna a mamawh kher lo va. Ni tin hian hring nun chuan
mak tih tur fiahna leh rilru hnualna tur a tawng zel a. Hna
hnuaihnung leh tlawm takin a ni dawhtheihna leh tuarchhelna
mamawh fo \hin chu. Mahni intodelhna leh tumruhnate hi
harsatna hmachhawn tur leh hneh tur chuan an \ul em em a.
Chuvangin Lalpa chu khawi hmunah pawh hnêmtu nia thlamuan
tur chein in bula ding reng atan nei ang che u.”—Testimonies
for the Church, vol. 3, pp. 80, 81.
260
INCHHUNGKHURA SAKHUANA
zirlai awmze nei tak, nundân dik \ha ber bulpui tarlanna a ni tûr
a ni. Chutiang a târlanna chu khawvêla thil \ha thlenna tûra thil
tithei tak a ni ang. Sermon sawi theih zawng ai pawha thil tithei
zâwk daih chu chhûngkaw dik tak hna thawh hi a ni. Chutiang
in chhûng a\anga \halai kal chhuakte chuan an zirlai zirte chu an
pechhuak ve chhawng \hîn. Chhûngkaw dangte zîngah awmdân
duhawm atak an lantîr a, chutichuan khawtlângah thil \ha an thlen \hîn
a ni.”.—Tìhdam Rawngbãwlna, p. 340.
Nitin Hnã
Naupangte chu ni tina an tihtur thil mawl tê tê hi Lalpan an
tihtura a ruat anga zirtir ni sela, fel tak leh \ha taka rawng an
bawlna tura an inzirna hmun sikul anga zirtir ni bawk se zawng,
an hnathawh tur chu a lang nuamin a lang zahawm sawt ang. Ni
tin hnate Lalpa tâna thawk anga inngaihna chuan hna hnuaihnung
ber pawh a ti duhawm a, leia hnathawktute leh vana Pathian
duhzawng titute a inzawm tir bawk.
Hna thawk tura ruat kan nihna apiangah vantirhkohten Lalpa
hna an thawh anga rinawmin kan thawk tur a ni. Pathian mi nia
inhre tawh phawt chu an awmna apiangah mi rintlâk ni rawh se.
Van mi nihna neitute chu leiah pawh mi \ha (rinawm) ber ber an
ni tur a ni. Pathian laka kan tihturte anih dan tur ang taka kan
thlir thiamna chuan kan mihring puite chunga kan tihtur hriat
chianna-ah min hruai ang.
261
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[330] Nu Lãwmman
Rorelna \hutthleng hun chhuah a nih a, lehkhabute keu a nih
hun, “A kin ta” tih rorelna thu puan a nih hun chuan hnehtute
lû-ah chatuan nunna lallukhum nghah a ni a. An zinga mi tam
tak chuan van mipuite hmaa an lallukhum chu hlipin an nute an
kawk a, “Pathian zarah hetiang hian min siam a, a zirtirna leh a
\awng\ainate chu chatuana chhandamna ka neih theih nan
malsawm sak a ni,” an ti a.
|halaite chu sual thimpui kârah pawh thudik \ana ding nghet
tlat tur te, an chakna zawng zawnga sualna hmasawn mêk lo
dang tur te, dikna te, thianghlimna te, mihring mihrinna diktak
chawisang turtea zirtir tur an ni. Naupan lai rilru leh nungchanga
ngaihdan nemkai tawhte hi an thûkin an nghet duh hle a. Zirtirna
dik lo emaw \hian sual kawmna emaw chuan \halai rilruah chawh
reh theih tawh loh deuh thaw sual lam ãwn duh tlatna rilru a tuh
nghet tlat \hin.”— The Signs of the Times, November 3, 1881.
262
NU LEH PATE ZAHNA LEH HMANGAIHNA
sela, an mi kawm phâkte chungah chuan hawihhawmna leh
ngilneihna chu lantir zel rawh se.
Thudik hria inti naupang tam tak, an nu leh pate chunga an bat
chawimawina leh hmangaihna rul lêt lo, hmangaihna tlêm tê chauh
lantir a, an duhzawng zawm tum lo va, an rilru buaina chhâwk
dan kawng zawng lova chawimawi lo an awm \hin. Kristian inti
tam takin “I nu leh pa chawimawi rawh,” tih awmzia tak tak hi
an man lo va. Chutah a dawt chiah, “Tichuan LALPA i Pathianin
ram a pêkah che hian i dam rei dawn nia,” (Exodus 20:12) tih
awmzia pawh hi an hre meuh lo a ni ber.
Kan \halaite hian Pathian thupêk zawmtute zinga mi niin an
inchhal fo bawk a, mahse thupêk pangana hi an bawhchhe reng
a, chuvangin he thu ‘I nu leh pa chawimawi rawh’ tih zawmtute
chunga malsawmna tam tak tiamsa pawh hi an chungah thlentir
theih a ni lo. Krista zahngaihna azara an sual an sim a, an
nungchang leh an thil chin \hante chu an siam\hat loh chuan
chatuana an awmna tur lei tharah chuan an lût ve hauh lo vang.
Fiahna dawl zo lova Pathian \ihmi mahni nu leh pate chawimawi [332]
lo chuan Pathian a chawimawi lo va, chuvangin ramtiama lût
tura beisei theih an ni lo vang.
263
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
dan chu a teh reng a. Nu leh pate chunga in rilru put dan pawh
A hre vek a ni. Chuvangin in nu leh pate in ngaihthahzia kha
inpuang ula, an chunga luhlul in chhuahzia te, leh Pathian thupek
in bawhchhiat dante kha puang rawh u.
In nu leh pate thinlung chu nangmahni khawngaihna nêm
takin a lo zâm chhuak chiai chiai a, chu chu lawm nachang hriat
lohna boruak vâwtin in lo chhem kiang thei dawn em ni? In
thlarau boral tur chu an hmangaih em avangin chhandam ni ula
an duh a. Mahse an thurawn hmusitin nangmahni duhzawng in
tihsan a, nangmahni kawng in zawh a ni law’m ni? Chutiang
âtna kawng chuan Pathian remtihna a hmu thei lo tih hre reng
chungin nangma duhdan ngei chu in zawh zel lo vem ni? Nu leh
pa tam tak chu an faten an chunga zah derna leh lawmna chhê
tê pawh an lantir loh avanga rilru na ngawih ngawihin thlanmualah
an liam a ni.—The Youth’s Instructor, June 22, 1893.
265
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[335] INCHHÛNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN—113
Setana chuan naupangte chu nu leh pate bula ngawih chuh
tlat a, an \hian naupang engmah hre lo leh anmahni \anpui thei
lova thurawn \ha lo petu kawm ngeih zawk turin a thlem \hin a
ni…..
Naupangte hi an nu leh pate nen an inngaihnat hle chuan
sual tura thlêmna tam tak lakah an him sa a. Nu leh pate chuan
an fate chu an laka inhawng tak leh engmah zêp nei lo, an
harsatna nen lo kal ngam khawp mizia neihtir sela, eng kawng
hi nge dik zawk tih ngaihtuaha an buai chang pawhin nu leh pate
hmaa an thil hmuh ang ang phawrh ngam a, an thurawn zâwt
ngam turin fuih tur a ni. Anmahni tluka an fate mize danglam
bikna chu tunge hre thei ang? Nu, nausen an nih lai a\anga a
fate kuah a, an chezia engkim hre chiangtu chu a fate thurawn
pe tura \ha ber a ni. Pa \anpuina dawng nu tluka naupang
nungchang kal zel, englai hi nge khap a, englai hi nge khuahkhirh
tur tih hria tunge awm ang?
266
INCHHUNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN
an laka inphahhnuai reng tura beisei ching mi an ni. Nutling
patling an nih tawh hnu-ah pawh hnial hlek chuan ânkhum ta
viauah an inngai a; tichuan khawvela an hmabâk lam thlirin an
lungngai a, anmahni harsatna pawh an phur zo mang lo. Engkim
mai hian anmahni rem lo veka an lan avangin an phunchiar a, an
sel reng mai a ni.
Naupangte hian an nausen laia vengtu leh an dam loh laia
enkawltu an nu leh pate lakah bâ neia inhriatna rilru an nei tur a
ni. Anmahni avang hian an nu leh pate rilru a hah \hin hle tihte
hre chhuak sela. A bikin Pathian \ihmi nu leh paten an faten
kawng dik zawh se tihna rilru tak tak an pu nasa ber tih hriatna
nei rawh se. An fatea engemaw dik lo an hmuh chânga an rilru
hah theihzia kha! Chutianga nu leh pate thinlung ti na \hin
naupangte chuan an kawng zawhin a rahchhuah chu hmu thei se
simin an hawikir chiang ngawt ang. An nute mittui tla chu hmu
theiin, Pathian hnena an \awng\ai sakna rite hi hre thei bawk se,
an lungchhe thaw ri hrawih hrawihte chu ngaithla thei bawk se
chu an sual puang nghalin ngaihdam an dil ngei ang. . . . . . .
267
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
an fate zirtirna an ngaihthah \hin. Zing khawvar tirha Kristian
ngaihtuahna luah hmasa bertu chu Pathian a ni tur a ni. Mahni
tuizawng leh khawvel hna chu a pahnihna ni chauh rawh se.
Naupangte chu \awng\ai hun bi zaha tithianghlim tura zirtir tur
an ni a. Hnathawka chhuah hmain chhungkua chu inkoh khawm
ni sela, pa ber chuan(pa awm loh changin nu berin lo ti sela) tih
takzetin nilenga hruai turin Pathian chu dil rawh se…
Khuahkhirhna Ninawm
Sabbath serhtu naupangte chu khuahkhirhna ngai thei lo
tak niin an nu leh pate chu khirh bik riauvin an hria a ni thei; an
thinlungah luhlulna rilru lo chhuakin an tun hun leh nakin, chatuan
[338] thlenga thawh saktu an nu leh pate do zawnga rilru sak tak leh
lungni lo tak put pawh an châk hial mai thei a ni. Mahse han
dam rei hret se engmah an la hriat loh laia rinawm taka lo vengtu
leh khirh taka enkawltu an nu leh pate chu mal an sawm sak
ngei ngei ang.
Mimal Mawhphurhna
Naupangte u, Pathianin in nu leh pate hnenah an enkawl tur
leh, an zirtir tur leh an thunun a, vanram thleng tlaka in nungchang
siamsak tur che uin A hlân che u a ni. Chutichung chuan Pathian
\ihmi, mi rinawm leh \awng\ai mi nu leh pa in neih chu in hmang
\angkai dawn em tih leh Kristian \ha takah in inchhuah dawn
em tih chu nangmahniah a la innghat tho a nia aw. An fate tana
lungngaiin rinawm hle pawh nise nu leh pate chuan anmahni mai
chuan an chhandam thei lo. Naupangte tân tih tur a awm ve tho.
Naupang tinte hian anmahni \heuha sawifiah tur thubuai an nei
vek a ni.
Nangni ringtu nu leh pate u, in hmaah mawhphurhna hlen tur
in nei a, chu chu an sakhaw nun thlenga in fate ke pen hruai zel
hi a ni. Tichuan in faten tihtak zeta Pathian an hmangaih ve hunah
chuan in duhsak tawhna te, an châkzawngte thunun saka an
268
INCHHUNGKHURAH NUNGCHANG CHHERIN
rilru in lo thunun zel \hin avang khan an zah lêt ang che u a, mal
an la sawm ve ang che u.—Testimonies for the Church, vol.
1, pp. 391– 403.
269
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Inchhûng Tihlimin
Heng tlangvalte hi an awmna apianga mi tana malsawmna ni
tur an nih chuan an chhungkuaah pawh an ni tur a ni. Chhia leh
\ha hriatna fim tak leh thutlukna fel tak kaihhruaina um lo va, an
rilruin a châkzawng apiang an um mai mai chuan vantlang tan
[340] leh chhungkaw tan malsawmna an tling thei lo va, he khawvel
leh khawvel lo la awm tura an hmabâk chu a huphurhawm lam
a ni.
|halai tam tak chuan an naupan \hat lai hun hmasa lamah
chuan chhungkaw enkawlna hna thawk tura ruat ni ve lova
inhriatna leh infiamna hun, fiamthu nena pâwt mai maina leh
âtthlak taka intlak ralna hun tur emaw an ti \hin. Chutia âtthlak
taka a intlakral zawnga an hman lai chuan a tam zawk chuan rei
lo tê chhung lawmna bâk an ngaihtuah pha lo. Hlimhlawp châkna
te, vantlang nun ngainatnate leh titia nuih duar duar an châknate
chu an inthlahdah avangin a lo pung zel a. Tichuan harhfima
mihring nun pangngai tak tak neih châkna pawh an nei zo tawh
lo va, in lam hnate chu ninawm mai an chang ta niin a lang. An
rilrua an châkzawng phuhru zo thil danglam engmah a awm ta
lo; an thinchhia a, an phunchiarin an awm hle hle thei tawh \hin
lo. Dik tak chuan heng tlangvalte hian an chhungkua tihhlima
tihlawm chu an mawhphurhna a ni tih an hre tur a ni si a.
Hna hahthlak, thahrui heh deuh chi chu nasa zawka thawh
leh theihna tur leh a hlawhtlin phahna zawk tur a nih dawn phawt
chuan rei vak lo han chawlh san zawk zawkte pawh a \ul hle
thei a. Mahse chawlh tawp ringawt chu a \ul ber lo maithei a,
chu chu an taksa tan pawh a \ha ber lo mai thei a ni.
Hna pakhata an hah hle avanga hun hlu dang an khawhral
mai kha an mamawh chuang lo. Hna dang hahthlak lutuk lo, an
nute leh an farnute tana \angkai si thawh tur an zawng reng tur a
ni. An phurrit phurh tur tizanga an lungkham chhawk zan sakin
nun dan phung \ha a\anga lo chhuak hlimna, hlimna dik tak petu
tur chu an hmu thei ang a, an hunte chu ho mai mai leh mahni
270
MAWHPHURHNA PHUR TUR |HALAITE
intlak ralna nena khawhral an ni tawh lovang.—Testimonies
for the Church, vol. 3, pp. 221-223.
271
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
duhzawng rema awm kan tum tih hi hmu thei sela. Kan thil neihte
pawh chu tlâwm teh mah se keimahniah hian hlimna leh lawmna
hmel hmu rawh se. Kristian chhungkaw diktak boruak chu
thlamuanna leh hahdamna a ni a. Chutianga entawn tlak
chhungkua chu rah chhuah lovin a awm lovang.
Kan mikhualte kan duat a, an hrehawm kan hlauh luat
avangin Pathiana kan tih tur chu hmuh hmaih lo ila. Engvang
mahin chhungkaw \awng\aina hun chu ngaihthah tur a ni lo.
Inkhawm in peih loh phahna khawpa rei inkawmin intihlim suh
u. Hetianga tih hi Pathian hnena ran kebai hlan ang a ni. Tlai lam
hma deuh hlek, muangchanga thil tihna hun la awm theih laiin
Pathian hnenah kan inhlan tur a nih bâkah hlim taka fak hla sain
kan awte kan chhuah tur a ni.
Kristian chhungkaw tlawhtu apiangte chuan \awng\ai hun hi
ni khata hun hlu ber, urhsun ber leh hlim awm ber a ni tih rawn
hmu rawh se. Hetiang Pathian biakna hunte hian a tel zawng
zawngte rilru chu a tifimin a tisang a. Thlarau tan muanna leh
hlimna nuam an pe \hin.—Review and Herald, November 29,
1887.
272
|HEN 12—NA
[344]
Mi chu a inchei duhdan a\angin a
nungchang a hriat theih. Rilru puitling, thil duh
fir tak chu incheina tlawm tak leh inhmeh a thlan
dan a\angin a lang thei a. Incheina tlawm
thianghlim, khawsak dan zahawm tak mai nena
inpumkhat chuan nula chu boruak reh leh
zahawm tak, chhiatna sang tam tak laka vengtu
tur chuan a hual vel a ni. —Education, p. 248.
273
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[345] NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE—117
Naupang leh \halaite chu an \awngkam leh nungchang veng
uluk hle tura zirtir an pawimawh em em a ni; an khawsak dan
chuan an chhungkua mai bâkah an kawm phâka awmte zawng
zawng chungah thim emaw êng emaw a thlentir thei si a. Mahse
\halaite chuan sual anga lang thei zawng zawng laka an fimkhur
hmasak a, an insum theih hmain chung lam a\anga finna lo kal
leh, Krista chauhin a pêk theih chakna chu an nei phawt tur a ni.
Incheina Dik
Mi tam tak chuan hmel\hatna leh inchei thiamna nena
khawvel mite ngaihven hlawh theih inringin an inbum \hin. Mahse
pawn lam incheinain mi a hip theihna ringawt hi chu a pâwn
langin a danglam thei a; a innghah ngam tak tak \hin loh. Mahse
Kristan a zirtirte a cheina thawmhnaw erawh chu a chuai ve mai
mai thei lo. Isuan heti hian a ti, “In incheina chu pawn lam
incheina–sam phiar te, rangkachak \hi awrh te, silhfena inthuam
te chu ni lovin, thinlunga mihring thuruk chu, rilru thuhnuai rawlh
leh nunnem, silhfen chhe theilova inthuam zawk rawh se, chu
chu Pathian mithmuhin a hlu em em a ni,” (1 Pet. 3:3, 4) tiin
|halaite hian mi mit lak tuma an pawn lam incheina hun
chanve chauh pawh hi thlarau nun leh rilru chhûnglam chei nan
hmang se an \awngkam, incheina leh an khawsak phung chu a
va danglam nasa dawn em! Tih takzeta Krista zuitu intite chuan
[346]
an incheina chungchangah rilrua inthiam lohna an nei ang a,
LALPAN inchei dan tura a sawi tihhlawhtlin tumin an bei hram
hram ang. Inchei nana pawisa khawhral tur zawng zawng kha
Pathian hnain hma a sawn theih nan hman ral a lo ni ta zawk a.
Hriatna \angkai tak taka an rilru tikhatin dinhmun pawimawh
tak tak luah tlakah an insiam tawh zawk ang a. Man chhiar sen
loha leitu Krista beisei anga awm dan tur an zawng reng tawh
zawk bawk ang.
Naupang leh \halai duhtak te u, Isua chuan he leia amah
hmangaihtute tana A buatsaih in ropui tak chu nangmahni pek
274
NUNGCHANG CHHERNA HMANRUATE
tumin A thiltihtheihna zawng zawng A hmang a. A vanram in
ropui tak chu kalsanin sualin a tihhmelhem khawvelah hian A lo
kal a - Amah duh lotu mipui, A thianghlimna leh mawinate duh
lo va, A zirtirna hmusit a, a tawpa rawng taka tihlumtute awmna
khawvel-ah hian A rawn kal a ni. “Pathianin khawvela hmangaih
em em a, chutichuan a Fapa mal neihchhun a pe a, amah chu
tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana nunna an neih
zawk nan,” (Johana 3:16).
Pawnlam Landãn
Pathian chuan in tâna A inhlanna ropui tak avang khan
engemaw pe let leh turin A duh che u a. A hming mai ni lova
Kristian tak tak, \awngkam leh incheinaah pawh Kristian ni turin
A duh che u a ni. Incheina man to pui pui leh \ul lova chei ran
biai buai ni lo thawmhnaw pangngaia lungawi mai turin A ti che
u a. In mizia chu Vanin a pawmpui tlâk mi hip thei taka siam
turin A duh bawk che u a ni. |halai duh takte u, A beisei ang
chuan in awm dawn em?
Pawnlam lan dân hi chhunglam rilru entirtu a ni fo va, [347]
chuvangin khawvelin kan rinna an tehna tur pawn lamah engnge
kan tar chhuah dawn tihah hian kan fimkhur hle tur a ni. Naupang
duhawm tak anga Isua zui tur leh, thil engkima a duhzawng a
sawite zawm zel turin kan duh che u a. In Tlantu chu \hahnemngai
taka A lawm zawng chhunglam incheina zawnga tilawm turin
kan duh leh bawk che u. In nun leh rilru hrim hrim a\ang khan
chapona leh inthehlar chaknate chu paih bo tur a ni. Zaidawhna
leh tlawm taka khawsakna te hi sawi uar tur an ni a. Tichuan
\halaite chu Krista tana sipai rual rinawm tak an lo ni thei ang.
Hun \ha lo tak, Pathian hmangaiha a thupek zawm intiten an
ni tin nuna an phatsanna hunah kan cheng mêk a ni. “Mi, mahni
inhmangaihtu te, tangka ngainatu te, inti vei te, chapo te, Pathian
sawichhetu te, nu leh pa thu awih lo te, lawm nachang hre lo te,
thianghlim lo te, hmangaihna pianpui nei lo te, huaikawm bawl
275
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
te, hektu te, insum thei lo te, mi kawlhsen te, \ha duh hauh lo
te, vervek te, thuhnu dawn lo te, inngaihlu te, Pathian hmangaih
aia mahni lawmna mai hmangaih zawktute an ni dawn si a. Pathian
ngaihsak anna an nei ang a, nimahsela a thiltihtheihna chu an
awih lo vang; chung ang chu hawisan rawh.” (2 Timothea 3: 2-
5). |halai duh tak, LALPAN heng ho zinga tel lo tur hian a duh
che a nia. Pathian thu a\angin hetiang sual pumpelh dan leh a
tawpa hnehtu nih dan chu in zir thei ang.
“Nimahsela Beram No thisen avang leh an hriattirna thu
avangin ani chu an hneh a ni, thih ngam khawpin an nunna an
ngainep bawk a,” (Thupuan 12:11). “Tichuan Lalpa betute
chu an inbe tlang a; Lalpa chuan a lo ngaithla a, a lo hria a,
Lalpa \ihtute leh a hming ngaihsaktute tan hriat rengna lehkhabu
chu a hmaah ziak a ni ta a” (Malakia 3:16).
[348]
Hriatpuitu Nihna
Sual anga lang pumpelh ringawt kha in tân a tawk lo; a aia
thui hret ‘thil \ha tih zir rawh’ tih chu in thleng ngei ngei tur a ni.
Khawvel hmaah Krista âi in awh ngei ngei tur a ni a. Engtin nge
Pathian hna thawh dan in zir ang tih chu in ni tin zirlai lo ni rawh
se. A zirtirte chu tirhkoh nung, ‘mi zawng zawng hriat leh chhiar’
an ni tur a ni.
In duh avang ringawtin nungchang \ha chu in nei ngawt thei
lo; thawh rimna nena neih theih chauh a ni. Hemi kawnga kal in
châkna chu \hahnemngaihna te, dawhthei taka tawrhna te leh
rinawm taka tum hram hramna te nen langchhuak rawh se.
Hmasawnna kailawn chu ni tin pen khat tê têa zawh chhovin a
tâwpah in la lâwn chhuak ve mai ang; hnehtu in ni ta, ni e, hnehtu
satliah ni lo, nangmah hmangaihtu Krista zara hnehtu nihna
chu.—The Youth’s Instructor, November 5, 1896.
277
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
va, a chapo hek lo; a mi invawng fel thawmhnaw thlap mai a ni.
A bikin Pathian biakna leh Sabbath thianghlim kan lak urhsunzia
lantir thei chi (chawlhni) thawmhnaw thlan uluk hle tur a ni bawk.
Pathian mite leh khawvel mite dai dangtu rin chu hmuh sual
palh mai mai theih a ni tur a ni lo. Ringtuten mi an hneh theihna
[350] chu tunhmaa mipa leh hmeichhe tladah leh thil ti mai mai \hinten
thutak pawm a, chu thutak avanga tihthianghlim leh chawisan
an lo nih a, incheina mawihnai leh fel thlap mai an chin thar a, fel
thlarha khawsakte chin \hana an lo neih ve hunah chuan a let
sawmin a lo pung ang. Kan Pathian khi felna Pathian a ni; eng
tikawng mahin buai luai luaina leh thil tenawm leh sualnain emaw
tihlawm theih a ni lo.
278
INCHEIDAN DIK—119 [351]
Bible hian incheina hleihluak lo, a mawi tâwk zel min zirtir
a. “Chutiang bawkin hmeichhe ho pawh inthlahdah lo leh inbel
lutuk lovin, thuam inchawih tawkin inchei sela…” ( I Timothea
2:9). Hei hian thawmhnaw hmanga intheh lâr te, rawng dal riap
ruap te, tle reuh tam lutukte a khap a. Thawmhnaw \hui dan
mak sak tak tak, mi mit la tur emaw mi ngaihsan tur zawnga
\hui emaw chu incheina chungchanga Pathian thupek,
thawmhnaw tluangtlamin a huam tel loh thil a ni tawh a ni.
281
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan mahni inphatna leh inngaihtlawmna nun te, \hian inkawm
honaa titi tluangtlam leh ze mawi tak te tilang a, nungchang leh
silhfen mawi tak nei tura thupêkte hi engahmah an ngai lo va. A
nghawng pawh thuhmun reng a ni –chanchin \ha zirtirna kalsanna
chuan khawvel mite nunphung, inchei dan leh duhzawng tihve
duhnaah mi a hruai \hin. Pathian anna tura thil pawimawh tak
mai chu tih dan phung pangngai nung lo zet maiin a thlâk ta.
Khawvel ngainatu pawlte a\anga lâksawn Pathian Thlarau
awmpuina leh thiltihtheihna chu inngaitlawm tak leh Pathian
Lehkhathu ziak thianghlimte zawm châk êm êm chunga amah
betute bulah hmuh a ni. He kawng hi mihring inthlahchhawng
zelah hian a kal ve zel a. Kohhran pawl hrang hrang an lo chhuak
tawh a, mahse he nun tlawmna hi an kalsan veleh an thiltihtheihna
tam tak chu an hloh nghal \hin a ni.
282
TLUANGTLAN TAKA INCHEINA
pawh thil pakhat; mi mit la tura incheina atan an hmang zo a ni
ber e.
Chapona leh inchei uar lutukna hi sual a ni a; a bikin he
sualnaah hian hmeichhiate an tlu fo. Chuvang chu a nia tirhkoh
pawhin hmeichhe kawk bik deuh hleka thu a ziah ni; “Chutiang
bawkin hmeichheho pawh inthlahdah lo leh inbel lutuk lovin,
thuam inchawih tawkin inchei sela, sam phiarin emaw,
rangkachakin emaw, tuikeplungin emaw, puan man tam tak
taktein emaw inchei lovin; amaherawhchu (hmeichhia, Pathian
ngaihsak intite chu inphu tâwkin) thil tih\hatin inchei sela ka duh.”
(1 Tim. 2: 9,10) tiin.
Siam\hatna Mamawh
Pathianin a huat em em thilten kohhran chhungah lei rem
an rap \an mêk tih kan hmu a. He thila thuneitute tihtur chu
engnge ni ta ang le? Hetia a member-ten Pathian duhdan chiang [356]
taka inziak ni lo, khawvel incheina lam an awn zawk lai hian
kohhran chuan a tih tur diktak chu a ti dawn lawm ni? Hetiang
thil kan zinga awm tuar reng chung hian Thlarau Thianghlim
awmpuina leh \anpuina kan beisei ngam ang em? Amah zuitu
intiten Krista zirtirnate sira an hnawl lai hian kan ngawi reng
dawn em ni? He thil hian Pathian kohhran hmuthiamtute rilru a
tihahin a tilungngai hle mai. He thupui hmang hian rinnaa ka
laizawnte hi tihtakzeta \awng\aiin an inen lêt dawn em? Hemi
thu-ah hian Bible kaihhruaina chu an zawng dawn law’m ni?
Khawvel incheina el tum rana thawmhnaw kan buaipuinaa kan
hun khawhral zawng zawngte hi Pathian lehkha thu zir nan leh
mahni rilru enfiah nan kan hmang zâwk tur a ni. Engmah ti lova
awm mai mai âi pawha \ha lo zawk incheina \ul lo buaipui nana
kan hun khawhralte hi nundan phung nghet leh engemaw thil \ha
zawk thawhchhuah nan hman nise chu rangkachak aia hlu
zawkah a chhuah theih bawk. Krista zuitu inti nula \henkhat,
Krista nungchang leh duhzawng hre miah si lo ka hmuhte hian
283
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ka thinlung hi a lo na \hin a. Heng \halaite hian thutak chu a
hâwng chauh khehin an lungawi tlat si a ni. An tan chuan lazai
hmawr tluk leka khawvel mawina lo de vê vê chu chatuan
hausakna aiin a lang duhawm zawk tlat mai a. Chuvangin
ngaihtuahna leh zirna hmanga hmasawn tur an rilru chakna pawh
chu a awm mai mai a, thlarau lam mawina leh rilru huaisenna aia
pawnlam incheina an dahsan zawk miau avangin an rilru chu an
vawng \ha lo hle bawk.
Chhûnglam Incheina
Krista zuitute chuan chhunglam incheina, thlarau tihnuam leh
tlawm tak, Pathian pawhin man to taka A puan chu an zawng
dawn nge \ul lova mi mit lak nan he enchhinna hun tawi tê hi an
[357] khawhral mai mai dawn? LALPA chuan rilru leh thinlung lama
hmasawnna zawng tlat a, nun hlim tak leh \angkai tak nei tura
rilru lam nghehna neitu hmeichhia a la nei ang a, —chu chu
khawvel tan malsawmna leh amah Siamtu tan chawimawina a ni
ang.
Tunlai thudik ring inti \halaiho hi ‘Khawiah nge thutak avanga
an inphatna chu?’ tih hi ka zawt duh a ni. Incheina tlereuh leh a
ti chhing chheng lam chi neih an duh thu chu LALPA hma-ah A
Thlarau chuan chutiang atana senso chu A rawn pe thei dawn
em tih an zawt ngam em? A nih leh thawmhnaw an thlan lai
chuan an rinna timualpho lo turin an fimkhur em? Thawmhnaw
thlan nana an hun hman ral chu Pathian hnenah malsawm sak
turin an dil ngam bawk em? Kohhran zawm mai hi chu thil pakhat
a ni a, Krista zawm erawhchu thil hran daih a ni. Inti sakhaw mi,
piangthar si lo, khawvel hmangaih tlat hote hi Krista kohhran
hian nasa takin a chak loh phah a ni.
Tunlai khawvelah hian tunhma lam aia nasa fêin nawmsip
bawlna lamah mi an tlan nasa ta a. Hmun tinrêngah intlakralna
leh tisa chenna hmuh tur a awm ta. Mipui pawhin huau huau lam
hlir an um tawh a. An rilru pawh thil zir tura an thunun ngai loh
284
TLUANGTLAN TAKA INCHEINA
avang leh chik taka thil ngaihtuah nan an hman ngai loh avangin
thil ho mai mai leh pawimawh vak lovah a vâk kual mai mai a.
Thil ho mai mai ngaih tlatna tuipui a fawn a ni. Pathian erawh
chuan mi tin hi fel leh \ha, sawisel bova awm turin a duh a.
Mahse thil hlu neih tlak tak tur chu pawnlâng mawina leh inthehlar
duhna avangin vawi tam tak ngaihthah a ni. Hmeichhiate chuan
an thlarau chu incheinaa ril\am em em leh chau chhe der atan an
phal a, tichuan an awmna khawtlang tan malsawmna ni lovin anchhia
an lo ni mai \hin.—Review and Herald, December 6, 1881.
285
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chuan Pathian thâwkkhum zirtirna thu hlu tak takte hi an ngaihven
em em ang. Inchei dan hmang hian chanchin \ha thutak chu a
lanchhuahtir si a.—Testimonies for the Church, vol. 6, p. 96.
287
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
|HEN 13–NA
288
INTUAITHARLEHNA HLUTZIA–124 [363]
290
INTUAITHARLEHNA HLUTZIA
kaihher a ni. Heng Pathian min pêk thilsiam \angkai tak tak leh
a mâwinate hi chibai bukin a siamtu Pathian chu theihnghilh a lo
ni ta zawk a. Hei hi lawmna chang hriat lohna thil atthlak
tawpkhawk a ni. Pathianin min hmangaihna chu a kutchhuak
ropui tak takahte hian kan hmu ngei tur a ni. Chubâkah kan
thinlung chhung ril ber leh rilru thianghlim ber chu Amah pein
heng min hmangaih tih fiahnate hi kan phak tawka a \ha thei ang
berin kan chhâng tur a ni.
291
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
maia Pathian thil tihtheihna leh hmangaihna tâwp nei lo lang reng
chu hmuh hmaihin lemziaktu Ropui ber Isua thil siam entawna
ziak milem famkim lo tak takte chu an en a, an be zawk hial a
ni.—Review and Herald, July 25, 1871.
Thlemna Do Tlâk Lo
Intihhlim ngainâtna te, sahawkna leh leh nawmsak ngainatna
nei reng chungin thlêmna do hneh theih inring suh.—The Signs
of the Times, June 20, 1900.
294
KHAWV NAWMSIPBAWL NGAINATNA
finna A pêk zawng zawng chu hmang rawh se.—The Youth’s
Instructor, January 1, 1907.
THURÃWN—126 [371]
Rilru leh taksa sawizawina hi Pathian remruat a ni; mahse
taksa sawizawi dan kalhmang chu Isuan A zirtirte hnena A sawi
dan nen khan a inrem tur a ni. Khang zirlaite kha Kristiante nun
entirna ni se. Tichuan zirna lam zawng zawng leh zirtirtute chu
van aiawhtuten nawmsipbawl ngaina mi angin an chhinchhiah lo
vang. “Pathian hmangaih aia mahni lawmna mai hmangaih
zawktute an ni dawn si a,” (2 Tim. 3:4) tih hi mi tam tak an
chhinchhiah dan chu a ni.
295
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Setana leh a tirhkohte chuan mihring thlarau awhna tur thang
an kam reng a. Mi rilru hip chak tak insawizawi leh intihhlimna
lama an inham buai nân zirtirtute leh naupangte rilruah hna a
thawk a. Chutiang chuan mizia a tihniam a, mihring rilrua Pathian
hnathawh kalh tlattu ei leh in châkna leh tisa châknate a siam a
ni.
Sikul zirtirtute’n insawizawi leh hna inthlak kualte an
mamawh vek a. Chumi tur chu Pathianin a kawhhmuh tawh-
chu chu kut hnathawh hi a ni. Mahse mi tam tak chu Pathian
remruatna kalsanin mihring phuahchawp thil lamah an thlarau
nun kalh zawng takin an pêng \hin. Hlimhlawp bawlna hian
thildang zawng aiin Thlarau Thianghlim hnathawh a do dal nasa
a, hengah hian LALPA chu an tilungngai \hin.
“Ngaihven ula, fimkhur rawh u; in khingpui Diabola chu
[372] sakeibaknei rum \hin angin a ei theih tur zawngin a phi ruai \hin.”
( I Petera 5: 8). Setana chuan khelmuala infiam mêkte chu a lo
thlir reng a. Mahni thlarau veng \ha lo apiang chu a lo man a, an
thinlungah sualna chi a tuh a, an rilru chu a duh ang angin a
thunun sak tawh mai \hin a ni. Sikula infiamnaahte hian a tel ve
zel a. Chuvang chuan hetiang infiamnaa rilru phâwklêk vak \hin
mite chu an tana \ul em em zirtirna leh thurawn dawng thei
dinhmun \ha bera ding an ni thei lo a ni.
Taksa sawizawinate hi finna Pathian chuan a chhinchhiah
thlap a. Ni tin hian darkar engemaw zat chu kan \halai zawng
zawngten ni tin nuna an chhawr theih tur thil leh an zirna lama
pui thei tur thil \angkai tak tak inzirtirna atan hman ni rawh se.
Sikul zawng zawng leh zirna peng tinah Daniela ang, finna
zawng zawng hnar Isua nena inzawmna nghet tak nei, kawng
tinrenga dinhmun sang ber han thleng phâk mi mamawh an ni
zel a. Pathian \ihna leh hmangaihna chu Daniela hmâah chuan a
awm reng a. Pathian lama a insiam \hat dan chu hriain Zirtirtu
Ropui (Isua) enkawlna chhawr pha ve turin a chakna zawng
zawng chu a chher hriam a ni. He damchhung hun rangkachak
296
THURAWN
hi Hebrai tleirawl palite kha chuan hmasialna rilru leh hlimhlawp
thila hnawh khah an phal lo va. Rilrua inhuam leh inpeih reng
chungin hna an thawk \hin. An thlarau dinhmun kha Kristian
dangten an thlen theih miah loh dinhmun a ni bik lo a nia aw.—Counsels
to Parents, Teachers and Students, pp. 281, 284.
Hun |ha Lo
|halaite tana hun \ha lo takah kan awm mêk a ni. Khawtlang
sukthlêk hrim hrim hi \halaiten an duhzawng an zui phalsakna [374]
lamah a thle deuh tlat mai a. An fate an lo luhlul deuhin nu leh
297
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pate chu an infak hleuh a. An lo upat a, anmahni an inngaihtuah
theih hunah an thil chin \ha lo hi bansanin nu rawn leh pa rawn
kâi an lo la ni ve mai ang an ti \hin. An va tisual nasa em! Kum
tam tak chhung hmelma pa Setana chu a duhtawka an fate
thinlung huana len an phal sak a. Chumi phena thil hlauhawm
leh kawng râpthlâk tak, anni \halai tana hlimna nia lang si chu
hre thiam lo niawm takin nungchang chhe zâwk chu \hang lian
a, zung a kaih an phalsak tlat si a ni. Thil a nih dan tur a nih
tawh hnu chuan engtin pawhin \halai ho tan chuan han thawk
leh mah ila, a sâwt tak tak tawh lo fo \hin.
A tlangpuiin Kristian intiho zinga nun dan \ha tehna chu a
hniam ta hle mai. |halaite tan pawh kohhran member \henkhatin
\ha an lo tihve deuh khawvel hipnate hi do zawh a har \hin a ni.
A tam zâwk a hming maia Kristiante hi Krista tana nung an
intih reng lai pawh hian khawvel tan an nung reng zâwk a. Van
thil \hat famkimzia chu an hriat miau loh avangin a hmangaih
pawh an hmangaih tak tak thei lo. Tam tak chuan Kristian sakhua
hi a zahawma an hriat avangin an inti Kristian a. Kristianna tak
tak chu kraws putna a ni tih an hriat thiam loh avangin an sakhua
ve chuan khawvel hlim hlawpna laka inthunun thei tur khawpin
an thinlung a khawih lo.
|henkhat chu lãmna (ballroom)-ah te lûtin a nawmna tinreng
an va chhim ve mai thei a. |henkhat erawh chuan chutiang em
chu ti duh lovin party, picnic, ennawm chhuahna leh khawvel
intihhlimna dangah an tel vek thei lawi a; chuta an va awm dan
chu mit fing ber tan pawh ring lo mite nena hriat hran theih loh
khawp a ni.
Tunlaia kan khawtlâng nun angah hi chuan nu leh pate tan
[375] pawh fate khuahkhirh a, Bible kawng dik anga zirtir an harsa
hle a ni. Naupangte hi khuahkhirhna hnuaia an awm hian an
dawh thei lo va. An duh duha tei vel an châk \hin. A bikin kum
10 a\ang 18 inkar an nih lai hian tupawh kawm se a \hat lohna
awmin an hre lo tlat \hin a. Mahse engkim lo hre tawh Kristian
298
|HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE
nu leh pate chuan hlauhawm chu an hmu si a. An fate khawsa
zia mak tak chu an hre chiang a, an rilrua heng thil \ha lovin hna
a thawh dân te an hre vek bawk a; chhandam ni ve se an tih
avangin hetiang mi tizauthau thei hlimhlawp bâwlna a\ang hian
an vawng him tlat tur a ni.
Naupangin anmahni thua khawvel thil kalsan an tum a,
Krista zirtir nih an tum hian nu leh pa rinawm leh fimkhur tan
chuan a thawven thlâk hle \hin a ni. Mahse nu leh pate
mawhphurhna chu a tâwp mai chuang lo. Heng \halaite hian
sualna leh mihring pianpui thinlung sual chu an do \an dâwn
chauh a nih avangin an nu leh pate enkawlna leh thurawn an
mamawh bik êm em a ni.
299
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chak lo leh piangthar lo tan zirlai bu an ni zâwk si a. Tun hun,
inthlitfimna hunah hian heng mithiamte hi piangtharin thutak zawma
tihthianghlim ni ve law law sela, a nih loh chuan khawvel thila
lawmman dawng turin khawvel thilte nen kalsan mai tur an ni.
Pathianin amah zuitute atan hlimhlawp ngaina mi a nei lo.
Mahni inphat a, tih tak zetna nun nei a, tlawmna nun leh
thianghlimna nun neitute chauh chu Krista zuitu diktak an ni thei.
Chutiang mite chuan khawvel ngainatute titi ho mai mai leh awmze
nei lo chu an hlimpui ve tak tak thei lo.
300
|HALAITE INTIHHLIMNA HLAUHAWMTE
Pathian tak chauh chibai bûk tur chuan milem zawng zawng
an paih vek tur a ni. Dan hre mi hnenah Isuan heti hian a ti,
“LALPA i Pathian chu i thinlung zawng zawngin, i thlarau zawng
zawngin, i rilru zawng zawngin i hmangaih tur a ni. Chu chu
thupek hmasa ber leh pawimawh ber a ni,” tiin (Matthaia 22:
37, 38). Thupek sawm zinga a hmasa palite chuan Pathian
hmangaihna a\anga awm hran a phal loh bâkah Amaha kan
lâwmna chu thildang engmahin a \awm tur a ni lo tih a tarlang a.
Pathian lak a\anga min \hen hrangtu thil vuan reng chungin
Kristian nun hian hma a sawn thei lo.
Khawvel a\anga A mite ko chhuaktu Kohhran Lû chuan
khawvel hnen a\anga inla hrang turin a ko mêk a. A thupek
thiltihtheihna thlarau chuan a lama Amah zuitute hipin khawvel
thil ata a \hen hrang ang tih chu a remruat dan a ni. Pathian [378]
hmangaih a, a thupek zawmna hi hlimhlawp ngainatna leh
khawvel \hian nihna a\ang chuan hla tak a ni. Krista leh Beliala’n
inzawmna an nei si lo va.
301
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zawng zawng hnenah chhandamna rawn thlenin Pathian
khawngaihna a lo lang ta si a; beiseina lawmawm–kan Pathian
ropui tak chhandamtu Isua Krista ropuina inlarna chu nghakin
Pathian ngaihsak lohna leh khawvel chaknate bansanin tunlai
khawvelah hian insum leh fel tak leh Pathian ngaihsakin kan
awm tur a ni tih min zirtir a. Ani chuan bawhchhiatna zawng
zawng lak ata min tlan theihna tur leh, chi thlan bik thil \ha tia
\hahnemngai ama tana a thianghlim theihna turin kan aiin a inpek
kha” (Tita 2:11-14).
302
|HALAITE IRILRUA NUNZE DIK TUHIN
Lehkhaden hi khap bur tur a ni. Lehkhaden châkna neih
leh a deng \hinte kawm hi a hlauhawm…..Tisa leh thlarau tan
hetianga inkawm hlimna hian hlawkna reng a nei lo ve. Hma lam
hun atan hriatna a khawlkhawm lo va, finna a ni hek lo.
[380]
Lehkhadeng \hinte titi duhzawng chu thil ho mai mai leh rilru
tihniam thei thu a ni fo bawk.
Lehkhaden thiamna chuan chu hriatna leh thiamna chu mahni
hlâwkna lam tana hman châknaah a hruai a. Tlêm tê a\angin
tam takah; chutah chhiatna thlen thei pawisa khelh tak tak duhna
a lo awm \hin. He inkawmhlimna danglam tak mai hian sualna
khurpui lamah mi tam tak hruaiin retheihna, lung in tanna,
tualthahna leh lu tanna hmunah mi a va hruai hnem tawh em!
Chuti chung chuan nu leh pa tam takin kan \halaite hmâa
kawngka inhawng zau tak he chhiatna tuipui rapthlak tak mai hi
an hmu si lo.
Intihhlimna hmun hlauhawm ber pakhat dang chu ennawm
chhuahna hmun hi a ni. Mi tam tak sawi anga nungchang mawi
leh dikna lam zirna hmun ni lovin mawi lo taka khawsakna
hmunpui a ni zâwk. Thil chin \ha lo leh sual lam awn duhnate
chu hetiang intihhlimna hian a tipung lehzual a. Hla tenawm,
awm dan hur tak, \awngkam chhia leh rilru sûkthlek dan hrim
hrim \ha loten suangtuahna an tibawlhhlawh a, rilru an tihniam
bawk. Chutiang hmuna kal \hin \halaite nun phung chu a chhe
khawp mai. Kan ramah hian ennawm chhuaha intihhlimna tluka
mi rilru hruai sual a, sakhaw rilru tichhe bawk a, boruak reh tak
hnuaia awm leh harhfima nun châkna tibo thei thil dang a awm
lo.
Zu châkna a \hang zêl angin hetiang hmun ngainatna hi
chin tam poh leh a nasa ve mai a. Kawng him ber chu heng
ennawm chhuahna te, circus te leh a \hat leh \hat loh inhnial
theihna ang chi intihlimna reng reng pumpelh hmiah mai hi a ni.
Tisa leh rilru tana hlawkpui theih chi intihlimna a awm ve
tho va. Mi rilru fing, thil thliar thiam mi chuan thildang, pawisawi
303
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[381] lo leh \angkai zawk a\anga intihlimna tur leh rilru lâk pênna tur
chu a hmu tho ang a. Pathian thilsiam hmuh theihna pâwn boruaka
intihhlim a hlâwk ber bawk ang.—Testimonies for the Church,
vol. 4. pp. 651-653.
304
HNATHAWHNAA MIN HRUAISUALTHEI THILTE
thilpek a dah avangin an rilru chu hniam taka dah an phal tur a
ni lo. Pathian duhzawng rema mahni nungchang siam reng reng
chuan nunphung nghet, thianghlim leh tum ropui tak a
lanchhuahtir ang. Thlarau Thianghlim chu mihring rilru chakna
nen a thawk dun a, chumi a rah chhuah chiang sa chu rilru phurna sang
tak leh thianghlim tak chu a ni.
Intihhlimna tlanglawn leh hniam, ei leh in, zai hona leh rimawi
hmanraw chi hrang hranga rik bûng bûngnate hi hnuai lam
thlarauvin a thawkkhum, Setana thilthlawn pêk a ni.
Hetiang thil ho mai mai nia lang a\anga bul \antute chuan
Pathian hnaah hian nawh reh mai mai theih tawh loh tur
bawlhhlawh an tikai a. An mahni thlarau an hliam a, a ser chu
damchhungin an pu hlen tawh \hin. Chutiang sual titu chuan a
sualna hmuin a sim a ni thei; Pathian pawhin a ngaidam a ni
mahna; mahse thil serh leh thil naran thliar hrang thiam tura vawn
nun kar tur hriat thiamna chu engemaw chen tih chhiat a lo ni
hman tawh tho tho \hin.—Counsels to Parents, Parents and
Students, pp. 336-338.
305
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hi a thlawn ngai hek lo. |awng\aina—he vanneihna pawh hi
ngaihthah a va ni si em! |awng\aia Pathian hnaih châkna rilru in
neih tlêmna chhan ber chu suangtuahna tizauthau va, châkna
bawlhhlawh ti tho thei thawnthu chhiar a, hna thianghlim thawk
tlâk lova in insiam vang a ni. Tichuan Pathian thute chu an lo
ngaihnawm lo \an a, \awng\ai hun pawh theihnghilh a lo ni mai
\hin. |awng\aina hi Kristian chakna a ni a. “Kei in hnenah ka
awm zêl ang” titu awmpuina kha an chân tlat avangin mahni
chauha an awm pawhin an khawhar lo.
|halaite hian an neih miah loh neih duh pakhat an nei- chu
chu sakhuana hi a ni. Hei hi engmahin a awh zo lo ve. Eizawnnate
[384] hi chu thil pakhat chauh a ni. Lei kohhran lehkhabu-ahte hi
chuan mi hming ringawt chu a inziak tlar del dul mai a. Mahse
nunna bu-ah erawh chutiang chu a ni si lo. |halai sawmhnih
zela pakhat pawh hian engnge sakhaw nun tak tak awmzia chu
an hre der si lo. Mahni rawngbawl siin Krista chhiahhlawhah an
inchhal a; mahse an chunga anchhe awm chu an tibo a nih loh
chuan bawhchhetu Setana chanvo chu an chanvo a la ni ve dawn
tih an la hre chhuak thuai ang. Mahni inphatna emaw thudik
tana inhlan emaw aia kawng nuam zawk an hmu a. Mittui nen
\hahnemngai taka Pathian ngaihdam dil a, Setana thlemna do
hneh tura A hnen ata chakna dil a, phur taka awm chu \ul an ti
lo; chutiang tel lova awm theiah chuan an inngai a ni. Ropuina
Lalpa Krista chu thlalerah leh tlângahte A Pa hnena A thlarau
lam mamawh dil turin A kal fo va, chakna nei lo zawk mihringte
erawh chuan \awng\ai vak lo pawha awm theiah an inngai tlat si
a ni.—Testimonies for the Church, vol. 1, 503.
Entawntlâk Krista
Krista khan mahni nawmsip bawlna lam chu A hnawl vek
a, mahse Amah tak kha chu \henrual ngaina mi tak chu A ni
lawi si a ni. Mi rethei leh hausa, mi thiam leh thiam lote ang
khata enin mi tin A kawm thei a; an ina tlawh lawrin an ni tin
306
SAKHUANAA HLIMNA
nuna an buaina leh chatuan thil, thlarau lama an buaina kalsantir
dan A zawn sak reng \hin. Khawvel nawmsakna phalsak
zawngin A zirtir ngai lo va, serh leh sang ngaihnêpna khawvelin
A nungchang a tihmelhem hek lo; mahse intihlimna pawi pha
lem lo china tel chu nuam A ti a, A awm tawhnaah chuan vantlang
inkhawm a awm a ni deuh ngawt zel mai a ni.—Chatuan Nghahfâk,”
p. 134.
Nunphung Inkalh
Krista zuitu \hian hoten Kristiante tana intihlimna an siam
leh khawvel thila intihlimna chu a danglam em em tur a ni.
Khawvel mite kâ a\ang chuan \awng\ai thawm leh Krista hming
lam ri aiin âtthlak taka nui ri te, leh titi ho mai mai thawm hriat a
ni a; an rilru ber pawh boruak lum tak leh sâng tak siam a ni
mai. An hlimna chuan âtthlak tak thil tih duhna lam a awn a;
307
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
mualphonain a tawp bawk \hin. Kan intihhlimna chu in haw
[386] hnu-ah pawh Pathian leh mihring thin ti-ur zawng tur chi rilru pu
lo va, kan kalpuite nen intihthiam lohna nei miah lo leh an rilru
tina lova awm theihna turin kaihruai ila. Chutiang tur chuan
mahni lam pawh inthunun \hat tur a ni.
Mihring pianpui rilru hi chuan nawmsip bâwlna leh mahni
lâwmna lam hi a awn sa nghal deuh zel a. A tam thei ang bera
hetiang rilru mi neihtir hi Setana tum ber a ni lehnghal a. Khawvel
nawmsipbâwl châknaa mihring rilru hnawh khah a, ka thlarau
nun nen a in mil em tih zâwt hman lo lêka siam dan a zawng reng
bawk a. Nawmsipbâwl ngainat hi hri ang a ni a. Chutiang hriin
min man tawh chuan rilru hi nawmsip ûmna lam zawngin a vâk a
vâk tawh mai \hin. Pathian dân zawmna chuan hê rilru hi a kalh
tlat a, Pathian ngaihsak lohna do turin bang chhah tak a siam
\hin.—Counsels to Teachers, Parents and Students, pp. 336,
337.
Tlangvalte chuan an ham\hatna an chen dan zawng zawng
te, an hun hman dante, hma an sawn danahte leh an thiltihtheihna
an hman danahte mawh an phur vek dawn tih hre reng rawh se.
Intihhlimna leh intuaithar lehna te hi kan nei ve dawn ta lo em
ni? Hna ngai hi kan thawk ngawr ngawr ringawt bik dawn em
ni? tiin in zawt a ni thei e.
A chhanna chu, rinna neia Pathian malsawmna in dil theih
intihhlimna reng reng chu a hlauhawm lo vang. Mahse fianrial
\awng\aina te, \awng\aina maichama inhlanna hrim hrimte leh
\awng\ai inkhawmna hlamchhiah tirtu che intihlimna chu a him
lo mai ni lovin a hlauhawm hle a ni.—Counsels to Teachers,
Parents and Students, p. 337.
[387] INPÃWLHONA—132
Inpãwlhona hlâwkpuiawm ber leh bengvar thlâk ber chu an
thinlunga Pathian hmangaihna êntir rengtute inkhawm, Pathian
thua an ngaihdan inhrilhtawn tur emaw, A hnathawh chakna tur
308
INPAWLHONA
leh an mihring puite chunga thil \ha tih dan tur ngaihtuah hona hi
a ni. Heng inkhawmnaahte hian Thlarau Thianghlim chu khuallian
a nih a, chumi hnar kir zawnga thusawi leh thiltih a awm loh a,
chuta telte an intuai thara an intihchak theih chuan Pathian chu
chawimawiin a awm \hin.
Mahse inpãwlhona dang, chapona nena in\an, hlim thâwm
ri bûng bûng leh thil ho mai mai lan fona hmun a awm bawk a.
Nawmsipbâwl an châk em vangin chuta telhote chu Pathian
theihnghilh mai theihna dinhmun hlauhawm takah an ding a; lo
thlir ve rengtu vantirhkohte \ahna tham thil a thleng \hin. An
nawmsipbâwlna chu a hunlai chuan an paradise a ni ve mai a.
Mahni intheihnghilh \hakin an hlim hle \hin. Chutiangah chuan
mitmeng a hlim a, hmêl a êng a; chhia leh \ha hriatna erawh a
muhil thung si.
309
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
\awngkam lo ngaithlain a lo kal ve zel tih theihnghilh suh u. In
hnenah thu sawi ta se in inzahpui ang em? A nih loh leh in titi a
lo hre vek tih hria ula in zak ang em?
Kristian \hahnemngai tak lo ni tawh, khawvel hlimhlawp
bâwlnaa tel leh si chu dinhmun hlauhawm takah a ding a ni.
Van boruak nuam takin a bawh ram a\angin meikhu leh chhum
zinna ramah a zuang lut tihna a ni; a chhan chu nawmsip uma
inkâwmho leh hlimhlawp bawl tura intawhkhawmte hi a tam
berah chuan Krista sakhua timualphotu an ni si a.
Pathian zawm rengtu chu thinlung takin hetiang khawvel
intihhlimna hmunah hian an tel thei lo. An \awngkam hriatte chu
Kanaan mite \awng ang a nih loh avangin an mil lo va.
Thusawitute lahin an thinlungin Pathian hla an sa tih fiahna an
tilang thei hek lo.
310
INPAWLHONA
inzawm turin an inhralh a. Pathian rawngbawl a, hmangaih tak
taktute chuan an thinlunga Krista laltir lo ho thlanga khawvel
anpuia indah hniam chu an duh lo. An kawng chu mahni
inphatsan leh inhlanna ni dawn mahse Krista tan huaisen takin
an ding nghet ang.
311
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
ama dinhmun ngei pawh a hlauhawm thei tih a hria a. Sual
bawlhhlawh kan kai loh nan \hian sual kawm lo turin min
vaukhan a, chutichuan hlauhawm chhinchhiahna chu a lo lek
kâng tihna a nih chu. Thlarau Thianghlimin Paula hmangin hetiang
hian chu vaukhanna thu chu a sawi, “Thim thiltih rah nei ngai
lovah te chuan telna reng reng nei suh ula, tel ahnekin a thiam
lohzia hriattir zawk rawh u,” (Efesi 5:11).—The Youth’s
Instructor, February 4, 1897.
312
CHAWLH HMANDAN—133 [392]
313
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Heng hunah hian nu leh pate leh naupangte chu inti zalênin
an rilru hahna leh hnathawh rimna a\ang chuan hahchawl sela.
Nu leh pate chu an fate zingah nuam an tih theih dan ber turin
naupang angin awm bawk sela, nilengin intihlim rawh se.
Pâwna insawizawi hi tha heh lo chi pindan chhunga hnathawk
mite tân a hrisel bik hle a ni. Hetiang tithei apiang chuan hetiang
tih hi an mawhphurhnaah ngâi rawh se. Engmah in chân lo,
inhlâwk pui em em zâwk ang. Mahni hna lamah nun thar,
\hahnemngaihna thar leh phurna thar nen an kir leh thei a, natna
hri an do thei zawk bawk ang.—Testimonies for the Church,
vol 1, pp. 514, 515.
Kristiante Hlimna Hnâr
Pathian chuan mi hausa leh retheiin ang khata an hlim pui
tur thil a dah a – chu chu rilru thianghlim neih avanga hlimna te,
mahni hmasialna tel lo thiltihna avanga hlimna te, khawngaihna
avanga mi chunga thil \ha tiha hlimnate leh lainatna \awngkam
a\anga lo chhuak hlimnate hi an ni. Chutiang rawngbawlna ti
\hinte hnen a\ang chuan lungngaihna zan thimin a khuhte hnênah
Krista êng chu a lo zâm chhuak \hin.—Testimonies for the
Church, vol. 9, p. 57.
314
CHAWLHNI HMAN DAN
An hming ang lo tak hian thu leh hla lama tui mite hian
khawvel pum deuh thaw-ah mi an hneh thei hle a. A tlangpuiin
Setanan a chhinchhiahna a lo chhut hnan ve \hin avangin heng
lehkhaziak tam tak an kalpui dan hi chu \halaite tâna \ha lo lam
deuh zel a ni. Mipa hi mipa diktak nih tir a, hmeichhia chu
hmeichhe dik taka siamtu reng reng chu Krista nungchang a\anga
en a ni \hin a. Chutiang khawtlang nunah chuan Krista
nungchang hmuh tur a tlem poh leh a dingchang zâwk tur nun
sang leh fir, leh rilru lama hmasawnna kan nei tlêm dawn a ni.
Khawvel miten an châk zawng tih nana hetiang inkhawmnate
an buatsaih hian Krista thlarau chu a tel ngai lo reng reng a.
Tichuan mihring rilru chu thu puitling tak tak atang te, Pathian
hnen atang tea hruai bo niin suangtuahna mitthla, thil pawn lawi
mai maiah hruai pen a ni \hin. A nih thu leh hla tui mite chuan an
hming ang tak hian an nungchang diktak an tilang thei em? Eng
chin hi nge buh si chu?
Hetiang pawl dinna chhan leh a tumte chu a \ha viau pawh a [395]
ni thei e; mahse heng pawlte hi Pathian a\anga lo chhuak finnain
a thunun loh chuan sual tlangnel tak a ni mai a. Rilru leh nuna
inhlan thianghlim ngai lo mi leh sakhaw mi lo hrim hrimte pawh
tel tirin dinhmun \ha \ha an luah a. Thil \ha lo dal thei tur tawka
an hriat dan leh hraite chu han siam ve bawk mah se General
fing vervêk Setana chuan a remruatna mil tur tawka chutiang
pawl thunun tum chuan a thawk nasa a, a hlawhtling fo bawk.
Hmelma pa chuan tunhmaa a lo thunun theih tawh \hinte hmangin
luhna tur bang awng chu a lo hmu ve zel a; chung ho hmang
chuan a duhzawng chu a tihlawhtling mai \hin.
Khawvel mite hmuha tel châkawm leh mi hip thei tak anga a
lan nân an inhmuhkhawmnaah te chuan intihlimna boruak hrang
hrang an zep tel a, tichuan ziak mite inhmuhkhawmna tia sawi
chu rilru tichhe thei ennawm chhuahna lamtualah leh thil ho mai
maiah a lo chang ta \hin a ni. Pathian huat zawng tisa châkna
rilru a tilawm a; mahse finna a tinghet lo va, awmdan mawi leh
\ha a siam hek lo.
315
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Hetianga Pathian mite leh ringlo mite inpawl hona hian
ringtute chu misual zinga mi thianghlim awm chhunah a siam lo.
Anmahni duh thua Pathian miten khawvel mi, piangthar lote an
pawl a, dinhmun sâng tak an chantir chuan an inbarh luhna pawl
boruak thianghlim lo tak mai chuan Pathian hnen ata a hruai bo
ang. A tir lam chuan thil ngaimawh tham em em a awm kher lo
a ni thei; mahse Pathian thlarau thununna hnuaia awm lo mihring
rilru chuan felna leh thutak paitu thil chu lâwm tak chuan a dawng
zat zat lo tawp ang. Thlarau lam thil châknate chu lo neih daih
[396] tawh nise Krista sipai rual zingah an indah daih tawh ang. Ringtute
leh ring duh lo tute chu hotu hran daih, thil tum nei hrang, duh
zawng leh châk zawng inang miah loten an kaihruai a ni. Isua
zuitute chuan harh fim taka awm a, rilru sang tak neihte an duha
an hlimpui laiin thil thianghlim ngainatna nei loho erawh chuan
hengho inkhawmnaa tel hi nuam an ti lo. Zawi zawiin a sakhua
lo zâwk chuan thlarau lam rilru chu a hneh a; an pianzia reng
pawha thil inhal tlat mai kawp remtir tum tlat mai chuh hlawhtlin
ngaihna a awm lo a ni.
Thu leh hlaa tui mite inzawm khawm pâwl, a hâwl phâka
awm apiangin an hlâwkpui tur chu din tum mêk a ni a. Chu
pâwlah chuan a member zawng zawngten pâwlin a nih tur ang a
nih theih nana mawhphurh vekah an inngai ang a, an sakhaw
nun atana hlauhawm tak inpawlhona siamtu thil \ha lo chu
pumpelh an tum bawk ang. Mahnia duhthlang thei chin, thu
tlukna siam thiam, van nena inzawmna nei \ha, sual kalhmang
hmu thiam, Setana bum theih loh mi chuan rinawmna lamtluang
zawh zelin Krista puanzar chu sang takah a khai kang a. Heng
mite hi hetiang pawl ho thunun tur hian mamawh an ni. Chutiang
mi hneh theihna chuan mi zah a kai a, hetiang inkhawmna pawh
hi anchhia ni lovin, malsawmnaah a chantir thei a ni.
Kum lama upa deuh hlek hmeichhia leh mipaten \halaite nen
\angruala chutiang pawl chu an din dawn a nih chuan a \angkaiin
a phurawm khawp ang. Mahse chutianga inhuhona chu fiamthu
316
CHAWLHNI HMAN DAN
leh bengchheng siamna hmuna a chan vaih chuan engtihna mah
a ni chuang lo; mihring rilru leh chhia leh \ha hriatna a tichhe mai
mai a ni.
Bible chhiar te, chik taka a thupui \henkhat zir te, rilru tih [397]
hmasawn a, hriatna min pe thei thupui hmanga thuziahte,
hrilhlawkna thu zir leh Krista zirlai hlu tak zirnate hian rilru chakna
tinghetin thlarau nun a tisang \hin. Pathian lehkha thu hriat belna
hian hriatna a tihriam a, Setana beihna lo do turin thlarau nun a
tinghet \hin. Mi tlêm tê chauhin suangtuahna leh ngaihruatna
thunun hi an mawhphurhna a ni tih an hria a. Thunun ngai loh
mihring rilru chu thupui hlawk taka fûk ngheh tir a har khawp
mai. Mahse ngaihtuahna hi dik taka hman a nih loh chuan rilru-
ah sakhuana a \hang puitling thei lo. Rilru chu chatuan thil leh
thil thianghlimin a khat sa tur a ni a, chutiang a nih loh chuan thil
ho mai mai, suangtuahna pawn lang lam chi a châk reng mai
ang. Rilru chakna leh finnate hi thunun tur an ni, sawizawi ila a
lo chak ang a, hma a sawn bawk ang.
Kan thinlung leh finnate hi Pathian rawngbawl nana hlan tur
a ni. Keimahnia thil awm apiang hi ama tân A hauh tawp mai a.
Krista zuitu chu heng thil, sumdawnna a ni emaw, thil dang
lawmawm lama lang emawahte hian eng ang pawha lang mawiin
pawi awm hmel pu lo mahsela a chhia leh \ha hriatnain thiang lo
a tih a, a thlarau nun tichhe zawk dawna a lan phawt chuan a
inhnamhnawih tur a ni lo. Kristian tawh phawt chuan sual tuipui
fawn chu lo dang sela, kan \halaite hi anmahni len thlu thei sual
tuipui fawn a\ang chuan an chhanchhuak tur a ni. Lalpan tuipui
fâwn dang paha kal zel thei turin min pui \heuh rawh se.—
Counsels to Teachers, Parents, and Students, pp. 541-544.
[398]
LÃM CHUNGCHÂNG—135
Kristian diktak chuan intihlimna hmun leh Pathian
malsawmna a dil ngam lohna hmun thil dangah pawh inrawlh a
317
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
châk ngai lo vang a. Ennawm chhuahna hmun leh pawisa
inchawina hmun hrang hrangah hmuh tur a awm ngai hek lo vang.
Lãmthiamho zingah a khawsa ngai lo va, a rilru a\anga Krista
tibo thei hlimhlawp lamah reng reng a inkhawhral hek lo.
Hetiang thila mi rilru lak pen tumtute kan chhanna chu,
“Nazareth Isua hmingin hengah hian kan inkhawhral ve thei lo”
tih hi a ni. Ennawm chhuahna hmun leh lâmna hmun ilova kan
hun khawhral-ah te hian Pathian malsawmna ngen theih a ni lo.
Kristian tumahin chutiang hmuna thih chu an duh lo va. Tuman
chumi hmuna an awm lai chuan Krista rawn kal se an tihek lo.
Hun tâwp, kan nungchang chhinchhiahna kan hmachhawn
hun khawvel tâwpah chuan hlimhlawp bâwlnaa kan tel loh avang
te, leh ngaihtuahna bo \haka intihhlimna kan chhim ve ngai lem
loh avangte khan kan inchhir viau ang em? Mahni intihlawmna
mai atana kan hun khawhral zozai avang te, hun \ha tam tak,
hmang \ha ila chatuan ro min pe thei tur kan lo ngaihthah \hin
avangte khan kan inchhirin bân a chen zawk lovang maw?
Sakhaw lam zirtirtute pawhin mihring thinlunga bei nghet
tlat tawh intlakranna \ha lo tak takte sawi mam chu tihdan
phungah an nei deuh vek tawh mai a. Sual hi kan tihtlangnel
hneh tawh lutuk avangin a sualzia pawh kan hmu thei ta lo a ni
ber e. Pathian fa intite chuan Bible-in a dem em em heng zu leh
[399] sa chenna sual ang chite hi kohhrana an thawhlawm nen inzawm
tirin an thiltih sual chu an thup tlat a. Vanram silhfen chu ramhuai
rawngbawl nan an hmang hawh \hin tihna a nih chu. Tichuan
heng vantlang ngaihsan zawnga sum khawhralnate hian thlarau
a bum a, a hruai bo va, mihring rinawmna leh zahawmna a bo
bawk.
318
LAM CHUNGCHANG
intihhlimna pawisawi lo, nu leh pate mit hmuhah him taka khelh
a ni tiin sawi mawi a ni \hin a. Mahse hetianga intihhlimna hi
mihring rilrua tuh a nih tawh chuan in chhunga hlauhawm lo kha
pawn lamah pawh thil hlauhawm lova ngaih a ni thuai mai ang.
Chutichung chuan hetiang intihhlimna hian \hatna a nei ve tho ve
tih \alh an la tum a. Taksa a tichak hran lo va, rilru hahdamna a
ni hek lo. Mihring rilru-ah \hatna emaw ngaihtuahna thianghlim
emaw a tuh lo va. Chumi ahnêkin ngun taka thil ngaihtuah duhna
leh sakhaw thila inhmân châkna a tichhe zâwk a ni. Thlan bik
mi tlem tê zinga intihhlimna leh lâmna in changkâng lo tak, mi
zik buai nuaih nuaihna hmunte chu an inang lo tih hi a dik khawp
mai. Mahse nawmchenna kailawn an ni ve ve tho.
Tunlai lâm hlimna an kaihhruai dan ang chi hi chu sual zirna
sikul, khawtlang tân ânchhia a ni. Kum tina hetiang thilin khawpui
hrang hranga mi a tihchhiat tawhte hi hruai khawm theih nise
chu mimal nunin a chhiat phahzia chanchin tam tak hailan a ni
ang a. He thil an chin avanga ngaihdam dil inpeiha lo ding chhuak,
a rahchhuah an hmuha mak ti lutuk leh hrehawm ti tur an tam
ngawt ang! Engtin nge Kristian inti nu leh pate hian chutiang
hlimhlawp bawlnaa kal tirin an fate chu thlemnaah an hruai theih [400]
le? A nih, engtin nge nula leh tlangvalte hian hetiang mi bual â
thei hlimna hian an thlarau nun an thleng phal zawk chu le?—
Review and Herald, February 28, 1882.
Hlimhlawpbawl Hlauhawmna
A hlauhawm leh hlauhawm loh sawifiah a harsat avangin
intihhlim ngainatna hi khawpui naupang leh \halaite rûntu thlemna
hlauhawm berte zinga pakhat a ni. Chawlhte hi a va tam em!
Infiamna leh intihhlimna chi hrang hrangin \halai sang tam tak a
huikhawm a, nawmchenna leh huau huau boruakin an hnathawh
tur pawimawh zawk a\angin a hip bo va. Thil \ha zawk lei nana
khêk tur pawisa–mi rethei hlawh zat hial tur chu-intihhlimna
ringawtah khawhral mai mai a ni.—Fundamentals of Christian
Education, p. 422.
319
Nunphung Nghetin A Hruai
Mi tam tak chuan mi sawisel, hauh leh rel hlauh avangin
rilru nghet cherh chawrha thiltih an ngam \hin lo va. Krista zuitu
tak takte zinga tel angah an inchhâl ngam bawk hek lo. Khawvel
thilte la kawp deuh \ut a, khawvel mite pawmpuina la neih tel
an la duh tlat \hin. Mahse Krista chu, “...Bawhchhiatna zawng
zawng lak ata min tlan theihna tur leh, chi thlan bik, thil \ha tiha
\hahnemngai, ama tana a tihthianghlim theihna turin kan aiin a
inpêk kha” (Tita 2:14).—Review and Herald, November 29,
1887.
320
|HEN 14–NA
[402]
“Inpâwlkhâwmna a\angin Kristianna
hian khawvêl nêna intlawh pawhna a nei
\hîn. Kawng \ha zâwk hre lo va thim zînga
awmte tân ênna petu tûrte chu, Pathian hnên
a\anga ênna dawngtute an ni. Mi dang
kawm ngeih theihna, Krista Thlarauva
tihthianghlim chu, Chhandamtu hnêna
thlarau hruaina atân hman \angkai tûr a
ni.”—Tìhdam Rawngbãwlna, p. 495.
321
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[403] CHHANDAM TURA RUALPÃWL—136
Krista zahngaihna chanchin \ha dawng a, mite hnena hril
\hin chuan mihring ham\hatna tura Isua nun dan kha entawnin
zir ve rawh se. Khawtlânga inhmante hi kan do ngawt tur a ni
lo va, midang lak a\anga inkhung hrang reng tur kan bik hek lo.
Mi zawng zawng thleng pha tur chuan an awmna hmunah kan
luh chilh zel zâwk tur a ni. Anmahni thu chuan tumahin min
rawn zawng ngawt dâwn lo va, pulpit tlang a\ang ringawtin
Pathian thua mi thinlung hneh an ni vek bik hek lo. Tlâwm zâwk
leh mawl zâwk anga lang rawngbâwlna dang beisei tisâng tak si
a awm thei a. Chu chu mi hnuaihnung chhûngkuaah te, in ropui
takah te, leh vantlâng intih hlimna pawi lo chi-ah te pawh chutiang
rawngbawlna hun \ha chu hmuh theih a ni.
Krista zuitute kan nih angin hlimhlawp duh vang ringawt
chuan khawvel nen kan inzawm tur a ni lo va, âtthlak takin kan
kawp tur a ni hek lo. Chutiang zawnga inzawmna rah chhuah
chu chhiatna hlir a ni. Kan thiltih, kan \awngkam, kan chezia
leh hawiher hmangten sualna chu remchang kan pe tur a ni lo.
Kan kalna apianga Isua kal pûi zel tur leh kan chhandamtu hlutna
chu mite hnena hril zel tur kan ni a. Mahse mi \henkhat, mahni
sakhua vawn lai hum him nana phum bo zawktute erawh chuan
thil \ha tihna hun hlu tak chu an hloh zel zâwk a ni. Vantlâng
nena inkungkaihna \ha nen chauh Kristian sakhua hi khawvel
nen a inpawh thei a. Chuvangin Pathian ênna dawng tawh reng
reng chu Nunna Eng la hmu ve lote kawng chhun ên saktu tur an
ni.
Isua tana hriatpuitu kan ni vek tur a ni. Krista thlarauvin a
tihthianghlim vantlang hneh theihna chu chhandamtu hnena thlarau
bo hruai nan tihchak lehzual ni rawh se. Khawvel hian keimahni
[404] ham\hatna tur atân ringawt kan inhmang ral lo va, kan vanneih
bikna leh malsawmna kan dawnte hi miin chang ve se kan ti hlê
tihte hi hre ve rawh se. Kan sakhua hian mi tikher kher,
khawngaihna pawh nei lovah min siam lo a ni tih hre bawk sela,
322
CHHANDAM TURA RUALPAWL
Krista chu ka hmu tawh tia inchhâl ngam apiang chuan Kristan
mihring ham\hat nâna hna A thawk \hin ang khân a mihring
puite tan thawk ve rawh se.
Kristiante hi mi hlim lo tak leh ngui bûr reng \hin anga
khawvelin an hmuh theihna tur engmah siamsak tur a ni lo. Kan
mitte hi Isua-ah chauh kan fûktir chuan lainatnaa khat Tlantu
chu kan han hmu ang a, a hmêl duhawm tak a\anga êng lo chhuak
chu kan lo dawng ve ang. Krista thlarauvin ro A relna hmun
apiangah muanna a awm \hin. Pathian rinna thianghlim, boruak
dai nuam tak avangin hlimna leh lâwmna a awm bawk ang.
Krista chu amah zuituten mihring mai ni chunga van nun an
lantîr hian a lawm hlê \hin a ni. Milim mai ni lovin, mi nung,
hmeichhia leh mipa ngei an ni si a. Lalpa zahngaihna daifimin a
chawm nun an thinlung chu Felna Ni êng lamah chuan inhawng
zau hle a. An mahni chhuntu êng chu Krista hmangaihnain a
tihên an hnathawh hmangin midang chungah an ti-êng lehchhâwng
\hin.—Chatuan Nghàhfâk, p. 135.
323
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Zirlai naupangte chu mahni maia ding thei an ni lo va,
midangte nen an \an ho chauhin awmzia an nei thei tih zirtir tur
an ni. He zirtirna hi sikulah lo hmun dangah chuan a tih tak tak
theih loh a ni ber e. Sikulah erawhchuan ni tin hun \ha an nei a,
chungte chu \ha taka hman ni phei se mi zinga an khawsa zia
nasa taka siam \ha thei tur an ni. Mi \angkai leh hlim thei taka
anmahni siam theitu nungchang nei tur chuan an hun neih ang
ang leh an ham\hatna dawn ang angte chu an hmang \ha hle tur
a ni a; chu chu an anmahni chaknaa innghat liau liau a ni. Mahni
chauh inngaihtuah a, midangte tana malsawmna ni tura \hiante
takngial pawhin an sawm chhuah zawh loh ho chuan malsawmna
tam tak an chân a ni; a chhan chu mi nena indawr tawnna hian
rilru a ti fimin a timawi a, a huhova khawsakna hian innêlna
siamin in\hian \hatna a tinghet a, chumiin a hrin chu van mite
hmuhah lawmawm êm êm thinlunga inzawmna leh mihring leh
mihring inkara hmangaihna boruak lengvel chu a ni.
Krista hmangaihna tem tawhte ngat phei chuan a bikin
vantlang hmuha an thiltihtheihna chu tizual zel rawh se; hetiang
kawng zawh hian Chhandamtu hnenah thlarau tam tak an hruai
theih phah dawn si a. Krista chu ro phumrûk îtawm tak,
[406] thianghlim leh duhawm anga anmahni chauhin an hlimpui atana
thuhrûk tur a ni lo va, mahni suangtuahna ang anga awmte hnenah
chauh puan tur a ni hek lo. Zirlaite chu an ngainat zawng mi ni
lem lo pawh \anpui ngai apiang \anpuia Krista anna nun,
khawngaihna leh lainatna lantir dan zirtir tur an ni. Engtik lai
pawhin Isua kha chuan A awmna apiangah mihring chhungkua
A hmangaihzia leh ngaihtuahzia kha A lantir reng a, mi chunga
thil \ha tih châknain A vel A chhun êng \hin a. He Krista hniak
hnung hi zirlaite chu zawh ve ngei tura zirtir tur an ni. An \hiante
chunga Kristian hmangaihnate leh khawngaihnate puang chhuak
a, Isua hnen lama hruai tura zirtir tur an ni bawk. |halaite
thinlungah hian Isua chu tuikhur hnâr, chatuana chik chho, an
kawm phâka awmte nun ti harhtu ni rawh se.
324
CHHANDAM TURA RUALPAWL
Hetianga mi mamawh lâi taka phur tak leh hmangaih taka
an rawngbawl sak hi Pathian chuan A ngaihlu hle a. Chuvangin
lehkha zir chung pawhin zirlaite chu an awm dan tur ang taka an
awm phawt chuan Pathian tan missionary \ha tak an ni thei.
Heng hian hun chu a duh deuh ngei mai a, mahse hetiang kawng
hian zirlaite chuan khawvel hmuha Kristian sakhaw lantir dan
chu an zir si a, chuvangin an hun hman chu a thlawn chuang lo a
ni.
Isua chuan \hian anga inkawm tur an nih dawn phawt chuan
tumah a kawm hreh lo; Farisai a\anga zu-zuar leh chhiahkhawntu
thlengin chaw-eia sawmtu tumah A hnar ngai lo a nih kha.
Zanriah kil laite hi A kilpuiten an mamawh dân ang zela zirlai
hlu tak tak zirtir nân A hman \hin avangin chutiang huna A
thusawite chu a ngaithla phate tâna nunna thu tling an ni zel a.
Chutiang chuan Krista chuan A zirtirte chu a \ul danga zira
sakhaw mi tak mai leh sakhaw ngaihsak miah lo ho bula awm
dan tur chu A zirtir \hin a ni.
325
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tak phei chuan an talent leh chakna zawng zawngte chu an pe
vek nghe nghe a ni. Khawvel chuan mihring thinlung hi a tâ-ah
a chhâl a. Mahse chu thinlung ngei chu a tlantu Pathian tâ a ni
si a. He thinlung hi khawvel hnena pêk a nih ngat chuan lungkham
buaina leh beidawnnain a khat a; a tenawmin a khaw lo hle
tawh mai \hin a ni. In thinlunga lainatna leh rawngbawl duhna
awmte kha Pathian tâ an ni a, chuvangin khawvel hnena inpêk
mai chuan inrawkna \ha lo ber (Pathian in rawk tihna) a ni ang.
A hlawkna têl chungin nawmsip umna lamah in thinlung in pe
thei lo ve.
Felna hmêlma Setana chuan \halaite nun dan apiang mai lo
mil zel tur khawvel nawmsip bawlna buatsaih sa chi tinreng a
[408]
nei a; chûng a hmanraw buatsaih sate chu khawpui lianah te
chauh dah lovin a hminga mihring awm tawhna apiangah a dah
a ni. Setana chuan \halaite chu a sipai atana man beh theih a
duh hle a. A duhzawng tih puitlin nana hmanraw hman tur lah
chu a hre chiang em em a; Krista hnên a\anga \halaite rilru kawih
pen nan khawvel nawmsaknate leh hnam dante chu a fin
vervekna ngeiawm zet chuan a chawk kualvel \hin a nih chu.
Fapa Tlãnbo
Fapa tlãnbo tehkhin thu kha \halaite zir atana tih a ni.
Khawvel nawmsakna ka chen e a tih chhungin a ro chan âi
zawng zawng chu a chen zo der mai a. Tichuan a mikhualna
ramah chuan lainattu a va nei ta lo va, a ril a lo \am a, ei tur a nei
lo; sai ip puan sinin a vak vel a, vawk chaw ei lai it hial khawpin
a dinhmun chu a tlahniam a ni. A beiseina awm chhun chu
inchhir tak leh inngaitlâwm tak chunga a pa hnen pan leh chauh
chu a ni; chutah chuan an lo ngaidam a, lawm takin an lo hmuak
a, pa hmangaihna ângchhungah ava bei leh a nih kha. He fapa
tlanbo ang bawk hian tunlai \halai tam tak nun hi a pawlawh em
em a, nawmsipbawlna ûmin pawisa an khawh ral mêk a. Mihring
nun tihlimtu diktak nunna tui chu sirah hnâwlin tui awm lohna
326
NUN KAIHHRUAINA THUPUITE
tuizêm mawng pawp khawvel nawmsipbawlna lam chu an pan
zawk \hin a ni.
|halaite hian \hian an nei ngei ang a, chu chu pumpelh theih
a ni lo; an \hian kawmte chuan engemaw chen chu an hruai viau
bawk ang. Mihring rilru hian inzawmna mak tak mai, mamawh
inchhang tawn tlat chu a nei a. Mi rilru, lunglenpui zawng leh
ngaihdante chu midangin an lo man em em thei a. He inzawmna
hi malsawmna emaw anchhia emaw a ni thei. |halaite chu
hriatnaah te, hawiher leh khawsak phungahte a \ha zawngin an
inpui tawn thei a; chutiang bawkin rinawm lo tak leh pawlawh
taka awm pawisa lovin a \ha lo zawnga mite hruaitu an ni thei
bawk.
|hian thlan chungchang hi zirlaiten ngun taka an thil ngaihtuah
tur chu a ni. Kan sikula rawn lut \halaiho zingah hian pawl hnih,
Pathian lawm zawng tih tum a, zirtirtute thu awih tum tlat pawl
leh dan pawisak lohna rilru nei tlat mi an awm zel ang. |halaite
chuan sual ti tura a tam lam lam an zawm vaih chuan mi an hneh
theihna huhang chu thlarau hmelma lamah a \ang ang a, nunphung
nghet leh rinawm neih duh lo ho chu an hruai bo mai ang.
“I \hiante min hmuh la, i nungchang ka lo hrilh ang che,” tih
thu dik hi an sawi fo \hin. |halaite hian an \hian kawmten an
nungchang leh an hming chhiat-\hat an hril thuizia hi an ngaihtuah
tam tawk zo lo fo \hin. Mihring mize inang leh duhzawng
thuhmunte hi an inkawm ngeih deuh zel a, Mi \ha leh fing pawl
duh lova mi mawl awm \ha duh lo kawm \hin chuan ama [412]
nungchang pawh a \ha vak bik lo tih a lantir a ni. A tirah chuan
chutianga a kawmte nen chuan an ei duhzawng leh thiltih duh
zawng chu inang vek kher lo mah se hengho hi a kawm zel ngat
chuan a ngaihdan leh rilrute chu a lo danglam a, nunphung nghet
leh \ha chu a hloh a, a \hian kawmte tluk lekah a insiam tawh
mai \hin. Lui luang laiin a luan tlangna lei rim a nam \hin angin
\halaite nungchang leh thil chin \han chu an \hian kawmte a\anga
chhui zawn theih an ni.
329
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Chakna Tehfung
Mihring nungchang chakna hian thil pahnih a huam–chungte
tumruhna leh mahni inthunun theihnate hi an ni. |halai tam takin
thunun loh châkna sang tak neih hi mi chak nihna emaw an ti
\hin, mahse a ni lo. A châkzawng thunun lova a thil chakzawngin
a thunun mi chu mi chak lo tak a ni zâwk. Mihring ropuina chu
a rilrua a châk zâwngin a thunun theihna ni lovin, a rilru zawkin
a châkna a thunun theihnaa teh a ni \hin. Mi chak ber chu
thinrimna ngei awmah pawh mahni rilru thunun a, a hmelmate
ngaidam theitu chu a ni.
Pathian chuan rilru chakna leh finnate chu min pe ngei a,
mahse engemaw chenah mi tin hi mahni nungchang chhertu kan
ni \heuh a ni. Ni tin hian nungchang ruhrel chuan sak zawh huna
a nih dan tur diktak chu a hnaih hret hret zel a. Pathian thu
chuan kan sak dan tur ngaihven a, kan in sak chu chatuan
lungpuia din ngei turin min tur a ni. A nih ang anga kan hnathawh
lantirna hun chu a thleng dawn mêk a. Tun hi mi zawng zawngin
[413] he leia hman tlak nungchang nei tur leh lei piah rama nun sang
zâwk nei tura Pathian chakna an hman \angkâi hun chu a ni.
Mahni mimal chhandamtu atana Krista rinna chuan mize
nghehna leh chakna a pe a. Kristaa rinna diktak neitute chu an
chungah Pathian mit a fu reng tih te, mi zawng zawng chunga
Roreltu chuan mihring nungchang hi a bûk mêk tih te leh van
hna\hawktute chuan eng ang nungchang nge siam a nih mêk tih
an thlir reng tihte an theihnghilh ngai loh avangin an harh fim kar
reng mai a ni.
|halai tam tak thil tihsualna chhan chu an aia upa zawkte
thil dai hriat tawh a\anga an inzir \hin loh vang a ni. Zirlai naupang
chu an nu leh pate leh zirtirtute zirtirna leh zilhnate chu nuihzat a,
fiamthua laksak mai mai thei an ni lo. Zir tur awm apiang an zir
mai tur a nih rualin mihring inzirtir theih bâk zirtirna thûk zâwk
an mamawh tih pawh hre tho rawh se. Krista chu rinnaa mi
thinlungah a chên hian A thlarau chu rilru tithiangtu leh nunna
330
|HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA
petu thiltihtheihna a lo ni \hin. Thinlunga thutak awm chuan a
awmna mihring nungchang chu a siam \ha lo thei lo ringawt mai
a ni.
Ram danga lehkha zir, nu leh pate uapna hnuaia awm lote
chuan an Pa Vana mi mit chu an chungah a fu reng tih theihnghilh
suh se. |halaite hi A hmangaih a. An mamawhte A hria a,
thlêmna an tawh dan pawh A hre thiam hle. Anmahniah
thiltihtheihna nasa tak A hmuh avangin amah an mamawhzia
hriaa A \anpuina an dil phawt chuan nun changkang tak nei thei
tur khawpa puih A duh reng a ni.
Zirlaite u, in nu leh paten Pathian hnenah an \awng\aisak
reng che u a. Nitin hian an hmangaihna thinlung chuan a zui
reng che u a ni. An zilhna che u leh tihtak meuha an ngenna che [414]
u kha ngaithla ula, nangmaha thiltihtheihna awm apiang chu in
bul vela nangmahni hual veltu sual chung lama inkhai chhuah
nana hmang turin in rilru siam rawh u. In rilru leh khawsak phung
tibawlhhlawh a, nunphung rintlak loh deuh mai neihtir che u tuma
hmelma pain a rûka hna a thawh dan chu in hre thiam tak tak
thei si lo.
Hlimhlawp zawnna kawnga vawi khat in pennaah chuan
hlauhawm in hmu lo mai thei, awlsam taka in tlan lût ang khan
duh duh huna tlan chhuah leh mai theih in inring thei bawk. Mahse
chu chu a dik lo. |hian thlan sual avang hian mi tam tak chu
zawi zawiin kawng zahawm tak a\ang chuan thu-awih lohna leh
intlâk ralna kawng, pil thei lova an inhriatna hmunah khan hnim
pil an ni fo thin a ni.
Thlemnaa tlu mêk zirlai chuan a \ha lam kawnga mi a hneh
theihna a tichak lo va, kawng dik lo zawk zawha hmêlma pa
hna \hawhsaktu lo ni ta zawka chuan midangte kawng dal zawnga
tha a thawh avangin Pathian hnena insawifiah a la \ul ngei ang.
Eng vangin nge zirlaite chuan Setana chu an zawm ve kher ang
a? Engvangin nge midang thlemtu Setana pawl ami an nih ve
kher ang? A nih leh engvangin nge an zirlai puite leh an zirtirtute
331
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
\anpuia tiphur turin an zir zâwk loh? An zirtirtute phurrit phurhpui
a, Setana phurrit pek belh tur leh tih hrehawmna tur buaina lo
hmachhawn tura lo puih theih chu an mawhphurhna liau liau a
ni. Boruak nuam tak leh phurawm tak an siam thei a. Zirlai
tinte chuan thupek zah derna te, taihmâkna te, thuawihna te
lantir a, \hatna leh phurna hmelma lian Setana hnena an chakna
[415] leh mi an hneh theihna huhang engmah hmantir bawk lovin, Krista
lam\ang an ni tih an hriatna chu an hlim phah em em thei a ni.
Thutak zahderna thûk tak nei a, dik taka mahni tihtur hriatna
dik neitute chuan Krista tan an zirlai puite chu an hneh thei a ni.
Chhandamtu nghawngkawl bahpuitu \halaite chu mi tih har an
ni ngai lo va; anmahni lawmna leh hlimna ringawt tur an zir bawk
hek lo vang. Krista nen thlarau lama an inpumkhat avangin
thiltihah pawh pumkhat an ni a. Kan sikula zirlai upa zawkte
chuan naupang zawkte thiltih dan phung leh chin \han siam \hat
chu an chaknaa innghat a ni tih an hre reng tur a ni a; chumi atan
chuan an hun remchang neih apiang a \ha thei ang bera hman
dan an zawng tur a ni. Heng zirlaite hian an \hiante chu mi an
hneh theihna hmanga bumin hmelma kuta dah tum lo hram rawh
se.
Isua chuan Amaha ringtu zawng zawngte chu a \anpui ang.
Amah zawmtute chuan A thupekah hlimna an hmu a. An
chhandamtun A hruaina kawngah chuan an zui zel a; Ama hming
avangin tisa thil chu a nawmna leh châkna chawpin an khengbet
mêk a ni. An beiseina in chu Krista lungpuiah chuan an sa a,
chuvangin lei thlipuite chuan an dinna lungpui nghet a\anga chhêm
thlu turin thiltihtheihna reng reng an nei lo.
332
|HIANTEN MIN HNEH THEIHZIA
tihtumte pawh thil \ha lam hawi zelho chu kawm ngeih dan zawng
ang che u. In nungchang \ha lo lai in paih bona hun hlu tak [416]
fiahna hun chu siam a ni a, hemi chhung hian chatuan nunna in
neihna tur ringawt ni lo, he lei dam chhung ni-ah ngei pawha in
\angkai theihna tur thil ngaihtuah rawh u. Nungchang \ha chu
rosum, lunghlu leh rangkachak ai pawha hlu zawk a ni.
Hlawhchhamna emaw, chi-ainain emaw a tihtur a \hulhtir lo va,
chuvangin khawvel hausaknate a boral hunah chuan tam taka
rulh lêt a ni ang. Felna te, mize nghet te, tuarchhelna te hian dan
zawh rual loh thiltihtihtheihna – thil \ha ti tura tichaktu, sual do
tura tichak a, harsatna phur thei khawpa tichaktu thiltihtheihnaa
a thuam avangin mi zawng zawngin \hahnemngai takin a neih
dan an zawng tur a ni.
Thutak hmangaihna leh Pathian chawimawi tura
mawhphurhna neia inhriatnate hi chhia leh \ha hriatna hmasawntir
theitu zawng zawng zinga chak ber a ni. Hetianga min chêt
chhuah tirtu nei chung hi chuan zirlaite chu mi nêp tak an ni hauh
lo vang. |hahnem an ngâi reng ang a. Vante khi an zirlaiah an
tel ve tih an hria a, chuvang chuan Pathian mit hmuha awm angin
an zirlai chu an zir ang. Tichuan rilru hausa, ngilnei, thilphal,
hawihhawm, Krista anna nei leh mi tling tak an lo ni ang a. An
rilru leh thinlung chuan Pathian duhzawng remin a thawk zel
bawk ang.—Counsels to Teachers, Parents, and Students,
pp. 220-226.
MI HNEHTHEIHNA—140 [417]
Krista nun chu tawp chin nei lova mi hneh thei, zauh belh
zel, Pathian leh mihring chhungkua zawng zawng phuar khawm
thei khawpa mi hnehna nei a ni. Pathian chuan Krista zârah
mihringte chu mahni tan chauha nunpui theih loh khawp hnehna
nun nei turin A siam lian a. Pathian ta vek kan nihna hnuaiah a
mimal tak pawhin kan mihring puite nen hian kan inzawm a, kan
inba tawn ta \heuh a nih chu. Kan hmakhua kan inngaihsak
333
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
tawn \heuh avangin tumah hi kan mihringpui tel lovin kan khawsa
thei lo va. Midang tana \angkai vek anga inngaiin mi hlimna tur
zawn ak \heuh ila tih hi Pathian tum dan chu a ni zawk nghe
nghe a ni.
Thlarau tin hi boruakin khawvel a tuam angin anmahni \heuh
boruakin a tuam vek a-chu boruak chu rinna, huaisenna leh
beiseinaa chawm nun, hmangaihna rimtuia cheimawi chu a ni a.
Chutiang a nih loh vêk chuan mahni hmasialna leh lungawi lohna
boruak rip tak emaw, sual tih châk ngawih ngawih, hlauhawm
tak emaw chuan a hual vel \hin. Min tuamtu boruak chuan min
hnaihtute chu hriat thamin emaw, hriat tham lohin emaw engtin
emaw tal a khawih hrim hrim a ni.
Kan mawhphurhna
Hei hi kan pumpelh theih loh mawhphurhna chu a ni. Kan
thusawi, kan thiltih, kan incheina, kan nunphung leh kan hmel
landante hian mi rilru hneh theihna a nei a. Tichuan mi rilrua kan
lan dan azirin tuma teh phâk rual loh a chhe lam a \ha lamah rah
a chhuah ang a. Tichuan kan chêt dan apiang hi engti kawng
[418] emaw tala rah chhuah tur thlai chi thehna ang a nih chu. Hei hi
mihring nuna thil thleng chho zel inzawm tirtu, a thukzia leh zauzia
kan hriat phâk rual loh chu a ni bawk. Mize nghet \ha din tura
midang kan puih chuan thil \ha ti tura thiltihtheihna kan pe tihna
a ni a. Tichuan anni’n midang hneh chhawng zelin thil \ha chu a
kal zel a. Tichuan hre lêm lova mi rilru kan hnehna avang chuan
mi sang tam takin malsawmna an lo chang thei ta \hin a ni.
Dilah lung tê han vawm lût teh; tuifâwn chu a val pap pap
ang a, vaukam a thlen thlengin a val zau zel \hin. Hetiang hi mi
thinlung kan hneh chânga thil awmdan chu a ni. Tichuan kan
thiltih leh nungchang chuan kan thunun phak rual loh leh hriat
phâk rual lohin midangte hnenah anchhia emaw, malsawmna
emaw a thlen \hin a ni.
334
MI HNEH THEIHZIA
Nungchang hi thiltihtheihna a ni. Ngawi renga Krista
hriatpuitu dik tak, mahni hmasial lo leh Pathian \ihmi chuan dan
zawh rual loh deuhthaw mi hneh theihna a nei a. Kan nuna
Krista nungchang kan pho lan hian thlarau boral tur chhandamna
hna kan thawhpui tihna a ni. Mahse kan ni tin nuna Krista
nungchang kan lantir chauhin amah nen chuan kan thawk dun
thei.
Mi rilru kan hneh theihna boruak hi a huang a zauh poh leh
thil \ha kan titam thei tihna a ni. Pathian rawngbawl intiten Krista
tihdan zui a, an ni tin nuna Pathian dan an zawm a, an thiltih
apiangin Pathian chu an hmangaih ber tih a lantir zel a, anmahni
an inhmangaih anga an vengte pawh an hmangaih theih hunah
kohhrante chuan khawvel tinghing thei khawp thiltihtheihna an
nei ang.—Krista Tehkhin Thute, pp. 277, 278.
Kan thlarau lam nun \han nana \ha ber tur \hiante kan thlang
tur a ni a, chu bâkah Setana chuan vanram kawng kan zawhnaa
hma kan sawn phahna tur thil reng reng chu a do tlat zel dawn
avangin kan ban phâka \anpuina awm thei apiang chu kan hmang
\angkai tur a ni. Mi tam tak chu kan awmna awm taka kan
awm theih kher loh avangin khawtlang boruak \ha awm lohna
hmun hrehawm takah kan awm pawh a ni thei; mahse Kristian
nungchang siamna atana hmun \ha lovah chuan mahni thuin kan
inbarh lût tur a ni lo. Kan hnathawhin a zir em avanga hetiang
hmuna awm kan nih pawhin Krista zarah kan chhiat phah loh
nan a lêta \awng\aiin kan fimkhur tur a ni.
Lota chuan nungchang siam nana boruak \ha em em, a
chhungte mai bâkah ama tan ngei pawha \ha tur chu thlir lova
tisa lam ham\hatnate a thlir nasat zâwk avangin Sodom khua
chu inbenbel nan a thlang a. Mahse khawvel thilah pawh chuan
engnge a hlâwkpui le? A in leh lo zawng zawng tihchhiat a ni a,
335
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a fate zinga \henkhat lah khawpui sual zet mai boral rual khan
an boral ve a, a nupui lah kawng lakah boralin chikhâwnah a
chang a, amah ngei pawh ‘mei laka’ chhanchhuah hram a ni.
Chutah chuan hmasial taka a duhthlanna rah chu a la tâwp mai
lo; a awmna khua Sodom mite nun tenawm tak chu a fate
nungchangah chuan a bei nghet tlat tawh a, thil chhia leh \ha,
sual leh sual lo pawh an thliar hrang thiam lo.—The Signs of
the Times, May 29, 1884.
336
NUNPHUNG DIK–143 [421]
339
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Mi Kan Hneh Theihna
Kristian nungchang entawn tlâk takte, an khawsazia leh an
\awngkamte chu misualin Nunna Tuikhur pan châkna an neih
theih nana an rilru kai harhtu ni rawh se.—Review and Herald,
November 29, 1887.
341
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
zahngaihnate lahin hmuh tuma zawn an hlawh hek lo. Davida
\awng\aina chu, “I thununna kawng chu mi hriatthiamtir ang che;
chutichuan i thilmak tih thute chu ka ngaihtuah ang,” (Sãm
119:27) tih hi a ni.
|halaite leh puitling zawkte awmkhawm rilru chu a \ha lama
hruai an nih chuan an sawi duhzawngte chu thupui sang tak, van
lam chanchin a lo ni ang a. Rilru hi a lo thianghlim a,
ngaihtuahnate hi Pathian thuin a chawisan chuan \awngkam
chhuak pawh chutiang tho, ‘tangkaraw bawma rangkachak
apple’ ang chu a ni. Tuna kan Pathian thu hriatthiam dan te,
kan nunpui dan te, leh Kristian nia inchhalte lungawina tawk an
intehna hniam tak mai nen hi chuan titi a sang thei lo va, a hlâwk
bawk hek lo. “Leia mi, leia siam” (I Korin 15:47) an nih angin
thutak emaw, van thil emaw châkna an nei lo va, khawvel thila
mi changkangte nunphung pawh an phâk lo zawk hial a ni.
344
HLIMNA SUAK CHI THEH
Intihhlimna Thupui Fun Lo, Hlimna Dik Lo
Vantlâng thil ngainâ lutukho chuan an châknain a thunun
thlengin hetiang thil hi an ûm sek tawh mai a ni. An damchhan
ber chu inchei a, intihhlimna hmun tlawh kual a, thu lawi lo mai
mai sawia nuih dur dur hi a ni ber. Bible chhiara van lam thil
ngaihtuah pawh an peih lo. Engemaw zauthauna thil a awm loh [431]
phei chuan hrehawm an ti a. Anmahniin an hlim zo lo. An
hlimna chu anmahni ang bawka pawlawh leh rilru tawiho chungah
an nghat tawp mai a ni. Thil ropui tak tih theihna tur chakna chu thil
atthlâk tak tak tih nan an hmang ral \hin.
Bible chhiar leh \awng\ai nuam tia hlimpui phâk \halaite chu Nunna
tui a\anga lo chhuak thlifim nuam tak chuan a chhem harh sawng sawng
reng a. Midangin an neih theih loh nungchang \hafamkim leh
ngaihtuahna zau tak an nei ang. Pathian nen thlarauva inpâwlna hian
rilru \ha te, phurna ropui tak te, fiah taka thutak hriatna leh tum ti sâng
turin phurna a pe a. Chuvangin thlarauva Pathian zawmtute chu A fate
ni turin a nemnghet ang. An tawngsang deuh deuh a, Lalpan khawvel
hnêna thutak êng leh finna thlentu ni tura a siam thlengin chu chatuan
thil leh Pathian thlirna fiah zawk lamah chuan an tawng sang chho deuh
deuh dawn a ni.
Isuaa awm reng chu Pathianah chuan an lawmin an hlim reng ang
a. An \awngkam chhuakte chu zaidamnain a thuam a, an chetziain
chatuan thil leh thlarau thil thianghlimna a tilang bawk ang. Pathian
lal\hutthleng a\anga lo fâwn chhuak a nih avangin a mihring hmui chuan
rimawi, hlimna rimawi ngei chu a khâwk lêt ang. Hei hi Pathian anna
thurûk, sawi fiah mai theih loh, mahse kan hriat dan leh kan hlimpui dan
inchen vek si chu a ni. Thinlung sak leh luhlulte chuan Pathian zahngaihna
boruak nuam tak leh Thlarau Thianghlima lawmna zawng zawngte chu
kawng an hawn duh lo a ni thei e; mahse finna kawng chu kawng nuam
a ni a, a kawng zawng zawng pawh thlamuanna a ni. Krista nen kan
inhnaih poh leh kan \awngkam leh thiltih chuan mi tidanglama mi thunun
thei A khawngaihna thiltihtheihzia chu an lantir ang.—Testimonies for
the Church, vol. 4, pp. 622-626.
345
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[432] SAKHAWMI LO INLÊNGTE–147
Kristiante tan Pathian nena inzawmna nei lo, an kawng zawh laite
pawh a lawm loh zawng hlir mi kawm chu a him lo hle. Mahse
chutichung chuan Kristian inti tam takin Pathian phal loh thil chu
an dâi ngam si a ni. Mi tam tak chuan an \hian Pathian ngaihsak
lo mi, mi awm ho leh neu tak takte chu an ina lêngahte an sawm
a. Heng an \hian sakhaw mi lo tak takte hian an inchhunga
naupang awmte rilru chu thui tak an hneh thei a ni. Hetianga mi
an hneh theihna hi Hebrai miten Pathian hre lo Kanan mite an
pawl avanga thil lo thleng nen khan a rah chhuah chu a thuhmun
reng dawn a ni.
Mi tam tak chuan an chhûngte leh \hiante chu Pathian hre
ngai lo mi pawh nise engemaw chen ngaihthiam tur niin an hria
a. Hemi chungchangah hian ramri chiang kham a harsa hle; vawi
khat inhriat thiamna a awm zauh tawh chuan Krista zuitu diktak
lo ni tawhte meuh pawhin an nungchang leh miziaa khawvel
tihdan an rem thlengin a dawtleh atan kawng a sial zawm a.
Tichuan Pathian nena an inzawmna a lo chat a, a hming maia
Kristian an lo ni tawh \hin. Fiahna dârkâr a lo thleng a, an
beiseinate chu nghahchhan nei lo a ni tih a lo lang a. An mahni
leh an fate chu hmêlma hnenah an inhralh a. Pathian chu an
timualpho va, A rorelna diktak puanchhuah a nih hun chuan an
chi theh ngei chu an seng ang. Israel fate hnena a sawi ang bawk
khan Krista chuan, “Ka thupêk in pawm lova; engvangin nge
hetianga in tih?” a la ti ang (Roreltute 2:2).—The Signs of the
Times, June 2, 1881.
346
|HEN 15-NA
347
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[435] HMANGAIHNA DIK—148
“Hmangaihna hi Isua hnen a\anga kan dawn thilpêk hlu tak
a ni. Hmangaihna thianghlim leh sawisel bo chu suangtuahna
mai ni lovin nundan phung nghet a ni. Hmangaihna dik takin a
chawh thawhte hi an â lo va, an mit a del hek lo. Thlarau
Thianghlimin a zirtir avanga Pathian an hmangaih em em bâkah
anmahni an inhmangaih angin an vengte an hmangaih bawk.
Nupui-pasal neih rilrûk mêkte chuan damchhung kawppui
atana an rilrûk deuhte nungchang insiam mêk leh an ngainat
zawngte chu ngun takin thlir reng rawh se. Inneih tuma ke penna
reng reng chu nungchang mawi tak, tlâwm tak, tlang tak leh
Pathian chawimawi a, tihlawm tumna dik tak neia tih ni sela.
Inneihna hian he khawvela kan nun leh khawvel lo la awm tura
kan nun thlengin a khawih phâk a. Chuvangin Kristian dik tak
chuan Pathian remtih loh zawngin engmah a ruahman lo vang.
Vanneihthlak taka Pathian \ihmi nu leh pa la nei in nih chuan
an thurawn la rawh u. In beiseina leh ruahmannate chu sawipui
ula, an nun kal tawha zir tur awm chu zir bawk ula, tichuan
buaina tur tam tak lakah vemhimin in awm ang. Chung zawng
zawng bâkah chuan Krista chu zirtirtuah hmang ula, A thute
chu \awng\aina nen zir rawh u.
Chutiang kaihhruaina hnuaia awm nula chuan dam chhung
kawppui atan chuan mipa mize dik tak nei, nun thianghlim nei
bawk, mi taima leh phur, mi rinawm, Pathian \iha Amah
hmangaihtu chauh thlang rawh se. Tlangval pawhin amah thlawp
[436] reng theitu tur leh a phurrit phurh pui a, a felnaa pasalte
tithianghlima tiropui thei, hmangaihnaa tihlim theitu chu thlang
rawh se.
“Nupui remhria erawh chu LALPA laka mi a ni” (Thufingte
19:14). “A pasal thinlung chuan a ring a, chhawrna a hmai lo
vang. A damchhûngin chhe lam ni lovin \ha lam hlirin thil a
tihsak \hin,” (31:11,12). “Finnain a kâ a âng a, a kâah chuan
ngilneihna thu a awm. An chhûng khawsak dân a en \ha a,
348
HMANGAIHNA DIK
dawngdahna chhang a ei lo; a fate chu an thova ‘Engthâwli’ an
ti a. A pasal pawhin a fak a.” (châng 26-28). Chutiang khawpa
fel nupui hmu chuan, “Thil \ha a hmu a ni; Lalpa duhsakna a
chang ang (18:22).”—Tìhdam Rawngbãwlna, pp. 346, 347.
Kawppui Thlanna
Kristian \halaite hi \hian siam thu-ah leh nupui-pasal zawn
chungchangah an fimkhur em em tur a ni. Fimkhur rawh u,
chuti lo zawng rangkachak \ha mi emaw intih kha thir tui-êk lek
hi a lo ni palh ang e. Khawvel taka inpumkhatna hian Pathian
hna in thawhna kawngah daltu lam a awn deuh zel a. Thlarau
tam tak chu Pathian thua mi chawi kang lo leh tiropui thei lotute
nen sumdawnna-ah emaw nupui pasala inneih vang emawa
inpumkhatna hlimawm loh tak avang hian an boral tawh a ni.
Pathian mite chuan a phal loh huang chu dâi ngai suh se. Ringtu
leh ring lo mi inneih hi Pathianin a khap bur mai a ni. Mahse
thinlunga pian\harna neilo ten an duhzawng zuiin Pathianin rem
a tih loh inneihna a awm fo mai.—Fundamentals of Christian
Education, p. 500.
350
INRIM DAN DIK LO
Hmâ Lutuka Inneih
“Naupang têa nupui pasal inneih hi sawimawi tur a ni lo.
Inneihna anga thil pawimawh, thil thui tak nghawng thei hi
inbuatsaihna \ha tawk nei lo leh rilru leh tisa a puitlin chian tak
tak hmaa hmanhmawh taka tih chûk chûk tur a ni lo.”—Tìhdam
Rawngbãwlna, p. 346.
Hmangaihna Fiahna
Pasal nei tura a rilru a siam fel hmâin nula chuan a neih tur
chu a hma lam hun atan innghahna tlâk a ni dawn em tih a chian
hmasa phawt tur a ni. Engnge a hun kal tawh ni? A nun a
thianghlim em? A insawi angin a hmangaihna chu a ropuiin ze
sang tak a ni nge a rilru thawk thutin a duh mai mai zawk? A
pianken leh mizia hrim hrim chu amah tihlim theitu a ni ang em?
A hmangaihnaah chuan hlimna leh muanna diktak a hmu thei
ang em? Ama nihna chu a vawn zui reng phal sak a ni ang nge,
a chhia leh \ha hriatna leh a ngaihdante chu a pasal thununna
hnuaiah chêp takin a dah dawn? Krista zuitu a nih avangin mahni
tâ pawh a ni lo va, mana lei a ni tawh. Chhandamtu inpuannate
chu a nunah a lal ber angin a chawimawi thei ang em? Tisa leh
thlarau, ngaihtuahna leh thil tumte chu thianghlim tak leh fel taka
vawn zui zel a ni ang em? Heng zawhnate hian pasal neih tum
nulate hmakhua thui tak a keng tel a ni.
351
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
[440] Chhungkuaah hian sakhua hi a pawimawh khawp mai. Hei
chauh hian nupa nun tihrehawmtu thil dik lo chu a dal thei a.
Kristan ro a relna hmunah chauh mahni hmasialna tel lo
hmangaihna dik leh thûk tak chu a awm \hin. Tichuan thinlung
chu thinlung veka \hui zawm a ni ang a, tichuan nunna pahnih
chu rem takin an inchuktuah ang. Chu inah chuan Pathian
vantirhkohte an thleng ang a, an awmpuina thianghlim chuan
inneihna pindan chu a tizahawm ang. Tisa châkna bawlhhlawhte
chu tihbo a ni ang a. Tichuan rilru chu chunglam Pathian awmna
lamah hruai chhoh a ni a, A hnen lamah Amah biakna thinlung
chu a lêng chho bawk ang.
352
RINGLO MITE NENA INHUALNA
nawmsakna ngainatu a ni si a; a nuam tihzawng lamah hian min [441]
hruai zawk mai lo vang maw?” tiin inzawt rawh. Chatuan nunna
kawng hi a chhovin a bum boh si a, chuvangin i kal zelna tur
tibahlah thei phurrit dang insiam suh.
A tlai lutuk hmain i dinhmun hlauhawm tak chu ka hrilh
tawh \hin che hi. |awngkam mawi leh nâl tak chu i ngaithla a,
tichuan engkim a \ha vek mai ang tia hruai i ni; mahse chutiang
thu mawi chhâkchhuah tirtu thinlung phêk chu i chhiar si lo. An
thinlunga sualna inphum thûk dân chu i hmu thei lo va. A landan
mai piah lam chu i hmu thei lo va, i thlarau man tumin Setanan a
chang reng che tih lah i hre thiam thei hek lo. A thlemna tiang
chu nangmah do zawnga lek tur leh awlsam taka a chet nan chu
chutiang kawng zawh tur chuan a hruai ang che. Mahse hun
remchang chhe tê pawh pe suh. Pathianin a chhiahhlawhte rilrua
a thawh laiin Setana chuan awihlo fate hmangin a thawk thung
a. An pahnih hian inrem thei an ni lo. Krista leh Belialan
inzawmna an nei lo ve. Ringlo mite in zawm hian Setana lamtûalah
in indah tihna a ni. Pathian thlarau in tilungngâi a, a hualhimna in
hloh tihna a ni bawk. Chatuan nunna nei tura in indonaah hian
chutianga daltu lian deuh mai neih chu in tlin meuh ang maw?
353
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
pum tan chhiatna kawngka zau tak a hawng ta a nih kha. Pathian
kalh zawnga kan kal chuan min kalh zawngin A kal ve ang. Kan
kawng him neih chhun chu engzat pawh hloh dawn ila A
duhzawng apiang zawm hi a ni mai. An vai hian hmangaihna leh
finna chhiar sen rual loha innghat an ni.—Testimonies for the
Church, vol. 5, pp. 361-365.
355
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
nia.” (Exodus 20:12) a ti a. “Naupangte u, LALPAah chuan in
nu leh pate thu zawm rawh u; chu chu thil dik a ni si a,” (Efesi
6:1) tih kan chhiar leh bawk.
Hun hnuhnungah kan cheng tawh tih chhinchhiahna tam tak
zinga pakhat chu \halaiten an nu leh pate thu an awih ta lo leh an
chunga lawmna reng reng an nei ta lo hi a ni. Pathian thu hi nu
leh pate zah tura thurawn leh thupekin a khat a. Chu chuan
\halaite rilru chu an têt lai a\anga nula tlangval an nih a, nu leh
pa dinhmun an thlen thlenga anmahni enkawltu an nu leh pa,
[445] tuna an chunga an hlimna leh thlamuanna nghat lêt tawhtu
hmangaih lêt ve châknain a hneh thei a ni. Bible hian hemi
chungchang hi chiang lo takin a zirtir reng reng lo; mahse chu a
zirtirna chu nasa taka bawhchhiat a ni si a.
|halaite hian zir tur an ngah mai; chûng zinga a pawimawh
ber chu mahni inhre chiang tura inzir hi a ni. An nu leh pate
chunga an mawhphurhna chungchangah rilru tluang tak pu sela;
Krista sikulah thinlunga inngaihtlawm dan leh inphahhnuai dan
chu chawl lovin zir reng bawk rawh se. An nu leh pate hmangaiha
chawimawi tur an nih rualin kohhrana mi thil chinchang hre
zawkte thutlûkna pawh an zah tur a ni.
Nungchang Zahawm
Khawtlanga tlângtla tak tlangvalin a nu leh pate hmêlhriat
loh nula a lo hmin der a nih chuan a nula chungah leh a nu leh
pate chungah Kristian nun zahawm tak chu a nunpui lo tihna a
ni. A rûka inhmu a, inbe pawpin a nula rilru chu a hneh a ni
thei; mahse chutianga a tih ngat chuan Pathian fate zawng
zawngin an neih tur thlarau nun nghet leh ropui lan tirna kawngah
a hlawhchham der a. An tum thleng tura an tihdan chu Bible
tehna a\ang chuan inthup tak leh inhawng lo tak a ni a, anmahni
hmangaihtute leh rinawm taka enkawltu nih tumtute lakah pawh
an rinawm lo tih an tilang a ni. Chutiang hnuaia inneihna thutiam
ziah chu Pathian thu nen a inrem thei lo va. Mi fanute an tihtur
356
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
ti thei lo tura hruai hrang a, nu leh pate chawimawi tura Pathian
thupêk chiang tak leh \ha tak mai zawm hlei thei lo khawpa nula
rilru tichi-aitu chu inneihna thutiama rinawm tak chu a ni hauh
lo vang.
“Tleirawlin engtin nge a awm dân a tih thianghlim ang?” tih [446]
zawhna chhanna chu, “I thu ang zela a awm dân veng \hain,”
(Sâm119:9) tih hi a ni. Hruaitu atana Bible hmangtu tlangval
chuan a himna leh a mawhphurhna kawng chu a hai lo vang.
Chu malsawm lehkhabu chuan a nungchang nghehna vawng nung
zel a, rinawm tak leh bumna tel lova thawh dante a zirtir ang.
“Rûk i ru tur a ni lo” tih chu Pathian kut zung\ang ngeiin
lungphêkah a ziak a; mahse a rûka mi thinlung hneh leh hneh
tura beihna ava tam si em!
Lêm derna nena inrim a ni reng a, a rûka inbe pawpin engmah
hre tham lo leh hetiang hian engchen nge a thlen pui dawn pawh
hre tham lo nulate rilru chu an nu leh pate hnen a\anga hruai bo
a ni a. An thil kalpui dan atang pawha ngaihzawn tlâk loh an
bialpate hnenah an rilru chu an pe zo \hin. Bible chuan rinawm
lohna tawh phawt chu a dem vek a, eng hun leh hmunah pawh
dik taka tih a phût tlat a ni. A \hatlai hun hruaitu atan leh a
kawng êntu atana Bible hmangtu chuan engkimah a zirtirnate
chu a zawm ang. Dan chhun han tê tak tê emaw, thu khat chauh
emaw pawh a zawm avanga tuar nasa hle tur pawh nise a
bawhchhe lo vang a. Bible hi a rin phawt chuan Pathian
malsawmna chu rinawmna kawng khauh tak a\anga a pênsan
phawt chuan pêk theih a ni lo tih a hre bawk ang. Nuamsa
âwm taka lan changte chu awm ve bawk mah se a tuh rah chu a
la seng tho tho dawn a ni.
Pathian anchhia chu tunlai khawvela a hun lo lutuk leh
remchang lo lutuk chunga inzawmna nei lui \alh ho chungah hian
a awm reng a ni. Hemi chungchânga êng hi chiang lo takin Bible
hian lo kalsan chu nise tunlai \halai tam takte inrim kual vel dan [447]
hi a la ngaihthiam theih deuh mahna. Mahse Bible-in a phûtte
357
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
chu a chanve lek a ni lo va, ngaihtuahna, \awngkam leh thil
tihdan thianghlim famkim a phût tlat a ni. A thute hi kan ke atan
khawnvar a nih avangin Pathian chungah kan lawm a, tuman an
hmaa tihtur awm bawhchhe palh lul suh se. Hetianga tihsual a
nih fo nachhan hi a thupêk pen bosan a nih vang a ni a, chuvangin
\halaite chuan Bible phêk tinte hi rawnin chu chu hna berah nei
sela, a thurawnte chu ngai pawimawh bawk rawh se.
358
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
Setana chuan eng mi nge a dawr tih a hre chiang tawk a, a
finna huatthlala zet chu hmanraw hrang hrang hmanga mi thlarau
man turin a lek kual vel bawk. Mi chevel leh ke pen apiang hi
lo en ve rengin thurawn a lo pe ve sek a, chung a thurawnte lah
chuan Pathian thuin tihtur a sawite aiin zawm an hlawh zawk
lehnghal. He lên phiar \ha zet mai leh hlauhawm zet mai hi
\halaite leh mi fimkhur lo ho man nan thiam taka zar a ni a.
Pathian thu êng hnuaiah thup a ni fo va; mahse a tuartute chu
lungngaihna hlingin an inchhun hliam a. Chumi avanga mihring tawrhna
chu hmun tinah kan hmu a nih hi.
359
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Ka tleirawl \hiante u, Pathian leh Pathian \ihmi in nu leh
pate chu sawipui rawh u. Inneih chungchang hi \awng\ai thupuiah
hmang ula. In damchhan zawm ve tura inhual deuhte nungchang
\hang zel leh an duhzawngte chu ngun takin thlir reng rawh u.
He thil in dai tur hi in nuna \hil pawimawh berte zinga pakhat a
ni a, hmanhmawh takin ti mai mai suh u. In inhmangaih a nih
pawhin in mit chu del kher suh se.
In nupa nun chu a nuam dawn nge dawn lo ngun takin
ngaihtuah chiang rawh u. He inneihna hian van lam min hawitir
dawn em? Pathian ka hmangaihnaah min pui ang em? He lei
hringnuna ka \angkai ve theihna mual hi a tizau ang em? tih te hi
inzawhtur a ni. Heng inthlir lawkna zawng zawng hian thil \ha lo
lam a kawh loh chuan Pathian \ih chungin kal zel rawh u.
Mahse an nungchang in hriat chian vak loh mi tu emaw nen
lo inhual ta ula, chu inhualna avang chuan i hmangaih theih hauh
[450] loh tur leh zah theih hauh loh tur chu nei ngei ngei turah inngai
suh. Thu delhkilh neia in inhual danah chuan fimkhur hle ula;
mahse chu aia la \ha zâwk fê chu mi tam tak tih dan anga inneih
hnua in\hen mualpho leh aiin inhual laia in\hen a \ha zâwk daih
tih hi a ni.
360
THURAWN LEH KAIHHRUAI MAMAWHNA
mi phunchiar, tawrhhlelhawm tak leh mahni thu duh deuh mai a
ni dawn? Inngainatna diktak chuan tihsual palh tam tak a hmuh
kân a; hmangaihnain a hmu bik hek lo.
Hmangaihna Thianghlim
In inpumkhatnaah chuan hmangaihna chu in hlimna hnâr lo
ni tawn ve ve rawh se. Mi tinte hi an kawppuite hlim nana rawng
361
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
inbawlsak tawn \heuh tur an ni a. Hei hi nangmahni chungthua
Pathian duhdan chu a ni. Mahse pumkhat ni tura in inbelhbawm
hian a khawi mah mahin in nihna chu midang lakah in hloh tur a
ni lo. Pathian chu in mihring nihna neitu a ni si a.
Pathian tana nung a nih avangin mihringin a hmangaihna sâng
ber leh thûk ber chu Pathian hnênah a hlân a. In hmangaihna
luangliam chu in tâna thi Isua lamah a luang em? A luang a nih
chuan in inhmangaihna chu van duhdan a lo ni ang. —
Testimonies for the Church, vol. 7, pp. 45, 46.
Inzêm-Âtna Bawlhhlawh
Inneihna chungchang ngaihtuahna hian \halai tam tak rilru
chu a pual â riau niin a lang. Mi pahnih an lo inkawm nêl a, an
lo in âtchilh ta a, an ngaihtuahna zawng zawng pawh chutah
chuan hip luh vek a ni. Chhia leh \ha hriatna mit a del a,
remhriatna a bo a. Tichuan tu thununna leh thurawn mah an
pawm duh lo ang a, a nghawng tur pawh pawisa zo lovin anmahni
awm awma awm an tum lui tlat ang.
Anmahni thununtu hmangaihna chu dan zawh rual loh tlâng
[457] hrilêng, natna inkaichhawn theih chi ang mai a ni a; a dal zo reng
awm hian a mawi lo. Innei se damchhung retheih chauh an
hmabâk dawn tih hria an lo awm mial pawh a ni thei e. Mahse
chu mite ngenna leh fuihnate chu a thlawn mai a ni. Chutiang
inpumkhatna chuan rawngbawl se Pathianin mal A sawm ngei
tur mi \angkai tak pawh chu a tichhe der thei a; chuti chung
chuan chhia leh \ha hriatna leh mi zilhnate chu ang khata
ngaihthah an ni.
Nu leh pa thil engkim hre tawhte thusawi pawhin kori a tu
zo ta lo; an châkna hmachhuana thutlûkna an lo siam tawh thlâk
danglam turin tihtheih an nei lo a ni ber e. |awng\ai inkhawm
châkna an nei tawh lo va, sakhaw lam hawi tuipuina reng reng
an nei tawh lo. Anmahni leh anmahni chu an inâtchilh tawp mai
a, an ni tin hnãte chu ngaih pawimawh thama ngai lo ni-awm
takin a hriat pawh an hre chang tawh mang lo. Heng \halaite hi
khawnvar êng hnuaiah zanlâi thleng thleng an inkawm zan tin si
a. Thu pawimawh leh \angkai an sawi em? Teuh lo mai.
Pawimawhna nei lo thu ho mai mai hlir a ni an sawi zawk ni.
366
INNEIHNA LEH INNEI TURA INPEKNA
Hriselna Dan Leh Felna Dan Bawhchhiatna
Zan khaw tai rêk thleng thlenga inrim \hinte hi Setana
tirhkohte chuan an lo thlir reng a. An mitte chu meng thei se
zawng aw; vantirhkohten an titi leh khawsak dân an lo
chhinchhiah mawlh mawlh lai chu an hmu tur! Hriselna dan leh
felna dân chu bawhchhiat a ni. Inrim nâna kan hun khawhral
tam tak hi inneih hnu atana khêk nise \ha zâwk tur. Mahse a
tlangpuiin inneihna hian kan inrim laia kan induhzia kan tihlan
\hin kha a titawp zawk tlat mai a ni.
Tunlai angahte zanlai thleng thlenga tisa nawmna ûm fo mai [458]
hian a tu ve ve tan pawh chhiatna a thlen fo mai. Hmeichhia leh
mipa an intih mualpho hian Setana a lawm a, Pathian erawh a
mualpho thung. Hetianga inzial âtna hnuaiah hi zawng,
chawimawina hming \hain a tuar a, chutiang mite inneihna chu
Pathian pawmpuina hnuaiah puithû taka tih theih a ni lo. Tisa
châkna avanga innei an ni a; mahse an inneih hlim boruak thar
chu a reh veleh an thiltih awmzia chu an la hre chhuak mai ang.
Inneihna thu an tiam a\anga thlaruk lekah an inngainatna chu a
lo danglam nghal ang a. Tichuan nupa an nih hnu-ah chauh
duhtaka an thlante mizia chu an han hre chiang chho zel a. An
inrim laia atthlak tak leh khawhawi miah lova an awm avanga
an hmuh loh an kawppuite famkim lohna chu an hmuchhuak
thar zel a. Chutah maichama an thutiamte chuan a phuar khawm
zo ta lo. Tichuan Pathian mi intite zingah meuh pawh
hmanhmawh taka inneih vanga lo thleng thei nupa awm hranna
te, in\henna te leh nasa taka kohhran buaina te a lo awm ta a ni.
368
INNEIHNA LEH INNEI TURA INPEKNA
chu an pahnih chuan sakhaw rawngbawlna leh \awng\ai inkhawm [460]
tui lo phah \hak khawpin an inup bet lovang.
Mi tam tak chuan rosum engmah nei lo, rokhawm tur nei
bawk si lo chu nupui pasalah an nei tawp mai a. Inchhung
bungraw nei turin rilru leh taksa chakna an nei hek lo. Heng mi
369
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
hi hmanhmawh em ema nupui pasal nei a, a awmzia pawh an
hriat loh pui mawhphurhna inbel tlat ho an ni deuh zel a ni. Rilru
sang tak leh ropui tak an pu lo va, mi pasal nihna dinhmun leh
pa mawhphurhna awmziate leh chhungkaw mamawh ngaihtuah
hautakzia an hre hek lo. An chhungkaw lo pung zel pawh chuan
an sum leh pâi khawih chet vel dan âiin khawsak dan mawihnai
zawk an lantir chuang lo.
Inneihna hi mihring tana malsawmna ni turin Vanram a\anga
duan chhuah a ni a, mahse ânchhe rapthlâk tak ni tura hman
sual a ni tlangpui zawk a ni. Nula leh tlangval tam zâwk chu an
inhmangaih leh hmangaih loh chauh kha emaw thil chinfel ngai ti
niawm takin an innei chawt bawk a. Mahse inneihnaah hian hei
aia thûk zâwk mawhphurhna a awm tih an hre tur a ni. An fate
an hrilsel ang em, rilru leh nungchangah an chak tawk ang em
tih te an ngaihtuah tur a ni bawk. Mahse mi tlêm tê chauhin ho
mai maia an hnawl theih tawh loh tumna sang tak leh ngaihtuahna
sang tak nen vantlangin anmahni an ngaihdante chu an
chhungkaw bûk rih dan a zirin a hniam lam emaw a sang lam
zawngin emaw a kal thei tih ngaihtuah chungin thil an ti a ni.—A
Solemn Appeal, pp. 63, 64. (Edition: Signs Publishing
Company Limited).
371
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
a ni fo \hin. Hetia an awm chhan hi kawng dik lo an zawh vang
a ni a, a thianghlim thei lo. Pathian hnena rawngbawlna \ha
famkim hlan tur leh kan mihring puite tana malsawmna kan lo
nih theih nana mahni thlarau vawng thianghlim a, kan taksa pawh
vawng hrisel turin A hnena tihtur pawimawh tak mai nei kan
ni.—Testimonies for the Church, vol, 2. pp. 380, 381.
ENTAWNTLÂK ISAAKA–157
[464] Pathian \ih mite tan dinhmun hlauhawm miah lova Pathian
\ihna nei lo mi nen inzawm theih a ni lo. “An inrem chauh loh
chuan mi pahnih an kal dun thei em ni?” Nupa hlimna leh
hlawhtlinna chu an pahnih inpumkhatnaah a innghat a; mahse
ringtu leh ring lo mi inkarah erawh chuan ei duhzawng te, rilru
sukthlek leh hnathawh chena danglamna chiang tak a awm thung.
Hotu pahnih inmil thei miah lo tur rawng an bawl a. Pakhat
zawk nunzia chu eng ang pawhin firin dik mah se a kawppui
ring lo mi huhang chuan Pathian hnen a\anga hruai bona lam a
awn tho vang.
Mi, a pian thar hmaa nupui pasal nei hman chu eng ang
pawhin an sakhaw rin dân chu hrang mah se, a lo pianthar chuan
a kawppui tâna rinawm tlat turin beisei a ni a; mahse tihduhdahna
leh fiahna pawh lo thleng dawn sela Pathian thu chu khawvel
inunauna aia dah pawimawh tlat tur a ni. Hmangaihna leh
dawhtheihna thlarau nen a rinawmna chuan ringlo mi chu a hneh
thei hlauh mahna. Mahse Bible chuan ringtu leh Pathian hre
ngai lo mi inneih chu a khap bur mai. Lalpa kaihhruaina chu,
“Ringlo mite nen rual lo taka nghawngkawl bât dunin awm suh
u,” (I Korin 6: 14) tih a ni.
Isaaka chu khawvel malsawmna thutiam roluahtua siam a
nih avangin Pathianin sang takah A chawimawi a. Kum 40 zet
a ni tawh chung khân nupui neihsak tura a pa’n thil chinchâng
[465] hre tawh, Pathian \ih mi a bawihte zînga pakhat a ruat chu a
pawm thei a. Pathian Lehkhathuin a sawidanin, a rahchhuah
372
ENTAWN TLAK ISAAKA
pawh chhûngkaw hlim tak leh duhawm tak a ni. “Isaaka chuan
Rebeki chu a nu Sari puan inah chuan a hruailût a, Rebeki chu
a nei a, a nupui a lo ni ta a, amah chu a hmangaih hlê a, tichuan
Isaaka chu a nû thih hnûah pawh chuan a lo thlamuang thei ta a,”
(Genesis 24:67).
Kristian intite zîngah meuh pawh Isaaka kawng zawh leh
tunlai \halaite kawng zawh chu a inang lo ngei mai. |halaite
hian hmangaihna thilpêk an dawn chu anmahni chauhin an buaipui
tur, Pathian emaw an nu leh pâte emawin engti kawng maha an
thunun phâk loh niin an hre fo \hîn. Nula tlangval puitling an nih
hmâ daih a\angin nu leh pâte puihna tel lo pawha mahni duhzawng
thlang ve theiah an inngai a. Mahse an ngaihdan dik lohzia hriat
nân kum tam inneih a ngai lo; chumi hunah meuh chuan a rah
\ha lo tak tak dang tûrin a tlai lutuk fo tawh \hîn si a.
Hmanhmawh taka duhthlantîrtu âtna leh mahni inthunun zawh
lohna tho kha, nupa inlaichînna chu nghâwngkawl rual lo zet a
nih thlengin, a chhuanchhe zâwng sual tipungtu a nih phalsak a
ni a. Tichuan mi tamtakin he leia an nun hlimna ber tur leh an
vanram beiseina chu an tichhe ta vek mai a ni.
Upa zawkte leh thil chinchâng hre zâwkte thurâwn lâk \ûlna
thil, uluk taka thil ngaihtuah ngai a awm a nih chuan nupui pasal [466]
inneih chungchâng ngei hi a ni ang. Eng thilah emaw Bible
thurawn petu anga mamawh a nih dâwn a, \awng\ainaa Pathian
kaihhruaina dîl chu a \ûl a nih bawk chuan, an damchhûnga mi
pahnih phuar bet tûra hmalâk a nih hmâ ngei hi a ni ang.
Nu leh pate hian an fâte hmalam nun khaw nawmna chu an
mawhphurhna a ni tih hi engtik lai mahin an ngaihhaih tur a ni lo.
Isaaka’n a pa duhdan a zawm theih mai nachhan kha thuawihna
nun ngaina tura an inzirtirna rah a ni. Abrahama khân a fâten nu
leh pa thuneihna zahse a tih khân, a ni tin nun chuan chu thuneihna
chu mahni hmasial vang emaw, mumal lo taka inthununna emaw
a ni lo tih leh, hmangaihnaa innghat, a fâte ham\hatna leh hlimna
tur thlîr rana tih a ni tih a puang chhuak tlat a ni.
373
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
Nu leh pate chuan an fate rilru chu an milpui kawppui \ha
tak an neih theih nana kaihruai turin mawhphurhna lian tak an
nei tih an hre tur a ni. Anmahni nun leh zirtirna bakah Pathian
\anpuina nen naupang an nih lai a\anga an fate nun chu a lo
thianghlim a, naupang fel tak an nih theih nan te, thil \ha leh dik
lama hip an nih theihna tur tea an nungchang siam chu an
mawhphurhnaah ngai hmiah rawh se. Mize inang an inhip tawn
a, an inngaisang tawn bawk. Thutak leh thianghlimna leh \hatnate
hi naupang rilruah chuan hma taka tuh ni sela, tichuan tleirawl
chuan chutiang nungchang nei mi chu an zawng mai dawn a ni.
Hmangaihna diktak chu nunphung thianghlim leh sâng tak,
a mizia pawh phur thutnain a tih thawh, fiahna nasa tak lo thlena
reh lehnghal mai nen chuan inang lo tak a ni. Nu leh pate enkawl
in chhunga tihtur awmte rinawm taka hlen chhuahna a\ang hian
naupangte chu anmahni chhungkaw bil an enkawl hun atan an
inbuatsaih tur a ni. He anmahni inah ngei hian mahni inphatna
nunte chu a takin nun pui sela, Kristian hmangaihna te,
hawihhawmna te, ngilneihna te chu lan tir rawh se. Hmangaihna
chu rilruah vawn nun a ni reng ang a, tichuan pa ber ni tura
chutiang chhungkua indan santu chuan damchhung kawppui atana
a thlan a nupui tihhlim dân chu a hre hle tawh ang a. Tichuan
hmangaihna chu inneihna avanga tâwp mai lovin, a bul \anna
chauh a lo ni ang.—Thlàhtubulte Leh Zãwlneite, pp. 187-
190.
374
375
|HALAITE HNÊNA THUCHAH
MIZO CONFERENCE LEHKHABU
Hêng Mizo |awng Lehkhabute hi a mamawhtûte tân, man
tlâwm tê têin lei thèih a ni e.
1. Adventist Hlabu (with Word/Solfa Edition, 2014)
2. Buaina Hún Atâna Inbuatsaihna (Chhut Thumna, 2014)
3. Chatuan Nghàhfãk (Chhut Hnihna, 2014)
4. Church Manual (Mizo Edition, 2012)
5. Enkawltu Tâna Thúrãwnte (Chhut Hnihna, 2014)
6. Ei leh Ina Thúrãwnte (Chhut Hnihna, 2014)
7. Hún Tãwp Chanchin (Thupuan)
8. Indona Ropui (Chhut Thumna, 2013)
9. Isua Ang Tûrin (Morning Watch, 2014)*
10. Krista Pánna Kãilãwn (Fourth Edition, 2013)
11. Kristâ Tèhkhínthûte (Second Edition, 2014)
12. Kristian Chhûngkua (Fourth Edition, 2013)
13. Maranatha (Morning Watch, First Edition, 2003)
14. Michael-a Zawhna (Naupang Indona Ropui, 2104)
15. Naupang Kàihhruaina (Fourth Edition, 2013)
16. Nû Hmangaihna
17. Rínna Dìnchànna [Morning Watch, 2007]
18. S.D.A Kohhran Din |án Dân (2009)
19. Tãwpna Hún Atâna Thúchàh (Daniela, Revised, 2014)
20. Thlàhtùbul leh Zãwlneite (Chhut Hnihna, 2014)
21. Thúziak Hmasãte
22. Tìhdam Rawngbãwlna (Second Edition, 2014)
23. Tìrhkohte Thiltìh (Second Edition, 2014)
24. Thútak Dìnchànna (Fourth Edition, 2014)
25. Tlanna Thû (Chhut Thumna, 2009)
26. Zãwlneite leh Lalte (Chhut Hnihna, 2014)