Tirhkohte Thiltih

1
TIRHKOHTE THILTIHTE
“A darhte chu khaw tinah an kal a, thû chu an hril zêl a.”
Tirhkohte 8:4
Isua Kristâ Chanchin |ha Puânna
TIRHKOHTE THILTIHTE
Chu
Ellen G. White
A lehkhabu ziah zînga \henkhatte: “Thlahtubulte leh

Zâwlneite,” “Zâwlneite leh Lalte,” “Chatuan Nghahfâk,”
“Indona Ropui,” “Tlanna Thû,” “Krista Panna Kailâwn,” etc.
2
TIRHKOHTE THILTIHTE
Acts of the Apostles (Mizo)
Second Edition 2014

Copy – 2,000
Copyright, 1917, by
Pacific Press Publishing Association
Copyright, 1943, by
The Ellen G. White Publications
Printed at
Offset Art Printers
73, Elliot Road
Kolkata – 700 016
Published by
Mizo Conference of SDA
Seventh-day Tlâng,
Box – 097, Aizâwl
Mizoram – 796 001
3
THUHMAHRUAI
T HUTHLUNG THARA a bu ngâna hi, hmânlai a\angin ‘Tirhkohte

Thiltihte’ tia hriat a ni \hîn a; mahse hetiang hming hi a bû-
ah chuan hmuh tûr a awm lo. Kuta ziakte zînga hmasa be
pakhat, Codex Sinaiticus-ah chuan tirhkohte sawi tel lo vin,
‘Thiltihte’ tia mâwl taka hming vuah a ni. Hei hian chhan a
nei a, ‘Thiltihte’ tih hian zirtîr sâwm leh pahnihte rawngbâwlna
chanchin tâwi tê chauh kha a tum a ni lo va, an zînga mi ropui
Petera te, Jakoba te, Johana leh Paula-te nuna thil thleng
pawimawh deuh deuhte chauh kha a tum a ni bawk hek lo.
Tirhkohte Thiltih bû hi kohhran pum pui, Judate leh
Gentailte tâna Doctor duhawm tak, Luka, Gentail piangthar
ziah a ni. A hun chhûng hi kum 30 âia tam deuh chauh ni mah
sela, hun lo kal zêl tûra kohhrante tân zirtûr pawimawh tak tak
hlîrin a khat a. Tirhkohte Thiltih bû-ah hian Pathian chuan
chiang takin tûnlai Kristiante hian Pentekos Nî-a thiltihtheihna
nêna lo thleng Thlarau ngêi kha an la chang vê dâwn a ni tih a
tilang a, chû chuan Chanchin |ha thuchah chu a chhêm alh
dâwn a. Petera te, Paula te leh Thlarau Thianghlim thiltihte
chu tûnlaia zirtîrteah hian a lo lang nawn leh dâwn a ni.
Tirhkohte Thiltih bu ziak a lo tâwp thut pawh hian awmze
thûk tak a nei a; chanchin ngaihnawm tak takte chu ziah zawh
a la ni lo tih a lantîr a ni. Thlarau zâra Pathian thiltihte chuan
Kristian hun chhûng zawng zawngah rah a chhuahin, chhuân
lo awm zêl tûrte chuan mâwina leh thiltihtheihnaa khat bung
ropui takte chu an rawn belhchhah zêl dâwn a ni. Hê lehkhabu
ropui taka thil tih chhinchhiahte hi Thlarau thiltihte a ni ber a,
tirhkohte hun laia Kristian hruaitûte hnêna thurâwn petu leh
\anpuitu ber chu Thlarau Thianghlim a nih tlat vângin, Pentekos
Nî-ah khân \awng\aia lo nghâktu, zirtîrte kha Thlarauva
tihkhahin an awm a; thiltihtheihna nên Chanchin |hâ an hril
ta a ni.
4
Rawngbâwltu atâna thlan chhuah mi pasarihte kha “Thlarau
Thianghlim leh finnaa khat” (Tirhkohte 6:3) an ni. Saula
rawngbâwl tûra nemnghehna kaihruaitu pawh kha Thlarau
Thianghlim a ni a (Tirhkohte 9:17), kohhran chhûngkuaa
Gentailte hruaitu (10:44-47), kohhran rawngbâwl tûra Barnaba
leh Saula-te serhhrangtu (13:2-4) a ni bawk. Jerusalem
Inkhâwmpui kaihruaitu (15:28) leh Paula zinnaa kaihruaitu
pawh kha Thlarau Thianghlim a ni a. Rome Sorkar leh Judaten
kohhran an tihduhdah laia ringtûte enkawltu leh, dik lohna
a\anga vawnghimtu pawh kha Thlarau bawk chu a ni.
Tirhkohte Thiltihte tih bû hi Ellen G. White-i lehkhabu ziah
hnuhnun berte zînga mi a ni a. A thih hmâ kum tlêm tê kal
taah khân chhut a ni. A lehkhabu ziah ropui berte zînga pakhat
a ni. Chhiartu tam berte chuan hriatpuitu—Kristian an nihna
kawngah an \angkai phah êm êm a ni. Hê lehkhabua thuchahte
hi an la pawimawh reng a, Pentekos Nî-a thlarau lam
thiltihtheihna pêk âia tam kha tûn kum zabi sawmhnihnaah
hian pêkin a awm dâwn a ni tih ziahna a lo lang chiang hlê a.
Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa Chanchin |ha hnathawhna
hi a tîrlam âi khân a nasa lehzual dâwn a ni.
Chhiartûin kohhran hmasâte ropui taka rawng an bâwlna
chu chhunzawm zêl a, thlarau hmêlma bumna laka him taka
an awm hi hê lehkhabu chhuahtûte \awng\aina leh an duhdân
chu a ni e.
Chhuahtûte
PHÊK NAMBAR PÊK CHUNGCHÂNG

Hê Tirhkohte Thiltihte bû hi chhiartu leh hmangtûte tân zau
zâwka an \angkãipui beiseiin, phêk nambar pêk dãn hmángah
hian, Index of Ellen G. White tìh bùpuia (Standard Edition) phêk
nambar chu hê lehkhabu phêk sîr dinglamah emaw, veilamah
emaw, braket chhûngah dàh zêl a ni.
5
A CHHÛNGA THU AWMTE
1. A Kohhran Tâna Pathian Thiltum . . . . . . . . . . . . 7

2. Sâwmpahnihte Inzirna Chu . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3. Thupêk Ropui Tak Chu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4. Pentekos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5. Thlarau Thilpêk Chu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
6. Biak In Kawngkhârah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
7. Vervêkna Laka Vaulâwkna . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
8. Sanhedrin Rorêlna Hmâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
9. Rawngbâwltu Pasarihte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
10. Kristian Martar Hmasaber . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
11. Samaria Ramah Chanchin |ha Chu . . . . . . . . . . . 92
12. Tiduhdahtu—Zirtîr Lo Ni Tâ Chu . . . . . . . . . . . . 100
13. Inbuatsaihna Nîte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
14. Thutak Zawngtu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
15. Tân In A\anga Chhanchhuah . . . . . . . . . . . . . . . 128
16. Antiokei-a Chanchin |ha Thuchah Chu . . . . . . . 139
17. Chanchin |ha Tlângâupuitûte . . . . . . . . . . . . . . . 148
18. Ringlo Mîte Hnêna Thuhrilna . . . . . . . . . . . . . . . 158
19. Judate leh Gentail-te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
20. Kros Chu Châwisângin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
21. Râl Lehlamah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
22. Thesalonika leh Atheni Khuâah . . . . . . . . . . . . . . 197
23. Beroia leh Atheni Khuâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
24. Korin Khuâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
25. Thesalonika Mîte Hnêna Lehkha Thawnte . . . . . . . . 228
26. Appolova Korin Khuâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
27. Efesi Khuâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
28. Thawhrimna leh Hrehawm Tawrhna Nîte . . . . . . 261
6
29. Vaulâwkna leh Ngenna Thuchah . . . . . . . . . . . . 267
30. Dinhmun Sâng Zâwka Awm Tûra Kohna . . . . . . 276
31. Thuchah Chu Ngaihven A Ni . . . . . . . . . . . . . . . 289
32. Kohhran Thilphal Tak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
33. Harsatna Hnuaia Rawngbâwlin . . . . . . . . . . . . . . 310
34. Inhlan Rawngbâwlna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
35. Judate Hnêna Chhandamna . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
36. Galatia Rama Kalsualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
37. Jerusalem-a Paula Zin Hnuhnung Ber . . . . . . . . 347
38. Paula, Mi Tâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
39. Kaisari Khuâa Thubuai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
40. Paulan Kaisara Hnêna Thu Thlen A Ngiat . . . . . 381
41. “Min Thlêmthlu |helh A Lâwm Lê!” . . . . . . . . . 385
42. Zinna leh Lawng Chhiatna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
43. Rome Khuâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
44. Kaisara Chhûngte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
45. Rome A\anga Ziakin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
46. Zalên Takin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
47. Manna Hnuhnung Ber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
48. Paula: Nero-a Hmâah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
49. Paula Lehkhathawn Hnuhnung Ber . . . . . . . . . . . 445
50. Thi Tûra Thiamloh Chantîr . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
51. Berâmpu Rinawm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
52. Tâwp Thlenga Dingnghet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
53. Hmangaih Johana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
54. Hriatpuitu Rinawm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490
55. Khawngaihnaa Tihdanglam . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
56. Patmos Thliarkârah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510
57. Thupuân Chu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519
58. Kohhranin Hnehna A Chang Ta . . . . . . . . . . . . . . . 532
7
BUNG – 1
A KOHHRAN TÂNA PATHIAN THILTUM
M chhandamna tûrin kohhran hi Pathian chuan [9]

IHRINGTE
a hmang a. Rawngbâwl tûra ruahman a ni a, khawvêl
pum puia Chanchin |ha thlen hi a hnâ ber a ni. Atîr a\ang
rêngin Pathian chuan A famkimna leh A tlintâwkna chu A
kohhran hmangin khawvêlah tihlan A tum a. A kohhran
member-te thim atâ chhuak a, A êng mak taka lût tûra A
kohte chuan A ropuina chu an lanchhuahtîr tûr a ni. Kohhran
chu Kristâ khawngaihna hausakna awm khâwmna hmun a
ni a, kohhran hmangin “tûn laia vân hmunahte khian lalna
leh thuneihna hnênah chuan”1 tihlanin a awm ang, chû chu
Pathian hmangaihna lan chhuahna tâwpkhâwk a ni sî a.
Kohhran chungchânga Pathian thutiamte chu a tamin a
mak hlê mai. “Ka in chu mî zawng zawng tân \awng\aina
in a ni ang.”2 “Anmahni leh ka tlâng vêl hmunte chu mal
ka sâwm ang a, a hun têin ruah ka sûrtîr ang a, malsâwm [10]
ruahte a sûr ang. “ ‘Thil phun hmingthang tak ka siamsak
ang a, chû ramah chuan \âmin a tiral tawh lo vang a, hnam
dangte hmuhsitna an tuâr tawh hek lo vang. Kei LALPA an
Pathian hi an hnênah ka awm tih an hriain, anni Israel
chhûngte pawh ka mîte an ni tih an hria ang,’ tih hi LALPA
Pathian thu chhuak a ni. ‘Nangnî ka berâmte, ka ran tlatna
hmuna berâmte chu mihring in ni a; kei hi in Pathian ka ni
tih hi LALPA Pathian thu chhuak a ni,’ tiin.”3
“ ‘Mi hriat a, mi rin a, amah chu ka ni tih in hriat theihna
tûrin, nangnî hi mi hriatpuitûte in ni, ka chhiahhlawh ka
thlana pawh chu,’ LALPAN a ti. ‘Ka awm hmâ chuan Pathian
rêng rêng din an awm lo va, ka awm hnûah pawh an awm
hek lo vang. Kei, keimah ngêi hi LALPA chu ka ni; keimah
lo chu chhandamtu rêng rêng an awm lo. Keimahin ka sawi
_____
1
Efesi 3:10; 2 Isaia 56:7; 3 Ezekiela 34:26, 29-31
8 TIRHKOHTE THILTIHTE
a, ka chhandam a, ka hriattîr a, in zîngah khân ram dang

pathian rêng rêng an awm loh kha; chuvângin nangni hi ka
thu min hriatpuitûte in ni,’ LALPAN a ti. “Kei LALPA hian
felnain ka ko a che; i kutah ka chelh ang a, ka humhim ang
che a, mitdelte mit tivâr tûr leh, mi tângte rip chhûng atâ
hruaichhuak tûr leh, thim zînga \hû te, tân ina ta hruai
chhuak tûrin, mîte thuthlung atân leh Gentailte ti-êngtu atân
ka ruat ang che.”4
LALPA chuan heti hian a ti, “Hun lâwmawmah ka ngaithlâ
che a, chhandamna nî-ah ka \anpui che; mi tângte hnênah
‘Chhuak rawh u,’ thima awmte hnênah, ‘Lo lang rawh u,’
ti a, ram tungding tûr leh rochan ram \iâu tawh hnû te, anniho
chu luahtîr tûrin ka humhim chein, mîte thuthlung atan ka
ruat ang che. Kawngahte chuan an ei zêl ang a, tlâng sâng
kawlh velvul zawng zawngahte chuan an tlatna hmun chu a
awm ang. An ril\âmin an tuihâl lo vang a, lumin a
tihrehawmin, nîin a em hek lo vang; anmahni khawngaihtu
[11]
chuan a hruai dâwn sî a, tuihna kiang ngêiahte chuan a hruai
dâwn sî a. Tichuan ka tlâng zawng zawng chu tihsânin a
awm bawk ang. . . .
“Âw vânte u, hlim takin zai rawh u; Âw leilung hlim
takin awm rawh; Âw tlângte u, hlâ sa chhuak phut rawh u;
LALPA chuan a mîte chu a thlamuan sî a, mi hrehawm tuârte
pawh chu a khawngaih dâwn a ni. Nimahsela Zion chuan,
‘Jehovan min kalsan a, LALPAN mi theihnghilh ta,’ a ti a.
Hmeichhiain a fapa, a rîla rah chu, khawngaih lohna tûrin a
nâu hnute hne lai chu a theihnghilh a ni thei e, nimahsela
kei chuan ka theihnghilh lo vang che. En teh, ka kutphahahte
hian ka ziak che hi, i kulh bangte chu ka hmâah a awm reng
fo va ni.”5
Kohhran hi Pathian kulhpui, A râltlânna khawpui, helna
khawvêla A chelh tlat chu a ni. Kohhran phatsanna rêng
rêng chu, A Fapa neih chhun thisena mihringte leitu—Amah
_____
4
Isaia 43:10-12; 42:6, 7; 5 Isaia 49:8-16
A KOHHRAN TÂNA PATHIAN THILTUM 9
phatsanna ang chiah a ni. Atîr a\ang rêngin mi rinawmte
chuan leia kohhran chu an din a. Eng hun lai pawhin LALPAN
vêngtûte a nei a, chûngte chuan an hun lai \heuhah hriatpuitu
hnâ an thawk \heuh a ni. Hêng vêngtûte hian vaulâwkna
thuchah chu an pe reng a, an râlthuamte hlih a hunah pawh
mi dangin hnâ chu an la chhâwng zêl \hîn. Pathian chuan
hêng hriatpuitûte hi Amah nêna inlaichînna thuthlung nei
tûrin a rawn hruai a, lei kohhran leh vân kohhran a inzawmtîr
a ni. A kohhran rawngbâwl tûrin A vântirhkohte a rawn tîr
chhuak a, hremhmun kawngkhârte chuan A mîte chu an
hneh thei dâwn lo a ni.
Tihduhdahna, inbeihna leh thimna hun chhûng rei tak
kârah pawh Pathianin A kohhran chu A enkawl tlat a. Eng
ang harsatna chhûm pawh lo zîngin, A hnâ tibahlah tûra [12]
dodâlna râl lo lian \hîn mah se, A lo hriat lâwk loh leh a lo
inrâlrin loh lai hun hi a awm ngai lo. Hêng zawng zawng
hi a lo hrilhlâwk ang ngêiin a lo thleng a. A kohhran chu A
kalsan ngai rêng rêng lo va, thil lo awm tûr zawng zawng
lo thlen dânte chhuichhuak vekin, A Thlarauin zâwlneite A
hrilhlâwktîrte lo thlen dân chu a tilang vek zâwk \hîn a ni.
A thiltum leh ruâhman zawng zawngte chu a lo famkim
vek dâwn a ni. A lal\hutthlêng leh A dân chu a inzawm tlat
a, sual thiltihtheihna rêng rêngin a tichhe thei lo. Thutak
chu Pathian thâwkkhum leh vên tlat a ni, chûvângin dodâlna
zawng zawng chu a la hneh fai vek dâwn a ni.
Thlarau lam thim lai hun chhûng zawng zawngte khân
Pathian kohhran chu tlâng chunga khawpui angin a awm
reng a. Hun lo kal zêlah leh thlahchhâwng tam tak lo awm
hnûah pawh vân thurin thianghlim tak chu a lo lang chhuak
reng \hîn a ni. Kohhran chu chak lo vin, tling lo angte hian
lang \hîn mah sela Pathian chuan A ngaihvenin, A enkawl
reng \hîn a. A khawngaihna awmna hmunpui a ni a, hetah
hian thinlung thlâk danglam thei A thiltihtheihna chu tihlan
A duh a ni. Krista chuan, “Pathian ram chu engtin nge kan
tehkhin ang? A nih loh leh eng tehkhin thûin nge kan
tehkhin ang?”6 a ti a. Khawvêl lalramte nên chuan tehkhin
theih a ni lo. Khawvêl mîte zîngah hian tehkhin tûr rêng a
hmu lo. Lei lalramte chu taksa chakna nêna neih a ni a,
Kristâ lalramah chuan hetiang hmanruâ, tihluihna leh
inpâwngnêkna hmanrua rêng rêng chu a bo vek a ni. Hê
lalram hi chuan mihringte chu a châwikângin a tiropui a.
Pathian kohhran chu nun thianghlim sawina hmun a ni a,
thilpêk hrang hrangin a khat a, Thlarau Thianghlimin a
châwm bawk a. Member-te chuan mîte an \anpui leh mal
an sâwmna hlimna a\ang chuan hlimna an nei tûr a ni.
[13] LALPAN A hming chu tihropuia a awm theihna tûrin A
kohhran hmanga A thil ruâhman chu hna ropui leh mak tak
a ni. Hê hna awm dân hi tihdamna lui Ezekielan inlârnaa a
hmuhah khân a lo lang a. “Hê tui khawchhak ram lama
luang hi Araba ramah a luang lût tûr a ni, tuipuiah a luâng
lût ang a, tuipui tui al chu tui thianghlimah a chantîr ang.
Heti hi a lo ni ang a, luite chu an luanna apiangah rannung
tinrêngin an damphah ang a, sanghâte an awm huai huai
ang; tuipui tui a thianghlimna tûr leh, a luanna apiangah
rannungten an nunphahna tûrin hêng lui hi a lo luang a ni sî
a. . . . A lui kamah chuan a kam tuakin thei kûng tinrêng a
\o ang a, chûngte chu a hnah a vuai ngai lovin, a rah lo ngai
hek lo vang; hmun thianghlim a\anga lui lo luang chhuak
châwm a nih avângin thla kipin a rah ang; a rah chu ei atân
a ni ang a, a hnah chu tihdam nân a ni ang.”7
A tîr a\angin Pathian chuan A mîte hmangin khawvêlah
malsâwmna a thlen a. Hmânlai Aigupta hnam tân Josefa
chu nunna hnâr ni tûrin A siam a. Josefa nun ropui tak avâng
chuan chû hnam pum pui nun chu vênhimin a awm a.
Daniela hmangin Babulon mifing zawng zawng nunna chu
Pathianin A chhanhim a ni. Hêng chhanchhuahnate hian
_____
6
Marka 4:30; 7 Ezekiela 47:8-12
zirtûrte min pê a; Josefa leh Daniela-ten an biak Pathian
nêna inzawmna azârah khawvêlah thlarau lam malsâwmna
chu hlanin a awm tih an lantîr a. Krista chênna thinlung
nei a, khawvêla A hmangaihna lantîrtu apiangte chu
mihringte malsâwmna tûra Pathian thawhpuitûte an ni. Mi
dangte hnêna khawngaihna pêk leh chhâwn tûra
Chhandamtu a\anga dawngte chuan thlarau lam nun ropui
tak chu an nei reng mai dâwn a ni.
Mihringte hnêna A nungchang tilang tûrin Pathianin [14]
Israelte chu A thlang a, khawvêla chhandamna tuikhur ni
tûrin A duh a ni. An hnênah Pathian duhzâwng tihlanna
vân thuchahte chu pêk an ni. Israelte hun hmasa lamah
khân khawvêl hnamte chuan an khawsak dân dik loh
avângin Pathian hriatna chu an lo hloh zo tawh a; tûn hma
lam chuan Amah chu an lo hre tawh a, mahsela “Pathian
hre sîin, Pathian angin an châwimâwi lo va, lâwmthû pawh
an sawi hek lo; thil lawi lo an ngaihtuah ta zâwk a, an
thinlung chu a lo thim ta zâwk a ni.” Mahsela Pathian chuan
A zahngaihna avângin anni chu a tiboral mai lo va; A mîte
hmangin Amah chu an lo hriat leh theih nân hun remchâng
dang A pe leh ta a. Inthâwina zirtîrna a\angin Krista chu
hnam zawng zawng chungah châwimâwia awm tûr a ni.
Amah en apiang an lo nun theih nân, Krista chu Judateho
khawsak rêlna atâna a lungphûm ber chu a ni. A hlim leh
thla rawngbâwlna zawng zawngte chu Chanchin |ha
hrilhlâwkna vek an ni a, tlanna thutiam tilangtu vek an ni.
Mahsela Israel mipuite chuan Pathian aiawh an nihna
anga an ham\hatna zawng zawngte chu an hloh zo ta sî a.
Pathian chu an theihnghilh a, an hna thianghlim tak chu an
lo thawk ta lo va ni. Malsâwmna an dawnte chuan
khawvêlah, malsâwmnna a thlen ta bawk hek lo. An
ham\hatna zawng zawngte chu anmahni intihropui nân an
hmang ta zâwk a. Thlêmnate an pumpelh theih nân khawvêl
a\angin an inkhârhnan tlat a. Pathianin milem be mîte nêna

an inchiahpiah lohna tûra thû A pêkte chu hnam dangte laka
an intihhran theih nân dâltu bang atân an hmang ta hlauh
[15] zâwk a. Pathianin an laka A phûtte chu ti duh lo vin, nun
dân thianghlim leh sâkhaw inkaihhruainate pawh chu an
zâwm duh hek lo.
Puithiamte leh rorêltûte chuan an serh leh sâng dânte
chu an vawng nghet tlur ringawt mai a. Dân ang maia an
sâkhaw rawngbâwlnaah chuan an lungâwi a; vân thutak
nung chu mi dangte hnênah an sem vê thei ta miah lo mai.
Anmahnî felna chu tâwk hlêah an ngai a, an sâkhaw
rawngbâwlnaah thil thar dangte chu lo lût lo se an duh a ni.
Mihringte tâna Pathian duhdân chu anmahni a\anga chhuak
a ni lo tih hi an pawm lo va; an thil \ha tih avânga duhsakna
dawng tûrah an inngai tlat mai a ni. Hmangaihna avânga
thil tih rinna leh thlarau tithianghlimtu chuan Farisaite
sâkhua leh serh leh sâng dân te, mihringte thupêkahte hian
inzawmna tûr hmun rêng a hmu thei lo.
Israelte chungchângah Pathian chuan heti hian a puang,
“Chi dik tak hmangin grêp \ha tak ka phun che a, engtiziaa
inlet a, grêp suaka lo chang ta nge i nih?”8 Israel chu grêp
hrui duah tak, rah ngah tak a ni a.”9 “Tûnah hian âw
Jerusalema awmte leh Juda mîte u, khawngaih takin kei leh
ka grêp huan kâra ka thû hi min ngaihtuahsak teh u khâi!
Ka grêp huanah hian ka tih tawh ang lo liam kha chuan a
chungah enge tih leh chuân tûr la awm ta ni lê? Eng vângin
nge grêp taka rah tûra ka beisei nên khân, grêp suaka a lo
rah mai kha ni lê? Tûnah hian ngai teh u, ka grêp huan
chunga ka tih tûr chu ka hrilh ang che u: A hlîng pal chu ka
la bo ang a, ei zawhin a awm ang; a lung pal chu ka tichim
ang a, rah behin a awm ang; ka tiram vek ang a, sahnovin a
awm lo vang a, laih phutin a awm hek lo vang; chhûmte
[16] pawh a chunga ruah rêng rêng sûrtîr lo tûrin thû ka pe bawk
_____
8
Jeremia 2:21; 9Hosea 10:1
ang. Sipaihote LALPÂ grêp huan chu Israela chhûngte hi
an ni a, Juda mîte hi a kûng duhawm tak chu an ni sî a;
rorêlna fel a beisei a, nimahsela ngai teh, hnehchhiahna a
lo awm ta zâwk a, felna a beisei a, nimahsela ngai teh, âu
thâwm a lo awm ta zâwk a ni,”10
“Natna veite in tichakin, damlote in tidam lo va, ke
tliakte in tuâm lo va, hnawh bote in rawn hruai hek lo; a
bote chu in zawng hek lo va, khauh takin leh na takin in
thunun ta zâwk a.”11
Juda hruaitûte chuan fing tâwka an inngaih avângin
zirtîrna mamawhin an inhre lo va, fel lutuka an inngaih
avângin chhandamna mammawhin an inhre lo; châwimâwi
sa nîa an inngaih tlat avângin Kristâ hnên a\anga
châwimâwina chu mamawhin an inhre bawk hek lo.
Chhandamtu chuan anni chu hawisanin, ham\hatna an lo
hman dik loh chu mi dangte hnênah a pê a, an hnâ tûr an lo
ngaihthah tâk chu mi dangte hnênah a hlân ta zâwk a.
Pathian ropuina chu tihlanin a awm tûr a ni a, A thû chu
tihnghehin a awm bawk tûr a ni. Kristâ lalram chu
khawvêlah hian din tûr a ni. Pathian chhandamna chu thlalêr
ram khawpuiahte pawh hriattîrin a awm tûr a ni a, Judaten
an thawh tâk loh hnâ chu zirtîrte chuan an thawk tûr a lo ni
ta. cd
_____
10
Isaia 5:3-7; 11Ezekiela 34:4
BUNG –2
SAWMPAHNIHTE INZIRNA CHU
[17]
K RISTA chuan A hnâ thawk zêl tûr hian mithiam te, Juda hotu
thusawi thiam te leh Rome thiltihtheihna te a thlang lo.
Khawvêl tinghîng thei tutakte puang tûrin Thiampuipa
chuan mahnî felna chhuângtu Judate kal pêlin mi
inngaitlâwm leh lehkha thiam lote a thlang a. Hêng mîte hi
chher puitlingin A kohhran hruaitûte ni tûrin a buatsaih a.
Hêng mîte hian mi dangte pawh an zirtîr vê zêl ang a,
Chanchin |ha thuchah chu puang tûrin an tîr chhuak ang.
An thawhnaa hlawhtling taka an awm theih nân Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna chu pêkin an awm tûr a ni.
Chanchin |hâ chu mihringte theihna leh finna hmanga
puang lo vin, Pathian thiltihtheihnaa puan zâwk tûr a ni
ang.
Kum thum leh a chanvê chhûng chu khawvêlin Zirtîrtu
ropui ber nîa an hriat kaihhruaiin zirtîrte chu an awm a.
Mimal taka an inkawmna leh an inpâwlhona a\ang chuan
Krista chuan A rawngbâwl tûrin A zirtîr a. Nî tinin Amah
nên chuan an kal hovin, an inbe tlâng reng a, mi châu leh
phurrit phurte hnêna A hlimna thusawite chu hriain, damlo
[18]
leh tihhrehawma awmte tâna A thiltihtheihna lantîrnate
pawh chu an hmû a. A chângin tlâng pangah \hu hovin
anmahni chu A zirtîr a; a chângin tuipui kamah leh
kawngahte kalin Pathian lalram thurûkte chu A tilang \hîn
a. Vân thuchah ngaithla tûrin thinlung inhawnna apiangah
chuan chhandamna kawng thutakte chu a tilang zêl bawk a.
A zirtîrte hnênah tih tûr thupêk pe mai lo vin, “Min zui
rawh u,” a ti mai \hîn a ni. Khaw lian leh khaw têahte
kalin, mipuite A zirtîr dân hmu tûrin anniho chu A hruai vê
zêl \hîn. Hmun tinah Amah chu an zui vê zêl a, A zin man
SÂWMPAHNIHTE INZIRNA CHU 15
chu tlêm tê tal an tumsak vê zêl bawk a; a châng chuan

Amah ang bawkin an ril\âmin an châu vê \hîn a. Kawtthlêr
tâwt takah te, dîl kamah te leh thlalêr hmun reh takahte an
zui zêl \hîn a, A nundân tin rêng an hmû a ni.
Zirtîr sawpahnihte ruat ngheh an nihna hmun ngêiah
khân Isuan A kalbo huna khawvêla A hna chhunzawm zêl
tûr—kohhran din nghehna rahbi hmasa ber chu a lo buatsaih
ta a ni. Hê ruat nghehna hi heti hian chhinchhiah a ni:
“Tlângah chuan a han kal a, amahin A duhzâwng apiangte
chu a ko va; anni chu a hnênah an han kal a, a hnêna an
awm theih nân leh thu hril tûr leh ramhuaite an
hnawhchhuah theih nân, sâwm leh pahnih a ruat a.”1
Hê thil thleng rilru khawih tak mai hi en teh. Vân mi
Ropuia chu Amâ thlan Sawmpahnihten an huâl vêl a, an
hnâ tûr atân a serhhrang \êp tawh a. Hetiang thil mâwl tê
leh A thû leh A Thlarau hmang hian mi tin tâ tûr
chhandamna chu A ruâhman a ni.
Hlim tak leh lâwm takin hê thil thleng hi Pathian leh
vântirhkohte chuan an lo thlîr a. Pâ chuan hêng mîte a\ang
hian vân êng chu a lo êng chhuak dâwn a ni tih a hria a, an
thusawiah chuan A Fapa hriatpuina chu hun tâwp thlengin,[19]
thlah lo awm zêl tûrte hnênah a lo lang zêl dâwn a ni.
Zirtîrte chu Krista hriatpuitûte angin an kal chhuak ang
a, Amah a\anga an thil hmuh leh hriatte chu khawvêlah an
puang dâwn a ni. An hna chu Krista tih lohah chuan
_____
1
Marka 3:13, 14
mihringte hna pawimawh ber a ni sî a. Mihringte

chhandamna tûrin Pathian nêna thawk tlâng tûr an ni ang.
Thuthlung Hlui huna thlahtu sawmpahnihten Israel âi an
awh ang khân, Chanchin |ha kohhran âiawhin tirhkoh
sawmpahnihte chu an lo ding vê ta a ni.
Kristan hê leia rawng A bâwl lai khân Judate leh Gentail-
te inkâr daidanna bang chu A \hiat mêk a, mî zawng zawng
hnênah chhandamna thû chu A puang a. Amah kha Juda
mî ni mah se, Samari mîte nên an khawsaho a; hêng mîte hi
mîte hmusit hlê mah se, Judate Farisai dânte chu eng mah
lovah a siam a. An in chhûngahte riak vêin, châw an kîlho
va, an kawtthlêrahte anmahnî chu a zirtîr bawk \hîn.
Chhandamtu chuan A zirtîrte hnênah hê thutak hi puân
a nghâkhlel êm êm a: “Ani chuan intaina, a tîsâa tibovin,
pâwlhnihte (Judate leh hnam dangte) chu pumkhatah siamin,
an kâra daidanna bang chu a tichim a.... Chanchin |hâ
avângin Krista-ah chuan Gentailte hi roluahpui te, taksa
pêngpui te, thutiam dawnpuite an nih hi.”2 Hê thutak hi
Kapernaum khuaa Sipai Zahotû rinna lâwmman pêkna leh
Sukar mîte hnêna Chanchin |hâ A hmannaah khân tihlan a
ni nual tawh a. Foiniki A tlawh \uma Kanaan hmeichhe
fanû A tihdam \um khân A tilang chiang lehzual a. Hêng
thilte hian zirtîrte chu thil awmdân—chhandamna chang tlâk
[20] lova an ngaih tam tak zîngah hian thutak êng hriat châk,
thlarauva ril\âm an awm tih a hriat fiahtîr a ni.
Chutiang chuan Kristan zirtîrte hnênah hê thutak:
Pathian lalramah chuan ramrî bîk te, chî leh chî inthliârna
te, mi lian bîk rorêlnate a awm lo va; hnam tin hnênah kalin,
Chhandamtû hmangaihna thuchah chu an puang tûr a ni tih
hi zirtîr a tum tlat a ni. Mahsela rei tak hnûah chauh hê thû
hi an hrethiam a ni: “Lei chung zawng zawnga awm tûrin,
bul hmunkhat vekin hnam tin mi a siam a, an tân hunbîte a
ruatsak a, an awmna rîte a khamsak a. Pathian an zawn a,
_____
2
Efesi 2:14; 3:6
an dap an dap a, an hmuh mial theih nân, nimahsela Ani
chuan min hlat lo \heuh sî a.”3
Hêng zirtîr hmasa berte hnênah hian mi chi hrang hrang
an lo kal a, khawvêl zirtîrtû tûrte an ni; nungchang chi hrang
hrang nei an ni bawk. Koh an nihna ang taka hlawhtling
taka hnâ chu an kenkawh theih nân, hêng mîte nundan leh
awmdan chi hrang neite hian ngaihtuahna leh thiltih
thuhmun an neih a mamawh a ni. Hetianga an inpumkhat
theihna tûr hi Kristâ tum ber a ni. A tâwp berah chuan
Amah nêna an inpumkhat tlat hi A tum ber a. A
rawngbâwlnaa A ngaihtuah ber chu A pâ hnêna A
lawng\ainaah hian tihlanin a awm: “An zâa pumkhat an
nihna tûrin; Ka Pâ, nang keimahah i awm a, kei nangmaha
ka awm ang bawk hian, anni pawh keimahnîa an awmna
tûrin.” “Nangin kei mi tîr tih leh, mi hmangaih avângin
anni hi i hmangaih tih khawvêlin an hriat theihna tûrin.”4
An tâna A \awng\ai fona pawh thutaka tihthianghlim
an nih theihna tûrin a ni; khawvêl siam hmâa Engkimtitheia
thupêk chu tihchhuah tawh a ni tih a hriat avângin rinhlelhna
nei miah lo vin a \awng\ai a. Lalram chanchin \hâ chu
hnam zawng zawngah hrilhin a awm ang tih A hria a;[21]
Thlarau Thianghlim engkimtitheia thuam thutak chuan an
sual nêna inbeihna chu a hneh ang tih pawh A hria a, thisen
kâi puan zâr chu Amah zuitûte chungah chuan engtik nî-ah
emaw hnehna nên vai a la ni dâwn a ni.
Kristâ lei rawngbâwlna chu a lo tâwp dâwn tâk avâng
leh, Amâ enkawlna lova A zirtîrten hnâ chu an thawh dâwn
tâk avângin anmahni fuihna, hun lo kal tûr atâna an lo
inpeihna tûrin A theih ang angin A buatsaih hlawm a.
Beiseina dik lovin anni chu a bum lo. Lehkhabu kêu sâ ang
maiin thil lo thleng tûr chu a chhiar theih a ni. Anni chu A
kalsan dâwn tih leh, chinghne zînga berâm awm angin anni
chu A kalsan dâwn tih a hria a. Tihduhdahnate tuârin,
_____
3
Tirhkohte 17:26, 27; 4 Johana 17:21, 23
inkhâwmna in a\angin hnawhchhuah leh tân inahte khungin

an awm dâwn tihte A hre bawk a. Messia an hriatpuina
avângin a \hente chu an thi dâwn tih pawh a hria. A \hente
phei chu A lo hrilh tawh nghê nghê a. A hun lo awm zêl
dân tûr A sawinaah chuan harsatna an tawh hunah A thûte
chu hre rengin Tlantu A nihna chu nghet taka an rin tlat
theih nân tlang tak leh fiah takin A hrilh hlawm a. Beiseina
leh huaisenna thûte pawh a hrilh bawk a ni.
“In thinlung mangang suh se, Pathian in ring e, kei pawh
mi ring vê rawh u. Ka Pâ inah awmna tam tak a awm a, a
awm loh chuan ka hrilh tawh tûr che u a ni; in tân hmun
siamin ka kal dâwn hi. In tân hmun ka han siam chuan ka
lo kîr leh ang a, ka hnênah ka lâ ang che u, ka awmnaah
nangnî pawh in awm vê theih nân. Ka kalna tûr a kawng
chin in hria e.”5 In tân khawvêlah ka lo kal a, in tân ka
[22] thawk bawk a. Ka kal bo hunah pawh in tân \hahnemngai
takin ka la thawk zui zêl ang. In rin theih nan in hnêna
keimah tilang chiang tûrin khawvêlah ka lo kal a. Ka Pâ
hnênah ka kal dâwn a, in âiawha dinga chu in thurualpui
tûr a ni.
“Tihtak meuhin, tihtak meuhin ka hrilh a che u, tû pawh
mi ring chuan thil ka tihte hi ani pawhin a ti vê ang; hêng
âia ropui pawh hi a la ti ang, Pâ hnênah ka kal dâwn
avângin.”6 Hê thû a sawi hian Amâ lo thawh tawh âia ropui
zâwk zirtîrten an thawk ang a tihna a ni lo, an hnathawh
chuan a huâm zâu zâwk ang a tihna mai a ni. Thilmak tihna
mai a sawi a ni lo va, Thlarau Thianghlim kaihhruaina
hnuaia thil lo thleng tûr zawng zawng A sawi zâwk a ni.
“Pâ hnên atâ Thlamuantu in hnêna ka tirh tûr, Pâa chhuak
Thlarau dik tak chu a lo thlen hunah, ani chuan ka thû a
hriattîr ang, nangnî pawhin in hriattîr bawk ang, atîr atâ ka
hnêna in awm avângin,’ a ti a.”7
_____
5
Johana 14:1-4; 6 Johana 14:12; 7 Johana 15:26, 27
Hêng thûte hi mak takin a lo thleng famkim a. Thlarau
Thianghlim a lo chhuk hnû chuan zirtîrte chuan Amah chu
an hmangaih êm êm a, A thihsakate pawh an hmangaih bawk
a; an thusawite leh an \awng\ainate chuan mîte thinlung a
titui a. Thlarau thiltihtheihnain thû an sawi a; chû
thiltitheihna chuan mi sâng tam tak a pianthartîr a ni.
Tirhkohte chu Kristâ âiawhtû an nih ang ngêiin khawvêl
mîte rilrû chu an khawih nasa hlê tûr a ni. Mi inngaitlâwm
tak an nih avângin an hûhâng chu a tlêm tûr a ni lo va, a
tam sauh zâwk tûr a ni; an thu ngaithlatûte rilrû chu
Chhandamtu hnên lamah an hruai ang a, Ani chu mite hmuh
theihin awm lo mah sela, an zîngah chuan awmin A
thawhpui reng a ni. Tirhkohte zirtîrna ropui tak, rinna leh[23]
huaisenna thû chuan anmahnî chakna leh thiltihtheihnain
hnâ a thawk lo va, Kristâ thiltihtheihnain an thawk zâwk a
ni tih lantîr a ni. Inngaitlâwm takin, Judaten an khenbeha
kha Nunna LALPA, Pathian nung Fapa a ni tiin an sawi a,
Amahin a lo thawh tawh ang khân Amâ hmingin anni
pawhin an lo thawk vê ta a ni.
Khenbeh a nih hmâ zâna A thusawiah chuan A zirtîrte
hnênah A lo tawrh tawh dân leh A la tawrh zêl dân tûr thûte
A sawi lo. A hmâ lawka tihtlâwma a awmdân tûrte pawh a
sawi lo, an rinna tinghet tûr leh hnehtu lo hmuak rengtu
lâwmna thu lamah an rilrû chu a kaihruai zâwk a. A tutiam
âia nasa zâwka Amah zuitûte tâna hnâ a thawh theih dân
leh a la thawh zêl tûrte a hriat avângin A lâwm êm êm a ni.
Amah a\ang chuan hmangaihna leh khawngaihna a lo luang
chhuak ang a, thinlung tempul chu tithianghlimin, A
nungchang ang chu mîten an lo nei vê ang a, thutak, Thlarau
thiltihtheihnaa thuâm tlat chu hneh chung leh hneh zêl tûrin
a kal chhuak ang.
“Hêng thû hi in hnênah ka sawi tawh hi, keimahah hian
in thlamuânna tûrin. Khawvêlah hian hrehawmin in awm
\hîn; nimahsela thlamuâng takin awm rawh u, keiin khawvêl

ka ngam ta,”8 Isuan a ti. Krista chu a hlawhchham ngai lo
va, a beidawng ngai bawk hek lo; hetiang ang rilru hi zirtîrte
chuan an nei vêin, rinna nên an chhel takin an awm vê tûr a
ni. A thawh ang bawkin an thawk vê tûr a ni a, an chakna
tûrin Amah chu an rinchhan tûr a ni. An kawngte chu
harsatnate chuan a lo dâl \hîn pawh a ni thei e, mahsela A
khawngaihnain hmalam an pan zêl ang a, beidawng miah
lo leh engkim beiseiin an kal zêl tûr a ni.
[24] Krista chuan thawk tûra an pêk chu A thawk zo \hak a.
Mihringte zînga A hnâ chhunzawmtu tûrte chu A thlang
chhuak a. “Anmahni avângin châwimâwiin ka awm \hîn.
Kei zawng khawvêlah ka awm tawh lo vang, hêngho erwh
hi chu khawvêlah an awm ang, kei i hnênah ka lo hâwng
dâwn ta. Ka Pâ thianghlim, Nangin kei mi pêkteho hi i
hmingin hum rawh, pumkhat an nih theih nân, Keimahnî
ang bawk hian.” “Hênghote tân chauh hian ngensak ka ni
lo, an thû avânga kei mi la ring tûrte tân pawh ngensak ka
ni bawk e, an zâa pumkhat an nihna tûrin.... Kei anmahnîah,
Nang keimahah, anni pumkhata an awm a, an famkim
theihna tûrin; Nangin kei mi tîr tih leh, mi hmangaih angin
anni hi i hmangaih tih, khawvêlin an hriat theihna tûrin,”9
Isuan a ti a. cd
_____
8
Johana 16:33; 9 Johana 17:10, 11, 20-23
21
BUNG–3
THUPÊK ROPUI TAK CHU
K RISTÂ thih hnû kha chuan zirtîrte chu an beidawng tlâng hlê [25]
mai. An Hotupa ber chu hnar, thiam loh chantîr leh khenbeh
a lo ni ta sî a. Puithiamte leh rorêltûte chuan hmusit takin,
“Mi dang mah a tidam \hîn a, mahnî a intidam thei sî lo. Israel
lal a ni a lâwm, tûnah hian kros ata lo chhuk ang hmiang,
tichuan Amah kan ring ang,”1 an ti a. Zirtîrte beiseina nî chu
a tla ta, an thinlungah chuan zân a lo thleng ta a. Hê thû hi an
sawi nawn fo ta mai: “Keinin Israelte Tlantu tûr kha a nih kan
beisei tehlul nên,”2 tiin. Khawhar leh rilru na takin, A thusawi
“Thing hring maha hetiang an tih chuan a roah chuan engti
takin tî ang maw?”3 tih chu an hre reng a ni.
Isuan A zirtîrte hnênah vawi tam tak an hmalama thil lo
awm tûrte chu
tihlan a tum \hîn a,
mahsela A thusawi
chu an ngaihsak
miah lo. Hei vâng
hian A lo thih
pawh khân mak an
ti êm êm mai a.
Khata chinah kha
chuan an hun kal
tawhte an thlîr kîr
a, an lo rin lohna
avâng khân an
lungngai ta êm êm
[26]
a. Krista khenbeh
a nih khân A tholeh
ang tih rêng an ring
_____
1
Matthaia 27:42; 2 Luka 24:21
lo. Ni thum niin A tholeh ang tih fiah takin a sawi a, mahse A
thusawi awmzia pawh an hre thiam lo. Hetianga hriatthiamna
an neih loh avâng hian, A lo thih tâkah khân an beidawng let
dêr mai a; beiseina rêng rêng an nei tawh lo. An rinna chuan
Setanan beidawnna chhûm a zîn hnantîr chu a chhun tlang zo
lo. Engkim mai kha an tân chuan thurûk leh chiang lo an ni
vek a. Chhandamtû thusawite kha lo ring se chuan lungngaihna
tam tak chu an pumpelh ngêi ang lê!
Nguina te, lungngaihna te leh beidawnnatein a chîm hnûah
chuan pindan chungnungah zirtîrte chu an kal khâwm a, an
zirtîrtu duhtak tuâr ang chu an tuâr vê mai ang tih hlâuvin
kawngkhârte chu an kalh tlat a. Hetah hian a ni Chhandamtu
chuan A thawhleh hnûa A rawn tlawh ni.
Zirtîrte chuan an hmâa an hnathawh tûrte an hriatthiam
nân leh, tûn thleng pawha an la hriatthiam zân theih loh
thilte chu hrilhfiah leh buasaihin Krista chu hê leiah ni
sawmlî zet a la awm a. A lo kal tûr te, Judaten an lo hnar
dân tûr te, A thih dân tûr hrilhlâwknain a lo sawi zawng
zawngte chu hrilhin, hêng hrilhlâwkna zawng zawngte hi
kim takin an lo thleng famkim a ni tihte a lantîr vek a. An
rawngbâwl zêlna tûrahte thiltihtheihnain a awmpui zêl dâwn
a ni tih lan chiantîr nân hêng hrilhlâwknate hi an lo thleng
famkim a ni tih A hrilh bawk a. “Tichuan Pathian Lehkha
Thû hriat nân an thinlung a tifing ta a; an hnênah, ‘Hetiangin
ziak a ni—Krista chuan hrehawm a tuâr ang a, ni thum nîin
mithi zîng ata a tholeh ang a, Amâ hmingin simna thû leh
sual ngaihhnathiamna thû chu Jerusalem khuaa \anin, hnam
tin hnênah an hril ang—tiin. Chûng thil zawng zawng chu
[27]
a hretûte in ni e,’ tiin A sawi belh leh bawk.”4
Kristan A zirtîrte A awmpui hun chhûng hian thil thar
tam tak an zir a. An Hotu duh tak maiin thil lo thleng
chanchin Pathian thû a\anga a han hrilhfiah chuan Amah
an rinna chu a lo nghet ta êm êm a. “Ka rina chu ka hria”5
_____
3
Luka 23:31; 4 Luka 24:45-48; 52 Timothea 1:12
THUPÊK ROPUI TAK CHU 23
tih theihna dinhmunah chuan an lo awm ta. An hnathawh
tûr leh thawh dân tûrte chu an lo hrethiam \an ta a, an hnêna
kawltîra awm thutak thûte chu khawvêla puâng tûr an nihzia
te pawh an lo hmu thei ta a. Kristâ nuna thil lo thleng te, A
thihna te, thawhlehna te, hêng thil hrilhlâwknaten an lo sawi
dân te, Chhandamna ruâhmanna thurûk te, sual ngaihdamna
Kristâ thiltihtheihnate chu hriatpuitûte an lo nih tâk avâng
chuan khawvêl mîte hnênah pawh an puang chhuak vê tûr a
lo ni ta a. Chhandamtu thiltihtheihna leh simna azâra
chhandamna leh thlamuânna chanchin \ha thû chu puang
tûr an lo ni ta bawk.
Vâna a lâwn hmâ khân Krista chuan A zirtîrte hnênah
an tih tûr A pê a. Khawvêl hnêna chatuan nunna rohlû pêk
a tum kengkawhtu tûrte an nihziate A hrilh vek bawk a.
Khawvêl tâna ka nun hlanna hriatpuitûte in ni tawh tiin a
hrilh a. Israelte tâna ka rawngbâwlnate in hmu tawh. Nun
an neih theihna tûrin ka mite chu ka hnênah an lo kal rih lo
vin, puithiamte leh rorêltûten an lo buatsaih tawh angin ka
chungah thil lo ti tawhin, min lo hnar tawh pawh ni se
Pathian Fapa pawmna hun remchâng an nei leh dâwn a ni.
An sualte sima ka hnêna lo kal zawng zawngte chu ka lo
pawm leh vek a ni tih in hmuh tawh kha. Tû pawh ka hnêna [28]
lo kal chu ka hnawt chhuak tawp lo vang. Nangnî, ka zirtîrte
hnênah hian hê zahngaihna thuchah hi ka kawltîr che u a
ni. Judate leh Gentailte hnêna puan tûr a ni—atîrin Israelte
hnênah, chumi zawhah hnam tin rêng te, \awng tin rêng te
leh mi tin rêngte hnênah. Ringtû zawng zawngte chu
kohhran pakhatah an awm khâwm vek tûr a ni.
Chanchin |ha thupêk hi Kristâ lalram misonari
thuthlung ropui tak chu a ni. Zirtîrte chuan thlarau bote tân
\hahnemngai takin an thawk tûr a ni a, zahngaihna sâwmna
chu mi zawng zawng hnênah an pe tûr a ni. Mîte an hnêna
lo kal tûrin an lo nghâk tûr a ni lo va, an thucah nên mîte

hnênah an kal zâwk tûr a ni.
Zirtîrte chuan Kristâ hmingin an hnâ chu an kengkawh
tûr a ni a. Misualte chhandamna tûr A hminga thiltihtheihna
pawimawh tak awm chu mîte hnênah thiltih leh thûin an
entîr ang. Zahngaihna leh thiltihtheihna bulpui—Amahah
chuan an rinna chu an nghat tlat tûr a ni. Amâ hmingin Pâ
hnênah an dîl tûr a ni a, tichuan chhânna chu an hmû ang.
Pâ leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingin an baptis tûr
a ni. Kristâ hming chu an thupui tûr a ni a, an danglamna
tilangtu chhinchhiahna te, an inzawmkhâwm theih nâna
phuar khâwmtu hrui, an thiltihna tûra thuneihna leh an
hlawhtlinna bulpui a ni. A hming chuânna leh ziakna awm
lohna thil rêng rêng chu A lalramah chuan hriatpui a ni lo
vang.
Kristan a zirtîrte hnêna “Ka hmingin kal chhuak ula,
ringtu zawng zawngte chu kohhranah la khâwm rawh u”
tia a sawi dânah hian sênso tam lo leh mâwltêa khawsak a
\ûlzia a tilang nghâl a ni. Chapo lo leh inngaihlu lo va an
awm chuan, thil \ha lamah an hneh thei zâwk ang. Kristan
mâwl leh hriat awlsam taka thû a sawi ang bawk khân,
zirtîrte chuan thû an sawi vê tûr a ni. Zirlai A lo hrilh \hinte
[29]
chu mîte thinlungah an tuh vê tûr a ni.
Kristan A zirtîrte hnênah an thawh tûrte chu a awlsam
ang tih a hrilh ngai lo. Misual rualte chuan an rawn do
dâwn tih a hrilh a. “Lalna te, thuneihna te leh hê thim
chunga khawvêl rorêltû leh vân hmunahte thlarau sualho
awmte”6 chu anmahni chauha bei tûrin A hnutchhiah lo
vang. An hnênah A awm zêl dâwn a ni tih a hrilh a, rinnaa
an kal chhuah chuan Engkimtitheia phaw hnuaiah an che
vêl dâwn a. Huaisen leh chak taka awm tûrin A fuih a;
vântirhkohte âia thitithei zâwk, vân sipaite Hotu chu an
lamah a \ang dâwn a ni. An hnâ atân engkim a buatsaih sak
_____
6
Efesi 6:12
a, a hlawhtlinna pawh Amâ chungah a nghat nghâl bawk a.
A thû an âwih chhûng leh, Amah nêna an thawhho chhûng
chuan an hlawhchham thei lo vang. Hnam zawng zawngte
hnêna kal tûrin a ngên hlawm a. Mihringte chên theihna
hmun hla berahte pawh kal zêl ula, chûngahte pawh chuan
in hnênah ka awm zêl ang. Rinna leh huaisenna nên thawk
ula, englai mahin ka kalsan dâwn sî lo che u a. In hnênah
ka awm zêl ang a, in hna thawhnaahte \anpui che uin,
kaihruai leh thlamuânin, tithianghlim che u leh enkawl zêl
che uin, mîte chu vân lam in hawitîr theihna tûra in
thusawiahte chuan hlawhtlinna ka pê ang che u.
Mihringte tâna Kristâ inhlanna chu a famkim biâi a ni.
Tlanna atâna thil tih tûr awm chu hlen famkim a ni ta. Hê
khawvêla A lo kal chhan hnâ chu thawh zawhin a awm ta.
Lalram chu a hneh ta a ni. Setana lak a\angin A lâksak a,
engkim rochungtu a lo ni ta. Vâna awmhote châwimâwia
awm tûrin Pathian lal\hutphah lam chu A pan ta. Thuneihna [30]
famkin nêna inthuamin A zirtîrte hnênah an tihtûr chu A pê
a—“Chutichuan kal ula, hnam tina mî zirtîrahte siam ula,
Pâ leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingin baptis ula,
thû ka pêk zawng zawng che u pawm tûrin zirtîr tawh u.
Ngaiteh u, kei kumkhuâin, khawvêl tâwp thleng pawhin in
hnênah ka awm zêl ang,”7 a ti a.
Kristan A zirtîrte A kalsan hmâ lawk khân A lalram
awmdân chanchin chu fiah takin a sawi leh a. Tûn hmalama
a lo sawi \hin tawh angin tûnah hian a hrilh nawn leh ta a
ni. Hê khawvêla lei lalram din hi A tum a nih lohzia A
puâng a; Davida lal\hutthlênga lei lal anga \hut chu a tum a
nih lohzia a tilang bawk. Zirtîrten, “LALPA, tûnah em ni
Israelte hnênah lalram i din leh dâwn?” tia an zawh khân,
heti hian A chhâng, “Pâin a hun leh nî, Amâ thû thûa awm
tûra a ruat chu nangnî lo hriat tûr a ni lo ve,”8 tiin. Hun lo
thleng tûr an hmuh theih tâwk tûra A lo tihlan bâk kha chu
_____
7
Matthaia 28:19, 20; 8 Tirhkohte 1:6, 7
an hmuh a \ûl lo va. An tih tûr ber chu Chanchin |ha

thuchah puân a ni.
Taksaa Kristan zirtîrte a awmpuina hun chu a lo tâwp
\êp ta a, mahsela thiltihtheihnaa thuâm tharna chu an dawng
dâwn a ni. Thlarau Thianghlim chu famkim taka pêkin an
awm ang a, an hna thawhna atân a chhinchhiah dâwn a ni.
Chhandamtu chuan heti hian a sawi, “Ngai teh u, ka Pâ thil
tiam chu in chungah ka rawn tîr dâwn e; nimahsela
chunglam atâ thiltihtheihnaa an thuâm hmâ loh che u zawng,
khawpuiah hian awm reng rawh u,”9 tiin. “Johana khân
[31] tuiin a baptis \hîn a, nimahsela ni rei lo têa’n Thlarau
Thianghlimin baptisma in chang ang.” “Nimahsela Thlarau
Thianghlim chu in chunga a lo thlen hunah thiltihtheihna
in la nei ang; tichuan Jerusalem khuâah te, Judai leh Samari
ram khaw tinah te, kâwlkil thleng pawhin ka thu hretûte in
ni ang.”10
Chhandamtu chuan thiam tak leh fing taka inhniâlna
chuan thinlung sakte chu a titui lo vang tih leh, khawvêlna
thil leh mahni-hmasialnate pawh chu a tikeh thei lo vang
tih a hria a. A zirtîrte chuan vân thiltihtheihnaa thuâm an
mamawhzia a hria a; Amah chu Kawng leh Thutak leh
Nunna a ni tih hriatna nung an neih a, thû an sawi leh thilung
chhûngril tak a\anga thû an sawi chauhin chanchin \hâ chuan
hnâ a thawk thei chauh dâwn a ni. Sualna tuifâwn vêl chuan
nasa taka a beih dâwn avângin zirtîrte hnêna hnathawh tûr
pêk hian thiamna nasa tak a mamawh dâwn a ni. Hruaitu
tumruh leh inring reng chuan sual sipaite a ho dâwn sî a,
chuvângin Krista zuitûte chuan Pathian Thlarau puihna
zârah chauh dikna atâna inbeihna chu an ngam thei ang.
Kristan chuan A zirtîrte hnathawh \anna tûr chu
Jerusalem khawpui a ni tih a hrilh a. Hê khawpui hi
mihringte tâna A inthâwina mak tak thlenna hmun a ni sî a.
Hetah hian mihringa inthuâmin, mihringte zîngah a lêngin
_____
9
Luka 24:49; 10 Tìrhkohte 1:5, 8
thû a sawi a; mi tlêm tê chauhin lei leh vân inhnaihzia chu
an hmu thiam a ni. Hetah hian thiam loh chantîra khenbeh
a ni a. Jerusalem-ah hian mi tam tak a rûktêa Nazareth Isua
ring an awm a, mi tam takte chu puithiamte leh rorêltûte
bumin an awm bawk. Hêng mîte hnênah hian chanchin \hâ
chu puan tûr a ni. Simna nei tûra koh an ni ta a ni. Kristâ [32]
zârah chauh sual ngaihdamna chu hmuh tûr a nihzia thutak
ropui tak mai chu tihlan tûr a ni. Kâr tlêm tê kal taa
Jerusalema thil thleng mak tak tak awm lai kha a nih avângin
zirtîrte thusawi chuan mîte rilrû a hneh theih hun lai tak a
ni dâwn a ni.
Sual bâwih ata khawvêl chhanchhuah lehna atân zirtîrte
chuan A hna thawhnaah an awmpui tûr a ni tih hi Isuan A
rawngbâwlnaah khân a ngaihtuah châmchî a ni. Zirtîr
Sâwmpahnihte leh Sawmsarihte, chanchin \hâ, Pathian
lalram thû puâng tûra A tirhchhuah khân an hnâ ber chu an
hnêna A thusawite mi dangte hnêna hrilh vê kha a ni tih A
zirtîr a. A hnathawh zawng zawngah khân mimalte tâna
rawngbâwlna thû a zirtîr a, tichuan an lo pung tiâl tiâl ang
a, a tâwpah chuan khawvêl hmun tâwp thleng pawhin an
kal zêl dâwn a ni. Amah zuitûte A zirtîr hnuhnun ber chu
chhandamna Chanchin |hâ khawvêl pum puia hriarttîrna
hnâ chu an kutah a awm tlat tûr a ni tih hi a ni.
Krista chuan A Pâ hnêna an lâwn dâwn khân zirtîrte
chu Bethani khaw thlengin A hruai chhuak a. Hetah hian a
ngâwi vang vang a, A bulah chuan an lo kal hnâi ta a.
Malsâwmna kut chu pharin, A vênhimna chu an hnênah a
awm reng dâwn a ni tih lantîr nân vân lamah chuan zâwi
têin A lâwn chho ta tiâl tiâl a ni. “Heti hi a ni a, mal A
sâwmsak lai takin anni chu A \hen a, vâna hruai chhohvin a
awm ta a.”11
Zirtîrten an LALPÂ vân lâwn lai an thlîr reng lai chuan,
vâna vântirhkohte chuan lâwm takin Amah chu an lo hmuak
_____
11
Luka 24:51
a. Hêng vântirhkohte hian vân hmun lama an hruai lai chuan

hnehna hlâ hi an sâ a ni, “Leilung ramte u, Pathian
châwimâwiin hlâ sâ ula, Aw LALPA fakin zâi rawh u; Vânte
[33]
vân hmâsânga awmte chunga chuânga chu; .... Pathian
hnênah chuan chakna pê ula, A ropuina chu Israel-ho
chungah a awm a, A chakna thu vân dumahte khian a
awm.”12
Zirtîrte chuan vân lam an en reng mai a, chutih lai tak
chuan, “Galili rama mîte u, engati nge vân lam ena in din
reng? Hê Isua in hnên atâ vâna hruai chhoha awm hi, vâna
a chho in hmû ang bawk hian Amah ngêi hi a lo kal leh
ang,”13 tiin mi pahnih puan vâr sinin an rawn ti ta a ni.
Kristâ lo kal lehna thutiam chu A zirtîrte rilrûah chuan
a tharin a awm reng tûr a ni. Hê Isua ngêi vâna lâwn an
hmuha hi A rawngbâwlnaa inpête Amâ hnêna hruai tûrin A
lo kal leh dâwn a ni. “Ngai teh u, khawvêl tâwp thleng
pawhin in hnênah ka awm zêl ang,” titû âw ngêi khân vân
lalramah, Amâ awmna ngêia awm vê tûrin A lo lâwm lût dâwn
a ni.
Hlimthla rawngbâwlnaa an tih angin puithiam lal ber
chuan a kawrfual ropui tak chu hlîpin puithiam narân
incheina puan zaisîn vâr chuan a inthuam a; chutiang ang
bawk chuan Krista chuan A lal kawrfual chu hlîpin mihring
thuamin a inchei a, puithiam angin Amah leh Amah inhlân
chawpin a lo awm ta a. Puithiam lal berin hmun thianghlim
bera rawng a bâwl zawh a amah lo nghâktûte hnêna a
incheina kawrfual ropui tak nêna a lo chhuak ang khân,
Krista chu a vawi hnihnaah “Leia puan sutû rêng rêngin an
sûk vâr thei loh khawp hiala vâr hlakin”14 a inthuam anga,
A lo kal leh ang. Amâ ropuina nên, vâna vântirhkoh zawng
zawngte nên a lo kal ang.
_____
12
Sâm 68:32-34; 13 Tirhkohte 1:11; 14 Marka 9:3
Chutiang chuan A zirtîrte hnêna a lo tiam “Ka lo kîr leh [34]
ang a, ka hnênah ka lâ ang che u,”15 tih chu a lo famkim
tawh ang. Amah hmangaih a, lo nghâktûte hnênah ropuina
lallukhum leh châwimâwina te, thih theih lohnate A pê ang.
Mi fel thi tawhte chu an thlân a\angin an lo chhuak ang a,
lo la damte chu Amah hmuâk tûrin anmahnî ruâlin
boruakahte khian lâk chhohin an awm ang. Isuâ aw mâwi
tak mai, thi thei mihring benga hriat \hin âia mâwi zâwkin,
“In indona chu zawh a ni ta! ‘Lo kal ula, ka Pâ vohbîkte u,
khawvêl siam tirh atâ in tâna ram buatsaih chu chang rawh
u,”16 tih chu an hria ang.
Zirtîrte chu an LALPA lo kîr lehna beiseinaah chuan lâwm
rawh se. cd
_____
15
Johana 14:3; 16 Matthaia 25:34
BUNG–4
PENTEKOS
[35]
Z IRTÎRTEN Olive Tlâng a\anga Jerusalem an rawn pan lai khân
mîte chuan an hmêlah chuan lungngaihna te, buaina te leh
tlâwmnate hmuh an lo beisei a; mahse lâwmna leh hnehna
hmêl chu an hmu ta zâwk a. Tûnah chuan zirtîrte chuan
beisei bona rilrû chu an nei ta lo. Chhandamtu tholeha chu
an hmu tawh a, an bengah chuan A thutiamte chu a ri ta
reng zâwk a ni.
Kristâ thupêk âwihin, Pâ thutiâm—Thlarau leihbuakna
chu Jerusalem-ah chuan an lo nghâk ta a. An lo nghah
chhûng hian an awm mai mai lo. Chhinchhiahnain a sawi
angin, “Pathian biak inah chuan Pathian fakin an awm fo
\hîn,”1 tih a ni. Isuâ hminga Pâ hnêna dîl tûrin an inhmu
khâwm a. Vâna Pathian lal\hutphahah chuan Âiawhtu an
nei tih an hria a. Zah tak leh lukûna \awng\aiin, “Pâ hnênah
[36] eng pawh, keimâ hminga in dîl chuan, a pê ang che u. Tûn
thlengin Ka hmingin eng mah in la dîl lo; dîl rawh u, tichuan
in hmû ang, in lâwm a kimna tûrin,”2 tih chu an sawi nawn
fo \hîn a. Rinna bân chu an tisei zêl a, hê thudik hi an \an
tlat bawk a, “Thîa kha Krista Isua chu a ni sî a, tholeh ta
zâwk a, Pathian dinglama awma min sawisaktu bawka kha
a ni.”3
Thutiam famkimna an nghah lai chuan zirtîrte chuan
simna dik tak nên an thinlung an phah hniam a, an rin
lohnate an puâng bawk a, Kristan a thih hmâa A thusawite
an han ngaihtuah chhuak leh a, a awmzia an lo hrethiam
lehzual ta a ni. Thutak an theihnghilh tawhte pawh an hre
chhuak leh a, hêngte hi an inhrilh tawn leh hlawm a.
Chhandamtu an hriatthiam lohnate chu pawi an tîin an
inthiam lo êm êm a. A nundân mak tak maite chu an
_____
1
Luka 24:53; 2 Johana 16:23, 24; 3 Rome 8:34
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 2:1-39
PENTEKOS 31
mitthlâah a lo
lang nawn
leh zut zut
mai a. A nun
thianghlim
dante an han
ngaihtuah
chuan eng
hnâ mah hi a
hahthlâk
lutukin an
hre lo, eng
in-hlanna mah hi a ropui lutuk lo va, Kristâ nungchang
mâwina chu an nunah lo awm ve thei se an ti ber mai a ni.
‘Âw, kum thum kal ta kha lo kîr leh thei sela an tihdân tûr
chu a va han dang tawh dâwn êm!’ tiin an ngaihtuah \hîn a
ni. Hotupa chu han hmu leh thei sela Amah an hmangaihzia
chu hmuhtîr an châk êm êm mai dawn a, thû leh thiltiha an
rin lohna an lo tilang tâte kha an inchhîr hlê mai a;
amaherawhchu ngaihdam nîa an inhriat avângin an
thlamuang a ni. A theih ang angin an rin lohna sual khuh
nân khawvêl mîte hnênah huaisen taka Amah \antu nih an
tum ta tlat a ni.
Mîte kâwm tlâk an nih theih nân leh, Kristâ hnêna [37]
misualte hruai luhna tûra nî tin thû an sawi theih nân zirtîrte
chu \hahnemngai takin an \awng\ai a. An danglamna zawng
zawngte dah bo va, chungnung ber nih duhna rilrûte dah
bovin, Kristian inpâwlhonaah chuan an lo inhnaih tlâng ta
êm êm a. Pathian an lo hnaih tiâl tiâl a, Krista nêna ìnpâwlin,
ham\hatna ropui tak an lo chang ta a ni tih an inhre chhuak
ta bawk a. Hriatthiamnaah an lo chak tâwk lo a ni tihte
hriain, an \hatna tûra zirlai A pêkte hrethiam lo an lo nih
avânga Amah an tihlungngaih tamziate an lo ngaihtuahin

an lungngai hlê \hîn a ni.
Hêng inbuatsaihna nîte hi thinlung inenfiahna hun
pawimawh tak a ni. Zirtîrte chuan an thlarau lam mamawh
chu an hria a, thlarau hnehna tûra anmahnî tlintîr theitu hriak
thihna thianghlim tak chu LALPÂ hnênah an dîl a. Anmahnî
tân ringawta malsâwmna chu dîl an ni lo. Thlarau veina
chu an nei nasa êm êm mai a. Chanchin |hâ chu khawvêl
pum puia puân tûr a ni tih an hre chiang a, Kristan a lo tiâm
tawh thiltihtheihna chu an ngiat tlat mai a ni.
Thlahtu hmasâte hun lai kha chuan Thlarau Thianghlim
hnathawh chu lo lang \hîn mah se, famkim takin a lo lang
chhuak ngai lo. Tûnah chuan Chhandamtû thû âwihin
zirtîrte chuan hê thilpêk hi an dîl ta a, Kristan vânah A dîlpui
bawk a. A mîte chunga Thlarau thilpêk chu a leihbuak theih
nân A dîl a ni.
“Pentekos Nî a lo thlenin, an zain lungrual takin hmun
khatah an awm khâwm vek a. Thâwklehkhatan vân a\angin
rî, thlipui tleh rî angin a lo thleng ta phut a. Chû chuan an
\hutna in chu a tikhat ta vek a.”4
[38] Thlarau chu \awng\aia lo nghâktu zirtîrte chungah chuan
famkim takin mi tin thinlung khawih vekin a lo thleng ta a
ni. Tâwpchinneilova chuan A kohhranah thiltihtheihna nên
A rawn inlârtîr ta a. Hun rei tak lo chelhbeh tawh ang maiin
hê hnathawh hi a lo thleng ta phut mai a; tûnah chuan
Thlarau malsâwmna hausakna chu vân chuan lâwm takin
kohhran chungah a rawn leihbaw ta a ni. Thlarau
hnathawhna hnuaiah chuan simna thû te, sual ngaihdamna
avanga fakna hlâ nên, inpuânnate chu a lo awm ta. Lâwmna
thûte leh hrilhlâwknate chu hriat a lo ni ta bawk a.
Hmangaihna thûk leh hriat zawh phâk rual loh finna chu en
tûr leh châwimâwi tûrin vânho zawng zawngte chu an lo
kûn ta a ni. Tirhkohte chuan makti êm êmin, “Hei le,
_____
4
Tirhkohte 2:1, 2
PENTEKOS 33
hmangaihna chû!” tiin an âuchhuak ta. Thilpêk chu an lo
man ta tlat mai. Enge lo awm leh ta le? Thlarau ngûnhnâm,
thiltihtheihnain a tahhriam var, vân kâwlphêa bual chuan
rin lohna chu a rawn chhun tlang ta vek a. Ni khatah mi
sâng tam tak an lo piangthar ta a ni.
Isuan A zirtîrte hnênah heti hian a sawi, “Ka kal in tân
a \hâ e; ka kal loh chuan Thlamuantu chu in hnênah a lo kal
dâwn sî lo; ka kal erawh chuan in hnênah ka rawn tîr ang.”
“Nimahsela Amah, Thlarau dik tak chu, a lo thlen hun chuan
thutak zawng zawngah chuan a hruai lût ang che u; Amaha
phuah chawpin thû a sawi dâwn sî lo; thû a dawn apiang
chu a hril zâwk ang; thil lo thleng tûrte pawh a hriattîr ang
che u.”5
Kristâ vân lâwnna khân, Amah zuitûten malsâwmna
thutiam an hmuh ngêi tûr a lantîr a. An hnâ an thawh hmâin
hê thil hi an lo nghâk tlat tûr a ni. Kristan vân kawngkâte a
pelh hnû khân vântirhkohte châwimâwima nên lal\hut-
thlêngah a \hû a. Hê thil pawimawh tak hi tih zawh a nih
vêleh zirtîrte chungah chuan ropui takin Thlarau Thianghlim
chu a lo thleng ta a; chatuan atâ Pâ hnêna ropuina a neih [39]
ang chiah khân Krista chu tihropui a lo ni ta takzet a ni.
Tlantû hna ropui taka hawnna chu Pentekos Nîa Thlarau
leihbuaknaah khân a lo awm ta a ni tih vân chuan a rawn
hriattîr a. Puithiam leh Lal a nih angin lei leh vâna thuneihna
zawng zawng chu a dawng a, A mîte tân Hriakthiha chu a
ni bawk tih entîr nân A tiâm ang ngêiin Thlarau Thianghlim
chu vân a\angin Amah zuitûte hnênah A rawn tîr ta a ni.
“Leite amaha insem darhin, mei angin an hnênah a lo
inlâr ta a. An chungah a chuâng \heuh a, an zâin Thlarau
Thianghlimin an khat ta vek a, Thlarauvin a \awngtîr ang
zêlin \awng dangin an lo \awng ta a.”6 Thlarau Thianghlim
chu mei-lei angin a rawn inthuâm a, an chungah a lo chuang
ta \heuh a ni. Hei hi zirtîrte chunga thilpêk dawn entîrna a
_____
5
Johana 16:7, 13; 6 Tirhkohte 2:3, 4
ni a, hei hian tûn hma lama an la hriat ngai loh \awngtein

nâl takin a \awng theihtîr a. Mei anga a lo lanna hian
tirhkohte, \hahnemngai taka an thawh dân tûr leh
thiltihtheihnain a zui zêl tûr chu a entîr a ni.
“Vân hnuaia hnam tin zîng atâ Pathian ngaihsak Judate
Jerusalem khuaah an châm a.” Judate hnawhdarh vek an
nih lai khân khawvêl mihringte luah chin zawng zawng
deuhthâwah an kal darh a, an kalna lama mîte \awng chu
an zir nghâl zêl bawk a. Hêng Juda tam takte hi hetih hun
lai hian Jerusalem-ah an awm a, an sâkhaw kûtte chu an
hmang vê a ni. Hêng awm khâwmnaah hian \awng chi
tinrêng hmangte kha an awm a. |awng chi hrang tamna
hian Chanchin |ha hrilhna hi a tibahlah hlê a, chuvângin
Pathian chuan mak tak maiin tirhkohte harsatna chu a rawn
[40] sut kiânsak ta. An dam chhûng pawha an tih theih loh tûr
chu Thlarau Thianghlim chuan an tân a rawn tihsak ta a ni.
Tûnah chuan Chanchin |ha thutak chu an lo puang darh
theiin, an rawngbâwl sakate \awngin an lo \awng thei ta
bawk a. Hê thilpêk mak tak mai hian an thusawi tûrte chu
vân pawmpuina nei a ni tih khawvêl mîte hnênah a hriattîr
a. Heta \ang hi chuan zirtîrte \awng rêng rêng chu \awng
dang eng pawh hmang se, an thianghlim a, hriat a awlsamin
a chiang êm êm vek mai a ni.
“Chû rî chu an hriat vêleh mipui an lo tlân khâwm a, mi
tinin an \awng chu mahnî \awng \heuhin an lo hriat avângin
an rilrûin an buai ta. An zâ chuan an mangang a, mak an ti
hlê a. “En teh u, hênga \awng zawng zawngte hi Galili
rama mî an ni lo vem ni? Engtin nge kan zâa mahnî \awng
ang maia kan hriat \heuh sî?” an ti a.
Puithiamte leh rorêltûte chuan hetiang thil thleng mak
tak hi an hriat chuan an thinrim êm êm mai a. Mahsela
mipui thinrim an hlauh avângin an elrelna chu an tilang
chhuak ngam lo. Nazareth mî chu an tihlum tawh a, mahsela
PENTEKOS 35
hetah hian A zirtîrte chuan, lehkhathiam lo Galili mîte ni
mah sela, A nundân leh A rawngbâwlna chanchin chu mi
tin \awngin an sawi ta mai sî a. Puithiamte chuan ‘hêngte
chu thil lo thleng vê \hîn rêng a lâwm, kût atâna an buatsaih
uain thar an rûi a nih hi!’ an ti vêl a. Mi mâwl \henkhatte
chuan an thusawi chu a dik emaw an ti a, mahsela mifingte
chuan an thusawi chu a dik lo a ni tih an hria a. |awng chi
hrang hrang hriate chuan zirtîrte thusawite chu a dikzia an
tilang a ni.
Puithiamte hêkna chu chhângin Petera chuan hêng thil [41]
thlengte hi Joela hrilhlâwkna famkimna a ni a, hna bîk atân
mîte tlintîr tûrin hetiang thiltihtheihna hi a lo awm tûr rêng
a ni e. ‘Nangnî Judai rama mîte u, nangnî Jerusalam khuaa
awm zawng zawngte u, hêng hi hria ula, ka thû pawh ngai
rawh u; hênghote hi in rin angin an rûi lo va, fehrehsân lai
chauh a nih hi. Hêng hi zâwlnei Joelan a sawi kha a ni
zâwk.’ Pathianin, ‘Ni hnuhnungahte chuan heti hi a ni ang
a, mî zawng zawng chungah Ka Thlarau Ka leih ang a;
tichuan in fapa te, in fanûten Ka thû an hril ang a; in
tlangvâlten inlârna an hmû ang a, in putarten mumangah an
mang ang a; a ni, chûng nî-ahte chuan Ka bâwihpâ te, Ka
bâwihnû te chungah pawh Ka Thlarau ka leih ang a, Ka thû
an hril ang,’ tia a sawi kha,” tiin.
Petera chuan chiang tak leh thiltihtheihna nên Kristâ
thihna leh thawhlehna thû chu a hriatpui thû a sawi a—
”Nangnî Israel mîte u, hêng thû hi hre rawh u; Nazareth
Isua, Pathianin Amah hmangin in zîngah thil ropui te, thil
mak tak te, chhinchhiahnate a tih khânin a hriattîr che u
kha; nangnî ngêiin chûng chu in hre sî a; khâ mî kha Pathian
rêl tlat leh hriat lâwk angin an mantîr a, nangnin misualte
kutin kros-ah in khênbet a, in tihlum ta a. Khâ Mî kha
Pathianin thihna phuarnate chu a phelhsak a, a kaitho ta a
ni; Amah chu thihna chelh hlen ruâl a nih loh avângin,”
tiin.
Petera chuan a dinhmun tichiang tûrin Isuâ zirtîrna thûte
a sawi lang lo, a ngaithlatûte kha mahni rin dân nei sa tlut
an ni a, a thusawite chu an bengkhawn lo ang tih a hriat
avângin, Judaten an hnam thlahtûte zînga an ngaih pakhat
Davida chanchin a sawi ta zâwk a ni—“Ka hmâah
[42] kumkhuâin LALPA chu ka hmu \hîn a, ka mangan loh nân ka
dinglamah a awm a ni. Chûvângin ka thinlung a hlim a, ka
lei pawh a lâwm a; chuvângin ka tîsa pawh beisei takin a
awm bawk ang. Ka thlarau mithi khuaah i hnutchhiah lo
vang a, i mi thianghlim \awihral i phal hek lo vang....
“Ûnaute u, chi thlahtu Davida thû hi hlâu lovin in hnênah
ka sawi thei e; ani zawng a thî a, phûm pawh an phûm tawh
a lâwm, a thlân pawh tûn thlengin kan hnênah a la awm
reng a.... Krista thawhleh tûr thû a sawi a ni, mithi khuaa
hnutchhiahin a awm hek lo, a ruâng pawh a \awih hek lo’
tiin. Chû Isua chu Pathianin a kaitho leh ta rêng a ni, chû
chu a hretu kan zâin kan ni e.”
Hêng thil thlengte hi an ngaihnawm ngêi mai. Zirtîrten
Isuaa awm thutak an hriatpuina thû chu ngaithla tûrin mipui
chu ram tin a\angin an lo kal khâwm a, an innêk luih luih
mai a, biak in pawh an khat tlat mai a ni. Helaiah hian
puithiamte leh rorêltûte pawh an awm vê reng a, an hmêlah
chuan rilru chhia leh thinrimna an pâi reng a ni. Tlantu an
khenbehna kuta thisen pawh an la silfai lo. Tirhkohte chu
nêkchêp leh tihhlum tûra vauna chuan a tihhlauh an ring a,
mahse chûngte chu an hlauh lohzia leh Thlarauva khat an
nihziate chu an hmû a. Nazareth Isuâ pathianna chu
thiltihtheihna nên an puang zêl a ni tih an hre ta a. A hmâ
lawka tihtlâwma awm, nuihzat leh kut râwng taka vuak leh
khenbeha chu, Nunna L ALPA , Pathian kut dinglama
PENTEKOS 37
châwisâna awm ta chanchin chu huai takin an puang a ni
tih an ngaithla ta vek zâwk a ni.
Tirhkohte thusawi ngaithlatûte zîngah chuan Krista
thiam loh chantîrtûte leh tihlumtûte an tel a. Isua khêngbet
tûra âw chhuah vak vaktûte an ni. Rorêlna pindana Isua [43]
leh Baraba an din laia Pilatan, “Tu nge ka chhuahsak ang
che u?” tia a zawh laia pawh khân, “Hê mî hi chu ni lo vin,
Baraba zâwk kha le,”7 tia chhângtûte kha an ni. Pilatan
Krista a rawn hruai chhuah a, “Amah chu hruai ula, kros-
ah khêngbet rawh u. Hê mî hi A sualna ka hmu lo; hê Mifel
thisenah hian ka thiang e,” a tih laite khân, “A thisen chu
keimahnî chungah leh kan fâte chungah awm rawh se,”8 an
lo ti a nih kha.
Tûnah chuan Pathian Fapa chu khenbeh a ni tih chu
zirtîrte hnên a\angin an lo hre ta. Puithiamte leh rorêltûte
chu an khûr zawih zawih mai a. Mipuite chu mahni inthiam
lohna leh rilru hrehawmna chuan a rawn man a. “An
thinlung chhun angin a lo na ta a, Petera leh tirhkoh dangte
hnênah chuan, ‘Ûnaute u, engtin nge kan tih tâk ang?’ an ti
a.” Zirtîrte thusawi ngaithlatûte zîngah chuan rinnaa mi
rinawm tak leh inpe zo tak Judate an awm a. Thusawitu
thusawi, thiltihtheihnain a awmpui ngêi khân, Isua chu
Messia a lo ni tak zet tih an thinlungah a rin nghehtîr thlap
a ni.
“Petera chuan an hnênah, “Sim ula, in sual ngaihdam
nân Isua Kristâ hmingin baptisma chang \heuh rawh u,
tichuan Thlarau Thianghlim pêk hi in hmû ang. A tiam kha
nangnî tân pawh, in fâte tân pawh, hla taka mi zawng zawng
tân pawh, LALPA kan Pathianin a hnêna a koh apiangte tân a
ni e,” a ti a.
Petera chuan chûng mîte hnênah chuan puithiamte leh
rorêltûten an bum avângin Krista chu an hnar a ni tih a hrilh
a; hêng mîte hi an râwn a, Krista hre tûra an nghah phawt
_____
7
Matt. 27:17; Johana 18:40; 8 Johana 19:6; Matt. 27:24, 25
chuan Amah chu an pawm ngai rêng rêng lo vang tih thûte
pawh an hrilh nghâl bawk a. Hêng mi thiltithei takte hian
[44] Pathian chu ngaihsak hlêin lang mah se la, lei ropuina leh
hausakna chauh chu an ngaihtuah ber zâwk a. Êng hmu
tûrin Kristâ hnêna lo kal chu an duh lo a ni.
Hê vân ênna hnuaiah hian zirtîrte hnêna Kristan Pathian
thû a lo hrilhfiahte chu fiah lehzualin thutak famkim chu a
lo êng chhuak ta a ni. Hun tâwp lam an hmuh thiam theih
lohna puan zâr chu hlîmin a lo awm ta a, Kristâ lalram
awmdân leh A hnathawhin a tum ber chu chiang takin an lo
hmufiah ta a ni. Chhandamtu thiltihtheihnain thû an sawi
thei ta a; an thu ngaithlatûte hnêna chhandamna ruâhman
chanchin an han puan chuan mi tam takte chuan an âwihin
an lo zâwm vê ta a ni. Puithiamten thu rochhiah leh puithûna
an lo hrilh \hin chu an rilrû a\angin an paih bo hmiah a.
Chhandamtû zirtîrnate chu an lo pawm ta a; “A thu zâwm
apiangin baptisma an chang ta a, chu mi nî-ah chuan mi
sâng thum lai belhchhahin an awm a.”
Juda hruaitûte chuan A thih ruâlin Kristâ hnathawh chu
a tâwp vê nghâl mai tûrah an ruat a; nimahsela Pentekos
Nîa thilthleng ropui leh mak tak mai chu an lo hmu ta zâwk
a. Zirtîrten thiltihtheihna leh chakna, tûn hmalama an la
hriat ngai loh nêna Kristâ chanchin an han puan a,
chhinchhiahna leh thilmak tihnaten an thusawite a han
nemngheh meuh chuan, Judate hmunpui ber Jerusalem-ah
meuh pawh sâng tam takin Nazareth Isua chu Messia a ni
tih an rinna an rawn tilang ngam ta a ni.
Zirtîrten thlarau buhsengna ropui tak an han hmuh chuan
mak tihna leh lâwmnain an khat liam a. Hêng buhsengna
mak tak maite hi anmahni thawh rah \heuh a\anga lo awmah
an ngai lo; an hmâa mîte rawngbâwlna chu an chhunzawm
[45] vê maiah an inngai zâwk a. Adama a lo tlûk a\ang tawh
khân Krista chuan mihringte rilrûa tuh tûrin A thu chîte
PENTEKOS 39
chu chhiahhlawh thlan chhhuahte hnênah A lo kawltîr tawh
a ni. Hê khawvêla A chên lai khân thutak chî a tuh a, A
thisenin a leih nghâl bawk a. ‘Pentekos Nîa piantharna pawh
kha hê chi theh rah leh Kristâ hnathawh rah sengna, A
zirtîrna thiltihtheihna lantîrna’ a ni.
Tirhkohte thusawi thiamna ringawt chu chiangin, mi
rilrû khawih viau mah se mîten an lo vawn ngheh êm êm
tawh, anmahnî ngaihdân chauh dika an ngaihna kha a
tihbosak thei lo a ni. Amaherawhchu, Thlarau Thianghlim
chuan vân thiltitheihna nên an thusawite chu mîte rilrûah A
awm nghehtîr a. Tìrhkohte thusawi chu Engkimtitheia fei
zum tak ang a ni a, mîten ropuina LALPA an hnar a, an lo
khenbehnaa an sualzia nasa takin an lo inhriat chhuah phah
ta a ni.
Kristâ zirtîrna hnuaiah chuan zirtîrte chuan Thlarau an
mamawhzia an inhria a. Thlarau zirtîrna hnuaiah chuan
tlinna tâwpkhâwk chu an lo chang ta a, an dam chhûng hnâah
chuan an lo kal chhuak ta a ni. Mi mâwl leh fing lo an ni ta
lo. Mahnî thû thûa khawsa leh inrem lo leh inti buai reng a
ni ta lo. Khawvêl ropuinaah an beiseina chu an nghat tawh
bawk hek lo. “Rilru hmun khat,” “thlarau leh ngaihtuah
hmunkhat” 9 an lo ni ta zâwk a ni. Krista chuan an
ngaihtuahnate chu a tikhat a, A lalram hmasâwnna chu an
ngaihtuah ber leh tum berah an lo nei ta a. Rilrû leh
nungchangah an Hotupa ang an lo ni ta a, mîte chuan “Isuâ
hnênah an awm tawh”10 tih an hre ta a ni.
Pentekos chuan vân ênna a rawn thlen a. Krista, hê leia
an zînga a chên laia thutak an hriatthiam lohte kha an lo
hrethiam a. Tûn hma lama an la hriat ngai rêng rêng loh
rinna leh hriatchianna nên Thutak thurûk chu an lo pawm [46]
ta a ni. Krista chu Pathian Fapa ngêi a ni tih rinhlelhna
awm ta lo va; mihring angin rawn inthuam mah sela Messia
ngêi a ni tih an hria a. Pathianin a awmpui reng a ni tih
_____
9
Tirhkohte 2:46; 4:32; 10 Tirhkohte 4:13
hriatna nên khawvêl mîte hnênah an thil hmuh leh hriatte

chu an lo hrilh thei ta a ni.
Isua chu an |hian, an ûnaupa a nih tlat avângin huai
takin Isuâ hmingin thû an sawi thei ngêi dâwn lâwm ni?
Krista nêna inzawmna nghet tak a neih avângin vân
hmunahte pawh an \huho zêl a. Amâ tâna hriatpuina hnâ
an thawhnaah chuan an ngaihdân chu eng ang \awngin nge
a thuâm le? An rilrûte chu mîte tâna thil \hâ tih châknain a
lo khat liam a, khawvêl kil tâwp thleng pawhin, Kristâ
thiltihtheihna puâng tûrin an lo kal thei ta a ni. A hna lo
\an tawh chu chhunzawm zêl châknain an lo khat a. Vân
tâna bat an ngahzia leh an mawhphurhna nasatzia chu an
hre chiang hlê a ni. Thlarau Thianghlima thuâm leh tihchak
an nih avângin kros hnehna chu tihmasâwn leh tizâu zêl
tûrin \hahnemngai takin an kal chhuak a. Thlarau chuan a
tinung a, anmahni hmangin thû a sawi a. Kristâ thlamuanna
chu an hmêlah a lo êng chhuak a. Amâ rawngbâwl nân an
nun chu an hlân a, an inpêkzia chu an awmdân leh hmêl a\angin
a lo lang chiang ta a ni. ba
41
BUNG–5
THLARAU THILPÊK CHU
K RISTAN Thlarau tiâm A zirtîrte hnêna a pêk lai khân A lei [47]
rawngbâwlna hun chu a tâwp \êp tawh a. Kros hliap
hnuaiah chuan dingin, sual-phurtu anga thiam lohna phurrit
chu a chungah a tla mêk a ni tih chu chiang takin a hria a ni.
Inthâwina ran anga Amah a inpêk hmâin Amah zuitûte
chunga A pêk tûr thilpêk mamawh ber leh famkim chanchin
chu A zirtîrte hnênah a hrilh a; hê thilpêk hian A
khawngaihna hnâr, tâwp nei lo chu a neihtîr dâwn a ni. Heti
hian A sawi, “Pâ ka dîl ang a, Anî chuan Thlamuântu dang
a pê ang che u, chatuana in hnêna awm tûrin; chû chu
Thlarau dik tak a ni; khawvêlin chu mi chu an nei thei lo,
amah an hmuh loha an hriat hek loh avângin; nangnin Ani
chu in hria e, in hnênah a awm reng sî a; nangmahnîah chuan
a awm reng sî a, nangmahnîah chuan a awm reng dâwn a
ni.” 1 Chhandamtu chuan Amâ âiawhtu anga Thlarau
Thianghlim, hna ropui tak thawk tûra a lo kal tûr chu a lo
hrilhlâwk a. Kum za tam tak suala lo inkhâwl khâwm chu
Thlarau thianghlim, vân chakna hmanga dodâl tlat tûr a ni. [48]
Pentekos Nîa Thlarau leihbuakna rah kha eng ang nge
ni le? Chhandamtu tholeha chanchin \hâ chu mihringte luah
chin ram zawng zawngah puan tûr a ni. Zirtîrten tlanna thil
thlâwnpêk thuchah an puân avangin hê thuchah
thiltihtheihnaah hian thinlungte chu an lo inhlân ta. Hmun
tin a\angin kohhranah piangtharte hmuh tûrin an lo awm ta
bawk a. Hnungtawlh tawhte pawh an lo piangthar nawn
leh a. Lunghlû, man tam tak nei chu zawngin ringtûte leh
misualte chu an lo inzawm khâwm ta. Chanchin |ha dodâltu
ber berte pawh a puâng nasa bertûte an lo ni ta a ni. Hê
hrilhlâwkna: “Mi chhia-\hâte pawh chu Davida ang an lo
_____
1
Johana 14:16, 17
ni ang a, Davidâ chhûngte chu....”2 tih hi a lo famkim ta.

Kristian tinte chuan an ûnaute nunah chuan vân hmangaihna
leh mîte tâna thil \ha tihduhna an lo hmu ta. Duhzâwngte a
lo inang a, tum thuhmun an lo nei ta a. Ringtûte tum ber
chu Kristâ nungchang ang tihlan leh A lalram tihzâu zêl
chu a ni.
“Tirhkohte chuan thiltihtheihna ropui tak nên (âwihawm
takin) Lal Isuâ thawhleh thû an hriattîr \hîn a, an zâa
chungah khawngaihna nasa tak a awm a.” 3 An
rawngbâwlna azârah kohhranah chuan mi thlan te, thutak
hmûa, an thinlung muânna leh hlimnaa tihkhattu beiseina
chu mi dangte hnêna puang tûra an nun hlânte an lo awm
belh ta zêl a. Tih\haihnain anni chu a tihlâuvin a khap thei
tawh lo. LALPA chuan anmahni hmangin thû a sawi a, an
kalna apiangah pachhiaten chanchin \ha hrilh an dawng a,
vân lam khawngaihna thilmak tihte chu hmuh tûrin an lo
awm ta bawk a.
[49] Mîten A Thlarau thununna hnuaia an inpêk phawt chuan
anmahni hmangin, Pathian chuan hnâ nasa takin A thawk
thei a ni.
Thlarau Thianghlim tiâm hi eng hunah pawh leh eng
hnam hnênah pawh pêkin a awm reng a. Krista chuan A
Thlarau hnathawh ropui tak chu Amah zuitûte hnênah a tâwp
thlengin a awm zêl dâwn a ni tih a puang a. Pentekos Nî
a\ang khân tûn hun thlengin LALPA leh A rawngbâwlnaa
intulûtte zawng zawng hnênah chuan Thlamuantu chu tirh
a ni. Krista chu mimal Chhandamtua pawm apiangte
hnênah, Thlarau Thianghlim chu thurâwntu ang te,
tithianghlimtu ang te, hruaitu angte leh hriatpuitu angtein
A lo kal a ni. Ringtûten Pathian an hnaih zawh poh leh an
Tlantu hmangaihna leh A khawngaihnaa chhandamna chu
chiang zâwk leh thiltitheihna ropui zâwkin an hriattîr dâwn
_____
2
Zakaria 12:8; 3 Tirhkohte 4:33
THLARAU THILPÊK CHU 43
a. Tihduhdahna leh harsatna kum tam tak lo kal tlang tawh
mîte chuan an nunah chuan Thlarau awmpuina an chang a,
khawvêlah hian chhinchhiahna leh thilmak atân an lo awm
ta a ni. Vântirhkohte leh mîte hmâah tlanna-hmangaihna,
nundân danglamtîrtu chu an lo tilang ta a ni.
Pentekos-a chunglam a\anga thiltihtheihna dawngtûte
chuan thlêmna leh harsatna chu an pumpelh dâwn bîk lo.
Thutak leh felna an puannaah chuan thutak zawng zawng
hmêlma, an Kristian nuntawngte lâk bosak tum reng chuan
a rawn thlêm reng a ni. Krista Isuaa mi puitling an lo nih
theihna tûrin Pathianin chakna a pêk zawng zawng hmangin
an bei tûr a ni ta. Famkimna thleng tûra an lo sân telh telh
theih nân khawngaihna thar chu hmu zêl tûrin nî tinin an
\awng\ai a. Thlarau Thianghlim hnathawhna hnuaiah chuan
mi chak lo ber pawhin Pathian rinna nghet tak neiin, [50]
thiltihtheihna an neih chu an ti\hang zêl thei ang a, an lo
thianghlimin, ze mâwi tak neiin, tihropui an lo ni thei bawk
ang. Inngaitlâwm takin Thlarau Thianghlim thununna
hnuaiah chuan an intulût a, Pathian famkimna chu dawngin,
vân mîte anga chei leh duân an lo ni ta a ni.
Hun lo kal zêl hian Kristâ thutiâm—Amâ âiawh tûra
Thlarau Thianghlim rawn tirh a tum chu a tidanglam chuang
lo. A khawngaihna hausakna lei mîte hnêna lo thleng zêl
chu Pathianin a khap lo. Thutiâm famkimna chu a neih tûr
ang taka hmuh a nih loh chuan thutiam chu a nih tûr ang
taka hmuh a nih loh chuan thutiam chu a nih tûr anga taka
lo lawmpui a nih loh vâng a ni ngei ang le. Mi tinte hian an
duh phawt chuan Thlarauvin an khat thei vek a. Khawi
hmunah pawh Thlarau Thianghlim hi mamawh lova
inhriatna a awm phawt chuan thlarau lam rona te, thlarau
lam thimna te, thlarau lama tlâkhniamna te leh thihna te
hmuhin a awm \hîn. Thil tênâu leh pawimawh lo zâwkten
rilrû a luahkhah chuan kohhran \hanna leh hmuingîlna atâna
pawimawh êm êm, vân thiltihtheihna, malsâwmna dang

zawng zawng pawh rawn thlen thei chu, hnianghnâr taka
pêk tum pawh ni se la, tlâkchham a ni mai dâwn a ni.
Hei hi thiltihhtheihna kan hmunna tûr kawng a nih
avângin Thlarau thilpêk atân hian engvângin nge kan ril\âma
kan tuihâl loh ang? Engvângin nge kan sawi fo loh ang a,
kan dîl fo loh ang a, kan thusawiah te kan tel fo loh ang?
Nû leh pâten an fâte thilpêk \ha tak an pêk duh âia nasa
zâwkin, L ALPA chuan A rawngbâwltute chu Thlarau
Thianghlim pêk a duh a. Nî tina Thlarau baptisma chang
[51] tûrin hnathawktu tinte chuan Pathian an dîl \hîn tûr a ni.
Hnathawktu, Kristian pâwlhote chuan thil ruâhman dân leh
fing taka an thil ruâhmante an kenkawh theihna tûrin vân
lam finna leh \anpuina bîk dîlin an awm khâwm \hîn tûr a
ni. Ram dang danga kal tûra A mi thlante chu A Thlarauva
Pathianin a baptis theih nân a bîkin kan \awng\aisak tûr a
ni. Pathian hnathawktûte chu Thlarauvin a awmpui phawt
chuan khawvêlin an ropuina leh châwimâwina zawng zawng
hmanga an pêk theih loh thutak puânna tûra thiltihtheihna
chu an dawng ngêi ang.
Pathian tâna inhlân mi thawktu chu khawiah pawh awm
sela Thlarau Thianghlimin a awmpui zêl \hîn. Zirtîrte hnêna
thusawite chu kan tâna sawi pawh a ni. Thlamuantu chu an
tân a ni ang bawkin kan tân pawh a ni tho. Khawvêl mîte
huatna kârah awmin, thil tisual palhin tling lo hlêin inhre
mah sela, thlarau chuan chutiang harsatna leh beihna tâwkte
chu chakna an neih theih nân eng hunah pawh a pui \hîn a.
Lungngaih leh mangan hunah te, hmalam chu thim tak mai
ni a a lan hunah te, \anpuitu awm lo leh khawhar taka kan
awm hun laite chuan rinnaa kan \awng\aina chhân nân
Thlarau Thianghlim chuan thinlungah thlamuânna a rawn
thlen \hîn.
Mîin thlarau lam hlimna sâng tak eng hun mak takah
pawh lo nei se la, chû chuan Kristian a nihna a tilang chuâng
lo. Thianghlimna chu chutiang hlim vakna chu a ni bawk
hek lo. Pathian hnêna kan duhna pêk hi a ni zâwk; Pathian
kâa thu tin chhuak anga nun hi a nî a, harsatna leh thimna
kârah pawha hun nuam lai ang bawka Pathian rinna hi a ni.
Pathian duhzâwng anga awm leh, hmuh theiha kal lova,
rinnaa kal te, Pathian rinchhan tlatnate leh A hmangaihnaa
chawlhte hi a ni zâwk.
Thlarau Thianghlim hi eng ang chiah nge a nih tih hi [52]
kan hrilhfiah theih kher a \ûl lêm lo. Krista chuan Thlarau
chu Thlamuântu, “Thutak Thlarau, Pâ a\anga chhuak” a ni
tiin a sawi. Mîte thutak zawng zawnga hruai lûttu Thlarau
Thianghlim chanchin a sawinaah “Amâ phuah chawpin thû
a sawi lo vang” 4 tih a ni.
Thlarau Thianghlim awm dân hi thurûk a ni. LALPAN an
hnêna a tihlan loh avângin mîten an hrilhfiah thei lo. Mîte
chuan ngaihdân hlimawm tak neiin Pathian thu chângte la
khawm mah sela, mihringte phuah chawp a nih chuan, hêng
ngaihdân pawmna chuan kohhran a tichak lo ang. Chutiang
thurûk, mihringte hriatthiam phâk loha thûk lutuk
chungchângah chuan ‘ngawih hi rangkachak’ a ni.
Thlarau Thianghlim hnathawh chu Kristâ thusawiah hian
chiang taka tihlan ani. “Ani a lo thlen hunah chuan sual
thû-ah te, fel thû-ah te khawvêl an thiam loh a hriattîr ang.”5
Sual, thiam loh chantîrtu chu Thlarau Thianghlim a ni. Mi
sualin Thlarau sâwmna a lo chhân hian simna lamah hruai
a ni a, vân thupêkte zawm pawimawhna hre tûrin tihthawh
a lo ni \hîn.
Misual sim, felnaa ril\âm leh tuihâl hnênah chuan
Thlarau Thianghlim chuan Pathian Berâm No khawvêl sual
kalpuitu chu a tilang \hîn a. Krista chuan heti hian a sawi:
“Ani chuan ka tâa mi a lâ ang a, in hnênah a hriattîr dâwn sî
_____
4
Johana 15:26; 16:13; 5 Johana 16:8; 6 Johana 16:13
che u a.” “Engkim a zirtîr ang che u a, in hnêna ka sawi

zawng zawng a hriat chhuahtîr leh ang che u.”6
Thlarau chu tithar lehtu atân leh kan Tlantû thihna
avânga chhandamna lo ruâhman tihlawhtling tûra pêk a ni.
Kalvari kros-a inthâwina ropui tak lamahte chuan mîte hruai
tûr te, Pathian hmangaihna khawvêla puâng darh tûr te leh
Pathian thu hlu takte thlarau thiam loh chang hnêna tilang
tûr tein Thlarau chuan a bei reng a ni.
Sual thiam loh chantîr hnûah leh felna tehfung chu rilrûa
lantîr a nih hnûah chuan Thlarau Thianghlim chuan hê lei
[53] thil hmangaihna chu la bovin, thianghlim duhna rilrû a
neihtîr ta a ni. Chhandamtu chuan, “Thutak zawng zawngah
a hruai lût ang che u,”7 a ti. Mîten duh anga siam danglam
inphal se chuan taksa leh thlarau pum mai chu tihthianghlim
a lo ni ang. Thlarau chuan Pathian thilte a lâ ang a, nunah
chuan a nemkai ang. A thiltihtheihnain nunna kawngte a
tilang chiang ang a, tû mahin an tihsual a \ûl lo vang.
A tîr a\angin mihring tlu tawhte tâna A thil tum
tihhlawhtlin nân mihringte hmanrua hmangin Pathian chuan
A Thlarau Thianghlimin A thawk reng a. Hei hi thlahtu
hmasâte nunah a lang a ni. Thlalêra Mosia hun laia
kohhrante hnênah pawh khân Pathian chuan A “Thlarau
\hatak chu anmahni zirtîrtû atân” 8 a pê a. Tirhkohte hun
lai pawh khân Thlarau Thianghlim hmangin A kohhran tân
hnâ nasa tak A thawk a. Thlahtu hmasâte chelhdingtu,
Kaleba leh Josua rinna leh huaisenna petu, tirhkohte hunlai
kohhrante tinungtu thiltihtheihna pângngai bawk khân hun
lo kal zêl tûra Pathian fa rinawmte chu a chelh tlat dâwn a
ni. Siam\hatna kawng buatsaih tûra Walden Kristiante, Hun
Thim laia puitu Thlarau Thianghlim thiltihtheihna a ni. Hê
thiltihtheihna vêk hian tûnlai kohhran dinnghehna tûrah hian
A mîte beihna chu a hlawhtlintîr a, hnam tin leh mi tinte
tâna Bible lehlin hnâ pawh a hlawhtlingtîr bawk a ni.
_____
7
Johana 16:13; 8 Nehemia 9:20
Tûnah pawh hian Pathian chuan hê leia A thil tum tihlan
nân A kohhran chu a hmang a. Tûnah hian kros thuchah
puangtûte chu khawpui tinahte kalin leh, ram tinahte kalin
Kristâ lo kal vawi hnihna atân kawng chu a lo buatsaih mêk [54]
a. Pathian dân tehfung chu châwisânin a awm.
Engkimtitheia Thlarau chu mîte rilrûah a che vêl mêk a, a
lo chhângtûte chu Pathian leh A thutak hriatpuitûte an lo ni
ta \hîn a. Kristâ zâra chhandamna kawng tilang fiahtu êng
chu mi dangte hnênah A mi, inhlân zo takte chuan an
kawhhmuh vê zêl a. An êng dawn chu midangte an pêk
chhâwn vê zêl chuan, Pentekos Nî-a Thlarau baptis-a an
awm ang khân, Thlarau thiltihtheihna tam zâwk chu an dawn
belh zêl dâwn a. Chutiang chuan lei chu Pathian ropuinain
a lo êng ta a ni.
A lehlamah vê thung chuan mi \henkhat, an hun
remchâng \hâte fing taka hmang lo va, dâwngdah taka
thlarau lam harhtharna hun bîk nghâka lo awmte an awm
bawk a, chûng mîte chuan midangte tih-ên theihna
thiltihtheihna chu an beisei vê tho a ni. An hun remchâng
neih leh an tih tûr chu an ngaihthah a, an êng chu a alh châu
hlê mai; rawngbâwlna atâna an tlin theihna tûr leh
tihdanglama an awm theihna tûrin malsâwmna bîk chu dawn
an tum vê tho mai a, mahse eng mah tih an tum sî lo.
Hun tâwpah chuan leia Pathian hnâ chu a lo tâwp tawh
ang a, Thlarau Thianghlim kaihhruaina hnuaia ringtu
inhlânzo tak takten \hahnemngai taka an thawhna chu vân
lam duhsakna bîk chuan a rawn awmpui ang.
Khawchhak lam rama buh chîn hun leh lâk hun ruah
hmasâ leh hnuhnung entîrna hmangin Hebrai zâwlneite
chuan Pathian kohhran chunga thlarau lam malsâwmna nasa
zual bîk lo thlen tûr thû chu an lo sawi lâwk a. Tirhkohte
hun laia Thlarau leihbuakna kha ruah hmasâ in\anna a ni a,
[55] a rah pawh ropui tak a ni. Hun tâwpah chuan Thlarau chuan
kohhran dik chu a awmpui tlat ang.
Amaherawhchu, lei buhseng tâwp dâwnah chuan
Mihring Fapa lo kalna tûra kohhrante buatsaih tûrin thlarau
lam malsâwmna chu a bîk takin pêk tiam a ni. Thlarau
leihbuakna chu ruah hnuhnung sûrna nên tehkhin a ni a; hê
thiltihtheihna bîk hi Kristiante chuan buh sengtu LALPÂ
hnênah ‘ruah hnuhnung hunah hian” an dîl tûr a ni. Hê
dîlna hi chhângin LALPA chuan “Kâwl ti phêin, ruahpui
vânâwn a sûrtîr ang,” “In tân ruah a sûrtîr a, thla khatnaa
ruah hmasâ leh ruah hnuhnung chu.”9
Mahsela tûn laia Pathian kohhran member-te chuan
thlarau lam \hanna bul chu an zawm tlat loh chuan buh
sengna hun atân an inpeih lo vang. An khâwnvârte an chhit
ên reng loh chuan mamawh hun bîka malsawmna
belhchhahna chu an dawng vê lo vang.
Khawngaihna dawng thar zêltûte chauh chuan an nî tin
mamawh ang zêlin thiltihtheihna chu an dawng ang a, chû
thiltihtheihna an hman theih tâwk ang zêl chu an chang bawk
ang. Mîte hnehna tûra Thlarau leihbuakna bîk hun chu thlîr
mai lovin, Pathian hnêna nî tin inhlânin, Amâ hman atâna
hmanraw \angkai taka A siam theih nân Amâ hnênah an
inpe reng tûr a ni.
Rawngbâwlna atâna an hun remchâng neih apiang chu
nî tin hmang \ha tûr an ni. An awmna apiangah, an
hnathawhna in mâwl tê emaw, vântlâng tâna an
hnathawhnaah emaw pawh ni se, Hotupâ tâna hriatpuitu an
ni reng tûr a ni.
[56] Krista pawh khân hê leia a awm lai khân nî tinin
khawngaihna thar chu A pâ hnênah a dîl \hîn tih hriatna
hian hnathawktu inhlânzo tak chu a hnêm nasa hlê \hîn a
ni. Hetia A Pa nêna inpâwlna an neih hnûah chauh mi
_____
9
Zakaria 10:1; Joela 2:23
dangte tichak tûr leh
malsâwm tûrin A kal
chhuak \hîn a ni. Pathian
Fapa chu A Pâ hnênah lû
kûnin a \awng\ai a nih
chû! Pathian Fapa meuh
pawh ni sela \awng-
\ainain a rinna chu a
tinghet a. Vân nêna an
ìnpâwlna avâng chuan
sualna do thei tûr leh,
mîte mamawh pe thei tûrin chakna chu a dawng \hîn a ni.
Kan Ûnaupa Upa zâwk a nih avangin chak lohnaa phuar
vêla awmte leh khawvêl sual leh thlêmna zînga khawsa,
Amâ rawngbâwl duhna la nei tlat sîte mamawhte chu A
hria a ni. Thuchah kengtûte, tirhchhuah tlâk nîa a hmuhte
chu mi chak lo leh thil tidik lo \hîn an ni tih a hria; mahsela
A rawngbâwl tûra inpumpêk zawng zawngte hnênah chuan
vân \anpuina A tiâm a. Amah Pathian hnêna dîltu leh tuâr
hrâm hrâmtûte rinna, Pathian hnên lama min kaihruaitu neitu
leh A hnaa inkhêk nei miah lova, inhlântûte chuan sualna
do thei tûrin mîte chu Thlarau Thianghlim \anpuina a neihtîr
ang tih hi a lang chiang a ni.
Kristâ tih dân zuitu hnathawktu tinte chu lei buhseng
tûra A kohhran hnêna a thutiam, thiltihtheihna hmu tûr leh
hmang thei tûrin an lo inpeih dâwn a ni. Zîng tina chanchin
\ha puangtûten L ALPA hmâah \hing\hî a, Amâ hnêna
inhlanna thutiamte an tihthar fo chuan A Thlarau awmpuina
A pê ang a, chû chuan mi tithar lehna leh tihthianghlim
theihna thiltihtheihna a nei a ni. An hnathawh tûra nî tina
an kal chhuahnaah chuan Thlarau Thianghlim hmanruâ, mita
hmu sî loh chuan “Pathian nêna thawk ho” an nih theihna
tûrin a \anpui thei a ni tih chiânna an nei a ni. cd
BUNG–6
BIAK IN KAWNGKHÂR BULAH
[57]
K zirtîrte chuan an tlin lohzia inhriatna thûk tak an
RISTÂ
nei a; inngaihtlâwmna leh \awng\ainain an chak lohna
chu A chakna nên an zawm a, an mâwlna leh A finna
inzawmin, an tlin lohna leh A felna inthlun zawmin leh an
retheihna leh A hausakna ren ruâl loh chu an inzawmtîr tlat
bawk a. Chutianga tihchak leh thuâm an nih hnû chuan tîm
miah lovin Hotupa rawngbâwl tûrin an kal chhuak ta a ni.
Thlarau Thianghlim lo thlen hnû rei lo tê, \hahnemngai
taka \awng\aina hun an hman hnû lawkah chuan Petera leh
Johana chu Pathian biak ina lût tûrin an chho va, biak in
kawngkhâr ‘Mâwi’ an tih bulah chuan kebai, kum 40 mi, a
pian tirh a\anga natna leh chak lohna hual vêl hi an hmû a.
Hê mi vânduai tak mai hian tihdama awm theih nân Isua
hmuh chu a châk êm êm a; mahsela eng mah a tithei sî lo.
Tidamtu ropuia hnathawhna hmun a\anga hla takah chauh
awmtîr a ni. A tâwpah chuan a ngenna angin \hian
\henkhatte chuan biak in kawngkhâr bulah chuan an dah ta
[58] a. Mahsela chu mi hmun a lo thlen chuan, a beiseina
innghahna zawng zawng bul chu an lo khêngbet ta a ni tih a
hre chhuak ta a.
Isua tihdam nghâka rei tak lo awm tawh a ni tih hretu
leh mi beidawng tak a ni tih hretûte chuan an khawngaih a,
mi kal vêlten a mamawh, thilpêk tlêm tê tal an pêk theih
nân nî tinin biak inah chuan an rawn hruai \hîn a. Petera
leh Johana lo kal pawh chu thil pêk a lo dîl vê a. Zirtîrte
hian amah chu an khawngaih hlê a, Petera chuan, “Min han
en teh,” a ti a; ani chuan an lak a\anga thilpêk beiseiin a
han en a. Petera chuan, “Tangka leh rangkachak pêk tûr
che ka nei lo,” a han ti a. Peteran a retheihzia a han sawi
BIAK IN KAWNGKHÂRAH 51
chuan kebai hmêlah chuan beidawnna a lo lang nghâl a;

mahsela Peteran, “Ka neih chhun ka pê ang che, Nazareth
Isuâ hmingin kêin kal tawh rawh,” a han tih chuan a hmêlah
chuan beiseina êng a lo lang leh ta a ni.
“A kut dinglam a chelh a, a kai tho ta a; thâwklehkhatah
a kête leh a kheimit ruhte chu a lo chak ta nghâl a. Ani chu
a zuâng tho va, a ding a, kêin a kal \an ta a. Kêa kal leh
zuâng zuâng leh, Pathian fak chung zêlin biak inah chuan a
lût vê ta a. Kêa a kal leh Pathian a fak chu mî zawng
zawngin an hmû a; biak in kawngkhâr ‘Mâwi’ bula
kutdawha \hu \hîn kha a ni tih an hria a; a chunga thil thleng
chu mak an ti êm êm a, an buai hlê mai.
Ani chuan Petera leh Johana chu a chelh reng laiin mî
zawng zawngin mak ti êm êm a, hulhliap ‘Solomona tâ’ an
tihah chuan an hnênah an lo tlân khâwm a.”1 Zirtîrten Isua
anga thilmak an tih avâng chuan mak an ti êm êm a. Hê mî,
kum 40 zet kebai, engmah ti thei lo hi tûnah chuan hlim
takin a kête chu a lo hmang thei ta a; natnate a nei tawh lo [59]
va, Isua chu lâwm takin a ring ta bawk a ni.
_____
1
Tirhkohte 3:1-11
Zirtîrten mipui makti an hmuh chuan Peteran, “Hêng hi

engati nge mak in tih? Keimahnî thiltihtheihna leh Pathian
kan ngaihsak avânga ani hi kan kaltîr ang êm chuan engati
nge min en reng?” tiin a zâwt a. Hê tihdamna hi Pathianin
mithi zîng atâ a kaihthawh, Nazareth Isuâ hming leh a zâra
lo awm a ni tih chiang takin a hrilh hlawm a. Tirhkoh chuan,
“Amâ hming rin avângin a hming chuan hê mî in hmuh leh
in hriat \hin hi a tichak ta a ni, amah avânga rinna lo awm
hian in zâa mithmuhah a tidam ta viah a nih hi,” a ti a.
Tirhkohte chuan chiang takin Nunna LALPA an hnar a,
an tihhlumna sual râpthlâkzia chu Judate hnênah an sawi a,
mahsela anmahni ngaithlatûte chu an beidawn mai loh nân
an thusawiah an fîmkhur êm êm a. Petera chuan, “Mi
thianghlim leh fel tak kha in duh lo va, tualthattu kha in
hnêna pêk in ngên zâwk a. Nunna Siamtu chu in duh lo va,
in that a; nimahsela, Pathianin ani chu mithi zîng ata a kaitho
leh a; chû chu a hretûte kan ni e. Nimahsela ûnaute u, in hotûte
pawhin an ât avângin an tih ang khân, in ât avângin hêng hi in
ti a ni tih ka hria e. Nimahsela Pathianin zâwlnei zawng zawng
kâ a’n, ‘Kristan hrehawm a tuâr tûr thû a hriattîr lâwk kha,
khati khân a thlentîr ta a ni,’ a ti a. Thlarau Thianghlim chuan
sim tûr leh piangthar tûrin anni chu a ko reng a ni tih a hrilh a;
an khenbeha zahngaihna avâng chauh chuan chhandamna
beiseina chu an nei a ni tih a hrilh chiang hlê bawk a. Amah
an rinna avâng chauhin an sualnate a ngaidam thei a ni.
Heti hian a chhunzawm zêl a, “Chûvângin in sualte thai
[60] bo a nih theih nân sim ula, hawi kîr leh rawh u, chutichuan
LALPÂ hnên atâ harh hunte a lo la thleng thei ang,” tiin. “Nangnî
zâwlneite leh thuthlung fâte in ni a sîn; Pathianin Abrahama
hnênah, “I thlah avângin khawvêla hnam tin an thawveng ang’
tiin in thlatûte hnênah a tiam kha. Pathianin a chhiahhlawh
chu a ruat a, in sualte hawisantîr \heuhin malsâwmsak tûr che
uin, nangmahnî hnênah a rawn tîr hmasa ber a nih hi,” tiin.
Chutiang chuan zirtîrte chuan Kristâ thawhlehna thû an
hril a. A ngaithlatû tam tak chuan hetianga hriat hun hi an lo
nghâk vê rêng a, tûnah chuan an lo hre chiang tain, an lo ring
ta a ni. Kristâ thusawite kha an lo hre chhuak leh ta a, chanchin
\ha pawmtûte zîngah chuan an lo tel vê ta a ni. Chhandamtuin
chî a lo theh chu a lo \iâk a, rah a rawn chhuah ta a ni.
“Zirtîrten mipuite hnêna thû an sawi lai chuan, puithiam
hote, biak in hotûte leh Saddukai hote chu an hnênah an lo
thleng phut a. Mî an zirtîr leh Isua avânga mithi zîng atâ
thawhleh thû an hrilh avângin an lung ni lo êm êm a.”
Kristâ thawhleh hnû khân puithiamte chu hmun tinah kal
vêlin A ruâng chu Rome sipaite muthilh hlânin zirtîrten an ru
bo a ni tih dâwt thû an hrilh vêl a. An tihhlum tâk chu a tholeh
ta a ni tih Petera leh Johanan an sawi avâng chuan lungâwi lo
âwm rêng pawh an ni e. Saddukaite phei chu an lungâwi lo
lehzual a. An thurin duh ber leh an hmingthanna chu a chhe
vek mai dâwn niin an hria a ni.
Rinna thara lo lût an pung tuâl tuâl a, chuvângin Farisaite
leh Saddukaite chuan hêng zirtîrtu tharte hi khapbeh an nih [61]
loh chuan Isua leia a lo awm laia an hmingchhiat âia nasa
zâwk mah kha an nei dâwn niin an hria a. Chutiang a nih
avâng chuan biak in hotûte chuan Saddukaite \anpuinain Petera
leh Johana chu an man a, rorêlna hmâa dinna tûrin khua a tlâi
tawh lutuk avângin tân inah an khung ta a ni.
Zirtîrte hmêlmâte chuan Krista chu mithi zîng a tâ a tholeh
ngêi a ni tih chu an ring vê lo thei lo. Rinhlelh ruâl lohin thil
awmdânah a chiang sî a. Mahsela an thinlung tikhauh tlatin
Isua an tihhlumna thiltih râpthlâk tak chu inchhîra sim an duh
miah lo. Pathian thâwkkhumnaa tirhkohten thû an sawi leh
an thiltihte chu Juda rorêltûte chuan hmu chiang hlê mah se,
thutak thuchah chu an hnar tlat mai a ni. Krista chu an lo
beisei angin a lo kal lo, eng emaw châng chuan Amah chu
Pathian Fapa a ni tih an ring a, mahsela an rinna chu an tidâi
leh a, Amah chu an khêngbet ta a ni. Pathian chuan

zahngaihnain hriat chianna dang a pe leh a, tûnah chuan Amâ
hnêna kalna hun remchâng a siamsak leh ta. Nunna Hnâr chu
an tihlum a ni tih sawi tûrin Pathianin zirtîrte chu a tîr a,
hetianga inpuhna râpthlâk takah hian simna nei tûrin A ko leh
ta a ni. Mahsela Juda zirtîrtûte chuan anmahnî felnaa him
tâwka an inhriat tlat avângin, ‘Krista khêngbettûte’ tia puhtûte
chuan Pathian Thlarau Thianghlim kaihhruaina a thusawi an
ni tih an pawm duh tlat lo a ni.
Krista dodâltûa an inpêk tlat tawh avângin puithiamte
chuan a dodâl zâwnga awm zui zêl chu an châk tlat mai a.
An luhlulna chu a nasa tiâl tiâl a. Inpêk luh mai chu an thei
lo a ni miah lo, an thei reng a, mahsela an duh tlat lo a ni.
[62] An sual vânga thih an phû vâng chauh pawh ni lo, Pathian
Fapa an tihhlum vâng chauh pawh ni hek lo vin, Pathian
dodâltûa an insiam luih tlat avângin chhandamna a\ang
chuan dah bovin an awm ta a. Êng chu an hnar reng a,
thlarau sâwmna pawh chu an bengkhawn duh bawk hek lo.
Âwih lo fâte thununna hnuaiah an awm a, Pathian hna
thawktûte tikhaw lo tûra hruaiin an awm a. Pathian leh A
thuchah, A chhiahhlawhte hnêna puâng tûra a pêk chu, an
helna rilru chhe tak mai chuan a hnar nasa tawlh tawlh mai
a ni. Nî tin maia sim tûra thuchah chu an hnar reng avângin,
Juda hruaitûte chuan helna chu an chawkchhuak thar zêl a,
an chi tuh ang ang chu seng tûrin an inbuatsaih a ni.
Mi sual sim duh loten sual an tih avâng ringawtin Pathian
thinurna chu an chungah puân a ni lo; amaherawhchu sim tûra
koh an nih pawh a an duh loh tlat avâng leh, an hnêna êng pêk
chu hmusit a, an sual luih zui zêl avâng zâwkin a ni. Juda
hruaitûte chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihna hnuaiah intulût
sela chuan, sual ngaihdamna an chang tûr a ni a, mahsela
intukluh loh chu an tum nghet bur mai. Chutiang bawkin, mi
sual chuan a hnar luih zui zêl chuan Thlarau Thianghlimin a
thunun theih lohna hmunah a indah daih mai dâwn a ni.
Kebai tihdam tûkah khân biak in hotu dangte, Ana leh
Kaiafate chu thubuai sawina tûrah chuan an inhmû a, tâng
hote chu an hmâah an rawn hruai a. Chulai pindan ngêi
mai leh, chû mîte ngêi hmâah chuan Petera chuan zahthlâk
takin a LALPA chu a lo phatsan tawh a. Amâ thubuai ngêi
mai an han sawi dâwn nî chuan hêngte hi a rilrûah a lo lang
leh uar uar mai a. Tûnah hian a dâwihzepna siam \hatna
hun remchâng a lo nei ta a ni.
A LALPÂ thubuai an sawi laia Petera tihdân lo hre rengtûte
kha hetah hian an awm vê bawk a, chûngte chuan thihna leh [63]
tân ina khunga vauna chuan a tihzâm theih ngêi an ring a, an
lo lâwm hlê mai. Mahsela Petera, a LALPAN a mamawh lai
taka phattu, thil ti phut phut leh mahnî inring tâwk êm êm mai
chu, tûna Petera thubuai enfel tûra lo kal Juda Rorêltûte
(Sanhedrin) hmâa ding nên hi chuan inang lo tak a ni. A tlûk
hnûah khân a lamlêt tawh a. Chapo leh inchhuâng mî a ni ta
lo va, mi fel leh mahni inring lutuk mî a ni tawh bawk hek lo.
Thlarau Thianghlimin a khat a, hê thiltihtheihna \anpuina
hnuaiah hian a lo phatsan hming chu châwimâwiin a kalsualna
chu siam \hat a lo tum ta a ni.
Tûn thleng hian puithiamte chuan khenbeh thû leh Isuâ
thawhlehna thû sawi chu pumpelh an tum tlat a. Mahsela tûnah
chuan an thil tum tihfamkim nân thubuai neitu, mi chak lo
tihdam a lo nih dân chu zâwt lo thei lo dinhmunah an lo ding
ta a. “Eng thiltihtheihna leh eng hmingin nge hêng hi in tih?”
tiin an zâwt ta a ni.
Huaisenna thianghlim tak leh Thlarau chaknain Petera
chuan hlâu miah lovin heti hian a puâng chhuak a: “Nangnî
zawng zawngin hre rawh u, Israel mî zawng zawngte pawhin
lo hre rawh se. Nazareth Isua Krista, kros-a in khenbeh,
Pathianin mithi zîng atâ A kaihthawh leh kha, Amaha hming
ngêiin hê mî hi hetah hian in hmâah damin a ding ta a nih hi.

Nangni in satûte u, in lung paih, a kila lung \angkai ber lo ni ta
kha Amah hi a ni e. Mi dang tû mâ hnênah chhandamna a
awm lo, vân hnuaia mihring sak zîngah, min chhandam tûr
hming dang rêng a awm lo,” tiin.
Hetianga huaisen taka an dinhmun an han sawi meuh
chuan, Juda hruaitûte chu an khûr a. Juda Rorêltûte hmâa
rawn huai an nih chuan zirtîrte chu hlâu leh mangang taka an
[64] awm an ring a. Mahsela zâm miah lovin Isuâ sawi ang khân
an sawi vê a, anmahni dodâltûte chu thiltihtheihna nêna mi
hneh thei tak thû an sawi chuan an ngâwi \hap mai zâwk a.
Peteran Kristâ thû a han sawi chuan a âwah hlauhna rêng a
lang lo, “Nangni in satûte u, in lung paih, a kila lung \angkai
ber lo ni ta kha Amah hi a ni e,” tiin.
Puithiamte hriatthiam zâwng takin Petera chuan entîrna
thû nên a sawi a. Zâwlneite chuan lung duh loh chanchin hi
an lo sawi tawh a. Krista ngêi chuan \um khat chu puithiamte
leh upate hnênah heti hian a sawi, “Pathian lehkha a, ‘In satûte
lung duh loh kha, chû ngêi chu a kila lung \angkai ber a lo ni
ta. Chû chu LALPÂ tih a ni a, kan mithmuhah a mak a ni,’ tih
hi in chhiar ngai lo vem ni? Chû mi avâng chuan, ‘Pathian
ram chu in hnên atâ lâksak a ni ang a, a rah chhuah tûr hnam
hnênah pêk a ni ang’ tih ka hrilh a che u. Chû lung chunga tlû
chu a kehsawm ang a, a delh phei chu a râwt dip ang,”2 tiin.
Huaisen taka tirhkohte thu sawi puithiamten an han hmuh
chuan “Isuâ hnênah an awm tawh a ni” tih an hria a. Kristâ
hmêl danglamna lo thlen hnû-ah chuan zirtîrte chanchin heti
hian ziah a ni, chû thil ropui tak lo thlen tâwpah chuan, “Isua
chauh lo chu tû mah dang an hmu lo,”3 tiin. “Isua chauh” hê
thû-ah hian kohhran hmasâte chanchin chhinchhiaha lo awm
nunna leh thiltihtheihna thurûk a awm a. Zirtîrten Kristâ thûte
an hriat hmasak bernaah Amah an mamawhzia an hre nghâl a.
_____
2
Matthaia 21:42-44
Zirlaiten an zirtîrtû a\anga zirlaite an zir ang maiin, A hnên
a\ang hian chatuan thutak chu nî tinin an dawng a ni.
Chhandamtû vân lâwn hnû-ah pawh khân vân awmpuina, [65]
hmangaihna leh ênga khat chu an zîngah la awm reng hian an
hria a. Mi mala awmpuina ngêi a ni. Isua, Chhandamtu, an
zînga kal a, thusawi a, \awng\ai vê, an thinlunga beiseina leh
thlamuânna thusawitu leh muânna thuchah sawitu ngêi chu,
chûng thil a sawi lai ngêi chuan an hnên atâ vâna lâk chhohin
a awm ta a. Vântirhkohten tawlailîrin Amah an lâk chhoh lai
chuan an hnênah hê thû hi A sawi: “Kei, kumkhuâin, khawvêl
tâwp thleng pawhin in hnênah ka awm zêl ang,”4 tiin. Mihring
hmêlpûin vânah A lâwn a. Pathian lal\hutthlêng hmâa awma
chu an |hian leh Chhandamtu chu a la ni reng tih an hria a; A
khawngaihnate chu a la danglam lo va, mihring tawrhnate chu
a la hriatpui reng dâwn tih pawh an hria. Pathian hmâah chuan
A thisen hlutna chu a tilang a, a kut leh kê hliamte chu entîrin,
A mi thlante tâna man A pêk hriat rengna chu a nihzia a tilang
a; hetiang ngaihtuahna hian Amâ tâna mualphona chu an tuar
chhuah theih nân chakna a pê a ni. Hê leia an hnêna a awm lai
âi khân tûnah hian an inzawmna chu a lo chak ta zâwk a. Kristâ
hmangaihna te, ênna te leh thiltihtheihna te chu an hnêna a
awm tlat avângin, mîten an en a, mak an tih theih nân
anmahnîah chuan a lo êng chhuak ta a ni.
Peteran Amah \an tlata thû a sawi kha Krista chuan A
chhinchhiah vek a. Zirtîr bul maiah khân hriatpuitu ni tûrin
mak taka tihdamna kha a ding vê reng bawk a. A hmâ dârkâr
tlêm têah kha chuan hê mî hi kebai leh eng mah ti thei lo angin
a lang a, mahsela tûnah hi chuan a hrisêlna \ha tak nên a lo
awm ta a. Petera thusawi nemngheh belhchhahtu \ha tak a lo
ni ta. Petera thusawi chu an hniâl thla thei lo; mahsela zirtîrte
thusawi leh zirtîrna chu tihtâwp hmak an tum sî a ni.
Kristâ thiltih mak ropui ber mai—Lazara kaihthawhna khân [66]
puithiamte chu Isua leh A hnathawh, khawvêl a\anga tihbo
_____
3
Matthaia 17:8; 4 Matthaia 28:20
duhna a neihtîr a; hei hian mipuite chunga an hûhâng chu a

tichhe chak êm êm a. Amah chu khêngbet mah sela, Amâ
hminga thilmak tihna chu an titâwp thei lo va. A thutak
zirtîr puânna pawh an titâwp thei lo a ni tih hei hian a tifiah
hlê a. Kebai tihdamna leh tirhkohte thusawi chuan mak tak
maiin Jerusalem a tikhat vek a ni.
Puithiamte leh rorêltûte chuan tihngaihna an hriat loh
tâk thup bo nâna an inrâwn khâwm theih nân tia chhuanlam
siamin, tirhkohte chu an hnên ata hruai bo tûrin thû an pê a.
Mi, tihdama awm chu an phat thei lo tih chu an pawm tlâng
a. Dâwta thilmak tih chu khuh bo theih ni se chu an lâwm
hlê tûr; mahsela hei hi thiltih theih a ni lo. Chhûn ên lai tak
leh mipui tam tak hmâah tih a ni tlat mai a, mi sâng tam
takin an lo hre tawh bawk sî. Zirtîrte hnathawh chu tihtâwp
tûr a ni, chutilochuan Isuan zuitu a ngah lutuk dâwn an ti a.
Pathian Fapa thattûa puh an nih avângin an hmingchhiatna
chuan a rawn zui dâwn sî a.
Zirtîrte chu tihboral vek duh hlê mah sela, puithiamte
chuan nasa taka hremna leh Isuâ hminga thu sawi lo tûr leh
thil ti lo tûra vauna bâk chu eng mah an ti ngam lo. Rorêltu
sâng ber hmâah chuan koh an ni leh ta a, Isuâ hminga thû
sawi leh zirtîr tawh lo tûrin thû an pê a. Mahsela Petera leh
Johana chuan heti hian an chhâng a: “Pathian mithmuhin
Pathian thu zawm âiin nangnî thu zawm a dik zâwk emaw
chu ngaihtuah rawh u. Keinî zawng thil kan hmuh leh kan
hriatte hi sawi lovin kan awm thei lo,” tiin.
[67] Koh an nihnaah rinawm taka an awm tlat avângin
puithiamte chuan hêng mîte hi hrem an duh êm êm mai a,
mahsela mipuite an hlâu tlat sî a. “An thiltih avâng khân
mi zawng zawngin Pathian an châwimâwi sî a.” Chutichuan
an vau lehzual a, thupe chungin tirhkohte chu an chhuah ta a.
Petera leh Johana tân ina an awm lai chuan zirtîr dangte
chuan Judate rilru chhiatziate an hriat avâng leh, Kristâ
chunga an nunrâwnzia an tihlan kha an chungah pawh a
thleng vê mai ang tih an hlauh avângin lang lo vin an lo
\awng\aisak a. Tirhkohte an rawn chhuah vêleh chuan
tirhkoh dange chu an rawn zawng chhuak a, an tih vêl dân
chu an hrilh a. Ringtûte chu an lâwm nasa ngêi mai! “Rilru
hmun khatin, aw ring takin Pathian hnênah, “LALPA , nang
vân te, lei te, tuifinriat te, a chhûnga awmte zawng zawng
Siamtu i ni; nangin Thlarau Thianghlimin min thlahtu i
chhiahhlawh Davidâ kâin hêng thû hi i sawi a ni: ‘Gentailte
engati nge an thinur khâ? Hnam tinin engati nge thil sâwt
lo an ngaihtuah? Khawvêl lalten an ep huai huai a, rorêltûte
pawh LALPA leh a Krista dodâlin an pungkhâwm a,’ tiin.
Hê khuaah hian i chhiahhlawh thianghlim i hriak thih Isuâ
chungah khân, Heroda leh Pontia Pilata nên, Gentailte leh
Israel mîte nên an pungkhâwm tak zet a ni, i kut leh i rilrûin
lo thleng tûra a ruat lâwk apiang kha ti tûrin.”
“Tichuan tûnah LALPA, an mi vauziate hi ngai teh; i
bâwihte hi hnuai takin i thû hriltîr la, mîte tidam tûrin nangin
i kut phar ang che; i chhiahhlawh thianghlim Isuâ hming
avângin chhinchhiahna leh thilmak takte tihtîr bawk ang
che,” an ti a.
Hê leia Krista awm lai pawh khân dodâlna nasa tak A
lo tâwk tawh a, chutiang bawk chu an tâwk vê mai ang tih [68]
an hlauhpui avângin rawngbâwlna hnâah chuan chakna nasa
zâwk an neih theih nân zirtîrte chuan an \awng\aisak a.
Lungrual taka rinna nêna vân lamah dîlna an thlen lai ngêi
chuan chhânna a lo thleng nghâl a. An awm khâwmna hmun
chu a lo nghîng a, Thlarau Thianghlimin an lo khat ta vek
a. An thinlung chu huaisennain a lo khat a, Jerusalema
Pathian thu puang tûrin an kal chhuak leh ta a ni.
“Âwihawm takain Lal Isuâ thawhleh thû an hriattîr \hîn a,”
Pathianin an rawngbâwlnate chu mak tak maiin mal a sâwm a.
Isuâ hminga thusawi tawh lo tûra thupêk an nih khân

hlâu miah lovin an ding nghet tlat a, heti hian an chhâng a:
“Pathian mithmuhin Pathian thu zawm âiin nangnî thu zawm
a dik zâwk emaw chu ngaihtuah rawh u,” tiin. Siam\hatna
hunah pawh khân chanchin \ha hriltûte chuan hê thû bawk
hi nghet taka vawn an tum tlat a. Kum 1529 khân German
lalte chu Spires Rorêlna hmunah an lo kal khâwm a, lal ber
thupêk—Sâkhaw zalênna khapna leh thurin dangte puan
darh khapna chu hriattîr an ni a. Khawvêl beiseina chu a
chhe vek dâwn niin a lang a. Lalte chuan thupêk chu an
pawm a ngem? Thim hnuaia \hû mipuite a\ang chuan
chanchin \ha êng chu khârkhip a ni mai a ngem? Khawvêl
tâna thil pawimawh tak chu dinhmun hlauhawm takah a lo
awm ta. Rinna siam \hat zâwmtûte chu an inhmu khâwm
a, lungrual takin hê thû hi an titlu ta a ni. “Hê thupêk hi i
hnar ang u. Chhia leh \ha hriatna thû-ah chuan a tam zâwk
thû thû a ni thei lo,”5 tiin.
Hetiang hi tûnlai pawha kan thupui tûr chu a ni e.
[69] Chanchin \ha kohhran dintûte chuan thutak puan zâr leh
sâkhaw zalênna puan zâr chu sâng takah an lo khâi tawh a,
chumi hnûah pawh kum za tam tak Pathian hriatpuitûte
chuan an lo khâi tawh bawk a, tûnah hian kan kutah a lo
innghat vê ta a. Hê thilpêk ropui tak atâna mawhphurhna
chu A thu hriatnaa Pathianin mal A sâwmte chungah a
innghat a. Hê thû hi thuneihna sâng berah kan pawm tûr a
ni. Mihringte sorkar chu Pathian ruatah kan ngai tûr a ni a,
dân ang taka rorêl a nih chuan zawm ngei chu kan tih tûr a
ni. Amaherawhchu, an thûte chu Pathian thûte nên a inrem
loh chuan mihring thû âiin Pathian thû kan zâwm zâwk tûr
a ni. Pathian thû chu mihringte dân siam zawng zawng
chungah a awm tûr a ni. “Kohhranin chutichuan a sawi”
tih emaw, “Sorkarin chutichuan a sawi,” tih emawte hian,
“L ALPA chuan chutichuan a sawi,” tih hi an luahlân tûr a ni
_____
5
Merle d’Aubigne, History of the Reformation, b. 13, ch. 5.
lo. Leia lalte lukhum zawng zawng chungah Kristâ
lallukhum chu châwisânin a awm tûr a ni.
Thuneitûte kan pawisa lo tûr a ni lo. Kan thûte hi ziak
a ni emaw, sawi a ni emaw, kan fîmkhur hlê tûr a ni,
chutilochuan dân leh thupêk âwih lotu leh pawisa lotuah
chhinchhiah kan ni mai ang. A \ûl miah lo vah thusawiin
emaw, thil tihin emaw kan kawng khârtu kan lo ni palh ang
e. Kristâ hmingin kan kal chhuak ang a, kan puâng mai tûr
a ni. Hê hnâ kan thawhnaa mîten min khap dâwn erawh
chuan, tirhkohte angin heti hian kan sawi vê mai thei ang:
“Pathian mithmuhin, Pathian thu zawm âiin nangnî thu
zawm a dik zâwk emaw chu ngaihtuah rawh u. Keinî zawng
thil kan hmuh leh kan hriattte kha sawi lo vin kan awm thei
lo a ni e,” tiin. cd
BUNG–7
VERVÊKNA LAKA VAULÂWKNA
[70]
JERUSALEM-a zirtîrten chanchin \ha thudikte an an puan chuan
Pathianin a rawn hriatpui a, mi tam takin an lo ring ta a ni.
Hêng ringtu hmasa tam takte hi Juda kulmûkte chuan an
chhûngte leh an \hiante a\angin an tuithlârtîr a, chuvângin hêng
mîte hi châw leh awmna tûr pêk an ngai a ni.
Chhinchhiah a nih angin, “An zîngah tlachham tû mah rêng
an awm lo,” tih a ni. An mamawh pêk an nih dân pawh a sawi
a. Mamawh zualpui phuhrûk nân ringtûte zînga sum leh pâi
nei deuhte chuan hlim takin an thil neihte an rawn hlân a. An
in leh ramte an hralh a, pawisa chu an rawn lâ a, tirhkohte ke
bulah an rawn dah a, “An châkkhâi daih tâwk \heuhin an sem
\heuh \hîn.”
Thlarau Thianghlim leih buakna avângin ringtûte chuan
thilphalna an lo nei ta a. Chanchin \hâa lo piangtharte chuan
‘rilrû leh ngaihtuah hmun khat’ an nei a. An hmâah an
hlawhtlin theih nân duhzâwng thuhmun an nei ta a; an nunah
[71] chuan awhnain hmun a nei lo. Sum leh pai, rote âiin an ûnaute
leh an hnâ chu an hmangaih nasa zâwk a. Lei hausakna âiin
mîte thlarau chu an ngaisâng zâwk a ni tih an thiltihah a lo
lang a ni.
Pathian Thlarauvin mîte nun a luahkhah phawt chuan
chutiang chuan thil a lo awm zêl ang. Kristâ hmangaihnain a
luah khah thinlungte chu Amâ tihdân zuiin an lo awm ang.
Ani chu keimahnî avângin rethei takin a lo awm a, kan hausak
theih nân retheihna a lo tuar ta a ni. Tangka te, hun te, mi
hnehtheihna thilpêk zawng zawngte hi Pathian kut a\anga an
hmuh a nih avângin chanchin \ha hnâ tihhmasâwn nân chauh
an ngaihlu dâwn a ni. Chutiang chuan kohhran hmasâte nunah
a lo awm a. Tûnlai kohhranah pawh hian member-te chuan
VERVÊKNA LAKA VAULÂWKNA 63
Thlarau thiltihtheihnain
khawvêl thil duhnate chu an
kalsan ang a, an mihring
puiten chanchin \hâ an lo
hriat vê theih nân an lo
inhlân phal bawk ang a,
tichuan thutak an puan
chuan a ngaithlatûte chu
nasa takin a lo hneh tawh
ang.
Ringtûten mi dangte
\hatna leh malsâwmna an
ngaihtuah laiin, Anania leh ANANIA & SAFIRI
Safiri-te chuan rilru dang
daih mai an lo nei a ni tih thâwkkhum lehkha ziak chuan a lo
chhuichhuak a; kohhran hmasâte chanchin a tihmêlhem hlê
mai. Mi dangte ang bawkin hêng zirtîr nia inchhâlte pahnih
hian tirhkohte chanchin \ha hrilh chu an ngaithla vê a.
Tirhkohten \awng\aina an neih hnû a “An awm khâwmna hmun
chu a lo nghîng a, Thlarau Thianghlimin an lo khat ta vek a,”1
tih a lo thlen laite pawh khân ringtu dangte nên an awm vê tho
bawk. He laia awm zawng zawngte chuan mahni inngaihtuah
lêtna thûk tak an nei \heuh a; Pathian Thlarau kaihhruaina
hnuaiah Anania leh Safiri-te chuan an ram \henkhat hralhna [72]
man chu LALPÂ hnêna pêk an tiâm a.
Hê mi hnû-ah hian duhâmna rilrû neiin Thlarau Thianghlim
chu Anania leh Safiri-te chuan an lo tilungngâi ta a ni. Thutiâm
an neihte chu an lo inchhîr leh a. Kristâ rawngbâwlna atâna
thil ropui tak tih an duhna rilrûte chu lo danglamin, malsâwmna
duhawm tak chu an lo hloh ta thuai a. An hmanhmawh lutuk
niin an inhria a, an thu tihtlûkna chu ngaihtuah nawn leh tûrah
an inngai a. An sawi dûn leh ta a, an thutiâm chu hlen loh an
titlu ta a ni. Engpawh ni sela an ûnau rethei zâwkte tâna an
_____
1
Tirhkohte 4:31
thil neih petûte chu ringtûten an ngaisâng hlê tih an hriatin, an

\hianten kawm an ti bîk ang tih an hlâu va; an ram chu an tiâm
tawh ang chuan an hralh ta ngêi mai; mahsela a man a\anga
a tam zâwk tak cu anmahnî tâna neiin, tlêm tê chauh, a vâia
pê niâwm takin an rawn pe vê ta a. Chutiang chuan sum
thawh khâwmna tûra mi chu lâin an ûnaute mithmuha mâwi
taka lan an tum sî a ni.
Mahsela Pathian chuan vervêkna leh dik lohna hi a huâ
a. Anania leh Safiri chuan Pathian nêna an indâwrnaah
bumna thil an ti ta a; Thlarau Thianghlim chungah dâwt an
lo sawi ta; chuvângin an sualna chu rorêlna rang tak leh
râpthlâk tak chuan a rawn nang ta a ni. Anania chuan a
thilpêk chu a rawn keng a, Petera chuan, “Anani, Thlarau
Thianghlim bum tûr leh, ram man a \hen zêp tûrin engati
nge Setanan i thilung a tihkhah le? A awm chhûng zawng
khân i tâ a ni reng lo vem ni? Engati nge hêng thû hi i rilrûa
i ngaihtuah? Mihring bum i ni lo ve, Pathian bum i ni zâwk
e,” a ti a.
[73] “Anania chuan chûng thû chu a hriat vêleh a tlû a, a thi
ta a; a hria apiangin an hlâu ta êm êm a.”
Petera chuan, “A awm chhûng zawng khân i tâ a ni lo vem
ni?” tiin a zâwt a. Vântlâng \hatna tûra a thil neih thawh tûrin
Anania chu tû mahin an tilui lo. Amâ duh thû ngêia tî a ni.
Amaherawhchu, zirtîrte bum a tumna lamah Engkimtitheia
chungah dâwt a lo sawi ta a ni.
Dârkâr thum lai emaw chinah chuan a nupui chu, thil
awmzia chu hre lovin a lo lût a. Peteran a hnênah, “Mi hrilh
rawh, ram chu heti zât chauhin maw in hralh?” a ti a. Anî
chuan, “Aw, heti zât chauh hian a ni,” a ti a. Peteran a hnênah,
“Engati nge LALPÂ Thlarau fiah nân in inthural ni? Ngai teh, i
pasal phûmtûte kephah chu kawngka bulah a lo awm ta, nang
pawh an zâwn chhuak ang che,” a ti a. Thâwklehkhatan a ke
bulah chuan a tlu ta nghâl a, a thi vê ta a; tlangvâl hote chu an
lo lût a, ani chu thîin an rawn hmû a, an zâwn chhuak a, a
pasal kiangah chuan an phûm ta a. Kohhranhote zawng zawng
leh chû thu hria apiangte chuan an hlâu ta êm êm a.”2
Kohhran hmasâte chu rilru lama an tlâkchhiat lohna tûrin,
Pathian thinurna tihlanna chu Tâwpchinneilova finna chuan
rem a ti a ni. Member-te an lo pung tuâl tuâl a; Pathian
rawngbâwltu anga inchhâl sî, sum leh khawvêl rawngbâwltu
ni zâwkte an lo pun tuâl tuâl chuan kohhran chu him lo vin,
dinhmun hlauhawmah a awm mai dâwn a. Hê rorêlna hian
mihringin Pathian a bum theih lohzia te, thinlung sual thuhrûk
A hmuh theihzia te leh, Amah chu hmuhsitzia a nih loh dânte
a lantîr a. Kohhranah tihderna te, vervêkna te leh Pathian [74]
rawknate a awm loh nân hei hi vaulâwkna pawimawh tak a ni.
Pathianin awhna te, bumna te leh vervêknate a huatzia a
tihlanna hi kohhran hmasâte tân mai ni lo vin, chhuân lo awm
zêl tûrte tân pawha hlauhawm chhinchhiahna tûr atâna pêk a
ni. A bul berah chuan Anania leh Safiri hian awhna (duhâmna)
an nei phawt a, LALPÂ hnêna pêk vek tûra an lo tiâm tawh, a
\hen a zâr neih an duh leh sîna chuan bumna leh vervêknaah a
hruai lût ta a ni.
Pathian chuan chanchin \ha puan darhna tûr chuan A mîte
thilpêkte leh an rawngbâwlna chu a mamawh a. Thawhlawmte
leh sâwmapakhatte hi LALPÂ hnathawhna tûra sum hnârte chu
an ni. Mihringte hnêna sum leh pai a kawltîrnaah hian Pathian
chuan sâwmapakhat chu a hauh a. Hei âia tam pawh hi a
duh chuan an pe thei a ni. Amaherawhchu, Thlarau
Thianghlimin an rilrû a tihharh a, eng emaw zât pêk tûra
thu tiâm a nih tawh hnûah chuan, thu tiâmtu chuan chutianga
hlân tûra tih tawh chu lâk kîr leh theihna dikna a nei tawh
lo. Mihringte hnêna thutiâm pawh hlen ngêi a \ûl sî chuan
Pathian hnêna thutiâm phei chu hlen ngêi a \ûl lehzual dâwn
lâwm ni? Mihringte nêna ziaka inremna thutiam mah hlen
_____
2
Tirhkohte 5:1-11
ngêi a \ûl si chuan chhia leh \ha hriatna a\ang ngêia

thutiâmte chu a \ûl lo bîk dâwn em ni?
Vân ênnain chiang tak leh thiltihtheihna nêna thinlung a
tih-ên tawh chuan mahni hmasialna chu a lo reh a, Pathian
hnâ atâna pêk duhna rilrû a lo awm \hîn a ni.
Amaherawhchu, hetianga thutiâmte siam a lo nih tawh
chuan Setana chu a lo che vê vat a, thutiâm hlen lohtîr chu
a tum dâwn a ni tih hi ngaihtuah ngai lo pawha hriat sâ mai
tûr a ni. Hê leia Tlantû lalram dinngheh chu a duh lo va.
Pêk tûra tiâm chu a tam lutuk, sum leh pai an neih tlêm
[75] phah ang a, an chhûngkaw mamawh leh châkkhâi chu a
phuhrûk thei lo vang an ti \hîn a ni.
Sum leh paia mihringte malsâwm \hîntu chu Pathian a ni
a, A hnâah hmasâwnna an neih theih nân hetiang hian mal a
sâwm \hîn a ni. Ni sâ leh ruahte A pê a, thlâite a châwm lian
a, sum leh pai an lâk luh theih nân hrisêlna leh theihnate a pe
\hîn. A kut thilphal tak a\ang chuan malsâwmna zawng zawng
chu a lo thleng \hîn. Chuvângin, mîte chuan an lâwmna entîrna
tûrin sâwmapakhat te, thawhlawm te, bawhchhiatna thilhlan
te chu pe vê se a duh a ni. Vânin a lo ruat ang thlapin
sâwmapakhatte leh thawhlawmte chu pêin, sum inah chuan
lâk khâwm ni se la chuan LALPÂ hnâ atâna hmasâwnna tûrin
sum tam tak a lo awm ngêi ang.
Amaherawhchu, mahnî hmasialnain mîte thinlung chu a
lo tisak tawh khawp a. Anania leh Safiri ang maiin, Pathian
thil ngiat pê anga inngâi sîin a man a \hen zêp tûra thlêm an
lo ni ta \hîn a. Mi tamtak chuan ren miah lo vin mahnî
lâwm zâwng lei nân pawisa an hman laiin, Pathian tân chuan
ui deuh tak chungin tlêm tê an pe \hîn. Engtik nî-ah emaw
chuan Pathianin A sum an hman dân chîk taka a rêl tûr leh,
Anania leh Safiri-te sum pêk a pawm lo ang bawkin, tlêm
tê sum ina pêk an tum chu, A pawm dâwn lo a ni tih hi an
theihnghilh a ni.
Hêng dâwta thutiâmtûte na taka hrem an nihnaah hian
Pathianin vervêkna leh bumna a huatzia leh ngaih theih lohzia
zir tûrin min duh a. A vâia pê niâwm taka an insawinaah
hian Anania leh Safiri chuan Thlarau Thianghlim bum an [76]
tumzia a lo lang a. Chuvângin hê khawvêla nunna leh
khawvêl lo la awm leh tûra nunna chu an hloh ta a ni.
Anmahni hremtu Pathian ngêi chuan tûnah pawh hian dik
lohna chu A la dem reng a. Dâwt hmang hmûite chu A tâna
tenawm an ni. “Thil bawlhhlawh rêng a lût lo vang a, thil
tenawm tîte leh dâwt hmangte pawh khawpui Thianghlimah
chuan an lût lo vang,”3 tiin A puâng a ni.
Chiângkuâng lo leh duhdah takin thutak chu sawi mai
mai ni suh se. Thutak, \ha taka sawi \hin hi nundân phunga
neih ni rawh se. Mahnî hmasialna avânga thutak pawh dik
lo taka lâkkâwi mai maina hian rinna a tichhe \hîn a ni.
“Chutichuan in kâwng chu thutaka hrêngin ding rawh u.”4
Thu dik lo sawitu chuan a thlarau chu dâwrpuiah tlâwm
takin a hralh a ni. A dik lohna chu rei lo tê atân a chhawr
pawh a ni thei a; dik taka a tih chuan dik lo taka a tih âi
chuan a sumdâwnna chu a hlâwk lo zâwk nî pawhin a hria a
ni thei e; mahsela tû mah a rin loh hun a lo awm mai dâwn
a. Dik lo taka a tih \hin avângin mîte thusawi pawh a ring
thei tawh \hîn lo a ni.
Anania leh Safiri-te chungchâng thû-ah hian Pathian
lakah dâwtsawina chu rang taka hrem a ni a. Hetiang sualna
ang hi a hnu lama kohhranah pawh tih nawn a ni a, keinî
hunah pawh hian hetiang ang hi a la ni fo. Amaherawhchu,
Pathian duh lohna entîrna chu tihlan nghâl mai ni lo mah
sela, tirhkohte hun lai ang bawk khân, A mithmuhah chuan
hê sualna hi a la nêp chuâng lo. Vaulâwkna chu pêk a ni ta;
hê sualna hi Pathianin a huatzia chu Amah nêiin a lo tilang
chiang ta a, chûvângin vervêkna leh duhâmnaa inpête chuan
an thlarau chu an tichhia a ni tih an hre tûr a ni. cd
_____
3
Thupuan 21:27; 4 Efesi 6:14
BUNG–8
SANHEDRIN RORÊLNA HMÂAH
[77]
TIHMUALPHONA leh sawisakna hmanruâ, kros ngêi chu khaw-
vêl tâna beiseina leh chhandamna rawn thlentû a ni. Zirtîrte
kha mi mâwl leh inngaitlâwm tak, hausakna pawh nei lo,
Pathian thû chauh lo chu hmanruâ pawh nei lo an ni a. Chutiang
chu ni mah se, Kristâ chaknain ran thlêng leh kros chanchin
mak tak chu sawi tûrin an kal chhuak a, dodâlna zawng zawng
hneh tûrin an chhuak bawk a. Khawvêl châwimâwina leh
hriatpuina nei lo mah sela, rinnaa mi huaisen leh pasal\hâte an
ni. An hmûi a\angin khawvêl tinghîng thei vân lam thû, thiam
taka sawi chu a lo chhuak a ni.
Jerusalem, mahnî ngaihdân chauh dik tîa \an tlatna hmun,
misual anga khenbeha chungchânga ngaihdân inpersan nuaina
hmun ngêi maiah chuan zirtîrte chuan huâi takin ‘Nunna Thû’
chu an sawi a. Kristâ hnathawh leh tum te, Amah an khenbehna
thû te chu Judate hnênah chuan chiang takin an sawi a.
Tirhkohte hriattîrna thu chiang leh huaisen tak maite chu
puithiamte leh rorêltûte chuan makti takin an ngaithlâ a ni.
Chhandamtu tholeha thiltihtheihna chu zirtîrte chungah a
[78] lo tla ta ngêi mai lê! An hnâ chu thiltih mak leh chhin-
chhiahnatein a zui a; nî tinin ringtûte chu an lo pung ta
deuh deuh a. Zirtîrte kalna tûr kawtthlêrahte chuan, Petera
hlim talin a hliah theih nân, mîte chuan an damlo awmna
khumte chhawpin an lo dah a. Hetah hian thlarau
bawlhhlawh paite pawh an rawn hruai a. An vêlah chuan
mipuite chu an lo kal khâwm a, tihdama awmte chu Pathian
fakin an âu va, Tlantû hming chu an châwimâwi a ni.
Puithiamte leh rorêltûte chuan anni âiin Krista chu
châwisânin a awm a ni tih an hmû a. Saddukai, ‘thawhlehna
rêng a awm lo’ titûte chuan Krista chu mithi zîng atâ a tholeh
SANHEDRIN RORÊLNA HMÂAH 69
a ni tih zirtîrte puân an han hriat chuan an thinrim hlê mai

a, tirhkohte chu Chhandamtu tholeha chanchin puân phalsak
zui zêl an nih a, A hminga thilmakte an tih chuan, an
thurin—thawhlehna a awm lo—tih chu mî zawng zawngin
an lo hnar tawh ang a, an pâwl chu an lo \iâvai zo mai ang
tih an hria a ni. Farisaite pawhin zirtîrte zirtîrnain an Juda
serh leh sângte chu a hnâwlin, an inthâwina thilhlante chu
eng mah lo vah a lo chang mai dâwn a ni tih an hmuh
avângin an thinrim hlê bawk a.
Tûn thleng hian hê zirtîrna thar nuai bo tûra an beihna
chu a la hlawhchham a, tûnah chuan Saddukaite leh Farisaite
chuan zirtîrte hnathawh chu tihtâwp an lo tum tlâng ta a,
chutilo chuan Isuâ thihna thû-ah thiam loh an chang ngêi
dâwn sî a ni. Thinrimna hlîra an khah avângin puithiamte
chuan tharum thawhin Petera leh Johana chu vântlâng tân
inah an khung ta a ni.
Juda hnam hruaitûte chuan Amâ hnam thlante tâna Pathian

thiltum chu an lo tifamkim thei ta lo. Thutak kawltûte chuan
[79] LALPAN an laka a beisei chu an lo rinawm loh san ta, chuvângin
Pathian chuan A hna thawk tûrin mi dangte a lo thlang ta a.
Hruaitu mitdelte chuan an thurin duh êm êm \hin tihbo tumtûte
chu an haw ta hlê mai a, thinrimna dik nei nîa an inngaih tlat
avângin theihtâwpin an bei ta a ni. Thû chu an hrethiam zân
kher lo thei a ni tih leh, Pathian Lehkha thûte chu an hrilhfiah
dik lo mai thei tih leh, an bel dik lo mai thei a ni tih pawh an
ngaihtuah duh lo. Ngaihtuahna hloh \haktûte angin thil an ti
a. Anni chuan, ‘hêng zirtîrtûte hi, a \hen chu sangha mantûte
mai an ni lehnghâl a, mipuite kan lo zirtîr \hin kalh zâwnga
thusawi tûrin eng dikna nge an neih?’ ti têin an sawi a. Hêng
ngaihdânte zirtîrna hi nuaibo an tum avângin, chutiang zirtîrtûte
chu tân inah an khung ta a ni.
Hetianga sawisakna hian zirtîrte chu a titîmin a tibeidawng
chuâng lo. Thlarau Thianghlim chuan Krista thu lo sawi tawhte
chu an rilrûah a rawn hriat nawntîr leh a, “Bâwih a pû âiin a
ropui lo tih ka hrilh tawh che u kha hre reng rawh u. Annin
kei mi tihduhdah chuan nangnî pawh an tiduhdah ang che u;
Ka thû an zawm tawh chuan nangnî thû pawh an zâwm ang.
Nimahsela hêng thil zawng zawng hi Ka hming avângin in
chungah an ti ang, mi Tîrtu an hriat loh avângin....Inkhâwmna
inahte an hnawntîr ang che u a; a ni, tûpawh a tihlum tûr che u
apiangin Pathian chungah thil \ha tiin an inhria ang, chutiang
hun chu a lo la thleng dâwn. Chûng thil chu an ti ang. Pâ leh
kei min hriat loh avângin. Hêng thû hi in hnênah ka sawi
tawh hi, a hun a lo thlen hunah Ka hrilh tawh che u tih in hriat
lehna tûrin.”1
Vân Pathian, lei leh vân chunga Rorêltû thiltihtheia chuan
A hnathawh dodâla beitu mihringten zirtîrte an tântîrna
chungchâng chu Amâ kutah a dah ta. Zânah LALPÂ vântirhkoh
[80] chuan tân in kawngkhârte chu a rawn hawng a, zirtîrte hnênah
_____
1
Johana 15:20, 21; 16:2, 4
chuan, “Kal ula, hê Nunna Thûte hi mîte hnênah biak inah
va sawi rawh u,” tiin a hrilh a. Hê thupêk hi Juda rorêltûte
thupêk kalh chiah a ni. Mahsela tirhkohte chuan, “Rorêltûte
kan han râwn hmasâ ang a, an hnên a\angin phalna kan la
phawt ang,” tiin an sawi em? Sawi teh lo ve! Pathianin,
“Kal rawh u” a ti a, an âwih mai a ni. “Zîng takah biak inah
kalin an zirtîr ta a ni.”
Ringtûte hnêna Petera leh Johana an lo kal chuan
vântirhkohin vêngtu sipaite kal pêla a hruai chhuah dân leh,
an hnâ thawh chunzawm leh tûra a hrilh thûte an sawi a, ûnaute
chuan mak an tiin, an lâwm êm êm a ni.
Chutih lai chuan puithiam lalber leh a hnêna awm vête
chuan ‘rorêl tûra \hutkhâwmna an siam a, Israel fâte rorêltûte
pawh an ko khâwm bawk a.’ Puithiamte leh rorêltûte chuan
zirtîrte chu helna chawk chhuaktûah leh Anania leh Safiri-te
tihlumtûa puh a, puithiamte thuneihna lâksak tumtûah puh an
tithlu ta a ni. Mipuite chu fuihpawrh a, Isuâ chunga an tih
ang bawka zirtîrte chunga an tih leh theih an beisei a. Kristâ
zirtîrna pawm lo mi tam tak, Juda thuneitûte rorêl dân ning
êm êmten thil thlâk danglam an duhziate pawh an hre reng
a. Hêng lungâwi lote hian tirhkohte thutak puan chu an
pawm mai a, Isua chu ‘Messia’ anga an pawm mai chuan,
hêng hruaitûte chungah hian mi zawng zawng chu an thinrim
ang a, Krista an tihhlum thû-ah an chhuahchhâl mai ang tih [81]
puithiamte chuan an hlâu va. Hetiang vêng tûr hian nasa
taka beih an tum ta a ni.
An hmâa ding tûra tânghote rawn hruaitîr an tum lai chuan
an thu hriat chuan a barakhaih kher mai! Tân in kawngkhârte
chu a inkalh tlat a, vêngtûte pawh an lo awm \hap sî; mahsela
tânghote chu hmuh tûr rêng rêng an awm ta sî lo lê!
Report mak tak a lo thleng ta thuai mai, “Ngai teh u, tân
ina in khungte kha biak inah dingin mîte an zirtîr” tih a ni.
“Tichuan hotu chu tiang kengtûte nên chuan an va kal a,
vântlâng an hlauh avângin tlang takin an rawn hruai a,

chutilochuan lunga den an hlâu a ni.”
Tirhkohte chu tân in a\anga mak taka chhanchhuah ni mah
se, an chanchin zawhfiahna leh hremna chu an pumpelh chuang
lo. Kristan an zînga a awm lai khân heti hian a sawi,
“Nimahsela fîmkhur rawh u, rorêltûte an mantîr dâwn che u a
ni,”2 tiin. Anmahni chhanchhuak tûra vântirhkoh a tirh khân
Pathian chuan A hmangaihna leh A awmpuina chu lantîr a
duh a. Tûnah hian A thû an hrilha tâna an tawrh chu a lo hun
vê ta a ni.
Zâwlneite leh tirhkohte chanchinah hian Pathian tâna
rinawmnaa entawn tûr tam tak a awm a. Krista hriatpuitûte
chuan Pathian thupêk bawhchhiat âi chuan tân ina khung te,
tihduhdahna leh thihna pawh tawrh an huâm a. Petera leh
Johana chanchin hnutchhiahah hian chanchin \ha puân huna
huai taka din a \ûlzia chu hriat a ni. Anmahni tihboral tumtûte
hmâa an din \um hnihnaah chuan an awmdânah emaw, an
thusawiah emaw hlauhna leh tîmna rêng hmuh tûr a awm lo.
Puithiam lalberin, “Hê hming hian zirtîr loh tûr kan tih tlat
[82] tawh che u kha hre reng rawh u; in thu zirtîrin Jerusalem khuâ
in tih khah vek tawh hi, chû mî tihhlum bulchu tumtîr min
tum a nih hi lê!” a tia a han chhalh lai khân Petera chuan,
“Mihring thû âiin Pathian thû kan zâwm zâwk tûr a ni,” tiin a
chhâng a. Tân in a\anga chhanchhuaktu leh biak ina zirtîr tûra
hrilhtu chu vân a\anga lo kal vântirhkoh chu a ni a. A zirtîrna
chu zuiin vân thupêk chu an âwih a, eng pawh an chungah lo
thleng sela hei hi an zui zêl tûr a ni.
Tichuan Thâwkkhumna Thlarau chu zirtîrte chungah a lo
thleng a, hêka awmte chu hêktûah lo awmin, inrâwn khâwmte
chu Krista tihlumtûah puhin an lo awm ta. Petera chuan heti
hian a sawi a, “Nangnin Isua thingah khâikângin in tihhlum
kha, min thlahtûte Pathianin a kâitholeh ta a ni. Amah ngêi
kha Pathianin Lalah leh Chhandamtua awm atân a ding lamah
_____
2
Marka 13:9
a châwimâwi ta a, Israelte sual simtîr tûr leh ngaidam tûrin
chûng thû chu a hretûte kan nih hi. Thlarau Thianghlim,
Pathianin A thu zâwm apiangte hnêna A pêk kha hretu a ni vê
bawk a,” tiin.
Hêng thûte hian Judate chu a tithinrim êm êm mai a, dân
chu anmahnia lek kawhin, thubuai pawh sawi tawh lo leh,
Rome hotûte thû pawh la lo vin, tânghote chu thah vek an tum
ta mai a. Kristâ thisenah mawh an phur tawh tho tho bawk a,
A zirtîrte chungah pawh an thihna thisen mawh chui phurh
vek an lo inhuâm ta a ni.
Mahsela rorêlnaah chuan mi pakhat, zirtîrte thusawina
a\anga Pathian âw lo hria hi a awm a. Hê mî hi Gamaliela,
Farisaite zînga hming \ha tak, mi thiam leh dinhmun sâng tak
chang a ni. A finna chuan puithiamte thiltih tum râpthlâk tak,
[83]
nghawng râpthlâk tak nei tûr chu a hmu tlang vek a. Chûnga
awmte hmâa thu a sawi hmâin tânghote chu kal kiântîr rih
tûrin a ngên a. A tihtûr thil hmasâte chu a hre chiang hlê a ni.
Krista tihhlum tumtûte chuan an thil tum hlen chhuah nân eng
tih mah an tîm dâwn lo tih pawh a hre sâ vek a ni.
Chutichuan fîmkhur tak leh dam takin heti hian a sawi a,
“Nangnî Israel mîte u, hê mîte chunga in thiltih tum hi fîmkhur
rawh u. Tûnhmâ pawh khân Theoda, ‘Milian ka ni’ tiin a lo
awm a; chû mî hnênah chuan mi tam tak, mî zalî lai an pakai
a; ani chu tihhlumin a awm t a a, a thû zâwm apiang an zâin an
darh ta vek a, eng mah an ni tawh lo. Chumi awm hnûah
chuan hming ziah lai khân, Galili rama mi Juda kha a lo awm
leh a; a hnênah mi \henkhat a hîp leh a; nimahsela anî pawh
chu a thi ta a, a thu zâwm apiangte chu an zâin an darh ta vek
mai a ni. Chûvângin tûnah ka ti a che u, hêng mîte hi tawk suh
ula, awm mai rawh se; hêng an thil tih tum leh an thil tih hi
mihring tihchhuah mai a nih chuan a boral ang; amaherawhchu,
Pathian tih chhuah a nih chuan anmahnî in tiboral thei lo vang;
chutilochuan Pathian do in lo ni hlauh dah a nge,” tiin.
Puithiamte chuan hêng ngaihdânte hi âwm an tihpui a,

Gamaliela thû chu an zâwm ta a ni. Chutiang chu ni mah se
anmahnî ngaihdân awm sâ leh an huatna chu an khuahkhirh
hlei thei lo a. Zirtîrte chu an vuak hrep a, Isuâ hminga thû
sawi tawh tawp lo tûra vau hnûin, hreh tak chungin an chhuah
ta a ni. “Chutichuan rorêltûte zîng atâ an kal chhuak a, chû
Hming avâng chuan mualpho tuâr tlâka ruat an nih avângin an
lâwm hlê a. Nî tin Pathian biak inah leh anmahnî inah te “Isua
chu Krista a ni” tiin zirtîr leh hrilh an bâng chuâng lo.
[84] Khenbeh a nih hmâ lawk khân Kristan A zirtîrte hnênah
muânna thurochhiah a pê a, “Thlamuânna Ka hnutchhiah a
che u. Keimâ thlamuânna ka pê a che u; khawvêlin a pêk
angin ka pêk loh che u hi. In thinlung mangang suh se, hlauh
pawh hlâu suh se,”3 tiin. Hê thlamuânna hi khawvêl nêna
inremnaa lo awm muânna hi a ni lo. Sual nêna inremna a\angin
Kristan muânna hi a lei ngai lo. Hê thlamuânna, Kristan A
zirtîrte hnêna a hnutchhiah hi pâwn lam ni lo vin, chhûng lama
muânna a ni a, buaina leh harsatna kârah pawh Amah
hriatpuitûte hnênah a awm reng dâwn a ni.
Kristan Amâ thû heti hian a sawi, “Khawvêlah hian rem
lêntîr tûra lo kal emaw mi ti suh u; rem lêntîr tûra lo kal ka
ni lo va, khandaih lêntîr tûra lo kal Ka ni zâwk,”4 tiin.
Remna LALPA ni mah se, in\hendarhna tichhuaktu a ni bawk
sî! Chanchin \ha lâwmawm puâng darh tûr leh, mihring
fâte rilrûa beiseina leh lâwmna siam tûra lo kal ni mah se,
mihringte thinlunga inhniâlna nasa tak leh buaina thûk tak
rawn thlentu a ni. Amah zuitûte chu heti hian a hrilh lâwk,
“Khawvêlah hrehawmna in tuâr ang.” “An man ang che u
a, inkhâwmna inah leh tân inah hruaiin an tiduhdah ang
che u. Keimâ hming avângin lalte leh hotûte hmâah an hruai
ang che u.” “In nû leh in pâte, in ûnaute, in laichîn te, in
\hian te pawhin an mantîr ang che u; a \hen an tihlum ang
che u,”5 tiin.
_____
3
Johana 14:27; 4 Matthaia 10:34; 5 Johana 16:33; Luka 21:12, 16
Hê hrilhlâwkna hi chhinchhiah tlâk takin a lo thleng
famkim a. Setanan mihringte rilrûa tuh a tum—
inhnehchhiahna tin rêng te, sawisêlna tin rêng te leh
nunrâwnna tin rêngte chu Isua zuitûte chungah chuan a lo
thleng ta. Tîsa lam ngaihtuahna rilrû chu Pathian dân nêna [85]
inhal tlat a nih avângin leh, a thupêkah pawh awm theih
loh avângin hêng thilte hi mak tak maiin a lo la thleng
famkim leh dâwn a ni. Tirhkohte hun lai ang bawk khân
khawvêl leh Kristâ dânte chu an la inrem chuâng lo.
“Khêngbet rawh, khêngbet rawh” tihna tûra huatna ngai
bawk leh, zirtîrte tihduhdahna tûra huatna rilru bawk kha
âwih lo fâte rilrûah chuan a la awm reng a ni. Piangthar
lote rilrûah chuan Hun Thim laia mîte tân ina khung a, hnawt
chhuak a tihlumtu rilrû bawk chu, kohhran dân kalh nia an
hriatte inzawh chhuahna (Inquisition) tûra insawisakna rilrû
te, St. Bartholomaia Insuatna râpthlâk tak awmtîrtu rilrû
leh, Smithfield Mei tialhtu rilru chhia bawk kha a la awm
reng a ni. Dik leh dik lo inkâra inbeihna chanchin chu thutak
chanchinah chuan chhinchhiahin a awm reng a. Chanchin
\ha puân darhna chu dodâlna te, hlauhawmah te, chânnaah
te leh tawrhnate kârah pawh hê khawvêlah hian ken kawhin
a la awm reng a ni.
Krista avânga tihduhdahna lo tuâr tawhte chakna thurûk
chu enge ni le? Pathian nêna inzawm tlatna, Thlarau
Thianghlim leh Krista nêna inzawm tlatna hi a ni.
Tihduhdahna leh inhauhna chuan khawvêl \hiante chu
\hentîr mah sela, Kristâ hmangaihna atâ chu a \hentîr ngai
lo. Thutak avânga hauhna tuârtu chu thlêmna thlipuiin a
beih vêl lai ang khân A chhandamtu chuan nasa takin a
hmangaih reng a ni. Isuan, “Ka hmangaih ang a, a hnênah
ka inlâr ang,”6 a ti. Thutak avânga ringtu chu khawvêl
rorêltute hmâa a dinlai chuan a bulah Krista chu A lo ding
vê zêl a. Tân in chhûnga a awm lai pawhin Krista chu a
_____
6
Johana 14:21
hnênah a rawn inlâr a, A hmangaihnain a thinlung chu a

rawn tihlim \hîn a ni. Krista avânga thihna a tawrh pawhin
Chhandamtu chuan a hnênah heti hian a sawi, ‘taksa chu an
tihlum thei a mahsela, thlarau chu an tina thei lo.’
[86] “Thlamuâng takin awm rawh u, Kei in hnênah ka awm sî a;
mangang suh u, Kei in Pathian ka ni sî a; Ka tichak ang che
ua, Ka \anpui ang che u; a ni, Ka felna kut dinglamin Ka
chelh ang che u,”7 tiin.
“L ALPA ringtûte chu Zion Tlâng, tihnghîn rual loh,
kumkhuaa awm reng tûr ang chu an ni. Tlângte chu
Jerusalem vêla a awm angin, LALPA chu A mîte vêlah a awm
\hîn, Tûn a\anga kumkhuâin.” “An manganna chu
hnehchhiahna leh nunrâwnna lak atâ a tlan ang a, an thisen
chu ani ngaih chuan hlu tak a ni dâwn sî a.”8
“Sipai hote LALPA chuan anmahni a hum ang a;....LALPA
an Pathian chuan an ran rualte angin chûng nî-ah chuan
anmahni an chhanhim ang; Lallukhuma lung(hlû)te angin
A ram chungah chuan a châwisâng dâwn sî a.”9 cd
_____
7
Johana 16:33; Isaia 41:10; 8 Sâm 125:1, 2; Isaia 72:14; 9 Zakaria 9:15,
16
77
BUNG–9
RAWNGBÂWLTU PASARIHTE CHU
C HÛNGLAI huna zirtîrte an pun an pun lai chuan, an nî tin thil [87]
semah anmahnî hmeithaite an ngaihsak \hin loh avângin
Grik Judate chu Hebraite chungah an lo phunnâwi ta a.”
Kohhran hmasâ chu mi chi tinrêng leh hnam hrang hrang
awm khâwmna a ni a. Pentekos Nîa Thlarau Thianghlim
leihbuâk a nih lai khân ‘vân hnuaia hnam tin zîng atâ Pathian
ngaihsak Judate Jerusalem khuaah an châm a.”1 Jerusalema
Hebrai ringtûte zîngah Grik Juda an tihte chu an awm a,
hêng mîte leh Palestina Judate inkârah hian inrin lohna leh
inrem lohna rei tak a lo awm tawh a ni.
Tirhkohte rawngbâwlna hnuaia piangtharte chu Kristâ
hmangaihna chuan a tinêmin, a inzawm khâwmtîr a. Tûn
hmalama mahnî rin dâna nghet tlur mai lo ni tawh mah sela,
an inrem tlâng vek a ni. Setana chuan hetianga an inzawm [88]
khâwm tlat reng chuan thutak chanchin \ha hmasâwnna chu
a dâl thei dâwn lo tih a hria a; chûvângin kohhranah inrem
lohna bul a lo chhuah theih beiseiin tûn hmalama an
ngaihdân kha rawn chawhthawh leh a tum ta a.
Chutianga zirtîrte an lo pun zêl tâkah chuan hmêlmâ
chuan tûn hmalama rinnaa an ûnaute lo îtsîktûte leh an
thlarau lam hruaitûte dik lohna lo zawngtûte zîngah chuan
inrin lohna chî a lo tuh thei ta a ni. Chutiang ‘Grik Judate
chu Hebraite chungah an lo phunnâwi ta a.’ An phunnâwi
chhan ber nîa an sawi chu an nî tin thil semah Grik
hmeithaite an ngaihsak loh vâng niin a lang a. Inruâl tlâng
lo taka thil tih rêng rêng chu chanchin \ha rilrû nên a inkalh
a ni; chuti chu ni mahsela, Setana chuan inrinhlelhna rilrû
a neihtîr thei ta tho va. Hmêlma chuan ringtûte zîngah
_____
1
Tirhkohte 2:5
in\hendarhna a thlentîr mai ang tih a hlauhawm avângin,

lungâwi lohna thil chu a bo theih nân thiltih vat tûr a ni.
Isuâ zirtîrte chuan an hun tawnga harsat hun lai ber mai
chu an tawng ta. Tirhkohte kaihhruaina fing tak hnuaiah
chuan Thlarau thianghlim thiltihtheihna nêna lungruâl taka
hnathawhna azârah, chanchin \ha thuchah puângtûte hnêna
hna pêk chuan chak takin hmâ a lo sâwn ta a. Kohhran chu
a lo \hang lian zêl a, member-te an lo pung zêl bawk a, hei
hian mawhphurtûte chungah phurrit a rawn belhchhah zêl
a. Kohhran hmuingîlna lo awm zêl tûrah hian mi pakhat
mai emaw, mi tlêm tê intêl khâwm maiin emaw, phurrit
chu an phur zo lo. Kohhran hmasâte hun laia mi tlêm têin
rinawm taka mawhphurhna an kenkawh \hin kha tûnah
chuan mi tam zâwk hnêna sem darh vê a lo \ûl ta a.
Kohhrana chanchin \ha thupêk tihfamkimna tûrin phurrit
\henkhat an lo phurh \hin chu mi dang chunga nghah a lo
[89]
nih vê theih nân tirhkohte chuan hmalâk tûr pawimawh tak
an nei a ni.
Ringtûte chu an ko khâwm a, kohhrana rawngbâwltu
zawng zawngte chu \ha zâwka rem fel an nih theih nân
ruâhmanna fel tak nei tûrin tirhkohte chu Thlarau
Thianghlimin A kaihruai a. Tirhkohte chuan chanchin \ha
rawngbâwlna chu an kenkawh zui zêl theih nân, thlarau lam
hruaitûte chuan mi retheite hnêna thil sem leh chutiang lam
hnâte chu chawlhsanin an bei tûr a ni an ti a. “Chutichuan
ûnaute û, in zîngah Thlarau leh finnaa khat mi hming\hâ
hlîr pasarih thlang rawh u; anni chu hêng thil rêltu atân
hian kan siam ang; keinî erawh chu \awng\ai leh thûa
rawngbâwlin kan awm tlat zêl ang,” an ti a. Hê thurâwn hi
zui nghâl a ni a, \awng\ai leh kut nghatin, mi pasarihte chu
rawngbâwltu (deacon) anga hnâ thawk tûrin urhsûn takin
serh hran an ni ta a ni.
RAWNGBÂWLTU PASARIHTE 79
Hna bîk thawk tûra mi pasarih thlanna hian kohhran tân

malsâwmna ropui tak a rawn thlen a. Hêng hotûte hian
mimal mamawhte leh kohhran sum leh pai mamawhte chu
fîmkhur takin an ngaihtuah a, an thil rêl thiamna leh an
sâkhaw mîna chuan kohhran thil mamawh chi hrang hrangte
chu phuhrûkin an hotupui dangte nên zâi khatah an luân
zâtîr ta a ni.
Hê an thiltih dân hi Pathian remruat ngêi a ni tih lan
fiahna chu a hnû lawka rah \ha tak mai lo awmah hian a
lang chiang hlê a ni. “Pathian thû chu a lo darh a; Jerusalem
khuaah zirtîrteho chu nasa takin an pung ta a; puithiamte
zîngah pawh mi tam takin rinna chu an âwih ta a.” [90]
Tirhkohten zalênna nasa zâwk an neih avâng leh
rawngbâwltu pasarihten \hahnemngai tak leh thiltihtheihna
nêna rawng an bâwl avângin hetiang thlarau tam tak seng
khâwmna hi a lo awm a ni. Mi retheite mamawh enkawl
tûra hêng mîte hi he hnâ bîkah hian nemngheh ni mah se,
rinna thû puânnah hian an bâng bîk lo. Chutih a hnêkin, mi
dangte thutak zirtîr tûrin an tling tâwk êm êm a,
\hahnemngai tak leh hlawhtling takin an thawk zâwk a ni.
Ênna hmunpui leh Kristâ rawngbâwlnaa inpe thlarau
rinawm tak takte tân malsâwmna hmun a lo awm theih nân
kohhran hmasâte hnênah chuan hmasâwn zêlna tûr hnâ pêk

a ni. Chanchin \ha puânna hnâ chuan khawvêl a huâp a,
chuvângin kros thuchah puangtûte chuan Kristian inphuâr
khâwmnaa an inpumkhat reng loh chuan an hna pawimawh
tak mai chu an thawk zo thei lo vang a; Pathian-ah chuan
Krista nên pumkhat an ni tih khawvêl hnênah an lantîr thei
bawk hek lo vang. An Hruaitu ropuia chuan Pâ hnênah
heti hian A dîl lo vem ni? “Nangin kei mi pêkteho hi i
hmingin hum rawh, pum khat an nih theih nân, keimahnî
ang bawk hian?” tiin. Pâ hnênah heti hian a dîl lo em ni
kha—”Pumkhata awma an famkim theih nân,” “Nangin kei
mi tîr tih khawvêlin an âwih theihna tûrin,”2 tiin.
Chanchin \ha hril tûra thupetu nên chuan hnâi taka an
inzawm chauhin nunna leh thiltihtheihna an nei dâwn a.
[91] Krista nêna an inzawm chauhin zirtîrte chun Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna Awmpuina chu an chang ang a;
vâna vântirhkohte thurual puina pawh chu an chang bawk
ang. Hêng vân lam mîte \anpuina zârah thawhhona \ha tak
neiin, lungrual takin an bei ang a, thim thiltihtheihnate an
donaah chuan hnehna an chang ang. Lungrual taka an
thawhnaah chuan an hmâah vân thuchah kengtûte chu an
kal zêl ang a, kawng an lo hawng ang a, thutak pawm tûrin
thinlungte chu buatsaih an lo ni ang a, mi tam tak chu Krista-
ah hnehin an lo awm ang. Pumkhat an nih chhûng chuan
kohhran chu, ‘zîng êng mâwi ang, chhawrthlapui ianga
mâwi leh tûr nî ianga chiang, puan zâr khâi pheisen ruâl
ang”3 an ni ang. A hmasâwnna tûrah chuan eng mahin a
dâl thei lo vang, kohhran chu hneh chung zêlin a kal ang a,
a hna ropui tak khawvêla chanchin \ha hrilh chu ropui takin
a hlen zo tawh ang.
Jerusalem kohhran din chu khawvêl hmun tina
kohhrante entawn ber tûr a ni a, chutah chuan thutak
puangtûte chuan chanchin \hâah mîte an hneh tûr a ni.
_____
2
Johana 17:11, 14, 23, 21; 3 Hla Thlan Khâwm 6:10
Kohhran enkawltûte chu Pathian mîte chungah chuan an
intilal ringawt tûr a ni lo va, berâmpu fingte angin “Pathian
berâmte chu an châwm ang a, an tân entawn tlâkin an awm
tûr a ni.”4 Rawngbâwltûte pawh ‘mi hming\hâ, Thlarau
Thianghlim leh finnaa khat” an ni bawk tûr a ni. Hêng
mîte hian dikna lamah chuan lungrual takin \an an lâ ang a,
nghet tak leh huaisen takin chû chu an vawng tlat bawk tûr
a ni. Chutianga an tih phawt chuan an hote chu an thunun
\ha thei dâwn a ni.
Kohhran hmasâte chanchin hnuhnung lamah khân
khawvêl ram tina ringtûten kohhran tam tak an din a, thupêk
leh dânte fel taka zawm a nih zêl theih nân kohhran chu [92]
famkim taka din fel a ni. Member tinte chu mahnî chanpual
\heuh \ha taka ti tûra fuih an ni a. Anmahnî theihna \heuh
chu fing taka hmang tûr vek an ni. |henkhatte chu Thlarau
Thianghlim chuan thilpêk bîkte pawh A pê a, “A pakhatnaah
chuan tirhkohte, a pahnihnaah chuan thu hretûte, a
pathumnaah chuan zirtîrtûte a dah a; chumi hnûah chuan
tihdam theihna thilpêk te, \anpui theihna thilpêk te, rorêl
thiamna thilpêk te, \awng chi hrang hranga thusawi theihna
thilpêk te chu a awm leh a.” 5 Amaherawhchu, hêng
hnathawktu chi hrang hrangte hian inremthlapin hnâ an
thawk ho a ni.
“Thilpêk hrang hrang a awm a, Thlarau erawh chu hmun
khat a ni. Rawngbâwl dân chi hrang hrang pawh a awm a,
nimahsela LALPA chu hmun khat a ni. Hnathawh dân hrang
hrang pawh a awm a, Pathian erawh chu hmun khat a ni, mî
zawng zawnga engkim thawktu chu. Nimahsela sâwt tlânna
tûrin Thlarau hriattîrna chu mi tin hnênah pêk \heuh a ni.
Mi pakhat hnênah Thlarauvah chuan finna pêk a ni a; mi
dang hnênah Thlarau vêk thû chuan hriattîrna thû pêk a ni
a; mi dang hnênah chu Thlarau vêkah chuan rinna pek a ni
a; mi dang hnênah Thlarau hmunkhatah chuan tih-
_____
4
1 Petera 5:2, 3; 51 Korin 12:28
damtheihna thilpêkte pêk a ni a; mi dang hnênah thilmak

tihtheihnate pêk a ni a; mi dang hnênah thu hril theihna pêk
a ni a; mi dang hnênah \awng chi hrang hranga thusawi
theihnate pêk a ni a; mi dang hnênah \awng hriat lohte
hrilhfiah theihna pêk a ni sî a; nimahsela chûng zawng
zawng chu, Thlarau hmunkhat vêk chuan mi tin hnênah A
duh ang zêla sem \heuhin a thawk \hîn. Taksâ hi pumkhat
a ni a, pêng tam tak a nei a, taksa pêngte zawng zawng chu
tam mah sela, taksa pumkhat a ni sî a; Krista chu chutiang
bawk chû a ni.”6
Hê leia Pathian kohhrana hruaitûte chungah hian
mawhphurhna khûn tak a innghat a. Mosiâ hun laia
Pathianin a rêlsak lai chuan a phur a rit lutuk a, a chauh
[93] phah êm êm a, a pû Jethro-an mawhphurhna sem zâi dân a
rawtpui ta a ni. “Nang hi Pathian lama mipui âiawhin awm
langin, an thubuaite chu Pathian hnênah thlen ang che;
thuruatte leh dân chu i zirtîr ang a, an awmdân tûr leh an tih
dân tûrte chu i kawhhmuh zêl tûr a ni,” tiin. Jethro-a chuan
heti hian a hrilh zawm zêl a, “Chû chang ni lo vin, mipui
zînga atâ mi dik takte, hlâwkna dik lo tak haw mîte thlang
chhuak langin; chutiang mîte chu sâng pâwl chunga hotûah
te, za pâwl chunga hotûah te, sâwm pâwl chunga hotûahte
ruat langin. Chûngte chuan englai pawhin mîte ro rêlsak
rawh se,” tiin. Chutiang chuan Mosia chu a mawhphurhna
hahthllak tak mai chhâwk tûrin thil tê tham deuhte chu
\anpuitu inhlânzo takte chuan an lo kenkawhpui ta a ni.
Pathian kaihhruainaa dinhmun pawimawh tak maia
dingte chuan finna bîk leh rilru zâu tak mai, \ûlna lamah
chuan an hun leh chaknate chu an hmang tûr a ni. Thil tê
tham, mi dangte pawhin an ngaihtuah theihte an hnêna rawn
thlen hi Pathian remruat dân a ni lo. Jethro-a chuan Mosia
hnênah heti hian a rawt ta a ni, “Thu lian tham deuhte chu i
hnênah an rawn thlen \hîn ang a, thu tê tham erawh chu
_____
6
1 Korin 12:4-12
anmahnîin rêl rawh se; chutichuan i tân a lo awlsam zâwk
ang a, annin an chhâwk zâng hlê dâwn che nia. Chutianga
i tih a, Pathian pawhin thû a pêk che chuan i tlin thei ang a,
tichuan hêng mipuiho zawng zawngte pawh hi lungâwi takin
mahnî awmna lamah chuan an \în thei dâwn nia,” tiin.
Hê rawtna ang tak hian, “Mosia chuan Israelho zawng
zawng zîng atâ chu mi hman tlâk deuh deuh a thlang chhuak
a, mipui chunga hotûah a siam a, sâng pâwl chunga hotûah
te, za pâwl chunga hotûah te, sawmnga pâwl chunga hotûah
te, sâwm pâwl chunga hotûahte a ruat ta a. Chûngte chuan [94]
englai pawhin mîte ro an rêlsak \hîn a, thu lian deuh apiangte
chu Mosiâ hnênah an thlen \hîn a, thu tê tham erawh chu
anmahnî hovin an rêl \hîn.”7
Hê mi hnûa Mosian amah \anpui tûra upa sawmsarih a
thlan dâwnte khân a fîmkhur êm êm a, mi zahawm, rêl dik
mi leh thil paltlang lo ngah tawhte a thlang chhuak a. Hêng
upa sawmsarihte a thlan laia a thu hrilah chuan kohhrana
rorêltu fing nih theihna tûra tlinna thu tlângpuite a sawi a.
Mosian, “In ûnaute kâra thû chu ngaihthlâksak ula, ûnau
leh ûnau kârah leh ram dang mî, a awmpui nêna kârah fel
takin rêl rawh u. Rorêlnaah thlei bîk in nei tûr ani lo; mi tê
leh mi lian inang rengin inngaihthlâk sak tûr a ni; tû mah in
hlâu tûr a ni lo, rorêlna chu Pathian tâ a ni sî a,”8 tiin a sawi a.
Lal Davidan a rorêl tâwp dâwn lamah, a hun laia Pathian
hnathawktûte hnênah chuan thuchah urhsûn tak a pê a.
Jerusalema ko khâwmin heti hian a sawi a, “Israelte hotu
zawng zawng hnam puipâ te, lal rawngbâwla inthlâk \hîn
pâwl hotû te, sipai sâng hotû te, za hotû te, lal leh a fapâte
sum leh thil neih zawng zawng chunga hotûte, mi lian leh
mi chak, mi chak huaisen zawng zawngte nên.... LALPÂ
mipui, Israelho zawng zawng mit hmuhah leh kan Pathian
hriatah hian, LALPA in Pathian thupêk zawng zawngte hi
pawm tûr leh ngaihven tûrin ka fuih a che u,”9 tiin.
_____
8
Deuteronomi 1:16, 17; 91 Chronicles 28:1, 8
[95] Mawhphurhna pawimawh tak mai leh dinhmun

pawimwh tak luahtu tûra koh Solomona hnênah chuan
Davidan hna bîk a pê a, “Nang ka fapa Solomon, i pâ Pathian
hi hria la, thinlung \ha famkim leh rilru phûr takin a rawng
bâwl ang che; LALPA chuan thinlung a en \hîn a, rilrûa
suangtuah zawng zawngte hi a hre vek a ni; amah i zawn
chuan i hmû ang a, i hawisan erawh chuan kumkhuâin a
thlâuthlâ ang che. Fîmkhur rawh khai, hmun thianghlim
atâna in sa tûrin LALPAN a lo ruat tâk che hi; chak takin
awm la, bei rawh,”10 tiin.
Mosia leh Davidâ hun laia Pathian mîte rorêltu
kaihruaitu nungchang \hâ leh diknate ang kha, chanchin \ha
huna Pathian kohhran din tharte chunga thuneitûte chuan
an zui vê tûr a ni. Kohhran zawng zawnga thil remfelna
hnâah leh hotu atâna ruatte chungchângah chuan tirhkohte
chuan Thuthlung Hlui bû-ah hruaitu ni tûra tehfung sâng
tak mai chu an sawi lang a. Kohhrana mawhphurhna sâng
tak dinhmuna awmte chu hetiang mî hi an ni tûr a ni an ti,
“Pathian sum enkawltu a nih avângin sawisêl bo a ni tûr a
ni; mi tihmawh, thinram, uain ruih hmang, mi velh hmang,
hlêpna bawlhhlawha duhâm mî a ni tûr a ni lo va; mi lawm
dân thiam, \ha lam duh, rilru dik tak, mi fel, mi thianghlim,
insûm thei mî ni zâwk tûr a ni a; zirtîrna dik tak kawngah
chuan mî a fuih theihna tûr leh, hnialtûte chu thiam loh a
chantîr theihna tûrin, zirtîrna ang zêl thu rinawm chu pawm
tlat mî ni bawk tûr a ni.”11
Kristian kohhran hmasâa tihdân an zuina chuan Pathian
râlthuâma inthuâm sipai thunun fel tak ang maiin lungruâl
takin hma lam a pantîr thei a. Ringtûte pâwl hrang hranga
inzawm khâwmte chu hmun hran hranah awm mah se, taksa
pakhata member-te an ni a; an zavâiin an che hovin, an inrem
vek a ni. Antiokei leh hmun dang danga awm \hîn ang
bawk tuâlchhûng kohhran inrem lohna a lo awm chuan leh,
_____
10
1 Chronicles 28:9, 10; 11 Tita 1:7-9
ringtûten an remfel theih loh chuan, kohhran in\hen phah
nân hman an phal miah lo va, ringtû zawng zawng intawh [96]
khâwmnaa ngaihtuah tûrin an pê a; hetah hian tualchhûng
kohhran tina palai te, tirhkohte leh hmun pawimawh luahtu
upâte an lo tel \hîn a ni. Chutiang chuan hmun fianriâl
deuha kohhrante chu Setanan tihchhiat tumin bei mahse,
nasa takin an lo do tlâng a, hmêlma thil tum chu an tibuaiin
an nuai chimit \hîn a ni.
“Pathian chu buaina Pathian a ni lo va, remna Pathian a
ni zâwk sî a, mi thianghlim kohhran ho pâwl zawng zawnga
a awm ang hian.”12 Hmânlai hun ang bawkin tûnlai kohhran
thil ngaihtuahnaah hian dân fel tak leh tih dân \ha tak vawn
chu A la phût tlêm chuâng hauh lo va. A pawmpuina
chhinchhiahna chu a chhût theih nân A hnâ chu nasa tak
leh dik taka kalpui tûrin a duh a ni. Kristian chu Krista
nêna inzawmin, kohhran pawh kohhran nêna inzawmin,
mihringte hmanruâ leh vân hmanruâte pawh infin khâwmin,
Thlarau Thianghlim hnêna intulût vekin, Pathian
khawngaihna chanchin \hâ chu khawvêlah puân tlân vek
tûr a ni.cd
_____
12
1 Korin 14:33
BUNG–10
KRISTIAN MARTAR HMASABER CHU
[97]
S TEFANA kha rawngbâwltu pasarihte zînga langsâr ber, sâkhaw
mî tak leh rinna ropui tak nei mî a ni. Pian leh mûrna
lamah chuan Juda mî ni mah se, Grik \awng hmang a ni.
Grik mîte awmdân leh tihdânte chu a hre chiang hlê a.
Chuvângin Grik Judate biak inahte chuan chanchin \ha
hrilhna hun remchâng \ha takte a nei \hîn a. Kristâ hnâah
hian a phûr êm êm mai a, a rinna chu huaisen takin a puâng
chhuak \hîn. Juda sâkhaw zirtîrtûte leh dân lam thiamte
chuan awlsam taka hneh theih an inrin avângin vântlâng
zîngah amah chu an hniâl \hîn a. Mahsela “A finna leh a
sawipuitu Thlarau chu an letthla thei lo.” Thlarau
Thianghlim thiltihtheihnaa thusawi mai pawh a ni lo va,
hrilhlâwknate zir \hîn a ni a; dân lam thil rêng rêngte chu a
hre hlê vek mai bawk a. Thutak thûte chu a \an tlat a, a
hnialkalhtûte chu a hneh fai vek \hîn. Amahah chuan hêng
thûte hi tihfamkim a ni, “Chutichuan chhânna tûr ngaihtuah
lâwk lo tûrin in rilrûah intinghet rawh u; in hmêlma zawng
[98]
zawngin an dodâla an hniâl theih lohna tûr, kâ leh finna ka
pe dâwn sî che u a,”1 tih hi.
Puithiamte leh rorêltûten Stefana thusawipuitu
thiltihtheihna an hmuh chuan huatna nasa takin an khat a.
A thusawi chu dik ti hlê mah sela, an intulût duh lo va,
tihhlum a, a âw chu tihreh dêr an tum ta zâwk a. Vawi tam
tak chu Rome thuneitûte tham lungawiin, Judate chuan
anmahnî kuta thupêk leh dân kengkawhin, anmahnî hnam
dânin tânghote chu an thubuai ana rêlsak a, thiam loh an
chantîr a, an tihlum bawk \hîn. Stefana hmêlmâte chuan
anmahnî chunga thil hlauhawm thleng lo vin hetiang bawk
hian an tih theih chu an ringhlel miah lo. Eng pawh lo thleng
_____
1
Luka 21:14, 15
KRISTIAN MARTAR HMASABER CHU 87
se tuâr huâm
zêlin Stefana
chu an man ta
a, a thubuai
sawi tûrin
rorêltûte
hmâah chuan
an rawn hruai
ta a ni.
Hê mi
tâng hnial thla
tûr hian an
chheh vêl ram
a\anga Juda
mi thiam deuh
deuhte pawh
an chah
khâwm a.
Tarsa khuaa
mi Saula pawh a lo tel a, a phusa pâwl tak a ni nghê nghê a.
|awngkam a thiamin, thubuai sawinaah chuan sâkhaw
hruaitûte thusawi dânte pawh a hria a; Stefana chuan ‘thurin
hlauhawm leh bumna thû a hril a ni’ tiin mîte pawh chu a
hneh thei hlê a ni; amaherawhchu Stefana-ah chuan hnam
dangte hnêna chanchin \ha thehdarhna tûra Pathian thil tum
chiang taka hrethiamtu chu a hmu chhuak a ni.
Puithiamte leh rorêltûte chuan Stefana finna mâwi leh
chiang tak mai chu an letthla thei lo tih an inhriatin mîte tih
\haih nâna amah chu hman an tum ta a. Chutianga phuba
lâk duhna leh huatna rilru lian tak mai an duh ang zâna an
suangtuahnaah chuan a rinna chu mîten an pawm vê loh
nân, mi dangte chu an tih\haih ta a ni. ‘Biak in leh dânte a
sawi chhia a ni’ tia dâwta hêk tûrin hretu derte an ko khâwm [99]
a. Hêng thuhretûte hian heti hian an hêk a, “Hê Nazareth

Isua hian hê in hi a \hiat ang a, Mosiâ dân min pêkte kha a
tidanglam dâwn tih a sawi kan hria,” tiin.
Pathian sawi chhiaah an puhna chhâng tûra Stefana
rorêltûte hmâa a din lai chuan a hmêl chu thianghlim takin
a lo êng chhuak a. “Rorêltûho \hû zawng zawngte chuan
Stefana an en reng a, a hmêl chu vântirhkoh hmêl angin an
hmû a.” Mi tam tak he êng hmutûte chu an khûr a, an hmâite
pawh an hup a, mahsela ring duh lo leh mi luhlul, rorêltûte
chuan an awmdân chu an thlâk duh chuâng lo.
Stefana an hêkna thûa thudik sawi tûra an kohnaah chuan
rorêlna pindan khâwk rum rum khawpin leh, chiang felfai
takin thû a han sawi \an vê ta a. A thusawiin rorêltûte leh
awm khâwm zawng zawngte a tihngawih \hup lai chuan
Pathian mi thlante chanchin chu a han sawi chhuak ta zar
zar a. Judate sum leh pai dinhmun a hriatziate pawh a han
tilang nghâlin, thlarau lama a hrilh fiahna, Kristâ zâra tihlana
lo awm dânte pawh sawi bawk a. Messia chungchâng
hrilhlâwkna, Mosia lo sawi tawhte pawh heti hian a han
sawi nawn leh ta a, “In ûnaute zînga mi zâwlnei pakhat
keimah mi siam ang hian a siamsak ang che u, Amâ thû chu
lo ngai rawh u,” tiin. Pathian tân leh Judate rinnaa a
rinawmnate chu a han lantîr hmasa phawt a, Judaten
chhandamna tûra dân zawm ngai nia an sawi chuan Israelte
chu milem biakna a\anga a chhanchhuah theih loh dânte
chiang takin a sawi nghâl bawk a. Judate chanchin leh Isua
Krista chu an inzawm tlat a ni tihte a sawi bawk. Solomona
biak in sak thûte a rawn sawi lang a; Solomona leh Isaia-te
thusawite pawh a rawn sawi lang bawk, “Nimahsela
Chungnungbera chu kuta sak inahte a awm ngai lo; zâwlnei
chuan, LALPA -in, ‘Vân ka \hutphah a ni a, lei ka kehphah
[100]
nghahchhan a ni; in eng angin nge mi saksak ang? Ka
chawlhna hmun pawh enge ni? Keimâ kutin hêng thil
engkim hi ka siam lo vem ni?’ a ti a, tia a sawi ang khân,”
tiin.
Stefanan hêng thû a han sawi thlen chiah chuan mipui
zîngah chuan buaina a lo awm ta nuai nuai a. Kristan
hrilhlâwkna a rawn tihfamkim dân leh biak in chungchâng
thû a sawi dânte a han hrilh vêleh, puithiam chuan makti
âwm taka lang derin a kawrual chu a pawtthlêr ta a. Stefana
chuan a âw chu, chatuan atân tihreh a ni thuai dâwn tih hê
thiltih a\ang hian a hre thei nghâl mai a. A thusawite chu
hnar niin, a hriattîrna thusawi tâwpna tûr a ni tih pawh a
hre nghâl bawk. A thusawi chu laklawh hlê mah se a titâwp
ta thut mai a ni.
A chanchin sawi lai chu titâwpin rorêltûte thinrim \euhte
lam chu a hawi a, heti hian a âu chhuak ta, “Mi tihmawh,
thinlung leh beng tan lohte u, kumkhuâin Thlarau
Thianghlim chu in dodâl fo ve; in thlahtûte tih ang zêl khân
in ti \hîn. In thlahtûten zâwlnei zîngah tu nge an tihduhdah
loh ni? Mi fel tak lo kal tûr thu hrilh lâwktûte kha an tihlum
a; chû Mi Tak zet chu mantîrtû leh thattûte nangmahnî hi
tûnah in ni a sîn! Dân, vântirhkohte pêk chhâwn kha, hmu
zeta zâwm sî lote u,” tiin.
Chûng thû chu an hriatin, puithiamte leh rorêltûte chu
an thinrim vê ta êm êm mai a. Mihringte tihdân ang pawh
ni tawh lo vin, ramsa ril\âm ang maiin Stefana chu an bawh
ta ruih ruih a, an hâte an \hiâl a. Mi tâng chuan a vêla mîte
thinrim hmêl a\ang chuan a chan tûr chu a hre thei nghâl
mai a, mahsela a zâm chuâng lo. Amahah chuan thih
hlauhna chu a bo tawh a. A tân chuan puithiamte thinrim
leh mipui sosâng chu \ihbâiawm a ni lo. A hmâa thil awmte
chu a lo inhawng a, a han en chho va, Pathian rorêlna hmun
ropui leh Krista, lal\hutthlêng a\anga lo tho hlawl, A [101]
chhiahhlawh rawn tichak tûra lo ding niâwm tak hi a hmu
ta a ni. Stefana chu hnehna âw nên heti hian a lo âu chhuak
ta, “Ngai teh u, vân inhawngte ka hmû a, Pathian ding lama

Mihring Fapa ding pawh ka hmû,” tiin.
Chutiang thil ropui tak a hmuh thû a sawi lai chuan amah
tiduhdahtûte chuan an tuâr ta lo va. An beng an hup a, a
thusawite an hriat loh nân ring takin an âu bawk a; ruâl
takin an bei chiam a, khuâ atâ an hnûk chhuak a, lungin an
dêng a; chutih lai chuan Stefana chuan Pathian a ko va,
“Lal Isu, ka thlarau lâ ang che,” a ti a. A \hing\hî a, aw
ring takin, “L ALPA , hei an thiltih sual hi an chungah
mawhphurhtîr suh ang che,” tia LALPA a koh laiin a muhîl
ta a ni.
Stefana chungah hian dân ang taka rorêlna a awm miah
lo, mahsela hê thubuai hi enfiah a nih lohna tûrin sum tam
takin Rome thuneitûte chu tham an ni ta zâwk a.
Stefana martarna hian a hmutûte zawng zawng rilrû a
khawih nasa ngêi mai. A hmêla Pathian chhinchhiahna
êngte chu an hre reng a, a thusawi ngaithlatûte lah chuan
an theihnghilh thei tawh bawk hek lo, a hmutûte zawng
zawng rilrû leh thlarau chu a khawih nasat êm avângin an
thinlungah a châm reng a, a thusawi dikziate chu an lan
chhuahtîr bawk a. A thihna chu kohhran tân chuan fiahna
nasa tak a ni ngêi mai. Mahsela martar rinawmzia leh rinna
leh a hmêla ropuina êng hmutu, Saula chuan piantharna a
lo neih phah ta hlauh mai le.
Stefana thubuai rêl dân leh a thihna chuan Saula thinlung
chu a khawih nasa ngêi mai. Hêmi hnûah erawh hi chuan
Stefana, mîten an châwimâwi loh laia Pathianin a
[102]châwimâwi sîzia a hriatna thurûk chuan a tithinur ta a. Saula
chuan Pathian kohhranho chu a tiduhdah zui ta zêl a, a
zawng chhuak a, an inahte kalin, tântîr tûr leh tihlum tûrin
puithiamte leh rorêltûte hmâah a rawn hruai hlawm a. Hê
tihduhdahnaah hian a phûr êm avângin Jerusalema
kohhrante tân chuan a \ihbâiawm tak zet a ni. Rome
thuneitûte lah chuan Judate tihlâwm nân a rûkin Judate chu
an \anpui a, hê tihduhdahna râwng tak mai hi tihtâwp pawh
an tum chuâng lo.
Stefana thih hnû-ah chuan Saula chu khatih laia a phûr
leh a thawh nasat êm avâng khân Juda Rorêltûte zînga thlan
a ni vê ta a. Hun eng emaw chhûng chu Pathian Fapa
dodâlnaah Setana kuta hmanraw \ha tak a ni a.
Amaherawhchu, rei lo tê hnû-ah he tihduhdahtu chimawm
tak mai hi, a lo tihchhiat tawh kohhran siam\ha leh tûra
chhawr a lo ni thuai dâwn a. Setana âia Mi chak zâwk chuan
martar Stefana âiawh tûr leh, A hming avânga thusawi leh
tuâr tûrin leh, A thisen zâra chhandamna chanchin \hâ ram
tina puâng darh tûrin Saula chu a lo thlang ta a ni.cd
BUNG–11
SAMARIA RAMA CHANCHIN |HA CHU
[103]
S TEFANA thih hnû-ah chuan Jerusalema ringtûte chu nasa taka
tihduhdah an ni ta a; Judai leh Samari ram khaw tinah an
darh ta vek a. Saula chuan kohhrante a tiduhdah êm êm a, in
tinah a lût a, a hmei a pâin a hnûk chhuak a, tân inah a khung
\hîn. Hê mi hnû-ah pawh hian a hnathawh râwng tak mai chu
heti hian a sawi, “Kei pawhin Nazareth Isuâ hming kalh lamin
thil tam tak tî ila \hâin ka lo ring \hîn a. Chûng ang chu
Jerusalem khuâah ka ti bawk \hîn.... Mi thianghlimte zînga mi
tam tak tân inahte ka khung bawk \hîn a....Inkhâwmna in tinah
ka hrem fo va, Isuâ thû sâwttîr ka tum hrâm \hîn a; an chungah
ka kawlh êm êm a, ram dang khaw thleng pawhin ka tiduhdah
\hîn,”1 tiin. Saula thusawi a\ang hian Stefana chauh chu thihna
tuar a nih lohzia a hmuh theih a, “Tihhlum an nih laiin tihhlum
remti lamah ka \ang bawk \hîn,”2 tiin.
[104] Hê hun râlmuân loh lai tak mai hian Nikodema chuan
Chhandamtu khenbeha a rinna chu hlâu miah lovin a rawn din
chhuahpui a. Nikodema hi Juda Rorêltûte zînga mi a ni vê a,
mi dangte ang bawkin Isuâ zirtîrna chuan a rilru a hneh êm êm
a ni. Kristâ hnathawh ropui tak maite a han hmuh chuan hê mi
hi Pathian Tirh a ni ngêi ang tih a ring nghet tlat a. Galili mi
Zirtîrtu chu a lang chuan a \an ngam miah lo va, a chapona
chuan zânah a lantîr ta zâwk a. Hê an inbiaknaah hian Isuan
chhandamna kawng ruâhman dân leh khawvêla A hnathawh
dân chanchin a hrilh a; mahsela Nikodema chuan a la pawm
ngam chiah lo. Thutak chu a thinlungah a thukru tlat rih a,
kum thum chhûng chu rah pawh chhuah meuh lo vin a awm
deuh reng rih a. Mahsela, Nikodema hian alangin Krista chu
a pawm lo nâ a, Amah tihboral tuma puithiamten rorêlna
hmunah thil tam tak an buatsaih chu a tibahlah \hîn a. A tâwpah
_____
1
Tirhkohte 26:9-11; 2 châng 10
SAMARIA RAMAH CHANCHIN |HA CHU 93
Krista chu kros-ah khaikân a lo nih tâkah chuan A thusawi,
“Mosian thlalêra dâr rûl a khâikân ang khân Mihring Fapa
pawh hi khâikânin a awm bawk tûr a ni,”3 tih chu a hre reng a,
Isua-ah chuan khawvêl Tlantu chu a hmu ta a ni.
Josefa, Arimathai khuaa mi nên Nikodema chuan Isua
phûmna sênso chu an tum ta a. Zirtîrte chuan a langin Krista
zuitu an nihzia chu an tilang ngam lo va, mahsela Nikodema
leh Josefa chu anmahni \anpui tûrin huaisen takin an lo kal ta
a. Hêng mi hausa pahnihte \anpuina hi hê hun thim takah hian
a mamawh tak zet a ni. Zirtîr pachhe takten an tih theih miah
loh tûr chu an zirtîrtu thi ta tân hian hê mîte hian an lo tithei ta
a. An hausakna leh an hûhâng ngahna chuan eng emaw chenah
puithiamte leh rorêltûte engtona chu a vêng a ni.
Tûnah hian Judaten kohhran \iâk tîr tihchhiat an tumna [105]
chu Nikodema hian a vêng tlat a. Hlâuthâwng lo leh ringhlel
tawh lo vin zirtîrte rinna chu nei vê tûrin a fuih zâwk a.
Jerusalema kohhran tunnun nân leh chanchin \ha hnâ tih
hmasâwn zêl nân a sum leh paite chu a lo hmang ta. Tûn hma
lama zah taka betûte chuan tûnah chuan an lo hmusitin an
tiduhdah ta a. Khawvêl lam hausaknaah chuan a lo rethei ta a,
mahsela a rinna lamah chuan a nghîng lo rêng rêng a ni.
Jerusalem kohhran tihduhdahna lo thleng chuan chanchin
\ha hnathawhna chu nasa takin a tiphuisui a. He lai hmunah
hian thu rawngbâwlna chu a hlawhtling hlê mai a, Chhandamtû
thupêk, khawvêl zawng zawnga kal tûr kha he lai hmuna nuam
taka awm reng mai chuan zirtîrte chuan an ngaihsak lo mai
ang tih a hlauhawm a. Sual dona tûra chakna neih theih dân
\ha ber mai—nasa taka rawngbâwlna chu theihnghilhin,
Jerusalema kohhran chu hmêlma beihna lak a\anga chhanhim
tumna rilrû rinawt mai kha an hna pawimawh berah an ngai
\an ta mai a. Piangthar tîr tê tê kha chanchin \ha hril tûrin
zirtîr lo vin, an hna thawh zawh tawha lungâwina neiha awm
veng veng mai kha an tum ang tih a hlauh thâwnawm ta hlê a
_____
3
Johana 3:14
ni. Pathian chuan A âiawhtûte chu ram tina an kal a, mi dangte

tân pawha an thawh theihna tûrin tihduhdahna kha a lo thlen a
phalsak a. Jerusalem a\anga hnawhdarha awmin ringtûte chu
‘Ram tinah thu hrilin an kal ta a ni.’
Chhandamtun, “Kal ula, hnam zawng zawng zirtîr rawh
4
u,” a tihte zîngah khân mi tlâwm tê tê, an LALPA hmangaih
dân zirtu leh mahni hmasialna nei miah lo va Rawngbâwltûa
tihdân zui tlat tumtu mi tam tak an awm a. Khâng mi
[106]inngaitlâwm tak takte leh zirtîrte hê leia rawng A bâwl laia
chhandamtu bula awm rengate hnênah khân mawhphurhna hlu
tak chu pêk a ni. Kristâ zâra chhandamna chanchin lâwmawm
chu khawvêlah an kal chhuahpui tûr a ni.
Tihduhdahna avânga an darh hunah chuan chanchin \ha
hril tûra \hahnem ngaihnaa khatin an kal chhuak a. An
hnathawhna tûra mawhphurhna an neih chu an hre chiang hlê
a ni. Khawvêl ril\âm tâna ei tûr, Nunna Chhang chu an kutah
a awm a ni tih pawh an hria; a mamawh zawng zawngte hnêna
hê chhang phel tûr hian Kristâ hmangaihna chuan a tîr lui a ni.
LALPAN anmahni hmangin a thawk a, an kalna apiangah
damlote tihdamin an awm a, pachhiaten chanchin \ha hrilh an
dawng bawk a ni.
Jerusalem a\anga hnawh bote zîngah khân rawngbâwltu
pasarih zînga mi Filipa pawh kha a tel vê a. “Filipa chu Samari
khuaah a zuk kal a,
an hnênah Kristâ
thû a tlângâupui a.
R a m h u a i
bawlhhlawhte chu
mi tam tak an
mante kawchhûng
atâ aw ring taka âu
va, an chhuah
avâng leh, zeng leh
_____
4
Matthaia 28:19
kebai tam takte pawh an lo dam tak avângin, mipuiten a thu an
hriata a thilmak tihte an hmuhin, Filipa thusawi chu rilru hmun
khatin an ngaihsak a. Chû mi khuaah chuan nasa takin an
lâwm ta a.”
Jakoba tuichhunchhuah bual Kristan Samari hmeichhe
hnêna thû a sawi khân rah a chhuah \ha hlê mai. A thusawite
a ngaihthlâk hnû-ah chuan hmeichhia chu khawpuiah kalin
mîte hnênah chuan, “Lo kal ula, en teh u Krista chu a ni thei
âwm em?” a ti a. An kal ta a, Isuâ chanchin chu hriain, Amah
chu an ring ta bawk a. Tam zâwk ngaihthlâk an duh avângin
châm rih tûrin Amah chu an ngên ta hial a. An hnênah chuan
ni hnih a châm a, Amâ thusawi ngêi avângin “Mi tam lehzualin
an lo ring teh ta bawk a.”5
Jerusalem a\anga A zirtîrte an hnawhchhuah khân \henkhat
[107]
chuan Samari ramah himna an hmû a. Hêng chanchin \ha
thuchah kengtûte hi Samari mîte chuan an lo lawm a, tûn hma
lama an lo hmêlmâk êm êm \hinte zîngah chuan Juda
piangtharte chuan rah seng tûr hlu tak an lo nei ta a ni.
Samari rama Filipa rawngbâwlna hi a hlawhtling hlê a,
amah \anpui tûrin Jerusalema mîte a chah ta hial a. Tûnah
chuan tirhkohte chuan Krista thusawi, “Jerusalem-ah te, Judai
ram zawng zawngah te, Samari ramah te leh khawvêl hmun
tâwp thleng pawhin ka thuhretûte in ni ang,”6 tih chu chiang
lehzualin an lo hmu fiah ta.
Filipa chu Samaria rama a awm laiin vân thuchah kengtu
chuan, “Jerusalem a\anga Gaza panna chhim lam kawngah
kal la....” tiin thû a pê a. “A tho va, a kal ta a.” Eng mah zâwt
lo leh tîm miah lo vin kohna chu a âwih nghâl mai a. Pathian
duh dân nêna inmil tûra nun a lo zir tawh vâng a ni.
“Ngai teh, Ethiopia rama mi pakhat, Ethiopia lalnu Kandaki
hnuaia mi tilreh lal tak, a ro zawng zawng enkawltu, Jerusalem
khuaah Pathian be tûrin a han kal a; a hâw lam chuan a
tawlailîra \hu chungin zâwlnei Isaia lehkhabu a chhiar zêl a.”
_____
5
Johana 4:29, 41; 6 Tirhkohte 1:8
Hê Ethiopia mi hi
mi \ha tak leh lâr
tak a ni a; Pathian
chuan hê mî hi a
lo pianthar chuan
a êng hmuh chu
mi dangte hnênah
a pe vê zêl ang a,
chanchin \ha
rawngbâwlna
atân mi \angkai
tak a ni ang tih A
hmû a. Pathian
vântirhkohte
chuan hê thutak
zawngtû hi an
awmpui a, Chhan-
damtu lamah hruaiin a lo awm vê ta a ni. Thlarau Thianghlim
rawngbâwlna hmangin LALPAN hê mî hi ênna pe theitu nêna
inkâwm tûrin A rawn hruai ta a ni.
Filipa chu Ethiopia mî hnêna kal a, hrilhlâwkna thû a chhiar
chu hrilhfiah tûra tirh a ni. Thlarau chuan, “Va hnaih la, sâw
[108]tawlailîrah sâwn va chuang vê rawh,” a ti a. “Filipa chu mi
tilreh hnênah chuan a va tlân a, zâwlnei Isaia lehkhabu a chhiar
tih a hria a, “I chhiar kha a awmzia i hria em?” tiin a zâwt a.
Ani chuan, “Tû ma mi hrilhfiah loh vin engtin nge ka hriat
theih ang?” a ti a. A hnêna \hu chhuak tûrin Filipa chu a
sâwm ta a. Pathian Lehkha thû a chhiar lai chu hei hi a ni:
“Talh tûrin berâm angin ani chu an hruai a, berâm no a hmul
mêttu hmâa a ngâwi reng angin Anî pawhin a kâ a âng lo. A
tlâwm laiin a chungah thu rêl an phal lo; a thlahte chanchin
tûin nge la hril ang? Khawvêl a\angin a nun an lâksak sî a,”
tih hi.
Mi tilreh chuan Filipa a bia a, a hnênah, “Zâwlneiin hêng
thû hi tû thû nge a sawi, amâ thû nge mi dang thû? Ka zâwt a
che,” a ti a. Filipa chuan a sawi a, chû Pathian Lehkha thû chu
a bulah a \an a, a hnênah Isuâ thû a hrilh a.”
Pathian Lehkha thûte hrilhfiah an nih chuan hê mî rilrû hi
tuina leh lâwmnain a khat a, zirtîr chuan a sawi zawh chuan
êng a hmuh chu pawm tûrin a inpeih ta nghâl a ni. Chanchin
\hâ a pawimawhna dâl tûrin a khawvêl dinhmun sânna chu
chhuânlamah a hmang lo. “Kalkawnga an kal laiin tui eng
emaw an thleng a, mi tilreh chuan, “En teh, heta hi tui a awm,
baptisma channa engin nge mi dâl kher?” a ti a. Filipa chuan,
“I thinlung zawng zawnga i rin chuan i chang thei e,” a ti a.
Anî chuan, “Isua Krista chu Pathian Fapa a nih ka ring e,” a ti
a, a chhâng a. Tawlailîr chu a dintîr a, an pahnihin, Filipa leh
mi tilreh chu tuiah chuan an zuk kal dûn a, Filipa chuan ani
chu a baptis ta a.
Tui atâ an lo chhuah chhoh vêleh LALPÂ Thlarau chuan
Filipa chu a la bo ta a; mi tilreh chuan a ni chu a hmu leh ta lo,
hlim taka a kal tâk zêl avângin. Nimahsela, Filipa chu miin
Azota khuaah an hmu leh ta a; a kal tlang a, Kaisari khaw [109]
thlengin khaw tinah Chanchin |hâ chu a hril zêl a.”
Hê Ethiopia mî ang hian mi tam takte chuan Filipa anga
misawnari ropui takte; mi, Pathian âw ngaithlâa A tirhna lam
apianga kal \hînte zirtîr an mamawh a ni. Mi tam tak Pathian
thûte chhiar a hrethiam thei lo an awm. Khawvêla mi a hmei
a pâte hian vân lam chu beisei takin an thlîr vawng vawng a.
Thlarau Thianghlim te, khawngaihna te leh êng te mamawhho
chuan \awng\aina te, mittui tlâknate leh zawhnate neiin vân
lam an thlîr reng a. Mi tam takte chu lâk khâwm mai nghâkin
lalram bul maiah chuan an awm a ni.
Êng zawng a, chanchin \ha lo pawm mai tûr hnênah Filipa
chu vântirhkohin a hruai a; chutiang bawkin tûn lai hian
vântirhkohte chuan hnathawktûte, an lei Thlarau Thianghlim
tihthianghlim phal a, an thinlung tihfai leh tihropui pawh phaltû

kête chu vântirhkohte chuan an kaihruai ang. Ethiopia mi tâna
hnâ chu Filipa tîrtu vântirhkoh ngêi chuan a tizo thei mai a,
mahsela Pathian hnathawh tum dân nên hei hi a inmil lo.
Mihringte ngêi hi an mihringpuite tân an thawk tûr a ni.
Zirtîr hmasâte hnêna tih tûr pêk chu hun hrang hranga
ringtûte chuan an chang vê tûr a ni. Chanchin \ha dawngtu
zawng zawngte chuan khawvêl hnênah thutak pawimawh
tak mai hrilh vê hnâ chu an nei a. Pathian mi rinawmte chu
misawnari hrât khawkhêng tak an ni fo \hîn a ni; A hming
châwimâwi nân an sum leh paite an hlân a, A rawngbâwl
nân an theihnate chu fing takin an hmang \hîn a ni.
Tûn hmalama mahnî hmasial lo va Kristian rawng-
bâwltûte chu kan entawn leh min fuihtu ber an ni tûr a ni.
Pathian kohhran membr-te chu thil \ha tiha \hahnemngai
an ni tûr a ni a, khawvêla ropui tumnate chu an bânsanin,
[110] thil \ha tia Vâkvêla hniakhnung chu an zui tûr a ni.
Khawngaihna leh lainatna thinlung neiin, \anpui ngaite chu
an pui tûr a ni. Chhandamtu hmangaihna hre tûrin misualte
chu an rawn hruai tûr a ni. Chutiang hnâ chu a hautak hlê
maithei a, mahsela lâwmman ropui tak a rawn thlen dâwn a
ni. Rinawm leh dik taka thawktûte chuan, vân thupêk
kenkawhna tûr thawktu chu hnar theih a ni loh avângin,
Chhandamtu hnênah thlaraute chu hnehin a awm tih an hmû
ang.
Hê thupêk kengkawh tûr hian pastor-te chungah chauh
mawhphurhna nghah a ni lo va. Krista pawmtu apiangte chu
an mihring puite chhandamna tûra thawk tûrin koh an ni.
“Thlarau leh mo chuan, ‘Lo kal rawh’ an ti a. A hria apiangin,
‘Lo kal rawh’ ti rawh se,”7 Hê sâwmna pe tûr hian kohhran
pum pui hnênah mawhphurhna pêk a ni. Hê sâwmna hretu
zawng zawngte chuan tlâng leh phairam zawng zawngah ‘Lo
kal rawh’ tiin an âu thangkhâwk rum rum tûr a ni.
_____
7
Thupuan 22:17
Thlarau hnehna hnâ hi rawngbâwltûte chauh hnâ tûr
emaw tia ngaihna hi a dik lo let dêr a. LALPAN mawhphurhna
sâng zâwk a pêkate hian ringtu inngaitlâwm, inhlân zo, grêp
huan Hotupain thlarau hneh tûra a kohte hi an fuihin an
enkawl tûr a ni. Pathian kohhrana hruaitûte hming ringtu
zawng zawng hnêna pêk a ni tih an hre tûr a ni. Kut nghata
rawngbâwl tûra nemngheh ni lêm lo mi tam takte chu
Pathianin A grêp huana thawk tûrin a tîr chhuak dâwn a ni.
Za tam tak, ni e, mi sâng tam tak, chhandamna thuchah
hre tawhte chu dâwrpuiah eng mah ti lo vin an awm mai
mai a, rawngbâwlna \ha tak neihtîr theih an ni. Hêng mîte
hnênah hian Krista chuan, “Engati nge eng mah ti lo va in [111]
awm mai mai, nangnî pawh grêp huanah va thawk vê rawh
u,”8 a ti a ni. Eng vângin nge mi tam zâwkin hê kohna hi an
chhân loh? Pulpita an din vê loh mai vâng em ni ang,
chhuânlam an siam le? Pulpit pâwn lamah hian mimir
inhlânzo tak mi sâng tam takte tân hna tam tak thawh tûr a
awm a ni tih hi hrethiam mawlh teh se.
Mi tinin mahnî theih tâwk ang zêla Amâ rawng an bâwl
theih nân leh, rawngbâwlna thlarau chuan kohhran pum pui
mai hi a fan theih nân Pathian chuan rei tak a lo nghâk tawh a.
Pathian kohhran member-ten chanchin \ha thupêk tihfamkim
nân in lam leh ram danga an thawh tûra Pathianin a lo ruat
\heuhte chu an thawh hunah chuan, khawvêl pum pui chu
vaulâwkna thu hrilh vek an lo ni tawh ang a, LALPA Isua chu
hê leiah thiltihtheihna leh ropuina nasa tak nên a lo kal tawh
ang. “Hê ram chanchin \hâ hi hnam zawng zawng hriattîrna
tûrin khawvêl zawng zawngah hrilhin a awm ang a, chu mi
zawhah chuan tâwpna chu a lo thleng ang.”9cd
_____
8
Matthaia 20:6, 7; 9 Matthaia 24:14
BUNG–12
TIDUHDAHTU: ZIRTÎR LO NI TA CHU
[112]
J UDA hruaitûte zînga mi langsâr tak, Chanchin |ha puân
hlawhtlinnain nasa taka a khawih chu Tarsa khaw chhuak
Saula hi a ni. Piân leh mûrna lamah chuan Rome mî a ni a,
mahsela Juda thlaha mi a ni sî a; Jerusalem-a Juda sâkhaw
zirtîrtu hmingthang tak hnuaia zir chhuak a ni. Saula chu,
“Israela thlaha mi, Benjamin chîa mî, Hebraite laka Hebraia
piâng, Dân lamah chuan Farisai, \hahnemngaih lamah chuan
kohhranho tiduhdahtu, Dân thûa felna lamah chuan sawisêl
bo,”1 a ni. Juda sâkhaw zirtîrtûte chuan Saula chu tlangvâl
chhuânawm tak, hmânlai rinna \hahnemngai taka \an tlattu
leh beiseina sâng tak neiah an ngai a. Juda Rorêltu pâwla an
hlânkaina hian thiltihtheihna dinhmunah a awmtîr a ni.
Saula chuan Stefana beihna leh thiam loh chantîrnaah khân
chanvo sâng tak a chang a; khâ martar thihnaa Pathian
awmpuina mak tak mai khân, Saula chu Isua zuitûte a donaah
[113] hian a thil fel a tih leh tih loh a inngaihtuahtîr nasa ta mai a. A
rilrû a khawih nasa êm êm a. A mangan êm avâng chuan a mi
rin êm êm rorêltûte leh mifingte chu a zâwt vêl a. Puithiamte
leh rorêltûte chuan Stefana chu Pathian sawichhetû, martar
chang ta—zirtîrin a puân \hin Krista pawh chu mi bumtu a ni
a, chutih laia hna thianghlim thawktûte pawh an dik ngei tûr a
ni tiin Saula chu an hmin ta a.
Saula chuan harsa ti takin hê thu tihtlûkna hi a lo siam ta a.
Mahsela a tâwpah chuan a thiamna te, amah zirtîrtu lo ni tawh
\hîn a zahna avâng te, mahnî ngaihdân dik ber nîa a hriatna te,
leh mi langsâr a nihna chapopuina avângte chuan Pathian
khawngaihna leh a chhia leh \ha hriatna kalh zâwngin a lo
awm ta a ni. Puithiamte leh lehkhaziaktûte chu dik ngêi nîa a
hriat avângin Isuâ zirtîrte thurin sawi \hin chu a haw ta êm êm
_____
1
Filipi 3:5, 6
TIDUHDAHTU—ZIRTÎR LO NI TÂ CHU 101
a. Isua an rin avâng chauh a, mi thianghlim a hmei a pâte
rorêlna hmuna hnûk lût a, tântîr a, tihhlum an nih avâng chuan
kohhran ding tîr chu an lungngai hlê mai a, mi tam tak chu
himna lam panin an tlânchhiat phah bawk a.
Hê tiduhdahna hian Jerusalem a\angin mi tam takte chu
‘ram tinah kalin thû a sawitîr a.”2 An kalna khawpuite zînga
pakhat chu Damaska hi a ni a, he laiah hian mi tam takin rinna
thar chu an lo vuân ta a ni.
Puithiamte leh rorêltûte chuan hetianga nasa taka an beihna
leh an tihduhdahna hian kalsualna chu tihreh theih an inbeisei
a. Tûnah hian zirtîrna thar do tûrin Jerusalem-a an lo tih tawh
ang bawkin, ram dangahte pawh tih zêl tûr niin an ngai a.
Damaskaa tih an duh hnâ bîkah chuan Saula chu a inhlân ta a [114]
ni. “L ALPÂ zirtîrho a vau thû leh thah a tum thû a la
chhâkchhuak ta cheu va. Puithiam Lalber hnênah a kal a,
Damaska khuaa inkhâwmna in zawng zawnga mîte hnêna pêk
tûrin lehkhate a dîl a, Kawnga mî tû pawh a hmuh chuan
hmeichhia pawh, mipa pawh Jerusalem khuaa phuar chunga a
rawn hruai theihna tûrin.” “Chutiang ti tûrin puithiam lalte
thû hmû a nihzia”3 hre rengin, Tarsa khuaa mi Saula chu harh
leh chak \ha veng vawngin, \hahnemngaihna dik lo nên, a nun
zawng zawng tidanglam vektu thilmak danglam tak lo thlenna
hmun lam panin, chû zinna hriat reng tlâk tak mai nei tûr chuan
a lo kal chhuak ta a ni.
An zinna ni hnuhnung berah chuan Damaska chu an lo
thleng dâwn ta a, “Chhûn lai takin” zin châu tak maite chuan
ram \ha tak mai leh pharh duai mai, huan mâwi tak takte awmna
leh thei rah tam takte awmna, a chhehvêl tlâng a\anga tui vâwt
nuam takin a châwmte chu an hmu ta uâr mai a. Ramro tak
maite kal tlang hnûa hetiang ram han hmuh chuan mi a tiharh
sawng sawng \hîn rêng a ni. Saula leh a \hianten he lai phaizâwl
nuam tak leh an hnuaia khawpui mâwi tak mai ngaisâng tak
mai chunga an thlîr lai chuan amâ sawi dân takin,
_____
2
Tirhkohte 8:4; 3 Tirhkohte 26:12
“Thâwklehkhatah, vân atâ êng eng emaw, ni êng âia êng zâwk,
keimah leh ka kalpuite vêlah êngin ka hmû a.”4 A êng ropui
lutuk a, mitin a tuâr lo. Saula chu makti tak leh mitdel chungin
leihah a tlu ta a ni.
Chutianga an vêla êng tak mai a la awm lai chuan Saula
chuan âw a hre ta a; Hebrai \awngin, “Saula, Saula nangin
engati nge mi tihduhdah hi?” tiin. Ani chuan, “LALPA, tu nge
i nih?” a ti a. LALPA chuan, “Isua, i tihduhdah hi ka ni; chhunna
tiang khen i tân a nâ e,” a ti a.
[115] Saula \hiante chuan hlâu leh êng nasa tak avânga mitdel
\helhin âw chu an hria a, mahsela tû mah an hmu lo. Saula
erawh chuan thusawite chu a hrethiam a, a hnêna thusawitu,
Pathian Fapa ngêi chu a hnênah chuan chiang tak maia tihlan
a lo ni ta. A hmâa ding mi ropui tak mai chu, khenbeha ngêi
kha a ni tih a hmû a. Nasa taka khawih Judapa nunah chuan
Chhandamtû hmêl chu chatuan atân nemkâiin a lo awm ta a
ni. Thusawite chuan a thinlung chu nasa takin a khawih a. A
rilru pindan thim tak maiahte chuan êng a lo awm ta a, a tûnhma
lam nun diklo leh mâwlzia te, tûna Thlarau Thianghlim tih-
ênna
_____a mamawhziate tihlanin a lo awm ta a ni.
4
Tirhkohte 26:13
Tûnah chuan Saula chuan Isua zuitûte a tihduhdah hian
Setana hnâ a thawk reng a ni tih a hmu ta a. Thil dik leh a tih
tûr rêng rêngah chuan puithiamte leh rorêltûte chungah ringawt
rinna a nghat a ni tih a inhmuchhuak ta. ‘Thawhlehna thûte
chu zirtîrte thu phuahchawp mai mai a ni e’ tia an sawite chu
a lo âwih \hîn a. Tûnah chuan Amah Isua ngêi chuan a rawn
tilang chiang ta a, zirtîrte thusawite chu an dik ngêi a ni tih a
lo ring nghet ta tlat a ni.
Khâ vân ênna lo lan lai tak mai khân Saula rilrû chuan
rang taka thil tihnghâl a duh a. Thuziak Thianghlimin a lo
sawi lâwkte chu a lo hrethiam ta a. Judaten Isua an hnar tûrzia
te, khenbeh a nihna te, thawhlehna leh vâna A lâwn dân tûr
zâwlneite hrilhlâwknate chuan Amah chu Messia Tiâma awm
chu a ni ngêi tih an finfiah dânte pawh a hmu chiang ta a ni.
Stefanan martar a chan dâwn laia a thusawite kha Saula rilrûah
chuan an lo lang uâr uâr a, khâ martar khân, “Ngai teh u, vân
inhawngte ka hmû a, Pathian kut dinglama Mihring Fapa ding [116]
pawh ka hmû,”5 tia a lo sawi laia “Pathian ropuina” a hmuh
thûte pawh kha a lo hre chiang thiam a. Puithiamte
sawichhiatnaah an ngai zêl a, mahsela Saula chuan tûnah
chuanthudik a nihziate a lo hre ta a ni.
Tiduhdahtû tân chuan hriattîrna ropui tak a va han ni
êm! Tûnah chuan Saula chuan Messia Tiama awm chu
Nazareth Isua angin hê leiah lo kalin, chhandam tuma a
rawn pante chuan lo hnarin, an lo khêngbet ta a ni tih chiang
takin a lo hre ta a. Chhandamtu chu thlân a\angin hnehna
nên a lo tholeh a, vânahte khian a lâwn chho ta a ni tih a hre
ta. Chû vân inlârna hun lai tak mai chuan Saula chuan ama
remtihna ngêi maia Chhandamtu khenbeha awm leh tholeh
ta atâna hriatpuitu Stefana thihna kha khûr chungin a hre
reng mai a; chu mi hnûa amah hmanga Isua zuitu tam takten
tihduhdahna râwng tak tuâra thihna an tawhte pawh kha a
hre vek bawk a.
_____
5
Tirhkohte 7:55, 56
Stefana hmangin Chhandamtu chuan Saula, ngaihtuahna

fing tak, hniâl hleih theih loh neia hnênah chuan thû a sawi a.
Juda mi thiamte chuan martar hmêlah chuan Kristâ ropuina—
êng ‘vântirhkoh hmêl ang’6 chu an hmû a ni. Stefanan a
hmêlmâte a dawhtheihzia leh anmahnî a ngaihdam dânte a hre
vek a. Mi tam tak tihduhdah leh tihretheiha awm tûr a pêkte
chhelzia leh, lâwm taka an tawrh dânte pawh a hmu a, an rinna
avânga lâwm taka thihna tuârte pawh a hmu vek bawk.
Hêng zawng zawng hian Saula chu a khawih nasa hlê mai
\hîn a, a châng chuan Isua chu Tiamlâwk Messia chu a ni mai
âwm mang e âw te a ti \hîn. A châng leh zan khuâ khuâte hian
chû chu a ni thei lo vang; Isua chu Messia ni lo vin Amah
[117]
zuitûte pawh chu buma awm sâkhaw âtchilh mîte an ni zâwk
ang tîtein a inngaihtuah \hîn a ni.
Tûnah chuan Krista chuan Amâ âw ngêiin Saula hnênah
thû a sawi ta, “Saula, Saula, nangin engati nge mi tihduhdah
hi?” tiin. Zawhna, “LALPA, tu nge i nih?” tih chu aw ngai
bawk chuan, “I tihduhdah Isua ka ni,” tiin a chhâng a. Krista
chuan A mîte hnêna pumkhat an nihzia hetah hian a lantîr a.
Isua zuitûte a tihduhdahnaah hian vân LALPA ngêi chu a khawih
a ni. Anmahni dik lo tak taka a hêkna leh a lantîrnaah hian
khawvêla chhandamte chu dik lo taka hêkin, a dodâl zâwngin
a lantîr a ni.
Amah betû chu Nazareth Isua, Messia an lo nghah reng
\hin, Israelte Chhandamtu leh Thlamuântu a ni tih Saula rilrûah
chuan rinhlelhna rêng a awm ta lo. Makti tak leh khûr chungin,
“LALPA, eng ti tûrin nge min duh?” tiin a zâwt a. LALPAN a
hnênah, “Tho la, khuaah chuan lût rawh, chutah chuan i tih tûr
an lo hrilh ang che,” a ti a.
Ropuina êng a lo reh chuan Saula chu lei a\angin a lo tho
va, khuâ rêng a hmu lo tih a inhre nghâl a. Kristâ ropuina êng
chu a mit thiltithei chuan a tuâr zo lo; êng a lo reh hnû-ah
chuan zân thimna chuan a thil hmuh chu a rawn hliah ta a. Hê
_____
6
Tirhkohte 6:15
a mitdelna hi Isua zuitûte a tihduhdahna avânga Pathian
hremnaah a ruat a. Thim zîngah chuan a vâk ruai a, a \hianten
hlâu leh makti takin an kâi a, Damaska khawpuiah chuan an
hruai ta a ni.
Khâ mi zîngah khân puithiam lalin amah chu ring êm êm
chunga a kaltîr avângin Saula chuan lungâwi takin Damaska
khawpui chu a pan ta a ni a. A chungah chuan mawhphurhna [118]
lian tak a innghat a. A theih phawt chuan Damaskaa rinna
thar chu chelh beh tlat a, Judate sâkhaw duhzâwng chu ti\hang
lian tûrin thuneihna pêk a ni. A hna thawh tûr chu hlawhtling
ngêi beisei leh thil nghahhlelh awm tak a nih dâwn avângin
theih tâwp chhuah a tum nghet tlat a ni.
Amaherawhchu, khawpuia a luh dân chu a beisei ang a ni
emaw chu le âw? Mitdel, \anpui ngai, inthiam lohnain a
tihretheih êm êm, a chungah eng rorêlna nge lo thleng zêl dâwn
tih pawh hre lo chuan, \awng\aina leh fianriâla kawmna a neih
theih nân zirtîr pakhat, ‘Juda’ an tih in lam chu a pan ta a ni.
Saula chu ni thum chhûng “Khaw hmu lo leh ei leh in lo
vin” a awm a. Hêng lungngaihna nîte hi a tân chuan kum tam
tak ang mai a ni. Rilru lungngâi takin Stefana an tihhlumnaa
a thil tih chu a ngaihtuah nawn reng mai \hîn a. Vân ênnain
Stefana hmêl a tih-ên chung pawha puithiamte leh rorêltûte
huatna leh zirtîrnain amah chu a inthununtîr phal tlat avâng
khân hlauhna râpthlâk tak nên a inthiam lohna chu a ngaihtuah
chhuak fo \hîn a. Rilru lungchhe tak leh lungngai tak chungin
a thil tih dik lohzia chu ngaihtuah chhuak fo \hînin, fiahna
chiang tak a hmu chung pawha a mit a hup leh a beng a tihchhêt
luih tlat dân leh, Nazareth Isua ringtûte tihduhdah zui zêl a lo
tum dânte chu a theihnghilh thei lo.
Hêng nîte hi mahni inhmuhchhuah nân leh thinlung
inngaihtlâwmna hun atân fianrialah a hmang a. Ringtûte lah
chuan Damaska khuaa Saula lo kal chhan chu an lo inhrilh
vek tawh a, anmahni bumin a tiduhdah leh hrep ang tih an
hlâu va, a hla thei ang bera awm an tum a, amah khawngaihna
[119] pawh an nei lo. Juda ring lo hote lah ringtûte tihduhdah puia
sâwm a lo tumte kha an ni sî a, a chanchin an ngaihthla duh
dâwn lo tih a hriat avângin eng dîl mah a duh lo. Chutiang
avâng chuan tû mâ khawngaih hlawh tûrah a inngai lo. |anpui
a inbeiseina awm chhun chu Pathian zahngaihnaa khatah chauh
chuan a awm a, thinlung puâk keh chungin Amah chu a dîl ta
a ni. Hetianga Pathian-ah chauh beiseina a neih hun chhûng
zawng hian Kristâ lo kalna hmasa chanchin Pathian thûin a lo
sawi tam takte kha a ngaihtuah nawn leh a. A rilrû luahkhattu,
amaha hriatfiahna \ha tak mai a neih lai chuan hrilhlâwknate
chu fîmkhur takin a chhuichhuak a. Hêng hrilhlâwkna
awmziate a ngaihtuah lai chuan tûn hma lama a hriatthiamna
dik lohzia te, Judate mitdelna te, Isua chu Messia atâna an
pawm lohnate chu makti takin a ngaihtuah ta a ni. Tûnah hian
a thil hmuhna tih-ênnaah chuan engkim hi a fiah vek niin a
lang ta a. Tûnhma lama a ngaihdân leh a rin lohna chuan a
thlarau mit chu a tidelin, Nazareth Isua-ah chuan hrilhlâwk—
Messia chu a hmu dik thei lo a ni.
Saula chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihna hnuaiah chuan
a inpêk zawh vek tâk avângin a nundân dik lote a hmuchhuakin,
Pathian dânin a ngiatte chu a lo hrechhuak ta a. Farisai chapo
tak mai, a thiltih \hata thiam inchantîr tum chu tûnah chuan
Pathian hmâah kûnin, inngaitlâwm leh naupang tê angin a lo
awn ta a, a tlin lohnate puangin, Chhandamtu khenbeh tholeh
ta tlinna chu dîl ta zâwk a. Saula chuan Pâ leh Fapa nêna
inpâwl a, inrem taka awm chu a lo duh ta; ngaihdam leh pawm
[120]
nihna a duh nasat êm avângin khawngaihna lal\hutthlêng lamah
chuan urhsûn taka dîlna chu a hlân chho ta a ni.
Sual sim Farisai \awng\ainate chu a thlâwn mai lo. A
thinlung chhûng ril ber leh a ngaihtuahna thûk tak mai chu
Pathian khawngaihna chuan a tidanglam a; a theihna ropui
zawkte chu Pathian chatuan remruatna nên an lo inrem ta a.
Krista leh a felna chu Saula tân chuan khawvêl pum pui âi
pawhin a lo hlu ta zâwk a ni.
Saula piantharna hian Thlarau Thianghlim thiltihtheihna
mak takin mîte an sualzia a hriattîr thei a ni tih a lantîr a.
Nazareth Isuan, Pathian dân chu eng mah lohah a ngaiin A
zirtîrte tpawh palzût tûrin a zirtîr \hîn niin a ring tlat mai a.
Mahsela a pianthar hnû-ah chuan Isua chu khawvêlah A Pâ
dân ropuizia tilang tûrin a lo kal a ni tih chu a hre ta a ni. Isua
chu Judate inthâwina dân zawng zawng tichhuaktu bul a ni
tihte a lo hre ta zêl a. Kros-ah chuan hlimthla rawngbâwlna
chu a lo tâwp tâin, Israelte Chhandamtu chungchâng thûa
Thuthlung Hlui hrilhlâwknate chu Isuan a rawn thlen famkimtîr
ta a ni tih a lo hmu ta bawk.
Saula piantharna chhinchhiahnaah hian thil pawimawh tak
pêkin kan awm a, chû chu kan hre reng tûr a ni. Saula chu
Krista nên an inhmachhawn a, hna pawimawh ber mai thawk
tûra a ‘bêl ruat’ a ni; mahsela a hnathawh tûr chu LALPAN vawi
khatah a hrilh mai lo. A thiltih tum chu a tihtâwpsak phawt a,
a sualzia a inhriat chhuahtîr a; mahsela Saulan, “Eng ti tûrin
nge min duh le?” ti a a zawh khân Chhandamtu chuan zâwttû
Juda pa chu A kohhran hnên lamah a tîr a, chutah chuan amâ
chungchânga Pathian duh dân chu a dawng ang tih a hrilh a ni.
Saula thimna ti-êng tûra êng mak tak lo chhuak kha LALPÂ [121]
hnathawh a ni a; mahsela a tân zirtîrten hnathawh tûr an nei a
ni. Krista chuan hriattîrna leh inhriat chhuahna hnâ a tizo ta a;
tûnah chuan A thutak zirtîr tûra A mi ruatte hnên a\anga zir
tûrin sual simna chu a lo awm ta a ni.
Saula chu khawhar taka Juda ina a \awng\ai leh dîla a awm
zêl lai chuan LALPA chu “Damaska khuaa zirtîr pakhat Anania
hnênah a inlâr a. Tarsa khuaa awm Saula chu \awng\ai leh
\anpui ngaiin a awm tih a hrilh a, “Tho la, kawtthlêr ‘Ngîl” an
tihah chuan kal la, Juda inah, Tarsa khuaa mi, a hming Saula
zâwt chhuak rawh; ngai teh, a \awng\ai mêk a ni; a hming
Anania mi pakhat lût a, a mit tivâr tûrin a chungah kut nghatin

a hmu tawh e,” tiin vân thuchah kengtu chuan a sawi a.
Saulan Jerusalem-a mi thianghlimte a tihduhdah dân chu
ram tina a than chhuah avângin Anania chuan vântirhkoh
thusawite chu rin harsâ a ti hlê a. Hetiang hian tihlan fiah
tumin a han sawi ta a, “LALPA, chû mî chu Jerusalem khuaa i
mi thianghlimte chunga a tihsual tamzia thu mi tam tak kâah
ka hria a ni! Hetah pawh hê hming lam apiang phuârna tûrin
puithiam lalte hnên atâ thû a hmu reng a sîn!” tiin. Mahsela
thupêk chu tih mâkmawh a ni sî a, “Kal mai rawh, Gentail te,
lal te, Israela thlahte hnêna ka hming put luh nâna ka bêl ruat
a ni a lâwm,” tiin.
Vântirhkoh
kaihhruaina chu
âwihin, Anania
chuan chu mi,
tûn hnâi maia
Isuâ hming
ringtûte tih-
\haihna thû âu
chhuahpuitu
chu a zawng
chhuak ta a; sual sima tuârtu lu chungah chuan a kut nghatin,
“Ka nâu Saul, i mit vârna tûr leh, Thlarau Thianghlim khata i
[122] awm theih nân, LALPA, i lo kalna kawnga i hnêna inlâr Isua
khân mi rawn tîr a ni,” a ti a.
Thâwklehkhatan a mit atâ phuhlip ang a tla ta nghâl a, a
mit a lo vâr leh ta a; a tho va, baptisma a chang ta a.”
Chutiang chuan Isuan A kohhran hnênah thuneihna a pê a,
hê leia A âiawhtûte hnênah kal tûrin Saula pawh a hrilh a.
Kristan tûnah hian hê leiah A âiawhtûte a nei a, misual simte
chu nun kawng kawhhmuh tûrin a hrilh a ni.
Mi tam takte chuan an êng hmuhna tûr leh an thil tawh
tûrah Krista chauh pan tûr, a kohhrante chu râwn a ngai lo,’ tia
ngaihdân neia inlâk hran an tum \hîn a. Isua chu misualte
\hian a ni a, an lungngaihna chuan A thinlung chu a khawih
\hîn. Leiah leh vânah thuneihna zawng zawng a nei a; mahsela
mihringte chhandamna tûr leh tih-ênna tûr hmanrua a lo ruatte
chu A zah a; misualte chu khawvêl hnêna ênna petu tûra a
ruat, kohhran hnênah chuan a kaltîr \hîn a ni.
Saula chu dik lohna nasa tak leh mahni ngaihdân ringawt
zuia a awm lai takin a tihduhdah Krista chu a rawn inlartîr ta
a; kohran, khawvêl êntu hnênah chuan tirh a ni a. Hê thilah
hian Anania hian Kristâ âi a awh a; chûbâkah A âi awh tûra A
ruat, hê leia rawngbâwltûte âi a awh bawk a. Kristâ âi awhin
Anania chuan Saula mitte a khawih a, a lo hmu thei ta a ni.
Kristâ âi awhin a chungah a kut a nghat a, Kristâ hminga a
\awng\ai chuan Saula chuan Thlarau Thianghlim a lo dawng
ta. Hêng zawng zawng hi Kristâ hming leh thiltihtheihnaa tih
vek a ni. Krista chu a bul ber a ni a, kohhran chu an
inbiakpawhna hmanrua a ni. dc
BUNG–13
INBUATSAIHNA NÎTE
[123]
B APTISMAa chan zawh chuan Paula chuan châw a ei a,
“Damaska khuaa zirtîrho awmte hnênah chuan ni eng emaw
zât lai a awm a. Inkhâwmna inahte chuan Isua chu Pathian
Fapa a nihzia thû a tlângâupui ta nghâl a.” ‘Nazareth Isua chu
an lo nghah reng \hin Messia kha a ni e,’ tiin huai takin a
puâng a, “Ani chu Pathian Lehkha thû ang zêla kan sualte
avânga a thih a, an phûm a,... ni thum nîa kaihthawha a awm
kha; chû mi hnû-ah chuan Zirtîr Sâwmpahnihte leh mi dangten
Amah an hmu leh a.” Paula chuan heti hian a sawi zawm zêl
a, “A tâwp berah chuan, a hun lo va piang ang, keimâ hnênah
pawh a inlâr,”1 tiin. Hrilhlâwkna a\anga A thusawite chu an
chiang êm êm mai sî a, a beihna chu Pathian thiltihtheihnain a
awmpui a ni tih a lang chiang bawk sî; chûvângin Judate chuan
hniâl ngaihna pawh an hre lo va, an chhâng thei bawk hek lo.
Paula piantharna chanchin Judaten an hriat chuan mak an
ti nasa ngêi mai. Ringtûte man chhuak a, tiduhdah tûra kal,
puithiam lalte hnên a\anga thuneihna leh thupêk kenga
Damaska lam pan chu tûnah chuan Chhandamtu, khenbeh,
[124]
tholeh ta chanchin \ha puangtu a lo ni ta sî; zirtîr lo ni sâ tawhte
chu tichak zêlin, tûn hma lama a lo huat leh do êm êm \hin
rinnaah chuan mi thar tam takte a pianthartîr zêl a ni.
Paula chu tûn hma lam chuan Judate sâkhaw vêngtu
\hahnemngai tak nîa hriat a ni a; châu lova Isua zuitûte
tiduhdahtu a ni bawk. Mi huaisen, mahni ngat pawha thil ti
mi, beidawng ngai lo, talen leh zirna nei \hâ a nih avângin,
eng hnâ pawh thawk se tlin vek mai tûr hi a ni a. Fiah êm êm
maia thil chhût thei a ni a, mifing leh \awng el dân pawh thiam
êm êm a nih avângin amah hniâltûte chu an hrilhai hlê \hîn a
ni. Tûnah hian Judate chuan hê tlangvâl hmabâk ko tak mai
_____
1
1 Korin 15:3, 4, 8
INBUATSAIHNA NÎTE 111
nei hi, a tihduhdah \hinte nêna hlâu miah lo va Isua hminga
thû sawiin an lo hmu ta a ni.
Sipai hotu lal indonaa thî chu a sipaite tân chuân hlohna a
ni a, mahsela a thihna chuan hmêlma sipaite hnênah chakna a
pêk belh chhah chuâng lo. Amaherawhchu, mi langsâr takin
hmêlma sipai chu zawm ta mai sela chuan, a sipaite chuan an
chân nasa hlê dâwn a, chûbâkah hmêlma lam chuan an
chakphah êm êm mai dâwn a ni. Tarsa khaw mi, Saula hi
Damaska kawnga a kal lai khân LALPAN a tihlum nghâl mai
thei a, tihduhdahna thiltihtheihna pawh eng emaw chen chu
a kiâm thei ngêi ang. Mahsela Pathian chuan A finnain
Saula nunna chu a zuah chauh pawh ni lo vin, a pianthartîr
a, chutiang chuan hmêlma lama an chhuânvâwr ber mai chu
Kristâ lamah a lo \ang ta hlauh mai a ni. Paula chu thusawi
thei leh dang nâl tak, hniâl khân pawh hre êm êm a ni a;
kohhran \iâk tîr têin an mamawh êm êm, huaisen leh
tumruhna nei mî a lo ni bawk a.
Paulan Damaska khawpuia Kristâ thû a han sawi ta mai an
hriat chuan, a ngaithlatûte zawng zawng chuan mak an ti a,
[125]
“Hê mi hi Jerusalem khuaa hê hming lamtûte tihduhdah \hîn
kha a ni lo em ni? Chûng mîte chu puithiam lalte hnêna phuâr
chunga hruai a rawn kal chhan a nih kha,” an ti a. Paula chuan
a rinna lo danglam ta chu phûr thutna leh zâuthâuna mai avânga
lo awm a nih lohzia leh thil chiang êm êm mai a\anga lo awm
a nih zâwkzia chu a puâng a. Chanchin |hâ a sawinaah thu
chu hrilhfiah a tum a. Hêng hrilhlâwknate hi a ngial a nganin
Nazareth Isua-ah an lo thleng famkim a ni tih a lantîr a. A
rinna innghahna chu hrilhlâwkna thu chiang takah a ni.
Paulan makti taka a thu ngaithlatute hnêna, “Sim hmingpu
tlaka thil ti a, sima Pathian lam an hawina tûr a,”2 a hrilh
chhunzawm zêlnaah chuan “a lo chak lehzual a, chû mî chu
Krista a ni tak zet tih a hrilhfiah a, Damaska khuaa Juda awmte
chu a tidang hiâu \hîn a.” Amaherawhchu, mi tam tak chuan
_____
2
Tirhkohte 26:20
an thinlung an tikhauh a, a thuchah chu an pawm duh lo va, a

piantharna mak a tihna chu, Isua chunga an lo tih tawh \hin
ang bawkin, huatnaah an chantîr ta zâwk a ni.
Dodâlna chu a lo nasat tâk êm avâng chuan Paula chu
Damaska khuâa a thawh zui zêl phalsak a ni ta lo va. Vân
a\anga thuchah kengtu chuan hun eng emawti chhûng chu kal
bo tûrin a hrilh ta a, him taka a chawlh theihna hmun ‘Arabia-
ah chuan a kal ta a.”3
He lai thlalêr hmun reh tak maiah hian Paula chuan zirna
leh inngaihtuahna hun remchâng \ha tak a nei thei a. A nun
kal tawhte chu ngun takin a ngaihtuah a, simna thiltih chu
chiang lehzualin a lo siam ta a ni. A thinlung zawng zawngin
Pathian chu a zawng a, a simna chu pawm niin, a sualna chu
ngaihdam a ni tih chiang taka a hriat hmâ loh chuan a châwl
duh lo. A rawngbâwlna lo awm tûrah chuan Isuan a awmpui
ngêi dâwn a ni tih hriat chian chu a duh a. A nun siamtu \hîn
mahnî ngaihdân chauh dik tihna leh thurochhiahte chu a paih
[126]
bo ta vek a, thutak Bulpui a\angin zirtîrna chu a dawng a. Isuan
a awmpui reng a, rinnaah a tinghet a, finna leh khawngaihna
nasa takin a vûr a ni.
Mihring rilrûin Pathian rilrû a \âwmpui a, chatuan mi ni lo
vin (tâwpchin neiin) Chatuan Mi (Tâwpchinneilo) a zawm
phawt chuan taksa, rilrû leh thlarau chunga hnâ a thawh dân hi
chhui phâk rual a ni lo. Chutiang anga inzawmnaah chuan
thiamna sângber hmuh a ni a. |han lehna tûra Pathian tihdân
a ni. Mihringte hnêna A thuchah chu, “Nangmah ngêiin Amah
chu tûnah hmêlhriat rawh,”4 tih hi a ni.
Anania nêna an inbiak \uma hna pawimawh tak Paula
hnêna pêk chuan a rilrû leh thinlung a khawih hlê mai a. “Ka
nâu Saul, mitvâr nei rawh,” tih thû chhângin Paula chuan he
mi inhlânzo tak, tûn hma lama a la hmuh ngai loh chu a hmu
ta a ni. Anania chuan Thlarau Thianghlim thâwkkhumna
hnuaiah a hnênah heti hian a sawi ta a, “Min thlahtûte Pathianin,
_____
3
Galatia 1:17; 4 Joba 22:21
a duhzâwng hriaah leh mi fel tak chu hmû a, a \awngkâ hriaah
pawh a ruât tawh che a. I hmuh leh i hriat thû-ah khân mî
zawng zawng hnênah Amâ thu hretû i ni ang. Engati nge i la
awm reng? Tho la, Amâ hming lam chungin baptisma chang
la, i sualte tlêngfai ta che,”5 tiin.
Hêng thûte leh Amah Isua ngêi thûte Damaska khaw lama
a kal laia mîte nên hian an inmil hlê mai, “Nimahsela tho la,
ding rawh, hêng i thil hmuhte leh i hnêna ka inlârna tûr thilte
nên, chu mi rawngbâwlah leh hretûa siam tûr chein i hnênah
ka rawn inlâr a nih hi; mî zawng zawng leh Gentailte kut atâ [127]
ka chhanhim ang che; an mit tivâr tûrin an hnênah ka tirh che
hi; chutichuan thim chu êng lamah an hawisan ang a, Setana
thuneihna chu Pathian lamah an hawisan ang, sual
ngaihhnathiamna an hmuh nân leh mi rin avânga thianghlim
tawhte zîngah ro chan an neih nân,”6 tiin.
Paulan a thinlunga hêng thûte a han ngaihtuah chuan
‘Pathian duhzâwnga Isua Krista tirhkoha”7 koh a nihna awmzia
chu a hre thiam tawlh tawlh a. Koh a nihna chu “mihring tirh
chhuah ni lo vin, mihring zârah ni hek lo vin, Isua Krista leh
Pâ Pathian zârah”8 a ni zâwk. A hmâa hnathawh tûr ropui tak
awm avâng chuan Pathian Lehkha thûte chu a zir nasat phah
êm êm a, chutichuan “Thûa finnaa hril lo vin, chutilochuan
Kristâ kros chu eng mah lo vah an chantîr dah ang e.... In
rinna chu mihring finnaa innghat lo vin, Pathian thiltihtheihnaa
innghata a awm theih zâwkna tûrin, ka \awngka chhuak leh ka
thu hrilhte chu thufinga thlêmna thûin a ni lo va, thlarau leh
thiltihtheihna hriattîrin a nih zâwk kha,”9 tiin chanchin \hâ chu
a puân theih phah ta a ni.
Paulan Pathian thûte a han zir zêl hnû chuan chatuan atân
hêng thu dikziate hi a lo zir chhuak ta a ni. “Ûnaute u, a kohna
che u hi ngaihtuah teh u, tîsa lama mi fing tam tak te, mi chak
tam tak te, mi \ha tam takte koh an nih lohzia chu; nimahsela
_____
5
Tirhkohte 22:13-16; 6 Tirhkohte 26:16-18; 71 Korin 1:1; 8 Galatia 1:1
9
1Korin 1:17; 2:4, 5
Pathianin khawvêl thila âte chu a thlang zâwk a, mi fingte chu

a tihmualpho theihna tûrin; Pathianin khawvêl thil chak lote
chu a thlang a, thil chakte chu a tihmualpho theihna tûrin;
khawvêl thil chhia leh thil hmuhsitawm te, thil awm lote nên
lam Pathianin a thlang a, thil awmte chu eng mah lo va a siam
theihna tûrin. Chutichuan, Pathian hmâah mî tû mah an
inchhuâng thei lo vang,”10 tiin. Chutichuan, kros êng a\anga
khawvêl finna a han thlîr chuan hê thû hi a lo sawi thei ta a ni,
[128] “Isua Krista, amah ngêi khenbeha a awm thû chauh lo chu in
zîngah eng mah rêng hriat ka tum loh kha,”11 tiin.
Hê mi hnu lama a rawngbâwlna rêng rêngah Paula chuan
a finna leh a chakna Bul chu a hmuh \helh tawh ngai lo. Kum
tamtak hnûa a thusawite hi han ngaithla teh u, “Kei atân zawng
nun hi Krista a ni sî a,”12 tiin a la puâng cheu a ni. Heti hian a
la sawi zawm zêl a, “A ni takmeuh mai, ka LALPA Krista Isua
hriatna ropui bîkzia avângin, thil engkim pawh chânnaah ka
ruat a ni; amah avângin thil zawng zawng ka chân ta vek a,
chûng chu hnâwmhnêah lek ka ngai a, Krista ka hmuh theihna
tûr leh, mahnî felna (dâna felna chu) nei lo vin, Krista rin
avânga felna nei zâwkin, amaha awm ka lo nih theihna tûrin; a
thihna anpuia thîin, amah nên, a thawhlehna thiltihtheihna nên,
a tuârnate \âwmpuina nên ka hriat theih nân,”13 tiin.
Paula chu Arabia ram a\angin “Damaska khuâah a lo kîr
leh a.”14 “Isuâ hmingin huai takin thû a sawi a ni.” A thusawite
chu an hniâl theih sî loh avângin “Judate chu amah tihhlum
tumin an inrâwn a.” A kal bo daih loh nân a chhûn a zânin
kulh kawngka tinah chuan an châng \hîn. Hetiang harsatna
avâng hian zirtîrte chuan \hahnemngai takin Pathian chu an
zawng \hîn a, a tâwpah chuan ani chu an hruai a, zânah kulh
tukverhah bâwmin an thlâk thla ta a ni.”15
Damaska a\anga a kal bo hnû-ah chuan Paula chu
Jerusalem-ah a kal a, a piantharna hun a\ang chuan kum thum
_____
10
1 Korin 1:26-29; 111Korin 2:2; 12 Filipi 1:21; 13 Filipi 3:8-10; 14 Galatia
1:17; 15 Tirhkohte 9:25
lai a lo ral ta a ni. Hetia a kalna
chhan hi a hnû-ah chuan amah
ngêiin a sawi dân chu, “Petera
hmu tûrin”16 a ni. Khawpui a
thlen hnû-ah chuan zirtîrte chu
pâwl vê a tum a; annî erawh
chuan “Tiduhdahtu Saula” tia
an lo hriat vek tawh avângin
ani chu an hlâu va, zirtîr a ni
vê tih an ring lo a ni. Farisai [129]
fîr tak mai, kohhran tihchhiat
vek tuma thil nasa tak ti \hîntu
chu Isua zuitu dik tak mai a ni ang tih rêng an ring thei lo.
“Barnaba erawh chuan ani chu a hruai a, tirhkohte hnênah
chuan a rawn kalpui a, kalkawngah LALPA a hmuha a biak zia
te, Damaska khuaa Isuâ hminga huai taka thû a hrilziate pawh
chu an hnênah a sawi ta a.”
Hê thu an hriat hnû-ah erawh chuan zirtîrte chuan ani chu
an lo lâwm a, an zîngah a tel vê ta a ni. Kristian tak zet a ni tih
hriat chianna tam tak an lo nei zui ta. Gentailte tirhkoh la ni
mai tûr chu tûnah hian khawpuiah chuan a awm a, hetah hian
a \hian hlui tam takte pawh an awm a, hêng Juda hruaitûte
hnênah ngêi hian hrilhlâwknain Messia chungchâng a lo sawite
chu Chhandamtu lo kalnaah hian a lo famkim a ni tih hrilhfiah
a duh a. Paula chuan hêng Israel zîrtîrtûte hi amah ang bawka
\hahnemngai leh rinawm takte an nihziate chu a hre chiang
hlê a. Amaherawhchu, a Juda puite rilrû chu a lo chhût dik
chiah lo deuh a, piangthar vê nghâl mai tûra a lo beiseina chuan
beidawnna nasa takah a hruai lût a. “LALPA Isuâ hmingin huai
takin thû sawiin, Grikte chu hniâl mah se, Juda kohhran
hruaitûte chuan an ring duh lo; “Amah chu thah an tum ta
zâwk” a ni. Lungngaihna chuan a thinlung a luah khat a.
Thutak thû an hriat theihna tûra hmanruâ a nih theih dâwn
_____
16
Galatia 1:18
phawt chuan thih pawh a huâm a ni. Stefana thihna

chungchânga a lo phûr vê êm êmna khân amah chu a tizak
hlê \hîn a; tûnah hian dik lo taka an lo hêkna chhan ngêi,
thutak dikna chu tihlan a lo tum ta a ni.
[130] Ring duh lote âiawha phurrit phur chungin, Paula chu
Biak Inah a \awng\ai a, amah ngêiin rei tak hnûa sawi angin,
zêl ang hian a awm a, vân thuchah kengtu chu a hmâah a lo
lang a, heti hian a rawn sawi a, “Hmanhmawh la, Jerusalem
khua atâ chhuak rawh; Ka chanchin i hrilh tûr chu an pawm
dâwn loh hi,”17 a mi tih lai ka hmû a.
Paula chuan amah dodâltûte chu a hmachhwn theih nân
Jerusalema awm reng mai chu a tum a. A ngaihdân chuan
tlân chhiat chu dâwihzepna a ni a, heta a awm reng chuan
Juda luhlul takte pawh chu thutakah a hneh theih nuâl a
beisei a ni; thih pawh a huam. Chûvângin heti hian a chhâng
ta a ni, “LALPA , inkhâwmna in tina ringtû apiang, tân inah
ka khung a, ka vuak \hin kha an hre sî a; i thuhretu Stefana
thisen an chhuah lai khân kei pawh a kiangah ka ding a, ka
lo remti a, a tihlumtûte puânte ka vêng hlawm bawk a ni,”
tiin. Amaherawhchu, \ûl lo taka a chhiahhlawh nunna lâktîr
mai chu Pathian thil tum dân nên a rinrem lo; chutichuan
vân thuchah kengtu chuan heti hian a lo chhâng vê leh ta,
“Kal rawh, heta \anga hla taka Gentailte hnênah ka tîr zâwk
ang che,”18 tiin.
Hê inlârna thû an hriat hnû chuan ûnaute chuan Paula
chu an thah mai an hlauh avângin Jerusalem a\anga a rûk
têa thawn bo dân an ngaihtuah nghâl ta vat a. “Kaisari
khuaah an hruai chhuk a, Tarsa khuaah an tîr ta daih a.”19
Paula a kal bo hnû-ah chuan Judate dodâlna zualpui pawh
eng emaw chen chu a reh rih a, kohhran pawhin chawlh
hahdamna a nei a, ringtu thar tam tak an lo awm phah ta
bawk a ni.cd
_____
17
Tirhkohte 22:18; 18 Tirhkohte 22:19-21; 19 Tirhkohte 9:30
117
BUNG–14
THUTAK ZAWNGTÛ
P ETERAN rawng a bâwlnaah chuan Ludda khuaa ringtûte chu [131]

a tlawh a. Hetah hian mi pakhat a hming Ainia, a zen avânga
kum riat khuma mu reng a hmû a, a tidam a. “Aini, Isua
Krista chuan a tidam che; tho la, i âwngphah zial rawh,” a
ti a. Tichuan a tho ta nghâl a. Ludda khua leh Saron phâia
awmte zawng zawng chuan Ainia chu an hmû a, LALPÂ lam
an hawi ta hlawm a.”
Ludda bula Joppa khuaah chuan hmeichhe pakhat Dorki a
awm a, thiltih \hat a ngah êm avângin mîten an hmangaih hlê
a. Isuâ zirtîr \ha tak a ni a, ngilneihna thiltihin a nun chu a
hmang zo \hîn. Thawmhnaw mamawhtûte a hria a,
khawngaihna mamawhtûte pawh a hre bawk a; mi retheite leh
mi lungngâite chu a thlâwnin a \anpui \hîn a. A lei âiin a
kutzung\ang zei takte chu a \uân a \ha zâwk a ni.
“Chûng lai chuan a dam lo va, a thi ta a.” Joppa khua
kohhrante chuan chân nasa hlêin an inhria a; “Petera chu Ludda
khuaah a awm tih hriain, rei riâl lo va an hnêna lo kal vat tûra [132]
hrilh tûrin mi an tîr a. Petera chu a tho va, an hnênah a kal vê
ta a. A thlen vêleh pindan chungnungah chuan an hruai a,
hmeithai zawng zawng chu a kiangah dingin Dorki an hnêna a
awm laia a kawr siam te, a puân siam te entîr chungin an \ap
hlawm a.” Dorki rawngbâwlna nun han thlîr chuan an sûn
viau pawh chu a mak lêm lo, chûng mittui lum tlâ chuan hlum
nung tawh lo chu a zu far a.
An hmangaihnate a han hmuh chuan tirhkoh rilrû chu
lainatnain a lo khat a. Tichuan \hian \apho chu a chhuahtîr
vek a, a \hing\hî a, Dorki chu tinung tûr leh hrisêlna pe leh
tûrin Pathian hnênah \hahnemngai takin a \awng\ai a. A ruâng
lam chu a hawi a, “Tabith, tho rawh” a ti a. Tichuan a mit a
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 9:12-11:18

han meng a,
Petera chu a
hmuh vêleh a
\hu ta hlawl a.”
Dorki chu koh-
hran tâna nasa
taka rawngbâwl
mî a ni a; a
thiamna leh a
chakna chu
midangte tân
pawh mal-
sâwmna a nih
zui zêl theih nân
Pathian chuan
hmêlma ram
a\anga rawn
hruai kîr leh chu
\hâ a ti a ni. Chûbâkah, hê A thiltihtheihna tihlanna hian Kristâ
hnâ chu a tichak leh zual bawk dâwn a ni.
Petera chu Joppa khuaa a la awm lai ngêi hian Pathianin
Kaisari khuaa Kornelia hnênah Chanchin \hâ chu thlen tûrin a
ko a ni.
Kornelia chu Rome sipai za hotu a ni a. Mi hausa leh pian
leh mûrna lamah pawh mi ropui tak a ni, a dinhmun pawh
rintlâk leh châwimâwina dawng tlâka awm a ni. Ring lo mia
piang, inzir, zirna lamahte pawh lo nei tawh \hîn a ni a, Judate
nêna an inkawm \hin avângin Pathian hriatna pawh a lo nei vê
ta a, rilru dik tak nên Amah chu a be \hîn a, a rinna nghehzia
chu mi retheite a khawngaihnaah hian lantîr a ni. A thil \ha tih
\hin avâng hian ram tina mîten amah chu an hriat phah a; a
nun dân fel avângin Judate leh Gentailte zîngah pawh a hming
[133]
\ha hlê a ni. Amah kâwmtûte tân malsâwmna a thlen \hîn.
THUTAK ZAWNGTU 119
Thâwkkhum chhinchhiahnaah chuan amâ chanchin chu heti
hian sawi a ni: “Pathian ngaihsak mi, a chhûngte zawng zawng
nêna Pathian \ih mî, mîte hnêna thil tam tak pe \hîn mi, Pathian
hnêna \awng\ai fo \hîn mi,” tiin.
Pathian chu lei leh vân Siamtu nia ringin, Kornelia chuan
Amah chu a zah hlê a, A thuneihnate a hriatpui a, a nun dân tin
rêngah A thurâwnna chu a zawng \hîn. Pathian \anpuina tel lo
va a mawhphurhna chu a kenkawh ngam loh avâng leh, a thil
ruâhmante pawh a bawhzui ngam loh avângin a inah chuan
Pathian maichâm chu a din a. A in chhûng nunah leh a
hnathawhah Jehova tân a rinawm tlat a ni.
Kornelia chuan hrilhlâwknate chu ringin Messia lo kal tûr
chu lo thlîr mah sela, Kristâ nun leh thihnaa tihlan chanchin
\hâ chu a la hre lo va. Juda kohhhran member a ni lo va, Juda
sâkhaw hruaitûte chuan ‘ring lo mi leh mi bawlhhlawhah’ an
ngai ngêi ang. Amaherawhchu, Abrahama hnêna thusawitu
Vêngtu Thianghlima ngêi chuan Abrahama a hriat ang bawkin
Kornelia pawh a hria a, vân a\angin a hnênah thuchah chu a
rawn tîr a ni.
Kornelia \awng\ai lai chuan vântirhkoh a lo lang ta a.
Sipai za hotu chuan amâ hming a koh a nih avângin a hlâu
hlê mai. Mahsela thuchah kengtu chu Pathian hnên a\anga
lo kal a ni tih a hria a, “LALPA, enge ni ta le?” tiin a zâwt a.
Vântirhkoh chuan, “I \awng\ainate leh i thilpêk thûte kha
hriat reng tûrin Pathian hmâah a thleng chho ta a. Tûnah
Joppa khuâah mîte tîr la, mi pakhat Simona, ‘Petera’ an
tiha chu, han hruaitîr rawh, savun siamtu Simona hnênah a
thleng a ni, a in chu tuifinriat kamah a awm,” a ti a.
Hêng kaihhruaina chiang êm êm mai, Petera chênna pa
hnathawh hming lam, hriatna hian mihringte nundân tin rêng
leh, chanchin chu vânin a hre vek a ni tih a lantîr a. [134]
Lal\hutphaha lal \hû a hriat ang bawkin, Pathian chuan mi
rethei leh inngaitlâwm hnathawh leh thil tawn tawh chu a

hriatpui vek a ni.
“Joppa khuaah mi tîr la, mi pakhat Simona, ‘Petera’ an
tiha chu han hruaitîr rawh.” Chutiang chuan Pathian chuan
chanchin \ha rawngbâwlna leh A kohhran a ngaih
pawimawhzia chu a tilang a. Kros chanchin Kornelia hnêna
sawi tûrin vântirhkoh chu tirh a ni lo. Mihring ngêi, sipai za
hotu ang vê mai, chak lo leh thlêmnaten a chîm buai ngêi chu
Chhandamtu khenbeh, tholeh taa chanchin hrilh tûra tih a ni.
Mihringte zînga Amâ âi awh tûrin vântirhkoh, la tlu vê
ngai lote Pathianin a thlang lo va; mihring, chhandam an tumate
ang bawka chak lohna nei vê thote chu a thlang zâwk a ni.
Mihringte a pawh theih nân Krista chu mihringah a lo chang
a. Khawvêl hnêna chhandamna rawn thlen tûrin, Pathian-
Mihring, Chhandamtu chu a mamawh a ni. “Kristâ hausakna
chhuichhuah ruâl loh”1 hriattîr tûrin mihringte hnênah
mawhphurhna chu pêk a ni.
LALPA chuan A finnain thutak hriate hnênah thutak
zawngtûte chu a rawn hruai \hîn a. Êng dawngtûte chuan thim
zînga la \hûte hnênah an êng chu an pe vê tûr a ni tih hi vân
thil ruâhman dân chu a ni. Mihring chuan finna Bulpui ropui
tak a\anga a thiamna chu hmûin, rilrû leh thinlung tidanglam
thei chanchin \ha hmanruâ atâna siam a ni.
Kornelia chuan inlârna chu lâwm takin a âwih a, vântirhkoh
a kal vêleh sipai za hotu chuan “A chhiahhlawhte zînga mi
pahnih leh a rawngbâwl fote zînga Pathian ngaihsak sipai
[135]
pakhat a ko va; thû zawng zawng chu an hnênah a hrilh zawhin
Joppa khuâah chuan a tîr ta a.”
Kornelia nêna an inbiak zawh chuan vântirhkoh chu Joppa
khuaa Petera hnênah chuan a kal ta a. Chutih lai chuan Petera
chu a thlenna in chungah a \awng\ai mêk a, heti hian kan chhiar,
“A ril a lo \âm ta êm êm a, chaw ei a duh ta a; nimahsela ei tûr
an siam lai chuan eng lo vin a zêl ta a. Petera hian tîsa lam
_____
1
Efesi 3:8
THUTAK ZAWNGTU 121
ringawta ril\âmna a nei lo va, in chung a\anga Joppa khawpui
leh a chheh vêl ram a han thlîr chuan a awmna rama mîte
chhandamna tûr hian a ril\âm bawk a ni. Kristâ tawrhna leh
thihna chungchânga Pathian thû hrilhlâwknate chu an hnêna
sawi lan hi a châk êm êm a ni.
Inlârnaah chuan Peteran, “Vân inhawngin eng lo bâwm,
puân lian tak ang, a kil lîa hlin a, leia uâi thlâin a hmû a. Chu
mi chhûngah chuan fuliafa (ke pali nei sâte) leh rannung leh
chunglêng sava tin rêngte an awm a. A hnênah âwin, “Peter,
tho rawh, talh la ei rawh,” a rawn ti a. Nimahsela Petera chuan,
“LALPA, ni lo ve, thiang lo leh bawlhhlawh eng mah rêng ka ei
ngai lo ve,” a ti a. Âw chuan a vawi hnihnaah, “Pathianin a
tihthianghlim tawh chu nangin thiang lo ti suh,” a ti a. Chutiang
hlîrin vawi thum a lo awm a; bâwm chu vâna khâi chhohin a
awm leh ta nghâl a.
Hê inlârna hian Petera chu zilhna leh zirtîrna a pe nghâl a.
A hnênah Gentailten, Judate nêna chhandamna malsâwmna
an hmuh tlân dân tûr a lantîr a. Hetih chhûng zawng hian
zirtîr tû mahin Gentailte hnênah chanchin \ha an la puang lo.

An rilrûah chuan indaidanna bang, Kristâ thihnain a tihchim
[136]
tawh kha a la awm reng tlat mai. Gentailte chu chanchin \ha
malsâwmna dawng vê tûrah an ngaih loh avângin Judate tân
chauh an thawk a. Tûnah chuan LALPA chuan Petera hnênah
khawvêl pum pui tâna a thil tum chu zirtîr a tum a ni.
Gentail mi tam takte chuan ngaihnawm takin Petera leh
zirtîr dangte thusawi chu an lo ngaithla tawh \hîn a. Grik Juda
tam takte pawh Krista ringtûte an lo ni ta a; amaherawhchu,
Kornelia piantharna hi Gentailte zîngah chuan a pawimawh
hmasa ber a la ni rih a ni.
Kristâ kohhranin hna thar hlak mai a thawh hun chu a lo
thleng ta a. Juda ringtûten Gentailte tâna kawng an khârsak
tlat mai chu tûnah hian hawn a lo ni dâwn ta a. Serhtan kher
ngai lo vin, chanchin \ha pawmtû Gentailte chu Judate nên
inang rengin an lo awm dâwn ta a ni.
LALPA chuan fîmkhur takin Gentailte an pâwngpaw
huatna chu hneh tumin a thawk a. Petera pawh hi chutianga
Judate zirtîrna hnuaia lo \hanglian a nih avangin a rilrûah
chuan hê zirtîrna hi a nghet tawh êm êm a. Puân lian tak
ang leh a chhûnga awmte inlârna hmang hian hê zirtîrna
dik lo tak hi tirhkoh rilrû a\anga lâk bo a tum a, vânah chuan
mi duhsak bîk an awm lohzia te, Pathian mithmuhah chuan
Judate leh Gentailte chu thuhmun reng an nih dânte, Kristâ
zârah chuan ring lo mîte pawhin chanchin \ha malsâwmnate
leh ham\hatnate an dawn vê theih dân tûr thudik chu zirtîr
A tum a ni.
Peteran, hêng inlârna hi a lo ngaihtuah lai tak chuan
Kornelia mi tirhte chuan Joppa chu an lo thleng tawh a, a thlen
in kawngkâah chuan an lo ding reng tawh a. Tichuan Thlarau
[137] chuan, “Ngai teh, mi pathumin an zawng a che. Chutichuan,
tho la, chhuk la, engmah ringhlel lo vin anmahni zui rawh,
annî chu Ka tirh an ni e,” a ti a.
THUTAK ZAWNGTU 123
Petera tân chuan thupêk zawm harsa tak chu a ni e,
mawhphurhna a chunga innghat chu hreh deuh tak chung zêlin
a ti a, a âwih lo ngam bawk sî lo. “Chutichuan Petera chu, chû
mîte hnênah chuan a chhuk a, an hnênah, “In zawn hi ka ni e,
enge in rawn kal chhan?” a ti a. An lo kal chhan tak chu heti
hian an sawi a, “Vântirhkoh thianghlim pakhatin Kornelia,
Sipai za hotu, mi fel tak, Pathian \ih, Juda hnam zawng zawng
zînga mi hming\ha hnênah chuan i thusawi a hriat nân, a inah
nangmah ko tûr chein a hrilh a ni,” tiin.
Pathian hnên a\anga zirtîrna dawng hlim hlawl a nih
avângin Petera chuan hniâl lo vin an hnêna kal vê a tiâm a. A
tûk zîngah chuan Kaisari lam panin an kal ta a, a ûnau mi
parukin an zui vê bawk a. Judate zirtîrna kalh zâwng deuh
maia thil ti tûr a nih avângin, Gentailte an va tlawhnaa an thil
tih leh thusawi rêng rêng hriatpui tûrin Petera chuan hêng mi
parukte hi a duh a ni, an chhuahchhâl ngêi dâwn tih a hre sî a.
Peteran, Gentail, Kornelia in a luh chuan ani chuan mi
narân ang maiin chibai a lo bûk lo, vânmi châwimâwi ang leh
Pathian hnên a\anga rawn tirh angin chibai a lo bûk zâwk a.
Bible ram mîte tihdân \hin chu lal fapâte leh mi liante hmâa
kûn hi a ni a, naupangte pawh an nû leh pâte hmâah an kûn
bawk \hîn; mahsela Kornelia hi chuan amah zirtîr tûra Pathianin
a rawn tirh chu a zah êm avângin, tirhkoh ke bulah chuan
bawkkhupin Pathian chibai bûkin a bûk ta a ni. Petera chuan
hlâuthâwng tak maiin sipai za hotu chu a kai tho va, “Ding
rawh, kei pawh mihring ka ni a lâwm,” a ti a.
Kornelia thuchah kengtuten an thuchah ken sawi tûra an [138]
kal lai khân, chanchin \ha thû chu an ngaihthlâk theih nân,
Kornelia chuan “A laichînte leh a \hian duh berte a lo ko khâwm
a.” Petera a lo thlen chuan a thusawi ngaithla tûrin mi tam
takin nghâkhlel takin an lo thlîr a ni tih a hmu nghâl a.
Chûng, lo pungkhâwmte hmâah chuan Petera chuan Judate
dân chu a han sawi hmasa tê tê a, Judate leh Gentailte an
inchawhpawlh loh dân leh serh leh sâng dân tihbawlhhlawhnaa

an ngaih \hin dânte a han sawi phawt a. “Juda mîin hnam
dang pâwl leh an hnêna kal a thian lohzia nangnin in hria e;
nimahsela tû mah thiang lo leh bawlhhlawh ka ti tûr a ni lo tih
Pathianin mi hriattîr a ni. Chuvângin mi rawn koh vêleh khân
hniâl lo vin ka lo kal ta a nih hi. Tichuan ka zâwt a che u, enge
mi rawn koh chhan le?” a ti a.
Kornelia chuan a thiltih leh vântirhkoh thusawite chu a
rawn sawi chhuak ta a, a tâwpah chuan, “Chûvângin i hnênah
mî ka rawn tîr ta nghâl a ni; i lo kal hi a \hâ e. Chutichuan
LALPAN thû a pêk apiang che hre tûrin tûnah Pathian mithmuhin
kan zâin hetah kan awm a nih hi,” a ti ta a ni.
Petera chuan, “Pathianin mî duhsak bîk a nei lo tih dik
takin ka hria e; nimahsela hnam tin zîngah tû pawh amah \ih
a, fel taka tî apiang a lâwmzâwng mi an ni \hîn,” a ti a. Chûng
mî, thu ngaihthlâk châk tak takte hnênah chuan tirhkoh chuan
Kristâ thû: A nun dân te, A thilmak tih te, mantîr a nih dân leh
khenbeh a nih dân te, mihringte âiawh leh sawipuitu hnâ, vâna
a thawh dân te chu a sawi ta a. Peteran misualte beiseina awm
THUTAK ZAWNGTU 125
chhun chu Isua a nih dân te, chûng mîte hnêna a han sawi
chhuah chuan, inlârna a hmuh awmziate chu a lo hrefiah ta [139]
tiâl tiâl a, thutak thlarau chuan a thinlung chu a rawn chhun
êng ta a ni.
Thâwkleh khatah Thlarau Thianghlim lo chhuk chuan
thusawi lai chu a rawn titâwp thut a. “Petera thusawi lai takin
thu hretûte zawng zawng chungah chuan Thlarau Thianghlim
a lo thleng ta a. Serhtanho zînga ringtûte, Petera rawh zui
apiang chuan Thlarau Thianghlim pêk chu Gentailte chungah
pawh leih a nih avângin mak an ti hlê a; \awng hriat lohtea thu
sawiin Pathian fakin an hre sî a.
Peteran a bi a, “Hêng mîte, keimahnî anga Thlarau
Thianghlim hmu vê hi baptisma an chan loh nân mîin tui hman
an khap thei em ni?” a ti a. Tichuan Isua Kristâ hminga
baptisma chan tûr thû a pê a.
Chutiang chuan chanchin \hâ chu mikhualte leh ram dang
mîte hnênah hrilhin a awm a, mi thianghlimte leh Pathian
chhûngte zîngah khua leh tuia siam an lo ni ta a ni. Kornelia
leh a chhûngte piantharna hi rah seng \an tirhna chauh a ni.
Hê mîte chhûng a\ang hian ring lo mîte khawpuiah chuan
khawngaihna hnâ chu a lo darh zâu ta zêl a ni.
Tûnah pawh hian Pathian chuan mi lian leh tête zîngah
thlarau chhandam tûr a zawng reng a. Kornelia ang bawk, mi
tam tak, khawvêla A hna thawk tûra LALPAN a duh hi an awm
a. Khawvêlah chuan thinlung nghet hlê mah se LALPÂ mîte
chu an khawngaih tlat a ni. Kristâ tâna dingngam tûr chuan
rilru lama huaisen a ngai a. Hêng mî, dinhmun hlauhawm
taka awm, \hiante leh an mwhphurhna kalsan ngam lote tân [140]
hian a bîk taka beihna a awm tûr a ni.
Miliante hnêna chanchin \ha hril tûr hian Pathian chuan
hnathawktu inngaitlâwm leh \hahnemngaite a ko va. Tûna la
hriatthiam mai loh leh thliar hran thiam mai loh thil mak tihna,
piangthar dik takte nuna lo lang tûrte a awm a ni. Hê leia mi
lian ber berte hi Pathian hnathawh mak; thiltihtheihnain a thlen

phâk loh an awm lo. Amah thawhpuitûte hian hun remchâng
apiang hmang \hâ a; an tih tûrte huisen tak leh rinawm taka an
tih chuan, Pathianin mi, dinhmun pawimawh chelhtûte, mi
fingte leh mi thiltithei, hûhâng ngah takte chu a pianthartîr
ngêi ang. Thlarau Thianghlim thiltihtheihna azârah mi tam
takin Pathian kaihhruaina dânte chu an pawm ang. Thutaka
piangtharin, Pathian kutah chuan mi dangte hnêna êng chhitûte
an lo ni ang. Hêng mî, tû mahin an bengkhawng lohte tân
hian mawhphurtu bîkah an insiam tlat ang. LALPÂ hnâ atân
hun leh pawisâte chu hlan an lo ni ang a, kohhranah thiamna
thar leh thiltihtheihna belhchhahin a lo awm ang.
Kornelia hian zirtîrna a dawnte chu a âwih zêl avângin thu
tak tam zâwk a hmuh belh theih nân Pathianin thil a thlentîr
zêl a. Vân rorêlnate a\ang chuan thuchah kengtu chu, Rome
hotu lian leh Petera hnênah tirh a ni a, tichuan Kornelia chu
êng lian zâwka hruai theitu tûr nên an lo inhmuh phah ta a ni.
Khawvêlah hian mi tam tak, kan rin âia Pathian ram
hnaihtûte hi an awm a. Hê khawvêl sual thimah hian LALPAN
lunghlu tam tak, A thuchah kengtûte A kawhhmuh tûr hi an
awm. Mi tam takin Pathian finna chu khawvêl thil hlâwkte
âiin an thlang ang a, êng chhitu rinawm takte an lo ni ang.
[141] Kristâ hmangaihna chuan a tîrlui tlat a, chuvângin Amâ
hnêna lo kal tûrin mi dangte pawh an tîr lui tlat dâwn a ni.
Judai ramah ûnaute chuan Petera chu Gentail inah kalin,
chûng mîte hnênah thu a sawi a ni tih an lo hriatin, mak an
tiin an lungni lo êm êm mai a. Chutiang thil tih chuan amâ
zirtîrna kalhin, a pawngpawrh lutuk a ni mai âwm mang e
âw tih an hlauhthâwnpui hlê a. Petera an han hmuh vêleh
chuan an ânkhum nasa mai a. “Serhtan lohte inah i lût a, an
hnênah i ei vei a,” an ti a.
Petera chuan thil engkim chu an hmâah chuan a pharh
a. Inlârna chanchinte chu hrilhin, serhtan leh tan loh thûa
THUTAK ZAWNGTU 127
serh leh sâng dânte chu zawm a ngaih tawh loh dânte pawh
a hrilh vek a. Gentailte chu thianghlim lo va en tûr an nih
bîk lohziate pawh a hrilh a. Gentailte hnêna kal tûra thu
pêk a nihzia te, thuchah kengtûte lo kal dân te, Kaisaria a
zin dân te leh Kornelia-te nêna inkawmna an neih dânte
chu a sawi a. Sipai za hotu nêna an inbiak dân tlângpui leh
Petera ko tûra inlârna a lo hmuh vê dânte pawh a sawi bawk.
“Thû ka sawi tirhin, Thlarau Thianghlim kan chunga a
lo thlen tirh lai ang bawk khân an chungah a lo thleng ta a.
L A L P Â thû, ‘Johanan tuiin mî a baptis \hin kha;
amaherawhchu, nangnî zawng Thlarau Thianghlim baptisma
in la chang ang,’ a tihziate kha ka lo hre chhuak leh ta a.
Chutichuan, L ALPA Isua Krista an rin vêleh, Pathian
thilthlâwnpêk min pêk ang kha an hnêna A pêk vê a hnûin,
kei tehlul hi Pathian hniâl ruâl em ka nìh?” a ti a.
Hêng thû an han hriat chuan an ngâwi ta a. Petera [142]
thusawi leh thiltih chu Pathian thil ruâhman famkimna a ni
tih leh, an rindân dik lo leh mi dang an hnâwl \hinna chu,
chanchin \ha rilrû nêna a inmil lohziate an lo hrethiam ta a.
Chutichuan, “Chu tî a nih chuan, Pathianin Gentailte pawh
nung atân sim a phal ta a nih tak chû!” tiin Pathian an fak ta a.
Chutiang chuan rindân dik lo chu \hiat a lo ni ta, kum
tam tak an lo chîn dân \hin leh an ngaihdân—mi dangte
hnâwlna chu, an lo bânsan ta bawk a. Gentailte hnêna
chanchin \ha puân nân kawng an lo inhawng ta a ni.cd
BUNG–15
TÂN IN A|ANGA CHHANCHHUAH
[143]
CHUTIH lai vêl chuan Lal Herodan kohhrante zîngah tûte emaw
tihduhdah tumin a kut a lek a.” Hetih laia Judai ram sorkar
chu Herod Agrippa kutah a awm a, ani pawh hi Rome lal
Klaudia hnuaia awm a ni. Heroda pawh Galili ram lal a ni
bawk. Judate saphun (Juda sâkhuaa inlet) a ni a, Judate dân
serh leh sâng kenkawhnaah pawh \hahnemngai tak niin a lang.
Judate duhsakna neih tum leh a hnâ leh dinhmun tihngheh
zual nân duh dân ang ngêiin Kristâ kohhran chu tihduhdah a
tum ta a; hruaitûte chu tân inah a khung ta hlawm a. Johana
ûnaupa Jakoba chu tân inah a khung a, Heroda dang pakhatin
Baptistu Johana lû a tantîr ang khân, khandaiha tihhlum tûrin
mî a tîr ta a ni. Hêng a thiltihte hian Judate chu a tilâwm tih a
hriatin, Petera pawh chu tân inah a khung ta bawk a.
[144] Hêng thil râpthlâk tak takte hi Kalhlen Kût laia tih vek
an ni. Judate chuan Aigupta ram a\anga an chhuahna
lâwmin, Pathian dânah \hahnemngai tak angin lang mah
sela, dân tin rêng chu bawhchhiain Krista ringtûte chu
tiduhdah leh tihlumin an khawsa sî a ni.
Jakoba thihna chuan ringtûte hnênah lungngaihna leh
manganna nasa tak a thlen a. Petera, tân ina khung a nih leh
tâk bawk avâng chuan amâ tân chaw ngheiin an \awng\ai a.
Herodan Jakoba a tihhlum avângin Judate chu an lâwm hlê a,
\henkhatte erawh chu a rûka tihhlum a nih dânah hian an
lungâwi lo va; vântlâng mithmuha tihhlum ni ta zâwk se
ringtûte leh anmahni khawngaihtûten an hlauh vê ngêi an ring
a. Chûvângin Petera pawh Judate tihlâwm lehzual nân tân
inah khungin, vântlâng mithmuha tihhlum a tum leh ta a ni.
Amaherawhchu, Jerusalema awm zawng zawngte hmâa
tihhlum tûra tirhkoh lâr tak mai han lâk chhuah chu him tâwkin
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 12:1 - 23

TÂN IN A|ANGA CHHANCHHUAH 129
an hre leh ta lo va. Tihhlum tûra a kal lai chu mipuiten an
khawngaih ang tih an hlâu a ni.
Puithiamte leh upate pawh chuan hlauhthâwn an nei a,
Petera chuan mipuite hmâah Isuâ nun dân leh nungchangte
chu zir tûrin mipuite chu a ngên leh mai ang a, a ngenna chu
anni lah hian an hniâl tla thei sî lo. Kristâ hnâ atâna a
\hahnemngaihna chuan mi tam takte chu chanchin \hâah a hruai
tawh sî a; tûnah pawh hian hun remchâng a neih vaih chuan a
rinna thû chu a puâng leh ang a, khawpuia Pathian chibai [145]
bûk tûra lo kalte chun lal kut atâ chhuahtîr tûrin an ngiat
mai ang tih an hlâu a ni.
Hetih avâng hian Petera chu Kalhlen Kût zawhah
tihhlum ni mai zâwk sela an ti ta a; hetia a tihna tûr hun
tihtlâi a nih tâk avâng hian kohhran member-te chuan
thinlung chhûngril tak a\anga inngaihtuahna leh \awng\aina
hun remchâng an lo neih theih phah a. Petera hi zuah bîk a
nih an rin loh avângin amâ tân bâng lo vin an \awng\ai ta a.
Pathian \anpuina bîk tel lo chuan Kristâ kohhran chu
tihchhiat vek a ni mai dâwnin an hria a ni.
Hetih lai hian hnam tin rêng a\anga Pathian chibai bûk
tûra lo kalte chuan, Pathian chibai bûkna tûra hlan tawh biak
in chu an rawn zawng a. Rangkachak leh lunghlû tea êng
mâwi taka chei a nih avângin a ropuiin a mâwi êm êm mai a.
Amaherawhchu, hê hmun duhawm takah hian Jehova chu
hmuh tûrin a awm ta lo a ni. Israel hnam chuan Pathian chu a
uirê san ta sî a. Kristan hê leia rawng a bâwl tâwp dâwn lamah
khân biak in chhûng chu a tâwp nân a han en leh a, heti hian A
sawi ta a ni, “Ngai teh u, in in chu a ruâka hnutchhiahin a awm
ta,”1 tiin. Hê mi hmâ zawng kha chuan ‘A Pâ In’ tiin a vuah a,
tûnah erawh chuan Pathian Fapa chuan a bangte chu kal pêlin,
A ropuina tûra sak biak in chu Pathian awmpuina chuan
chatuan atân a lo chhuahsan ta a ni.
_____
1
Matthaia 23:38
Petera tihhlumna tûr nî chu a tâwpah chuan ruat fel a lo

ni ta a, mahsela ringtûte chu an \awng\ai zui zêl a; \anpuina
dîla an chakna leh khawngaihna zawng zawng nêna an
\awng\ai lai chuan Pathian vântirhkohte chuan tân ina awm
tirhkoh chu an vêng reng a.
Tûn hma lama tirhkohte, tân in a\anga chhanchhuah an
nih mai dân kha hre rengin Heroda chuan hemi \um hi chuan a
fîmkhur lehzual a. Petera chu a chhuah vê mai hlâu vin, sipai
[146]
sâwm paruk, hun hran hrana invên chhâwk tûrin, chhûn leh
zân a awmtîr a. Amâ rip chhûngah chuan sipai pahnih
inkârah awmtîr a ni a, khaidiatin sipaite chuan an bânrêk
vê vêah an thlun zawmtîr a. An hriat loh chuan a che thei
miah lo tûr a ni. Tân in kawngkhârte chu nghet taka kalh
tlat an ni a, vêngtu chak tak maite chuan an vêng tlat bawk
a, mihringte ngaihtuah dânah chuan han chhuah rûk theih
ruâl a ni lo. Amaherawhchu, mihringte tihtheih bâkah hian
Pathian tân hun remchâng a lo awm \hîn.
Petera chu lung kerkuâk rip chhûngah dah tlat a ni a,
kawngkhârte pawh kalh tlat vek an ni; sipaite pawh tâng vêng
tlat tûra thupêk khauh tak pêk an ni. Amaherawhchu, kalhna
zawng zawng leh Rome, vêngtu sipaite, mihringte ngaiha
tlânchhuahna rêng rêng awm thei lo tûr chu Petera
chhanchhuahna tûra Pathian hnehna tilang chiang zualtu mai
an ni. Heroda chuan Engkimtitheia dodâlin a bân a lek chhuak
a, chûvângin zawr hnêpa hnehin a awm tûr a ni. Judaten
tihboral an tum, nunna hlu tak chhanchhuak tûrin Pathian chuan
A thiltihtheihna chu a rawn lantîr dâwn a ni.
Tihhlum an tum ni hmâ chiah zân a ni tawh a. Petera
chhanchhuak tûrin vân a\angin vântirhkoh chak tak chu tirh a
ni a. Pathian mi thianghlim, khârkhumtu kawngkhâr nghet
leh rinawm tak mai chu mihringte puih ngai miah lo vin a lo
inhawng ta a. Chungnungbera vântirhkoh chuan a kalpahin
kawngkhârte chu ri miah lo va inhawngin a inkhâr leh zêl a.
Rip chhûng, thlamuâng êm êm mai leh tui taka Petera mutna
chu a lo thleng ta a.
Vântirhkoh ênna chuan tân in chhûng a ên phût mai a,
mahsela tirhkoh chu a tiharh chuâng lo. Vântirhkoh kutin a
rawn khawih a, “Tho thuai rawh,” a tih hmâ loh chuan vân [147]
ênnain rip chhûng a ti êng tih leh, a hmâah vântirhkoh chu a
ding reng a ni tih a hre lo. A lo tih dân \hin ang ngêiin a hnêna
thu lo thleng chu a âwih nghâl a, a din zâwnga a kut a han lek
chhoh chuan a hriat mang loh laiin an thlun behna khaidiatte
chu leiah a tla ta a.
Vân thuchah kengtu chuan, “Puân veng la, i pheikhawk
bun rawh,” tiin a hrilh a. Petera pawh chuan a âwih vê lehnghâl
mai bawk a, amah rawn tlawhtu chu makti takin a en a, mumang
emaw, inlârna emaw a la ti deuh a ni. Vântirhkoh chuan, “I
puân bât \hâ la, mi zui rawh,” tiin a tâwp nân tû a pe leh ta a ni.
Kawngkhâr lam chu a pan ta nghâl a, \awng tam thei tak \hîn
Petera chuan makti tak leh \awng thei lo ang maiin a zui vê ta
a ni. Vêngtûte chu an kal pêl zêl a, kawngkapui nghet taka an
kalh pawh chu amahin a lo inhawng a, a inkhâr leh mai a, a
chhûng lam leh pâwn lama vêngtûte pawh an dinna hmunah
chuan che châng
lo vin an awm
reng mai.
Kawngkhâr
pahnihna pawh
chu a chhûng lam
leh pâwn lamah
an vêng tlat a, an
lo thlen vêleh a
hmasa ber ang
bawk khân ri
miah lo vin a lo
inhawng leh mai
a. An kal pêl a, ri miah lo vin a inkhâr leh ta a. Chutiang

bawkin, kawngkhâr pathumna pawh chu an kal pêl a,
kawtthlêrah an lo chhuak ta a ni. Thusawi eng mah a awm lo;
ke pên rîte pawh a awm lo. Vântirhkoh êng tak mai chuan
hmâ a hruai a, Petera chuan a mumang emaw tiin mak a la ti
reng mai a, a chhanchhuaktu zuiin a kal zêl a, tichuan
vântirhkoh hnâ cu tih zawh a ni ta a, a kal bo ta nghâl a ni.
Vân ênna chu a lo chuâi ta a, Petera chu thim zîngah chuan
a awm ta a; mahsel rip chhûng him taka awm \hang a ni
[148]
bawk a, zâwi zâwiin a rawn hmu fiah leh thei ta a, kawtthlêr
reh tak leh vâwt tak maiah thli chhêm heuh heuhin amahin
a awm ta a. Tûnah chuan a zalên ta a ni tih a inhre ta a,
khawpui a hriat \han ngêiah chuan a awm a ni tih a hmû a,
a tûk maia a kal tlang tâwpna tûr hmun nîa a lo suângtuahah
chuan a lo awm ta a ni.
Rei lo te chhûng chu a thil tawh hi a ngaihtuah a; a
mutchhuah a, sipai pahnih inkâra a awm a, a pheikhawkte leh
a puan sinte a phelh vêl thûte a hre chhuak leh a. Amah a han
inen chiang a, a lo inha fel leh vek tawh a ni tihte a inhmû a; a
thîr kawl bun, a bânrêk tina vektu pawh chu a awm tawh lo a
ni tih a hria a. Zalêna a awm ta chu bumna mai te, mumang
te leh inlârnate a ni lo tih leh, a tak tak malsâwmna a ni tih
a re ta a. A tûk leha thi tûra hruai mai tûr ni sî, vântirhkohin
a rawn chhanchhuak ta a ni. Petera chuan a harh vêleh,
“LALPAIN a vântirhkoh a tîr chhuak a, Herodâ kuta mi leh
Juda mîte beiseina zawng zawng atâ mi chhanchhuak tih
tûnah dik takin ka hre ta,” a ti a.
Tirhkoh chuan a ûnaute awmna in lam chu a pan vat a,
chutah chuan amâ tân \hahnemngai takin an lo \awng\ai a.
“Sumhmun kawngkhâr a kik vêleh, a hming Rodi nula pakhat,
chhâng tûrin a va kal a. Petera âw a hriat vêleh a lâwm avângin
kawng chu hawng lo vin a tlân lût leh ta zâwk a. Petera chu
kawngkhâr bulah a ding tih a va hrilh a. Nimahsela anni chuan
a hnênah, ‘I â ta a nih hi,’ an lo ti a. Ani erawh chu, “Tih tak
zet a ni,’ tiin a \ang \âlh a. Anni chuan, ‘A vântirhkoh a nih
chu,’ an ti a.
“Nimahsela Petera chuan a kik fo va; an han hawn chuan
amah chu an hmû a, mak an ti hlê a. Chutichuan an ngawihna [149]
tûrin a kutin a zâp a, Pathianin tân in atâ amah a hruai
chhuahziate chu a hrilh ta a....” Petera chu a chhuak a, khaw
dang lamah a kal ta a. Pathianin an \awng\ainate hriaa
chhângin, Petera chu Heroda kut atâ a chhanchhuah avângin
ringtûte thinlung chu lâwmna leh faknain a khat a.
A tûk zîngah chuan tirhkoh tihhlumna hmu tûrin mi tam
tak an lo kal khâwm a. Petera hruai tûrin Heroda chuan hotûte
a tîr a; râlthuam leh vêngtûte nên ropui takin an rawn hruai tûr
a ni a; hêng an tihna chhan pawh hi a tlân bo palh an hlauh
vâng leh, khawngaihtûte tih\haih nân te, lal thiltihtheihna lantîr
duh vângte a ni.
Kawngkhâr vêngtûten Petera a chhuak bo daih tih an han
hmuh chuan an hlâu ta êm êm mai a. An mi vên an chhuah
hlauh chuan anmahni chu tihhlum tûr an ni ang tih hrilh an ni
a, chuvângin vêng ngun êm êm tûra tih an ni. Hotûten Petera
hruai chhuak tûra an lo kal chuan tân in kawngkhârah chuan
sipaite chu an la awm reng a, kalhnate pawh chu nghet takin a
la awm, sipai pahnih bân rêkah chuan khaidiatte pawh chu an
la inthlung reng sî, mahsela mi tâng chu a awm tawh tlat sî lo!
Heroda hnêna Petera chhuah bo thû an rawn hrilh chuan a
thinrim nasa mai a, a kawlh ta hlê mai a ni. Vêngtûte chu
rinawm lo va ngaih an nih avângin thi tûra thupêk an ni. Heroda
chuan mihring tân chuan Petera chu chhanchhuah ruâl a ni lo
tih chu a hre reng a, mahsela vân thiltih theihna chuan a thil
tum chu a tibahlah a ni tih a hre duh tlat lo. Pathian chu cho
vin a dodâl ta zâwk a ni.
Tân in a\anga Petera chhanchhuah a nih hnû rei vak lo vah
chuan, Heroda chu Kaisari-ah a kal a. Chuta a awm lai chuan [150]
mipuite tihlâwm nân leh amah an ngaihsân theih nân ruai ropui
tak a \heh a. Hê ruâi hi nawmsak ngainatû, ram tin a\anga lo
kalte chuan an rawn kîlpui a, an tlaiin uain an in nasa hlê a ni.
Heroda chu mipui hmâah a ropui thei ang berin rawn inlantîr
a, thiam takin thû sawi ta a. Lal puân, tangkaruâ leh
rangkchaka chei, êng sur mai chuan a inthuâm a, a lang ropui
ngêi e. A lan dân ropuina leh a thusawi thiamna chuan mîte
chu a khawih nasa êm êm a ni. An hriatna chu an ruâi leh an
zu in chuan a tihdanglam vek tawh avângin Heroda thil
cheimâwinate chuan an mitte chu a tivâi zo ta a; a chêt dân leh
a thusawi thiamnte pawh chuan a buâl â zo vek bawk a.
Chutichuan phûr êm êmin amah chu an tlawnin an fak der vêl
a, ‘mihring mai chuan hetiang hian an inlantîr thei lo vang a,
thû pawh an sawi thiam lo vang’ tiin an puâng a; chûbâkah
rorêltû a nih angin an zah êm êm a, ‘pathian ang hiala biak tûr
a ni e’ an ti bawk a.
Tûna hetianga mi sual tak châwimâwia au vêltûte zîngah
hian tûnhmâ lawka Isua chu ‘Tiboral rawh, khêngbet rawh,
khêngbet rawh’ tia lo âu tawhte pawh an tel vê a ni. Judahote
chuan Isua, thawmhnaw chhe tak, hmangaihna thinlung khuhtu
ni si a inthuam chu an pawh duh lo va, mihring maite tih theih
ruâl loh thil titû, Kristâ thiltihtheihna hnâ chu an hmâah tihlan
\hin ni mah se incheina mâwl tak mai a inthuâm avângin an
mitte chuan LALPA, nunna leh ropuina neitu chu an thliar fiah
thei mawlh lo mai. Amaherawhchu, lal chapo tak, tangkarua
leh rangkachaka inthuam, thinlung chhia leh râwng tak nei sî
chu pathian anga biak an inpeih sî a ni.
[151] Heroda chuan hêng fakna leh zahna an pêk hi a phû lo tih
a hre reng, mahse mipuite milim biakna chu a chan tûr vê
rêngah a ngai tlat mai. “Mihring âw a ni lo, pathian âw a ni,”
tia an âu rî a hriat chuan a thinlung chu hnehtu nia inhriatnain
a khat vêl a, a hmêlah chuan chapona leh lâwmna a lo lang a.
Amaherawhchu, danglamna râpthlâk tak mai a lo thleng
ta thut mai. A hmêl chu a lo dângin, mithî ang maiin a lo awm
a, lungngaihna nasa takin a rawn tlâkbuak ta a ni. Thlan tui a
lo chhuak zawih zawih a, natna leh hlaunnaa khat ang maiin a
lo awm ta reng mai; a hmêl dâng tak leh vâr tawh tak nên
chuan hlauhnain a phuâr vêl a; a \hiante lam chu a hawi a,
beidawn thlâk leh lungngâi âw tih hriat reng mai nên chuan
‘pathian ang maia inchâwimâwia hi thihnain a man ta!’ tiin a
âu chhuak ta a ni.
Hrehawm nasa tak mai tuâr chung chuan an hlimna leh
ennawm enna hmun a\angin an zâwn chhuak ta a. A hmâ
lawka mipui fak leh chibak bûk hlawh ni mah se, tûnah chuan
amah âia chak zâwk Rorêltû kutah chuan a awm a ni tih a
inhre chhuak ta a ni. Inchhîrna chuan a rawn man a; Krista
zuitûte tâwp lo va a tihduhdah dân te, sualna nei lo Jakoba
râwng taka a tihhlumtîr dân te, tirhkoh Petera tihhlum a tum
dân te, tân in vêngtûte âwm lo taka a thinrim luât tuk vânga
phubâ lâ a a tihhlumtîr dân zawng zawngte chu a hre chhuak
uâr uâr a. Nasa taka tihduhahtu chu Pathianin a ngaihtuah vê
ta niin a hria a. Taksa natna leh rilru lungngaihna a\anga
chhâwkna rêng a hmu lo va, eng mah a beisei bawk lo.
Heroda chuan, “Keimah lo chu pathian dang i nei tûr a
ni lo,”2 tih Pathian dân chu a hria a; mipui pathian anga
chibai bûkna a lo pawm avânga a khaw lohna no chu [152]
tihkhatin, Jehova thinrimna dik tak chu amâ chunga tla tûrin
a lo ti ta a ni tih a hria a ni.
Petera chhanchhuak tûra lal rorêlna a\anga lo kal
vântirhkoh ngêi mai kha, Heroda chunga thinrimna leh
rorêlna thlentu, thuchah kengtu chu a ni. Petera chu tiharh
tûrin a khawih a; lal sual, vântirhkohin a khawi vê dân chu
a dang hlê mai; a chapona a tihhniamsak a, Engkimtitheia
hremna chu a chungah a rawn thlen a. Heroda chu Pathian
rorêlna hnuaiah chuan rilru leh taksaa nasa taka hrehawm
tuâr chungin a thi ta a ni.
_____
2
Exodus 20:3
Hê Pathian dikna lantîrna hian mipuite chu a khawih nasa

hlê mai. Kristâ tirhkoh chu tân in atâ mak taka thihna pumpelha
chhanchhuah a nih dân leh a tihdudahtu chu Pathian ânchhe
dawng a nih dânte chu ram tinah a lo thang ta a, mi tam tak
Krista rinna lama hruaitu hmanrua a lo ni ta a ni.
Filipa thil tawh, vân a\anga vântirhkoh thutak zawngtu hmu
tûra kaihhruai a nih dân te, Pathian a\anga thuchah kengtu
vântirhkohin Kornelia a tlawh dân te, tân in leh thihna a\anga
hmun hima vântirhkohin Petera a hruai chhuah dân zawng
zawngte hian vân leh lei a inzawm nghehzia an tilang a ni.
Pathian hnathawktu tân chuan vântirhkohin mîte a tlawh
dân chhinchhiahna hi chakna leh huaisenna thlentu a ni ang.
Tirhkohte hun lai ang chiahin tûnah pawh hian vân thuchah
kengtûte chuan ram dung leh vâng an fang reng a, mi lungngai,
thlamuân ngaite an zawng a, inchhîr duh lote vêngin, Kristâ
hnênah mîte hruai an tum \hîn. Anmahni chu mitin kan hmu
thei kher lo vang, mahsela kan hnênah an awm a, min kaihruai [153]
a, min kawhhmuhin min vêng bawk a ni.
Khâ leilâwn mak tak khân vân chu lei a rawn hnaihtîr a, a
bul lam chu leiah nghet takin a inphun a, a chunglam chuan
Tâwpnei lo lal\hutthlêng chu a han thleng a ni. Hê leilâwn
Êng tak maiah hian vântirhkohte chu an chhukin an chho reng
a, mi lungngaite leh mamawhte \awng\aina chu Pâ hnênah an
thlen a; mihring fâte hnênah malsâwmna te, beiseina te,
huaisenna te leh \anpuinate an rawn thlen \hîn a ni. Hêng êng
vântirhkohte hian nunna awmna vêlah chuan vân boruak an
rawn siam a, hmuh theih loha leh chatuan mîa lamah min
châwikâng \hîn a. Kan mihring mit lâwng mai chuan kan hmu
thei lo; vân lam thilte chu thlarua lam inlârna chauhin kan
thliâr thiam a. Vân lam aw mâwi chu thlarau lam beng chauhin
a hre thei a ni.
“Amah \ìhtûte chu an vêlah LALPÂ vântirhkoh chuan a awm
chilh a, a chhanhim \hîn.”3 Pathianin A mi thlante chu chhiatna
lakah chhanhim tûrin A vântirhkohte chu thû a pê a; “thim
hnuaia hri lêng \hîn lakah leh chhûn laia thil tichhe \hîn
chhiatna lakah vêng tûrin,”4 a ti bawk. Vawi tam tak chu
vântirhkohte chuan \hian inbia ang maiin mîte nên inbiakna
an nei fo \hîn a; hmun him lamahte an hruai fo \hîn a ni. Vawi
tam tak vântirhkoh fuihna thûte chuan mi rinwmte rilrû
lungngai chu a tiharh \hîn a. Lei thil lam chungah an rilrûte
chu an kaihruai a, hnehtûten lal\hutthlêng vâr ropui vêla an
_____
3
Sâm 34:7; 4 Sâm 91:6
awm hnûa an dawn tûr puân vâr te, lallukhum te leh hnehna
tûmkâute chu rinnain an thlîrtîr \hîn a ni.
Thlêma awmte, tuârtûte leh harsatna tâwkte bula awm chu
[154] vântirhkohte hnâ a ni. Kristan a thih saka tân châu lo vin
rawng an bâwl \hîn. Misualte chhandamtu hnêna hruai an nih
hian vântirhkohte chuan vân lamah an hrilh a, vân mipuite
zîngah lâwmna ropui tak a lo awm \hîn a ni. “Mi fel sawmkua
leh pakua sim chuân tûr nei lote âi chuan mi sual pakhat sim
chungah hian vâna mî an lâwm zâwk ang.”5 Thimna tibo tûr
leh Kristâ hriatna thehdarh zâu tûra beihpui thlâk hlawhtling
neih apiang hian vân lamah chanchin chu thlen a ni \hîn. Pâ
hmâa thiltihte sawi a han nih chuan vân mipui zawng zawngte
chu lâwmin an khat \hîn a ni.
Pathian chhiahhlawhten harsatna hnuaia indona an beih
laite chuan vân thiltihtheihna leh thuneihnate chuan an lo thlîr
vê reng a. Hnehna thar neih a ni a, châwimâwina thar chu
neih a ni bawk a; Kristianten an Tlantû puân zâr bul hnâia
beihrual an neih a, rinna inbeihna \ha chu bei tûra an chhuah
bawk chuan hêngte hi an neih tûrte an ni.
Vâna vântirhkoh zawng zawngte chu Pathian mi,
inngaitlâwmte rawngbâwl tûrin an inpeih reng a; LALPÂ
hnathawktu sipaiten hê leia fakna hlâ an sak laite chuan
Pathian leh A Fapa fakin vân lam zaipâwlte chuan an lo
zâwm vê \hîn a ni.
Vântirhkohte rawngbâwlna hi kan hriat chian lehzual a
mamawh a. Pathian fa dik takte chuan vân mîte thurualpuina
chu an nei a ni tih hriat reng hi a \hâ a ni. Pathian thutiâmte
neih ngêi tuma bei a, ring a, inngaitlâwm leh thuhnuairawlhte
chu thiltihtheihna leh hmuh theih loh êng sipaite chuan an
awmpui reng a. Cherub-te leh Serafim te, vântirhkoh, chaknaa
ropuite chu Pathian ding lamah an ding reng \hîn a ni. “Anni
zawng zawng chu rawngbâwlna thlarâute, chhandamna
rochungtû tûrte tân rawngbâwl tûra tirh chhuah an ni.”6cd
_____
5
Luka 15:7; 6 Hebrai 1:14
139
BUNG–16
ANTIOKEI-AH CHANCHIN |HA THUCHAH
T IHDUHDAHNA avânga zirtîrte chu Jerusalem a\anga an tlân [155]

darh khân Palestina ram pâwn lamahte chuan chanchin
\ha thuchah chu rang takin a lo darh zâu ta a; hmun
pawimawh deuh deuhahte chuan ringtûte chu tlêm tlêmin
an inbâwk khâwm hlawm a. Zirtîr \henkhatte chu “Foiniki
ram te, Kupra thliarkâr te, Antiokei khuâ te thlengin an kal
a, thû chu an hril zêl a.” Hebraite leh Grik Judate hnênah
an thawk deuh ber \hîn kha a ni a; hêng mi tam takte hi
hetih lai hian khawvêl khawpui tin deuh thâwah hmuh tûrin
an awm a ni.
Chanchin \hâ an lo pawmna hmun pakhat chu Antiokei
hi a ni a; chutih laia Suria khawpui ber a ni. Hê khawpui
bit tak mai hi sumdâwnna khawpui a nih avângin hnam chi
tin a\angin mi chi hrang hrang an lo kal \hîn a. Chûbâkah,
Antiokei khawpui hi hmun hrisêl tak, a chhehvêl pawh ram
mâwi tak, hausa tak leh an hnamzia pawh mâwi leh \ha tak
a nih avângin nawmsip bâwl ngainatûte chuan chên nân an [156]
hmang a. Tirhkohte hun lai hian sualna leh nawmsip bâwlna
khawpui a lo ni tawh a ni.
Antiokei-ah hian zirtîr, tûte emaw Kupra leh Kurini
a\anga lo kalten vântlâng zîngah chanchin \ha chu zirtîrin
“LALPA Isuâ thu an hril a.” “LALPÂ kutin anmahnî a \anpui
a,” \hahnemngai taka an thawhna chuan rah \ha tak a rawn
chhuah a, “mi tam takin an ring a, LALPÂ lam chu an hawi
ta hlawm a.”
“An chanchin thû chuan Jerusalem khuaa kohhran
awmte beng chu a thleng ta a, chutichuan Antiokei thleng
Barnaba chu an tîr chhuak ta a.” Barnaba’n a thawhna hmun
thar a lo thlen chuan Pathian khawngaihnain hnâ a lo thawh
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 11:19-26; 13:1-3

tawh dânte chu a hmû a, “a lâwm hle a, \hahnemngai taka

LALPA vuân reng tûrin an zâin a fuih ta a.”
Antiokeia Barnaba rawngbâwlnate chu nasa taka malsâwm
sakin an awm a, ringtu thar tam takin an belhchhah ta a ni.
Hnâ alo \hang zêl a, Pathian hnathawh chuan hmâ a sâwn zêl
theih nân Barnaba chuan \anpuitu remchâng \ha tak neih \ûlin
a lo hre ta a; Paula zawng chhuak tûrin Tarsa khuâah a kal a,
ani chu tûn hmâ deuha Jerusalem a chhuahsan hnû khân Suria
leh Kilikia ramahte kalin rawng a bâwl a, “hmâna rinna thû a
tih khawloh \hin kha” a puâng darh ta zâwk a.1 Barnaba chuan
Paula chu a zawng hmu ta a, a rawngbâwlnaa amah pui tûr leh
a hnêna kîr vê tûrin a thlêm thlu ta a ni.
Antiokei khawpui bit tak maiah hian Paula chuan
hnathawhna hmun \ha deuh mai a hmu chhuak ta a. A
thiamna te, finna leh a \hahnemngaihnate chuan chû
khawpui hnam nun ngaisâng tak maia lo awmte leh, a mi
chêngte chu a hneh êm êm mai \hîn a. Kum khat chhûng
chu zirtîr pahnihte hian lungruâl takin rawng an bâwl dun
[157] a, khawvêl Tlantu, Nazareth Isua hriatna avânga
chhandamnaah chuan mi tam tak an hruai lût a ni.
Antiokei-ah hian a ni zirtîrte chu ‘Kristian’ an tih hmasak
ber ni. Hê hming an vuahna chhan chu an thusawiah te, an
zirtîrnaah te, an tî tîna rêng rêngahte Krista chu an thupui ber
a nih vâng a ni. Leia rawng A bâwl laia A zirtîrten A awmpuina
malsâwmna an hmuh dân chanchin te kha an sawi chhuak reng
mai \hîn a. A zirtîrna leh A tihdamna thil tih makte kha chuai
lo vin an sawi reng mai a. Hmûi khûr hlawk hlawk leh mittui
tla chungin huana A lungngaihna te, mantîr leh thubuai siamsak
a nih dân te, a thihna te, a hmêlmâten nasa taka an tihduhdahna
inngaihlâwm leh chhel taka a tawrhnate leh, Amah
tiduhdahtûte Pathian khawngaihna neia a \awng\aisak dânte
chu an sawi \hîn a. A thawhlehna te, vâna a lâwnna te leh
mihring tlu tawhte tâna Sawipuitu anga vâna A hnathawhna te
_____
1
Galatia 1:21, 23
ANTIOKEI-A CHANCHIN |HA THUCHAH CHU 141
chu ansawi tui berte an ni. Kristâ thu an sawi avâng leh Amâ
hminga Pathian hnêna an \awng\ai \hin avângte chuan ring
lote chuan ‘Kristian’ tia vuah mai âwm rêng pawh an ni e.
Kristian hming vuahtu ber chu Pathian a ni. Hei hi lal
hming, Krista zawmtu zawng zawngte hnêna pêk chu a ni e.
Jakoba pawhin hê hming hi heti hian a ziah vê kha, “Mi hausâte
chu a tihduhdahtu che u leh rorêlnaa hnûk lût \hîntu che u an
ni lâwm ni? Hming zahawm tak in put lai sawichhetûte chu
an ni lâwm ni?”2 tiin. Petera pawhin heti hian a puân kha,
“Kristian an nih avângin tuâr sela zak suh se, hê mi avâng
hian Pathian chu châwimâwi zâwk rawh se.” “Kristâ hming
avânga hâu in nih chuan in eng a thâwl e. Thlarau ropui tak,
Pathian Thlarau chu in chungah a awm sî a.”3
Antiokeia ringtûte chuan an nunah Pathianin hnâ a thawk [158]
duh a ni tih an hria a, “Amâ lâwmzâwng atân tih tum tûr leh
bei tûra nangmahnîa thawktu chu Pathian a ni sî a.”4 Chatuan
thil hlu lam ngaihsakna nei mang lote zîngah chêng mah se,
thinlunga rinawmte bengah chuan thutak chu thlengtîr \âlh an
tum \hîn a, A rawng an bâwlsak leh an hmangaih \hina tân
chuan hriatpuitu rinawm tak nih an tum tlat bawk \hîn. Nunna
thû chuan rah a chhuah theih nân an rawngbâwlna tlâwm takah
Thlarau Thianghlim thiltihtheihna chu an rinchhan tlat \hîn a.
Chutiang chuan an nundan tin rêngah Kristaa an rinna hriattîrna
hun remchâng chu nî tinin an nei \hîn a. Ringtûte, tûnlaia
khawvêl khawpui ropui tak taka chêngte tan hian Antiokei
khawpuia Krista zuitûte hi entawn tûr an ni.
Khawpui hmun pawimawh tak taka Pathian mi thlan,
thawktû inhlânzo leh talen \ha tak tak neite hi vântlâng zînga
beihpui thlâk tûr an nih lai hian, thlarau tâna thawk tûrin hêng
khawpuia chêng kohhran member-te hian, Pathian pêk an talen
chu an hmang vê tûr a ni. Pathian kohnaa famkim taka inpête
tân hian malsâwmna tam tak khâwl khâwmin a awm a.
Chutiang hnathawktûten Isuâ tâna thlarau hneh tuma an beih
_____
2
Jakoba 2:6, 7; 31 Petera 4:16, 14; 4 Filipi 2:13
chuan kawng danga thlen theih ngai rêng rêng loh tûr mi tam
takte chuan thiam taka an beihna chu an rawn chhâng ngêi
ang tih an hmu chhuak ang.
Tûnlaia hê khawvêla Pathian hnâ hian Bible thutak âiawhtu
nungte chu a mamawh a. Khawpui lian tak tak tea vaulâwkna
thû sawi tûr hian pastor-te chauh hi an tâwk lo. Pathianin
pastor-te chauh hi A ko lo, doctor te, nurse te, lehkhabu zuartû
te, Bible worker te, leh talen hrang hrang nei mimir, Pathian
[159]
thu hria a, A khawngaihna thiltihtheihna hretûte pawh hi
khawpui la thlen lohnate mamawh ngaihtuah tûr hian a ko
bawk a ni. Hun a liam duâk duâk a, thawh tûr tam tak a la
awm sî. Tûn hun remchâng tak maite hi fing taka hman \angkai
a nih theih nân thawh tlân vek tûr a ni.
Antiokeia Paulan Barnaba rawng a bâwlpuinaah hian
Gentailte khawvêla hna bîk thawk tûrin LALPAN Gentail-te
rawngbâwl tûra siam a nih dân tûr a hrilh nghâl a. “Chutichuan
thim chu êng lamah an hawisan ang a, Setana thuneihna chu
Pathian lamah an hawisan ang, sual ngaihhnathiamna an hmuh
nân leh mi rin avânga thianghlim tawhte zînga rochan an neih
nân,”5 tiin. Amah Paula ngêi pawhin a Kristian thil tihnaah
khân, Jerusalem biak ina a \awng\ai laiin vân a\angin
vântirhkohin a rawn tlawh a, heti hian a hnênah a rawn sawi
tih a tilang, “Kal rawh, heta \angin hla taka Gentail-te hnênah
ka tîr zâwk ang che,’ mi ti a,”6 tiin.
Chutiang chuan Gentail khawvêla ramthim rawngbâwl
hnathawhna zâu taka lût tûrin LALPAN
Paula chu thû a pê a ni. Hê hnâ khirh leh huâm zâu tak
mai thawk tûr hian Pathian chuan Amah nêna inzawmna nghet
tak a neihtîr a, vân ropuina leh mâwina chu inlârnaah chuan a
hmuhtîr a. A hnênah chuan, “Thurûk, chatuan atâ inthup \hîn,
7
[160] A duhzâwng thurûk” tihlanna rawngbâwlna chu pêk a ni.
“Chû chu tunlaia a tirhkoh thianghlimte hnênah leh a zâwlnei
thianghlimte hnênah Thlarau hriattîrin a awm ta ang khân; tûn
_____
5
Tirhkohte 9:15; 6 Tirhkohte 22:21; 7 Rome 16:25; Efesi 1:9
hma lam khân mihring fâte hnênah hriattîrin a awm ngai lo;
chû chu hei hi a ni. Chanchin \ha avâng hian Krista Isua-ah
chuan Gentailte hi roluahpuite, taksa pêngpuite, thutiâm
dawnpuite an ni. A thiltihtheihna thawhzia anga a thlâwna
pêk Pathian khawngaihna chu mi pêk angzia zêlin chû
Chanchin |ha rawngbâwltûa siam ka ni. Gentailte hnêna
Kristâ hausakna chhui chhuah ruâl lohte chanchin hril tûr leh,
thurûk chatuan a\anga Pathian engkim Siamtû-ah inthupa awm
enkawlna chu enge ni tih mi zawng zawng entîr tûrin kei mi
thianghlim zawng zawnga tê ber âia tê zâwk hnênah hian chû
khawngaihna chu pêk a ni. Chutichuan kan LALPA Krista Isua-
ah tih a tum, a chatuana remruat ang zêlin, tûnlaia vân
hmunahte khian lalna leh thineihnate hnênah chuan Pathian
finna tin rêng kohhranho avângin hriattîrin a awm thei ang.”8
Antiokei ringtûte hnêna an awm lai kum hian Paula leh
Barnabâ rawngbâwlnate chu Pathianin nasa takin mal a sâwm
a. Hetih lai hian chanchin \ha rawngbâwlna atân nemngheh
an la ni lo vê vê a. Tûnah hian an Kristian nun kawngah
Pathianin ramthim rawngbâwl hnâ harsa tak thawk tûrin a ruat
hun a lo thleng ta a; hê an hna thawhna tûrah hian kohhran
âiawhtûte hnên a\anga ham\hatna an hmuh theih tûr thilte chu
an mamawh dâwn ta a ni.
“Antiokei khuaa kohhranho awmte zîngah chuan
thuhriltûte leh zirtîrtûte an awm; chûng chu Barnaba te,
Sumeona ‘Nigera’ an tih te, Kurini khuaa mi Sukia te . . .
Manaina leh Saula-te an ni. LALPÂ rawng an bâwl a, châw
an nghei laiin Thlarau Thianghlimin, ‘Barnaba leh Saula hi[161]
anmahni ka ruat chhan ti tûrin mi tihhran sak rawh u,” a ti
a. Ringlo mîte khawvêla thuhril tûra tirhchhuah an nih
hmâin hêng zirtîrte hi, chaw nghei leh \awng\aiin leh kut
nghatin Pathian hnênah khûn taka hlan an ni. Chutianga
kohhran thuneihna famkim tak pêk a nih tâk avâng chuan
_____
8
Efesi 3:5-11
thutak zirtîrna hnâ chauh ni lo vin, baptisma chantîr theihna

leh kohhran din ngheh theihnate kohhran chuan a pe ta a ni.
Hetih lai hian Kristian kohhran chuan hun pawimawh tak
a lût a. Chakna nên Gentailte hnêna chanchin \ha thuchah chu
puan tûr a ni a, thlarau sengkhâwmna ropui tak a lo awm nghâl
ang a, chû chuan kohhran chu a tichak dâwn a ni. Hê hnâa
hruaitû tûra ruat tirhkohte chu rinhlelhna te, îtsîkna leh
ngaihdân lo nei sa tlat mai harsatnate chuan a rawn bâwm
dâwn a ni. “An kâra dâidanna bang,”9 Judate leh Gentailte
khawvêl rei tak lo ti\hentu tihbona chanchin an han puân chuan
kalsualah mîten an puh ngei dâwn a; Juda ringtûte leh
\hahnemngai takte chuan
chanchin \ha rawngbâwl tûra an
thuneihnate pawh chu an lo zâwt
fiah ngêi dâwn a ni. Pathianin A
chhiahhlawhte harsatna tawh tûr
chu a lo hre lâwk vek a, an hnâ
chu tû mahin an chawh buai loh
nân kohhran hnênah rawngbâwlna
hnâ thawk tûra an serh hran theih
nân vântlâng hriatah ngêi tilang
tûrin A zirtîr a ni. Chanchin \ha
thuchah lâwmawm chu Gentailte hnêna an puân theih nân
leh, Pathian ruât ngêi an nihzia tihlan nân vântlâng hriatah
nemngheh an ni.
Paula leh Barnaba chuan Pathian hnên ngêi a\anga
thupêk chu an dawng tawh a, an chunga kut nghahna
[162] rawngbâwlna chuan khawngaihna thar emaw, tlinna thar
emaw a pêk belhchhah chuâng lo. An hnâ tûra ruât chu
mîten an hriat nân leh, chû hnâah chuan thuneihna an nei a
ni tih hriatna mai tûr a ni. Pathian hnâah chuan kohhran
chhinchhiahna a awm tih lanna a ni.
_____
9
Efesi 2:14
Hetiang anga tih hi Judate tân chuan a pawimawh êm
êm a. Juda pâin fâte mal a sâwm chuan an lû-ah zah takin
a kut a nghat a. Inthâwina tûra ran hlan a nih chuan puithiam
ni tûra thuneihna neitu chuan ran lu chungah chuan a kut a
nghat \hîn. Antiokei khuaa ringtûte, kohhran
rawngbâwltûten Paula leh Barnaba chunga an kut an nghah
hian ruât an nihna ang ngêia an thawh tûr bîk chu \ha taka
an thawh theih nân, hêng tirhkoh thlante tân hian Pathian
malsâwmna an dîlsak tihna a ni.
Hun a lo kal zêl a, kut nghaha rawngbâwlna thil tih chu
hman sual a lo ni ta a. Chutianga kut nghah vêleha
thiltihtheihna nei a, eng rawngbâwlna pawh nei dâwn se tling
nghâl mai tûra inngaihna chu a lo awm ta a ni. Amaherawhchu,
hêng tirhkoh pahnihte tihhran an lo nih hian kut nghahna mai
hian \hatna eng emaw bîk an lo nei ta a ni tih chhinchhiahna
rêng a awm lo va; nemngheh an ni a, an hna thawhna zêl tûra
thil pawimawh a ni tih chauh chhinchhiah a ni. Thlarau
Thianghlimin Paula leh Barnaba-te a tihhran hian rawngbâwlna
bîk nei tûra tih an ni a, hei hian A kohhran hmanga LALPAN
hnâ a thawh \hinzia chiang takin a tilang a. Kum eng emaw
zât liam tâa Pathianin Paula tâna a thiltih tum Amah
Chhandamtu ngêiin A rawn tihlan lai pawh khân Damaska [163]
khuaa kohhran din ngheh thar member-te hnênah Paula chu
hruai a ni. Chûbâkah, hê Farisai lo piangthar ta chanchin hi,
chu lai kohhrante chuan an lo hre chiang ta tawlh tawlh a.
Tichuan tûnah hian chutih laia Pathian thupêk chu chiang
lehzuala kenkawh tûr a lo nih tâk avângin, Thlarau Thianghlim
chuan Paula chu Gentailte hnêna chanchin \ha hriltûa bêlruat
a ni tih hriatpuiin, amah leh a thawhpui chu nemnghet tûrin
kohhran hnênah mawhphurhna a pe ta a ni. Chutichuan,
Antiokei khuaa rawngbâwltûten, “LALPÂ rawng an bâwl a,
châw an nghei laiin Thlarau Thianghlimin ‘Barnaba leh Paula
hi, anmahni ka ruat chhan ti tûrin mi tihhransak rawh u,” a ti a.
Pathianin hê leia a kohhran chu êng chhitu atân A hmanruâ

a ni a, a kohhran hmang hian a thil tumte leh A duhzâwng chu
tihlan a ni \hîn. A chhiahhlawh pakhat hnênah kohhran kalh
zâwng emaw, leh intihranga thil ti vêl tûrin a ti ngai lo. Kristâ
kohhran, A taksa chu thima awm a, kohhran pum pui tâna A
duhzâwng hriatna chu mi pakhat hnênah mai a pe bawk hek
lo. A hna thawk tûra A kaihhruaite chu mîin an rin zâwk theih
nân leh, mahni inrin tâwknaa innghat mai lo tûra A duh
avângin, A chhiahhlawhte chuan kohhran chu an vuan nghet
tlat tûr a ni tih hi A remruat dân a ni.
Kohhran-ah hian mahnîa tâl hran tum tlat hi an awm fo
\hîn. Hetianga intihhranna rilrû hian mihringah chuan inrin
lutuknate a awmtîrin, mahnî ngaihdân chauh ngaih
pawimawhna neia ûnaute ngaihdân \ha leh zahawm tak, a bîk
[164] takin Pathianin A mîte kaihruai tûra hotu atana a thlante
ngaihdân pawh zah lo an lo awm mai \hîn tih hi an hrethiam
thei lo niin a lang. Pathian chuan A kohhran chu thuneihna
leh thil tihtheihna bîk a pê a, chû chu tû mahin an pawisa lo
vin, an ngaihthah mai tûr a ni lo, hetianga titû chuan Pathian
âw chu a hmusit a ni.
Anmahnî ngaihdân chauh ngaisâng ber mî chu dinhmun
hlauhawm takah a awm a. Ênna pe chhâwngtûte hê leia A hna
thawktûte leh ti\hang zêltûte a\anga inlâk hran leh \hentîr hi
Setana hna thawh leh zir reng \hin a ni. Thutak hmasâwn
zêlna tûra hruaitu mawhphurhna hnâ Pathianin A pêkte thû hi
ngaihthah leh hmuhsit a nih mai chuan, A mîte chakna tûr te,
fuihna te leh \anpuina tûra a hmanrua chu hnar a ni tihna a lo
ni. LALPÂ hnâa thawktu tû pawhin hêng thûte hi a pawisak loh
a, a êng hmuh chu Pathian a\ang chauha lo thleng a ni e tîa a
ngaihdân a neih phawt chuan hmêlma bum tûr leh hneh tûrah
a indah lût a ni. Ringtû zawng zawngte chuan inlaichînna
nghet tak an neih phawt chuan Kristian leh Kristiante chu an
lo inzawm tlat ang a, kohhran leh kohhran pawh an inzawm
nghet tlat hlawm ang. Chutiang chuan mihring hmanruâte leh
Pathian chu an lo htawkho thei tawh ang. Eng hmanruâ mai
pawh hi Thlarau Thianghlim kaihhruaina hnuaiah a lo awm
ang a, Pathian khawngaihna chanchin lâwmawm khawvêla pe
tûrin ringtu zawng zawngte chu an lo inzawm khâwm nghet
tlat bawk ang.
Paula chuan nemngheh a nih lai khân a nun dân zêl tûra
hun thar leh pawimawh tak chu a lo in\an tâah a ngai a. Hê mi
hun a\ang chiah hian Kristian kohhran tirhkoh a nihna chu a [165]
lo in\an a ni tih a chhinchhiah a hi.
Antiokei khuaa chanchin \ha nasa taka a lo ên lai khân
Jerusalem-a la châmbâng tirhkohte chuan hna pawimawh tak
chu an lo chhunzawm zêl a. Kum tinin, Kût hun apiangah
ram tina Juda tam takte chu Jerusalem biak ina Pathian be
tûrin an lo kal \hîn a. Hêngho lo zin \hînte zînga \henkhatte
chu sâkhaw mi tak leh hrilhlâwknate \hahnemngai taka zirtûte
an ni. Israelte beisei, Messia Tiâma lo thlen hun chu lo thlîrin,
an lo nghâk reng \hîn a. Mikhualte Jerusalema an awm mup
mup lai hian an nunna atâna hlauhawm a ni tih hre reng mah
se, zirtîrte chuan huaisen takin Kristâ thû chu an lo tlângâupui
reng \hîn a. Pathian Thlarau chuan an rawngbâwlna chu a
chhinchhiah vek a, mi tam tak pianthartîr an ni a; hêngho hian
khawvêl hmun tina an hâw leh hnûin hnam zawng zawngte
leh pâwl hrang hrangte hnênah thutak chîte chu an thehdarh
chum chum mai a ni.
Hê hnâa mi langsâr deuh deuh zirtîrte chu: Petera te, Jakoba
te leh Johana-te an ni a, an vêng leh in lama Kristâ chanchin
puâng tûrin Pathianin a ruat a ni tih hi an ring tlat a. Rinawm
tak leh fing takin an thawk zêl a, an thil hmuh leh hriatte chu
an hriattîr zêlin, “hrilhlâwlkna thû nghet lehzual,”10 lamah
chuan awm tûrin mîte chu an han ngên a, “Isua in khenbeha
ngêi kha, Pathianin Lal leh Krista ni fâwmin a siam ta tih Israel
hnam tinin hre mawlh rawh se,”11 tiin Israela chhûngte chu an
_____ nasa hlê \hîn a ni. cd
thlêm
10
2 Petera 1:19; 11 Tihkohte 2:36
BUNG–17
CHANCHIN |HA TLÂNGÂUPUITÛTE
[166]
P B ARNABA chu Antiokei khuâa ûnauten an
AULA LEH
ngemngheh hnû chuan, “Thlarau Thianghlim tirh chhuahin
an kal a, Selukai khuâah an chhuk a, chuta \angin Kupra
Thliârkârah lawngin an kal a.” Chutiang chuan tirhkohte chuan
Pathian thû sawia an zinna hmasa ber chu an \an ta a ni.
Stefana thih a\anga tihduhdahna avâng khân ringtûte chu
Jerusalem a\angin an tlân chhuak a, Kupra hi an tlân chhuahna
hmun pakhat chu a ni. Kupra a\ang hian mi \henkhatte chu
Antiokei khuaah an kal a, “LALPA Isuâ chanchin \ha chu an
hril vê ta a.”1 Barnaba ngêi pawh hi Kupra Thliârkâra mi”2 a
ni a, tûnah hian amah leh Paula chu Barnaba laichîn Johan
Marka-te nên hê thliârkâr hmun hi an tlawh ta a ni.
Marka nû hi Kristian sâkhuaa rawn inlet a ni a, Jerusalem-
a a in chu zirtîrte tlân khâwmna hmun a ni. Hetah hian an lo
lâwm êm êm \hîn a; chawlhna hun \ha tak an nei \hîn a ni.
Tirhkohten he lai hmun an rawn tlawh \hin avângin tûn \uma
[167]
an lo kal pawh hian Marka chuan Paula leh Barnaba chu an
zinnaa zui a duh thû a lo hrilh a. A thinlungah Pathian duhsakna
chu dawng ngêi nîa a inhriat avângin chanchin \ha
rawngbâwlnaah hian inpumpêk tawp mai chu a lo duh ta a ni.
“Salamis khuaa an awm laiin Judate inkhâwmna inahte
Pathian thû an hril \hîn a.... Thliârkâr chu Pafos khaw thlengin
an fang chhuak a; dâwithiam, zâwlnei der, Juda mi pakhat an
hmû a, a hming chu Bar-Isua a ni. Chû mi chu lal âiawhtu,
Serjia-Paula, mi fing tak hnêna awm a ni. Chû lal âiawhtu
chuan Barnaba leh Paula chu a ko va, Pathian thu hriat a tum
a. Nimahsela, Eluma (Bar-Isuâ hming dang, a awmzia hi
dâwithiam a ni), chû mî chuan lal âiawhtu chu rin lohtîr tumin
anni chu a lo dodâl a.”
_____
1
CHANCHIN |HA TLÂNGÂUPUITÛTE 149
Setana hian dodâl miah lo va hê leia Pathian lalram din hi
a phal lo. Chanchin \ha hrilhna tûra thil ruâhman rêng rêng hi
sual sipaite chuan bâng lo vin an dodâl reng \hîn a; hêng thim
thiltihtheihna hian mi ropui leh hmingthang deuhte hnêna
thutak puân hi an dodâl nasa lehzual \hîn. Chutiang chuan lal
âiawhtu, Serjia-Paula pawhin chanchin \ha thuchah a
ngaihthlâk duh lai khân a lo awm a. Lal âiawhtu hian an lo kal
chhan thuchah chu a ngaihthlâk theih nân tirhkohte chu a ko
va, mahsela tûnah pawh hian Eluma, dâwithiam hmangin sual
sipaite chuan an thurâwn sual tak mai nên chuan rinna chu
hawisantîr a, Pathian thil tum chu tihbahlah an tum a ni.
Chutiang chuan hmêlma tlu tawha chuan mi thiltithei tak,
piangthartîr an niha Pathian rawngbâwlnaa mi \angkai tak mai
lo ni tûrte hi amâ lama neih tlat a tum \hîn a. Mahsela chanchin
\ha hnathawktu rinawm tak chuan hmêlma hnehna chu a hlauh [168]
a \ûl lo ve; Setana beihnna tin rêng dodâl tûr hian chunglam
a\anga thiltihtheihna chu a dawng tlat reng dâwn sî a.
Setana chuan nasa takin bei mahsela, Paula chuan hmêlmâ
âiawhtupa chu huai takin a hâu ngam tho mai, “Chutichuan
Saula, (Paula an tih bawk chu)
Thlarau Thiang-hlimin a khat
a, ani chu a en reng a, ‘Nang
mi bum leh huatthlala tinrênga
khat pa, nang diabola fapa,
nang fel tin rêng malmâk pa,
L ALPA kawng fel takte hi
tihchhiat i bâng lo vang maw?
Hre rawh, tûnah LALPÂ kut i
chungah a tlâ a nih hi, i mit a
lo del ang a, khaw êng i hmu
rih lo vang,’ a ti a. Tichuan
chhûm leh thimin amah a
bawh ta nghâl a, kuta kâitu tûr
zawngin a vâk a
vâk ta a. Lal
âiawhtu chuan
chû thiltih chu a
hmû a, L ALPA
zirtîr thû chu
mak a ti hlê a, a
ring ta a.”
Dâwithiampa
hian chanchin
\ha thutak lan-
chhuahna chu
hmu lo tûrin a
mit a chhîng tlat
a, chutichuan
LALPÂ thinrimna
dik leh fel tak
nêna mihring mit
chu a lo tihdelsak ta a, khaw êng a lo hmu thei ta lo a ni. Hê a
mitdelna hi hun eng emawti chhûng atân chauh a ni a, simna
hunte nei a, a tih lunghnûr êm êm Pathian ngaihdamnate chu a
dîl theihna tûrin hun pêk leh a ni. Hetianga buaina a lo neih
tâk avâng hian Kristâ thurinte dodâl tûra a beihna fing vervêk
tak maite chu eng mah lo an lo ni ta a. Mitdel chunga a vah
vêlna hian mi zawng zawng hnênah tirhkohte thilmak tihte,
Eluman mit dâwihvaih thil nî a a puhte chu, Pathian
thiltihtheihna tih an nih vek thû a tilang fiah a. Lal âiawhtu
chuan tirhkohte thurin zirtîrte chu thutak ni ngêia a hriat
avângin chanchin \hâ chu a lo pawm ta a ni.
[169] Eluma hi mi lehkhathiam tak a ni lo va, mahsela Setana
hna thawktu tûr hian tlinna bîk riâu a nei a. Pathian thutak
puangtûte hian kawng chi hrang tam takin hmêlma fing vervêk
tak chu an bei \hîn dâwn a ni. Mîte bum tûr hian Setana chuan
a châng chuan mifingte a hmang \hîn a; mahsela a mi hman
tam berte chu mi mâwl, a hmanrua atâna a zirtîr theihte an ni
\hîn. Kristâ rawngbâwltu chu a dinhmunah chuan rinawm
takin a ding tûr a ni a, Pathian \ih taka awmin, A
thiltihtheihnaah chuan a awm reng tûr a ni. Chutiang chuan
Setana sipaite chu buainaah a luhtîr ang a, LALPÂ hmingin
hnehna chu a lo chang thei ang.
Paula leh a \hiante chu an zin zui zêl a, Pamfulia rama
Perga khuâ an thleng a. An zin kawng chu a hahthlâk hlê mai;
harsatnate leh tlâkchhamnate an tâwk \hîn a, kil tin a\angin
hlauhawmnain a huâl \hîn. Khawpui lian leh têahte leh
kawngpui fianrial tak taktahte chuan hmuh theih leh hmuh
theih loh hlauhawmte chuan a hual vêl \hîn a. Mahsela
Paula leh Barnaba chuan anmahni chhanchhuak tûr hian
Pathian thiltihtheihna rinchhan chu an lo zir tawh a. Thlarau
boral mêkte hmangaihnain an thinlung chu a khat liam a.
Berâm bote zawng tûrin Berâmpu rinawm takte angin
anmahni nawmna leh remchânna ngawt chu an ngaihtuah
hman o. Mahni intheihnghilh \hakin, châu leh ril\âm leh
vâwtin awm mah sela an zâm chuang lo. Tum pakhat chauh
an nei a, chû chu—Berâm huâng a\anga hla taka vâk bote
chhanchhuah a ni.
He laiah hian a ni Marka pawh kha hlâu leh beidawnga a
lo awm tâk ni; LALPÂ hnâ thawhna atâna a inpumpêkna pawh
chu a lo nghîng ta hial a; harsatnate la tâwk \hang vê lo a ni a,
kalkawnga tlâkchhamna leh hlauhawmnate a han tawh chuan
a lo lunghnûr ta a. Hun râlmuângah chuan hlawhtling takin a [170]
thawk a, mahsela tûnah hian ramthar dâidartûten dodâlna leh
hlauhawmna an lo tawh fo \hin chu a han tâwk vê \an a, kros
sipai \ha angin do chhuak vê zo ta lo a ni. Thinlung huai taka
hlauhawmna te, tihduhdahna te leh hmêlmâte chu do a ngaihzia
a zir a la \ûl rih a ni e. Tirhkohte lah chuan hma lam an la pan
zêl mai sî a, harsatna lah a lo tam tiâl tiâl a. Marka chu a zâm
nasa ta mai a, a huaisenna zawng zawng chu hlohin kal ve zêl

a duh ta lo va, Jerusalem-ah a kîr leh ta a ni.
Hun eng emawti chhûng chu Paula pawhin Marka chu a
lâwm lo takzet a. Barnaba erawh chuan thil la tawng vê \hang
lo a ni tih a hriat avângin a ngaithiam thei a. Kristâ tâna
rawngbâwlna \angkai tak ni thei tûra tlinna chu nei tlata a hriat
avângin Marka chuan rawngbâwlna chu bânsan mai lo se a ti
êm êm a. Marka tâna a dîlna chuan kum eng emawti hnûah
chuan rah ropui tak a rawn chhuah ta. Hê tlangvâl hian bâng
awm miah lo vin LALPÂ hnêna inhlânin, hmun harsa zâwkahte
pawh chanchin \ha puâng tûrin a lo inhlân zo ta \hak mai a.
Pathian malsâwmna avâng leh Barnabâ zirtîrna fing tak avâng
chuan hna thawktu hlu takah a lo \hanglian chho ta a ni.
Eng emaw chen hnûah chuan Paula pawhin Marka chu a
lo rem ta a, thawhpuitûah a lo pawm vê leh ta a ni. Kolosa
mîte hnênah pawh, “Pathian lalram atâna thawhpuitu,” leh
“Amah thlamuântu”3 a lo nih dânte a hrilh ta bawk a. A thih
hmâ lawk pawh khân Marka chu ‘rawngbâwlna lama a tân a
\angkaizia”4 a sawi bawk.
Marka khân a kalsan hnû-ah Paula leh Barnaba chuan
Pisidia rama Antiokei chu an tlawh a, Sabbath nî-ah Judate
inkhâwmnaah an lût a, an \hû a. “Dân lehkhabû leh Zâwlneite
lehkhabû chhiar a nih hnû-ah, inkhâwmna in hotûten an hnênah
mî an tîr a, ‘Ûnaute u, mîte fuihna thû eng emw in neih chuan
[171]
sawi rawh u,’ an ti a. Sawi tûra an sâwm avângin Paula a ding
a, kutin a zâp a, a sawi a; “Israel mîte leh Pathian \ihtûte u,
ngai teh u,” a ti a, thusawi ropui tak chuan a chhunzawm ta zêl
a; Aigupta ram bâwih nihna a\anga Judate an lo chhuahna
chanchin mak tak a\angin a han sawi \an a; Davidâ thlah a\anga
chhandamtu tiâm a nih dân te, “chû mi thlahte zîngah chuan
Pathianin thutiâm ang zêlin, Israelte hnênah Chhandamtu Isua
a rawn thlen a, A lo kal hmâin Johanan simna baptisma thû
Israel mi zawng zawng hnênah a lo hrilh tê tê a. Johanan a
_____
3
Kolosa 4:10, 11; 42 Timothea 4:11
rawngbâwlna a zawh dâwn lai khân, “Nangnin tû-ah nge mi
ruât? Ani chu ka ni lo ve. Nimahsela ngai teh u, ka hnû-ah mi
tû emw a lo kal dâwn a ni, kei zawng a kephaha pheikhawk
phelh tlâk pawh ka ni lo ve,” a tih thûte chu huaisen takin a
sawi zêl a. Chutiang chuan hrilhlâwkna Messia, Isua, mîte
Chhandamtû chanchin chu thiltihtheihna nên a sawi a.
Hetiang thû a puan zawh hian Paula chuan heti hian a sawi
a, “Ûnaute u, Abrahama thlaha fâte u, in zînga Pathian \ih
zawng zawngte u, keimahniho hnênah hian hêng chhandamna
thû hi min rawn thawn chhuak a nih hi. Jerusalem khuaa
awmten an hotûte nên, ani chu an hriat loh avâng leh zâwlneite
thû, Sabbath nî apianga chhiâr \hin kha, an hriat hek loh
avângin, a ni chu thiam loh chantîrin, chû mî thû chu an hlen
ta a ni,” tiin.
Paula hian Juda hruaitûten Chhandamtu an hnarna thudik
hi tîm miah lo vin a sawi a, “A thihna khawp meuh a chunga
eng mah an hmuh loh pawhin Pilata hnênah tihhlum an ngên
a. A thû zâwlneiten an ziak lâwk zawng zawng kha a hlen [172]
zawhin thing atâ chu an la thlâ a, thlânah an zalh ta a.
Nimahsela Pathianin mithi zîng atâ a kaitho leh ta a; Galili
ram atâ Jerusalem khuaa amâ ruâla chho vête hnênah chuan ni
rei tak chhûngin a inlâr \hîn a; chûng mîte chu tûnah hian mî
hnênah a thuhretûte an ni e,” tiin. Tirhkoh chuan heti hian a
chhunzwm zêl a, “Keinî pawhin thlahtûte hnêna thutiâm kha
a chanchin lâwmawm kan rawn hrilh che u hi; khatia Pathianin
Isua a kaihthawhah khân, kan fâte hnênah hian chûng chu a
hlen a ni; Sâm pahnihnaah, “Ka Fapa i ni e, vawiinah hian ka
hring a che’ tih ziak ang bawk khân. |awihna hmuna kal leh
lo tûrin Pathianin ani chu mithi zîng atâ a kaihthawh tûr zia
thû chu heti hian a sawi, ‘Davidâ hnênah khawngaihna ka tiam
tlatte kha nangmah ka pê ang che,’ tiin. Chûvângin Hla dangah,
‘I Mi Thianghlim chu \awihral i phal lo vang,’ a ti bawk a.
Davida zawng, Pathian rorêlsak angin a dam ruâlpuite rawng
a bâwl zawhah khân a muhîl a, a thlahtûte hnênah an zalh a, a

\awihral tawh a lâwm; Pathian kaihthawh erawh kha chu a
\awihral loh kha,” tiin.
Tûnah hian Messia chungchâng thû-a hrilhlâwkna an hriat
\han \hin lo famkimna chu a lo sawi zo ta a; Paula chuan simna
thû leh Chhandamtu Isuâ \hatna achânga sual ngaihdamna thû
an hnênah a hrilh leh ta a ni. “Chutichuan ûnaute u, hre rwh u;
amah avâng chuan sual ngaih hnathiamna thû in hnênah hrilh
a nih hi; tû pawh a ring apiang engkimah amâ thiam chantîrin
an awm, chûngah chuan Mosiâ dânin thiam chantîrin in awm
thei lo ve,” tiin.
Pathian Thlarau chuan, thû an sawite chu a awmpui zêl a,
mîte thinlung chu hnehin a awm a. Tirhkohin Thuthlung Hlui
[173]
hrilhlâwknate a han sawi a, hêngte hi Nazareth Isuâ
rawngbâwlnaah hian an lo famkim ta a ni tih pawm tûra a han
ngen chuan Messia Tiâma awm, lo kalna lo nghâkhlel taktûte
chu a khawih nasa hlê mai. Thusawitû thusawi: Chhandamna
chanchin lâwmawm chu Judate leh Gentailte tân a nih ngêizia
thû chuan tîsa dân anga Abrahama thlahte zînga la chhiar vê
ngai lohte hnênah beiseina leh lâwmna a rawn thlen ta a ni.
“Inkhâwmna in a\anga Judate an chhuah hnû-ah chuan
Gentailte chuan Sabbath ni lehah chûng thû chu sawi leh atân
an ngên a. Inkhâwm hote chu an \îndarh vêleh Judate leh an
saphun Pathian ngaihsak zînga mi tam takin Paula leh Barnaba
chu an zui zêl a; anni chuan an lo bia a, Pathian khawngaihnaah
chuan awm reng tûrin an fuih a.
Pisidia rama Antiokei khuaa Paula thusawi chuan mîte a
tiphûr hlê mai a, “Sabbth ni lehah pawh chuan a khuâ
deuhthâwin Pathian thu ngaithla tûrin an rawn inkhâwm a.
Nimahsela Judaten mipuite chu an hmuh vêleh an îtsîk êm êm
mai a; Paula thusawi chu an hniâlkalh a, an sâwt hlê a.” Paula
leh Barnaba chuan huai takin an sawi chhuak a, “Pathian thû
hi nangmahnnî hnênah sawi hmasak tûr rêng a ni; nimahsela
in hnar kîr a, chatuana nung tlâk lo va in inruât tâk a hnûin, hre
rawh u, Gentailte lam kan hawi ta vê ang. Chutiang chuan
LALPAIN thû min pê a ni. ‘Gentailte ti-êngtûah ka ruat a che,
kâwlkil thlenga Chhandamtûa i awm theihna tûrin,’ tih ziak
ang khân,” a ti a.
Gentailten chûng chû chu an hriatin an lâwm a, Pathian
chu an châwimâwi a; chatuana nung tûra ruat apiang chuan an
ring ta a,” tiin. Krista chuan Pathian fâte anga a lo hriatpui tâk [174]
avâng chuan an lâwm êm êm mai a, thinlung lâwm êm êmin
thusawi chu an ngaithlâ a. Ringtûte chuan chanchin \ha
thuchah chu \hahnemngai takin mi dangte hnênah pawh chuan
an hrilh chhâwng vê leh zêl a, tichuan “LALPÂ thû chu, chûnglai
ram zawng zawngah chuan a darh ta a ni.
Hêmi hmâ kum za eng emaw zâtah khân thâwkkhum
kawlawm chuan Gentailte lâkkhâwm tûr thû chu a lo
chhuichhuak tawh a, mahsela hêng hrilhlâwkna thusawite hi
hriatthiam riâi ruâi chauh a ni. Hosea chuan heti hian a lo
sawi, “Amaherawhchu, Israel fâte chu tuifinriat \iâu vaivut,
teh ruâl loh leh chhiar ruâl loh zât an ni ang a; heti hi a ni ang
a, an hnêna ‘Ka mîte in ni lo’ tihna hmunah chuan ‘Pathian
nung fâte in ni’ tih a ni ang.” “Ani chu ka tân leiah ka chîng
ang a, Lainatdawnglovi chu ka lainat ang a; Kamînilova chu,
‘Ka mî i ni,’ ka ti ang a, anin, ‘Ka Pathian i ni,’ a ti ang.”5
Chhandamtu ngêi pawhin hê leia rawng a bâwl lai khân
Gentailte hnêna chanchin \ha puân thû chu a lo sawi lâwk a.
Grêp huan tehkhin thû-ah khân sim duh lo Judate hnênah chuan
heti hian a puâng a, “Pathian ram chu in hnên atâ lâksak a ni
ang a, rah chhuah tûr hnam hnênah pêk a ni ang.”6 tiin A
thawhleh hnû-ah chuan A zirtîrte hnênah, “Khawvêl zawng
zawngah kal a, hnam zawng zawng zirtîr tûrin” thû a pê a.
Vaulâwkna thû chu tû mah an hrilh hmaih tûr a ni lo, “Thil
siam tin rêng hnênah chanchin \hâ chu an hril tûr a ni.”7
_____
5
Hosea 1:10; 2:23; 6Matthaia 21:43; 7 Matthaia 28:19; Marka 16:15
Pisidia rama Antiokei khuaah chuan Paula leh Barnaba

chu Gentailte lamah hawi mah sela, thusawi hun remchâng
apiangah chuan ram danga Judate hnênah chuan bâng lo vin
[175] rawng an bâwl reng tho a ni. Hê mi hnû-ah hian Thesalonika-
ah te, Korin-ah te, Efesi-ah te leh hmun pui pawimawh deuh
deuhahte chuan Paula leh a \hiante chuan Judate leh Gentailte
hnênah chanchin \ha rawng bâwlna chu an nei zêl a.
Amaherawhchu, ring lo mîte ram, Pathian dik leh A Fapa
chanchin hriatna la nei mang lote zîngah, nasa lehzualin Pathian
lalram chu din ngheh an tum a. Paula leh a thawhpuite thinlung
chu hêng mîte tân hian hîpin a awm, “Krista lo vin, Israelho
khua leh tui nên inmihranin, khawvêlah hian beiseina rêng nei
lo leh Pathian lo va awmin, tiâmna thuthlung lakahte mikhuala
in awm kha hre reng rawh u.” Gentailte hnêna châu lo va
tirhkohte rawngbâwlna azârah, “tûnah erawh chuan Krista Isua-
ah, nangnî hmâna hla taka awmte kha Kristâ thisen chuan
tihhnaihin in lo awm ta a,” tih thûte chu an lo zir ta a. A
inhlanna tlanna rinna azârah chuan, “mi thianghlinte nên chuan
tuâlkhat leh Pathian chhûngte,”8 an lo nih theihna tûrin.
Rinnaa hmasâwn zêlin, Israel zirtîrtûten an hlamchhiahte
zîngah Pathian lalram dinna tûrin bâng lo vin rawng a bâwl
zêl a. Isua Krista chu, “Lalte Lal, hotûte Hotu”9 angin a
châwisâng reng a. “Amaha zung kâi leh rem chhoh deuh deuha
awmin, rinnaah chuan nghet taka awm tûrin,”10 ringtûte chu a
fuih reng \hîn a ni.
A ringtûte tân chuan Krista chu lungphûm nghet a ni. Hê
lung nung chungah hian Judate leh Gentailte chu inang rengin
an inrem chho thei a. Mi tin tân, a zâu tâwk a, khawvêl pum
pui phur rit leh rihna pawh chu chelh nghet tûrin a chak tâwk
[176] a ni. Hei hi Paula pawh hian a hre chiang hlê a. A rawngbâwl
tâwp dâwn lamah khân thutak chanchin \ha hmangaihna nghet
taka awm reng, Gentail ringtûte hnênah chuan heti hian tirhkoh
chuan a ziak, “Krista Isua ngêi chu a kila lung pawimawh ber
_____
8
Efesi 2:12, 13, 19; 91 Timothea 6:15; 10 Kolosa 2:7
niin, tirhkohte leh
zâwlneite lungphûm
chunga sak in ni,”11 tiin.
Pisidia rama chan-
chin \ha thuchah a lo
darh tâkah chuan
Antiokei khuaa ring lo
Judate chuan huatna
rilrû pûin “hmeichhe
zahawm Pathian
ngaihsakte leh khuaa
upahote chu an fuih a.
Paula leh Barnaba chu
an tihduhdahtîr a, an
ram atâ an hnawtchhuak
ta a.” Paula leh Barnaba zin tûr an thlah
Hetianga tih ni mahse, tirhkohte chu an beidawng chuâng
lo, an Hotupâ thusawi an hre reng a, “Mîin keimah avânga an
hâu che u a, an tihduhdah che u a, dâwta sual tin rênga an hêk
hunah che u, in eng a la thâwl ang. Lâwm ulangin, nasa takin
hlim rawh u, vânah in lâwmman a awm hnem sî a. Chutiangin
in hmâa zâwlnei awmte pawh an tihduhdah \hin kha.”12
Chanchin \ha thuchah chuan hmâ a sâwn zêl avângin
tirhkohte pawh chuan huaisenna chhan \ha tak an nei a.
Antiokei khuaa Pisidia mîte zîngah an hnâ chu nasa taka
malsâwmsak a ni a; hun eng emawti chhûng atâna hna lo
kengkawh tûra an dah ringtûte chu ‘hlimna leh Thlarau
Thianghlimin an lo khat ta a ni.” cd
_____
11
Efesi 2:19, 20; 12 Matthaia 5:11, 12
BUNG–18
RINGLO MÎTE HNÊNA THUHRILNA
[177]
P ISIDIArama Antiokei a\ang chuan Paula leh Barnaba chu
Ikonion khuaah an kal a. Antiokei khuaa an tih dân ang
bawkin hê hmunah pawh hian an mîte inkhâwmnaah
rawngbâwlna chu an nei \an leh ta a. Hlawhtlinna nasa tak
mai an nei a, “Judate leh Grik mi tam tak pawhin an ring ta
hial a.” Tirhkohten hmun danga an thawhna ang bawkin
Ikonion-ah pawh hian ‘ring duh lo Judaten Gentailte an
fuihpawrh a, ûnaute chu an huattîr a.”
Kristâ chanchin \hâ chu mi tam takin an pawm avângin
tirhkohte chuan an hnâ chu an \hulh duh chuâng lo. Dodâlna
te, îtsîkna te leh rin dân hrang neihna kârah pawh chuan an
hnâ chu an thawk zui zêl a, “LALPA-ah huai taka thu sawi zêlin,”
Pathian chuan ‘chhinchhiahna leh thilmak an kuta tihtîrin, a
khawngaihna thû a hriattîr \hîn a.” Hetianga Pathian
pawmpuina lo lang hian ngaithlatûte rilrû-ah chuan nasa
takin hnâ a thawk a, chanchin \hâa piangtharte chu an lo
pung ta zêl a ni.
[178] Tirhkohte thuchah ken chu a lo lâr tiâl tiâl tâk avâng chuan
ringlo Judate chuan an lo îtsîkin, an lo haw ta hlê mai a. Paula
leh Barnabate rawngbâwlnate chu tih tâwp nghâl vat an tum
ta a ni. Khawpui chhûngah chuan helna chhuak mai tûr anga
hotûten an ngaih theihna tûrin dik lo tak leh uâr takin thû an
sawi vêl a. Mi tam takte chuan tirhkohte chu an zâwmin phiar
rûkna hlauhawm tak an rawt a ni tiin an sawi bawk a.
Hetianga an hêk \hin avângin vawi tam tak chu, thuneitûte
hmâah zirtîrte chu hruaiin an awm \hîn a; mahsela an zirtîrna
thûte an han sawi chuan dik lohna leh sualna eng mah hmuh
tûr a awm bawk sî lo va; hotûte rilrûah anmahni duhsakna
thinlung a siam leh hlauh zâwk \hîn. Rorêltûte chu an hêkna

RINGLO MÎTE HNÊNA THUHRILNA 159
dik lo takin hneh hlê mah sela thiam loh an chantîr ngam mai
bîk lo. Paula leh Barnaba zirtîrnate chuan mîte chu mi felah
siamin, khua leh tui rinawm, dân zâwmtûah a siam tih leh,
zirtîrte thu tak sawi chu pawm ni sela chuan khawpui
chhûnga mîte chu an \ha zâwk hlê dâwn a ni tih chu an hre
chiang hlê a ni.
Zirtîrten dodâlna an tawh avâng chuan an thudik sawi chuan
a lo lârphah ta zâwk a; Judate chuan zirtîrtu tharte hnathawh
chu tihchhiat vek tumin bei mah se, rinna thar zawmtûte chu
an pung tuâl tuâl tih an hmu tlat mai. “Khuâa mipuite chu an
inkhing ta a; a \henin Judate an \an a, a \henin tirhkohte chu
an \an a.”
Chutiang chu thil awmdân a lo nih tâk avâng chuan, Judate
zînga hruaitûte chu an lo thinrim ta êm êm mai a, an thiltum
tihlawhting tûrin tharum thawh an lo tum nghet ta a ni. Mi [179]
mâwlho leh mipui bengchheng mur murte duhna \ha lo ber
mai chu chawhthawhsakin, zirtîrte zirtîrna avânga hêng
buainate hi lo awm a ni tiin mipuite chu an lo hneh ta a. An
thiltum tihlawhtling tûr hian rorêltûte puihna chu an beisei
avângin dâwtin an hêk \hîn a. Tirhkohte hian thiamthu sawina
hun an neih vê theih loh nân nasa takin an bei a, an
rawngbâwlna chu a lo tâwp hmiah theihna tûrin Paula leh
Barnaba chu mipuiten dêng hlum se an ti a ni.
Tirhkohte \hiante chu ringtûte ni lo mah se, Judate thiltum
\ha lo deuh mai chu an hrilhin, mipui thinrim chu \ûl lo taka
an tuâr mai loh nân insaseng nghâl vat tûrin an hrilh a. Chutiang
chuan Paula leh Barnaba chuan Ikonion khua chu a rûk têin an
chhuahsan a, hun eng emawti chhûng chu ringtûten an hnâ
chu an lo kenkawhsak dâwn a ni. Mahselang engti zâwng
mahin an kalsan hlen dâwn lo; buainate a lo reh hunah an lo
kîr ang a, an hnâ lo \an tawh chu an ti zo ang.
Eng lai pawhin, ram tinah hian vân ênna dotûte a\angin
dodâlnate chu tâwk tûrin Pathian thuchah kengtûte chu kohin
an awm a. Vawi tam tak chu chanchin \ha hmêlmâte chuan

dik lo tak leh dâwt hmangin Pathian thuchah kengtûte
rawngbâwlna kawngte khârsak angin lang \hîn mah se, hêng
kawngkhârte hi khâr reng theih an ni lo. Pathian chhiahhlawhte
chuan an hnâ chu rawn chhunzawm lehin, LALPAN nasa takin a
lo \anpui a, A hming ropuina tûrin hriatrengna inte an lo sak
theih phah ta \hîn a ni.
Ikonion khuâa tihduhdahna avângin tirhkohte chu Lukaoni
rama Lustra leh Derbe khuâah an kal ta a. Hêng khuâte hi ring
lo mî, mi intipuithû tak maiten an luah a, mahsela an zîngah
[180] hian chanchin \ha thuchah hre duh leh pawm duhtûte an awm
vê tho bawk a. Hêng lai hmunahte leh helai ram vêlahte hian
tirhkohte chuan rawngbâwl an tum a; hetah hian Judate huatna
leh tihduhdahnate chu pumpelh an inbeisei a ni.
Lustra khuâah hian Juda eng emaw zât chu awm mah sela
inkhâwmna in an nei lo va. Mi tam takte chu Jupita biak inah
chibai bûk tûrin an kal \hîn a ni. Hê khawpuia Paula leh
Barnaba an lo kal chuan Lustra mîte chu an ko khâwm a,
chanchin \ha thudikte chu an lo hrilhfiah a, mi tam takte chuan
hêng thurinte hi an Jupita biakna nêna chawhpawlh an tum
bawk a.
Tirhkohte chuan hêng milem betûte hnênah hian Siamtu
Pathian leh A Fapa, mihringte Chhandamtu hriatna chu neitîr
an tum a. A hmasa berin Pathian hnathawh ropuizia lanna
lamah an rilrûte chu hruai tumin—nî te, thlâ te, arisî te, hunbî
lo inthlâk zêl mâwizia te, vûr khuh vârvo mai tlâng te, thing
sâng pui puite leh mihringte ngaihtuah phâk loh thiamna
thilsiama lo lang mak tak tak leh, chi hrang hrangte chanchin
chu an han sawi a. Engkimtitheia hnathawh ropui takte
hmangin tirhkohte chuan ring lo mîte rilrû chu lei leh vâna
Rorêltu ropuia hnên lamah chuan an kaihruai ta a ni.
Siamtu chungchânga thutak bulpuite an sawifiah hnû-ah
chuan, tirhkohte chuan Lustra khuâa mîte hnênah chuan
Pathian Fapa, mihringte a hmangaih avânga vân a\anga kan
khawvêla a lo kal dân chanchinte chu an hrilh ta zêl a. A
nundân te, rawngbâwlna te, chhandam a tumten Amah an lo
hnar dân te, A thubuai neih dân leh an khenbeh dân te,
kaihthawh a nih leh dân te, vâna A lâwn leh dân leh, mihringte
âiawha vâna rawng A bâwl dânte an sawi zêl a. Chutiang
chuan Pathian Thlarau leh thiltihtheihna hmangin Paula leh [181]
Barnaba chuan Lustra khuâah chuan chanchin \hâ chu an hril
a ni.
Vawi khat chu Paulan mipuite hnêna Kristâ hnathawh:
damlo leh hrehawm tuâr tidamtu a nih dân a sawi laiin a thu
ngaithlatûte zîngah chuan ke zeng, amah lo en rengtu chu a
hmû a; chû mî chuan a thusawite chu a lo pawmin a lo ring tih
a hre bawk a. Hê hrehawm tuâra hi Paula chuan a khawngaih
hlê mai a ‘tihdamna tûrin rinna a nei’ tih chu a hre bawk a.
Milem beho awm khâwm lai tak chuan Paula chuan ke zeng
hnênah chuan a kêa ding ngîl tûrin thû a pê a. Tûnhma lam
z a w n g
chuan hê ke
zeng hi a \hu
thei chauh
\hîn a ni a,
mahsela
tûnah chuan
P a u l a
thupêk a
âwih nghâl
a, a lo ding
vê thei ta a.
Chakna chu
r i n n a
thiltihah
hian a lo
awm \hîn a, ani ke zeng \hîna pawh hi, a zuângin, a kal thei ta
a ni.
“Mipuiten Paula thiltih chu an hmuh vêleh Lukaoni
\awngin, ring takin, “Pathiante chu mihring angin kan hnênah
an lo chhuk ta a nih hî!” an ti a. Hê thû leh an thurochhiah:
“pathiante chuan lei hi an rawn tlawh \hîn” tih chu a inrem hlê
a ni. Barnaba chu zahawm tak hmêlpû leh ropui tak, ngilnei
hmêl leh khawngaihtu hmêl a put avângin “Jupita” (pathiante
pa) an ti a; Paula chu thusawitu zâwk , \hahnemnai leh phûr
tak, fuihna thû leh vaulâwkna thû thiam taka sawitu a nih
avângin “Merkuria” an ti a ni.
Lustra khuâa mîte chuan an lâwmzia lantîr an duh êm
avângin Jupita puithiam chu tirhkohte châwimâwina thilti tûrin
an hmin ta a, ani chuan, “sebâwngpa te, pangpâr \hi hrui te,
kawngkhâr kiangahte a rawn lâ a, mipuite nên chuan biak nân
talh an tum ta a ni.” Paula leh Barnaba chu châwl hahdam
tûra an kal
avângin hêng an
[182]
thil inbuatsaih
dân hi an hre
miah lo va.
Amaherawhchu,
rei lo tê hnû-ah
an chênna in lam
pana mipui tam
tak, rimâwi tum
leh phûr taka lo
kal thâwm an hre
ta thuai a.
Tirhkohten
an lo kal chhan
leh an âu chhan
an han hriat chian
chuân, an puân an pawt thlêr a, mipui zîngah chuan zuâng
lûtin an âu va, “Pûte u, engah nge hêng thil hi in tih? Keinî
pawh in nungchang ang pû, mihring kan nih hi, hêng thil mawi
lote hi in hawisan a, vân te, lei te, tuifinriat te, an chhûnga
awm zawng zawng nêna Siamtu Pathian nung hnênah chuan
in lo pakâina tûrin Chanchin |hâ kan rawn thlen che u a nih
hi. Chû Pathian chuan hmânlaiin hnam tin mahnî kawng \heuh
zawh a phal a, nimahsela amah hriattîrna awm lo vin a insiam
lo; chutin thil a ti\ha \hîn a, vân atâ ruahte leh kum \hat kumte
a pê che u a, in rilrû eitûr leh lâwmnain a tihkhah \hin che u
kha,” an ti a.
Tirhkohten pathian an nih lohziate chu sawiin, Paula chuan
Pathian tak chauh chu châwimâwi tûr a nihziate chu mipuite
rilrû-ah chuan theihtâwpin hriattîr tum mah se, mipuite chuan
thil hlan \âlh an tum tlat mai a. Hêng mîte pahnih hi pathian
an nih ngêi an ring nghet tlat mai a, an phûr êm êm mai bawk
sî nên, thil dik lo tî-ah an inngai thei lo rêng rêng a ni.
Chhinchiah a nih dânin, “An khap thei ta hrâm a ni.”
Lustra khuâa mîten an ngaihdân chuan tirhkohte chuan thil
tih mak ropui tak an ti a, an mit ngêiin an hmu bawk sî a.
[183]
Kebai, englai maha kêa kal thei lo tihchaka a lo awm ta leh,
hrisêlna \ha tak mai nêna hlim taka lo kal thei ta pawh chu an
hmu ngêi bawk sî; chuvângin thil dik lo tî-ah an inngai thei lo
a ni. Paula’n theihtâwp chhuaha mipuite chu a thlêm avâng
leh, amah leh Barnabâ rawngbâwl dânte hrilhfiah a, vân Pathian
leh A Fapa, Tidamtu ropuia âiawhtu an nih dânte a hrilhfiah
hnû-ah chauh chuan mipuite chuan an thil tih tum chu an \hulh
ta a ni.
Lustra khuâa Paula leh Barnaba rawngbâwlnate chu
Antiokei leh Ikonion khuâa Juda tûten emaw chutah chuan lo
kalin an rawn tihtâwpsak ta thut a; Lukaoni mîte zînga
tirhkohten hlawhtling taka rawng an bâwlna chu an hriatin
anmahni chu zuia tihduhdah an tum a. Lustra khuâ chu an lo
thleng ta a, hêng Judate hian anmahnî rilru chhia ang bawk

mipuite chu neihtîr tumin an bei a; Paula leh Barnaba, pathian
anga ngaitûte hnênah chuan dik lo taka hêk leh dâwt sawiin,
tuâlthattûte âia sual zâwk leh, thi tlâk an nih thûte chu an hrilh
ta hrep mai a ni.
Lustra khuâa mîte chuan tirhkohte hnêna thil hlan an tum
chu an \hulh tâk avâng chuan an beidawng hlê mai a, pathiante
anga an ngaihna rilru phûr tak chu Paula leh Barnaba dona
lamah chuan an thlêktîr leh ta zâwk a. Judate fuihpawrhnain
tharum thawha tirhkoh beih chu an tum ta a ni. Judate chuan
Paula chu thusawi vêna hun pêk an phal lo, chutilochuan
Paula’n mipuite chu a lamah a hîp leh vek ang tih an hlâu a ni.
Reilo têah chanchin \ha hmêlmâte tuâlthah duhna thil
ruâhman chu ken kawh a ni a. Lustra khuâa mîte chu sualna
lam kawnga hneha awmin, Setana thinrimna rilrû \âwm vê
[184]
nghâlin Paula chu an man a, zahngaihna tel miah lo vin lungin
an dêng ta a ni. Tirhkoh chuan a tâwpna hun chu a lo thleng ta
niin a hria a. Stefana martarna leh chu mi \uma a thiltih râwng
tak chu a rilrûah chuan chiang tak maiin a lo lang a. Hliâm
nasa tak a tuâr avâng leh a nat avânga nîkhua pawh hre lo va
awm tâk avâng chuan leiah a tlû a; mipui thinrim chuan “thîa
an rin avângin khuâ atâ an hnûk chhuak ta a ni.”
Hê hun thim leh harsatna kârah pawh hian Paula leh
Barnaba rawngbâwlna avânga Isua rinnaa lo pianthar, ringtûte
chu rinawm tak leh dik takin an awm zêl a. An hmêlmâten
chhan awm lo leh dik lo taka an dodâlna leh an tihduhdahna
râpthlâk tak chuan hêng ringtû inpezo takte rinna hi a tinghet
sauh zâwk a; chutichuan tûnah hian hlauhawmna leh nuihsanna
kârah an rinawmna chu lantîrin, thî-a an ngaih, ruâng mai nîa
an hriat bul vêlah chuan lungngai takin an lo kal a. Sun tak
leh lungngai taka an din huâl lai chuan tirhkoh chuan a lû a
rawn tikâng a, a hmûia Pathian fak chungin a lo ding chhuak
mai a, mak an ti ngêi mai le. Ringtûte tân chuan hetiang rinloh
leh beisei loh tak maia Pathian chhiahhlawh lo dam leh tâkna
hi Pathian thiltih mak ngêi nîa rin loh theih a ni lo; an rinna
nemnghehna tûra vân chhinchhiahna ngêi niin a lang. Lâwmna
sawi hleihtheih lohin an khat a, an rinna tithar lehin Pathian
chu an fak ta a ni.
Lustra khuâa lo piangthar tâte leh Paula tawrhna mit ngêia
lo hmutûte zîngah chuan mi pakhat, Kristâ tâna thawktu langsâr
tak lo ni ta, hmun harsa leh buaina kârah pawha tirhkoh harsatna
leh lâwmna pawh lo \âwmpui vê zêltu hi a awm a, hê tlangvâl
hming hi Timothea a ni. Paula, khawpui a\anga an hnuhchhuah
a, thî-a an rin, nunna nei tawh lo, ruâng mai nîa an ngaih bula [185]
dingte zîngah pawh khân hê tlangvâl hi a tel vê a; thisen kâi
nuâu mai leh, hliam nasa tak tuâra lo ding chhuak a, Kristâ
tâna tuâr tlâka ngaih a nih avânga lâwm taka fakna thû rawn
sawi chhuaktu pawh kha a lo hmu vê reng a ni.
Paula lunga an den tûkah chuan tirhkohte chu Derbe khuâah
an kal ta a; hê khuâah hian an rawngbâwlnate chu malsâwmin
a awm a, thlarau tam tak chu, Krista chu Chhandamtu atâna
pawm tûrin hruaiin an awm a. Amaherawhchu, chû khawpuiah
chuan chanchin \ha chu hrilin, mi tam tak zirtîr mah se,
tihduhdahna avanga kalsan tâkte kha an hre reng a, an hnêna
kîr leha an rinna an tihngheh lehzual phawt loh chuan an
lungawi tâwk lo va; chutichuan hlau miah lo vin “Lustra khuâah
te, Ikonion khuâah te leh Antiokei khuâahte an kîr leh zêl a
ni.” Mi tam takte chuan chanchin \hâ thu lâwmawm chu an
pawm a, hnehchhiahna leh dodâlnate chu an tuâr chhuak zêl a.
An hnathawh chu a ngheh tlat theih nân tirhkohte chuan mîte
rinna tihngheh tlat chu an tum ber a ni.
Lo piangthar tâte chu thlarau lamah chuan an lo \han chhoh
zêl theih nân, tirhkohte chuan chanchin \ha kalhmang leh
awmdân chu fîmkhur takin an hrilh zêl a. Ringtûte awmna
Lukaoni leh Pisidia khuâahte chuan kohhrante chu din an ni
zêl a; kohhran tinah chuan hotûte ruat an ni a, ringtûte thlarau
lam \hatna tûr lam ngaihtuah a nih zêl theih nân thiltih dân tûr
fel tak ruahmanpui zêl an ni.
Hei hi chanchin \ha ruâhman dân nên a inmil thlap a,
Kristaa ringtûte zawng zawng chu taksa pakhatah an inzawm
khâwm vek a. Hê tihdân hi Paula chuan a rawngbâwlna zawng
zawngah a kengkawh zêl a ni. A rawngbâwlnaa Krista chu
[186] Chhandamtûa pawm apiangte awmna hmunah chuan a hun
takah kohhran chu a ding zêl a. Ringtûte chu tam vak lo mah
sela hetiang hian a ti zêl a. Chutiang chuan Kristiante chu
in\anpui tawn zêl tûrin zirtîr an ni a, thutiâm, “Ka hminga mi
pahnih emaw, pathum emaw an awmna apiangah chuan ka
awm vê zêl ang,”1 tih kha an hrereng tûr a ni.
Paula chuan chutianga kohhran dinnghehte chu a
theihnghilh ngai lo va. A rilrûah chuan hêng kohhrante hi a
châm reng a, vei berah a nei reng \hîn. Kohhran tê zâwkte
chu fîmkhur lehzualin a enkawl a, member-te chuan an
chhehvêla mîte tâna \hahnenngai tak leh mahni hmasialna
tel lo va rawng an bâwl vê theih nân thutakah chuan tihngheh
a tum ber \hîn a ni.
An rawngbâwlna zawng zawngah Paula leh Barnaba chuan
Kristâ inhlanna ang neih a, thlaraute tâna \hannemngai tak leh
rinawm taka thawh zêl chu an tum tlat a. Thutak chî chu tuh
tûrin anmahnî awmna tûr leh duhzâwng pawh ngaihtuah chang
lo vin, châu leh \hahnemngai takin, \awng\ai leh phûr takin
zirtîrte chuan an pe nghâl zêl bawk a. Hetianga \ha-
hnemngaihna rilrû leh Pathian \ihna nêna rawng an bâwl avâng
hian zirtîr lo ni tharte rilrûah chuan chanchin \ha thuchah
pawimawhna chu a châm rei êm êm a ni.
Timothea-te anga mi duhawm leh thiltithei deuhte an lo
pianthar chuan, Paula leh Barnaba chuan grêp huâna hnathawh
[187] a pawimawhzia chu \hahnemngai takin kawhhmuh an tum zêl
a. Tirhkohten hmun danga an thawhsan hnû pawhin hêng mîte
rinna hi a chuai chuâng lo va, a lo pung deuh deuh zâwk \hîn
_____
1
Matthaia 18:20
a ni. LALPÂ kawng chu rinawm taka zirtîr an ni tawh a, an
mihringpuite chhandamna atâna \hahnemngai tak leh mahni
hmasial lo va chhel taka thawh dân tûrte pawh zirtîr an ni tawh
a ni. Ringlo mîte rama chanchin \ha an puannaah Paula leh
Barnaba pawhin hetianga piangtharte fîmkhur taka zirtîrna an
pêk zêl avâng hian an hlawhtling êm êm \hîn a ni.
Rawngbâwla an zin vawi khatna chu a lo tâwp dâwn ta
mai a. Kohhran din tharte, LALPÂ hnêna an kawltîr hnû chuan
Pamfulia ramah zirtîrte chu an kal ta a. “Perga khuâa thû an
hril zawhin Attalia khuâah an zuk kal a, chuta \ang chuan
Antiokei khua chu an lo thleng leh ta a.”
PAULA ZINNA RAMTE

BUNG–19
JUDATE LEH GENTAILTE
[188]
R AWNGBÂWL tûra an tirh chhuahna hmu, Suria rama Antiokei
an lo thlen leh hnû-ah chuan Paula leh Barnaba chuan
ringtûte koh khâwmna hun remchâng \ha tak mai a nei a.
“Pathianin anmahni hmanga thil a tih zawng zawngte leh
Gentailte tâna rinna kawng a hawnsak ziate chu an hrilh a.”1
Antiokei kohhran chu lian tak leh \hanglai mêk a ni a, an
rawngbâwlna hmunpui a nih bawk avângin Kristian ringtu pâwl
awm khâwmte zînga pawimawh ber pakhat a ni. A member-
te pawh Judate leh Gentailte zînga pâwl chi hrang tam tak
awm khâwm an ni.
Tirhkohten Kristâ hnêna thlarau tam tak hneh tûra
rawngbâwltûte leh mimirte Antiokei khuaa an thawhpui lai
chuan Judai rama Juda ringtûte ‘Farisai pâwla mi’ an lo kal a,
kohhranah chuan inhniâlna nasa tak leh darh zâu tak mai
zawhna an rawn siamin, Gentail ringtûte zîngah buaina nasa
tak mai an rawn thlen a. Hêng Juda zirtîrtûte hian intidik âwm
[189] fahranin chhandam ni tûr chuan serh tan a, serh leh sâng dân
zawng zawng pawh zawm tûr a ni,” an ti a.
Paula leh Barnaba chuan hê thurin dik lo hi rang takin an
ngaihtuah a, Gentailte hnêna hê thurin hi pulût lo tûrin an hniâl
tlat a. A lehlamah chuan Antiokei khuâa Juda ringtûte chuan
Judai ram a\anga lo kal ûnaute thusawi chu an ring vê tlat
bawk sî a.
Pathianin kawng a hawn ang zêla rang taka zui mai chu
Juda ringtu tharte chuan an hreh tlângpui deuh a. Tirhkohten
Gentailte zînga rawng an bâwlna avâng chuan Juda ringtûte âi
chuan Gentail ringtûte chu an lo tam zâwk ta daih mai a. Judate
chuan kohhran inpâwl khâwmna tûrah chuan Gentailte chu
serh leh sâng dân leh, khapnate siam sak vê an nih loh chuan,
_____
1
Tirhkohte 14:27
THU BEHCHHAN : Tirhkohte 15:1-35
JUDATE LEH GENTAIL-TE 169
mi dang zawng zawng lak a\anga an Juda hnam danglamna
bîk chu, chanchin \ha pawmtûte zîngah chuan a bo mai ang
tih an hlâu a ni.
Judate chuan rawngbâwlna bîk Pathianin a lo pêk kha an
chhuâng êm êm \hîn a. Hebrai mîte rawngbâwl dân leh chibai
an bûk dân tûr Pathianin a lo pêkte chu Krista rinnaa lo
piangthar tam takte chuan an la ngai pawimawh reng a;
chuvângin Pathianin chûngte chu a tihdanglam maiin an ring
thei lo a ni. Kristian sâkhuaah hian Judate dân leh serh leh
sâng dânte pawh chu la lâk luh zêl tûr niin an hre tlat mai a.
Inthâwina leh thil hlante chuan Pathian Fapa thihna an lo entîr
lâwk a ni tih te, hlimthlâ chu a tak a lo thleng ta a, Mosia hun
laia serh leh sâng dân zawng zawngte an lo \ûl ta lo a ni tihte
chu hriat thiam harsa an ti hlê a ni.
Paula chuan a pianthar hmâ chuan, ‘dân thûa felna lamah [190]
chuan sawisêlbo’2 niin a inngai a ni. Mahsela a thinlung a lo
danglam hnû-ah chuan Gentailte leh Judate zawng zawng tâna
Chhandamtu chu Tlantu a lo nih dân chu chiang takin an lo
hre ta a, rinna nung leh dân ang maia thiltih thî, danglamna
chu a lo zir ta a. Chanchin \ha êngah chuan Israelte hnêna
hmânlai serh leh sâng dân pêk awmze thûk zâwk leh thar chu
a lo hmu chhuak ta a. An thil lo entîr lâwkte chu a takin an lo
thleng ta a, chanchin \ha hunah chuan, ringtûte chuan hêng
thilte hi an zawm a \ûl tawh lo. Amaherawhchu, Pathian thupêk
sâwm thlâk danglam vê theih ngai loh chu Paula chuan a ngial
a nganin a la zâwm reng tho a ni.
Antiokei kohhranah chuan serhtan thû hi an buaipui nasa
mai a. A tâwpah chuan kohhran member-te chuan in\henna a
awm mai ang tih an hlauh avângin Jerusalem-a tirhkohte leh
upate hnêna thlen tûrin Paula leh Barnaba chu kohhrana mi
pawimawh deuhte nên tirh an lo ti tlu ta a. Chutah chuan
kohhran hrang hrang a\anga lo kal palaite leh kût hmang tûra
Jerusalem-a lo kalte chu an hmu dâwn a ni. Chutih lai chuan,
_____
2
Filipi 3:6
rorêlnaa thutlûkna fel tak siam a nih hunah chuan inhniâlna

chu a tâwp tawh tûr a ni ang a. Thutlûkna chu ram pum
puia kohhran hrang hrangte chuan an pawm tlâng \heuh tûr
a ni bawk ang.
Tirhkohte chuan Jerusalem an panna kawngah chuan
khawpuia ringtûte chu an tlawh zêl a, Pathian hnâa an thil
tawhte leh Gentailte lo pianthar dânte sawiin, an fuih zêl
bawk a.
[191] Jerusalem-ah chuan Antiokei a\anga palai lo kalte chuan,
inkhâwmpui tûra kohhran hrang hrang a\anga lo kal ûnaute
chu an lo kâwm a; Gentailte zînga an rawngbâwlna hlawhtlin
dânte chu an hrilh a. Farisaite zînga lo piangthar \henkhatten
Antiokei khuaa lo kalin ‘Gentailte chuan chhandam an nih
theih nân serh an tanin, Mosiâ dânte chu an zâwm tûr a ni’ an
tih avânga buaina lo awm dânte pawh an hrilh nghâl a.
Hê zawhna hi inkhâwmpuiah chuan \ha takin an sawiho a.
Serhtan chungchâng nêna inkaihhnawih thil dang tam takte
ngaihtuah tûr a awm bawk a. Chumi zînga pakhat chu milem
hnêna ei tûr thil hlan chungchânga awmdân tûr hi a ni. Hêng
ring lo mîte chibai bûknaa puithiamte hian, an hnêna thilhlan
an rawn kente chu sumdâwn nân an lo hmang nasa êm êm a;
chuvângin Judate chuan Gentail lo piangtharte hian milemte
hnêna thil hlante chu leiin, milem betûte thiltih dân \âwmpui
vêin, Kristiannaah hian hming chhiatna an rawn thlen mai ang
tih an hlâu a ni.
Chûbâkah, Gentailte hian ransa rehhlumte hi an ei \hîn
a, Judate chu sa rehhlum sâte chu a thisen a chhuah loh
chuan ei lo tûra zirtîr a ni bawk sî. Pathian chuan Judate
hnênah hrisêlna \ha tak an neih theih nân zirtîrnate a lo pe
tawh a; Judate chuan an thil ei tûrah thisen a tel chuan sualah
an ngai tlat a. Thisen chu nunnaah ngaiin, thisen chhuahna
chu sual rahah an ngai bawk a ni.
A lehlamah chuan Gentailte chuan ran inthâwina thisen [192]
chu lâin, ei tûr buatsaih nân an hmang bawk sî a. Judate chuan
Pathianin a lo zirtîr dân bîkte chu thlâk theih ruâl lohah an
ngai a. Chûvângin Judate leh Gentailten dawhkân hmun khata
châw an ei dâwn chuan Judate chuan mak tiin an hawi hrâ mai
ang a; Gentailte lah an thinrim nasa mai bawk ang.
Gentailte, a bîk takin Grik mîte chu thil pawmzam mi tak
an ni a, thinlunga piantharna tak tak nei lote chuan, an thil
sual tih \hinte paih duh chuâng sî lo va rinna rawn pawm vê
mai maite an awm ang tih hlauhawmna a awm a. Ringlo mîten
suala an ngaih miah loh inngaihnate chu Juda Kristiante chuan
an tuâr thei bau sî lo. Chûvângin Judate chuan Gentail Kristiana
lo awm tâte rinawmna leh, inhlan zawhna fiahna tûrin serhtan
leh serh leh sâng dân zawm chu an tih ngêi tûrah an ruat tlat a.
Hei hian hun lo kal zêl tûrah pawh thinlunga piantharna tak
nei sî lo va kohhran rinna rawn zawm a, hurna leh hleihluâknate
rawn thlenin, kohhran tihmingchhe tûrte lo dan tlatna a thlen
dâwnin an ring a ni.
Inkhâwmpuia ngaihtuah tûra an zawhna pui ber mai leh,
a behbâwmte chu rem fel theih loh tûr khawpa thil harsâ
niin a lang a. Amaherawhchu, dik tak chuan Thlarau
Thianghlim chuan hê zawhna hi a lo remfel diâm tawh a.
Hê thû tihtlûkna hian Kristian kohhran lo hmuingîl zêl dân
tûr chu a rêl fel ta a ni.
“An inhniâl chiam hnûin Petera a tho va, an hnênah,
‘Ûnaute u, Gentailten keimâ kâa chanchin \ha thû hria a, âwih
tûra Pathianin hmâna in zîng atâ mi ruatzia kha in hria e,’ a ti
[193]
a. Thlarau Thianghlim chu serhtan loh Gentailte leh serhtan
Judate chungah lo chhukin an inhniâlna zawhna chu a rem
felsak vek a ni tihte pawh a sawi zêl a. Inlârnaa a thil hmuh:
Puân lianpuia fuliafâ leh rannung leh chunglêng sava tinrêngte
an awm a, talha ei tûra hrilh a nih dân leh, thiang lo leh
bawlhhlawh eng mah rêng a ei ngai loh dân te, “Pathianin a
tih thianghlim tawh chu,”3 anin thiang lo a tih tûr a nih lohzia
chu a sawi lang nghâl bawk a.
Petera chuan hêng thu hrilhfiahnate chu a sawi zêl a; sipai
za hotu hnêna a kal a Krista Rinna thû a zirtîr dânte pawh a
sawi bawk. Hê thuchah hian Pathian chu mî duhsak bîk nei lo
a nihzia leh, Amah \ihtûte chu a lo pawmin, a hre zêl a ni tih a
lantîr a. Kornelia ina lo kal khâwmte hnêna thutak thûte a
sawi laia Thlarau Thianghlimin a thu ngaithlatûte, Gentailte
leh Judate a rawn pâwl dân mak a tih thûte pawh Petera chuan
a sawi bawk a. Serhtan Judate chunga êng leh ropuina lo lang
bawk kha serhtan loh Gentailte hmêlah chuan a lo lang chhuak
vê a ni. Kristâ thisen chuan bawlhhlawhna zawng zawng a
tlenfai theih vek avângin Petera chuan mî tû mah hniâm zâwk
leh tê zâwkah a ngaih lohna tûra Pathianin a hrilhna a ni.
A hmâ khân, vawi khat chu Peteran a ûnaute hnênah
Kornelia leh a \hiante lo pianthar dân leh an inpâwlho dânte a
lo sawipui tawh a. Chûmi \uma Thlarau Thinghlimin, Gentailte
chunga a lo thlen dân chu chiang taka a sawi hnûin, heti hian
a sawi chhunzawm zêl a, “Chutichuan, LALPA Isua Krista an
rin vêleh, Pathianin thilthâwnpêk min pêk ang kha an hnênah
A pêk vê a hnûin, kei tehlul hi Pathian hniâl ruâl em ka nih?”4
tiin. Tûnah hian duhsak tak leh thunei takin heti hian a lo
sawi ta, “Rilru hretu Pathianin keinî min pêk ang bawk khân
[194] Thlarau Thianghlim an hnênah pe vêin, an chungah a lâwm
tih a hriattîr a; keinî leh anni thlei bîk lo vin rinin an rilrû a
tithianghlim a. Chutichuan, min thlahtu leh keinî zawh tawh
loh nghâwngkawl kha, tûnah hian zirtîrhote chunga nghah
tumin engati nge Pathian fin in hnial kalh le?” tiin. Heta
‘nghâwngkawl’ a tih hi, dân sawi bo tumtûte sawi angin
Thusâwm pêk dân kha a ni lo; Kristâ kros-in eng mah lo va a
siam tâk serh leh sâng dân kha a ni tih Peteran a sawi a ni.
Inkhâwmpui hmâa Petera thusawi avâng hian Paula leh
Barnaba-te thusawi leh Gentailte tâna an rawngbâwlna thûte
_____
3
pawh chhel takin an ngaihthlâk phah thei ta a ni. “Tichuan
mipui zawng zawng chu an ngâwi reng a, Barnaba leh
Paulan Pathianin anmahni hmanga Gentailte zînga
chhinchhiahna leh thilmak a tih thû kha an hrilh chhûng
zawng an ngaithlâ a.”
Jakoba pawhin chûng thû chu hriatpui vêin Judate hnêna
malsâwmnate leh ham\hatnate chu Gentailte chungah pawh
a awm vê tûr a ni tih hi Pathian thil tum a ni tih a sawi vê
bawk a.
Gentailte chunga serh leh sâng dânte kenkawh chu
Thlarau Thianghlim chuan \hâ a ti lo va, hemi thû-ah hian
zirtîrte rilru put dân chu a thuhmun a ni. Jakoba chuan
inkhâwmpui chu a kaihruai a, a thu tihtlûkna chu hei hi a
ni, “Chûvângin heti hian ka ruat a ni, Gentailte zînga Pathian
lam hawite chu tihrehawm (tibuai) lo ila,” tiin.
Hei hian an sawihona chu a titâwp ta a ni. Hê thilah
hian Roman Catholic-hote thurin, Petera chu kohhran lûber
nîa an ngaihdân paihthlâkna chu kan hmû a. Amah thlâktûte
anga inngai Pope hote hian an innghah chhanna tûr Pathian
thû eng mah an nei lo. Chungnungbera âiawh anga a ûnaute [195]
chunga inchâwisân a tumna thû rêng rêng Petera nun danah
khân hmuh tûr a awm lo. Petera âiawhtûte anga inngai
apiang chuan, a tihdân an zui phawt chuan an ûnaute nêna
an intluk tlânnaah chuan an lungâwi reng ang.
Tûn \um thilah hian inkhâwmpuia thu tihtlûkna thu
puâng tûrin Jakoba chu thlan chhuah niin a lang. Serh leh
sâng dân, a bîk takin serh tan dân hi Gentailte chungah nawr
ni lo se la, ti tûra fuih leh râwn pawh ni hek suh se tiin thû
a puâng a ni. Jakoba chuan Pathian lam hawi Gentailte chu
an nundân a lo danglam nasa ta êm êm a, chuvângin thil
pawimawh lo zâwk leh, rinhlawhawm thilte chuan tibuai lo
tûrin fîmkhur tûrin ûnaute rilru chu hneh a tum a, chuti lo
chuan, Krista an zuina kawngah an beidawng mai ang tih a
hlâu a ni.
Amaherawhchu, Gentail lo piangtharte chuan Kristian

thurinte nêna inmil lo thilte chu an bânsan tûr a ni a.
Chutichuan, tirhkohte leh upate chuan Gentailte chu milem
biakna sa ei lo tûr te, sa thisen leh rehhlum sâ ei lo tûr te,
inngaihna bânsan tûrtein lehkhain zirtîr an lo remti tlâng ta
a. Thupêkte vawng a, nun dân thianghlima nung tûrin fuih
tûr an ni. Serh tantîr tûra beitûte chu thupêk rêng tirhkohten
an pêk lohzia chu fiah taka hriattîr tûr an ni bawk.
LALPÂ tâna thih dâwn lo, Paula leh Barnaba chu palaia
tirh an rawt ta a. Juda leh Sila chu hêng tirhkohte ruâl hian
tirh an ni bawk a; hêng mîte hian Gentailte hnênah
inkhâwmpui thu tihtlûkna chu \awngkâ ngêiin an sawi dâwn
a ni. “Thlarau Thianghlim leh keinin, hêng thu pawimawh
[196] zual lo hi chu, phurrit dang in chungah nghat lo ila kan ti;
milem biakna sa ei te, sa thisen ei te, sa rehhlum ei te,
inngaih te bâng ula kan ti; hêng hi in bân chuan in tân a \hâ
ang,” tiin.
Pathian chhiahhlawh palîte chu hêng inhniâl buaina
zawng zawng titâwp tûrin Antiokei khuaah lehkha leh
thuchah kengin tirh chhuah an ni ta, hei hi lei chunga
thuneihna sâng ber âw a ni sî a. Hê thubuai ching fel tûra
lo kalte hi tirhkoh te, zirtîrtû te Juda leh Gentail Kristian
kohhran dintu mi langsâr tak takte leh, hmun hrang hrang
a\anga lo kal upâte bâkah, Antiokei khua a\anga lo kal
palaite an awm bawk a, kohhran lian deuh deuh palaite chu
an kim hlê a ni. Inkhâwmpui chu rorêl dân tûr êng pêk an
nih ang zêl leh, Pathian duhdân anga din—kohhran
zahawmna vawng zêlin an kal a ni. Gentailte chunga
Thlarau Thianghlim chu leih a lo nih tâk avâng chuan an
thu ngaihtuah chhânna chu Pathian ngêiin a rawn pê a ni
tih chiang takin an hmû a. Thlarau kaihhruaina chu zawm
zêl tûr a ni tih pawh an hre bawk.
An thu ngaihtuah tûr hian Kristian zawng zawng koh
khâwm an ni lo. “Tirhkohte leh upâte” rorêlna lam leh
thiltih lama mi pawimawhte chuan thu tihtlûkna tûr chu an
lo duâng chhuakin, an lo siam ta a. Kristian kohhrante chuan
a tlângpuiin an lo pawm ta deuh zêl bawk a.
Amaherawhchu, hê thu tihtlûknaah hian lâwm vê lo an awm
tlat mai; mahni \ha inti tâwk leh mi inngaisâng tak maite
chuan rem an ti vê thei lo. Hêng mîte hian anmahnî thû
thûa rêl an duh tlat mai. Thil tihdik loh lai hmuh tum rân
mai leh phunna tûr ngaihtuah rânin thil tharte an rawt chhuak
a; chanchin \ha thuchah zirtîr tûra Pathianin a ruat nghehte
hna thawu sa chu tihchhiat tumin an bei a. A tîr phat a\angin
kohhran chuan hetiang harsatna tawh tûr hi a nei a, hun
[197]
tâwp hmâ loh chuan hetiang harsatna siamtûte hi an awm
reng dâwn a ni.
Jerusalem chu Judate khawpui ber a ni a, hetah hian
hnam dang mi duh lohna leh mahnî sâkhua chauh ngaih
pawimawhna chu a hluâr ber a. Juda Kristiante chuan an
biak in chu an hmu thei reng mai sî a. Juda hnam an nih
avânga an ham\hatna bîk kha an theihnghilh hlei thei lo.
Kristian kohhranin Judate thurochhiah leh serh leh sâng
dânte an hnâwlin, rinna tharah chuan hêng thil an lo serh
êm êm \hinte hi an lo bo mai dâwn a ni tih an han hmuhin,
mi tam takte chuan hêng thil lo danglam tâte hi Paula vâng
a ni tiin a chungah an thinrim hlê a ni.
Zirtîrte zîngah ngêi pawh inkhâwmpui rorêl thu tlûkna
lâwm lo leh pawm mai thei lote an awm a. A \hente chuan
an serh leh sâng dânte kha an la ngai pawimawh tlat mai a,
Judate dân chungchângah Paula chu inthlahdul ta hlê nîa
an hriat avângin an lungâwi lo hlê mai a ni.
Hun lo kal zêl tûr atân leh, huâm zâu tak tûra
inkhâwmpui thu tihtlûkna chuan Gentail ringtûte hnênah
rinna nghet tak mai a rawn thlen a, Pathian hnâ pawh chu a
lo hmuingîl ta hlê a ni. Jerusalem inkhâwmpui a\anga
tirhkohte nêna lo kîr leh ta thuchah kengtû bîk, Juda leh

Sila-te chu Antiokei khuaa kohhrante chuan an \angkaipui
hlê mai. “Juda leh Sila chu zâwlnei an ni bawk a, thu tam
takin ûnaute chu an thlamuân a, an tinghet a.” Hêng Pathian
mîte hi Antiokei khuaah hian hun eng emawti chhûng chu
an châm rih a. “Paula leh Barnaba erawh chu Antiokei
khuaah chuan LALPA thu zirtîr leh hrilin an awm reng a, mi
dang tam takte nên.”
Hê mi hnûah hian Petera chuan Antiokei chu a tlawh a,
Gentail piangtharte chunga fîmkhur taka a khawsak avângin
[198] mi tam takin amah chu an rin phah a. Hun eng emawti
chhûng chu vân a\anga êng nêna inremin a khawsâ a.
Gentail piangtharte nêna chawhlui kîl ho vin, thlei bîk
neihna rilrû pawh chu a dah bo rih a ni. Amaherawhchu,
Juda mi \henkhat, serh leh sâng dân la vawng tlat mi
Jerusalem a\anga an lo kal lai chuan, Petera chuan ring lo
mîte a\anga lo piang thar tâte chunga a awmdân chu a thlâk
leh thut mai a. “Juda dangte pawh an vervêk vê ta hlawm
a; chutichuan, Barnaba meuh pawh chu an vervêknaa hruai
bo vin a awm ta hial a.” Hotu zahawm tak leh mi duhsak
tak mai lo ni tawhte chak lohna lo lang hian, Gentail ringtûte
rilrû a tina êm êm mai a. Kohhran chu a phel mai ang tih a
hlauhawm ta. Mahsela Paula chuan Petera thiltih dân dik
lo tak mai avânga kohhran lo chhiat dân tûr chu a hmû a.
Petera chu a langa hâu vin, a zilhhâu ta a ni. Kohhrante
hmâah chuan Paula chuan Petera chu heti hian a zâwt a,
“Nang Juda mi i ni a, Juda anga awm lo vin Gentail angin i
awm a. Engtizia nge Gentailte chu Judate anga awm luihtîr
i tum?”5 tiin.
Petera chuan a thil tih dik lo, a tlûkna ngei chu a inhmu
chhuak a, rang takin a theih ang angin a thil tih dik lo chu a
siam \ha leh ta a ni. Tirhkoh, fiaha awm chuan amahah
chhuan tûr rêng a awm lo tih a inhmuh chhuah theih nân
Pathian, a bul a\anga a tâwp thleng hretu chuan Petera chu
hê a nungchang chak lohna lantîr hi a phalsak a ni. Mi \ha
ber berte pawh hi anmahni chauha hnutchhiah an nih chuan,
rorêlnaah chuan an tisual ngêi ang. Hun lo kal zêl tûrah
chuan Petera leh a âiawha inngaite chuan Pathian dinhmun
chu chuhin, mi tam tak chu bumin an la awm dâwn a ni tih
Pathian chuan a lo hmu lâwk a. Hê tirhkoh chak lohna [199]
chhinchhiaha awm pawh hi, tlu thei a ni tih leh, tirhkoh
dangte âia a chungnun bîk lohzia fiahna tûra lo awm a ni.
Pathian hnâa hmun pawimawh luahtûte chuan,
inpumkhatna tichhe lo va tihdân dikah chuan an din tlat
theihna tûrin, hê tihdân dik a\anga kalpênna hi
chhinchhiahin a lo awm a. LALPÂ kawng zawh lo va, ringtu
âiawhte inkhâwmpui thu tihtlûknate nêna inrem taka kal
fîmkhur hlê a nih loh chuan, mawhphurhna leh hun
remchâng a neih tam zawh poh leh, a thiltih sual chu a nasa
ting mai dâwn a. Petera tlin lohna zawng zawng te, a tlûk
leh a thawhleh hnû-ah te, a rawngbâwl chhûng hun rei tak
te, Krista nêna an inhmêlhriat dân te, Chhandamtû thiltih
dân \hâ leh dik dân a hriatna te, zirtîrna a dawn zawng zawng
te, thû a zirtîr leh a hril a\anga thilpêk te, hriatnate leh
hûhâng a neih tawh zawng zawngte ngaihtuahin, mihring
mai hlauh vâng leh, hming\hat duh vânga chanchin \ha dânte
a han bawhchhe mai chu a mak hlê a ni lâwm ni? Dikna
\an ngam lo va a han phe vêl chu a mak hlê a ni lâwm ni?
Mi tin mai hian \anpui kan ngaihzia te, mahnî lawng pawh
lawng chawlhna hmuna him taka kan inkhalh luh theih
lohzia hi kan inhriat chhuah theih nân, Pathianin min pui
\heuh rawh se.
A rawngbâwlnaah Paula chu amah chauha ding tûra
tihluih a ni fo \hîn. A bîk deuh taka Pathian zirtîr a ni a,
thurin bul khawih buai thei thil nêna inrem tûra inhnuhhniam
chu a duh bau lo. A châng chuan a phur chu a rit hlê \hîn a,
mahsela Paula chu diknaah chuan a ding nghet tlat \hîn a

ni. Kohhran chu mihring thiltihtheihnaa thununna hnuaiah
a awm ngai rêng rêng tûr a ni lo tih hi a hre chiang hlê.
[200] Mihringte thurochhiahte leh inkaihhruainate chuan thutak
tihlan tawhte âi an awh tûr a ni lo. Mihringte chuan
kohhranah eng dinhmun pawh chang se, an ngaihdân leh
duhdân ringawt chuan chanchin \ha thuchah hmasâwnna
chu a dâl tûr a ni lo.
Paula chuan Pathian rawngbâwl nân amah leh a theihna
zawng zawng chu a hlân vek a. Chanchin \ha thutak chu
vân a\angin a dawng a, a rawngbâwl chhûng zawng zawngin
vân mîte nên chuan inzawmna pawimawh tak an nei reng
a. Gentail Kristiante chunga phurrit \ûl miah lo nghah
chungchângah pawh, Pathian zirtîrin a awm tawh a;
chuvângin Juda Kristianten Antiokei kohhrana serh tan tûr
thû an put luh pawh khân, Paula chuan hetiang lama zirtîrna
thû-ah Pathian Thlarau rilrû chu hriain, zirtîrna ang zêlin a
ding nghet tlat a, chû chuan kohhran chu Judate tihdân leh
serh leh sâng dân a\anga zalênna a neihtîr a ni.
Paula chu mimal takin Pathian zirtîrin awm mah se, a
mimal mawhphurhnaah ngaihdân ulh tak rêng a nei lo.
Pathian kaihhruaina chu en reng chungin kohhrana member-
te thuneihna chu zawm a inpeih reng a; thil pawimawh
ngaihtuh tûr a awm phawt chuan, kohhran hmâah lâwm takin
a rawn pharh a, thu tihtlûkna dik tak a lo awm theih nân,
kohhrante nên Pathian finna chu an zawng ho \hîn a ni.
“Thuhriltûte (zâwlneite) thlaraute pawh thuhriltûte thû thûin
an awm a ni. Pathian chu buaina Pathian a ni lo va, remna
Pathian a ni zâwk sî a, mi thianghlim kohhranho pâwl zawng
zawnga a awm ang hian.”6 Petera ang bawkin “kohhran mî
zawng zawngte chu an zâin rawng an inbâwl tawn \heuh
tûr a ni,”7 tiin a zirtîr \hîn.
cd
_____
6
1 Korin 14:32, 33; 71 Petera 5:5
179
BUNG–20
KROS CHU CHÂWISÂNGIN
A NTIOKEI khuâa hun eng emawti chhûng rawng a bâwl hnû- [201]
ah chuan Paula chuan a thawhpui hnênah rawngbâwla zin
chhuah leh a rawt a. Barnabâ hnênah, “Tûnah kal leh ila, khaw
tina LALPÂ thu kan hrilhna apianga ûnau awmte kha kan zêl
ila, an awmdân i en ang,” a ti a.
Paula leh Barnaba chuan an rawngbâwlna hnuaia chanchin
\ha thuchah lo pawm tâte hcu an ngaihtuah hlê a, hmuh leh
pawh an châk hlê a ni. Paula chuan hetianga ngaihtuahna hi a
nei reng \hîn a. A lo thawh tawh \hinna hmun chu hla takah
thawhsan \hîn mah sela, hêng lo piangthar tâte hi a rilrûah a
vei reng a, “Pathian \ih dêk a, thianghlimna tifamkimin,”1
rinawm taka awm tûrin a fuih reng \hîn a ni. Mahnî inenkawl
a, Kristian \hang zêl an lo nih theihna tûr te, rinnaa chak taka
awm tûr te, \hahnemngai taka awm tûr te, Pathian tân leh A
lalram hmasâwn zêlna tûra thinlung zawng zawnga inpumpêk
vek tûrtein a fuih \hîn a ni.
Barnaba chu Paula nêna zin tûrin a inpeih reng a, mahsela [202]
a rawngbâwlnaa rawn inhlân thar leh Marka chu hruai vê a
duh tlat mai a. Hei hi Paulan rem a ti sî lo. Rawngbâwla an
zin hmasak ber \um khân an mamawh lai takin a kîrsan a,
chuvângin Paula chuan a hruai vê loh hi \hâ a ti a ni. In chhûng
lam thlâkhlelhna leh himna lam ngaihtuaha a kîrsan avâng khân
Marka chak lohna chu Paulan ngaihthiam harsâ a ti a. An
hnathawhnaah hian chhelna te, mahni-inphatna te, huaisenna
te, inhlanna te, rinna te, eng pawh, thihna thlengin inhlan ngam
a ngai sî a; anî lah hi chakna a nei tlêm hlê mai sî a, chûvângin
hê hnâah hian a tling lo a ni a ti tlat mai. Tichuan nasa takin
an lo inhniâl ta a, an in\hen ta a ni. Barnaban a ngaihdân chu
dik bera ngaiin Marka chu a hruai ta a. “Chutichuan Barnaban
_____
1
Tirhkohte 14:27
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 15:36-41; 16:1-6
Marka chu a hnênah a hruai a, Kupra Thliârkâr lamah lawngin

a kal ta a. Paula erawh chuan Sila a thlang a, ûnauten LALPÂ
khawngaihnaa an inkawltîr hnûin a kal chhuak ta a.”
Kohhran pâwlte tinghet zêlin Suria leh Kilikia ram an fang
chhuak a, a tâwpah Derbe leh Lustra khua an lo thleng ta; hei
hi Lukaoni biala awm a ni. Lustra khuaah hian a ni, Paula kha
lunga an den ni, mahsela heta kal leh hi a hlâu chuâng lo. A
rawngbâwlna azâra chanchin \ha pawmtûte khân eng angin
nge harsatna chu an paltlang tih hriat kha a châk êm êm a.
Lustra khuaa ringtûte chu dodâlna nasa tak hnuaiah pawh an
dingnghet tlat a ni tih a hmuh chhuah avângin a beidawng
miah lo.
Hetah hian Paula chuan Timothea, Lustra khua a tlawh
hmasak tâwp lama a tawrhna lo hriatpuitu kha a tâwk leh a; a
thil hmuh khân a rilrû a khawih êm êm a, hun lo kal zêlah
chuan rawngbâwlna hnâ chu nei vê ngêi tûra inngaihna nghet
tak mai a lo nei ta a ni. A rilrû leh Paula rilrû chu a inthlunzawm
[203] tlat a, kawng a lo inhawn ang zêla tirhkoh rawngbâwlna chu
pui leh \âwiâwm a lo duh ta a ni.
Rawngbâwlnaa Paula \hian Sila chu thawktu, fiaha awm
tawh, hrilhlâwkna thlarau thilpêk lo dawng tawh a ni a;
hnathawh tûr a tam êm avângin a rawngbâwl tûra mi tam zâwk
zirtîr a mamawh a ni. Timothea hian rawngbâwltu hna thawh
zahawmna chu hriain, tawrhna leh tihduhdahna chuan a tihlâu
vê lo va, zirtîr nih a inphal tih Paula chuan a hmu tlang vek a.
Chutichu ni mahsela Timothea chu tlangvâl chhuak hlim,
fiahna la kal tlang lo a nih avângin, tûn hma lama a nundân leh
a nungchang a hriat chian phawt hmâ chuan, chanchin \ha
rawngbâwlna lamah zirtîrna mawhphurtûa lâk mai chu tirhkoh
hian a la duh rih lo a ni.
Timothea pa chu Grik mî a ni a, a nû erawh chu Juda a ni.
Naupang a nih lai a\angin Pathian Lehkha thû hi a hre tawh a.
An chhûngkua chu sâkhaw mî tak an ni tih a hmû a. A nû leh
KROS CHU CHÂWISÂNGIN 181
pîten Pathian Lehkha thû an rinna chu Pathian duhzâwng a tih
avânga malsâwmna a dawn \hinzia hriat chhuahtîr fotu a ni.
Hêng hmeichhe pahnih Pathian mîte hian Timothea kaihhruai
nân Pathian thû chu an hmang ber a. An hnên a\anga thlarau
lam thiltihtheihna zirlai a dawnte chuan a thuswite chu a
tithianghlim a, amah hual vêltu sualna chi hrang hrangte chuan
a tibawlhhlawh lo a. Chutiang chuan phurritte pawh a phurh
theih nân amah an buatsaihnaah in lama amah zirtîrtûte chuan
Pathian chu an thawhpui a ni.
Paula chuan Timothea chu mi rinawm, nghet leh dik a ni
tih a hmû a; chuvângin a hnathawhnaah leh a zinnaah a \hian
atân a thlang a. A naupan laia Timothea zirtîrtûte chuan tirhkoh
nêna an fapa enkawl an inzawm nghehzia an han hmuh chuan
an lâwm tak zet a. Timothea Pathianin zirtîrtu ni tûra a thlan
lai chuan \halai mai a la ni a, amaherawhchu, zirtîrna a lo dawn [204]
\hat êm tawh avângin Paula puitu ni tûrin a tling a ni. |halai
mai la ni mahsela, Kristian inngaihtlâwmna nên a mawh-
phurhna chu a kengkawh a.
Timothea rawngbâwlna hi hniâl a nih lohna tûr leh, Judaten
an hriat thiamna tûrin, Pathian ngiat vâng pawh ni lo vin,
fîmkhur thû hlâah Paula chuan fing takin Timothea serh a tantîr
a. Paula chuan a hnathawhnaah khawpui hrang hrangte tlawhin
ram tam tak a fan a ngai a; Judate inkhâwmnaah leh inkhâwmna
dang dangahte Kristâ chanchin puânna hun remchâng a nei fo
\hîn a. A rawng-bâwlpui pakhat chu serhtan loh mî a ni tih an
hria a nih chuan, mahnî ngaihdân ngawt âtchilh mi Judate chuan
a hnathawh chu nasa takin an tibahlah dâwn a. A Juda ûnaute
leh Gentailte hnênah chanchin \ha hriatna chu rawn thlen a
duh a ni; chuvângin rinna nêna a inkalh loh chhûng chuan
dodâlna thlen tûr thil chu dah bo zêl a duh a ni. Chutichung
chuan Judate rindân chu a \âwmpui chin a awm laiin, serhtan
leh tan loh chu engmah a nih lohzia leh, Krista chanchin \hâ
chu engkim a nih zâwkzia chu ring tlatin, a zirtîr \hîn a ni.
Paula chuan
Timothea chu a
hmangaihin, “rinnaa
a fapa”2 a ni. Tirhkoh
ropui tak chuan zirtîr
\halai zâwk chu hruai
chhuak fo vin,
Pathian Lehkha thu
chanchinte a zâwt
\hîn a; hmun hrang
hranga an zinpah
chuan hlawhtling
taka hnathawh dânte
fimkhur takin a zirtîr
\hîn a ni. Paula leh
Sila chuan Timothea
an thawhpuina tin
rêngah chuan chan-
chin \ha rawngbâwl-
tû hnathawh thianghlimna leh pawimawhna a rilrûa lo awm
tawh chu, tihthûk lehzual an tum reng a ni.
[205] Timothea chuan a hnathawhnaa chuan Paula thurâwn leh
zirîrna chu a zawng reng a. Thatho thutna vâng maiin a thawk
lo, fîmkhur tak leh ngun taka ngaihtuah zêlin, ‘Hei hi LALPÂ
kawng a ni em?’ tiin a inzâwt zêl a. Pathian chênna atâna biak
in a lo nih theih nân Thlarau Thianghlim chuan amah chu siam
leh chei theih a ni tih a hmû a ni.
Bible-a zirlaite chu nî tin nunnaa lâk luh a lo nih chuan
nungchangah thûk takin hnâ a lo thawk \hîn a. Hêng zirlaite
hi Timothea chuan a lo zir tawhin, a nunah a lo la lût tawh a.
Thiamna bîk a nei pawh a ni lo, amaherawhchu, Pathian pêk,
a theihna chu Hotupâ rawngbâwl nân a hman avângin a
hnathawh chu a lo hlu ta a ni. Sâkhaw mî tak nihna a lo paltlang
_____
2
2 Korin 7:1
tawh avâng chuan ringtu dangte âiin a lo danglam bîkin, hûhâng
a lo neihtîr ta a ni.
Thlarau tâna thawktûte rêng rêng chuan beih satliah maia
an neih theih âia famkim zâwk, chiâng zâwk leh thûk zâwka
Pathian hriatna chu nei se la. Hotupâ rawngbâwlnaah chuan
an chakna zawng zawngte chu an hmang tûr a ni. Kohna sâng
tak leh thianghlim tak an hmuh avângin thlarau hnehna nei tûr
chuan Pathian chu nghet takin an chelh tûr a ni a; malsâwmna
zawng zawng Bul a\angin nî tinin thiltihtheihna leh
khawngaihna chu an dawng tûr a ni. “Mî zawng zawng hnênah
chhandamna rawn thlenin, Pathian ropui tak Chhandamtu Isua
Kristâ ropuina inlârna chu nghâkin, Pathian ngaihsak lohna
leh khawvêl châknate bânsanin, tûnlai khawvêlah hian insûm
leh fel tak leh, Pathian ngaihsakin kan awm tûr a ni tih min
zirtîr a. Ani chuan bawhchhiatna zawng zawng lak atâ min
tlan theihna tûr leh, chi thlan bîk, thil \ha tiha \hahnemngai,
Amâ tâna a thianghlim theihna tûrin kan âiin a inpêk kha.”3
Ram thar lam an pan hmâin Paula leh a \hiante chuan
Pisidia leh a chhehvêl rama an kohhran lo din tawhte an tlawh
hmasâ a. “Khaw tinah an kal pahin Jerusalem khuâa tirhkoh [206]
leh upa awmte thu rêl kha zawm atân ûnaute hnênah an pe zêl
a. Chutichuan kohhran pâwlte chu rinnaah chuan an nghet ta
a, nî tin an pung ta deuh deuh a.”
Tirhkoh Paula chuan a rawngbâwlna avânga lo piangthar
tâte tân mawhphurhna thûk tak neiin a inhria a. Thil dang
zawng âi pawhin rinawm taka an awm hi a duh ber mai a ni.
“Chutichuan a thlâwna tlân ka nih loh a, a thlâwna thawkrim
ka nih hek loh avângin Kristâ nî-ah chuan chhuân tûr ka nei
thei ang.”4 A rawngbâwlna rah chu a ngaihtuahin a khûr a. A
tihtûr chu a tihfamkim loh a, thlarau chhandamna tûra
rawngbâwlnaah hian kohhran chuan amah an thuruâlpui loh
chuan, amâ chhandamna ngêi awh chu hlauhthâwn awmin a
hre tlat mai a. Nunna thû chu an pawm tlat theihna tûrin
_____
3
1 Timothea 1:2; 4Tita 2:11-14
ringtûte hnêna thusawi ngawt mai chu a tâwk lo tih a hria.

Thû chunga thû chherchhuân a, dân chunga dân chherchhuân
a, hetah tlêm tê sawtah tlêm tê tia zirtîr tûr an ni tih leh, chutiang
chuan Kristâ hnâ chuan hmâ a sâwn ang tih a hria a ni.
Mi tû pawhin, Pathianin a pêk thiltihtheihna a hman duh
loh chuan, hêng thiltihtheihnate hi a lo chhiain, an lo ral mai
dâwn a ni tih hi khawvêl pum pui dân chu a ni. Thutak pawh
hi nunpui a nih loh a, pêk chhuah vê a nih loh chuan, nunna pe
tûra a thiltihtheihna chu a hlohin, a tihdamna hlutna pawh chu
a hloh bawk ang. Chutiang chuan mi tin mai hi Krista-ah
chuan famkimin a hlân thei lo mai ang tih tirhkoh chuan a
hlâu a ni.
Pathian duhdân ni lo va mihringte duhdân angin kohhran
chu a kaltîr ang tih hlâu va, a inngaihtuah chang phei chuan
Paula chuan vân ram a beiseina pawh chu a hlohphah lek lek
\hîn a. A rawngbâwlnaa a rinawm tâwk loh avânga a
[207] thawhsakaten Pathian khawngaihna an dawn loh phah hlauh
chuan, a hriatna ropui te, a thusawi thiamna te, a thilmak tihte
leh vân thumna meuha lâk chhoha a awmna hmuna chatuan
thil lo lang a hmuhnate pawh kha a chhawrbâwk lo vang.
Chutichuan \awngkâte leh lehkha thawntein Krista
pawmtûte hnênah chuan an thiltih tûrte hrilhin hetiang hian a
ngên \hîn a ni. “Chhuân bengtla lo leh tihmawhte zînga sual
nei lo leh nun tlang, Pathian fa sawisêlbote in nih theihna tûrin,
phunnâwina leh inhniâlnate awm lo vin engkim ti rawh u.
Chûngho zîngah chuan nunna thû hlânin, khawvêlah hian ti-
êngtû angin in lang \hîn,”5 tiin.
Rawngbâwltu dik tak apiangte chuan an enkawl tûra an
dah, ringtûte thlarau lam hmasâwnna tûra mawhphurhna rit
tak mai chu an nei \heuh a, Pathian nêna thawkho nih hi an
duh êm êm bawk a ni. Eng emaw chenah kohhran \hatna chu
Pathianin hnathawh tûr a pêk rinawm taka a thawhnaah hian a
innghat a ni tih a hria. Tlanna ruâhman chu kengkhawh tûrin
_____
5
Filipi 2:16
kohhran member tin lo lût thar apiang chu an mamawh a ni tih
hre rengin, Kristâ tâna thlarau hneh châkna nei tûr leh, ringtûte
tihphûr tûrin \hahnemngai tak leh châu lo vin a be reng a ni.
Pisidia ram leh a chhehvêla kohhrante an tlawh hnû-ah
chuan Paula leh Sila chuan Timothea hruaiin “Frugia leh
Galatia ram” chu an fang chhuak ta a; chutah chuan
thiltihtheihna ropui tak nên chhandamna chanchin \hâ chu an
puâng a. Galatia mîte chuan milem biakte chu an bânsan mai
lo va, mahsela tirhkohten an hnêna thû an han sawi chuan sual
bâwih a\anga chhuahna thuchah chuan anni chu a tilâwm hlê
a ni. Paula leh a thawhpuite chuan Kristâ tlanna inthâwina
rinna avânga felna thurin chu an puâng a. Mihring tlu tawhte
awmdân beisei bo tak mai chu hmûin, Pathian dân zâwmin
leh thuâwih lohna avânga hremna chu tuârin, mihringte
chhandam tûrin Krista chu a lo kal a ni tih an hrilh a. Kros
êngah chuan mi tam tak Pathian dik la hre ngai lote chuan Pâ [208]
hmangaihna ropuina chu an lo hrethiam vê \an ta bawk.
Chutiang chuan Galatia mîte chuan “Pâ Pathian” leh “Kan
LALPA Isua Krista, Pathian leh kan Pâ duh anga hê khawvêl
sual tak laka min chhanchhuak tûra kan sualte tâna Amah leh
Amah inpê a” thurin bulpuite chu an lo zir vê ta a ni. “Rinna
thu chu hriain,” Pathian Thlarau chu an lo dawng ta a, “Kristaa
rinna azârah Pathian fâte,”6 an lo ti ta a ni.
“Keimah ang bawk hian awm vê rawh u”7 tîa sawi thei tûr
khawpin Paula chu Galatia mîte zîngah hian a nung a.
Mâichâm a\anga meiling chuan a hmûi chu a dek tawh a,
chuvângin taksa chak lohna chung lamah chuan a nung theiin,
Isua chu misualte beiseina awm chhun a ni tih a sawi thei ta a
ni. Amâ thu ngaithla tawhte chuan Isuâ hnênah a awm tawh a
ni tih an hria. Chunglam a\anga thiltihtheihnaa thuâm a nih
tawh avângin thlarau lam thilte chu thlaru vêkin a khaikhin
thei a; Setana kulhpuite chu a \hiat thei a ni. Pathian
hmangaihna, A Fapa neih chhun a hlannaa tihlana awm
_____
6
Filipi 2:15:16; 7Galatia 1:3, 4; 3:2, 26
chanchin chuan mîte thinlung chu a tikeh a, chutichuan mi

tam takin, “Chhandama awm tûrin enge ka tih tûr?” tiin an
zâwt ta a ni.
Hetiang ang kawng hian Gentailte zîngah tirhkoh chuan
rawng a bâwl tluan chhuak zak a. An hmâah chuan Kalvari
kros chu a tilang reng \hîn a ni. A hun hnuhnung lamah chuan
heti hian a lo puâng ta: “Mahnî thû kan hril sî lo va, Krista
Isua chu LALPA a ni tih kan hril zâwk \hîn a, keinî pawh Isua
avângin bâwih ka nih ka hril bawk \hîn. Isua Kristâ hmêlah
chuan Pathian ropuizia hriatna êng min pe tûrin, “Thim atâ
[209] êng a êng chhuak ang,” titu Pathian chuan kan thinlungte hi a
chhun-êng ta sî a,”8 tiin.
Kristianna hun hmasa lama thuchah kengtu inhlânzo takte,
chhandamna chanchin \ha lâwmawm, khawvêl boral mêkte
hnêna puangtûte chuan Krista, khenbeha thû an sawina dâl
theitu, mahnî inchâwisânna rilru neih chu an phal lo rêng rêng.
Thuneihna emaw, sân zâwk duhna emaw an nei lo.
Chhandamtû hnênah chuan awm tlatin, chhandamna ruâhman
ropui tak leh Isuâ nun, hê thil ruâhmanna Siamtu leh Tizotu
chu an châwisâng reng zâwk a ni.
Tûn laia Pathian thu zirtîrtûte pawh hian Kristâ kros chu
an châwisâng deuh deuh phawt chuan an rawngbâwlna pawh
a hlawhtling zâwk êm êm ang. Misualten kros chu vawi khat
tal pawh urhsûn taka an en a, Chhandamtu khenbeha chu chiang
taka an hmuh theih phawt chuan Pathian khawngaihna thûkzia
leh sual sualzia chu an hre chhuak ngêi ang.
Kristâ thihna chuan mihringte tâna Pathian hmangaihna
ropuizia chu a tifiah a, kan chhandamna thutiam a ni. Kristian
laka kros tih bo chu vân atâ nî lâk bo ang a ni ang. Kros chuan
Pathian lamah min hruai hnâi a, Amah nên inremin min siam
a. Pâ hmangaihnain Jehova chuan chatuân thihna a\anga
mihringte chhanchhuak tûra A Fapa tuârna chu a en a, a
duhtakahte min lo pawm ta a ni.
_____
8
Galatia 4:12
Kros tel lo chuan mihring chuan Pâ nêna inzawmna a nei
thei lo. Kros-ah chuan kan beiseina tin rêng chu a innghat a.
Chuta \ang chuan chhandamna hmangaihna chu a lo êng
chhuak a; chutichuan kros bula misualin amah chhandam tûra
Thîa chu a thlîr phawt chuan, a sualte ngaihdam a nih avâng [210]
chuan lâwmnain a lo khat ta \hîn a. Kros-ah chuan rinna nêna
\hing\hîin, mihringte thlen sân theih ber hmun chu a lo thleng
thei ta a ni.
Kros a\ang hian vân Pathian chuan hmngaihna tâwp nei
lovin min hmangaih a ni tih kan zir a. Paula, “Kan LALPA Isua
Kristâ kros chauh lo chu ka chhuân loh tûrzia mai chû!”10 ti-a
a lo sawi hi mak kan ti thei dâwn em ni? Kros chhuân chu
keinî tân pawh ham\hatna ropui tak a ni a, kan zâ atâna inpea
hnêna kan inpêk vê vek chu kan ham\hatna bawk a ni.
Chutichuan Kalvari a\anga êng lo chhuak chuan kan hmêl chu
ti-êng vêin, thim zînga awmte ti-êng tûrin kan kal chhuak vê
thei tawh ang. cd
_____
9
2 Korin 4:5, 6; 10Galatia 6:14
BUNG–21
RÂL LEHLAMAH
[211]
A SIA RAM TÊ râl lehlama chanchin \ha puân darh hun chu a
lo thleng ta a. Paula leh a hnathawhpuite tân Europe lama
kal nân kawng chu buatsaihin a awm a. Troas khua,
Mediterranean Tuipui kamah chuan “zânah Paulan mumang
angin Makedonia rama mi pakhat dingin, ‘Makedonia ramah
lo kâi la, min pui rawh’ tîa ngên chiamin a hmû a.”
Kohna chu loh theih loh leh tlâi chî miah loh a ni a. Paula,
Sila leh Timothea, Europe lama zui vêtu Luka chuan, “Mang
chu a man zawh vêleh, Makedonia ramah chuan kal kan tum
ta nghâl a, an hnênah chanchin \ha hril tûrin Pathianin min ko
tih kan hria,” tiin a puâng a ni. Tichuan Troas khuâ ata lawngin
kan chhuak a, tluâng takin Samothraki khuâah an kal a, a tûkah
chuan Neapoli khuâah kan kal leh a; chuta \ang chuan Filipi
khuaah kan kal a, chû khua chu Makedonia rama khaw pakhat,
chu mi bialah chuan khaw pawimawh ber a ni.”
[212] Luka chuan heti hian a sawi zawm zêl a, “Chawlhnîin kulh
kawngkhâr pâwn lamah lui kamah \awng\aina hmun nîa kan
rinah chuan kan kal a; kan \hû a, hmeichhe lo kal khâwmhote
hnênah chuan thû kan sawi a; a hming Ludi, puân senduk
zuârtu, Thuatira khuaa mi, Pathian betu hmeichhe pakhatin
kan thû a lo hria a, LALPA chuan a thinlung a tivâr ta a,” tiin.
Ludi chuan lâwm takin thutak chu a lo pawm ta a. Amah leh
a chhûngte chu lo piangtharin, baptisma an lo chang ta a, an
ina lo thleng tûrin tirhkohte chu a ngên chiâm a ni.
Kros Thuchah kengtûten zirtîrna hnâ thawka an vah vêl
lai chuan, nula tû emaw, ramhuai aienthiam zâwlin anni
chu a zui a, “Hêng mî chhandamna kawng hrilhtû che u hi
Chungnungber Pathian bâwih an nih hi,” tiin a âu va,
chutiang chuan ni rei tak a ti \hîn a.

RÂL LEHLAMAH 189
Chû hmeichhia chu Setana hmanraw bîk a ni a, a âien

avângin a pûte chu sum tam tak a hmuhtîr \hîn a. Chû
hmeichhia avâng chuan milem biakna pawh a lo hluâr phah a.
Setana chuan a lalram chu rûnin a awm a ni tih a hria a. Pathian
hnathawh dodâl tûrin chutiang hmanrua chu a rawn hmang ta
a, chanchin \ha thuchah puangtûten an zirtîr thutak leh amâ
zirtîrna dik âwm taka lang, dik sî lo chu chawhpawlh tumin a
bei a ni. Chû hmeichhiain fakna thû a âupui pawh chu thutak
rawngbâwlna atân chuan a hlauhawm a; tirhkohte zirtîrna lak
a\angin mipuite rilrû chu a la pêng tlat a ni; chanchin \hâ chu
a tihmingchhia a, chuvângin mi tam takin Pathian thiltihtheihna
leh Thlarauva thusawitûte pawh chu hê Setana mi tirhte thlarau
avânga thusawiah an rin phah a ni.
Hun eng emawti chhûng chu tirhkohte chuan an dodâl duh
lo va; mahsela Thlarau Thianghlim thâwkkhumna azârah Paula
chuan chû hmeichhe hnên atâ chû ramhuai chu a hnawt chhuak [213]
ta a ni. Chû chuan tirhkohte chu Pathian chhiahhlawhte an ni
ngêi tih a lantîr a; ramhuai pawh chuan chû chu a hre chiang a,
an thû chu a âwih vê nghâl mai a ni.
Ramhuai thlaruvin a chhuahsan a, rilru pângngai a lo

put leh tâk hnû-ah chuan hmeichhia chuan Krista zuitu nih
a lo thlang a. A pûte chu an eizawnna lamah chuan an lo
mangang \an a. Tirhkohten chanchin \ha an puan zêl chuan,
an âienna avânga an sum hnâr zawng zawng chu a lo tâwp
vek mai dâwn a ni tih an hmu tlang vek a ni.
Khawpuia mi dang tam takte chuan Setana bumna
a\anga sum hmuh chu an phûrpui hlê mai a, an hna thawh
titâwp thei tûr thiltihtheihna chu duh lo leh hlâuthâwngin,
Pathian chhiahhlawhte chu nasa taka dodâlin an âu chhuak
a. Tichuan tirhkohte chu rorêltûte hmâah chuan an hruai a,
heti hian an hêk a, “Hêng mîte hi Judate an ni a, kan khuâ
an tibuai êm êm a, dân eng emaw kan lawm leh zawm thiang
lote hi an hril \hîn a, Rome mî kan ni sî a,” tiin.
Mipui zâuthâu leh helhhawlh tak maite chuan zirtîrte
chu an do ta a. Mipui rilrû chuan rorêltûte chu hneh a,
tirhkohte chu an puânte an phih thlâksak a, tiânga vuâk thû
an pe ta a. “Vawi tam tak an vuâk zawhin, tân inah an
khung a, a vêngtûte hnênah him taka vên tûr an ti tlat a;
chuti kauva thû an pêk avângin ani chuan rip chhûngnungah
a khung a, an kê-ah chuan thingkawl a buntîr tlat a.”
Tirhkohte chu sawisakna nasa tak avânga an dinhmun
hrehawm tak avâng chuan na tuârin an awm a, mahse an
phunnâwi lo. Tân in thim tak leh khawhar thlâk takah chuan
[214] awm mahsela, Amah avânga tuâr tlâka ruât an nih avângin
\awng\aina leh Pathian fakna hlâ sâin an infuihtawn zâwk
a. An Tlantû rawngbâwlna chu an tuina ber a nih avângin
an thinlungte chu a hlim êm êm mai a. Paula chuan Kristâ
zirtîrte tihduhdah tûra hmanruâ an lo nih tawh dânte chu a
ngaihtuah chhuak a; tûn hma lama a lo hmuhsit êm êm \hin
thutak ropui tak thiltihtheihna chu a thinlunga lo hre tain, a
mit chu tihmenin a lo awm ta a, a lâwm êm êm mai a ni.
RÂL LEHLAMAH 191
Rip chhûngnung a\anga zâi rî leh \awng\ai thâwm mi tâng
dangten an han hriat chuan mak an ti hlê mai. Ni dangahte
chuan lungngâi thâwm leh âu rî te, ânchhe lawhna leh
chhechham rîte an hre reng mai \hîn a; zân reh pawh a awm
ngai lo. Chû tân in hrehawm tak a\ang chuan \awng\ai rî leh
fakna hlâte an la hre ngai lo rêng rêng a ni. Vêngtûte leh
tânghote chuan mak an tiin hêng mî, vâwt ti, ril\âm leh
tihduhdah hrep ni sî, hlim taka awmte hi tûte nge maw ni dâwn
le tiin an inzâwt vêl hlawm a.
Chutih lai chuan rorêltûte chu in lamah an hâw tawh a,
buaina tireh tûra a hun taka an chêt avângin lâwmthû an inhrilh
tawn vêl a. Amaherawhchu, an hâw kawngah chuan an
sawisaktîr leh an tântîrte nungchang leh an hnathawh chu
chiang lehzualin an hria a. Hmeichhia, Setana hnathawhna
a\anga tihzalêna awm leh a landân leh awmdâna lo danglam
ta pawh chu an hmû a. Tûn hma lam chuan hê hmeichhia hian
khawpui chu a tibuai nasa \hîn ngêi mai; tûnah lah chuan muâng
takin a ngâwi hmiah tawh mai sî a. Pawisawi lo mi pahnihte
chu anmahnî pawhin an duh loh êm êm, Rome dân angin an
hrem a ni tihte an inhre chhuak ta a; zîngah tirhkohte chu ngâwi
renga chhuahtîr a, khawpui a\anga hruai chhuak a, mipui [215]
thinrimna lak atâ hruai bo daih an rêl thlu ta a ni.
Mîte chu râwng tak leh phuba lâk châk takte awmin, an
mawhphurhna khûn tak maite chu ngaihsak lo vin awm \hîn
mah se, Pathian chuan A chhiahhlawhte chunga khawngaihna
chu a theihnghilh vê ngai lo. Krista avânga tuartûte chu vân
chuan a ngaihven reng a, tân in tlawh tûrin vântirhkohte chu
tirh an ni a. An lo kal thâwmah chuan lei chu a lo khûr a. Tân
in kawngkhâr kalh bur maie chu an lo inhwng a, mi tângte
khaidiat leh kawl bunte chu an kut leh kê a\ang chuan an lo tla
ta a. Tân in chu a lo êng pup mai a. Tâng vêngtu chuan makti
tak maiin tân ina tirhkohte \awng\aina leh hla sakte chu a hria
a. A hruai luh laite khân an hliâm vûngte leh thi chhuakte chu
a hmu vek a, amah ngêiin an ke kawlte chu a buntîr a. An lak

a\ang chuan rûm thâwm leh ânchhe rî chu hriat a beisei a,
mahsela lâwmna leh fakna rî chu a hre ta zâwk a. Chûng rîte
hre reng chung chuan tui takin a muhîl ta a; mahsela tâng vêngtu
chu lîrnghîng leh tân in bang sawi vêl chuan a tiharh a.
Hâuthâwng takin a lo tho va, tân in kawngkhâr zawng
zawngte chu an lo inhawng vek a ni tih thlabâr takin a han
hmu lehnghâl a; tâng hote chu an tlânbo ta vek emaw tiin
hlauhnain a rawn man a. A hmâ zâna Paula leh Sila chu
ngunthlûk taka vêng tûra hrilh a nihziate kha a la hre reng a;
rinawm lo nîa ruât a nih ngêi dâwn avângin a thi ngêi ang tih
pawh a hre chiang a. Rilru hrehawm taka awm lai chuan
zahthlâk taka tihhlum nih âi chuan mahni intihhlum mai chu
\ha zâwkah a ngai a. A khandaih a phâwi a, intihhlum a tum
a; chutih lai tak chuan Paula âw hlimawm tak mai chu a hre ta,
[216] “Eng mah intih suh, kan zâin hetah kan la awm vek a lâwm!”
tiin. Mi tin mai chu mahnî hmunah an awm vek a, mi tâng
\hian pakhat avângin Pathian thiltihtheihna chuan a chelh ding
vek a ni.
Tâng vêngtu chuan Paula leh Sila chu râwng takin lo
enkawl tawh mah sela an huatphah chuang lo. Paula leh Sila
chuan phuba lâk duhna rilrû nei lo vin, Kristâ rilrû an pu zâwk
a. An thinlung chu Chhandamtû hmangaihnaa a khah avângin,
anmahni tihduhdahtûte huatnain hmun a chang vê lo.
Tâng vêngtu chuan a khandaih chu a pâiah a khung a,
khâwnvârte a lam a, tân in chhûngril lamah chuan a zuâng lût
a. Râwng taka enkawl ni mahsela hêng mîte hian ngilneihna
nên an lo dawngsawng a ni tih a hriatin, engang mi chiah nge
maw an nih le tih hmuhchhuah a tum a. Tirhkohte awmna
hmun a lo thlen chuan an hmâah bawkkhupin, an ngaihdam a
dîl a. Anni chu pâwnah a hruai chhuak a, “Pûte u, chhandama
awm tûrin enge ka tih tûr?” a ti a.
RÂL LEHLAMAH 193
Lîrnghîng a\ang khân Pathian thinurna chu tihlan a ni

tih a hmuhin a khûr a; tânghote chu an tlân chhuak vek nîa
a ngaih avâng khân intihhlum mai chu a tum a ni. Mahsela
tûnah chuan hêng zawng zawngte âi hian a rilrû tihlâutu
mak tak leh thil thar chu a lo lang chhuak ta; tuârna leh
hmuhsitna hnuaiah tirhkohte chu awm mah sela, muâng tak
leh hlim taknin an awm a ni tih a hmuhin, chutiang chu
neih vê theih loh a hlâu êm êm mai a. An hmêlah vân ênna
chu a hmu a, an nun chhanhin tûrin Pathian chu mak takin
A lo chê a ni tih a hria a; ramhuai pai hmeichhe thusawi:
“Hêng mî chhandamna kawng hrilhtû che u hi,
Chungnungber Pathian bâwih an nih hi,” tih khân nasa takin
a rilrû a khawih ta a ni.
Inngaihtlâwmna nasa tak nên nunna kawng kawhhmuh [217]
tûrin tirhkohte chu a dîl a. Anni chuan heti hian an lo chhâng
a, “LALPA Isua Krista ring la, tichuan chhandamin i awm
ang, nang leh i chhûngte nên,” tiin. A hnênah leh a ina
awm zawng zawngte hnênah chuan LALPÂ thû a sawi a.
Tâng vêngtu chuan tirhkohte an vuakna vuâlte chu a silfai

a, an rawng a bâwlsak a, chumi zawhah chuan amah leh a
chhûngte zawng zawng chu baptisma an chantîr ta a ni.
Tithianghlimtu boruak chuan tân ina mîte chu a rawn tuâm
vêl a, tirhkohten an sawi thutak lamah chuan an zavâia rilrû
chu, ngaithla tûrin a lo inhawng ta a. Hê mîten a rawng an
bâwl \hin Pathian chuan mak tak maiin tân in atâ A rawn
chhuah a ni tih an ring tlat a ni.
Filipi khuâa mîte chu lîrnghîng chuan nasa takin a tihlâu
va, zîng a lo nih chuan tân in hotûte chuan rorêltûte hnênah
zâna thil lo awmdânte chu an hrilh a, an hlâuthâwng hlê a;
tirhkohte chhuah tûrin mi mantûte an tîr a. Nimahsela Paula
chuan an hnênah, “Rome mî kan ni sî a, kan thiam leh thiam
loh hre lo vin vântlâng mit hmuhin min vuâ a, tân inah min
khung a; tûnah hian a rûkin min hnawtchhuak dâwn vei a
ni maw? A ni lo tawp ang; anmahnî ngêi lo kal sela, min
rawn hruai chhuak rawh se,” a ti a.
Tirhkohte chu Rome mî an ni a, Rome mî rêng rêng,
tihsual tâwpkhâwkah lo chuan vuâk thiang an ni lo; thubuai
fel taka rêl a nih hmâ chuan a zalênna chu chhuhsak theih a
ni lo bawk a. Paula leh Sila chu vântlâng hmuha tântîr an
ni a, rorêltûten fiahfai taka an hrilhfiah loh chuan chhuah
rûk mai chu an duh lo.
Hêng thûte hi thuneitûte hnêna an rawn thlen chuan,
tirhkohten lalber hnênah an sawi mai ang tih an hlâuthâwng
hlê mai; chutichuan tân in lamah chuan an kal vat a. Paula
[218]
leh Sila hnênah chuan dik lo tak leh râwng taka an chunga
an lo tihna avângin thuphâ an châwi a, anmahni ngêiin an
hruai chhuak a, khawpui a\anga chhuak tûrin an ngên ta
chiâm a. Rorêltûte chuan tirhkohten mipuite chu an hneh
mai ang tih leh, hêng mi thiam lohna nei lote tâna thawktu
Thiltihtheihna chu an hlâu a ni.
RÂL LEHLAMAH 195
Kristâ zirtîrna thu zâwmin tirhkohte chuan mîin an duh
lohna hmuna awm reng chu an tum lo va, “Tân in atâ chu
an chhuak a, Ludi inah chuan an lût a; ûnaute chu an hmû a,
an thlamuân a, an chhuak ta a ni.”
Tirhkohte chuan Filipi khuâa an rawngbâwlna chu a
thlâwnah an ngai lo. Dodâlna leh tihduhdahna nasa tak an
tâwk a; mahsela an tân Pathian a lo chê a, tâng vêngtu leh a
chhûngte zawng zawng an lo piangthar ta bawk sî a, chuvângin
an tawrhna leh an zahna zawng zawng chu eng mah lo vah an
ngai ta zawk a. Di lo taka tântîr an nih dân leh mak tak maia
chhanchhuah an nih dân chu, chulai ram vêlah chuan a lo thang
chhuak ta a; chû chuan tirhkohte rawngbâwlna chu mi tam
zâwkte a hriat chhuhtîr ta a ni.
Filipi khuâa Paula rawngbâwlna avângin kohhran a lo
ding ta a, memer-te pawh an lo pung ta zêl a. A
\hahnemngaihna leh inhlannate chuan piangtharte rilrû chu
a hneh êm êm mai a. Tirhkohten an hlut êm êm thutak hlu
tak mai chu an ngaisâng êm êm a, an Tlantû rawngbâwlna
atân an inpumpêk tawp mai a ni.
Hê kohhran, lo ding ta hian tihduhdahna chu a pumpelh
bîk lo a ni tih an hnêna Paula lehkha thawnah hian a lo lang a, [219]
“Krista avânga amah in rin chauh ni lo vin, amah avânga in
tuâr pawh phal a ni sî a; indona keimaha in hmuh \hin, tûnah
pawh keimahah a awm tih in hriat, chû mî ngêi chu in neih vê
tâk hi.” Mahsela rinnaah chuan an ngheh êm avângin heti
hian a sawi zawm zêl a, “Ni hmasaber a\ang khân tûn thlengin
chanchin \ha puân darhnaa in tel vê \hin avângin ka hriat
chhuah apiang che uin ka Pathian hnênah lâwmthû ka hrilh
\hîn, nangmahnî zawng zawng ka \awng\aisakna che u
apiangah hlim taka dîl fo vin,”1 tiin.
Thutak puangtûte rawngbâwlna hmunpuiah rêng rêng
chuan sual sipaite leh Pathian mîte inbeihna chu a nasa thei
hlê \hîn a. Paula chuan heti hian a sawi, “Kan buânte hi
_____
1
Filipi 1:29, 30; 3-5
tîsâ leh thisen an ni sî lo va; lalna te, thuneihna te leh hê

thim chunga khawvêl rorêltûte an ni zâwk e,”2 tiin. Hun
tâwp thlengin Pathian kohhran leh vântirhkoh sualte
thununna hnuaia awmte inkârah inbeihna chu a awm reng
ang.
Kristian hmasâte chu thimna thuneitûte nêna
inhmachhawna inbeihna nei tûra koh an ni \hîn a. Inhniâlna
leh tihduhdahna hmangin hmêlmâ chuan rinna dik a\anga
kal pêntîr a tum reng \hîn a ni. Tûnah pawh hian lei thil
engkim tâwpna hun a lo hnaih tâk avângin Setana chuan
khawvêl chu a thanga awhtîr tûrin theihpatâwpin a bei a ni.
Rilru luah khat tûrin thil ruâhman tam tak a buatsaih a,
chhandamna atâna thil pawimawh thutak a\anga la pêng
tûrin a bei reng bawk a. Khawpui tinah hian Pathian dân
dotûte chu a âiawhtûte chuan an hruai khâwm a, pâwlah
din tûrin an buai êm êm a ni. Bumtu chimawm ber mai
chuan buâina leh helna tichhuak tûrin a bei reng a, hriatna
dik ang ni lo vin, mîte chu \hahnem a ngaihtîr êm êm thei a
ni.
[220] Sualna chuan tûn hmalam zawng âiin a thleng sâng tawh
a; chutichung chuan chanchin \ha rawngbâwltû tam takte
chuan, “Muânna leh himna,” tiin an la âu reng a ni. Mahsela
Pathian thuchah kengtu rinawmte chu an hnâah chuan zâwi
zâwiin hmâ an la sâwn zêl a. Vân râlthuâm famkima
inthuâmin, zâm lo leh hneh chung zêlin hma lam an pan zêl
tûr a ni. Hê hun atâna thudik, thuchah chu an thlen phâk
chin apianga awmten an hmuh vê hmâ loh chuan an indona
chu an chawlhsan mai tûr a ni lo.cd
_____
2
Efesi 6:12
197
BUNG–22
THESALONIKA KHUÂ-AH
F khuâ an chhuahsan hnû chuan Paula leh Sila chu [221]

ILIPI
Thesalonika khaw lamah an kal ta a. Hetah hian Judate
inkhâwmna in a awm a, chutah chuan mipui tam tak hnêna
thusawina hun remchâng pêk an ni. A hmâ lawka zahthlâk
taka an sawisakna hnûhmâte kha anmahnîah chuan hmuh
theihin a la awm reng a, a chhan leh vâng an sawi a ngai bawk
a. Mahni inchâwisân nâna sawi an ni lo va, anmahni
Chhandamtu tih ropui nân an sawi mai zâwk a ni.
Paulan Thesalonika mîte hnêna thû sawiin, Messia
chungchânga Thuthlung Hlui hrilhlâwknate chhui vê tûrin
a ngên a. Krista chuan A rawngbâwlnaah khân hêng hrilh-
lâwknate hi A zirtîrte rilrûah a lo tuh tawh a. “Messia leh
zâwlneite zawng zawng lehkhâah a \an a, Pathian Lehkhâ
zawng zawnga Amâ chanchin ziak apiang chu anmahni a
hrilhfiah zêl a.” 1 Peteran Kristâ thû a tlângâupui khân
Thuthlung Hlui chu a innghahna bulpui a ni. Sefana pawh
khân hetiang bawk hian a ti vê a. Paula pawhin a rawng-
bâwlnaah Kristâ pianna te, tawrhna te, thihna te, thawhlehna [222]
te leh vâna a lâwnnate chu Thuthlung Hlui hrilhlâwknate
a\angin a sawi chhuak a. Mosia leh zâwlneite hriattîrna,
thâwkkhum bû a\angin Nazareth Isua chu Messia a nih
ngêizia chiang takin a hrilhfiah a; Adama hun a\angin
thlahtûte leh zâwlneite hmanga thusawitu chu Krista a nihzia
a tilang a ni.
Tiâma Awma chu a lo landân tûrte hrilhlâwkna chiang
leh famkim chuan a lo sawi lâwk vek a. Adama hnênah
chuan Tlantu lo kal tûr thû chiang taka pêk a ni. Setana
chunga thurêl tlûk chu, “Nang leh hmeichhia hi ka indotîr
bawk ang; Chû mî chuan i lû a tithitling anga, nangin a ke
_____
1
Luka 24:27
artui i la tithitling ang”2 tih hi a ni a; hei hi Kristâ zâra tlanna

thutiam kan nû leh pa hmasa berte hnêna pêk chu a ni.
Abrahama hnênah chuan a thlahah khawvêl chhandamtu
chu a lo piang dâwn tih tiâm a ni, “I thlahah chuan khawvêla
chi tin an la thawveng ang,” chi thlate pawh a ti lo va; mi
pakhat chungthû sawi angin, “I chi thlah hnênah pawh,” tih a
ni zâwk e. Chû chu Krista chu a ni.”3
Mosian Israelte hruaitu leh zirtîrtu anga a hun tâwp dâwn
lamah khân Messia lo kal tûr thû a lo sawi lâwk a; Israel mipui
pungkhâwm hnênah chuan, “LALPA in Pathianin keimah ang
hi in ûnaute zînga mi zâwlnei a siamsak ang che u; A thû chu
in ngai tûr a ni,” tiin. Mosia chuan Horeb Tlânga a awm lai
khân Pathian ngêiin hê thû hi a hnênah a rawn tilang a ni tih
Israelte hnênah a sawi chiang a, “An ûnaute zînga nangmahnî
ang zâwlnei ka siamsak ang a, A kâah Ka thûte ka dah ang a;
A hnêna thû ka pêk apiang chu an hnênah A sawi ang,”4 tiin.
[223] Messia chu lal thlaha mi a nih tûr thû Jakoba hrilhlâwknaah
LALPAN heti hian a sawi, “Lal tiâng chu Juda lakah a bo lo
vang a, Rorêltû tiâng chu a ke kâr atâ a bo hek lo vang, Silova
lo kal hmâ loh chuan,”5 tiin.
Isaian heti hian a lo hrilhlâwk a, “Jesaia bul a\angin
chawrno a lo chhuak ang a, a zung a\angtea puâk chhuak chu
a rah ang.” “In beng rawn dawh ula, ka hnênah lo kal rawh u;
ngaihthlâ ula, tichuan in nunna chu a nung ang; in hnênah
kumkhaw thû ka thlung ang, Davidâ hnêna khaawngaihna tiâm
tlatte chu. Ngai teh, ani chumi tin tân hretûah ka ruat a, mi tin
tân hruaitu leh hotûah ka ruat a ni. Ngai teh, i hriat ngai loh
hnam chu i hnênah an lo tlâng ang, LALPA i Pathian avâng leh
Israelho Mi Thianghlim avâng chuan; ani chuan a châwimâwi
sî che a,”6 tiin.
Jeremia pawhin Davidâ chhûngkaw zînga Lal angin Tlantu
lo kalna chu heti hian a lo sawi bawk, “Ngai teh u, Davidâ tân
_____
2
Genesis 3:15; 3 Genesis 22:18; Galatia 3:16; 4 Deuteronomi 18:15, 18; 5 Genesis
49:10; 6 Isaia 11:1; 55:3-5
THESALONIKA LEH ATHENI KHUÂAH 199
zâr fel ka
chhuahsak hun
tûr chu a lo
thleng dâwn tih
hi L ALPÂ thu-
chhuak a ni; Ani
chu lalah a \hû
ang a, fing takin
a tî ang a, ram
pumah dikna leh
felna a hlân ang.
A hun chhûngin
Juda chu
chhandam a ni
ang a, Israel chu
him takin a awm
ang. Hei hi a
hming an la vuah tûr chu a ni, ‘LALPA chu kan felna a ni,” tih
hi. Heti hian sawi leh bawk, “LALPA chuan heti hian a ti a ni:
Davida chuan Israel chhûngte lal\hutthlênga \hu tûr mi a hmâi
ngai lo vang; Puithiam, Levia chîte pawhin ka hmâa hâlral
inthawina hlân tûr leh buhbâl thil hlan tûr leh inthâwi zêl tûrin
mi an hmâi hek lo vang,”7 tiin.
Messia pianna hmun lamin hrilhlâwk a ni: “Nimahsela
nang Bethlehem Efratha, Juda rama sâng tam tak zînga telah [224]
tê hlê mah la, nangmâ lak a\ang hian Israelho rorêltû tûr chu
ka tân a lo chhuak ang a; a lo chhuahna chu hmâsâng atâ
chatuan a\angin a ni,”8 tiin.
Hê leia Chhandamtû hnathawh tûr pawh famkim taka sawi
lan a ni: “LALPÂ thlarau, finna leh hriattheihna thlarau,
remruatna leh chakna thlarau, hriatna leh LALPA \ihna thlarau
chu, a chungah a fû ang; tichuan a lâwmna chu LALPA \ihnaah
a ni ang; a mita a hmuh angin ro a rêl lo vang.”
_____
7
Jeremia 23:5, 6; 33:17, 18; 8 Mika 5:2
“Thuhnuairawlhte hnênah chanchin \ha hril tûra LALPAN hriak

mi thih avângin LALPA Pathian thlarau chu ka chungah a awm;
ani chuan thinlung lungchhiate tuâm tûr te, salte hnêna
chhuahna thû leh, mi tângte hnêna tân in hawnna thû sawi tûr
te, LALPÂ lungâwi kum thû leh kan Pathian phuba lâk ni thû
sawi tûr te, lungngâi zawng zawng thlamuân tûr te, vut âiah
pangpâr \hihrui te, lungngaih âiah fakna silhfênte an hnêna
pêkah Ziona lungngaia awmte tân ruat tûrtein mi tîr a ni; ani
chu châwimâwia a awmna tûrin, felna thing, LALPÂ phunte,
tih an nih theih nân,”9 tiin.
“Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilrûin a lawm
êm êma hi en teh u; a chungah ka thlarau ka dah ta; Gentailte
hnêna pêk tûrin rorêlna thû a la chhuak ang. A âu lo vang a,
âw a chhuah hek lo vang a, kawtthlêrah a âw a hriattîr hek lo
vang. Luâng sâwp a titliâk fithla lo vang a, la khû pawh a
timit lo vang; rorêlna chu thutakin a la chhuak ang. Leiah
hian rorêlna a awmtîr hmâloh chuan ani chu a châu lo vang a,
a beidawng hek lo vang; thliârkârte chuan a dân thû chu an
nghâk reng dâwn.”10
[225] Thuthlung Hlui Pathian Lehkha thû a\angin Paula chuan
thiltihtheihna nên chiang takin heti hian a sawi, “Krista chuan
hrehawm a tuâr tûr rêng a ni a, chumi hnû-ah mithi zîng atâ a
tholeh ang,” tiin. Mika pawhin heti hian a lo sawi rêng lo vem
ni? “Israel hruaitu chu a biangah tiângin a vuâ ang,”11 tiin.
Tiama Awm pawhin Isaia hmangin heti hian a lo sawi lâwk a
ni lâwm ni? “Ka biangte hi hmul pawttûte hnênah ka dawh
bawk a; muâlphonaah leh chilah ka hmâi ka hup lo,”12 tiin.
Sâm phuahtu hmangin Krista chuan mîte sawisak dân tûr pawh
a lo sawi lâwk a, “Kei erawh chu....changpât mai ka ni a;
mihringte sawichhiat leh mîte hmuhsit ka ni. Mi hmû apiangin
mi nuihsan a, an hmûi an kum a, an lû an thing a, ‘LALPÂ
chungah innghat ta che, ani chuan amah hi chhanhim ang
hmiang; A chunga a lâwm avângin chhanhim ang hmiang,”
_____
9
Isaia 11:2, 3; 61:1-3; 10 Isaia 42:1-4; 11 Mika 5:1; 12 Isaia 50:6
an ti a. “Ka ruh zawng zawng hi ka chhiar thei a, anni lah
chuan mi enin mi melh reng a; ka silhfênte an insem a, ka
kawr atan \hum an vâwr a.” “Ka ûnaute lakah mikhual ka lo
ni ta a, ka nû fanûte lakah hriat ngai loh mî ka lo ni ta. I ina ka
\hahnemngaihnain mi ei zo va; nangmah sawichhetûte
sawichhiatnate chu ka chungah a tla ta. Mî mi sawichhiatna
hian ka lung a tichhia a, nasa takin ka lungngâi bawk a. Tichuan
mi khawngaihtu tûr ka zawng a, nimahsela tûmah an awm sî
lo va; mi thlamuântu tûrte ka zawng zâwk a, nimahsela tû mah
ka hmu sî lo,”13 tiin.
Kristâ tuârna leh thihnate hi Isaia chuan chiâng êm êmin
a lo hrilhlâwk vek a ni! Zâwlnei chuan heti hian a zâwt a:
“Kan thusawi tûin nge ring? LALPÂ kut chu tû hnênah nge
a lan? A hmâah chuan huan thil \iâk no tak angin ani chu a
chawr chhuak sî a, lei ro a\anga zung angin a puak chhuak
[226]
bawk a ni; pianhmang \hatna leh hmêl mâwina rêng rêng a
nei lo va; Amah kan hmuha kan duhna tûrin mâwina rêng
rêng a awm lo. Ani chu mihringte hmuhsit leh duh lohin a
awm a; lungngaihnate nei mî leh natnate hre mî a ni a; mîten
an hmâi an huhsana ang chuan ani chu hmuhsitin a awm a,
keini lah chuan ani chu kan ngaisâng sî lo.
Ani chuan kan natnate a phur ngêi a; nimahsela keinî chuan
lungngaihna tlâk buakah, Pathian vuakah, tihretheihah kan ngai
sî a. Nimahsela ani chu kan bawhchhiatnate avângin hliamin
a awm a, kan khawlohnate avângin vuak thitlinin a awm a;
kan thlamuânna tûra thununna chu a chungah a tlâ a, a
vuakna vuâltea tihdamin kan awm ta. Kan zâ hian berâm
angin kan vâk bo va, mahnî kawng kawngah kan pêng \heuh
a; LALPA chuan ani chungah chuan kan zâa khawlohna chu
a nghat ta a. Ani chu hnehchhiahin a awm a, nimahsela a
inngaitlâwm a, a kâ pawh a âng lo. Hnehchhiahna leh
rorêlnaa lâk bovin a awm a, a dam rualpuite lek phei chuan
tûin nge mi nung ram atâ tihborala a awm chu ngaithuah tehlul
_____
13
Sâm 22:6-8, 171, 18; 69:8, 9, 20
nî? Ka mîte bawhchhiatna avângin lungngaihna tlâk buakin a

awm a ni.”14
A thih dân tûr lamin lo sawi lâwk vek a ni. Thlalêra dâr
rûl khâi kân ang khân Tlantu lo kal tûra chu khâi kân a ni ang
a. “Mî tû pawh Amah ring apiang chu an boral loh a, chatuana
nunna an neih zâwk nân.”15
“Mî tûin emaw a hnênah, ‘I bân inkâra hliamte hi enge
ni?’ an ti a; anin, ‘Hêng hi ka \hiante ina ka hliam a nih hi,’
tiin a chhâng ang.”16
“Thil râwng taka ti ngai lovin, a kâah tihderna rêng rêng
awm ngai lo mah sela, a thlân chu mi sualte hnên lamah an
[227] ruatsak a, A thih hnû chuan mi hausa hnên lamah a awm a.
Nimahsela LALPAN ani chu vuâk thitlin a duh rêng a ni, a tina
ta ngêi a.”17
Mahsela mi sualte kuta thihna Tuârtu chu sualna leh thlân
hnehtu angin a lo tholeh tûr a ni. Engkimtitheia thâwkkhumna
hnuaiah Israel Zaithiam chuan thawhlehna zîng ropuinate chu
heti hian a lo tilang a, “Chûvângin ka thinlung hi a lâwm a, ka
ropuina hi a hlim a; ka tîsâ pawh him takin a awm ang. Ka
thlarau Seol hnênah i hnutchhiah dâwn sî lo va; i mi thianghlim
hi \awihna hmuh i phal dâwn hek lo,”18 tiin.
“Berâmno talh tûr an hruai ang” hrilhlâwknain a lo sawi
leh, inthâwina rawngbâwlna chu Pathianin a zawm tlat a ni tih
Paula chuan a lantîr a. Messia chuan “Sual tâna inthâwina”
angin a nun chu a pe dâwn a ni. Chhandamtû tlanna lan dân
chu kum zabi tam tak a\anga lo thlîr lâwkin zâwlnei Isaia chuan
heti hian a sawi, Pathian Berâm No chuan “A nunna chu thi
khawp hiala a leih buâk a, bawhchhetûte zînga chhiar tela a
awm avângin, nimahsela mi tam tak sualna chu a phur a,
bawhchhetûte tân chuan a \awng\aisak a,”19 tiin.
Hrilhlâwk, Chhandamtu chu lo kal tûr a ni, Juda hnam
anmahni awp bettûte chhanchhuak tûra lal ang ni lo vin,
_____
14
Isaia 53:1-8; 15 Johana 3:16; 16 Zakaria 13:6; 17 Isaia 53:9, 10
18
Sâm 16:9, 10; 19 Isaia 53:7, 10, 12
mihringte zîngah mihring angin, retheihna leh tlâwmna nunin,
a tâwpah hmuhsît, hnar leh tihhlum tûr zâwkin a lo kal a ni.
Thuthlung Hlui Pathian Lehkha thûa Chhandamtu, hrilhlâwka
lo awmna chu mihring tlu tawhte tân inthâwina angin Amah
chu a inhlân a, chutiang chuan dân bawhchhiat tawh thil ngiat
zawng zawng chu a rawn tifamkim a ni. Amahah chuan
inthâwinain a lo entîrte chu a takin an lo thleng tûr a ni a, kros-
[228]
a A thihna chuan Judaho inrêlbâwl dân chi tin rêng mai awmzia
chu a rawn lantîr tûr a ni.
Paula chuan Thesalonika khuaa Judate chu tûn hma lama
serh leh sâng dâna \hahnem an ngaihzia leh Damaska dâi bula
a thil tawh mak tak maite chu hrilin, a pianthar hmâ chuan
beiseina dik lo, inthlahchhâwn sâkhaw mî nihna chu a ring
tlat mai \hîn a. A rinna chu Krista-ah a thlung tlat lo a, serh
leh sâng dân leh, dân anga thil tih mai mainaah chuan a innghat
zâwk a. Dân chungchânga a \hahnemngaihna chu Kristaa rinna
nên a inzawmtîr loh avângin eng mah lo mai a lo ni. Dân
thiltihah chuan sawisêl bo nîa chapo taka a awm lai chuan dân
hlutna Siamtûa chu a hnar tlat sî a ni.
Mahsela a pianthar lai hunah chuan engkim mai kha a lo
danglam ta vek mai a. Nazareth Isua, A mithianghlimtea
tihduhdah tuâra chu a hmâah Messia-Tiâma awm angin a lo
lang ta a. Tiduhdahtu chuan Amah chu Pathian Fapa angin a
hmû a, ani chu hrilhlâwknain a lo sawi angin hê leiah a lo kal
ta, A nunah chuan Pathian Lehkha thianghlimin a slo sawi
ang zawng zawng chu tihfamkimin a lo awm ta a ni.
Thesalonika khuâa Judate inkhâwmnaa huaisenna
thianghlim nêna Paulan chanchin \hâ a han puân chuan biakbûk
rawngbâwlna nêna inkaihhnawih serh leh sâng leh inthâwina
dân awmziate chu a lo lang chhuak ta uâr uâr a. A thu
ngaithlatûte rilrû chu lei lam rawngbâwlna piah lam, vân
biakbûka Kristâ rawngbâwlna leh chuta Sawipuitu hna a zawh
hun a, hê leia A lalram din tûra ropuina leh thiltihtheihna nêna
a lo kal leh tûr thil lamah chuan a hruai ta daih a. Paula chu
Kristâ lo kal lehna ringtu a ni a, chuvângin hê thil lo thleng
tûr thutak chanchin chu fiah tak leh thunei takin a sawi a
[229] ni; hê thu ngaithlatûte rêng rêng chuan an thu ngaihthlâk
chu an theihnghilh leh mai mai tawh lo.
Chawlhni vawi thum zet chu a zâwnin Paula hian
Thesalonika mîte hnênah hian thû a sawi a. Pathian Lehkhâ
a\angin “Leilung pian tirha talh tawh Berâm No” Kristâ
nun dân te, a thihna te, a thawhlehna te, a hnathawhte leh A
ropuina lo thleng tûrte chu a sawipui \hîn a. Krista chu a
châwisâng a; a rawngbâwlna hriatthiam a nih phawt chuan
Thuthlung Hlui Pathian Lehkhâte chu a lo fiah êm êm mai
dâwn a, rohlu tak mai chu an lo chhar tawh dâwn a ni.
Chutiang chuan Thesalonika khuâa chanchin \ha
thutakte chu thiltihtheihna nêna puân a lo nih chuan awm
khâwm tam takte chuan an lo ngaihven ta \hup mai a ni.
“A \hen chuan an ring a, Paula leh Sila chu an pâwl ta a,
Pathian ngaihsak Grik mipui tam tak leh hmeichhe puipâ
tam takte nên.”
Tirhkohte chuan tûn hmalama an luhnate ang bawkin
hniâlkalhna nasa tak an tâwk leh a. “Ring lo Judate chuan
an îtsîk êm êm a.” Hêng Judate hi Rome sorkar chuan a
lâwm lo, tûn hma lam rei vak lo vah khân Rome-ah helna
an tichhuak a, rinhlelh an kâi a, an zalênna pawh eng emaw
chen chu an dâlsak a ni. Tûnah hian duhsak kai leh beiseiin
hun remchâng an lo nei ta; chutih lai vêk chuan tirhkohte
leh Kristiana inpête chu demna an neihtîr dâwn a ni.
“Dâwr hmuna mi sual thatchhia tûte emaw an hnênah
an hruai a, mipui an ko khâwm a, khuâ zawng zawng chu
an chawk buai a.” Tirhkohte hmuh inbeiseiin Jasona in an
[230] rawn \hâwng a, mahsela Paula emaw, Sila emaw pawh an
hmu lo. An hmuh tâk loh avângin an beidawng mangangin
Jasona leh ûnau dang tûte emaw khawpui rorêltûte hnênah
an hnûk lût a, an âu va, “Khawvêl chawk buaitûte kha hetah
pawh an lo kal a, Jasona hian a lo thleng vei a; hêngho
zawng zawng hi ‘A hming Isua, lal dang a awm’ tiin Kaisara
thu kalhin an awm \hîn a ni,” an ti a.
Paula leh Sila chu an hmuh chhuah tâk loh avâng chuan
rorêltûte chuan muânna chu vawn a nih theih nân an hêk a;
ringtûte chu an âia hrên tûr eng lo an lâ a, an chhuah ta a.
Buaina nasa zâwk a chhuâk ang tih hlâuv in, “Ûnaute chuan
a zân a zânin Paula leh Sila chu Beroia khuaah an kaltîr ta
nghâl a.”
Tûnlai thutak lâr lo tak, zirtîrtûte pawh hian mîte leh
Kristian inti vê ngêite a\ang pawha thil duhawm lo an tawh
vê pawhin an beidawn a \ûl lo ve; Paula leh a
rawngbâwlpuite pawh khân rawngbâwlnaah an beidawn
miah loh kha. Kros thuchah kengtûte chuan inring reng leh
\awng\aina nên hmasâwn zêlin Isuâ hminga hnathawk fo
vin an awm tûr a ni. Vân biakbûka mihringte tâna Sawipuitu
angin Krista chu an châwisâng tûr a ni. Amahah chuan
Thuthlung Hlui inthâwina zawng zawngte chu a inghat a ni
sî a. A inthâwina zârah Pathian dân bwhchhetûte chuan
muânna leh ngaihdamna an hmu thei ang.cd
BUNG–23
BEROIA KHUÂ LEH ATHENI KHUÂ-AH
[231]
P AULA chuan Beroia khuâah chuan thutak a zirtîr chu, a dik
leh dik loh enfiah duhtu Judate a hmu chhuak a. Luka
chuan an chanchin heti hian a sawi: “Chuta mîte chu
Thesalonika khuâa mi âi chuan an lo \ha zâwk a, chutichuan
rilru lâwm takin thû chu an pawm a, an thusawi chu a dik
leh dik loh hriat nân, nî tin Pathian Lehkhâah an zawng
\hîn a; chutichuan chûngho chuan mi tam takin an ring ta a;
Grik hmeichhe zahawmte leh mipa tam tak pawhin an ring
bawk a.”
Beroia khuâa mîte chu mahnî ngaihdân chauh dika ring
mî leh rilru zîm tê pû an ni lo. Tirhkohte thusawi thurinte chu
a dik nge dik lo tih enfiah duh mî an ni. Messia Tiâma awm
chanchin chu engtin nge Bible-in a lo sawi tih an zir theih nân
ngun takin Pathian thû chu, a mak tih vâng mai ni lo vin, an
zawng \hîn. Thâwkkhum thu chhinchhiaha awmte chu nî tin
an zawng a, Pathian thûte chu ngun taka an zawn leh, châng
dangte an khâikhin vêl lai chuan vâna vântirhkohte chu an bul
vêlah an lo awm a, an rilrûte ti-êngin, an thinlungte chu an lo
hnehsak \hîn a ni.
[232] Thutak chanchin \ha puân a nihna hmun apiangah rinawm
taka thil dik tih duhtu apiangte chu Pathian Lehkha thûte ngun
taka zawng tûra hruaiin an awm \hîn. Hê khawvêl chanchin
tâwp dâwn lam hnaihah hian fiahna thudik puan ngaithlatûte
chuan Beroia khuâa mîte anga, nî tina Pathian thûte zawng a,
an thusawi ngaihthlâkte chu Pathian thû nên an khaikhin zêl
phawt chuan, tûna mi tlêm tê awmnaah hian Pathian dân thûtea
rinawm tam tak an lo awm ang. Mahsela Bible thutak lâr lo
tak maite puân a han nih hian, mi tam tak chuan a dik leh dik
loh pawh enfiah an duh \hîn lo. Pathian thu zirtîrna chiâng leh

BEROIA LEH ATHENI KHUÂAH 207
mâwl tak maite chu hniâl
thei lo mah sela, a dikna tak
mai chu zir an duh lo hrim
hrim bawk a. |henkhatte
chuan hêng thurinte hi dik
vek mah sela, ‘êng thar chu
an pawm leh pawm lohin
kawng ro a su lo’ an ti tlat
mai a, hmêlmâin thlarau
hruaibo nâna a hman \hin
thawhthu ngaihnawm lamah
an pêng zâwk a. Chutiang
chuan dik lohna chuan an
rilru mitte chu a tidel a, vân a\anga tihhranin an lo awm ta \hîn
a ni.
Mî zawng zawng chu an êng hmuh ang zêla rêlsak an ni
ang. LALPA chuan A âiawhtûte chu chhandamna thuchah nên
a tîr chhuak a, A chhiahhlawhte thusawi an lo ngaihthlâk a, an
lo dawnsawn dân ang zêlin an chungah A rêl ang. Thutak,
rinawm taka zawngtûte chuan an thurin ngaihthlâkte chu
Pathian thû nên khâikhinin, fîmkhur takin an zawng ang.
Thesalonika khuâa ring lo Judate chuan tirhkohte chu
îtsîkin, huâtnain an khat a; an khawpui a\anga hnawhchhuah
ngawt pawh chu duhtâwk lo vin, Beroia khuâah pawh chuan
an la rawn ûmzui ta zêl a, mipui mâwl zâwkte chu an fuihpawrh
a, an tibuai leh ta a ni. Paula chu chuta a la awm reng chuan [233]
an tinâ ang tih ûnauten an hlâu va, Atheni khaw lamah an tîr a;
Beroia khuâa ringtu thar \henkhatten an zui bawk a.
Chutiang chuan thutak zirtîrtûte chu khawpui tinah
tihduhdahna chuan a zui zêl a. Kristâ hmêlmâte chuan chanchin
\ha hmasâwn zêlna chu an dang thei lo, mahsela tirhkohte
rawngbâwlna chu an tiharsa thei hlê a ni. Dodâlna leh buaina
kârah pawh Paula chuan hmalam a pan zêl a, Jerusalema inlârna
a hmuh, “Hla takah Gentailte hnênah ka tîr zâwk ang che,”1

tih Pathian thiltum chu hlen tûrin a bei tlat a ni.
Paula chu Beroia khuâ a\anga hmanhmawh taka a
chhuah tâk avâng chuan Thesalonika khuâa ûnaute tlawhna
hun remchâng pawh chu a duh angin a nei thei ta lo.
Atheni khuâ a lo thlenin tirhkoh chuan, Beroia khuâa
ûnaute chu Sila leh Timothea amah rawn zawm ve vat tûrin
a chah a. Paula chhuah hmâ khân Timothea chu Beroia
khuâah a lo awm tawh a, Sila nên chuan \ha taka hnâ an lo
\an tawh chu an chhunzawm zêl a; rinna thupui chanchinte
chu piangthar tîrte hnênah chuan an zirtîr nghâl bawk a.
Atheni khawpui chu ring lo mîte khawpui ber a ni a.
Hetah hian Paula chuan Lustra khuâa mîte anga mi mâwl
leh thiamna nei lote a tâwk a ni lo va, mi fing tak tak leh mi
vengva tak takte an ni. Ram tin maiah an pathian lim te, an
hla phuah thiâm leh hmingthang zuâlte lim, pathian anga
an ngaihte chu hmuh tûr a awm a; chutih lai chuan an hnam
ropuina leh an pathian biak lâr tak takte entîrtu in ropui leh
fiah taka chanchin sawina mâwi taka cheite chu an awm
bawk a. Themthiamna sâng tak leh mâwina chuan mîte
hriatna thazâmte chu a fan hneh ngêi mai. Hawina lam
[234] apiangah man tam tak taka siam, hmun thianghlimte leh
biak inte a awm a, chûngte chu ngun takin an enkawl bawk
a. Mi ropui tak takte thiltihte leh râlthuâm nêna hnehna
changtûte hriatreng nân milim ker te, in ropui takte leh thil
phêka ziakte a awm thluah bawk a. Hêng zawng zawng
hian Atheni khawpui chu lem ziak thiamte lem ziak leh,
thiltih ropuite entîrna hmun zâu takah a siam a ni.
Paulan amah huâltu thil ropui leh mâwi tak maite a han en
vêl a, khawpuia mîte zawng zawng milem biakna khurpuia an
luh vek dânte a han hmuh chuan, Pathian tâna a thîkthu chhiatna
rilrû chu a lo chhuak a; ram tin maiah chuan Pathian zah lohna
thil hmuh tûr a awm sî a. Atheni mîte chu a thinlung taka
_____
1
Tirhkohte 22:21
veiin, a khawngaih a; annîho lah chu fing angreng hlê mah se
Pathian dik an hre tlat sî lo.
Zirna hmunpuia a thil hmuhte chuan Paula chu a bum hauh
lo. A thlarau lam nun chu vân lam thil chuan a hîp tlat a; amah
huâltu thil mâwi leh ropui chu vân lam thil ropuina leh lâwmna
boral vê ngai lo tûr lakah chuan eng mah lo ang mai an ni.
Atheni khaw ropuina a han hmuh chuan thimna leh finna lam
ngainatûte chu a bum thei hlê dâwn a ni tih a hmu tlang thei
vek a, a hmâah chuan hnathawh tûr pawimawh tak tak a awm
a ni tih chiang takin a ngaihtuah thei nghâl a.
Hê khawpui ropui tak, Pathian biakna pawh awm
lohnaah hian Paula chu a khuâ a har hlê mai a, a thawhpuite
\anpuina leh khawngaihna chu a ngai hlê a. Mihring
in\hianna lam thû ngaihtuah chuan a mal ngawih ngawihin
a inhriâ a ni. Thesalonika mîte hnêna lehkhâ a thawnah
chuan a rilrû tak chu heti hian a sawi lang a: “Atheni khuâah
keimahni chauh hnutchhianin,” 2 tiin. A hmâah chuan
harsatna hneh theih loh tûr âwma lang tam tak a awm a,
mipuite rilrû leh thinlung chu, a tân chuan hneh beiseina
tûr rêng awm dâwn lo vin a lang a ni.
Sila leh Timothea a lo nghah lai chuan Paula chu eng mah
ti lo vin a awm mai mai lo. “Inkhâwmna inah Judate leh Pathian [235]
ngaihsakte a hniâl \hîn a; dâwr hmunah pawh, chuta lo awm
apiangte chu nî tin a hniâl bawk \hîn.” Amaherawhchu, Atheni
khuâa a hna pui ber chu hnam tlu tawhte tâna Pathian thiltum
leh Pathian ngaihdân dik tak la nei lote tâna chhandamna thû
tlângâupui chu a ni. Tirhkoh chuan Pathian rin lohna khurpui
fing leh îtawm tak chu a hmachhawn thuâi dâwn a ni.
Atheni khuâa mi ropuite chuan an khuâah chuan zirtîrtu
pakhat, mipuite hnêna thurin thar leh danglam tak sawitu a
awm a ni tih chu rei lo têah an lo hre chhuak ta a. Hêng mi
\henkhatte hian Paula chu zawng chhuakin, an bepawp tawh a
ni. Rei lotêah chuan an vêlah thu ngaithlatûte an lo awm
_____
2
1Thesalonika 3:1
khâwm ta mup mai a. A \hente chuan tirhkoh chu an âia

hnuâi daih leh fing lo zâwk daihah ngaiin, nuihzat tum rânin
an lo awm a. “Hê mi kamtam hian enge sawi a tum?” tiin
an lo inhuaihawt vêl a. (Isua leh a thawhlehna thû a hril
avângin) a \henin, “Ram dang pathiante thû a hril a ni âwm
e,” an ti bawk a.
Dâwr hmuna Paula hniâltûte zîngah chuan “Epikuria mî
leh Stoik mî zînga mi fing tûte emaw,” pawh an awm a. Mahse
hê mîte leh mi dangte amah hniâltûte chuan anmahni âiin
hriatna a ngah zâwk a ni tih an hmu chhuak thuai a. A finna
ropui tak chu mithiamte chuan an ngaisâng hlê a; a
\hahnemngaihna te, hniâl fung a neih \hatziate leh thusawi a
thiamnate chu a thu ngaithlatûte zawng zawng chuan an
ngaisâng êm êm a ni. A thu ngaithlatûte chuan mi narân leh
zirtîr mai a ni lo tih an hre chhuak thuâi a, a thurin zirtîrte
chuan mi chi tin a hneh theih ngêina tûrin hniâl khân \ha tak
tak a nei tih an hre thei mai bawk. Chutiang chuan tirhkoh
chu zâm lo takin a ding a, hniâltûte chu anmahnî dinhmunah
[236] ngêi chuan a tâwk \hîn a, an fin dân te, an thiâm dân te leh an
dangnâl angzia zêlin a lo chhâng \hîn a ni.
Ring lo mî, amah hniâltûte chuan Socrates-a, pathian dang
dintu a nih avânga an tihhlum tâk chanchinte chu an hrilh a;
amah ang bawka tihhlum a nih vê loh nân fîmkhur tûrin an
hrilh nghâl bawk a. Mahsela tirhkoh thusawite chu mipuiten
an bengkhawn a, a finna thianghlim tak mai chu an zahin, an
ngaisâng tlat a. Mi finghote finna leh elsênna chuan amah
chu an ti ngâwi mai thei lo, an zîngah chuan a thu ken chu
hlen chhuah a tum tlat a ni tih leh, engti zâwng pawhin a
chanchin chu sawi a tum a ni tih an hriat chiân êm avâng chuan,
a thusawi ngaihthlâk chu an tum ve ta vek zâwk a ni.
Chutiang chuan amah chu Mars Tlângah chuan an hruai ta
a. Hê tlâng hi Atheni khawpuia an hmun serh berte zînga
pakhat a ni a; hê hmuna kalte rêng rêng chuan an zahin an
fîmkhur êm êm a, an awmdânin a zir loh phei chuan thih mai

theih niin a \hen chuan an ngai \hîn. Hê hmunah hian sâkhuana
nêna inzawm thil rêng rêng chu fîmkhur takin rorêltûte chuan
an ngaihtuah a, thlarau lam thil leh tîsa lam thil pawimawhte
chu an ngaihtuah nghâl vek a ni.
Hetah hian mi veivâk ri nuai nuaite chu a awm vê lo va,
thusawiho ri luai luai pawh a awm hek lo; tihbuai miah loh
vin tirhkoh chuan thû a sawi thei a. A vêlah chuan hlaphuahtû
te, lem ziakthiam te leh mithianghlima an ngaihte chu an lo
awm khâwm a; heti hian amah chu an be ta a, “Hê zirtîrna thar
i sawi \hin hi min hriattîr thei a ngem? Thilmak eng emaw kan
bengah te i rawn thlen a ni; chutichuan hêng thil awmzia hi
hriat kan duh e,” tiin.
Chû mawhphurhna khûn tak mai hunah chuan tirhkoh chu [237]
dam tak leh zâm lo takin a awm a. A ngaihtuah ber chu thuchah
pawimawh tak chu a ni a, a thusawi a\ang chuan a ngaithlatûte
chuan mi kamtam mai a ni lo tih chu an hre chiang hlê a ni.
“Nangnî Atheni mîte u, engkimah sâkhaw ngaihsak tak mî in

ni tih ka hria e. Ka lên paha in chibai bûknate ka en laiin,
mâichâm pakhat, a chungah ‘Hriat Loh Pathian Tân’ tîa ziak
ka hmû a ni. Chutichuan hre lo va chibai in bûk \hina kha, chû
mîa thû chu ka hrilh che u a nih hi.” An finna leh an hriatna
zawng zawng pawh a an hriat phâk loh chu lei leh vân Siamtu
Pathian chu a ni. Chuti chu ni mah sela êng ropui zâwk hmuh
duh an awm. Tâwpchinneilova lam chu an pan a ni.
Milima khat tempul lamah chuan kut phar chhuakin, Paula
chuan a thlarau phurrit chu a âu chhuahpui ta a; Atheni khuâa
mîte sâkhaw dik lohnate chu a rawn lan chhuahtîr ta a. A thu
ngaithlatû mi fing ber berte pawhin a thu sawi an han hriat
chuan mak an ti a ni. An kut themthiam dân te, lehkha ziak
leh sâkhaw lama an awmdân te a hre vek mai sî a. An milim
leh ruângâm dinte chu kâwkin, Pathian chu hetiang ang mihring
themthiam leh remruata chherte hian engti kawng mahin
Jehova ropuina chu a awm zo thei lo. Hêng milimte hian nunna
an nei lo va, mihring thiltihtheihnain a thunun a, mihring kutin
a khawih chêt ang angin an che ringawt a ni tih a hriat nawntîr
leh a; chuvângin a betûte chu an biak âiin an ropui zâwk a ni.
Paula chuan a thu ngaithlatû, milem betûte chu an sâkhaw
dik lo kalsan a, “Hriat Loh Pathian” tîa an vuah, Pathian hmuh
dân dik lamah chuan a kâihruai ta a ni. Hê Pathian hian mihring
[238] a rinchhan vê lo va, A ropuina leh thiltihtheihna belhchhah
tûrin mihring kut chu a mamawh hek lo.
Paulan Pathian dik awmdân te, A thilsiam theihna te leh
engkim chunga awm a nih dânte \hahnemngai tak leh thiam
taka a han sawi chuan, mîte chuan an ngâisâng êm êm a.
Tirhkoh chuan \hahnemngai tak leh thiam takin heti hian a
puâng ta a, “Pathian, khawvêl leh a chhûnga thil zawng zawng
Siamtu chu leh lei vân Lal a nih avângin kuta sak inahte a
awm lo va; thil tlachham angin mihring kuta rawngbâwlsakin
a awm hek lo; Amah ngêi chu engkim hnêna nunna te, thâwkna
te leh thil zawng zawngte petu a ni zâwk e,” tiin. Vânte chu
Pathian dawng zo tûrin a liân tâwk lo, chuvângin mihring kuta
sak tempulte chuan an dawng zo lo lehzual ang.
Chi inthliâr hunah, mîte diknate pawh hriatpui loh an nih
\hinna hmunah chuan Paula chuan mihring inûnauna thudik
ropui tak mai chu a rawn tilang a; hetiang hian a lo puang
chhuak ta a ni, “Lei chung zawng zawnga awm tûrin bul hmun
khat vekin hnam tin mî a siam,” tiin. Pathian mithmuhah chuan
mi tinte hi an intluk vek a, mi tinte hian Siamtû hnêna intukluh
vek hi an bâ a ni. Tichuan tirhkoh chuan, Pathianin mihringte
a enkawlnaah hian A khawngaihna leh zahngaihna thiltum chu
rangkachak hrui ang hian a a rawn thlen \hîn a ni tih a lantîr a.
“An tân hun bîte a ruat a, an awmna rîte a khamsak a; Pathian
an zawn a, an dap an dap a, an hmuh mialna tûrin, nimahsela
Anî chuan min hlat lo \heuh sî a.”
An bul vêla mihring ze hrang hrang ropui takte âiawha lo
kalte lam chu kâwkin leh anmahnî hlaphuah thiamte thû ngêi
hmangin Tâwpneilo Pathian chu an Pâ a nihzia leh, anni chu
A fâte an nih \heuhzia chu a tilang a. “Amah avângin kan
awm, kan nung, kan chê a ni sî a; nangmahnî hlaphuah thiam [239]
tûte emaw pawhin, ‘Keinî pawh a thlahte kan ni sî’ tia a sawi
ang khân. Chutichuan Pathian thlahte kan nih a hnûin, Pathian
pangtî chu rangkachak te, tangkâ te, lung te mihring themthiam
leh remruata chherte ang hi emaw tih kan ring tûr a ni lo ve.
“Chutichuan Pathianin kan hriat loh laite a haider \hîn a;
nimahsela tûnah hian ram tina mîte sim tûr thû a pe ta a ni.”
Kristâ lo kal hmâ hun thim lai kha chuan Vân Rorêltu chuan
ring lo mîte milem biakna chu a haider a; mahsela tûnah thutak
êng chu a rawn tîr ta a ni; chuvângin mî zawng zawng
chhandamna chang tûrin sim tûr thû pêin, A lo beisei ta, mi
rethei leh tlâwm takte chauh ni lo vin, mi fing induh tak takte
leh lei lalte pawh A beisei vek a ni. “Nî a tiâm avângin, chû
mi nî-ah chuan a mi ruata chu, leia mîte fel takin a ngaihtuahtîr
ang; chû chu Pathianin amah mi thi zîng atâ kaitho vin, mî
zawng zawng hnênah a hriattîr tawh a ni.” Paulan mi thi
thawhlehna thû a sawi avângin, “A \hente chuan an nuihsan a,
a \henin, ‘Hê thû hi i hnênah kan la ngaihtla leh ang e,” an ti a.
Chutiang chuan Atheni khuâa tirhkoh rawngbâwlna chu
tihtâwp a lo ni ta a; ring lo mîte zirna hmunpui niin, Atheni
khuâa mîte chu milem biaknaah an bei nghet tlat mai a, sâkhaw
dik êng a\ang chuan an hawi kîr ta a ni. Mîten an thiltihah an
lungâwi tlat sî chuan an lakah chuan beisei vak tûr a awm lo.
Zirna lamah leh awmdân thiamna lamahte inchhuâng hlê mah
se, Atheni mîte chu eirûkna lamah an lo chhe tulh tulh a, milem
biakna thurûk chiang lo zetah chuan an lungâwi tawlh tawlh
mai zâwk a ni.
Paula thu ngaithlatûte zîngah chuan thudikin a hnehte pawh
[240]
an awm vê nuâl a, mahsela Pathian hre tûr leh chhandamna
thil ruâhman chu pawm tûrin an inngaitlâwm duh sî lo.
Thusawi thiamna ringawtte leh inhniâl thiamna maite chuan
misual chu a pianthartîr thei lo. Pathian thiltihtheihna chauh
chuan thinlungah thutak chu a lalût thei a. Hê thiltihtheihna
lak a\anga kal bo rêng rêngte chu hneh theih pawh an ni lo.
Grik hote chuan finna chu an zawng a, an tân chuan kros
thuchah chu âtthlâk mai a ni sî a; chung lam a\anga finna lo
kal âiin anmahnî finna chu an ngaithlu zâwk tlat a ni.
An mihring finna leh thiamna chhuâng mî an nih avâng
hian Atheni khuâa mîte zîngah hian chanchin \ha thuchah
chuan hlawhtlinna tlêm tê chauh a nei nîin a lang. Misual bo
rethei anga khawvêl mifingte chu Kristâ hnêna an lo kal chuan
chhandamna hmu khawpa finna chu an lo nei ang; mahsela mi
ropui anga anmahnî finna hmachhuâna an lo kal chuan, Amah
chauhin a pêk theih ênna leh hriatna chu an hmu thei lo vang.
Chutiang chuan Paula chuan a hun laia Pathian rin lohna
kulhpui chu a bei a. Atheni khuâa a rawngbâwlna hi a thlâwn
mai a ni vek lo. An khaw mi lâr ber pakhat Dionusia leh mi
dangte pawhin chanchin \ha thuchah chu an pawm a, ringtûte
nên an inzawm khâwm vek a ni.
Thâwkkhum lehkhabu chuan Atheni khuâa mîte nundân
chu min kawhhmuh a; an hriatna zawng zawng leh thiamna
tin rêng nên sualnaah chuan an pil a. Pathianin A chhiahhlawh
hmanga mahnî induhtâwk leh chapote sualna leh milem biakna,
a dem dânte a lo lan chhuah theih nân. Tirhkoh thusawi te, a
awmdân te leh a chhehvêla thil awmdânte chu thâwkkhum
lehkhain a chhi zêl dân angin, chhuân lo awm zêl tûrte kutah
hlan tûr an ni. Khawharna leh dodâlna a tawh lai pawha rinna
leh huaisenna a neih dân te, ring lo mîte khawpuia Kristâ tâna [241]
hnehna a neih dânte pawh chu hriat reng an lo nih theihna
tûrin.
Paula thûte chu kohhran tâna hriatna ro awmna a ni. A thu
ngaithlatûte awlsam taka a tihthinrim theihna tûr leh, amâ tân
pawha harsatna thlen theih maina tûr dinhmunah a awm a. A
thusawite chuan an pathiante leh an khawpui mi ropuite chu
bei vak nghâl sela chuan Socrates-a chan ang maia thih vê mai
theihna dinhmunah a indah dâwn a ni. Mahsela Pathian
hmangaihna a\anga lo awm finna nên fîmkhur takin an rilrûte
chu an milem pathiante lak a\anga hruai bo vin, an hriat loh
Pathian dik lamah chuan a kaihruai ta zâwk a ni.
Tûnah pawh hian, Pathian dân zawm emaw, sualna lalpa
thuâwih emaw an thlan theih nân Pathian Lehkha Thianghlim
thutakte chu khawvêl mi ropuite hmâah hian sawi tûr a ni.
Pathian chuan an hmâah chuan chatuan thutak chu a tilang a,
chû thutak chuan chhandamna hmu khawpin a tifing thei sî a;
amaherawhchu, pawm tûrin A tilui lo. An hawisan erawh
chuan an awm awmin A awmtîr mai a, an thil tih rah chu an
seng mai dâwn a ni.
“Kros thû chu boral mêkte tân chuan âtna a ni sî a; keinî
chhandam mêkte tân erawh chuan Pathian thiltihtheihna a ni
zâwk e. Mi fing finna chu ka tiboral ang a, remhre remhriatna
chu ka paih thlâ ang,” tih ziak a ni sî a. “Nimahsela Pathianin

khawvêl thil âte chu a thlang zâwk a, mi fingte chu a
tihmuâlpho theihna tûrin; Pathianin khawvêl thil chak lote chu
a thlang a, thil chakte chu a tihmuâlpho theihna tûrin; khawvêl
thil chhia leh thil hmuhsitawm te, thil awm lote nên lam
Pathianin a thlang a, thil awmte chu eng mah lo va a siam
theihna tûrin.”3
Mi lehkhathiam leh ropui ber ber te, leh mi langsâr ber
berte chu hê hun hnuhnungah hian ênna a\angin an kal bo vang,
[242]
khawvêl finna hmanga Pathian chu an hriat loh avângin.
Chutichung chuan Pathian chhiahhlawhte chuan hêng mîte
hnênah hian thutak an thlen theihna tûrin hun remchâng an
zawng reng tûr a ni. A \hente chuan Pathian thilte an hriat
lohzia an lo inhre chhuak ang a; Zirtîrtu Chungchuâng Isuâ ke
bulah chuan zirtû inngaitlâwm tak angin an lo kal thei ang.
Mi ropui zâwkte thleng tûra beihna rêng rêngah hian
Pathian tâna thawktu chuan rinna chak tak a mamawh a ni. A
langah chuan a harsat hmêl viâu thei, mahsela hun thim berah
pawh chung lam a\angin êng a lo awm a ni. Pathian
hmangaihna rawngbâwltu chakna chu nî tinin tih thar zêl a ni
ang. An hman tûrin Tâwpneilova hriatthiamna chu a awm
reng a, A thil tumte an kenkawhnaah chuan an tisual lo vang.
Kan khawvêl chîmtu thimna zîngah chuan Pathian thutak chu
êntîr tûr a nihzia hre rengin, hêng thawktûte hian an rin
\antirhna chu a tâwp thlengin an vuân nghet tlat tûr a ni.
Pathian rawngbâwlnaah hian beidawnna hi a awm tûr a ni
lo. Fiahna eng ang pawh lo thleng se phur zo tûrin thawktu
inhlânzo tak rinna chu a nghet tûr a ni. Pathian chuan A
chhiahhlawhte hnênah chakna an mamawh zawng zawng leh
finna an mamawh apiang chu an pe theiin, a pe phal a. Amaha
rinna nghattûte beiseina sâng berte chu tihfamkim hi a châk
êm êm zâwk a ni. cd
_____
3
1 Korin 1:18, 19, 27, 28
217
BUNG–24
KORIN KHUÂ-AH
K RISTIAN hun kum zabi khatna chhûng khân Korin khuâ hi [243]
Grik ram chhûngah mai pawh ni lo vin, khawvêl puma
khawpui langsârte zîngah pakhat a ni. Grik mîte, Juda mîte
leh Rome mîte chu ram tin a\anga lo kal khuâlzinte nên, hê
khawpui kawrthlêrah hian an lo pungkhâwm a, sumdâwng leh
nuâm chênin an awm a ni. Sumdâwnna hmunpui niin, Rome
lalram hmun tin a\anga lo kal remna lai taka awm a ni bawk a.
Pathian leh A thutak tâna hriatrengna inte sakna tûra hmun
pawimawh tak mai a ni.
Korin khuâa chêng Judaho zîngah chuan Akuila leh
Priskili-te pawh an tel vê a, hê mîte hi Kristâ tâna \hahnemngai
taka thawktûte lo ni ta kha an ni. Hêng mîte nungchâng hi a
hriat chian tawh avângin Paula chu “an hnênah a thleng a.”
Hê sumdâwnna hmunah hian Paulan hnâ thawh tirh lai
chuan a hnthawh tibahlahtu ram tinah an awm tih a hmû a. A
khawpui chu milem biaknaah an lût deuh vek a. Chawngmâwii [244]
(Venus) biakna chu serh leh sâng dân \ha lo tam tak nên a
inzawm tlat a. Korin mîte chu ring lo mîte zîngah pawh hurna
avângin an langsâr hlê a ni. An hun laia nuâm an chênna leh
an hlimhlawp siamna bâk chu an ngaihtuah lêm lo.
Tirhkohin Korin khuâa thû a sawi dân leh Atheni khuâa
thû a sawi dân chu a inang lo. Atheni khuâah hian a thusawi
ngaithlatûte mîzia ang zêla awm leh sawi a tum a; thil chhût
thiamte chu an thiamna ang zêlin a chhâng a, finna thû pawh
finna thû vêkin a chhâng a’ mi fingte pawh an finzia ang zelin
a chhâng bawk a ni. A hun hman dân chu a han ngaihtuah lêt
leh a, Atheni khuâ a zirtîrna chuan rah a chhuah tlêm hlê a ni
tih a hre chhuak a; mi inthlahdah takte leh ngaihsakna nei lo
hote hîp tûra a beihnaah chuan Korin khuâa a rawngbâwl dân

chu thlâk a lo tum ta tlat a. Korin mîte zîngh chuan “Isua

Krista, Amah ngêi khenbeha awm thû chauh lo chu eng mah
dang hriat ka tum lo,” a ti a. “Ka \awngka chhuak leh ka thu
hrilhte chu thu finga thlêmna thû a ni lo va, Thlarau leh
thiltihtheihna hriattîrin a nih zâwh kha,”1 tiin an zîngah chuan
thû a hril ta a ni.
Korin khuâa Grik mîte zînga sawi a tum Isua Krista chu
Juda mî, tlâwm tak a\anga lo chhuak, sualna lama tlâng
hriat khawpuia sei lian a ni a. A mîten an duh loh, a tâwpa
misual anga khenbeha chu a ni. Grik mîte chuan mihringte
chu châwisân an mamawh a ni tih an ring a; châwisânna
leh châwimâwina neihna kawng dik awm chhun chu thiamna
leh finna zirna chu niin an ngai a. Hê Juda mi lâr lo tak mai
thiltihtheihna rinnah hian mîte chu châwisân leh tihropui
an ni thei dâwn a ni tih chu Paula hian a rintîr thei hlawm a
nge maw chu lê?
[245] Tûn huna chêng mipuite rilrû hi Kalvari kros hriatrengna
urhsûn takte chuan a huâl vêl a. Khenbehna thil lo thleng leh
thil thianghlimte chuan inzawmna an nei hlawm a.
Amaherawhchu, Paula hun laite kha chuan kros chu duh loh
leh râpthlâk taka ngaih a ni. Krosa thî mihringte Chhandamtûa
lantîr tum chu nuihzatna leh dodâlna tichhuaktu a ni.
Paula chuan a thuchah sawi chu Judate leh Grik mîte
chuan engangin nge an lo ngaih dâwn tih chu a hre sâ vek
a. “Kei erawh chuan Krista khenbeh thû kan hril \hîn a nih
hi; chû chu Judate tân chuan tlûkna; Grik (Gentailte) tân
thu âtthlâk a ni,”2 tiin a lo sawi rêng a ni. A thusawi
ngaithlatû Judate zîngah chuan a thu sawi tûr duh lo va
thinrimg tûr mi tam tak an awm a. Grik mîte ngaihdânah
chuan a thûte hu âtthlâk an ni takzet a. Mihringte
chhandamna tûr leh mihringte châwisânna tûra kros
pawimawhna lantîr tumna chu rilru chak lo neihnaah an
ngai a ni.
_____
1
1 Korin 2:2, 4; 21 Korin 1:23
KORIN KHUÂAH 219
Mahsela Paula tân chuan kros chu thil pawimawh ber a ni
miâu sî. Nazareth mi khenbeha hnung zuitûte a tihduhdah
laia man a nih chin a\ang khân, kros châwisân chu a la bâng
ngai lo. Khatih lai tak khân Kristâ thihna leh A nunah chuan
danglamna mak tak mai a lo awm ta a; a thil ruâhman leh
tumna zawng zawngte chu vân nêna inremin an lo awm ta a.
Khâ mi hun a\ang ngêi khân Kristaa mi thar a lo ni ta. Mi
sualin A Fapa inhlannaa thil lo lang Pathian hmangaihna chu
a en phawt a, vân thiltihtheihnaa a intukluh chuan, a thinlung
chu a lo danglam ngêi ang a, chuta \ang chuan Krista chu
engkima engkim a lo ni ang tih chu amâ nuntawng a\ang ngêiin
a hria a ni.
A pianthar hun lai chuan Paula chuan Nazareth Isua chu [246]
Pathian nung Fapa, mîte pianthartîr tûr leh chhandam tûra
thiltithei a nihzia an hriat theihna tûrin a \hiante puih a châk
êm êm a ni. Chû mi a\ang chuan khenbeha thiltihtheihna leh
hmangaihna chu a tihlan chhuah theih nân, a nun pum pui chu
a thlân zo vek a. Mi chi tin rêngte tân khawngaihna thinlung
ropui tak a nei a ni. “Grik mîte leh Awze mîte hnênah bat ka
nei; mi fing leh mi fing lote hnênah pawh,”3 tiin a lo puang ta
a ni. Ropuina LALPÂ mi thianghlimte nasa taka tiduhdah \hîntu
chuan Amah chu a lo hmangaih tâk êm avâng chuan a rilrû leh
theihna zawng zawng nêna a rawngbâwl chu a tum ber a lo ni
ta. A hnathawhnaah tlêm tê pawhin lo zuai deuh dâwn mah
se, a rilrû tinghet tûr leh mahnî inphatna kawnga hmalam a
pan zêl theihna tûrin kros chu vawi khat chauh pawh thlîr a,
chuta hmangaihna lo lang han hmuh chu a tân chuan a tâwk
êm êm a ni.
Korin khuâa inkhâwmnaah chuan tirhkoh chuan thû
sawiin, Mosia leh zâwlneite lehkhabû a\anga chhuichhuakin,
Messia Tiâma awm lo kal dânte chu a thu ngaithlatûte hnênah
chuan a hrilh a. Mihringte puithiam lalber leh ropui tak angin
Tlantû hnathawh dân a sawifiah laite chu lo ngaithla teh u:
_____
3
Rome 1:14
Amâ nunna ngêi pê a, vawi khat atâna mîte sual tlanna siamtu
leh vân biakbûka A rawngbâwl zêl dânte chu han thlîrpui teh
u. Paula thusawi ngaithlatûte chuan Messia an lo nghahhlelh
êm êma chu a lo kal tawh reng a ni tih an lo hrethiam ta a;
inthâwina thil hlan zawng zawngte chuan A thihna chu an lo
entîr a ni tih leh, vân biakbûka A rawngbâwlna chuan Juda
puithiamte rawngbâwlna leh hlimthla rawng an lo bâwl \hin
dân chu a rawn tichiang ta a ni tih pawh an lo hrethiam ta
bawk.
[247] Paula chuan, “Judate hnênah Isua chu ‘Krista’ (Hriâkthiha,
Messia) chu a ni tih chiang takin a tilang.” Thuthlung Hlui
lam a\angin hrilhlâwknain Judate lo beisei ang ngêia Messia
chu Abrahama leh Davidâ thlah a\anga lo piang a nih dânte
chu a entîr a; Isua chu thlahtu ropui Abrahama a\anga chhui
zêlin Sâm phuahtu lal thlengin a rawn chhui chhuak a. Tiâma
awm Messia nungchang leh hnathawhte zâwlneiten an lo sawi
dânte chu a chhiar a; hê leia an lo dawnsawn dân leh an lo
tihdânte pawh chu a sawi bawk a. Chumi hnûah chuan hêng
hrilhlâwkna zawng zawngte hi Nazareth Isuâ nunah te,
rawngbâwlnaah te leh thihnaahte chuan an lo famkim ta vek a
ni tih a lantîr ta vek a.
Paula chuan Krista chu a hmasa berin Messia lo kalna lo
nghâk a, an hnam ropuina vâwrtâwp rawn thlentu tûra lo
beiseitu hnam chhandam tûra lo kal a nihzia a han entîr phawt
a. Mahsela chû hnam chuan nunna Petu chu an lo hnar a,
hruaitu dang, a rorêlna thihnaa tâwp tûr chu an lo thlang ta
zâwk a. Chhiatna lak a\anga Juda hnam chhandam tûr chuan
simna chauh hi a pawimawh a ni tih a thusawi ngaithlatûte
hnênah chuan a hrilh a. Pathian Lehkha thû hrethiam veka
inngai leh chapopui takte hnênah chuan an lo hriatthiam lohzia
chu a tilang ta a ni. An khawvêl mîzia te, dinhmun leh
hmingthan an duhzia te leh, mahnî hmâ an sialziate chu dîm
hauh lo vin zilh pahin a hrilh a.
KORIN KHUÂAH 221
Thlarau thiltihtheihnain Paula chuan mak tak maia a lo
pianthar dân te, Thuthlung Hlui Pathian Lehkha thu thianghlim,
Nazareth Isuaa lo famkim ta a rin dânte chu a sawi a.
|hahnemngai tak leh urhsûn taka thû a sawi avâng chuan thu
ngaithlatûte chuan a thinlung zawng zawngin Chhandamtu [248]
khenbeh a, tholeh taa chu a hmangaih a ni tih an hmu thei a. A
rilrû chu Krista-ah chuan a awm tlat a ni tih leh, a LALPA leh a
nun chu a inzawm tlat a ni tih an hmû a. A thusawite chuan
mîte chu a hneh hlê mai a, Kristian sâkhaw haw êm êmtûte
chauh chu a hneh theih lo a ni.
Nimahsela Korin khuâa Judate chuan tirhkoh thusawi chu
chiang hlê mah sela, an maimitchhîng tlat a, a ngennate pawh
chu an ngaihthlâksak duh lo. Krista hnar tûra anmahni hruaitu
thlarau chuan A chhiahhlawh pawh chu haw tûrin a kaihruai
vê zêl a. Gentailte hnêna chanchin \hâ a sawi chhunzawm
theih zêlna tûrin Pathianin amah chu a bîk takin vêng him zêl
lo phei sê chuan amah chu an tihlum ngêi ang.
“Nimahsela an dodâl a, an sâwtin Paula chuan a puân a
thing a, an hnênah, “In thihna mawh chu nangmahnîin phur
ang che u; kei zawng ka hul a ni e; tûn achinah Gentailte hnênah
ka kal ang,” a ti a. Chuta tâ chu a kal a, mi papakhat a hming
‘Justa’ inah a lût a; chû mî chuan Pathian a be \hîn a, a in
pawh chu inkhâwmna in nên a inzawm a ni.”
Sila leh Timothea chu Paula pui tûrin “Makedonia ram
a\angin an lo kal a,” Gentailte tân an thawkho ta a ni. Ring lo
mîte leh Judate hnênah chuan Paula leh a \hiante chuan Krista
chu hnam tlu tawhte chhandamtu a nihzia chu an hrilh a. Thu
harsa leh finna lam thûa mîte hnêna thû sawi lo vin, kros
thuchah puangtûte chuan khawvêl Siamtu leh lei leh vân
Rorêltu Sangbera chanchin chu an hrilh a. An thinlung chu
Pathian leh A Fapa hmangaihnain a êng chhuak a, mihringte
tâna a inthâwina chatuan daih chu en tûrin ring lo mîte chu an
sâwm a. Rin lohna thim hnuâia rei tak lo vâk tawhte chuan [249]
Kalvari kros a\anga êng lo chhuak chu an hmuh theih phawt

chuan Chhandamtu’n, “Kei, lei atâ khâikâna ka awm chuan
mî zawng zawng keimâ hnênah ka hîp ang,”4 a tih ang khân,
Tlantû lamah chuan hîpin an awm ngêi ang.
Korin khuâa chanchin \ha hnathawktûte chuan rawng an
bâwlsakate thlarau chu dinhmun hlauhawm takah an awm a ni
tih an hria a; an chungah chuan mawhphurhna pawimawh tak
a innghat a ni tih hriain, Isuaa thutak awm chu an puâng a. An
thuchah ken chu a chiangin, a fiah a, thu tihtlûkna pawh siam
theih nghâl maina tûr a ni a, nunna tûr atân emaw, thihna tûr
atân emaw a ni. An thu sawi a\ang chauh ni lo vin, an nî tin
nun a\ang pawhin chanchin \hâ chu puanchhuah a ni.
Vântirhkohte chuan an thawhpui a, mi tam tak piantharnaah
chuan Pathian khawngaihna leh thiltihtheihna chu lantîr a ni.
“Krispa, inkhâwmna in hotu chuan a chhûnge zawng zawng
nên LALPA an ring a, Korin khuâa mi tam tak pawhin an hria a,
an ring vê a, baptisma an chang ta a ni.”
Judaten tirhkohte an huâtna chu tûnah chuan a lo nasa zuâl
ta sauh mai a. Krispa piantharna leh baptisma channa chuan
dotu luhlul takte chu thutak pawmtîr a hnehin, a ti thinrim
zuâl sauh mai zâwk a. Paula thusawi chu an hniâl thla thei lo
va; chutianga hniâl fung leh thu mûm an neih sî loh avâng
chuan, bumna leh tihchhiat theihna tûr zâwngin an bei ta a.
Isuâ hming leh chanchin \hâ chu an sawi chhe ta a. An
thinrim êm avâng chuan ânhla chhe tak pawh pawi an ti
tawh lo va; eng thil pawh hmanga beih chu an tum a ni.
Krista chuan thilmakte a ti \hîn tih chu an phat thei lo, mahse
‘Setana thiltihtheihna hmangin thilmak A ti a ni,’ tiin an
puâng a; chutiang bawkin ‘Paula pawh hian chû
thiltihtheihna hmang chuan thilmak ropui takte a ti a ni’
tiin huaisen takin an sawi a.
[250] Paula chuan Korin khuâah hian hlawhtlinna eng emaw chen
chu a nei a,mahsela hê khawpui bawlhhlawh tak maia sualna
_____
4
Johana 12:32
KORIN KHUÂAH 223
a hmuh leh hriatte hian amah chu a tibeidawng \helh a ni.
Gentailte zînga suahsualna a hmuhte leh, Judate a\anga
duhlohna te, chêksawlhna leh hmuhsitna te a tawrh \hinte
chuan a rilrû hrehawmna a thlensak nasa hlê \hîn a. Chuta
hmanruâ a hmuhte a\anga kohhran din chu a fin thlâk lo
deuhin a hria a ni.
Hmun duhawm zâwk pan tûra khawpui chu chhuahsan a
tum lai leh, a tihtûr hriatthiam tuma \hahnemngai taka a beih
lai chuan, LALPA chu a hnênah a rawn inlâr a, “Hlâu suh la,
ngawi lo vin thû sawi zêl rawh; kei i hnênah Ka awm a lâwm,
tina tûr chein tû mân i chungah kut an thlâk lo vang che; hê
khuâah hian mi tam tak Ka nei sî a,” tiin a rawn sawi a. Paula
chuan hei hian Korin khuâa la awm zêl tûr a ni tih leh, a chi
tuh chu LALPAN a puntîr dâwn a ni tih a lantîr niin a hria a.
Tihchak leh fuiha a awm tâk avâng chuan \hahnemngaihna
leh beih hrâm hrâmna nên a rawngbâwlna chu a chhunzawm
leh ta zêl a ni.
Tirhkoh chuan
vântlâng zîngah
chauh thû a sawi
lo va; a thusawi
hre phâk vê lo tam
tak an awm a ni. A
hun tam tak chu in
hrang hranga mîte
tlawh nân a hmang
a, chutiang chuan
chhûngkaw nun
chu a hriat chian
phah bawk a.
Damlo leh mi
lungngaite a tlawh
a, hrehawm tuârte a thlamuân a, tihduhdah tuârte a châwikâng
bawk a. A thusawi leh thiltih rêng rêngah Isuâ hming chu a

tiropui \hîn. Chutiang chuan “chak lo leh hlâu vin, nasa taka
khûr chungin,”5 rawng a bâwl a. A zirtîrna chu vân lam a\anga
chhuak ni lo va, mihring tihchhuah anga tihlan a nih pawh a
hlauh avângin a khûr a ni.
“Amaherawhchu, puitlingte zîngah chuan thufing zawng
kan sawi \hîn, nimahsela hê khawvêl thufing hi a ni lo, hê
[251] khawvêl rorêltû boral tûrte thufing hi a ni hek lo. Pathian
thufing thurûk chu kan sawi zâwk \hîn a ni; thufing inthup,
kan ropuina tûra Pathianin khawvêl awm hmâa a ruât lâwk
tawh chu. Chû chu hê khawvêl rorêltûte rêng rêng hian an hre
lo, hria sela chuan Ropuina LALPA chu an khêngbet lo vang.
‘Mita hmuh ngai loh, benga hriat ngai loh, mihring rilrûa lût
ngai lo, Pathianin amah hmangaihtûte tâna A buâtsaih apiangte
chu’ tih ziak ang zâwk khân. Keinî erawh chu chûng chu
Pathianin Thlarauvin min hriattîr ta a ni. Thlarau chuan engkim
a chhui chhuak sî \hîn; a ni, Pathian thu ril pawh. Mihring
thûte chu mihring rilrû, a chhûnga awm vêk lo chuan mihring
zîngah tûin nge hria ang? Chutiang bawkin Pathian thûte chu
Pathian Thlarau vêk lo chuan tû mân an hre lo.
Chutichuan, a thlâwna Pathian in thil min pêkte chu kan
hriat theihna tûrin, keinî zawngin khawvêl thlarau ni lo vin,
Thlarau, Pathian hnêna mi chu kan hmu zâwk a ni. Mihring
finna zirtûr thû-a sawi lo vin, Thlarau zirtîr thû-a sawi zâwkin,
Thlarau lam thûte chu thlarau lam mîte hnêna hrilhfiahin, chûng
thil min pêk thûte pawh chu kan sawi \hîn.”6
Paula chuan a tlin tâwkna chu amaha awm a ni lo tih leh,
thlarau awmpuina avâng ni tih chu a hre chiang khawp mai a;
chû chuan a thinlung a tih khat a, Kristâ hnênah ngaihtuahna
tinrêng chu a hruai lût a ni. Amâ chanchin chu heti hian a
sawi, “Kan taksâah hian khumkhuâin Isuâ thihna chu kan pu
zêl \hîn a, Isuâ nunna pawh kan taksaah hian a lan theih nân,”7
tiin. Tirhkoh zirtîrnaah chuan Krista chu laimû ber a ni \hîn.
_____
5
1 Korin 2:3; 61 Korin 2:6-13; 72 Korin 4:10
KORIN KHUÂAH 225
“Ka nung a ni, keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista chu
keimahah a nung zâwk a ni,”8 tiin. Mahni chu a inthukru daih
a, Krista chu tihlan leh tihropui a ni zâwk \hîn.
Paula chu thusawi thiam tak a ni. A pianthar hmâ chuan a
thusawi thiamna chuan, a thusawi ngaithlatûte chu nasa taka [252]
khawih a tum \hîn. Mahsela tûnah chuan hêng zawng zawng
hi a dah bo vek tawh. Hla thu mâwi tak leh mîte hriatna leh
ngaihtuahna khawih danglam thei leh, tilâwm thei thufing tak
tak, an nî tin nun khawih thei mang sî lote chu hmang tawh lo
vin, thutak pawimawh tak mai thinlunga a lo luh theihna tûrin
Paula chuan thu mâwl leh hriatthiam awl tak maite chu a lo
hmang ta zâwk a. Thutak sawi tlawr thiamna chuan mîte rilrû
chu a tilâwm viau mai thei a, mahsela hetianga thutak sawina
hian dam chhûng indona beinaah hian ringtu chu chaw
pawimawh tichaktu leh tinghettu chu a pe lo mai thei vawk.
Thlarau indona neitu leh fiahna tâwktû mamawh ber mai chu
Kristianna dân bulpui inzirtîrna fel leh dik tak mai chu a ni.
Korin khuâa Paula rawngbâwlna hi a thlâwn mai a ni
lo. Pathian nung biâ eh rawngbâwl tûrin mi tam takte chuan
an milem biakte chu an kalsan a. Kristâ puân zâr hnuaiah
chuan kohhran lian tak chu lâkluhin a awm a. |henkhatte
chu Gentailte zîng chhiatna râpthlâk tak lak a\anga
chhanchhuahin an awm a, Pathian zahngaihna lan chhuahna
hriatrengna lungte lo niin, \angkaina tilangtu an lo ni ta.
Kristâ thu tlângâupuiin, Paulan hlawhtlinna a lo neih
tam tiâl tiâl tâk avâng chuan, ring lo Judate chu an thin ur
zuâl sauh mai a. An inpunkhâwm a, Galliova, Akaia ram
lal âiawha a awm laiin Judaten ruâl takin Paula an bei a,
rorêlna \hutphah hmâah an hruai a. Tûn hma lam ang
bawkin, thuneitûte chu an lama an \an an beisei a; tirhkoh
chu hêkin, thinrim tak âw nên heti hian an sawi a, “Hê mi
hrep hian dân lo anga Pathian be tûrin mî a thlêmthlu \hîn a
ni,” tiin.
_____
8
Galatia 2:20
[253] Judte sâkhua chu Rome thuneihna vênhimna hnuâia awm

a ni a; Paula hêktûte chuan an sâkhaw dânte bawhchhiaa an
puh tlûk theih phawt chuan anmahnî kuta rêl leh, tihtlûk theih
tûrin amah chu an rawn pêk an ring a. Chutiang chuan an
tihhlum theih ngêi an beisei a. Mahsela Galliova chu mi dik
tak mai a ni a, îtsîkna leh phiârrutu Judate buma awm chu a
duh lo. Mahnî sâkhua chauh ngaisâng a, intifel êm êm maite
hêkna chu a duh loh avângin, an hêkna chu a lo ngaihsak miah
lo. Paula chuan mahni invên nân a thiamthû sawi a tum a;
Galliova chuan, “A \ûl lo ve,” tiin a hrilh a.
Hêktu thinrim takte lam chu hawiin, heti hian a sawi ta a,
“Judate u, hêng hi thil dik lo thû emaw, thil tih sual emaw tal
ni sela, mathei lo vin ka ngaihtuahsak ang che u a; nimahsela
thû te, hming te, in dân chungthûte mai a nih chuan nangmahnin
rêl zâwk rawh u, kei zawngin chutiang thû chu ngaihtuah ka
duh lo ve,” tiin, rorêlna \hutphah a\ang chuan anni chu a hnawt
bo ta a.”
Judate leh
Grik mîte chuan
Galliova thu
tihtlûkna chu
nghâkhlel takin
an lo thlîr a; an
thubuai a
tihtâwpsak nghâl
hmiah avâng
chuan mipuite tân
eng mah lo mai a
nihzia chu hriat a
lo ni ta a. Judate
tân pawh a
ngaihna hre lo leh
thinrim chunga an Galliova chuan engah mah a ngai lo
KORIN KHUÂAH 227
hâw darh mai chu a \ûl ta bawk sî a ni. Rorêltû thu tihthlûkna
chuan Judate fuihrutu mipui âu hulh hulhte mit chu a rawn
timeng ta a.
Europe-a Paula rawngbâwl chhûng hian tûn \um hi mipuite
a lama an \an vawi khatna a la ni; rorêltû mithmuh ngêiah,
amâ inrawlh ngai miah lo vin tirhkoh hêktu langsâr deuh deuhte
chu mipuite chuan an nawr chhuak ta dâwr dâwr mai a. “Grik
mî zawng zawngin inkhâwmna in hotu Sosthena an man a,
rorêlna \hutphah hmâah chuan an vuâ a, Galliova chuan chûng
thil an tih chu engah mah a ngai lo va.” Chutiang chuan
Kristianna chuan hnehna chhinchhiahna chu a lo nei ta a ni.
“Chû mi hnû-ah chuan Paula chu ni rei tak a la châm reng [254]
a.” Hetih hunlai hian Paula chu Korin khuâ chhuahsan tûrin
tihluih ni sela chuan, Isua rinaa lo piangtharte chuan harsatna
nasa tak an tâwk mai thei ang. Judate pawh chuan an ham\hatna
neih chu hmangin, chulai ram vêla Kristianna chu tihchimih
vek an tum mai ang. cd
BUNG–25
THESALONIKA MÎTE HNÊNA
LEHKHATHAWNTE
[255]
M AKEDONIA ram a\anga Sila leh Timothea, Korin khuâa
Paula zin laia, an thlen vêna chuan tirhkoh chu a tilâwm
êm êm mai a. Chanchin \ha thuchah kengtûten Thesalonika
khuâ an tlawh hmasak ber \uma thudik pawmtûte ‘rinna
leh hmangaihna chanchin lâwmawm chu an rawn thlensak
a. Harsatna leh manganna kârah pwh Pathian tân rinawm
taka an awm avângin hêng ringtûte hi Paula chuan a rilrû
takin a khawngaih hlê a. Amah ngêiin va tlawh chhuah a
duh hlê a, mahsela hei hi a theih tâk sî loh avângin lehkhâ a
thawn ta a ni.
Thesalonika khuâa kohhrante hnêna lehkhâ a thawnah
hian tirhkoh chuan an rinna lo pung zêl chanchin lâwmawm
avânga Pathian hnêna lâwmthû a sawi thû a tilang a. “Chû
mi avâng chuan ûnaute u, kan manganna leh hrehawmna
zawng zawngah, in rinna vângin in chungah thlamuâng takin
kan awm ta. Tûnah chuan kan nung ta, LALPAA in din ngheh
phawt hi chuan. In hmêl kan hmuh theihna tûr leh, in rinna
lama in tlâkchhamna kan phuhrûksak theihna tûr che uin, a
chhûn a zâna nasa taka \awng\aiin kan Pathian hmâah in
chunga kan hlimna zawng zawng avâng hian nangmahnî
lam thû-ah Pathian hnênah eng lâwmthû nge kan hrilh vê
thung theih ang le âw?
[256] “Kan Pathian leh Pâ hnênah chuan rin avânga in
thiltihzia te, hmangaih avânga in thawhrimzia te, kan LALPA
Isua Krista beiseina avânga in chhelzia te kha theihnghilh
lo va hre rengin, kan \awng\ainaahte chuan in hming lamin,
nangmahi zawng zawng avângin Pathian hnênah lâwmthû
kan hril fo \hîn a ni.”
THU BEHCHHAN: Thesalonika Lehkhathawn 1 & 2
THESALONIKA MÎTE HNÊNA LEHKHA THAWNTE 229
Thesalonika
khuâa ringtu tam
takte chu ‘milem
biak kalsanin
Pathian dik leh
nung rawngbâwl
tûrin’ an lo awm ta
a ni. “Harsatna
kârah pawh thû chu
an pawm,” tlat a; an
thinlung chu “Thla-
rau Thianghlima
lâwmnain” a lo
khat ta. Tirhkoh chuan LALPA an zuina kawnga an rinawm
avâng khân “Akaia leh Makedonia rama ringtûte tân entawn
tûr,” an nihzia a sawi ta a ni; heti hian a ziak: “LALPÂ thû chu
nangmahnî a\angin a thang chhuak ta sî a. Makedonia leh
Akaia ramah chang ni lo vin, hmun tinah pawh Pathian lama
in rinzia chu a thang ta a,” tiin.
Thesalonika khuâa ringtûte hi misawnari dik tak an ni.
“Thinur lo thleng tûr” hlauhna lak atâ chhanchhuaktu an
chhandamtu tân an thinlung tak zet nên \hahnem an ngai êm
êm mai sî a. Kristâ khawngaihna avângin an nunah chuan
danglamna mak tak mai a lo thleng ta; anmahni hmanga LALPÂ
thu sawi chu thiltihtheihnain a zui zêl a. Thutak sawi chuan
an thinlungte chu a hneh a, ringtûte chu mi tam takin an lo
belhchhah ta a ni.
Hê lehkhathawn hmasâah hian Paula chuan Thesalonika
mîte zînga a rawngbâwl dân chu a sawi a. Bumna leh
ngamthlêmnain ringtu thar hneh a tum lohzia a puâng a. “Kan
thu hril hi dâwta chhuak a ni sî lo va, bawlhhlawh a chhuak a
ni hek lo,” a ti a ni. “Chanchin \hâ kawltîra awm tûrin Pathian
[257]
\ha tih mî kan nih ang ngêiin, mihring tilâwm tûr ang ni lo vin,
kan thinlung fiahtu Pathian tilâwm zâwkin thû kan sawi zâwk
\hîn a ni. Englai mahin fakderna thû emaw, duhâm khuhna
emaw kan hmang an hre ngai sî lo tih in hriat kha. Pathian
min hriatpuitu a ni; Kristâ tirhkoh ka nih avângin mi tân hautak
zet ni thei mah ila, mihring lakah, annî lakah pawh, mi dangte
lakah pawh châwimâwina kan zawn an hre ngai hek lo. Nû,
nâu pawmin amâ fâte a duât angin in zîngah nunnêm takin
kan awm zâwk kha. Chutiang bawkin kan duhzâwng tak in lo
nih tâk avâng khân, kan duh ngawih ngawih che u a. Pathian
chanchin \hâ chauh ni lo vin, keimahî nun pawh pêk hiâl che u
kan peih kha.”
“Nangni ringtûte chunga thianghlim tak leh fel tak leh
demawm lo taka kan awmzia kha min hriatpuitûte in ni, Pathian
nên. Amâ ram leh ropuinaa ko lûttû che u Pathian mî ni tlâka
in awm theina tûrin, pâin amâ fâte chunga a tih angin, fuih leh
thlamuân leh hriattîr che uin, in chung \heuha kan tihzia kha
in hre sî a.”
“Hê mî avâng hian bâng lo vin Pathian hnênah lâwmthû
kan hril bawk \hîn. Pathian thû kan hnên atâ in hriat, in pawm
lai khân, mihring thû pawmin in pawm lo va. Pathian thu
pawmin in pawm zâwk avâng khân, chû chu Pathian thû a ni
rêng a, nangnî a ringtûte chhûnga thawk bawk \hîna a ni.”
“Kan beiseina emaw, kan hlimna emaw, kan lallukhum chhuân
emaw enge ni le? A lo kal hunah kan LALPA Isuâ hmâah chuan
nangmahnî ngêi in ni dâwn lâwm ni? Nangmahnîho hi kan
chhuân leh kan hlimna in ni a sîn!”
Thesalonika khuâa ringtûte lehkhâ a thawn hmasâah hian
Paula chuan mi thîte awm dân dik tak zirtîr a tum a. Mi thî,
muhîl ang maia eng mah hre lo va awmte chanchin chu heti
hian a sawi, “Nimahsela ûnâute u, mi dang beiseina rêng nei
lote anga in awm loh nân muhîlte chanchin in hriat loh kan
[258] duh lo ve. Isua a thî a, a tholeh ta tih kan rin sî chuan, Isuaa
muhîl tawhte chu Pathianin Amâ ruâlin a rawn hruai vê bawk
ang.... LALPA ngêi chu âuthâwm nên, vântirhkoh chungnung
ber âw nên, Pathian tâwtawrâwt rî nên, vân a\angin a lo chhuk
dâwn sî a; Kristaa thi tawhte chu an tho hmasâ ang a; chû mi
hnû-ah chuan keinî nunga lo la awm rengate hi boruâkah LALPA
hmuâk tûrin anmahnî ruâlin chhûm zîngahte khian lâk chhohin
kan awm ang; chutichuan kumkhuâin LALPÂ hnênah kan awm
tawh ang.”
Thesalonika khuâa mîte chuan Krista chu lo kalin mi
rinawm nungdama la awmte chu a tidanglam ang a, A hnênah
a hruai ang tih ngaihdân chu rang takin an pawm nghâl mai a.
An LALPA lo kal huna an lo thlîr reng malsâwmna chu hlohin
an lo thi hman mai ang tih hlâuvin an \hiante nunna pawh chu
fîmkhur takin an vêng a. Amaherawhchu, pakhat tê têin an
hmangaihte chu an hnên atâ lâk bo vin an awm ta sî a, an
nakin nunah pawh annîho chu an tâwk leh tawh lo mai ang tih
an hlâuthâwng ta hlê mai a; chûvângin Thesalonika mîte chun
an mi thî hnuhnung ber hmêlte chu lungngai takin an thlîr ta
vawng vawng mai a ni.
Paula lehkhathawnte chu an han hawng a, an chhiâr a, mi
thi chanchin dik tak mai an han hriat chuan, kohhranah lâwmna
leh thlamuânna a lo thleng ta a ni. Paula chuan Kristâ lo kal
hunah chuan mi nungdamte chuan Isuaa muhîl tawhte chu an
LALPA tâwk tûrin an lehkhalh lo vang tih a entîr a. Vântirhkoh
chungnung ber âw leh Pathian tâwtawrâwt rî chuan muhîl
tawhte chu a rawn \hâwng tho ang. Kristaa muhîl tawhte chu
an lo tho hmasâ ang a, chumi hnû-ah chuan nungdama la awmte
chu thihtheih lohna pêk an ni ang. “Chû mi hnû-ah chuan
keinî nunga lo la awm rengate hi boruâkah LALPA hmuâk tûrin,
anmahnî ruâlin chhûm zîngahte khiân lâk chhohin kan awm
ang; chuticuan kumkhuâin LALPÂ hnênah kan awm tawh ang;
chuvângin hêng thû hian inthlamuân tawn rawh u.”
Kohhran la ding tîr, Thesalonika khuâa mîte hnêna beiseina [259]
leh lâwmna, hê thutiâmin a rawn thlen hi kan lâwmpui vê thei
meuh lo a ni. Chanchin \hâa an pâin lehkhâ a rawn thawn hi

an ringin an châwm nung reng a, an thinlung takin amah pawh
hi an hmangaih a ni. Hêng thilte hi tûnhma lamin an lo hrilh
tawh a; mahsela khatih hun lai khân an rilrû chuan thurin thar
leh danglam tak anga lang chu man tumin an bei a; thurin
\henkhatte phei chu an rilrû-ah a chiang lo êm êm a ni, hei hi
thil mak a ni lo ve. Mahsela thutak duhin an ril\âm a, Paula
lehkhathawn hian beiseina thar leh chakna thar a pê a. A thihna
azâra nunna leh thihtheih lohna rawn Petu chu an ring nghet
sauhin, hmangaihna thûk zâwk pawh an lo neih phah ta a ni.
Tûnah chuan an rinpui \henruâl, liâm tâte chu kaihthawh
leh an ni ang a, Pathian lalramah chuan chatuanin an chêngho
tawh ang tih an hriat avângin an lâwm ta êm êm a. Mi thîte
chawlhna hmun huâltu thimna pawh chu ûmbo a lo ni ta.
Ropuina thar chuan Kristian rinna chu a rawn tuâm a, Kristâ
nunah te, thihnaah te leh thawhlehnaahte ropuina thar chu an
lo hmu ta.
Paula chuan heti hian a ziak a, “Isuaa muhîl tawhte chu
Pathianin amâ ruâlin a rawn hruai vê bawk ang,” tiin. Mi tam
takin hê châng hi heti hian an hrilhfiah \hîn: “Muhîl tawhte
chu vân a\angin Kristâ ruâla rawn hruai an ni ang,” tiin.
Mahsela Paula tum chu hei hi a ni: “Krista chu mi thi zîng atâ
kaihthawh a nih ang bawkin, Pathianin mi thianghlim muhîl
tawhte chu an thlân a\angin a ko chhuak ang a; Amâ ruâlin
vânah a hruai ang. Thlamuânna hlu tak chu a va ni êm! Beiseina
ropui tak a ni! Thesalonika khuâa kohhran tân chauh ni lo
vin, ram tina Kristian zawng zawng tân a ni.
Thesalonika khuâa a thawh lai khân Paula chuan hun
[260]
chhinchhiahnate chu famkim takin a târlang a; vân chhûm zînga
Mihring Fapa a lo lan hmâa thil lo awm tûrte chu a entîr a;
hemi thû hi chu ziah pawh a ngaiin a hre tawh lo a ni. “A hun
leh ni kawng thûte rêng ziahsak che u in ngai lo ve. LALPÂ Nî
chu zânah rûkrû angin a lo thleng dâwn tih nangmahnî ngêiin
chiang takin in hre sî a. ‘Muânna leh himna’ tî a an sawi lai
takin, hmeichhe nâu vei angin chawplehchilha boralna an
chungah a thleng ang.”
Hê khawvêlah hian mi tam takin, ‘Kristan A lo kal leh
ngêi dâwnzia entîrtu thilte mihringte hnêna a lo sawi lâwkte
hi an maimitchhînsan tlat mai a. An hlauhna chu tihreh vek
an tum a, chutih lai chuan tâwpna chhinchhiahnate chu rang
takin an lo famkim zut zut mai sî a; vân chhûm zînga Mihring
Fapa lo kalna hun chu khawvêl chuan a lo hnaih ta hlê mai.
Kristâ lo kal lehna a lo hnai ta hlê. Kristâ lo kal leh hmâa
chhinchhiahnate ngaihsak lohna chu Paulan suala mi tiin a
zirtîr a. Hetinga ngaihsak lotûte hi ‘zân leh thim fâte’ tiin a
vuah a. Hêng thûte hian inring reng tûr leh, invêng reng tûrin
min fuih a ni. “Nimahsela ûnaute u, nangnî zawng chû mi nî
chuan rûkrû anga a nanna tûr che uin, thimah in awm lo ve;
‘êng fâte leh ni fâte’ in ni vek sî a; zâna mî kan ni lo va, thima
mî kan ni hek lo. Chûvângin mi dangte angin i muhîl suh ang
u khâi, mengin i ngaihven zâwk ang u.”
Hêmi thû-a tirhkoh zirtîrnate hi tûn kan hun atân hian an
pawimawh lehzual bîk a ni. Hê beiseina vâwrtâwp thlen dâwn
\êpa chêngte tân hian Paula thûte hi an pawimawh lehzual a.
“Nimahsela keinî zawng chhûna mî kan nih avâng hian rinna
leh hmangaihna âwmphâw chu hâin, chhandam beiseina chu
lukhuma hmangin i ngaihven zâwk ang u. Pathianin thinurna
[261]
thuâr tûr ni lo vin, kan LALPA Isua Kristâ zâra chhandamna
hmu tûr zâwkin min ruât a ni sî a; kan men pawhin, kan muthilh
pawhin Amah nêna kan nun tlân theih nân ani chu kan thih
âiin a thî a ni.”
Ngaihven rengtu Kristian chu thawk rengtu Kristian a ni;
chanchin \ha hmasâwn zêlna tûrin a tihtheih ang zawng zawng
chu \hahnemngai taka ti tûrin a zawng reng a. A Tlantu a
hmangaihna a lo punzia ang zêlin a mihring puite a hmangaihna
pawh a lo pung vê zêl a ni. Harsatna tam tak a Hotupa angin a
nei a; amaherawhchu, chûng harsatnate chuan a rilrû chu a ti

khaw lo vin, a thinlunga muânna chu a tichhe thei chuâng lo.
Chûng fiahna chu \ha taka a lo tuâr chhuah phawt chuan, amah
chu a rawn tifîmin, a tithianghlim ang a; Krista nêna inpâwlna
duhawm zâwk a rawn neihtîr ang tih chu a hriâ a ni. Kristâ
tuârna \âwmpuitûte chuan A thlamuânna chu an \âwmpui vê
ang a, a tâwpah chuan A ropuina pawh an chang vê ang.
Paula chuan Thesalonika khuâa mîte chu heti hian lehkha
a thawn zui zêl a: “Nimahsela, ûnaute u, in zînga thawk rim
leh LALPAA in hotûa awm leh zilhtû che ute chu hre tûr leh, an
hna thawh avânga hmangaih a ngaihlu êm êm tûrin kan ngên a
che u. Inremin awm rawh u,” tiin.
Thurin leh ngaihdân hleihluâk tak nei an zînga lo kalte
chuan Thesalonika khuâa ringtûte chu an tilung ni lo hlê mai.
|henkhatte phei chu ‘dân ang lo va awm te, thawk rêng rêng
sî lo, mahsela.... buâi êm êm sîte an ni.” Kohhran chu fel taka
rem a ni a, pastor te leh upâte pawh hotûa awm tûra ruât fel
vek tawh an ni. Amaherawhchu, \henkhatte chu mahnî thu
duh leh ri but but mai, kohhran lotu leh dinhmun pawimawh
chelhtûte pawh engah mah ngai lote an ni a. Mahnî thûa rêl
theihna nei nîa an inngaih bâkah, vântlâng hriatah an ngaihdân
chu zawmtîr tumin, kohhran chu an tur sek mai a. Hetiang hi
thil awmdân a nih avângin Paula chuan, Thesalonika khuâa
[262] mîte chu kohhrana dinhmun pawimawh chelhtûte zah tûr leh,
an thuhnuâia inphah hniâm tûrin a hrilh a ni.
Thesalonika khuâa ringtûte chu Pathian \ih tak chunga
kal zêl tûra a duh avângin, tirhkoh chuan heti hian an nî tin
nunah Pathian anna nei a an kal theih nân a ngên ta a ni.
“Chutichuan, ûnaute u, a tâwp berah chuan in awmdân tûr
leh Pathian in tihlâwm dân tûr (tûna in awmdân ang hi),
kan hnên atâ in lâk ang khân, in ngah lehzuâlna tûrin LALPA
Isua-ah chuan kan ngênin, kan fuih che u a ni. LALPA Isuâ
zârah chuan eng thûte nge kan pêk che u kha in hre sî a.
Pathian duhzâwng, in thianghlimna tûr chu hei hi a ni,
inngaih bânsan ula.”. . . . “Pathianin bawlhhlawh tûrin min
ko sî lo va, thianghlimah min ko zâwk a ni.”
Tirhkoh chuan a rawngbâwlna avânga lo piangthar tâte
thlarau lam \hatna tûrin eng emaw chenah mawh a phur
niin a inhre tlat a. Pathian tak chauh leh A tirh Isua Krista
hriatnaah hian an lo \han zêl hi a duh a ni. A rawngbâwlnaah
Isua hmangaihtu mi tlêm tê têa awm khâwmte chu pâwl vê
\hînin, \awng\ainate a neihpui \hîn a. ‘Pathian nêna
inzawmna nung reng an neih theihna tûra anmahni zirtîr
tûrin an ngên \hîn a ni. Thutak chanchin \ha êng chu mi
dangte hnênah an hrilh vê theihna tûra tihdân kawng \ha
ber nî a an rin chu an sawiho \hîn a. A rawngbâwlsaka a
\hen dâwn apiang hian sualna laka an fihlîm theihna tûr
leh, misawnari phûr tak leh \hahnemngai tak an nih theihna
tûrin Pathian hnênah a ngensak \hîn a ni.
Piantharna dik tak hriat theihna \ha ber mai pakhat chu,
Pathian leh mihringte hmangaihna hi a ni. Isua, Tlantu atâna
pawmtûte chuan an rin ang rinna hlu tak neitûte chu
hmangaihna thûk leh dik takin an hmangaih \hîn a. Chutiang [263]
tak chuan Thesalonika khuâa ringtûte chu an awm a ni.
Tirhkoh chuan heti hian a ziak a, “Amaherawhchu, ûnaute
hmangaih kawng thû chu ziaksak in ngai lo ve, inhmangaih
tawn tûrin nangmahnî ngêi Pathian zirtîrin in awm sî a.
Makedonia ram puma ûnau zawng zawngte chungah pawh
chutiang chuan in tî a, nasa lehzual ti zêl tûrin kan ngên a
che u. Kan hrilh ang ngêi hmangin hna thawk rawh u;
tichuan mîten an ngaisâng ang che u a, eng mah tlâkchham
in nei lo vang,” tiin.
“Nangmhnî lama hmangaihna kan ngah angin,
nangmahnî lamah inhmangaih tawnna leh mî zawng zawng
lamah hmangaihna chu L A L P A chuan tihpunsakin,
tihngahsak che u rawh se. Chutichuan kan LALPA Isua, a
mi thianghlim zawng zawngte nêna a lo kal hunah, kan

Pathian leh kan Pâ hmâah in thinlungte thianghlimna
kawngah sawisêl bo vin a tinghet thei ang che u.”
“Ûnaute u, kan ngên a che u, dân ang lo va awmte chu zilh
ula, rilru tête chu fuih ula, chak lote chu \anpui ula, mî zawng
zawng lakah dawhthei takin awm rawh u. Tû mân tû sual
pawh suala thungrûl lo tûrin fîmkhur rawh u; in thil intihsak
tawnna lamah leh, mî zawng zawng chunga in tihsakna lamah
pawh a \hâ apiang ûm fo zâwk rawh u. Lâwm fo ula; bâng lo
vin \awng\ai ula; enkimah lâwmthû hril fo rawh u; chû chu
nangmahnî lam thû-ah Krista Isua-ah chuan Pathian duhzâwng
a ni sî a.”
Tirhkoh chuan Thesalonika mîte chu hrilhlâwkna thilpêk
hmusit lo tûrin a hrilh sâ vek a. “Thlarau chu timit suh ula,
thu hrillâwknate hmusit suh u; engkim fiah zâwk ula; a \hâ
apiang pawm tlat ula,” a dik leh dik lo chu an thliâr hrang
thiam tûr a ni tiin a hrilh bawk a ni. “Suâl tin rêng lakah
inthiâr fihlîm tûrin,” a ngên bawk a; a lehkhathawn chu
\awng\aina nên heti hian a khâr ta a ni. “Remna Pathian ngêi
chuan in pumin tithianghlim che u rawh se; in thlarau leh in
[264]
rilrû leh in taksa chu kan LALPA Isua Kristâ lo kal hunah chuan
sawisêl bovin a puma humhimin awm rawh se. A kotû che u
chu a rinawm a, tih pawh a ti ngêi bawk ang.”
Thesalonika mîte hnêna a lehkhathawn hmasâa Kristâ lo
kal lehna thû a zirtîr kha, tûn hma lama a zirtîrna nên a inmil
thlap a ni. Amaherawhchu, Thesalonika mi \henkhatten an
thûte chu an ngai sual a. Amah ngêiin Chhandamtû lo kal
lehna chu nungdama hmuh a beisei thû sawiin an hria a ni. Hê
rinna hian a tiphûrin, a tizâuthâu lehzual a. Tûn hma lama an
mawhphurhna leh an tih tûr ngaihsak loho chuan an ngaihdân
dik lo chu rintîr tumin an bei ngawrh lehzul a ni.
Paula chuan a lehkhathawn pahnihnaah a zirtîrna an
ngaihsual siam \hatna leh a dinhmun dik tak chu hrilhfiah a
tum a. An inpum-
khatna a rin
nghehzia chu a
sawi leh a; an rinna
a chakzia thû-ah
lâwmthu hrilh
pahin an Hotupa
tâna \hahnem an
ngaihzia leh, an
inhmangaih
tawnzia pawh a
sawi bawk a ni. Anni hi kohhran dang tân pawh rinna thû-ah
entawn tlâk a nihzia leh, huaisen taka tihduhdahna leh buaina
an tâwntlang dânte pawh a hrilh a; Pathian mîten an phurrit
leh an manganna zawng zawng an chawlhsan hun tûr, Isuâ lo
kal lehna lamah chuan an rilrûte chu a hruâisak ta a ni.
Heti hian a ziak: “Chutichuan mî tihduhdahna che u zawng
zawngah leh hrehawm in tuârnaahte chuan in chhelzia leh in
rinzia avângin Pathian kohhran pâwlte zîngah chuan keinin
kan chhuâng \hîn che u a ni; chûng chu Pathian rama mî ni
tlâka ruat in ni thei dâwn tih Pathian rorêl fel tak chhinchhiahna
fiah tak a ni, chû mi ram avânga tuâr in nih hi; LALPA Isua
Pathian hre lo mî leh, kan LALPA Isuâ Chanchin |hâ âwih lo
mîte chunga phubâ lâin a vântirhkoh chak takte nên, meialh [265]
zînga vân a\anga a inlâr hunah, a tihrehawmtû che ute chu
hrehawmna thungrulh leh, nangnî hrehawm tuârtûte hi
keimahni nêna chawlhnaa neih thung chu Pathian tân thil fel
tak a ni sî a. Chû mi nî-ah chuan a mi thianghlimahte chuan
châwimâwia awm tûr leh, ringtû zawng zawngahte chuan (kan
thu hriattîr che u kha in ring sî) mak tih tûra a lo kal hunah
chuan chûng Pathian hre lo mî leh kan LALPA Isuâ Chanchin
|hâ âwih lo mîte chuan hrem an tuâr ang. LALPÂ hnên atâ leh
a chakna ropuina a\anga chatuana boralna chu. Chutianga
châwimâwi leh mak tih a nih theih nân kan Pathianin a kohna
che uah chuan koh tlâk nîa a ruat theihna tûr che u leh, \hat
duhna tinrêng leh rinna hnathawh tin rênga a thiltihtheihnaa a
hlawhtlintîr theihna tûrin kan \awng\aisak fo \hîn che u a nih
hi; chutichuan kan Pathian leh LALPA Isua Kristâ khawngaihna
ang zêlin kan L ALPA Isuâ hming chu nangmahnîah
châwimâwiin a awm thei ang a, nangni pawh amahah
châwimâwiin in awm thei ang.”1
Amaherawhchu, Kristâ lo kal hmâin, hrilhlâwknain a
lo sawi angin, khawvêl sâkhuaah hian thil pawimawh tak
tak a lo awm ang. Tirhkoh chuan heti hian a lo puâng,
“LALPÂ Nî chu a thleng reng tawh,” tihna thlarau avângin
emaw, thû avângin emaw, kan hnên a\anga lehkha thawn
ang avângin emaw, in rilrû a nghîn \huâi lohna tûrin leh, in
buâi hek lohna tûrin kan ngên a che u. Tû mân eng mahin
tihder che u suh se; tlûksanna chu a lo thlen hmasak zet a,
Dân Bawhchhepa, boral fapa chu a lo lan loh chuan chû mi
nî chu a thleng dâwn sî lo va. Anî chuan Pathiana an vuah
apiang leh sâkhuâ zawng zawng do vin, an chunga awm
tumin a inchâwimâwi ang; chutichuan Pathian biak ina \hûin
Pathian ang hiâlin a intâr chhuak ang,” tiin.
Paula thûte chu hrilhfiah sual tûr a ni lo. Inlârna bîk tak
hmangin Thesalonika mîte chu Isua a lo kal nghâl mai dâwn
tiin Paulan a hrilh tîa zirtîr tûr a ni hauh lo. Chutiang
dinhmun chuan rinna thû-ah buaina a thlen ang a; beidawnna
hian rin lohnaah a hruai lût fo sî \hîn a. Chûvângin tirhkoh
chuan ûnaute chu chutiang thuchah chu a hnên a\anga lo
[266] kal angah an lo ngai tûr a ni lo tiin a zilh a ni; chuta \ang
chuan hetiang hian a sawi ta zêl a: Danielan chiang taka a
lo sawi pope thiltihtheihna chu a lo ding chhuak ang a,
Pathian mîte chu a do vang. Hê thiltihtheihna hian a
hnathawh râpthlâk tak leh Pathian sawichhiatna chu a tih
hmâ loh chuan kohhran tân Isuâ lo kal lehna chu beisei mai
_____
1
2 Thesalonika 1:4-12
tûr a ni lo. Paula chuan heti hian a zâwt a: “In hnêna ka la
awm lai khân hêng thilte hi ka hrilh vek tawh che u tih in la
hre reng lâwm ni?” tiin.
Kohhran dik hmachhawn tûr hrehwmnate chu râpthlâk
tak an ni. Tirhkohin a ziah lai mêk pawh hian ‘bawhchhiatna
thurûk’ chuan a thawk \an mêk tawh a ni. Nakin lawka thil
lo awm tûrte chu, “Setana chakna nên a lo kal ang a,
thiltihtheihna tin rêng te, chhinchhiahna tin rêng te, dâwt
thilmak tin rêng te nên a lo thawk ang a, boral mêkte tân fel
lohna bumna tin rêng nên a ni ang.”
“Thutak hmangaihna” nei duh lo tân phei chuan tirhkoh
thusawi hi a khûn êm êm bîk a ni. Thutak thuchah hnar lui
tlattûte chungthû chu heti hian a sawi bawk, “Chûvâng chuan
dâwt thû chu an âwihna tûrin Pathianin sual hnathawhna
(bumna chak tak) chu an hnênah a thlentîr ang; thutak âwi lo
va fel lohnaa lâwm zâwkte chuan thiam loh an chan vek theih
nân.” Zahngaihnaa Pathianin vaulâwkna thû a sawite hi
mihringte chuan hnar chungin hremna chu an pumpelh thei
lo. Hêng vaulâwknate hi an hnar luih tlat reng chuan Pathianin
A Thlarau chu a hnûk kîr ang a, an duh tak bumnaah chuan
anni chu a hnutchhiah ang.
Chutiang chuan Paula chuan chû sual thiltihtheihna
huatthlala tak mai chu hun thim lai chhûng zawng zawng leh,
Kristâ lo kal leh hmâa tihduhdahna thleng chuan a awm zui
zêl ang tih a sawi a ni. Thesalonika ringtûte chuan
chhanchhuahna chu an beisei nghâl mai a, tûnah chuan an hmâa [267]
hnathawh tûr awm chu Pathian \ihna nên huaisen taka thawk
tûrin fuih an lo ni ta a ni. Tirhkoh chuan dâwngdah taka lo
nghâk mai lo tûr leh, an tih tûr chu lo thlahdah mai lo tûrin a
hrilh a ni. Chhanchhuah nghâl mai nih an lo beisei lai taka an
nî tin hna chhunzawm zêl tûr leh, dodâlna an tawh tûrte an
han hriat chuan an huphurh êm êm a. Chûvâng chuan heti hian
rinnaa an ngheh tlat nân a fuih a:
“Chutichuan ûnaute u, ding nghet ula, thurochhiahte chu

thusawiin emaw, kan lehkha thawnin emaw, kan zirtîr che u
kha pawm tlat rawh u. Tichuan kan LALPA Isua Krista ngêi
leh Pathian kan Pâ, min hmangaihtu leh khawngaihna avânga
chatuana thlamuâna leh beiseina \hâ min petu chuan, in
thinlungte chu tithlamuângin, thil tih\hat leh thusawi \hat tin
rêngah tinghet rawh se.” “Amaherawhchu, LALPA chu a
rinawm em, ani chuan a tinghetin mi sual lakah chuan a hum
ang che u. Thû ka pêk apiang che u kha in zâwm \hîn a, in la
zawm lehzêl pawh LALPÂ-ah chuan kan ring che u a ni. LALPA
chuan in thinlungte chu Pathian hmangaihnaah leh Kristâ lo
nghahna chhelnaah chuan hruai lût che u rawh se.”
Pathian chuan ringtûte hnâ chu a pê a ni.” Thutaka an
rinawmnain an êng hmuh chu mi dangte hnênah an pe vê tûr a
ni. Tirhkoh chuan thil \ha tih ning lo tûrin a ngên a. Kristâ
hnâa \hahnemngai leh châu lo va a thawh lai chuan kut
hnathawhah pawh entawn tlâka a taihmâkzia te a hrilh nghâl
bawk a. Hnathawk peih lo va tei mai maite chu a zilh a, “Ngâwi
renga thawk tûr leh anmahnî chhang ei tûrin” a hrilh a ni.
[268]
Pathian rawngbâwltûte zîrtîrna pawisa lotûte chu pâwl hauh
lo tûrin kohhran chu a hrilh a. “Mahsela hmêlmâ angah zawng
ruat suh ula, ûnau angin zilh zâwk rawh u,” a ti a ni.
Hê lehkha thawn hi Paula chuan \awng\ainain a titâwp a,
damchhûng kawng chhuk chho vah hian Pathian muânna leh
LALPA Isua Kristâ khawngaihna chu an inthlamuânna leh an
innghahna ber ni tûrin a dîlsak a ni.cd
241
BUNG–26
APOLLOVA KORIN KHUÂ-AH
K ORIN khuâ a chhuahsan hnû-a Paula rawngbâwl lehna hmun [269]

chu Efesi khuâ hi a ni. Kût lo thleng mai tûr hmang tûrin
Jerusalem lam panin a kal a, chûvângin Efesi khuâah hian rei
lo tê chauh a awm a. Inkhâwmna inah lûtin Judate hnênah
khûn takin thû a sawi a; anni chuan an lo lâwm hlê a, an zîngah
chuan rawngbâwl zui zêl tûrin an ngên a. Jerusalem tlawh a
tum avângin a châm rei hman lo va, “Pathianin rem a tih chuan
in hnênah ka lo kîr leh ang,” tiin \awng\hâin a \hen a. Akuila
leh Priskili-te chuan Efesi khaw thlengin an zui a, chuta hnâ a
lo thawh \an tawh chu chhunzawm zêl tûrin anni chu a
hnutchhiah ta a ni.
Hetih hunlai hian a ni, “Juda pakhat, a hming Apollova,
Aleksandria khuâa piang, mi fing tak Pathian Lehkha thûte
hre êm êm mai chu Efesi khuâah a zuk kal a.” Baptistu Johana
thusawi a lo ngaithla tawh a, simna baptisma pawh a chang
tawh, zâwlnei hnathawh chu a thlâwn lo a ni tih lantîrtu leh
hriatpuitu nung a ni. Pathian Lehkha thû chuan Apollova [270]
chanchin chu heti hian a lo chhinchhiah a ni: “Chû mî chu
LALPÂ kawng thû zir tawh a ni a, rilrûa \hahnemngai tak a nih
avângin Isuâ chanchin chu ngun takin a hril a, a zirtîr \hîn a.
Johana baptisma thû chauh a hre sî a,” tiin.
Efesi khuâa a awm lai chuan Apollova chuan “inkhâwmna
inah huai takin thû a sawi \an ta a.” Akuila leh Priskili-te
pawh chuan a thusawi chu an lo ngaithla vê a, chanchin \ha
thû chu a nihdân tûr ang takin a la hre fuh zo lo tih an hriatin,
“An inah an hruai a, a hnênah Pathian kawng thû fel lehzualin
an hrilhfiah ta a.” An zirtîrna a\ang chuan Pathian Lehkha thû
hriatthiamna chiang zâwk a lo nei ta a, Kristian rinna puangtu
ropui tak pakhat a lo ni ta a ni.

Apollova chuan Akaia rama kal

zêl a lo duh ta a. Efesi khuâa ûnaute
chuan, “An fuih a, amah an lo
lawmna tûrin zirtîrhote hnênah
lehkhâ an ziahsak a.” Kristâ kohhran
nêna inrem thlapa awm a nih avângin
zirtîrtu anga lo pawm tûrin an hrilh
a ni. Korin a lo thleng a, vântlâng
zîngah rawngbâwlin in tinahte lûtin,
“Judate chu nasa takin a hneh a. Pathian Lehkha thu hmangin
Isua kha ‘Krista’ chu a ni tih a hriattîr \hîn a. Paula chuan thu
tak chî chu a tuh a; Apollovan tuiin a châwm a ni. Apollova
chu chanchin \ha sawinaah chuan a hlawhtling hlê a, ringtu
\henkhat phei chuan Paula âiin a rawngbâwlna chu an ngaisâng
zâwk ta hiâl a. Hetianga mihring leh mihring an khâikhinna
hian kohhranah chuan pâwl pâwl tihna rilrû a rawn thlen ta a;
chû chuan chanchin \ha hmasâwnna chu nasa takin a ti
\huânawp ta a ni.
Paulan Korin khuâa kum khat leh a chanvê hun a hman
chhûng khân chanchin \hâ chu mâwltêin a nihdân tûr ang takin
a hril \hîn a. “Thu sawi ropui leh finna ropui nêna lo kal ka ni
lo....chak lo leh hlâu vin, nasa taka khûr chungin in zîngah ka
awm a. In rinna chu mihring finnaa innghat lo vin, Pathian
thiltihtheihnaa innghata a awm theih zâwkna tûrin, ka \awngka
chhuak leh ka thu hrilte chu thufinga thlêmna thûin a ni lo va,
Thlarau leh thiltihtheihna hriattîrin a nih zâwk kha.”1
[271] Paula chun a \ûl dân ang zêlin leh kohhran awmdân ang
zêlin thû a sawi \hîn. Heti hian an hnênah a hrilhfiah ta a,
“Ûnaute u, thlarau mîte hnêna sawi angin in hnênah thû ka
sawi thei lo va, tîsa mîte hnêna sawi angin in hnênah ka sawi
zâwk kha. Kristaa nausênte hnêna sawi ang maiin. Châw ni
lo vin, hnutêin ka châwm che u kha, châw in la ei theih loh
avâng khân; a ni, tûnah pawh in la ei thei ta lo fo a ni,”2 tiin.
_____
1
1 Korin 2:1, 4, 5
APPOLOVA KORIN KHUÂAH 243
Korin khuâa ringtu tam takte chuan zirlai zirtîr a tumte chu an
hrethiam mawh êm êm mai a. Hun remchâng leh hun \hâ an
neih tam ang hûin thlarau lam hriatnaah hian hmâ an sâwn lo
a ni. Kristian thil tawhah hian nasa taka hmasâwn tawh tûr
leh, thutak thu thûk takte hre thiam tawh a, an nuna lâk luh vê
ngêi tawh hunah pawh hian Kristan a zirtîrte hnêna hê thû a
sawi lai dinhmunah hian an la ding reng mai a ni. “In hnênah
thusawi tûr tam tak ka la nei cheu a, nimahsela tûnah zawng in
tlin rih lo vang,”3 tiin. Îtsîkna te, suala inrin leh inpuh tawnnate
chuan Thlarau Thianghlim hnathawhna ropui tak atân Korin
khuâa ringtû tam takte thinlung chu a khârsak tlat a. “Thlarau
chuan engkim a chhuichhuak a, a ni, Pathian thu ril pawh.”4
Khawvêl thil hriatna lamah engang pawhinfing sela, Krista
hriatna lamah chuan nausên mai an la ni.
Korin khuâa ringtûte chu Kristian rinna thu bul, A, Âw B
leh hmahruai zirtîr hi Paula hnathawh a ni. Thinlunga Pathian
thiltihtheihna hnathawh la hre ngai lo ang maia a zirtîr an ngai
a ni. Khatih hun lai khân chhandamna thurûkte chu an hrethiam
lo, ‘khawvêl mi chuan Pathian Thlarau lam thilte chu a lâwm
\hîn lo, anî ngaih chuan âtthlâk a ni sî a; Thlarauva hriat fiah a [272]
nih avângin a hre thei lo rêng rêng bawk a ni.”5 Paula chuan
mi dangte tui leih tûrin chi tuh chu a tum a ni. Amah zuitûte
chuan a hna kalsan chin chiahah chuan hnâ chu an kalpui tûr a
ni a, kohhranin a phurh theih tâwk ang zêlin a hun takah thlarau
lama ênna leh hriatna chu an pe tûr a ni.
Tirhkohin Korin khuâa hnâ a thawh \an lai hian thutak
zirtîr a tumte chu fîmkhur takin a sawi chhuak tûr a ni tih a
hria. A thu ngaithlatûte zîngah chuan mihring ngaihdâna chapo
tak, ringtû te, chibai bûkna dik lo tilârtu te, mitdel chunga vâk
vêl te, Pathian Lehkha thûin a tihlan thlarau lam nun leh, thih
theih lohna nun kalh zâwnga thil siam lam lehkhabûte hmuh
chhuah tumtûte an awm tih a hre reng a ni. Hniâlkalhtû te,
Kristianten thutak tihlan an hrilhfiahna hniâltu an awm dâwn
_____
2
1 Korin 3:1, 2; 3 Johana 16:12; 41 Korin 2:10; 5châng 14
tih leh, Pathian awm ring lo Kristâ chanchin \ha nuihzat leh
hmusittûte pawh an awm reng dâwn tih a hre vek bawk.
Mîte, kros bula rawn hruai a tumnaah hian Paula chuan
dân pawisa loho chu a pâwng hauh mai lo va; Pathian
thianghlim hmuhah chuan engang fakau va sual nge an nih
pawh a hriattîr nghâl mai lo. An hmâah chuan nun dân tûr dik
tak mai lantîr hmasâin, Zirtîrtu Ropuia zirtîrte chu an pawm
chuan an khawvêl mî nihna leh sualna a\anga fihlîmin,
thianghlimnaah leh felnaah an awm ang tih chu an rilrûa
nemngheh phawt a tum a ni. Pathian lalrama chêng tlâk tûr
chuan thianghlimna neih tûr a nihziate chu a sawi uâr bîk
lehzual phawt a. An rilru thimna chhun êng tûra Kristâ
chanchin \ha êng lo awm tûr chu hmuh a châk a ni; chutichuan
an nundân bawlhhlawh (hurna) chu Pathian mit hmuhah chuan
tenawm tak a ni tih an hmu thei ang. Chutichuan an zînga
zirtîr a tum leh vei ber chu Krista, Amah ngêi khenbeha awm
[273] chu a ni. An hnêna lantîr a tum chu LALPA Isua Krista rinna
leh, Pathian lama simna azâra chhandamna thutak ropoui tak
mai chu, a hlimna ber leh \hahnemngai taka an zir tûr a ni tih
hi a ni.
Mifingte chuan an ngaihdânte chu zahthlâkah a siam ang
tih hlâuvin, chhandamna êng chu an hawisan a; khawvêl mîte
chuan an lei milemte a\ang chuan a tihhran dâwn avângin, an
lo pawm duh lo bawk a. Paula chuan mîten Amah chu an
hmangaih theih hmâ leh, rinna mita kros chu an thlîr theih
hmâin Kristâ nungchang chu an hrethiam hmasa tûr a ni tih a
hmû a. Chatuana tlante fakna hlâ leh finna zir tûr chu hetah
hian a in\an se la. Kros êngah chauh hian mihringte thlarau
hlutna dik tak chu chhût theih a ni.
Pathian khawngaihna hnathawh ropui leh \ha tak mai chuan
mihringte awmdân pângngai chu a thlâk danglam \hîn. Tîsa
rilru pûte tân chuan vân chu a duhawm lo vang; chumi hmun
thianghlim leh sual kai lo chu anni, rilru thianghlim lo leh
khawvêl mîte chuan an lâwm vê lo vang; chutah chuan lût vê
thei pawh ni se la an mil zâwng eng mah an hmu vê lo vang lê!
An thinlung thununtu an rilru thlêk dân leh awmdân chu Kristâ
khawngaihna chuan a tudawl phawt tûr a ni; chutichuan
mihring tlu tawh chu vâna lût tûrin a lo tlâk tawh ang a,
vântirhkoh thianghlim leh sual kâi lote zînga awm chu nuâm a
ti vê tawh ang. Mihring chuan sual a lo thihsan a, Krista-ah
nun thar a lo neih chuan Pathian hmangaihna chuan a thinlung
a lo tikhat a, a hriatthiamna pawh tihthianghlim a lo ni a; hlimna
leh hriatna tuikhur kangchat ngai lo tui chu a lo in ta a, chatuan
ni êng chuan a kalkawng chu a lo ti-êng ta bawk a, nunna Êng
chu a lo nei ta reng mai a ni.
Paula chuan Korin ûnaute rilrû-ah chuan amah leh a
thawhpuite chu thutak zirtîr tûra Pathian tirh an nihzia tihlan a
tum a; hna thuhmun an thawk vek a, an hnathawhah chuan an
hlawhtlin theih nân Pathian chu an rinchhan \heuh bawk a. [274]
Kohhran chhûnga rawngbâwltûte \hat leh \hat loh khaikhina
sawiho vak mai chu Pathian remruat dân ani lo va, tîsa lam
rilrû vawn rengna rah a ni zâwk a ni. “Mi pakhatin, ‘Paula
pâwl ka ni,’ mi dangin, ‘Kei zawng Apollova pâwl ka ni,’ in
tih chhûng zawng hian mihring in la ni lo vem ni? Apollova
chu enge a nih le? Paula chu enge a nih? Rawngbâwltu,
nangmahnî rintîrtû che u chuah an ni a sin, chû pawh chu
LALPAN a A \hantîr a ni. Chutichuan a \hantîrtu Pathian chauh
lo chu, a phuntu chu eng mah a ni lo va, tuia châwmtu pawh
chu eng mah a ni hek lo.”6
Paula hian Korin khuâ-ah chuan chanchin \hâ chu a puâng
hmasa ber a, chutah chuan kohhran a din nghâl a ni. Hei hi
LALPAN a hnêna hnâ a pêk chu a ni. Chumi hnû-ah chuan
Pathian kaihhruainain hnathawktu dangte an chanpuâlah leh
an hmun tûrah ding tûrin rawn hruai luh an ni ta zêl a ni. Chi
tuh chu tuia châwm tûr a ni a, hei hi Apollova hnâ chu a ni.
Zirtîrna tam zâwk pe tûrin Paula chu a hnathawhnaah chuan a
_____
6
1 Korin 3:4, 7
zui a. Mîte rilru chu a hneh a, mahsela a \hantîrtu chu Pathian

a ni. Nungchang tih danglamna hnâ chu mihring tih a ni lo va,
Pathian thiltihtheihna a ni zâwk. A phuntûte leh tuia châwmtûte
chuan chî chu an \hantîr thei lo; Pathian kaihhruaina hnuaiah
an thawk a, A âiawh tûra a ruatte an nih angin A hnâah chuan
Amah nên an thawk ho a ni. Hlawhtlinna avânga ropuina leh
châwimâwina chu Thawktu Hotupâ tâ a ni.
Pathian chhiahhlawhte chuan thilpêk inang vek an dawng
lo chungin, A hnathawktûte an ni vek tho. Mi tin hian Zirtîrtu
[275]
Ropuia a\angin an zir tûr a ni a, a thil zir chu mi dangte hnênah
an pe vê leh zêl tûr a ni. Pathian chuan A thuchah kengtûte
hnênah an thawh tûr \heuh a pê a. Thilpêk hrang hrang a awm
a, mahsela thawktu zawng zawngte chu an inrem thlap tûr a
ni; Thlarau Thianghlim tihthianghlimna hnuaiah thununin an
awm vek sî a. Chhandamna chanchin \hâ an hriattîr ang a, mi
tam takte chu Pathian thiltihtheihnain a hnehin, a pianthartîr
ang. Mihring hmanruâ chu Pathian-ah Kristaa thuhrûkin a
awm ang a, Krista chu mi sâng sâwn zîngah a \ha berah leh a
duhawm berah a lo lang ang.
“A phuntu leh tuia châwmtu chu pumkhat an ni, nimahsela
anmahnî thawhrim ang zêlin mahnî lâwmman an hmu vê vê
ang. Keinî zawng Pathian hnathawhpuite kan ni sî a; nangnî
hi Pathian thlawhhmâ chu in ni a, Pathian in sak chu in ni awk
a.”7 Hê Pathian Lehkha thû-ah hian tirhkoh chuan kohhran
chu lo nên a khaikhin a, lo neitute chuan hnâ an thawk a, LALPÂ
phun, grêpte chu an enkawl a ni; in sak nên pawh a khaikhin a,
LALPÂ tâna in thianghlimah a lo \hang zêl tûr a ni. Pathian chu
Hnathawktu Hotu a ni a, mi tin hnênah an hnathawh tûr \heuh
a pê a. An zavaiin A enkawlna hnuaiah an thawk tûr a ni a.
Mî zawng zawng chu a enkawlna hnuaia thawk tûr an ni. A
hnathawktûte hmangin an tân Amah chu an thawhtîr a ni. Finna
leh thiamna a pê a, A zirtîrna an ngaihsak phawt chuan an
hnâah chuan hlawhtlinna a pê ang.
_____
7
châng 8, 9
Pathian chhiahhlawhte chu an thawkho tûr a ni a, inrem
tak leh ngilnei-hawihhâwmin, “Châwinâwi kawngah chuan
induhsak tawn \heuhin,”8 an awm tûr a ni. Ngilnei lo taka
insawisêlna a awm tûr a ni lo va, mi dangte hnathawh
pawhchhiat sak tûr a ni bawk hek lo. LALPAN mi tin hnêna
thuchah a kawltîrte chuan anmahnî thawh tûr \heuh chu an
nei a ni. Mi tin hian mahnî nihna bîk hi kan nei \heuh a, mi
dangte hnênah chû chu kan pe mai tûr a ni lo. Mahsela
[276]
ûnaute nên inrem taka thawhho tûr a ni tlat sî. An
rawngbâwlnaah Pathian hnathawktûte chu pumkhat an ni
ngêi tûr a ni, a thawhpuite zah lo takin a be tûr a ni lo va,
mahnî âia hnuaiah a dah tûr a ni hek lo. Pathian kaihhruaina
hnuaiah mi tin hian mahnî hnâ \heuh thawh tûr a ni a,
hnathawktu dangte nêna inzah takin, inhmangaih tak leh
infuih tawnin an awm tûr a ni. Hnâ chu zawh a nih thlengin
hmalam panin an kal tlâng vek tûr a ni.
Hêng thû leh dânte hi Paulan Korin kohhran lehkha a
thawn hmasâah a sawi lan ber a ni. Tirhkoh chuan, “Kristâ
rawngbâwltûte chu,” “Pathian thurûk enkawltûah” a sawi
a, an hna thawh pawh heti hian a sawi: “Hetah hian
enkawltu chu mi rinawm nih a ngai bawk a ni. Nimahsela
nangnin mi fiahna leh mihring ngaihtuahnain mi fiahna chu
ka tân thil tê tak tê a ni; mahni pawh ka infiah ngai hek lo.
Engmah indemna ka inhre sî lo va; nimahsela chu chuanin
thiam mi chantîr chuâng lo; mi fiahtu chu LALPA a ni zâwk.
Chutichuan a hun hmâin engmah fiah suh u. LALPÂ lo kal
hmâ loh zawng; ani chuan thima thil thuhrûkte chu êngah a
rawn la chhuak ang a, thinlunga tumte pawh a tilang bawk
ang; chumi hunah chuan mi tinin Pathian lakah chuan mahnî
chantâwk fak an hlawh \heuh tawh ang.”9
Pathian chhiahhlawhte inkâra rorêl tûrin mihringte chu
thupêk an ni lo. Mihringte hnathawh chu Pathian chauhin a
rêl ang a, mi tin hnênah an lâwmman tûr \heuh chu A pê ang.
_____
8
Rome 12:10; 91 Korin 4:1-5
Tirhkoh chuan a sawi zawm zêl a, a rawngbâwlnate leh

Apollova rawngbâwlnate chu an khaikhin \hin avângin heti
hian a sawi ta a ni: “Ûnaute u, thu ziakte chu in khûm
lohna tûrin, keimahnîah hian in zir theih nân, chûng thûte
[277] chu in \hatna tûrin kei leh Apollova ka inbel a ni, in zîngah
tû mân pakhat chhuângin pakhat in uân khum loh nân. Nang
tûin nge ti lêm chuâng che; i dawn loh chu enge i neih nî? I
dawn a nih sî chuan engati nge dawn ni lo anga i uânpui
ni?”10 tiin
Paula chuan kohhran hmâah chuan amah leh a
thawhpuiten Kristâ tâna an thawhnaah hian hlauhawmna
leh harsatnate chhel taka an tuâr chhuah dân chiang takin a
sawi a. Heti hian a sawi: “Tûn thleng pawh hian kan
ril\âmin kan tui hâl a, silhfên kan khawp lo va, mi kut thak
hnawihna kan ni a, awmna mûmal kan nei lo va; mahnî
kuta thawkin kan rim hlê a; miin min hâuvin mal kan
sâwmsak \hîn a; miin min tihduhdahin kan tuâr hrâm hrâm
\hîn a; miin min hêkin kan thlêm \hîn a; tûn thleng pawh
hian khawvêl hnâwm hnawk thil zawng zawng bawlhhlawh
angin miin min siam a ni. In zahna tûrin hêng thû hi ka
ziak lo va, ka fa duh takte anga zilh tûr che uin ka ziak
zâwk a ni. Krista-ah chuan zirtîrtu sîng khat nei mah ula,
pâ zawng tam tak in nei sî lo a ni; keiin Krista Isua-ah chuan
chanchin \hâin ka hring che a nih kha,”11 tiin.
Thu ngaithlatûten rawngbâwltu pakhat duhsak leh ngaina
êm êma an awm laia zirtîrtu dang rawngbâwlna \âwm duh sî
lo va an awm hian, chanchin \ha rawngbâwltûte, Amâ Aiawha
tîrtu chu châwimawi lohin a awm \hîn a ni. LALPA chuan A
mîte hnênah an duh ang ni lo vin, an mamawh ang zâwkin
\anpuina a pe \hîn; mihringte chuan tâwitê chauh an hmu phâk
a, an tâna \haber tûr pawh an thliâr hrang thiam sî lo va.
Rawngbâwltu pakhat chauhin kohhran tihfamkim nân
Kristiannain a mamawh zawng zawng tlinna chu a nei vek
_____
10
châng 6, 7; 11châng 11-15
ngai lêm lo; chuvângin Pathian chuan an hnênah rawngbâwltu
dangte a tîr fo \hîn, mi dangin an neih loh tlinna neite an lo [278]
awm sî \hîn a.
Kohhran chuan Amah Hotupa ngêi an lo lâwm tûr angin,
Kristâ rawngbâwltûte chu lâwm takin an lo pawm tûr a ni.
Rawngbâwltu tinin Pathian thû a\anga zirtîrna an pêk rêng
rêngte chu hlâwkpui nân lo hman an tum \heuh tûr a ni.
Pathian chhiahhlawhten thutak an rawn thlente chu an lo
pawmin, inngaitlâwm takin an lo lâwmpui tûr a ni;
amaherawhchu, rawngbâwltu tû mah milem angin pathianah
an lo be tûr a ni lo.
Kristâ khawngaihna azârah Pathin rawngbâwltûte chu
ênna leh malsâwmna thlentu atân siam an ni. |hahnemngai
leh taima taka \awng\ainate an neih angin Thlarau
Thianghlim thuâm an ni a, thlarau chhandamna tûr chu vei
bera neiin an kal chhuak a; kros hnehna chu an tidarh zâu
zêl theih nân an thinlung chu \hahhnemngaihnain a khat a
ni; chutichuan an hnathawh rah chu an hmû ang. Mihring
finna chu hmachhuâna neih duh lo tlatin leh, mahnî
inchâwisânna chu duh lo vin, Setana beiha do zo thei tûr
hnâ chu an thawk ang. Mi tam takin thim chu kalsanin
êngah an lo kal ang a; kohhran tam tak din an ni ang. Mîte
chu an lo inlet ang a, mihring hmanruâ atân ni lo vin, Kristâ
hmanruâ an lo ni zâwk ang. Mahnî chu hnung lama dahin,
Kalvari Mî, Krista chauh chu tihlan a lo ni ang.
Tûn laia Kristâ tâna thawktûte hian tirhkohte hun laia
chanchin \ha puângtûte tlinna \ha tak mai kha an nei vê thei a
ni. Pathianin Paula te, Apollova te, Sila te, Timothea te, Petera
te, Jakoba te leh Johana-te hnêna thiltihtheihna a pêk ang bawk
khân, tûnlaia A rawngbâwltûte pawh thiltihtheihna pe tûrin a
inring reng a ni.
Tirhkohte hun lai khân mi \henkhat, hruai suala awm,
Krista ringtûa inchhâl sî A âiawhtûte lo zah miah sî lo an awm.
Chûng mîte chuan ‘mihring zirtîrtu kan zui hlei nêm, mahsela
[279]
chanchin \ha rawngbâwltûte puihna tel lo vin Kristan min zirtîr
mai a lâwm!’ an ti. An rilrûin an intihrang tlat a, kohhran
awm chu an pawm duh lo. Chûng mîte chu bumna hlauhawm
tak dinhmunah an awm a ni.
Pathian chuan Amah \anpuitû tûra a thlan, kohhranah hian
talen hrang hrang nei mîte a dah a, mi tam tak finna
infâwkkhâwm a\ang chuan Thlarau rilrû chu hlen chhuah a ni
ang. Mi \henkhat, anmahnî nungchang chak tak rilrem zâwng
ringawta kal tumte an awm a; Pathian hnâa rei tak lo thawk
tawhte nêna thawhho pawh an duh lo; chûng mîte chu mahni
inrinna chuan an mit a tidel ang a, thil dik leh dik lo pawh an
thliâr thei lo vang. Chutiang mîte chu kohhran hruaitu atân
thlan a him lo vang; an ûnaute ngaihdân chu engah mah an
ngai lo vang a; anmahnî ngaihdân chauin kal an tum ang.
Chutiang mî, rahbi tina thurâwn pêk ngai, Kristâ
inngaihtlâwmna lo zir vê si lo, anmahnî chakna ringa thlarau
kaihhruai tumtûte chu hmêlma chuan awlsam takin a hmang
thei a ni.
Hnathawhna tûra kaihruaitu atân ngaihdân ngawt chu a
him tâwk lo. Hmêlma chuan mihringte hi Pathian kaihhruai
zêlin an awm a lâwm ti a rintîr hi a tum reng \hîn; a dik tak
chuan mihring ngaihdân mai an lo zui \hîn sî a.
Amaherawhchu, fîmkhur taka kan invên reng chuan, kan
ûnaute thurâwnte lâin, LALPÂ duhzâwng chu kan lo hre thiam
ang; thutiâm chu hei hi a ni sî a, “Thuhnuairawlhte chu rorêlna
felah a hruai ang a; thuhnuairawlhte chu amâ kawng chanchin
a zirtîr bawk ang.”12
Kristian kohhran hmasa hun lai khân mi \henkhat Paula
emaw, Apollova emaw hre duh lo va, Petera an hotu atâna
vuân an awm a. An sawi dân chuan, “Krista hê khawvêla a
[280] awm lai pawh khân Petera chu Hotupa hnaih bertu a ni. Paula
erawh chu ringtûte tiduhdahtu a ni sî a,” tiin. Mahnî ngaihdân
_____
12
Sâm 25:9
chuan an thlîr dân leh rilrû chu a phuâr bet tlat a ni. Krista chu
thinlungah a awm a ni tih lanna: thilphalna te, hawiher zâuna
te leh ngilneihnate chu an lantîr vê lo a ni.
Hê pâwl pâwl tihna rilrû hian Kristian kohhranah rah \ha
lo tak a chhuah ang tih hlauhthâwn awmna a lo awm ta a;
tichuan \hahnemngai taka zilhna thû leh duh lohna khûnkhân
tak sawi chhuak tûrin LALPAN Paula chu a hrilh ta a ni. “Kei
Paula pâwl ka ni, kei zawng Apollova pâwl ka ni, kei zawng
Kifaa pâwl ka ni, kei zawng Kristâ pâwl ka ni,” titûte chu
Paulan heti hian a zâwt ta: “Krista chu \henin a awm em ni?
Paula hminga baptis-in in awm em ni?” tiin. Chûvângin tû
mân mihringte chhuâng suh se. Engkim hi in tâ a ni vek sî a;
Paula emaw, Apollova emaw, Kifaa emaw, khawvêl emaw,
nunna emaw, thihna emaw, a zavaiin in tâ vek a ni; nangnî
pawh Kristâ tâ in ni a; Krista pawh chu Pathian tâ a ni.”13
Paula leh Apollova chu an inrem thlap a ni. Korin kohhran
inthuruâl lohna a awm avângin Apollova chu a lunghnûrin, a
beidawng hlê a; amah an thlan zâwkna chu remchângah a la lo
va, a fuih bawk hek lo; chutianga inbeihna hmun chu rang
takin a chhuahsan zâwk a. Paulan Korin khuâa a kal leh tûra a
tih pawhin a duh lo va, kohhran, thlarau lama an lo \hat leh
hnû rei takah chauh a va tlawh leh a ni. cd
_____
13
1 Korin 1:12, 13; 3:21-23
BUNG–27
EFESI KHUÂ-AH
[281]
K ORIN khuâa Apollovan thû a hril lai khân Paula chuan a
tiâm ang ngêiin Efesi khuâah chuan a lo kîr leh ta a.
Jerusalem a tlawh zawk a, tûn hmalama a lo thawhna \hin
hmun Antiokei khuâah pawh hun eng emawti chhûng chu a
hmang bawk a. Chumi hnû-ah Asia ramah a kal tlang a, a
kohhran dinte chu tlawhin, ringtûte chu rinnaa tinghet
lehzualin, “Galatia ram leh Frugia ram chu a fang chhuak
vek a.”
Tirhkohte hun lai chuan Asia ram thlang lam pang chu
Asia rama Rome ram bung khat anga hriat a ni a. A khawpui
ber Efesi chu sumdâwnna hmun ropui tak a ni. A lawng
chawlhna hmun chu lawngin an khat a, a kawtthlêrte pawh
ram tin mîin an khat bawk a. Korin khuâ ang bawkin Pathian
rawngbâwltûte tân chuan rawngbâwlna hmun ît-awm tak
niin a lang.
Judate tûna khawvêl changkâng zawng zawnga darh tâte
hian Messia lo kal chu an beisei tlângpui a. Baptistu
[282]
Johanan thû a hril lai chuan Jerusalema kum tin kût hmang
tûra lo kalte chu a thu hril ngaithla tûrin Jordan Lui kamahte
chuan an kal chhuak a. Chutah chuan Isua chu ‘Tiâm Lâwk’
anga puân a ni tih an hria a; khawvêl ram tinah chû thû chu
an kal darhpui a. Chutiang chuan tirhkohte rawngbâwl nân
Pathian chuan kawng a lo buatsaih a ni.
Efesi khuâ a lo thlen chuan Paula chuan ûnau
sâwmpahnihte a hmu chhuak a. Apollova ang bawkin Baptistu
Johana zirtîrte an ni tawh a, amah ang bawkin Kristâ hnathawh
hriatna \henkhat an lo dawng tawh a. Apollova theihna ang
chu an nei lo nâin, rinna leh dikna nei vêin hriatna an dawn
chu puân darh an tum vê a ni.
EFESI KHUÂ-AH 253
Hêng ûnaute hian Thlarau Thianghlim hnathawh hriatna
eng mah an la nei lo. Paulan Thlarau Thianghlim an dawn
tawh leh dawn loh a zawh chuan, “Thlarau Thianghlim rêng a
awm tih pawh kan hre lo,” an ti a. Paulan, “Eng baptisma-ah
nge in chan le?” tîa a zawhin, anni chuan, “Johana baptisma-
ah,” an ti a.
Chutichuan, Paula chuan Kristiante beiseina innghahna bul
thutak ropuite chu an hmâah chuan a lantîr a. Krista, hê leia a
awm laia a nundân te chu a hrilh a. Nunna LALPAin thlân khur
a hawn dân leh, thihna hneha a lo thawhleh dân te pawh a
hrilh hlawm a. Chhandamtûin A zirtîrte hnêna thû a pêkte
chu a sawi nawn leh a, “Lei leh vâna thuneihna zawng zawng
ka hnênah pêk a ni tawh; chutichuan, kal ula, hnam tin zirtîr
ula. Pâ leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingin baptis ula,”1
tiin. Kristan Thlamuântu rawn tirh a tiâmte pawh a hrilh a,
chû thiltihtheihna hmang chuan chhinchhiahna leh thilmak
ropui leh nasa tak tih a nih tûrte pawh a hrilh bawk a; Pentekos [283]
Nî-ah khân hê thutiâm hi ropui takin a lo famkim ta tih a sawi
bawk a ni.
Phûr tak leh lâwm takin, maktîa lâwmna nên ûnaute chuan
Paula thûte chu an ngaithlâ a. Rinnain Kristâ inthâwina tlanna
thû mak takte chu an pawm zêl a; an Tlantu atân Amah chu an
pawm ta a ni. Isuâ hmingin baptisma an chang a, Paulan, “An
chungah a kut a nghat a,” Thlarau Thianghlima baptisma an lo
chang ta a ni; chû mi avâng chuan hnam dang \awngte chuan
thû an sawi theiin, an lo hrilhlâwk thei a. Chutiang chuan
Efesi khuâ leh a chhehvêlahte leh Asia ramahte chanchin \ha
puânga misawnari ni tûrin an lo tling ta a ni.
Inngaitlâwm leh zirtîr theihna rilrû an neih tlat avângin
hêng mîte hian buh sengna hmuna thawktûte anga kal chhuak
tûrin hriatna an lo nei tawh a. Kristiante tâna entawn tûr zirlai
hlu tak chu an lantîr a. Zirtu dinhmuna awm tûrin mahnî an
inrintâwk lutuk avângin mi tam takte chu nundân \hâ leh
_____
1
Matthaia 28:18, 19
duhawm lamah hian hmâ an sâwn chak lo \hîn a ni. Pathian

thu hriatna nasa tak an neih avângin an lungâwi tâwk a. An
rinna leh an lo tih \hin dân chu thlâk an duh lo va; chuvângin
êng ropui zâwk hmu tûr pawhin eng mah an ti duh lo.
Krista zuitûte chu \hahnemngai taka finna zawngtu an nih
phawt chuan an la hriat ngai miah loh thutak khurpuiahte chuan
hruai an ni ang. Pathian hnêna inpumpêkte chu Pathian kuta
kaihhruai a ni ang. Mi hnuaihnung tak leh thilpêk pawh dawng
lo a ni thei e, mahse hmangaihna leh rinna thinlung nêna
Pathian duhzâwng a hriat ang chu a zawm phawt chuan a
thiltihtheihhnate chu tihthianghlim, tihropui leh tihchak a ni
ang a, a theihnate chu tihpun a lo ni ang. Vân lama finna
zirlaite a lo khâwlkhâwm zêl ang a, thupêk thianghlim tak chu
[284] a hnênah kawltîr a ni ang. Pathian châwimâwina tûrin a lo
nung thei tawhin, khawvêl tân malsâwmna a lo ni thei bwk
ang. “I thu hrilhfiah hian mîte a ti-êng a; mi mâwlte chu a
hriatthiamtîr \hîn.”2
Tûnlai pawh hian Efesi khuâa ringtûte ang khân thinlunga
Thlarau Thianghlim hna thawh hre lo tam tak an awm a; Pathian
thûin a zirtîr anga chiang thutak hi a awm lo. Hê thû hi
zâwlneite leh tirhkohte chuan an sawi uâr ber a ni. Thlarau
lam nun tungding zêl tûra Thlarau hnathawh hrilhfiahna tûrin
Krista ngêi chuan thlai lo \han dân chu ngaihtuah tûrin min
ko a ni. Grêp hrui chu a zung a\angin a lo chhuak a, zârte an
lo awm ta a, a lo \hang zêl a, a lo pâr a, a tâwpah an lo rah ta a
ni. Chutiang chuan nunna petu Thlarau Thianghlim
thiltihtheihna chu Chhandamtu a\anga lo chhuakin, thlarau lam
nun chu a rawn luah khat a, tum dânte leh duhnate chu a rawn
tithar a. Pathian duhzâwng âwihna lamah ngaihtuahnate lam
pawh chu a hruai a, chû mi neitu chu a thiltih thianghlim rah
hlu tak mai a lo chhuahtîr thei ta a ni.
Hê thlarau lam nun Petû hi mita hmuh theih a ni lo va, chû
nun chu eng ang chiaha pêk leh tunnun zêl nge tih pawh hi
_____
2
Sâm 119:130
EFESI KHUÂ-AH 255
mihring finna thiltihtheihnaa hrilhfiah theih piah lam a ni.
Chutichu ni mahsela, Thlarau hnathwhte leh thu ziakte chu an
inmil zêl a. Thilsiam hmuh theih ang bawk hian thlarau lam
khawvêl pawh hi an awm vê a ni. Vân lam thiltihtheihna chuan
nun hi eng lai pawhin a vawng \ha reng a, thiltih mak a vawn
nun reng chu a ni sî lo, kan thlen leh tih theih malsâwmna
hmanga vawn nun a ni zâwk. Chutiang bawkin thlarau nun
chu vân lam thilpêk hmanga vawn nun reng a ni vê a ni. Krista
zuitu chu, “Puitling a, Kristâ famkimna lenzia tluk a,”3 a [285]
\han zêl dâwn chuan Nunna Chhang chu eiin, Chhandamna
Tui chu a in tûr a ni. Engkimah Pathian thu zirtîrnate chu a
ngaihvenin, inring rengin a \awng\aiin, a thawk tûr a ni.
Juda piangtharte thil tawhah hian kan tân zirtûr a la awm
cheu mai. Johana baptisma an chan khân Sual Phurtu angin
Isuâ hnathawh chu an la hre thiam vek lo. Tihsual nasa tak
an la nei a ni. Mahsela, êng chiang zâwk a lo awm a, Krista
chu an Chhandamtu atân lâwm takin an pawm a, hetianga
hmâ an lo sâwn tâk zêl avâng hian an tihtûrte pawh a lo
danglam vê ta zêl a. Rinna thianghlim zâwk an lo dawn tâk
avângin an nun pawh chu a lo danglam vê ta zêl a. Hê
danglamna tihlan nân hian leh, Kristaa an rinna hriatpuina
atân Isuâ hmingin baptisma an chang ta a ni.
A tihdân pângngai angin Paula chuan Efesi khuâah
chuan Judate inkhâwmnaah thû sawiin, a hnâ chu a thawk
\an a. Chutah chuan thla thum lai, “Huâi takin thû a sawi a,
Pathian ram kawng thû-ah chuan mi a hniâl a, mi a thlêmthlû
a.” A tîrah chuan lawm a hlawh hlê \hîn a; mahsela ram
danga lo awm \hîn ang bawkin nasa taka dodâlna a tâwk ta
thuâi a ni. “Nimahsela a \hen an tihmawh a, an âwih duh lo
va, mipui hmâah Kawng chu an sawichhia a.” Chanchin
\hâ chu an hniâl leh hnar tlat avâng chuan tirhkoh chuan
inkhâwmna ina thu sawi chu a titâwp ta a ni.
_____
3
Efesi 4:13
Pathian Thlarau chuan Paula hmangin a mîte zîngah rawng

a bâwl a. Thutak hre duh tak takte tân chuan a dikna chu hriat
ngêi tûrin a chiang a. Mahsela mi tam takte chuan rin lohna
leh mahnî ngaihdân chauha an intukluh avângin thutak chiang
[286] taka sawi pawh chu an âwih duh lo va. Thutak dotûte nêna an
awmho reng chuan ringtûte rinna chu hlauhthâwn awmin a
awm mai ang tih hlâuvin, Paula chuan zirtîrhote chu a kâi hrang
a; nî tin Turana zirtîrna inah mi a hniâl \hîn a ni.
Paula chuan a hmâah chuan “Kawng zâu tak leh sâwt tak a
inhawng” tih a hmû a; “dodâltûte tam tak”4 an awm bawk.
Efesi chu Asia khawpuite zîngah chuan a ropui ber bâkah,
eirûk tamna ber a ni. Puithûna leh nawmsip bâwlna chuan
mipuite chu a phuâr vêl a. An biak in hlim hnuaiah chuan mi
sual chi tin rêngin awm hmun an khuâr a, sualna burû ber
berte chu an \hang lian uâk uâk mai a ni.
Efesi khuâ hi Diani biakna hmun pui lâr tak mai a ni a;
“Efesi khuâa mi Diani” biak in ropui tak chu Asia ram zawng
zawng leh khawvêlah a hmingthang a. A ropui êm avângin
khawpui chauh pawh ni lo, a hnam pum pui hian an chhuângin
an chapopui hlê a. Biak in chhûnga milim chu an thurochhiahin
a sawi dân chuan vân a\anga lo tlâ a ni. Chû milim chungah
chuan chhinchhiahna nêna thuziakte an awm a, chû chuan
thiltihtheihnate nasa tak neiin an ring a. Hêng chhinchhiahnate
an hman dân leh a awmziate hrilhfiah nân Efesi mîte chuan
lehkhabûte an ziak a ni.
Hêng lehkhabu man to tak tak zirtîrûte zîngah hian
dâwithiam tam tak, biak in chhûnga milem betu, puithûna
ngaisâng takte rilrû hneh thei takte an awm a ni.
Tirhkoh Paula hi Efesi khuâa rawng a bâwlnaah vân lam
duhsakna lantîrna bîk tak pêk a ni. A rawngbâwlnate chu
Pathian thiltihtheihnate chuan a awmpui zêl a, taksa natnate
[287]
tam tak tihdam a ni. “Pathianin Paula kutin thilmak nasa takte
a tihtîr a; chutichuan a taksâ atâ inhrûkna puân te, emaw, fên
_____
4
1 Korin 16:9
EFESI KHUÂ-AH 257
Efesi khuâa mi Diani
thuahte emaw damlote hnênah an rawn keng a, an nâte a reh

\hîn a; an kawchhûng atâ ramhuaite pawh an chhuak \hîn a.
Hetianga thiltihtheihna ropui tak hi Efesi khuâa mîte hian
tûnhma lamin an la hmu ngai lo, dâwithiamte pawhin an zir
leh an tihthiam loh thil a ni. Nazareth Isuâ hminga hêng
thilmakte hi tih an nih avângin mipuite chuan vân Pathian chu
an pathian nû betûte; dâwithiamte âi chuan thil a tithei zâwk a
ni tih hmuh theihna hun remchâng a nei ta a. Chutiang chuan
LALPA chuan A chhiahhlawh chu milem betûte leh dâwithiam,
an duhtak leh thiltithei ber bera an sawite hmâah ngêi chuan a
châwimâwi ta a ni.
Amaherawhchu, thlarau sual zawng zawngte thununtu an
chunga A chhiahhlawhte thuneihna Petu chuan A hming
thianghlim hmusita tibawrhbângtûte chungah chuan zahna nasa
zâwk leh hnehna chu a la rawn thlentîr dâwn a. Mosiâ dânah
chuan ramhuai thiltihtheihna hmanga thil tihna rêng rêng chu
khap tlat a ni a, tihhlum theih pawh an ni; chutiang chu ni mah
sela, Juda kalsualte chuan a rûktêin an la chîng fo \hîn a. Paulan

Efesi khuâ a tlawh lai pawh hian khawpuiah chuan “Thiam
zuâra vâk vâk Juda mî tûte emaw an awm a,” chûng mîte chuan
a thilmak tih chu an hmuhin, ramhuai paite chungah LALPA
Isuâ hming an lam vêl \hîn a. Juda mi puithiam lal pakhat,
Skeva chuan chutiang ti vê \hîn fapa pasarih a nei a. Ramhuai
pai mi pakhat an hmû a. “Paulan a thû a tlângâupui \hin Isuâ
hmingin kan vau a che,” an ti a. Nimahsela ramhuaiin an
[288] hnênah, “Isua ka âwih e, Paula pawh ka hriâ e, nangnî erawh
chu tunge maw in nih le?” tiin a chhâng a. “Ramhuai pai
chuan a rawn zuân a, an zâ chuan a hneh a, a ngam ta zâwk a;
chutichuan chû mi in atâ chu saruak leh inhliâmin an tlân
chhuak ta hial a.”
Chutiang chuan Kristâ hming zahawmzia chu chiang taka
tihlan a ni a. Chhandamtû hnathawh chu vân lam a\anga lo
thleng a ni tih rinna nei mang sî lo va, a hming lam vê mai mai
hlauhawmzia pawh tihlan a ni bawk. “An zâin an hlâu va,
LALPA Isuâ hming a liân ta a.”
Thudik, tûn hmalama thup \hin chu tûnah chuan êngah a
lo lang ta. Kristian an lo nih tirh khân ringtu \henkhatte chuan
an puithûnate chu an paih vek lo va. Eng emaw chen chu an
dâwithiamna thil tih pawh an chhunzawm a ni. Tûnah erawh
chuan an dik lohzia chu hre chiangin, ‘ringhote pawh chu a
\hen tam tak an lo kal a, an thiltihte thuphâ an châwi a, an
inpuâng a.” Dâwithiam \henkhatte ngêi pawh hnathawh \ha
chuan a rawn fan ta a, “Dâwi lehkhabûte an rawn la khâwm a,
mî zawng zawng hmuhah an hâl ta a; a man an chhût a, chêng
sîngngâ niin an hria. Chuti kauva nasa chuan LALPÂ thû chu a
darh a, a hneh ta zêl a.”
An dâwithiam bûte an hâl a\ang chuan Efesi khuâa
piangtharte chuan tûn hmalama an lo lawmpui \hinte chu tûnah
chuan an lo duh ta lo a ni tih an lantîr a. Dâwithiamna hmangin
Pathian an tilungni lo va, an thlarau dinhmun an tihhlauhawm
EFESI KHUÂ-AH 259
bawk a; tûnah hian dâwithiamna duh lo vin an dona chu an
rawn lantîr ta a. Hetiang hian an pianthar ngêizia chu an rawn
lan chhuahtîr ta a ni.
Hetiang thil lo thleng tûr lo sawilâwkna zirna hian thlarau
sualte nêna inbiak pawhna dân bîk a nei a. Setana biakna
dânte an ni a, a hnên a\angin hriattîrna leh \anpuina an dîl [289]
\hinna dân a ni. Zirtîrten hêng lehkhabûte hi an vawn reng
chuan thlêmnaah an lût mai ang a, an hralh pawhin mi dangte
kawngah thlêmna an dah dâwn tihna a lo ni ang. Thimna
lalram chu an duh tawh lo va, a thiltihtheihna chu tichhe
tûrin eng pawh chân an huâm ta a. Chutiang chuan thutak
chuan mîte ngaihdân dik lo leh sum hmangaihna rilrû chu a
lo hneh ta a ni.
Hetiang a Kristâ thiltihtheihna tihlan a lo nih hian puithûna
kulhbîng chhûngah Kristianna chuan ropui taka hnehna a lo
chang ta a. Paula beisei phâk lohin hê thil thleng hi a lo darh
zâu ta a ni. Efesi khuâ a\ang chuan chû chanchin chu a lo darh
chhuak ta a, Kristâ hnâ atâna fuihtu \hâ leh chak tak a lo ni ta
bawk. Tirhkohin a hnâ a thawh zawh hnû rei tak thlengin hê
thil thleng hi mîte rilrû-ah a châm reng a, chanchin \hâa mîte
hnehna hmanraw \ha tak mai a la ni reng a ni.
Kum zabi sawmhnihna huna finna a lo awm hmâ khân
ring lo mîte puithûnate chu an awm tawh lo niin ngaih a ni
\hîn a; amaherawhchu, Pathian thû leh thutak hriattîrna khauh
tak mai chuan hmânlai dâwithiamte hunlai ang bawk khân
tûnlai ngei pawh hian dâwithiamna chu chîn a la ni fo tih a
sawi a. Hmânlai dâwithiamna dân ang kha, a dik tak chuan,
tûnlaia thlarau biakna an tih nên hian a thuhmun a ni. Setana
chuan \hian thi tawhte anga insiamin mi sâng tam takte rilrû
chu a khawih thei ta reng mai. Pathian thu thianghlim chuan,
“Mi thîten eng mah an hre lo,”5 a ti a. An ngaihtuahna te, an
hmangaihna te leh an huatna te pawh a ral vek tawh a. Mi
thîte chuan mi nungte an be thei lo. Amaherawhchu, Setana
_____
5
Thuhriltu 9:5
hi mifing vervêk tak a lo nih tawh \hin angin, mîte rilrû thunun
nân hêng thilte hi a hmang a ni.
[290] Thlarau biakna hmang hian damlo tam tak te, lusûn te leh
thil hriat chiân châk hrim hrimte chuan thlarau sualte chu an
be \hîn. Hetianga tîte chu dinhmun hlauhawm takah an awm
a. Thutak chuan hêng mîte Pathianin a ngaihdân hi a sawi
chiang hlê a ni. Ringlo mîte hnêna thurâwn la tûra mi tîrtu lal
chunga rorêlna khauh tak mai chu Pathianin heti hian a puâng
a ni: “Israel ramah hian Pathian a awm tâk loh avângin em ni,
Ekron khaw pathian Baalzebuba chu râwn tûra in kal ni?
LALPAN heti hian a ti a ni: ‘Khuma i kâi kha i lo chhuk leh
tawh lo vang a, i thi ngêi ngêi ang’ tiin ti rawh’”6 a ti a.
Ringlo mîte hun laia mitdâwivaih thiamte chuan thlarau
biaknaah hian an anpui leh mipui tûnlaia an neihte chu
âienthiamte leh hmuhphâka awm sî lo, hmutheia insawi
(clairvoyants) te hi an ni. Endor khuâ leh Efesi khuâa awm
mak tak maite chuan an dâwt thûin mihring fâte chu an la
hruai bo reng mai a nih hî! Kan mit min hliahtu puân zârte
chu hlîm theih ni sela chuan, bum tûr leh tichhe tûra vântirhkoh
sualte an thiamna zawng zawng hmanga beitûte chu kan hmu
ngêi ang le.
Pathian theihnghilh tûra mîte chu beih an nihna hmun
apiangah Setana chuan a mîte chu a âikaihna thiltihtheihna
chuan a lo bei vê vat zêl \hîn a. A hûhâng awmnaa mîte an
tlûk luh vaih chuan an inhriat chhuah hmâin an rilrû chu a lo
tichî-âi a, thlarau chu a tibawlhhlawh vek \hîn. Efesi kohhran
mîte hnêna tirhkoh thurâwn hi tûnlaia Pathian mîte hian an
ngaihven vê tûr a ni: “Thim thil tih rah nei ngai lo vahte chuan
telna rêng rêng nei suh ula, tel a hnêkin a thiam lohzia hriattîr
zâwk rwh u.”7 cd
_____
6
2 Lalte 1:3, 4; 7Efesi 5:11
261
BUNG–28
THAWHRIMNA LEH HREHAWM
TAWRHNA NÎTE
K UM thum chhûng chu Efesi khuâ hi Paula hnathawhna hmun [291]

pui a ni. Hetah hian kohhran \hang duâng tak chu din a ni
a, hê khawpui a\ang hian Judate leh Gentailte zîngah Asia
ram bung hrang pum puiah chanchin \ha chu thehdarh a ni.
Tirhkoh chuan tûnah hian hun eng emawti chhûng chu
hmun danga rawngbâwl a ngaihtuah ta a ni. “Makedonia
ram leh Akaia ram chu fan chhuah rih a, Jerusalema kal a
rilrûk a. Chuta ka kal zawh chuan Rome khuâ ka tlawh
bawk tûr a ni’ a ti a. Hê a ruâhman ang ngêi hian ‘a
rawngbâwltu pahnih Timothea leh Erasta chu Makedonia
ramah a kaltîr zet a,’ mahsela Efesi khuâah hnâ chuan la
mamawh nia a inhriat avângin Pentekos [kût] zawh hmâ
loh chuan awm rih chu a tum a. Amaherawhchu, a chhuah
thuaina tûrin thil a lo thleng ta thuai a.
Kum tin vawi khat, pathian nû Diani châwimâwi nân
serh leh sâng thil bîk tih hun a awm \hîn a. Hêng hian chu
lai ram pum puia mipui tam takte chu a hîp \hîn a. He mi [292]
hun chhûng zawng hian a ropui thei ang berin kûtte neih a
ni \hîn.
Hê hlimhlawp hun hi rinna rawn vuân tharte tân chuan
a tawrhhlelhawm hlê \hîn a. Turanna zirtîrna hmuna lo kal
\hîn ringtûte chu kût thiltihte nên chuan a inmil tawh lo va,
chuvângin mîten an nuihsawh a, an hâu va, an diriam nasa
êm êm a. Paula rawngbâwlna chuan ring lo mîte pathian
biakna chu a tiawngrawp hlê mai a, an hnam kûtah pawh
chuan mi an tel tlêm phah nasa mai a, an phûr loh phah êm
êm mai bawk a ni. A zirtîrna chuan rinnaa lo piangtharte
chauh ni lo vin, mi tam tak a khawih ta a. Mi tam tak thurin
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 19:21-41; 20:1

tharte hria a, alanga pawm ngam lote pawhin an ring lo

pathiante chu innghah nân an hmang duh tawh lo hiâl a ni.
Lungâwi lohna chhan dang a la awm. Efesi khawpuiah
chuan Diani lim leh biak in anga siam tê reuh tê tê an hralh
\hin chu an sumdâwnna ropui ber pakhat a ni a. Hetianga
siamtûte leh sumdâwngtûte chuan an sumdâwnna a tla hniam
ta hlê mai tih an hmû a, an vâiin an insuihkhâwm a, Paula
hnathawh avângin hêng hi a lo thleng ta a ni an ti ta a.
Demetria, tangkaraw chherna tangkaruaa biak in lem
siamtu chuan a siam thiamte chu a ko khâwm a, heti hian a
sawi a: “Pûte u, hê hnâ hi kan hausakna a ni tih in hria e.
Hetah Efesi khuâ chauhah hian ni lo vin, Asia ram khawvêl
zawng zawng thâwah pawh hê Paula hian, ‘Kuta siam pathiante
hi pathian an ni lo,’ tiin mi tam tak a thlêm thlû a, a pakâitîr zo
tawh a ni tih nangnî ngêi pawhin in hmûin in hre bawk a.
Chutichuan, kan hnathawh a lân ang tih a hlauhthâwnawm
chauh a ni lo va, pathiannû ropui tak Diani biak in pawh hi
[293] an ngai nêp ang a; Asia rama mî zawng zawng leh khawvêla
mîin an biak \hin hi, a ropui tehlul nên, a tlâwm ang tih a
hlauhawm bawk a ni,” a ti a. Hêng thûte hian mipuite chu
a chawk thovin a tithinur ta a. “Efesi khuâa mi Diani hi
ropui tak a ni,” tiin an âu ta chiâm a.
Hê thusawi hi rang takin thehdarh a ni. “A khuâin an
buâi ta vek mai a.” Paula chu an zawng a, mahsela an hmu
zo lo. A ûnauten a dinhmun hlauhawmzia an hriatin chuta
\ang chuan an la bo ta vat a. Tirhkoh vêng tûr chuan Pathian
vântirhkohte chu tirh an ni a; Pathian thû avânga a thih hun
chu a la thleng rih lo a ni.
An thin tirimtû ber an hmuh tak loh avâng chuan mipuite
chuan “Gaia leh Aristarka, Makedonia rama mî, Paula hnung
zuitûte chu an man a, a ruâlin ennawm inah an tlânpui chiâm
a.”
THAWHRIMNA LEH HREHAWM TAWRHNA NÎTE 263
Diani Tempul
Paula bihrûkna hmun chu a hla vak lo, a ûnaute dinhmun

hlauhthâwnawm dân chu a hre ta thuai a. Amâ himna tûr
theihnghilhin buaina siamtûte hnêna thu a sawi theih nân
ennawm ina luh nghâl a duh a. Mahsela “zirtîrten an phal lo
va.” Gaia leh Aristarka chu mipuiin an zawn ber an ni lo, an
tihnat pawh a rinawm loh. Amaherawhchu, tirhkoh hmêl dâng
leh lungkham nei hmêl chu hmu sela chuan a nun chu engti
zâwng mahin an zuah a rinawm loh.
Paula chuan mipuite hmâa thutak hum chu a la duh êm êm
a, mahsela ennawm enna in a\ang chuan vaulâwkna thuchah a
lo thleng a, a luh chu phal a ni ta lo a ni. “Asia ram hotû berte
zînga \henkhat tûte emaw Paula \hiante an ni a, a hnênah mî
an tîr a, ennawm inah chuan lût lui lo tûrin an thlêm chiam a.
Ennawm ina buaina chu a zuâl zêl a. “Awmkhâwm hote [294]
chu an buai a, mi tam zâwkin an inkhâwm chhan pawh an hre
lo va; chuvângin \henkhat thu pakhatin an âu va, \henkhat thu
dangin an âu va.” Paula leh a \hian \henkhatte chu Hebrai mi
an nih avângin Judate chuan amah leh a hnathawh chu an lainat
lo tih lantîr an duh a ni. Chuvângin an zîng mi pakhat chu an

kâi chhuak a, mipui hmâa thû chu chinfeltîr an tum a. Thu
sawi tûr chun Aleksandra, dâr chhûn thiam leh themthiam chu
an thlang chhuak ta a ni; amah hi Paulan a ‘chunga sual êm
êm’1 nia a sawi kha a ni. Aleksandra hi thiltithei tak mai a ni
a, Paula leh a \hiante haw tûrin mipuite chu a chakna zawng
zawng hmangin a fuihpawrh vêl a. Amaherawhchu, mipuiin
Aleksandra chu Juda mî a ni tih an hmuhin an nam kiâng a,
“dârkâr hnih lai aw ruâl takin Efesi khuâa mi Diani hi ropui
tak a ni’ ti hlîrin an âu va.”
A tâwpah chuan an châu ta a, an tâwp a, an ngâwi ta
\hup mai a ni. Khaw lehkha ziaktu chuan mipui chu a
ngawihtîr hnû chuan a nihna avângin a thusawi chu an
ngaithla ta a. Mipuite chu an nihna ang takin a bia a, buaina
tûr chhan eng mah a awm lo a ni tih a lantîr a. An
ngaihtuahna hmang tûrin a ngên a. “Efesi khuâa mîte u,
Diani ropui tak biak in leh vân a\anga milem tlâ kha, Efesi
khuâa mîte hi a vêngtu in ni tih tu nge hre lo awm ni?
Chutichuan hêng thû hi hniâl ruâl a nih loh a hnûin, in ngâwi
reng tûr a ni, thu dâwn lo vin eng mah in ti tûr a ni lo. Hêng
[295] mi, heta in rawn hruaite hi, biak in suâmhmangte an ni hek
lo, kan pathiannû sawichhetû lah an ni hek lo. Chutichuan,
Demetria leh a \hian themthiamte pawhin tû lakah pawh
thupawi an neih chuan, thupawi sawina inte chu hawn sâ a
ni a lâwm, lal âiawhtûte pawh an awm a; inchhâl rawh se.
Thil dang pawi nei rêng in nih chuan inkhâwm pângngaiah
an rem ang. Vawiinah bengchheng avângin chhâl
hlauhawmin kan awm tâk hi, a bul awm sî lo vin, chuti chu
a ni sî a, hê inkhâwm chhan hi eng mah kan sawi theih
dâwn loh hi,” a ti a. Chutiang thû a sawi zawh chuan awm
khâwmhote chu a \întîr ta a.
Demetria khân heti hian a sawi a, “Kan hnathawh a lân
ang tih a hlauhawm,” tiin. Hêng thûte hian Efesi khuâa
_____
1
2 Timothea 4:14
THAWHRIMNA LEH HREHAWM TAWRHNA NÎTE 265
buaina chhan tak chu a tilang a ni; tirhkohten an hnathawha
tihduhdahna an tuâr chhan pawh kha hei bawk hi a ni.
Demetria leh a thawhpuite chuan chanchin \ha zirtîrna leh
thehdarhna avângin milim siama an sumdâwnna chu a
tlahniâm ang tih an hlâu a. Ring lo puithiamte leh
themthiamte pawisa lâkluhna chu a derthâwng a ni; hêng
avâng hian Paula chu huat taktêin an huâ a, an do nasa êm
êm bawk a ni.
Khaw lehkha ziaktu leh khawpui hotûte thu tihtlûkna
chuan Paula chu pawisawi lo leh dân lo ang a awm lo a
nihzia mipuite hnênah a lantîr a. Hei hi puithûna leh dik
lohna chunga Kristiante hnehna lantîrtu dang chu a ni.
Pathianin A mîte thiâm chantîr tûr leh buaina titâwp tûrin
rorêltu ropui tak a din a. Pathianin a nunna a chhanhim
avâng leh Efesi khuâa buaina hian Kristiante hming a
tihchhiat loh avângin Paula rilrû chu Pathian hnêna
lâwmnain a khat a ni.
“Bengchheng chu a reh zawhin Paulan zirtîrteho a kohtîr
a, a kuah khâwm a. Makedonia rama kal tûrin a chhuak ta [296]
a.” Hê a zinnaah hian Efesi khuâa ûnau pahnih Tukika leh
Trofima-ten an zui a.
Efesi khuâa Paula rawngbâwlnate chu an lo tâwp ta.
Heta a rawngbâwlna hi a hahthlâk hlê a, harsatna tam tak a
tâwk a, lungngaihna pawh a nei thûk hlê a. Mipuite chu
vântlâng zîngahte zirtîrin, in tinahte kala zirtîrin, mittui tam
tak nên zirtîr leh zilhin an ni. Judate chuan amah chu an
dodâl reng a, amah dodâl tûrin mipuite chu an fuih pawrh
reng bawk a.
Dodâlna chu tâwk reng mah sela, \hahnemngaihna châu
ngai lo nên chanchin \ha hnâ chu hmalam a sâwntîr reng a;
rinna la naupang tak kohhran mamawh chu enkawlin, Paula
chuan kohhran zawng zawng phurrit chu a phur reng bawk
a ni.
A kohhran phun \henkhatte kalsualna thûte chuan

lungngaihna nasa tak a neihtîr a. An tâna a beihnate chu a
thlâwn mai a ni ang tih a hlâu va. Zan tam tak chu mu lo
vin a \awng\ai a, a hnathawh dodâl tûra beihna chi hrang
hrang chu a ngaihtuah êm êm \hîn a ni. Hun remchâng a
neih ang zêl leh, an mamawh ang zêlin kohhrante hnênah
chuan lehkhâte a thawn \hîn a, fuihna thû te, thurâwn te,
zirtîrna leh zilhna thûte a pe \hîn. Hêng lehkhaahte hian
tirhkoh chuan a harsatna thûte a sawi lêm lo va, mahsela
Kristâ hnâah hian a rawngbâwlna leh a tawrhna chu a
mitthlâah hian an lo lang zauh zauh \hîn a ni.
Chanchin \hâ avângin vuâk te, tân ina khung te,
khawvâwt te, ril\âm leh tuihâl te, khawmuâl leh tuipuia
hlauhawmna te, khawpui leh thlalêr hlauhawmahte awmin,
a mîte laka tawrhna te, ringlo mî leh ûnau derho a\angtea
tawrhna zawng zawng chu a kal tlang vek a. Dik lo taka
hêk a ni a, sawichhiat leh hrehawm tin rêng tawrhtîr a ni
[297] bawk. Hrilhhai tak leh kawng tin rênga buaina te,
tihduhdahna te tuârtîr a ni a, dârkâr tina hlauhawmnaah leh
Isua avânga thih mai theihna hmunahte awmin a khawsâ a
ni.
Dodâlna thlipui zîngah hmêlma ânkhumna leh \hiante
kalsannaah chuan tirhkoh huaisen chuan beidawnna a nei
\helh a. Mahsela Kalvari a han thlîr lêt leh a, \ha-
hnemngaihna thar nên khenbeha hriatna thehdarh tûrin
hmalam a pan ta zêl a. A hmâa Kristan a lo rah tawh thisen
kal kawng chu a zawh vê chauh a ni a, a Chhandamtû ke
bula a râlthuâm a dah hmâ loh chuan indona chu a chawlhsan
mai duh lo a ni. cd
267
BUNG–29
VAULÂWKNA LEH NGENNA THUCHAH
K ORIN kohhran hnêna lehkha thawn pakhatna hi Paulan Efesi [298]

khuâa a awm tâwp lama a ziah a ni a. Korin khuâa ringtûte
hi ram danga mîte âi chuan a ngaihtuahin, an tân pawh hian a
thawk nasa êm êm a ni. An zîngah hian kum khat leh a chanvê
a thawk a, chhandamna atân Chhandamtu khenbeha, tholeh
taa chauh kha kawng awm chhun a ni tih a kawhhmuh a. A
khawngaihna nundân tidanglam tûra thiltihtheihna chauh chu
rinchhan tûrin a fuih a ni. Kristiana inchhâlte rêng rêng chu
kohhrana an lo luh hmâin fîmkhur takin Kristian ringtû thil
tihtûr leh mawhphurhnate chu a zirtîr hmasa phawt zêl \hîn;
an baptisma channa thutiâmah chuan rinawm taka an awm
theih nân \hahnemngai takin a \anpui \hîn a ni.
Mi tin mai hian sual sipaite, mi bum tum leh thanga mi
awhtîr tumtû chu beih tûr an neihzia hi Paula chuan a hre chiang
hlê a, rinnaa la naupangte chu tichak tûr leh tinghet tûrin châu [299]
lo vin a thawk reng mai a ni. Pathian hnêna inpumpêk vek
tûrin a ngên a; hetianga inpumpêk a nih loh chuan sual chu
kalsan a ni lo va, tîsa châkna leh duhna chuan thû a la nei tlat
a, thlêmnate chuan chhia leh \ha hriatna chu a tibuak \hîn a ni
tih a hria a ni.
Inpumpêkna chu a famkim tûr a ni. Mi chak lo, ringhleltu
leh buai tak mai chuan, LALPÂ hnêna a intukluh vek phawt
chuan amah tichaktu leh hnehna petu nên chuan an inzawm
reng dâwn a. Harsatna leh mamawhna hun apianga \anpuitu
leh tungdingtu zahngaihna vântirhkohte chu a nei reng a ni.
Korin khuâa kohhran member-te hi milem biakna leh
châkna sual, mi hîp thei ber mai chuan a huâl vêl reng a. An
zînga tirhkoh chu a awm chhûng chuan hêng thilte hian a tibuai
tehchiam lo va, Paula rinna nghet tak mai te, \hahnemngai
THU BEHCHHAN: 1 Korin

taka a \awng\aina te, a zirtîrna te leh a nundân mâwi tak maite

chuan member-te chu a \anpuiin, sual nawmna hlimpui âiin
Kristâ tâna mahni inphatna chu a neihtîr ta zâwk a ni.
Mahsela Paula kal bo hnû-ah chuan thil duhawm lo tak
mai a lo chhuak ta; hmêlmâin a chi lo tuh, hnimte chu buh tak
zîngah an lo lang vê ta a ni. Hei hi Korin kohhran tân chuan
tawrhhlelh awm tak fiahna chu a ni. Pathian nêna inrem taka
an nun theihna tûra \anpuitu leh \hahnemngai taka fuihtu
tirhkoh lah chu an hnênah a awm tawh bawk sî lo. Tlêm tlêmin
mi tam takte chu an lo inthlahdah tain, an lo fîmkhur zo ta lo
va, tîsa duhzâwng lamah an kal ta zêl a. Anmahni fuihtu leh
thianghlim leh fel taka awm tûra ngêntu lah chu an zîngah a
[300] awm tawh sî lo. An pianthar laia an nundân suâl paihbotu mi
tam takte chu ring lo mîte sualna lamah an kîr leh ta a ni.
Paula chuan tâwi têin kohhran hnênah chuan lehkha a
thawn a, member-te a khaw lo zâwnga tâlte chu ‘pâwl lo tûrin’
a hrilh a, mahsela member tam takte chuan tirhkoh tum leh
thusawi awmzia chu a ni lo zâwngin an lakâwi a, a zirtîrna
zawm duh loh chhuânlamah an hmang ta zâwk a ni.
Kohhran chuan Paula hnênah lehkha an thawn vê ta, thil
tam tak chungchânga thurâwn pe tûrin an ngên a;
amaherawhchu, an zînga sualna nasa tak awm thû eng mah an
sawi lang lo. Mahsela tirhkoh chu Thlarau Thianghlimin nasa
takin a rawn khawih a, kohhran awmdân dik tak chu zêp a ni
tih leh, an lehkha ziak chu a ziaktûten an duhzâwng ang taka
thu sawitîr an tumna a ni tih a lo hre chhuak ta a ni.
Hetih lai hun vêl hian Efesi khuâah, Korin khuâa Kristian
chhûngkaw zahawm tak Kloii chhûngte an lo kal a. Paula
chuan thil awmdânte a lo zâwt a, anni chuan kohhranah
in\henna a awm thû an sawi a. Apollovan a va tlawh laia
in\henna nasa tak mai kha a lo punlun ta a ni. Zirtîrtu suâkte
chuan Paula zirtîrnate chu hmusit tûrin member-te chu an
kaihruai a. Chanchin \ha thurinte leh dânte chu an tikhaw lo
VAULÂWKNA LEH NGENNA THUCHAH 269
vek a. Kristian nuna \hahnemngai tak \hînte zîngah chuan
chapona te, milem biakna te leh châkna sualte chu a lo tam tiâl
tiâl mai a ni.
Hetiang awmdân hi a hmâa tihlan a han nih meuh chaun
Paula chuan a rin âi daihin thil chu a \ha lo lehzual a ni tih a
hre thei mai a. Amaherawhchu, a hnathawh chu a lo thlâwn
mai a ni tih ngaihdân chu a nei duh chuâng miah lo. “Thinlung
ngui takin” leh “mittui tam tak far chungin” Pathian thurâwn [301]
chu a zawng ta a. Tûnah hian Korin khuâ va tlawh chu finthlâk
tak ni dâwn sela chuan lâwm takin a tlawh nghâl ang. Mahsela
an tûn dinhmunah chuan a rawngbâwlnate chu member-ten
an \angkaipui lo ang tih a hria a, chuvângin Tita chu lo va
tlawh hmasa tûr leh, kawng lo buatsaih sak tûrin a tîr hmasa a.
Chutichuan, dik lo taka thil lo titûte chu mimal huâtna nei lo
leh, Pathian chu hre rengin, tirhkoh chuan a lehkha thawn
zawng zawnga thiltithei ber mai, \ha ber mai leh ropui ber mai
pakhat chu Korin kohhranah hian a thawn ta a ni.
Kohhranin zawhna chi hrang hrang an siamte chu fiah tak
mai hian a han chhâng ta zêl a, dân \ha tâwk tak maite chu
zamin, hei hi an zawm phawt chuan thlarau lam dinhmun sâng
zâwkah an awm ang tihte a hrilh a. Hlauhthâwn awm
dinhmunah an awm a, tûnah hian an thinlungte chu a hneh lo
mai ang tih a hlâuthâwng hlê a ni. An dinhmun hlauhawmziate
chu rinawm taka hrilhin, an sualnate avângin a zilhhâu bawk
a. Kristâ lam thlîr tûrin a hrilh a, an tûn hmalam
\hahnemngaihna chu tihthar leh tûrin a bei a ni.
Duhawm tak mai nêna kohhran chibai a bûkna a\ang hian
tirhkohin Korin khuâa ringtûte a hmangaih nasatzia chu a lo
lang chhuak a. Milem biakna a\anga Pathian dik biakna leh
rawngbâwlna an neih tâk dânte kha a sawi lang leh a. Thlarau
Thianghlim thilpêk an dawnte pawh a hrilh nawn leh bawk a;
Kristâ thianghlimna leh felna an neih hmâ loh chuan an Kristian
nunah hian hmalam an pan zêl hi an tâna ham\hatna a nihziate
pawh a entîr bawk a. “Engkimah, thu sawi tin rêngah leh

hriatna tin rêngah, amahah chuan tihhausaka in awm thû-ah
[302]
khân, chutiangin Kristâ thû ka hriattîr chu nangmahnîah
tihngheha a awm kha; chutichuan kan LALPA Isua Kristâ inlârna
chu nghâkin, thilpêk rêng rêngah in hlawhtling lo lo ve; ani
chuan kan LALPA Isua Kristâ nî-ah chuan sawisêl bova in awm
nân a tâwp thlengin a tinghet bawk ang che u.”
Paula chuan Korin kohhran in\henna lo awm chu chiang
takin a sawi a, indona nei lo tûrin member-te chu a fuih a.
“Ûnaute u, in zâin thu thuhmun in sawi a, in zîngah in\henna
rêng a awm lohna tûrin, rilru hmun khat leh ngaihtuahna hmun
khata fel taka in awm tlat zâwkna tûrin kan LALPA Isua Kristâ
hmingin ka ngên a che u.”
Tirhkoh chuan kohhrana in\henna a awm thû hrilhtu leh a
lo hriat dân chu sawi \hâin a hria a. “Ka ûnaute u, in
chungchâng thû chu in zîngah inhniâlnate a awm tih Kloii
chhûngte chuan mi hrilh a ni,” tiin.
Paula chu thâwkkhum tirhkoh a ni. Mi dangte hnêna thutak
a zirtîrte chu ‘inlârna’ a\anga a hmuh a ni. Mahse LALPAN A
mîte awmdân ringawt chu englai pawhin a hnênah a lantîr lêm
lo. Hê mi chungchâng thû-ah hian Korin khuâa kohhran
hmuingîlna duhtûte leh thil \ha lo a lo lût a ni tih hmutûte
chuan, tirhkoh hmâah chuan thil awmdân chu an pharh a, a
hmâa Pathian inlârna a lo hmuh a\ang khân hêng thil lo
awmdânte chu a rêlfel thei dâwn a ni. Chutiang chuan chulai
hun atân bîk chuan LALPAN inlârna thar pe lo mah se, êng hmuh
tam tak takte chuan a thuchah chu Kristâ rilrû sawi chhuahnaah
an ngai a ni. Kohhranahte chuan harsatnate leh hlauhawmnate
[303]
chu an lo la awm ang tih LALPAN a hnênah a lantîr a; hêng thil
\ha lote an lo awm hian tirhkoh chuan an awmzia chu a hrethei
nghâl mai a. Kohhran vêng tûr chuan a lo inring nghâl mai a.
Pathian hnênah a chanchin la sawi tûr angin in\henna leh buaina
chungchâng an sawite pawh chu a tân chuan lo hriat chu a
dikin, a âwm viâu a ni lâwm ni? Âwm teh rêng mai! Zilhna a
thawn pawh chu a lehkha thawn dangte ang bawkin Pathian
Thlarau thâwkkhum hnuaia ziah a ni.
Tirhkoh chuan a hnathawh rah tichhiat tum, zirtîrtu derte
chanchin a sawi lang lo. Kohhrana thimna leh in\henna a awm
avângin chutianga han sawi lan chu anmahni tihthinrimna mai
leh, thudik chu an kalsan hulhuâl mai ang tih a hlauh avângin
fing takin a tuâr mai a ni. An zînga a hnathawh chu ‘in satu
fing tak,’ mi dangten an sak chhunzawm zêl theihna tûra a
lungphûm phûmtu angin a insawi a. Mahsela chumi avâng
chuan mahni a inchâwisâng lo; heti hian a puâng zâwk a nih
kha: “Pathian thawhpuitûte kan ni,” tiin. Amaha finna awm
angin a insawi lo, Pathian tâna lawm tlâk tûra thutak sawi
theihtîrtu chu vânlam thiltihtheihna chauh chu a ni tih a hria a.
Zirtîrtu ropui ber, Krista nêna inzawm tlatin Paula chuan vân
lam finna zirlaite chu mi dangte hnênah a pe vê thei chauh a ni
a; chû chuan mi chi tinte mamawh chu a pêin, eng hun atân
pawha hman theih a ni a; eng hmunah pawh leh eng ang
dinhmunah pawh hman theih a ni.
Korin khuâa member-te zînga sualna \ha lo zuâl lo awm
chu ring lo mîte tihdân tenawm takte lama kîr lehna chu a ni.
Ringtu thar pakhat phei chuan Gentail khawvêl pawhin âwm [304]
lo an tih khawpa tenawm sualah tlûin a hnungtawlh a. Tirhkoh
chuan kohhran hnênah ‘chû mî sual chu’ dah bo rawh u tiin a
ngên a. “Dâwidim tlêm têin chhang hlâwm chu a pumin a fan
chhuak \hîn tih in hre lo em ni? Dâwidim tel lo, in ni ang
bawkin chhang hlâwm thar in lo nih theih nân dâwidim hlui
chu thian fâi tawh u.”
Kohhrana sualna nasa tak lo chhuak pakhat chu ûnaute
nêna thubuai neih chu a ni. Ringtûte zîngah chuan inremna
tûr atân thil ruâhman fel tak a awm vek a; Krista ngêiin chutiang
thil rêl fel dân tûr chu chiang takin a zirtîr a. Chhandamtu
chuan, “I ûnauvin i chungah thil tisual sela, kal la amah leh
nangmah chauha hriatah a sualnaah chuan zilh ang che; a

ngaihthlâk che chuan i ûnau chu i hneh a ni tawh ang. A
ngaihthlâk loh che erawh chuan, mi dang pakhat emaw, pahnih
emaw i hnênah hruai ang che; chutichuan, thu tin rêng chu
hretu pahnih emaw, pathum emaw kâa tihngheha a awm theih
nân. Anni pawh chu a ngaihthlâk duh loh chuan kohhranho
hnênah thlen ang che; kohhranho pawh a ngaihthlâk duh loh
chuan ani chu i tân Gentail leh chhiahkhawntû ang ni rawh se.
Tihtak meuhin ka hrilh a che u, lei chungah hian eng pawh in
phuâr apiang chu vânah phuâr a ni ang a, lei chunga eng pawh
in phelh apiang chu vânah phelh a ni ang,”1 a ti a.
Korin kohhran member-te, hê thurâwn chiang tak lo hmu
\helh tawhte hnênah chuan Paulan chiang êm êmin fuihna leh
zilhna chu hetiang hian a ziak ta a. “In zîngah tû pawhin mi
dang chungah thupawi nei ula, mi thianghlimte hmâa thlen lo
vin, mi fel lote hmâah in thlen ngam dâwn em ni? A nih leh,
mi thianghlimte chuan khawvêl an ngaihtuah dâwn tih in hre
lo em ni le? Khawvêl mah hi in ngaihtuaha a awm dâwn
chuan thil tê berte pawh chu ngaihtuah tlâk lo em ni in nih
le? Tûn dam chhûng khawsak thûte chu sawi loh,
[305] vântirhkohte lam pawh kan ngaihtuah dâwn tih in hre lo
vem ni? Chutichuan tûn dam chhûng khawsak thûte
ngaihtuah tûr in neihin, kohhranho zînga mi hmuhsitawmte
chu in ngaihtuahtîr \hîn em ni? In zahna tûrin ka sawi a ni.
A ûnaute kâra thu titlu thei mi fing pakhat tal in zingah in
hmu thei lo a ni ang maw, ûnauvin a ûnau rorêlnaa a thlen
zâwk \hin? Ring lote hmâah a ni lehnghâl sî! A ni, hei hi in
fel zawh zân lohna pakhat chu a nipang mai, thupawi in
neih tawn \hin hi. Engati nge dik lo taka tihna chu in tuâr
zâwk loh? Engati nge tihdamna chu in tuâr zâwk loh? A
ni, nangmahnî ngêiin in ûnaute chungah pawh in tidik lo
va, in tidâwng zâwk \hîn. A nih leh, mi fel lote chuan
Pathian ram an luah lo vang tih in hre lo em ni le?”
_____
1
Matthaia 18:15-18
Setana hian Pathian mîte zîngah inrin lohna te, inmihranna
te leh inelrelnate hi tuh tumin a bei châmchî a ni. A chhan eng
mah awm lo mah sela, ka dikna hi min tihchhiatsak a ni tia
ngaihtuah tûrin thlêm kan ni fo vang. Krista leh a hnâ âia
mahni inhmangaih nasa zâwktûte chuan, anmahnî duhzâwng
chu an dah hmasa ber ang a, chutianga an awm reng theih nân
hun remchâng apiang chu anmahnî tân an hmang ral ang.
Kristian \ha tak nîa lang tam takte chu chapona leh mahni
inngaihhlutna avângin thil dik lo titûte tlawh a, Kristâ thlaraua
thusawipui a, \awng\ainate neiho chu an thei lo a ni. An
ûnauten an tinâ nia an inhriat phei chuan Chhandamtû dân
siam zâwm lo vin, rorêlnaah an hnûk lût mai \hîn a. Kohhran
member-te zîngah ngaihdân inang lo a lo awm chuan, Kristiante
chuan rorêlna hmunah an hruai tûr a ni lo. Chutiang ngaihdân
inang lo a lo awm chuan, anmahni chuan an chingfel mai tûr a
ni; a nih loh leh Kristâ zirtîrna angin kohhran chuan a rem tûr [306]
a ni. Dik lo taka rêl chu awm mah sela, kohhrana ûnaute sualna
khawvêl hmâa lantîr âi chuan, inngaitlâwm leh thuhnuairawlh
Isua zuitu chuan ‘dik lo taka tihna chu’ a tuâr zâwk ang.
Ûnaute inkâra thubuai neih chu thutak rawngbâwlna chuan
a hmingchhiat phah a ni. Kristiante rorêlna hmâa inkhin hian
kohhran chu a hmêlmâten an nuihzat a, thim thiltihtheihna
chuan hnehna a chang \hîn. Kristâ chu an hliam thar leh a,
zahthlâk takin Amah chu an awmtîr leh \hîn a lo ni. Kohhran
thuneihna ngaihthah a lo nih chuan kohhran hnêna thuneihna
petu Pathian chu an hmuhsitzia an entîr a ni.
Hê Korin khuâa lehkha thawnah hian Paula chuan sualna
laka vêng theitu Kristâ thiltihtheina chu; an hnênah lantîr a
tum a. A thurâwnte hi an pawm phawt chuan Engkimtitheia
chaknaah chuan an lo chak vê ang tih a hria a ni. Suâl phuârna
lak a\anga an lo fihlîm a, LALPA \ihnaah chuan thianghlimna
famkin an lo neih theih nân Paula chuan an pianthar hun laia
an nun an lo hlanna ngêi—LALPÂ thil ngiatte chu zâwm tûrin a
fuih a. “Kristâ tâ in ni, mahnî tâ pawh in ni lo.... Mana lei

in ni tawh a sîn, chuvângin Pathian chu in taksa leh in thlarau
Pathian tâ ngêi chuan châwimâwi rawh u,” tiin a puâng a ni.
Tirhkoh
c h u a n
nundân
thianghlim
leh mâwi
lak a\anga
ring lo mîte
tihdân \ha
lo tak lama
kîr lehna
rah chu
c h i a n g
takin a sawi
a, “Bumin
awm suh u,
inngaih
hmangte emaw, milem betûte emaw, uirête emaw,. . . . rûk
hmangte emaw, mi hâu hmangte emaw, hlêprûte emawin
Pathian ram an luah lo vang,” tiin a iak a. Châkna sual leh
[307] tîsa châkna bawlhhlawh tak chu thunun tûrin a ngên a ni.
“In taksâ chu, in chhûnga awm, Pathian hnên a\anga in
hmuh, Thlarau Thianghlim in a ni tih in hre lo em ni le?”
tiin a zâwt a ni.
Paula hian pianpui finna sâng tak a neih lai hian a nun
chuan finna namai lo thiltihtheihna chu a lantîr a; chû mî
avâng chuan thil hmuhthiam zung zungna leh khawngaihna
thinlung a nei a; mi dangte a be pawp zung zung thei bawk
a, nundân \ha zâwk leh sâng zâwk a neih theihna tûrin
chawhphûr thiamna a neihtîr bawk a. Korin khuâa member-
te chu thinlung takin a hmangaih êm êm a. Thlêmna do
thei tûra anmahni tihchaktu sâkhaw mi tak nihna leh
nungchang \ha tak chu an nuna hmuh hi a duh a ni.
An Kristian nun kawng rahbi tinah chuan Setana
(inkhâwmna in) hoten an do vang a, nî tinin indona chu an
nei reng dâwn a ni tih a hria. A rûk têa hmêlma lo kal \hîn
chu an vên reng a \ûl a, an tûnhma lam nun hlui duhna chu
rawn neihtîr leh a tum dâwn avângin \awng\aiin an lo inring
reng tûr a ni. Paula chuan \awng\aina tam tak neih leh,
invên reng a nih chauh hian Kristian nun sâng tak chu neih
a ni chauh dâwn tih a hria a, chû tak chu an rilrûa tuh ngheh
a tum a ni.
Thlarau hnehna tûra thiltihtheihna tam tâwk chu
khenbeh Krista-ah hian pêk an ni tih pawh a hre bawk a,
sual tûra thlêmna zawng zawng lo hnar theihna tûr pawh
pêk an ni tih a hre bawk a. Pathian an rinna chu an râlthuâma
hmangin, A thû chu an indona hriamhreia neiin, hmêlma
beihnate chu an lo dan theih nân, chhûnglama thiltihtheihna
chu pêk an ni ang.
Korin khuâa member-te chuan Pathian thiltea hriatna
thûk tak an neih a \ûl a. A ropuina thlîr leh nungchang
thlâk danglamna awmzia chu chiang takin an la hre lo va.
Chû ropuina kâwl êng tîr chu an la hmu \an chauh rih a ni. [308]
An tâna Paula duhthusâm chu: Pathian famkimna zawng
zawnga an lo khah a, chu mi hnûa Amah ngêi, zîng ni êng
anga kal chhuak \hîn chu an hriat a, rinna chanchin \ha
famkim chhûn ên lai tak hun an lo thlen hmâ loha Amâ
chanchin an zir chhunzawm reng hi a ni. cd
BUNG–30
DINHMUN SÂNG ZÂWKA AWM TÛRA
KOHNA
[309]
M inthununna nghet tak mai te, insûmna fîr tak mai te
AHNI
leh Kristâ rawngbâwlnaa \hahnemngaihna chuai lo neihte
a pawimawhna chu, Korin khuâa ringtûte rilrûah chuan
chiang taka nemkai beiseiin, Paula chuan an hnêna a lehkha
thawnah Kristiante indona leh Korin khaw bula a hun an
ruat \hina intlânsiakna chu a khâikhin a. Grik mîte leh Rome
mîte zînga infiamna an siam zawng zawngah kêa
intlânsiakna hi a hmânlai berin, an ngaihsân ber pawh a ni.
Lal te, miropui te leh mi liante pawhin an en \hîn a. Tlangvâl
chi hrang hrang leh mi hausâte pawh an tel vê a, lâwmman
hmuh theihna tûrin beihna leh thununna pawimawh rêng
rêng chu îhê lo vin an nei \hîn a ni.
An inelna chu dân khauh taka rêl a nih avângin tû mân
an sawisêl thei lo. Inelnaa tel duh rêng rêngte chuan
lâwmman an hmuh theih nân inzir lâwkna nasa tak an
kaltlang a ngai a. Rilrû leh taksa tichâu thei thil rêng rêng,
châkna leh duhna \ha lo leh hlauhawm chu khap beh tlat a.
[310] Hêng inelna—chakna leh tlân chaknaa hlawhtlin beiseitûte
chuan tihrâwl chak leh \hâ a nei tûr a ni a; rang tak leh chak
takin an che thiâm ngêi tûr a ni; an taksa thiltihtheihna pawh
chuan a vâwrtâwp a thleng tûr a ni.
Intlânsiaknaa tel tûrte chu mipui, lo nghâkhlel êm êmtûte
hmâah chuan an han lantîr a, an hmingte an han puâng a, chumi
zawhah an intihsiakna tûr dânte chu chiang tkain an han sawi
phawt a. Tichuan an vaiin a ruâlin an intlâksiak \an ta a. A lo
thlîrtûte chuan an en \hup tih an inhriat avângin hnehtu ni ngêi
tûrin tumruhna nên an bei a. A lo endiktûte chuan a hnehtu
dik tak hnêna lâwmman chu an pêk theih nân intlânsiak chu a

DINHMUN SÂNG ZÂWKA AWM TÛRA KOHNA 277
tîr a\anga a tâwp thlen thlengin an lo en kar mai a, an tlân
thlenna tûr hmunah chuan an lo \hu bawk a. Mîin thleng hmasa
ber mah se, dân lo anga a tih chuan lâwmman chu a dawng
chuâng lo.
Hetianga intihsiaknaah hian chhiat palh pawh huâmin an
tlân a. |henkhatte phei chu an \ha chhuak leh ngai tawh lo.
An intlânsiakna kawngah hian an tlu fo \hîn rêng a, an kâah
leh hnârahte thisen a chhuak a, a châng phei chuan lâwmman
an dawng thei \êp tihahte an thi mai \hîn. Amaherawhchu,
hnehtu hlawhtling, châwimâwina dawng tlâk ngêi nih an duh
avângin hetiang dam chhûng chhiatna leh thihna hiâl pawh
thleng se an pawiti tehchiâm lo.
Hnehtûin tiâm chin a han thlen meuh chuan lo thlîrtu mipui
lâwmpuina âu thâwm chu a nasa ngei mai le! A bul vêl tlâng
lian leh tête chu a khâwk rum rum mai a ni. Thlîrtûte hmuh
kim vek theih ngêi tûrin rorêltu chuan hnehna chang tih entîrna
hnahchhâwla siam lallukhum leh, a kut dinglama ken tûr tûm
kâu chu an pe ta a ni. Amah châwimâwina chuan ram pum
mai a dêng chhuak a, a nû leh pâte pawhin châwimâwina chu
an dawng tel vê bawk a; a chênna khawpuia mîte pawh chuan
an lo chhuângin, mîte pawhin chutianga intihsiaknaa hnehtu [311]
an neih avângin chû khawpui chu an ngaihsân phah bawk \hîn.
Hêng intlânsiaknate hi Kristian indona nên Paula chuan a
tehkhin a; intlânsiaknaa hneh tumtûte tâna lo inbuatsaih lâwkna
a pawimawhzia chu uâr takin a sawi a. Inthununna te, ei leh
in lama insûmna te, leh kawng tin rênga a tâwk chauha thil
tihnate an mamawhziate pawh a sawi bawk. “Intihsiaknaa a
bei \âlh \âlh apiangte chu engkimah an insûm \hîn,” a ti a ni.
Intlânsiaknaa tel vête chuan an taksa chakna tichhe thei tûr
thil rêng rêng chu an hnâwl vek a, an inelna tûr nî-ah chuan an
chauh mai loh nân an tihrâwlte tichak leh, chhel tûrin an lo
insâwizawi ngat ngat \hîn a. Kristian, chatuan nunna hloh
mai theite tân hian Pathian duhzâwng leh ngaihtuahna fîm tak
Mahnî hrehawm pawisa lo va, Kristâ

kros putpui tûra sâwm kan ni \heuh
nêna kan ei leh in te, châknate hi kan thunun a va han

pawimawh lehzual dâwn êm! Khawvêl nawmsak bâwlna chi
eng mah hian a ngaihtuahna chu a tibuai tûr a ni lo. A thil chîn
\han leh châkna chu a thunun tlat tûr a ni. A ngaihtuahna,
Pathian thu zirtîrnaa tih-ên leh A Thlarauva kaihhruaina chu a
inthununtîr tûr a ni.
Hêng hi tih zawh a nih hunah Kristian chuan hnehna chu a
chan ngêi theih nân, theihtâwp a chhuah tûr a ni. Korin mîte
intihsiaknaah hian a tâwp thlen dâwn \êp hi an ngai pawimawh
êm ên a; tha thlah miah loh tûr a ni. Chutiang bawk chuan
Kristian chuan a tâwpna tûr a lo thlen dâwn hian a tîr lam âi
khân nasa lehzuala a beih hi a \ûl tak meuh a ni.
Paula chuan kêa intlânsiakna hnehtu lâwmman—
Hnahchhâwla siam chuâi mai thei leh Kristian intlânsiaknaa
[312] hnehtû hnêna lâwmman pêk tûr—Lallukhum ropuina chhe thei
lo chu a khâikhin a. “Anni chuan lallukhum chhe thei hmu
tûrin an bei a, keinî erawh chuan lallukhum chhe thei lo hmu
tûrin kan bei a ni,” a ti. Lâwmman chhe thei hmu tûrin Grik
intlânsiak mîte chuan inthununna chi tin rêng neiin an bei a,
keinî chuan lâwmman hlu zâwk daih—chatuan nunna
lallukhum chang tûrin kan bei a. Kan beihnaah hian fîmkhur
zâwk tûr leh mahni inphat a, inhlân nasa zâwk tûr kan ni.
Hebrai mîte hnêna lehkha thawnah hian chatuan nunna
chang tûra Kristiante intlânsiaknaah rilru phîr nei lo va beih a
\ûlzia a tilang a: “Min tihnawk apiang leh sual keimahîa bet
tlat chu i dah vê ang u; Isua kan rinna Siamtu leh Tifamkimtû
lam chu enin, kan hmâa intlânsiakna tûr awmah hian chhel
takin i tlân zêl ang u.”1 Awhna te, elrelna te, ngaihtuahna sual
te, inrêlnate leh duhâmna hi thih theih lohna hmu tûra
intlânsiaknaah Kristian chuan a dah bo tûr, amah tihnawktu
chu an ni. Tihdân leh chîn \han rêng rêng, sualna lama min
hruai thei leh Krista châwimâwi lohna lam thleng thei chî chu
eng pawh ni se, bânsan hmiah tûr a ni. Chatuan dikna dân
bawhchhetû chu vânin mal a sâwm thei lo.
Nungchang tihhniam tûr leh mi dangte hruai sual tûr hian
sual pakhat khâwi len hi a tâwk a ni. “I kutin a tihtlûk che
chuan tan mai rawh; kut pahnih neia Gehena mei mi thei lo va
kal âi chuan, piangsuala nunnaa luh i tân a \ha zâwk e; i kêin a
tihtlûk che chuan, tan mai rawh; ke pahnih neia Gehenaa paih
nih âi chuan kebâia nunnaa luh i tân a \ha zâwk e,”2 tiin
Chhandamtu chuan a sawi. Taksa thihna atâ chhanchhuahna [313]
tûrin kê emaw, kut emaw tan a ngai \hîn a, a châng chuan mit
kher chhuah pawh a ngai; chutiangin Kristian tân chuan thlarau
thihna thlen theitu sualna chu dauh bo a va han \ûl lehzual
dâwn êm!
Hmânlai intihsiakna chuan chuta tel vête chuan mahni
inphatna leh thununna khirhkhân êm êm nei mah se, hnehna
chu an chang dâwn nge dâwn lo tih an hre chiang chuâng lo.
Paulan, “Intihsiaknaa tel zawng zawng zîngah, pakhat chauhin
lâwmman a dawng \hîn tih in hre lo em ni?” tiin a zâwt a.
_____
1
Hebrai 12:12; 2 Marka 9:43-45
Intihsiaknaa telte chuan eng anga \hahnemngai leh phûr pawhin

bei mah se, pakhat chauhin lâwmman a dawng a. Kut pakhat
chauhin an awh êm êm pangpâr \hî chu an awrh thei a ni.
|henkhatte chuan lâwmman dawng tûrin theihtâwp an chhuah
a ni thei e, mahse la tûra a ban lai chuan an hmâa mî chiah
chuan an awh tak chu an lo chan khalh thei a ni.
Chutiang chu Kristian intlânsiaknaah chuan a ni vê lo. Tih
tûr titû zawng zawngin, intihsiakna tâwpah chuan
beidawnna an tâwk lo vang a; \hahnemngai tak a bei hrâm
hrâmtûte chuan hlawhchhamna an tawng lo vang.
Intihsiakna chu mi ngalchak leh \uân rangte tân chauh a ni
lo. Mi thianghlim chak lo ber leh chak ber pawhin ropuina
chuai thei lo lallukhum chu an khum thei dâwn a. Pathian
khawngaihna thiltihtheihna zâra Kristâ duhzâwng anga an
nun kalpuitûte chuan hnehna chu an chang ang. Nî tin nuna
Pathian thûin dân a lo zam tawh, zawm hi thil pawimawh
lo ang leh, \ûl lo anga ngaih a ni fo mai. Mahse, hêng thilte
hi ngaihthah mai theih a nih lohzia han thlîr hian, \anpui
thei leh dâl thei tûrin thil tê luâ a lo awm lo ve. Nunah hian
hnehna emaw, tlâwmna emaw chang tûr hian thil tih tin
rêng hi bûk vek a ni. Hnehtû hnêna lâwmman pêk tûr pawh
[314]
hi an chakna leh \hahnemngaihna nêna inchawih zêl anga
tih a ni ang.
Tirhkoh chuan lâwmman hmuh tuma intlânsiak, thahrui
zawng zawng nêna beitû nên a tehkhin a. “Chutichuan
tiâmchin lam panin ka tlan ngat ngat a ni; boruâk mai hnek lo
vin mahnî ka inhnek zâwk \hîn a, chuvâng chuan ka taksa ka
tichhel a, ka thuhnuâiah ka dah tawh a ni; chutilochuan mi
dangte hnêna ka tlângâupui hnû pawhin, eng emaw tiin keimah
ngêi pawh hi paih thlâkin ka awm dah a nge,” tiin a sawi.
Kristian intlânsiaknaah hian tlân mai mai leh, tum mûmal pawh
awm lo va tlân a nih lohna tûrin inzirna nasa tak a kaltlang a.
“Ka taksa hi ka thuhnuaiah ka dah tawh a ni,” a tih awmze dik
tak chu hei hi a ni: châkna te, duhna te leh thatho thutna te chu
nasa taka inthununin a beng hniâm \hîn.
Paula chuan mi dangte hnêna a tlângâupui hnû pawhin
amah ngêi pawh chu paihthlâk a nih mai a hlâu va. A thusawi
leh amah ngei pawhin a lo rin \hin chu a nunah a kenkawh loh
chuan, mi dangte tâna a rawngbâwlna pawh chu eng mah lo
mai a ni ang tih a hria a. A tîtîah te, mî a thunun theihnaah te
leh mahnî lâwmna mai a zawn duh lohnaahte chuan a sâkhuana
chu a hming mai ni lo va, Pathian nêna nî tina inzawmna nung
a neihna a ni zâwk tih chu a lantîr tûr a ni. A hmâah hian
tiamchin lam chu a vawng reng a, “Rinnaa Pathian felna chu,”3
a thlen theih nân \hahnemngai takin a bei a ni.
Paula chuan a dam chhûng chuan sualna nêna an inbeihna
chu a tâwp mai lo vang tih a hria a. Thlarau lama
\hahnemngaihna chu lei lam thil a duhna chuan a hneh thei
mai ang tih hlâuvin, amah chu inring reng a awm a \ûlzia a
hria a ni. Tîsa lam duhna chu a thiltihtheihna zawng zawng
nên a do chhunzawm zêl a. A duhthusâm thlen tum chu a
hmâah a awmtîr reng a, Pathian dân âwihin hê a duhthusâm hi
thlen a tum a. A thû te, a thil chîn \hinte leh a châkna zawng [315]
zawngte chu Pathian Thlarau thununna hnuaiah chuan a awmtîr
vek a ni.
Chatuan nunna atâna intlânsiakna hneh tûra rilrû zawng
zawng nêna a bei ang bawk hian, Korin khuâa ringtûte hian
bei vê sê a duhsak a. An tân Kristâ duhthusâm chu an thlen
theih nân, tû mahin an pumpelh theih loh dam chhûng indona
an hmâah hian a awm reng a ni tih a hria a. Sâkhaw mî tak an
lo nih a, rilru lam \ha fawr tak chu nî tina an lo zawn theihna
tûrin dân anga ti tûrin a fuih a. Anmahni tihnawktu rêng rêng
chu dah bo tûr leh, Kristaa famkimna, tiâmchin lam an pan zêl
theihna tûrin a ngên a ni.
Paula chuan Korin mîte hnênah chuan hmânlai Israelte thil
tawhte kawhhmuhin an thuâwihna avânga malsâwmna an dawn
_____
3
Filipi 3:9
dânte leh, an bawhchhiatna vânga an chunga hremna lo thlengte

chu a hriattîr a. Hebrai mîte chu kawng mak tak maia Aigupta
ram a\anga hruai chhuakin, chhûna chhûm ding leh zâna mei-
alh dinga a vên tlat dânte chu a hriat nawntîr leh a. Him taka
Tuipui Sen an kân dân leh, Aigupta-hovin chutiang bawka
kân an tum vê laia an tlâk hlum dânte pawh a hrilh a.
Hetianga A tih avângin Pathian chuan Israelte chu A
kohhran angin a hriatpui tihna a ni. An vaiin “Thlarau lam
châw an ei vek a, thlarau lam tui in vekin, thlarau lam
Lungpui, anmahni zuitu tui chu an in vek bawk a ni, chû
Lungpui chu Krista a ni.” Hebrai hote chuan an zin kawng
tluânah Krista chu an hruaitu atân an nei reng a. Lungpui
Vuaka chu Kristâ âiawhtu a ni a, Amah chu mihringte
bawhchhiatna avânga hliâm tuâr a ni bawk.
Hebrai mîte hnênah hian Pathian chuan duhsakna lantîr
hlê \hîn mah se, Aigupta rama an nawmsak bâwlnate chu châk
[316]
lehin, an sualna leh an helna avângin Pathian hremna chu
an chungah a lo tlâ a. Tirhkoh chuan Israelte thil tawh a\ang
zirlaite zir tûrin Korin ringtûte chu a ngên a. “Chûng chu
kan tân entîrna a ni, thil sual an châk ang bawk khân kan
châk vê loh nân,” tiin a puâng. Nawmsak bâwlna leh
âwlthâwng taka khawsakna chuan sualna kawngte
buatsaihin, Pathian thinurna chu a cho chhuak \hîn a. Israel
fâte chu ei leh in tûrin an \hu khâwm a, infiâm tûrin an tho
leh a, chûvângin dân pêk an nih laia an ngaihthlâk lai ang
khân Pathian \ihna chu an nei ta lo. Pathian âiawh tûrin
rangkachak bâwngno lim an siam a, an be ta a ni. Baal-
peor chibai bûkna nêna inkaihhnawih kût ropui tak an neih
hnû-ah chuan Hebrai mi tam takte tîsa châkna ûm mi an lo
ni ta a. Pathian thinurna a lo thawk ta a. A thupêkin, ni
khatah mi sîng hnih leh sâng thumin hrî veiin an thihphah
ta a ni.
Tirhkoh chuan Korin mîte chu, “Dinga inring chu
fîmkhur rawh se, chutilochuan a tlu hlauh dah ang e,” tiin
\hahnemngai takin a ngên a. An lo chapo a, \awng\aina
nêna an invên reng loh chuan sual nasa takah an tlû ang.
Chutichu ni mah se, Paula chuan lungngai leh beidawng
mai lo tûrin a duhsak a. Thutiâm a pê a: “Pathian zawng a
rinawm a ni, ani chuan in tuâr theih tâwka liam chu thlêmna
in tawh a phal lo vang; in tuâr theihna tûrin thlêmna ruâlin
tlân chhuahna kawng a siam nghâl zâwk ang,” tiin.
Paula chuan ûnaute chu an thû leh an thiltihte chuan mi
dangte eng angin nge a khawih dân tûr tih chu anmahni an
inzâwt fo tûr a ni tiin a fuih a; rinnaa chak lote chu an titlu [317]
mai thei a ni tih leh, milem biakna lama an kîr leh mai lohna
tûrin, sualna awm lo mahsela an thil tih tûr chu an fîmkhurin,
eng mah an ti lo mai tûr a ni zâwk. “Chutichuan in ei
pawhin, in in pawhin, in tih apiangah pawh, Pathian ropuina
tûr hlîrin ti rawh u.... Juda tân pawh Grik tân pawh, Pathian
kohhranho tân pawh an tlûk phahna tûr rêng rêng eng mah
ti suh u.”
Korin kohhran hnêna tirhkoh vaulâwkna thûte hi eng
hun atân pawh hian a hman theih a; keinî hun atân hian a ni
bîk lehzual a ni. ‘Milem biakna’ han tih hian milem biakna
chauh a huâm lo va, mahnî chauh inngaihtuahna te, awm
mai mai duhna te, pumpui hmangâi a châkna tihpuitlinnate
pawh hi a huâm vek a ni. Kristaa rinna neia inchhâlna
ringawt te, thutak hriatna chapopuina te chuan mi chu
Kristian-ah a siam lo. Sâkhuana, mit te, beng te leh châknate
titlaitu leh mahnî duhzâwng ûmtîrtu sâkhua chu Kristâ
sâkhua a ni lo.
Mihring taksa leh kohhran member zawng zawngte
zînga inlaichînna hnâi leh ram tak mai chu entîrna hmangin
a rawn sawi chhuak a. “Kan zâin, Juda emaw, Grikte emaw,
bâwih emaw, bâwih lo emaw, taksa pumkhata awm tûrin
Thlarau pakhat chauhah baptis-in kan awm \heuh sî a,

Thlarau pakhat chauh min intîr \heuh bawk a. Taksa hi
pêng khat chauh a ni sî lo va, pêng tam tak a ni zâwk.
Kephah hian ‘kut ka nih loh avângin taksaah ka tel lo ve’ ti
ta sela, chuvâng chuan taksaa tel lo a ni chuâng lo ve. Beng
hian ‘mit ka nih loh avângin taksaa tel ka ni lo ve’ tî sela,
chû mi avâng chuan taksaa tel lo a ni chuâng lo. Taksa
pum pui hi mit ni vek sela, ri hriatna chu khawiah nge a
awm ang? A pum puiin ri hriatna ni vek sela, rim hriatna
chu khawiah nge a awm ang? Nimahsela, Pathianin pêng
[318] tinrêng hi taksaah hian a duhna apiangah a awmtîr \heuh
tawh a ni. Chutichuan chûng zawng zawng chu pêng khat
chauh ni sela taksa hi khawiah nge a awm ang?
Amaherawhchu, pêng tam tak an ni zâwk a, mahse taksa
pakhat chau a ni sî a. Mit hian kut hnênah, ‘Engah mah ka
duh lo a che,’ a ti thei lo; lû pawh hian kephah hnênah
‘Engah mah ka duh lo a che u’ a ti thei bawk hek lo....
Taksaah hian in\henna rêng rêng a awm lo va, a pêngte
hian inang taka an inbuaipui tawn \heuh zâwkna tûrin,
Pathianin mâwina nei lo pêng chu châwimâwi nasa zâwkin,
taksa hi a remkhâwm zâwk a ni. Chutichuan, pêng khatin a
tuâr chuan pêng zawng zawngin an tuârpui \hîn; pêng khat
châwimâwiin a awm chuan pêng zawng zawngin an
lâwmpui \hîn. Chutichuan, nangniho hi Kristâ taksa chu in
ni a, a pêngte chu in ni \heuh bawk a.”
Khatih hun lai a\anga tûn hun thleng hian thûin Paula
chuan mî zawng zawng tâna fuihna leh phûrna tûrin Krista
zuitû zawng zawngten an châwm nun reng tûr hmangaihna
pawimawhna chu a târlang a: “Mihring \awngte leh
vântirhkoh \awngtein thû sawi mah ila, hmangaihna ka neih
sî loh chuan, dâr ri mai mai emaw, dârbenthek ri mai mai
emaw ka lo ni ang. Thuhrilh theihna neiin, thurûk zawng
zawng leh hriatna zawng zawng hre vek mah ila, tlâng sawn
theihna khawp hial rinna famkim nei mah ila, hmangaihna
ka neih sî loh chuan eng mah ka ni lo vang. Mi retheite
châwm nân ka sum zawng zawng pe vek mah ila, ka taksa
pawh kâng tûrin inpe mah ila, hmangaihna ka neih sî loh
chuan ka tân eng mah a sâwt lo vang,” tiin.
Eng anga hna sâng pawh thawk se la, a thinlung chu
Pathian leh a mihringpuite hmangaihnaa a khah sî loh chuan
Krista zirtîr dik tak a ni lo. Rinna ropui tak neiin, thilmak
tihtheihna nasa tak pawh nei mah se, hmangaihna tel lo
chuan a rinna pawh chu eng mah lo a ni ang. Thil phal êm
êm mah sela, hmangaihna thinlung dik tak a\anga lo chhuak [319]
a nih sî loh a, thil dang eng emaw vâng mai a nih chuan, mi
rethei châwm nân a sum zawng zawng pe vek mah se, chû
thil tih chuan Pathian duhsakna chu a dawntîr chuâng lo
vang. A \hehnemngaihna avângin martar-in thi mah se,
hmangaihna avâng a nih sî loh chuan, Pathian chuan phûrna
dik lo leh mi vervêk nihna maiah a ngai ang.
“Hmangaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk \hîn;
hmangaihnain a îtsîk lo va, hmangaihna a infak lo va, a
uâng lo va.” Hlimna thianghlim ber mai chu
inngaihtlâwmna thûk ber a\anga lo chhuak a ni. Nungchang
chak ber mai leh ropui ber mai chu chhelna te, hmangaihna
te leh Pathian duhzâwnga inpêk luhnaah hian a innghat a.
Hmangaihna chu ‘a che mâwi lo lo va, mahnî hmâ a sial lo
va, a thinur duh lo va, suâl lamah a ngaihtuah lo.” Krista
anga hmangaihna chuan mi dangte thil tih leh tum dânte
chu a \ha thei ang ber tûrin a ngaihsak thei a. An dik lohnate
chu a \ûl lovah a tihlansak mai mai lo; chanchin duhawm
lo chu nghâkhlel takin a ngaithla lo va, mi dangte \hatnate
chu hriat chhuah reng a tum zâwk \hîn.
Hmangaihna chu, ‘fel lohnaah a lâwm lo va, thutak
erawhchu a lâwmpui \hîn a; engkim a tuâr hrâm hrâm a,
engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuâr chhuak
\hîn. Hmangaihna hi engtikah mah a reh lo vang.” A hlutna

a hloh thei ngai lo va, vân lam thil a ni tlat mai. Ro hlu tak
angin a neitu chuan Pathian khawpui kawngkâah a luhpui
zêl ang.
“Chutichuan, hêng pathum: rinna te, beiseina te,
hmangaihnate hi a awm reng ang; hêngahte hian a ropui
ber chu hmangaihna hi a ni.
Korin-a ringtûte zîngah khân rilru lama tlâkhniâmna a
lo awm tâk avângin, an rinna bulpui \henkhatte chu lo
bânsan hiâl tawh an awm a. A \hente chuan thawhlehna
thurin pawh an phat ta hiâl mai. Paula chuan hê kalsualna
hi thiam takin a hrilhfiah a, Kristâ thawhlehna chu a awm
ngêi a ni tih fiahna dik takte chu a sawi ta a. “Krista chu a
[320]
thih hnû-ah Pathian Lehkha thû ang zêla ni thum nîa
kaihthawha a awm a, Kifa hnêna a lo inlârte kha; chu mi
hnû-ah Sâwm leh pahnihte hnênah a inlâr leh a; chû mi hnû-
ah chuan ûnau zangâ âia tam hnênah a inlâr leh a, chû mi
zînga mi tam zâwk chu tûn thlengin an la dam cheu a;
\henkhat erawh chu an muhîl ta a; chumi hnû-ah chuan
tirhkoh zawng zawngte hnênah, a tâwp berah chuan keimâ
hnênah pawh a inlâr a,” tiin.
Tirhkoh chuan âihawm takin thawhlehna thudik ropui
chu heti hian a swi chhuak ta a: “Mi thi thawhlehna rêng
rêng a awm sî loh chuan Krista pawh kha kaihthawhin a lo
vang; Krista kha kaihthawhin a awm loh chuan kan thu hrilh
hi eng mah lo a ni ang a, in rinna pawh eng mah lo a ni
bawk ang. A ni, Krista a kâitho tih Pathian kan hriatpui
avâng khân Pathian lam thû-ah hriatpuitu dawthei kan lo ni
bawk ang. Mi thîte kaihthawha an awm loh chuan in rin
chu eng mah lo a ni ang a, in sualnaah chuan in la awm fo a
ni ang. Chutî a nih chuan, Kristaa muhîl tawhte kha an
boral ta a ni ang. Tûn damchhûng chauha Krista chunga
beiseina kan neih chuan mî zawng zawnga khawngaihthlâk
ber kan lo ni ang. Nimahsela, Krista chu mi thi zîng ata
kaihthawhin a awm takzet a ni, muhîlte thawh hmahruaitu
a lo ni ta,” tiin.
Tirhkoh chuan Korin khuâa ûnaute rilrû chu thawhlehna
zînga hnehna ropui tak lamah chuan a kaihruai a, chutih
hunah chuan mi thianghlim muhîl zawng zawngte chu
kaihthawh an ni ang a, chutichuan LALPÂ hnênah chatuanin
an chêng tawh ang. Tirhkoh chuan heti hian a sawi: “Ngai
teh u, thurûk ka hrilh dâwn che u hi. Kan zâin kan muhîl
kher lo vang a, nimahsela kan zâin tâwtawrâwt hnuhnung
ber rîk hunah chuan rei lo têah, mit khap kâr lekah
tihdanglamin kan awm vek tawh ang; tâwtawrâwt chu a ri
dâwn sî a; chutichuan mi thîte chu \awih thei lo va
kaihthawhin an awm ang a, keinî pawh tihdanglamin kan
awm vek tawh ang. Hê \awih thei hian \awih theih lohna a [321]
sin tûr a ni a, hê thi thei hian thih theih lohna a sin bawk tûr
a ni. Chutichuan, hê \awih thei hian \awih theih lohna a sin
a, hê thi thei hian thih theih lohna a sin hunah, chû mi hun
ngêiah chuan, ‘Hnehnain thihna a lem zo ta’ tih thu ziak hi
a lo thleng ang. Aw thihna, i tûr chu khawiah nge a awm
tâk?....Nimahsela, kan LALPA Isua Kristâ zâra hnehna min
petu Pathian hnênah chuan lâwmthû awm rawh se,” tiin.
Hnehna Ropui tak mai chuan mi rinawmte chu a lo
nghâk reng a. Tirhkoh chuan hêng thilte hi an chan theih
tûr a ni tih hre rengin, Korin khuâa ringtûte hnênah chuan
mahnî hmasialna leh châkna \ha lo lak a\anga châwikâng
theitu leh thih theih lohna beiseina nêna an nun tiropuitu
tûr chu hrilh a duh a. Kristaa kohna sâng tak an hmuhah
chuan rinawm taka an awm theih nân \hahnemngai takin a
fuih a ni. “Chûvângin ka ûnau duh takte u, nghet takin,
tihchêt ruâl lohin LALPÂ hnâ \hahnemngai taka thawk fovin
awm rawh u, in thawhrimna chu LALPA -ah chuan a thlâwn
ngai lo tih in hre sî a,” tiin a ngên a ni.
Chutiang chuan tirhkoh chuan hneh tak leh chiang tak

maiin Korin khuâa kohhran kalsualna leh tih dân dik lo
hlauhawm leh ngaihdân \ha lo tak mai chu tihdik tumin a
bei a. An thlarau hmangaih tak chung sîin, fiah takin thû a
hrilh a. Vaulâwkna thû leh zilhna thû a sawinaah chuan
Pathian lal\hutphah a\angin an chungah êng a lo chhuak a,
an nun tibawlhhlawhtu sualna rûkte chu a rawn thai lang ta
a ni. Eng tin tak lo dawngsawng ang maw le?
Lehkha a thawn hnû-ah chuan Paula chuan a lehkha
ziakte khân \anpui a duhate rilrû chu a hliam na lutuk ang
tih a hlâu deuh a. An inkâr chu a hla sawt ang tih a hlauh
avângin a thusawite pawh kha hnuh kîr leh tak a nâp a.
[322] Tirhkoh anga kohhran leh zirna hmunte hmangaihtûte chauh
chuan a lungngaihna leh, mahnî a inthiam lohna chu an
hriatthiam puiin, an lâwmpui ber ang. Tûn huna A
rawngbâwlna phurrita neitu Pathian chhiahhlawhte chuan
tirhkoh ropui tak mai chunga thil lo thlenga rawngbâwlna
te, a harsatna te leh a ngaihtuah êm êm \hinnate thil \henkhat
chu an hriatthiampui vê nuâl ang.
Kohhrana in\henna lo awmte chu a vei êm êm a,
khawngaihna leh thawhpui a lo inbeiseite lak a\ang chuan
lâwm lohna lo thleng mai tûr hlauhawmzia chu hre rengin,
sualna zilhna tûr hriattîrna thuchah urhsûn tak mai chu a
pêk a ngai tlat bawk sî. Chutih lai chuan a zilh na lutuk ang
tih a hlâu bawk sî nên; A thuchah an lo dawnsawn dân
chanchin chu hriat châk sî, hlâuthâwng bawk sîin a lo nghâk
ta rân mai a ni! cd
289
BUNG–31
THUCHAH CHU NGAIHVEN A NI
E FESI a\angin Paula chu ram danga rawngbâwl tûrin a chhuak [323]
leh ta a, chutih chhûng chuan Europe rama rawng a lo bâwl
tawhna hmunte tlawh leh a inbeisei a. “Kristâ chanchin \ha
puâng tûrin” Troas khuâah chuan a awm rih hlek a, a thuchah
ngaithlatû tûr tûte emaw a hmuchhuak ta a. Helai hmuna rawng
a bâwl thû chu heti hian a sawi: “LALPA-ah ka tân kawng
hawn a ni,” tiin.
Troas-ah hian hlawhtling takin rawngbâwl mah sela, rei a
awm thei lo. “Kohhran zawng zawng a ngaihtuahna” a bîk
takin Korin Kohhran, chuan a rilrû a tihah êm êm a ni. Troas
khuâah hian Tita hmuh a beisei a, a hnên a\ang hian Korin
mîte lehkha, thurâwn leh zilhna a thawnte kha engtin nge an
lo dawnsawn tih chu hriat a duh hlê a, mahse hetah hian a
beidawng hlê mai. Hê a thil tawh hi heti hian a ziak: “Ka
ûnaupa Tita chu ka hmuh loh avângin ka rilrû chu a hah hlê
mai,” tiin. Troas khuâ chu a chhuahsan a, Makedonia ramah
kalin Filipi khuâah Timothea chu a tâwk ta a ni.
Korin kohhran chungchânga hrehawm taka awm lai hian [324]
Paula chuan thil \ha ber chu a beisei tlat a; mahse a thurâwnte
leh a zirtîrnate chu an lo ngaisual mai ang tih a hlauh avângin
a rilrû chu a lungngai hlê reng tho a ni. “Ka tîsâin muânna
rêng rêng nei chuâng lo va, lehlam lehlamah chuan tih
hrehawmin ka awm ta zâwk a; pâwn lamah insualna te a awm
a, chhûng lamah hlauhnate a awm a. Nimahsela inngaitlâwmte
thlamuântu Pathian chuan, Tita lo kalna chuan min thlamuân
ta,” tiin a lo ziak ta a ni.
Thuchah kengu rinawm tak chuan Korin kohhran mîte
zîngah danglamna mak tak mai a lo thleng ta a ni tih thu
lâwmawm tak mai chu a rawn thlen ta a. Mi tam takte chuan

Paula lehkha thawna zirtîrnate chu an pawm a, an sualnate

an siam a. An nun chuan Kristianna chu a timuâlpho tawh
lo va, sâkhaw mi tak an lo nih theihna tûrin mîte tân entwn
tlâk an lo ni ta zâwk a ni.
Tirhkoh chu lâwmnain a lo khat ta a, anmahnîa hna \ha
tak thawh chhuah a nih tâk avâng chuan lâwmthu sawina
lehkha a thawn leh ta a zâwk a. “Ka lehkha thawn khân
tilungngai che u mah ila, ka inchhîr ta lo; a tîrah erawh kha
chuan ka inchhîr a ni,” tiin. A thûte chu an lo hmuhsit ang
tih hlauhnain a tihrehwm lai chuan, na deuh taka lehkhâ a
thawnte kha a inchhîr rum rum \hîn a. Heti hian a
chhunzawm ta zêl a, “Tûnah chuan ka lâwm a ni,
tihlungngaiha in awm vâng a ni lo va, simna tûra in
lungngaih avâng a ni zâwk e. Keimahni avânga eng mah in
chân lohna tûrin Pathian duhzâwng anga tihlungngaihin in
awm sî a. Pathian duhzâwnga lungngaihna chuan
chhandamna tûra simna a thlen a, chû chu inchhîrawm lo
tak a ni,” tiin. Thinlunga Pathian khawngaihna hnathawh
avânga lo awm, simna chuan inpuânna leh sual kalsannaah
a hruai a. Chutiang chu tirhkohin ‘Korin ringtûte nuna rah
[325]
lo awm chu a ni,’ a ti a. “Thil lâk urhsûnna te, pawi khawih
vê lo in ni tih lantîr duhna te, sual huatna leh sual hlauhna
te, min ngaihna leh \hahnemngaihnate a neihtîr tâk che u
hi.”
Hun eng emawti chhûng chu Paula chuan kohhrante chu
a la vei reng a, a phurrit chu a rih êm avângin a tuâr zo
dâwnin a hre lo \hîn a. Zirtîrtu dik lote chuan ringtûte
chunga a rawngbâwlna chu tihchhiat vek a, chanchin \ha
thudik âia an thuringte zawmtîr an tum a. Harsatnate leh
beidawnnatein Paula chu an huâl vêl nasa a ni tih hê thû
a\ang hian a lo lang a ni. “Khatia, nasa taka tuâr zawh ruâl
loh a, nun rêng pawh beisei lo khawp hiâla delhbeha kan
awm kha,” tiin.
THUCHAH CHU N GAIHVEN A NI 291
Amaherawhchu, tûnah hian lungngaihna chhan pakhat
chu tihkiân a ni ta. Korin mîte hnêna a lehkhathawn chu
pawm a ni tih chanchin a hriat avângin hê lâwmthû hi a lo
sawi chhuak ta a ni, “Kan LALPA Isua Krista Pathian leh Pâ,
khawngaihnate Pâ leh thlamuânna zawng zawng Pathian
chu fakin awm rawh se. Pathianin keimahni min thlamuânna
ngeiin hrehawm eng anga awmte pawh chu kan thlamuân
vê theihna tûrin, ani chuan kan hrehawmna zawng zawngah
min thlamuân \hîn. Kristâ tuârnate chu kan chunga a chuâng
a liâm ang tak hian, kan thlamuânna hi Kristâ zârah a chuâng
a liâm a ni. Nimahsela hrehawma kan awm leh, nangmahnî
thlamuânna tûr leh chhandamna tûr a ni a; chû chuan kan
hrehawm tuâr bawk hi chhel taka in tuârnaah chuan a thawk
\hîn a ni. Hrehawmna chang vête in nih ang hian,
thlamuânna chang vête in ni bawk tih kan hriatin, kan beisei
sakna che u hi a nghet a ni,” tiin.
An lo pianthar nawn leh tâk avâng leh, khawngaihnaaah
chuan an lo \han tâk avâng chuan Paula chuan a lâwmthu
sawiin, an nun leh an thinlung lo danglamnaah chuan fakna
zawng zawng chu Pathian hnênah hlânin, hetiang hian a lo
âu chhuak ta a ni: “Kristaa hnehna min hruai fotu leh,
keimahni hmangaa hmun tina amah hriatna rim hriattîrtu
Pathin hnênah chuan lâwmthû awm rawh se. Chhandam [326]
mêkahte leh boral mâkahte chuan Pathian tân Kristâ rimtui
kan ni sî a. Indona rêng rêngah Sipai-hotûin hnehna a chan
phawt chuan a lo kîr leh lamah salte a rawn hruai \hîn a, hei
hi an tihdân fo a ni. Chutiang hmuakte chuan rimtui
kengtûte an ruât a, sipai hote hnehtu nîa in lam pana an kal
lai chuan rimtui chuan salte chu an la thi mai dâwn a ni tih
a lantîr a, thihna rimtui a nih chu; amaherawhchu, salte
chuan a mantûte duhsakna an dawn a, an nunna chu zuah a
nih dâwn chuan nunna rimtui a lo ni vê thung a, an zalênna
hun chu a hnâi ta tih entîrna a ni.
Tûnah hian Paula chu rinna leh beiseinain a khat a.

Korin khuâa Pathian hnathawhna chungah chuan Setana
chuan hnehna chu a chang dâwn lo tih a hria a, a thinlung
lâwmna chu fakna thûin a rawn sawi chhuak ta ni. Amah
leh a thawhpuite chuan Krista leh thudik hmêlmâte an
hnehna lawm nân Chhandamtu hriatna tidarh zâu zêl tûrin,
\hahnemngaihna nên an lo kal chhhuak ta a. Rimtui angin
chanchin \ha rimtuina chu khawvêl ram tinah an thehdarh
tûr a ni. Krista pawmtûte tân chuan thuchah chu nunna
laka nunna rimtui a lo ni ang a; mahse rin lohnaa boral tûrte
tân chuan thihna laka thihna rimtui a lo ni vê thung a ni.
Hnathawh tûr tamzia a hmuhin Paula chuan, “Hêng thil
atân hian tu nge tâwk ang?” tiin a lo âu chhuak ta a. A
hmêlmâten thuchah kengtu emaw, a thuchah ken emaw an
hmuhsit lohna tûrin Kristâ chanchin tûin nge sawi thei ang?
Chanchin \ha rawngbâwlna mawhphurhna chu khûn tak, a
[327] nihzia Paula chuan ringtûte hnênah chiang taka hriattîr a
duh a. Thû chu rinawm taka puang a, nundân thianghlim
leh thû nêna inrema nun chauh chuan rawngbâwltûte
rawngbâwlna chu Pathian tân leh mihringte tâna pawm theih
leh hlâwkpui theihah a siam dâwn a. Kan hun laia
rawngbâwltûte, hnathawh tûr tamzia hretûte chuan tirhkoh
ang bawkin, “Hêng thil atân hian tu nge tâwk le?” tiin an
âu chhuak vê thei a ni.
Mi \henkhatte chuan Paula chu a lehkha thawn hmasâah
khân ‘mahni a infak’ tiin an sawisêl a. Tûnah hian tirhkoh
chuan hê mi thû-ah hian kohhran member-te chu a tum dân
an rêl dâwn a nih chuan heti hian a zâwt a ni, “Mahni
insawimâwi kan \an leh dâwn ta maw? A nih loh leh, in
hnêna pêk tûr emaw, in hnên atâ emaw sawimâwina lehkha,
mi \henkhat tân a ngai angin kan tân a ngai vê dâwn maw?”
tiin. Ringtu hmun thara insawnte chuan an awmna hmasa
kohhran a\angin sawimâwina lehkhâte an keng \hîn a;
THUCHAH CHU NGAIHVEN A NI 293
mahsela thawktu langsâr takte leh hêng kohhran phuntûte
hi chuan hetiang sawimâwinate hi an mamawh vê lo. Korin
kohhran ringtûte, milem biakna a\anga chanchin \ha rinna
lama lo pakai tâte chu Paula tân chuan sawimâwina \ha ber
an ni mai. Thutak an pawmna leh an nuna siam \hatna lo
awm ta chu a rawngbâwlnaa a rinawmzia hriattîrna a ni a,
thurâwn leh zilhna pe tûra a thuneihna leh Kristâ
rawngbâwltu anga a fuihna tilangtu a ni.
Paula chuan Korin ûnaute chu a hriatpuina lehkhaah a
ngai a. “Nangni hi kan lehkhâ, kan thinlunga ziak, mî zawng
zawng hriat leh chhiar chu in ni e; Kristâ lehkha, keimahni
min ziaktîr, lehkhatuia ziah ni lo, Pathian nung Thlarauva [328]
ziah zâwk, lung phêkah ziah ni lo, tîsa thinlung phêka ziah
zâwk chu in ni tih chiang taka lantîr a ni sî a,” tiin a sawi.
Misualte piantharna leh thutaka tihthianghlim an nihna
hi rawngbâwlnaa Pathian koh ngei a nihna lantîrna \ha ber
chu a ni. Tirhkoh a nihna pawh chu piangtharte rilrûah
chuan a inziak a, an nundân \hâ chuan a hriatpui bawk a.
Ropuina beiseina Krista chu chhûnglama siamin a awm a.
Hê a rawngbâwlna chhinchhiahnte hian rawngbâwltu chu
nasa takin a tichak a. Korin kohhranten Paula rawngbâwlna
an hriatpui ang bawk khân, tûnlai Kristâ rawngbâwltûte hian
chutiang ang hriatpuina bawk chu an nei vê tûr a ni.
Amaherawhchu, kan hunah hian thuhriltûte tam hlê mah
se, rawngbâwltu thei tak leh thianghlim—Kristâ thinlunga
hmangaihna awm ang nei kha an vâng hlê a ni. Kristâ
sâkhua neia insawi tam takte hian, an rah chhuahte chu
chapona te, mahnî-inrintâwkna te, khawvêl hmangaihna te,
tihsual hmuh tumna te, khâkna leh awhnate hi an ni mai sî
a. Chhandamtû nun nêna inang lo deuh maiin an nung a,
an piantharna tûra rawngbâwltûte hnathawh pawh chu an
tihmingchhe hlê mai a ni.
Chanchin \ha rawngbâwltu thei tak mai anga Pathianin

a pawmna tluka châwimâwina ropui zâwk mihring chuan a
nei thei lo. Mahsela LALPAN A hnathawh a thiltihtheihna
leh hlawhtlinna mal a sâwmsakate chu an chapo lo.
Anmahni chuan thiltihtheihna an nei lo a ni tih an hriat
avângin, Amah chu an rinchhan ber a ni tih an hria a. Paula
ang bawkin heti hian an sawi, “Eng pawh keimahni a\anga
chhuaka ruat tûrin keimahni ngawtin kan tlin kan ti lo va;
kan tlin theihna chu Pathian hnên atâ a ni zâwk. Amah
bawk chuan thutlung thar rawngbâwltûahte min tlintîr a,”
tiin.
Rawngbâwltu dik tak chuan Hotupâ hnâ a thawk a ni.
[329] A hnathawh pawimawhna chu a hria a. Krista tih ang
bawkin kohhran leh khawvêl inlaichînna chu a kengkawh
vê a. Hnehtu lâwmman chu misualte chuan an chan vê ngêi
theih nân, nundân ropui zâwk leh sâng zâwka nung tûrin
châu lo vin a thawk a ni. A hmûite chu maichâma meiling
chuan a dek a, Isua chu misual beiseina awm chhun a ni tih
a hriattîr a. A thu ngaithlatûte chuan \hahnemngai taka
\awng\ainain Pathian lama hîp hnaihin a awm a ni tih an
hria. Thlarau Thianghlim chu a chungah a lo fû a, vân mei
pawimawh tak chu a thlarau chuan a lo hre thei a, thlarau
lam thilte chu thlarau lam ngêiin a lo khâikhin thei bawk a.
Setana tawmbûkte chu tichhe vek tûrin thiltihtheihna pêk a
ni. Pathian hmangaihna chanchin a han sawi chuan mîte
thinlungte chu a lo tuiral a, mi tam takte chu, “Chhandama
awm tûrin enge ka tih tûr?” tiin an lo zâwt ta a ni.
“Chûmî avâng chuan khawngaihna kan hmuh ang zêla
hê rawngbâwlna hi kan neih avângin kan zâm lo va; thil
zahthlâk inthupte chu kan malmâk ta zâwk a, ngamthlêmna
thû kan hmang lo va, Pathian thû mi bum nân kan hmang
hek lo; thutak hriattîrin Pathian mithmuhin mi tin chhia leh
\ha hriatna mit kan intluntîr zâwk \hîn a ni. Nimahsela,
kan chanchin \ha hi khuhin a awm chuan boral mêkahte
hian a ni, khuha a awm ni; Krista, Pathian anpui, a ropuizia
Chanchin |ha êng chuan anmahni a chhun-ên theih lohna
tûrin, chûngahte chuan hê khawvêl pathian hian ring lote
rilru a tidel ta a. Mahnî thû kan hril sî lo va, Krista Isua
chu LALPA a ni tih kan hril zâwk \hîn a, keinî pawh Isua
avâng in bâwih kan nih kan hril bawk \hîn. Isua Kristâ
hmêlah chuan Pathian ropuizia hriatna êng chu min pe tûrin,
‘Thim atâ êng a êng chhuak ang,’ titu Pathian chuan kan
thinlungte hi a chhun-êng ta sî a.”
Chutiang chuan tirhkoh chuan Kristâ rawngbâwltu anga [330]
a hnêna mawhphurhna pawimawh tak kawltîr a nih ang ngêi
chuan Pathian khawngaihna leh zahngaihna chu a tilianin,
a tizahawm ta a ni. Amah leh a ûnaute chuan harsatna te,
tawrhna te leh hlauhawmte tâwk \hîn mah se, Pathian
zahngaihna tam tak chuan a chelh ding tlat \hîn. An thu
ngaithlatûte duh dân milin an rinna leh thusawi chu an duâng
ngai lo, an zirtîrna mîten an ngaihthlâk duh lehzual nân,
chhandamna atâna thutak pawimawh tak chu an zêp duh
chuâng bawk hek lo. Thutak chu a nih dân ang takin mâwl
leh chiang takin an sawi mai a, mîte piantharna tûr leh hneha
an awm theih nân an \awng\ai bawk a. An thudik sawi
chuan mi tin chhia leh \ha hriatna a hneh theih nân an zirtîrna
leh an nungchang chu inmil ngêi tûrin an bei a ni.
Tirhkoh chuan heti hian a chhunzawm zêl a,
“Thiltihtheihna nasatzia chu keimahnî hnêna mi ni lo vin,
Pathian tâ a nih theih zâwkna tûrin, chû ro chu hlum bêlahte
kan vawng a ni,” tiin. Pathian chuan A thutak chu
vântirhkoh sual vê lote hmangin a puâng darh thei, mahsela
hei hi A thil ruâhman dân a ni lo. A thiltum tihlawhtling
tûrin mihringte, chak lohnaa hual vêl, chu a thlang a ni. Ro
hlu tak mai chu hlum bêlah a dah a. Mihringte hmanga
khawvêlah a malsâwmna chu thlen tûr a ni tlat. Anmahni
hmangin A ropuina chu sual thimah hian a êng chhuak tûr a

ni. Hmangaih taka rawngbâwlin, misualte leh \anpui ngaite
chu an tlawh ang a, kros-ah chuan an hruai tûr a ni. An thil
tih zawng zawngah chuan engkima Engkim hnênah chuan
ropuina te, châwimâwina te leh faknate chu an pe tûr a ni.
Paula chuan amâ thiltawnte sawiin, amâ ham\hatna mai
tûra Kristâ rawngbâwl a thlan lohzia a entîr a, a kalkawngte
chu harsatna leh thlêmna hlîrin a huâl vêl sî a. Heti hian a
ziak, “Lehlam lehlama nêksâwrin kan awm a, nimahsela
kan thâw a ipik sî lo; mangangin kan awm a, nimahsela kan
[331] bei a dawng sî lo; tihduhdahin kan awm a, nimahsela
kalsanin kan awm sî lo; vuâk thlûkin kan awm a, nimahsela
tihboralin kan awm sî lo; kan taksaah hian kumkhuâin Isuâ
thihna chu kan pu zêl \hîn a, Isuâ nunna pawh kan taksaah
hian a lan theih nân,” tiin.
Paula chuan a ûnaute hnênah amah leh a thawhpuite chu
Kristâ thuchah kengtûte an nih avângin hlauhthâwnawmah
an awm reng a ni tih a hriat nawntîr leh a. Harsatna an
tawhte chuan an chakna chu a tikiâm hlê mai. Heti hian a
ziak, “Keinî nungdama la awmte hi Isua avânga thi tûra
mantîrin kan awm fo va, Isuâ nunna pawh kan tîsa thi theiha
hian a lan theih nân. Chutichuan keimahnîah hian thihnain
a thawk \hîn a, nangnîah erawh chuan nunnain a thawk zâwk
\hîn a ni. Thawhrimna leh tlâkchhamna avânga taksaa an
tuârnaah chuan, hêng Kristâ rawngbâwltûte hian A thihna
chu an \âwmpui vê a ni. Amaherawhchu, anmahnia thihnain
a thawh avângin Korin mîte tân thlarau lam hrisêlna leh
nunna a rawn thlen thung a; thutak rinna avâng chuan
chatuan nunna thlangtûte atân siam an lo ni ta. Hê thil thlîr
hian Isua zuitûte chuan an inthlahdahna leh lâwm lohna
avângin thawktûte phurritte leh, harsatnte chu an belhchhah
loh nân an fîmkhur hlê tûr a ni. “Paula chuan heti hian a
sawi chhunzawm zêl a, ka ring a, chuvângin thû ka sawi a
ni, tih ziak ang khân, chu mi rinna rilrû ngêi pûin keini
pawhin kan ring vê a; chuvângin thû kan sawi bawk a ni,”
tiin.
A hnêna kawltîr thutak takna chu pawm thlapin, Paula
chu eng thil mahin Pathian thû chu mi bum nân hmantîr
theih a ni lo va, a thlarauvin a thil pawm chu hliahkhuhtîr
theih a ni bawk hek lo. Khawvêl ngaihdân nêna inremnain
hausakna te, châwimâwina te leh nawmnate chu lei a tum
bawk lo. Korin mîte hnêna a thusawi \hin—rinna avânga
thih hlauhawmah pawh awm sela a hlâu chuâng lo. Thîa
Tholeh ta ngêi khân thlân a\ngin a kaitho ang a, Pâ hnênah
a hruai ang tih a hriat tlat vâng a ni.
Heti hian a sawi, “Engkim nangmahni \hatna tûr a ni sî [332]
a, khawngaihna chu mi tam zâwk zâra tihpuna awmin,
Pathian ropuina tûrin lâwmthû nasa tak a sawitîr theih nân,”
tiin. Tirhkohte chuan mahni intihropui nân chanchin \hâ
chu an puâng lo. Thlarau hnehna neih beisei avâng chauhin
hê hnâah hian an inhlân a. Hê beiseina hian hlauhawmna
leh tawrhna pawh lo awm sela a thawh zuitîr zêl thei a ni.
Paula chuan heti hian a puâng, “Chû mi a vâng chuan
kan zâm lo va, kan pâwn lam mihring hi lo awngrawp telh
telh mah se, kan chhûnglam mihring chu nî tin siam thar
zêlin a awm zâwk a ni,” tiin. Paula chuan hmêlmâ
thiltihtheihna chu a hria a ni; a taksa chu lo awngrawp telh
telh mah se, Kristâ chanchin \ha rinawm tak chu tîm miah
lo vin a puâng zêl a. Pathian râlthuâm famkima inthuâmin,
hê kros mi huaisen hian inbeihnaah chuan hma lam a pan
zêl a ni. A hlimna âw chuan hmêlma hnehna a nei a ni tih
a puâng a, mi rinawm lâwmman tûr chu en reng chungin,
hnehna âwin heti hian a puâng chhuak a, “Kan hrehawmna
nêp tak, tûn mitkhap kâr chhûng chauha awm tûr hian
ropuina nasa tak, chatuan atân min siamsak nasa tulh tulh a
ni; thil hmuh theihte hi en lo vin, thil hmuh theih lohte chu
kan en zâwk sî a; thil hmuh theihte hi rei lo tê atân a ni a,

thil hmuh theih lohte erawh chu chatuan atân a ni sî a,”
tiin.
Tirhkohin a ngenna chu rilru khawih thei tak leh,
\hahnemngai taka ngenna a nih avângin Korin ûnaute chuan
an Tlantu hmangaihna teh sên ruâl loh chu an ngaihtuah thr
leh ta a ni. Heti hian a ziak, “Kan L ALPA Isua Kristâ
khawngaihna chu, a retheihna avânga in lo hausak theihna
tûrn hausa mah sela, nangmahnî avâng ngêiin a lo retheih
tâk kha in hre sî a. Eng anga sâng a\angin nge a lo kûn
hniam tih in hria a, inngaihtlâwmnaa a chhuk thûkzia pawh
in hria a ni. Mahni inphatna leh inhlanna kawng a lo zawh
[333]
tawh avângin, a nunna a pêk hmâ loh chuan a hawi kîr leh
ngai tawh lo. A tân chuan lal\hutthlêng leh kros inkârah
chawlhna a awm lo.
A lehkha thawn chhiartûten anmahnî tâna Chhandamtu
inphah hniamna ropui chu famkim taka an hriat theih nân
Paula chuan a mal tê têin a hrilh a. Pathian ang tluka a
awm lai leh, Amah nêna vântirhkohte châwimâwina an
hmuh laia Kristâ awmdân chu sawiin, tirhkoh chuan
inngaihtlâwmna hnuai ber a rawn thlen thlengin a chhui ta
zêl a. Paula chuan vân Miropuia inhlanna makzia a hriat
fiahtîr theih phawt chuan an nunna a\angin mahnî hmasialna
zawng zawng chu a bo vek ang tih a ring nghet tlat a.
Pathian Fapain A ropuina a hlih dânte a entîr a, mihring
anga A rawn inpêk dân te, chhiahhlawh anga A
inngaihtlâwm dânte leh, thih thlenga thû a âwih dân leh,
kros-a a lo thih dânte thlengin a hrilh bawk a; hei vâng hian
mihring tlu tawh chu beiseina leh vân hlimna a neihtîr ta a
ni.
Kros êng a\anga vân nungchang kan zir chuan
zahngaihna te, lainatna te leh ngaihdamnate chu intlukna
leh diknate nên a inrem thlap a ni tih kan hmu a.
Lal\hutthlêng laiah chuan kut leh kê leh sîr lama Pathian
nêna inrem lehna siamna tûra tawrhna chhinchhiahnate kan
hmû a ni. Tâwpchinneilo Pâ hnaih thei loh ênga chêng,
mahse A Fapa tlinna azâra Amâ hnêna min lo pawmtu chu
kan hmû a. Lungngaihna leh beidawnna rawn thlentu phuba
lâkna chhûm, kros a\anga êng lo chhuak chuan Pathian thu
ziak: ‘Nung rawh, mi sual nung rawh, nang sual sim, ringtu
thlarau, nung rawh, tlanna man ka pe tawh sî a,’ tih chu a
rawn lantîr a ni.
Kristâ chanchin kan ngaihtuah hian tehsên ruâl loh
hmangaihna lui kamah chuan kan chêng reng a. Hê [334]
hmangaihna chanchin sawi hi kan tum reng a, kan \awng
hian a daih ngang lo a ni. Hê leia a nundân te, kan tâna a
inhlanna te, kan âiawha vâna A hnathawh te, Amah
hmangaihtûte tâna in ropui a buatsaih dânte kan ngaihtuah
chuan, ‘Aw Kristâ hmangaihna thûk leh zâuzia tak chû!’
tiin kan âu chhuak thei chauh a ni. “Hê mî-ah hian
hmangaihna a awm, keimahnin Pathian kan hmangaih ka ti
a ni lo va, amahin min hmangaih a, kan sualte thupha
châwina ni tûrin a Fapa a rawn tîr ka tî a ni zâwk e.... Ngai
teh u, Pâin min hmangaihna chu a va nasa êm! ‘Pathian
fâahte’ min vuah tâk hî!”1
Zirtîr tak takteah chuan hê hmangaihna hi, mei
thianghlim angin, thinlung maichâmah a alh reng ang. Hê
leiah ngêi hian a ni, Kristâ zârah Pathian hmangaihna chu
tihlana a awm ni. Hê leiah ngêi hian A fâte chuan hê
hmangaihna hi an nundân bawlhhlawh kai lova an lantîr a
\ûl a ni. Chutiang chuan mi sualte chu Pathian Berâm No
en tûrin kros-ah chuan hruaiin an awm ang. cd
_____
1
1Johana 4:10; 3:1
BUNG–32
KOHHRAN THILPHAL TAK CHU
[335]
K ORINkohhran hnêna a lehkha thawn hmasaah khân Paula
chuan ringtûte hnênah hê leia Pathian hnathawh
chhawmdâwlna tûra zirtîrna tlângpui a pê a. An tâna a
tirhkoh hnathawh dânte ziakin hetiang hian zawhna a siam
ta a ni:
“Sipai tûin nge mahni inchâwma râl kâp ngai ni? Tûin
nge a rah ei sî lo vin grêp huan siam ngai ni? A nih loh leh
tûin nge ran rual hnutê ei sî lo vin ran ruâl enkawl ngai ni?
Chûng thû chu mihring ang maiin ka sawi em ni? Dân thû
pawhin chûng ngêi chu a sawi bawk lo vem ni? Mosiâ dân
lehkhabûah chuan, ‘Sebâwngpain buh a chîl laiin a hmûi
phuâr suh,’ a ti a. Pathianin bâwngpa tân mai em ni a
ngaihtuahsak ni? Ni e, keimahnî tân a ni an ziak ni; lei lettu
chuan beisei neiin leh tûr a ni a, buh vawtu pawh chuan
chan neih vê beiseiin vuak tûr a ni sî a.
Keinin thlarau lam thilte chu in hnêna kan tuh tawh
[336] chuan, tîsa thilte chu en mah ila, thil hlâwk tak em ni ang?
Mi dang mahin in chunga thuneihna chu an chan chuan,
keinî hi chang tûr kan ni lehzual lâwm ni? Nimahsela, chû
thuneihna chu kan hmang lo; Kristâ chanchin \hâ kan dâl
lohna tûrin engkim kan tuâr hrâm hrâm zâwk a ni. Thil
serh buatsaih vêltûte chuan Pathian biak ina mi thil an ei
leh, mâichâm nên chanvo an nei tih in hre lo vem ni?
Chutiang takin, LALPA chuan chanchin \hâ chu an ei hmuh
nân a ruat a ni”1 tiin.
Tirhkoh chuan hetah hian biak ina rawngbâwltu
puithiamte enkawlna atâna LALPÂ ruâhman thil chu a sawi
a ni. Hê hna thianghlim atâna dah hrante chu thlarau lam
malsâwmna atâna rawng an bâwlsakate chuan an
_____
1
1 Korin 9:7-14
KOHHRAN THILPHAL TAK 301
Sebâwngpain
buh a chîl laiin
a hmûi phuâr
suh
chhawmdâwl tûr a ni. “Levia chîte zînga puithiam hna

chang apiangte chuan Dân thû angin mîte lakah
sâwmapakhat lâk tûr thû an hmu ngêi a ni.”2 Levia chî chu
biak in leh puithiam hna thianghlim thawh lam chî rêng
rêng atâna LALPÂ thlan an ni. Puithiam chungchângah heti
hian sawi a ni, “L A L P A in Pathianin L A L P Â hminga
rawngbâwla awm tûrin a ruat a ni....”3 tiin. Thil lo punga
sâwmapakhat zêl chu L A L P A N a tân a hauh tlat a,
sâwmapakhat pe lova kawl tlat chu LALPAN inrawknaah a
ngai a ni.
Rawngbâwlna chhawmdâwlna atâna ruat a nih dân chu
Paula chuan heti hian a sawi, “Chutiang takin, LALPA chuan
chanchin \hâ chu an ei hmuh nân a ruat a ni,” tiin. Chû mi
hnû-ah Timothea hnêna lehkha thawnah tirhkoh chuan heti
hian a sawi, “Hnathawktu chu a hlawh hmu tlâk a ni,”4 tiin.
Sâwmapakhat pêkna hi A rawngbâwlna chhawmdâwlna
atâna Pathian thil ruâhman a ni. Thilpêk chi hrang hrang [337]
leh thawhlawm chu LALPAN fel takin a thliâr vek a. Judate
dânah chuan Pathian hna châwmnun zêl nân leh, \anpui
_____
2
Hebrai 7:5; 3 Deuteronomi 18:5; 41 Timothea 5:18
ngaite mamawh pêk zêlna tûrin thilphalna rilrû pu reng tûrin

mipuite chu zirtîr an ni. Hun bîk atâna thawhlawmte an
awm bawk a. Rah seng hunah lova rah hmasa ber—buh te,
uain te leh hriakte chu LALPÂ hnênah thawhlawm atâna hlan
a ni phawt a. Lova rah seng hmaihte chu mi retheite tân
zuah a ni. Berâm hmul meh hmasak berte leh chhangphut
buh chil hmasak berte chu Pathian tân dah hran an ni.
Chutiang bawkin ran piang hmasa berte pawh tih tûr an ni
a, fapa piang hmasa ber tân chuan a tlanna man pêk tûr a ni.
Thlâi rah hmasa berte chu biakbûkah LALPÂ hmâa pêk phawt
tûr a ni a, chumi hnû-ah puithiamte hman atân hlan tûr an ni.
Hetiang khawngaih thiltih dân hmang hian L ALPAN
Israelte hnênah Amah chu engkimah a hmasa ber a ni tûr a
ni tih zirtîr a tum a. Chutiang chuan Pathian chu an lo neitu
leh an ranrual neitu a nihzia hriat nawntîr leh an ni a; an
thlâi \hantîrtu leh tihmintu atâna nisâ leh ruah petû chu
Amah chu a ni. An thil neih rêng rêng chu Amâ tâ a ni a;
anni chu A bungraw enkawltu mai an ni.
Kristiante, Juda hnam âia ham\hatna nei tam zâwk daihte
hian anni âia pêk tlêm zâwk chu Pathian thil tum dân a ni
lo. “Tu pawh tam tak an kawltîra hnênah chuan tam deuh
an phût ang,”5 tiin Chhandamtu chuan a puâng a ni. Hebrai
mîte thilphal tûra ngen an ni hi an hnam \hatna tûra tih a ni
[338]
ber; tûnah hian Pathian hnâ chu khawvêl ram zawng
zawngah tihdarh a ni. Amah zuitûte kutah chuan Kristan
chanchin \ha sum hlû chu a dah a, khawvêla chhandamna
chanchin lâwmawm pêkna hnâ chu an chungah a dah a. Dik
tak chuan hmân lai Israelte âi khân kan mawhphurhna chu
a ropui zâwk daih a ni.
Pathian hnâ chuan hmalam a pan zêl avângin \anpui tûra
kohna pawh alo tam tiâl tiâl ang. Hêng kohnate hi chhân
an nih theih nân, hê thupêk hi Kristiante chuan an ngaihven
tûr a ni. “Ka inah ei tûr a awm theih nân sâwmapakhat
_____
5
Luka 12:48; 6 Malakia 3:10
zawng zawng chu thawhlawm inah rawn la rawh u,”6 tih hi
Kristiana inchhâl zawng zawng hian Pathian hnênah an
thawhlawm leh sâwmapakhatte rinawm takin rawn la sela
chuan A sum in chu a khat vek ang. Chutichuan chanchin
\hâ chhawmdâwlna tûra sum tuâkna, intihhlimna dâwrpui
siam te, chi\ha-vâwrna te leh hlim hlawp siamna pâwlte
chu a ngai lo vang.
Mîten an sumte chu mahnî intihlâwm nân te, an
châkzâwng tihpuitlinna tûr te, mahni inchei mâwina tûrte
leh, an intihropui lehzualna atânte hmang tûra thlêm an ni
\hîn. Hêng thil atânte hian kohhran member tam takte chuan
zalên tak leh hleihluâk taka hman an tîm miah lo.
Amaherawhchu, hê leia A hna kal zêlna tûra LALPÂ sum ina
pe tûra ngen an nih chuan an remti leh sî lo. Pêk loh ngawt
chu \hâ an ti sî lo va, thil \ûl lo va an hman âia tlêm daih
chu an pe vê mai mai a ni. Kristâ rawngbâwl hmangaihna
tak tak an lantîr lo va, thlarau chhandamnaah hian tuina tak
tak an nei bawk hek lo. Chutiang ang Kristian nun chu a
makin a sawngnâwiin, a bawrhsâwm a nih chû!
Mihringte hnêna pêk hna thianghlim ber leh sâng ber
mai, khawvêl hnêna \hatna te, zahngaihna leh thutak
hausakna puân hnâ chu pui tûrin Kristâ hmangaihna nêna [339]
thinlung ênna neitu chuan tih tûr maia ngai lo vin, nuâm
tihna nên rawng a bâwl ang.
Awhna rilrû hian mîte chu mahnî lâwmna mai zawnna
lamah a hruai a; sum leh pai Pathian tâ ngêi mai chu a dik
lo zâwngin a lo hmang ta a ni; hê rilrû hi Pathian tân a
tenawm a, A zâwlneiin A mîte na taka a zilhhâuna thû pawh
kha a dik rêng a ni, “Mihringin Pathian tâ chu a rûksak tûr
em ni? Mahse nangnî chuan min rûksak \hîn. Nangnî erawh
chuan, ‘Engahte hian nge kan rûksak che?’ in ti a.
‘Sâwmapakhat leh thil hlanahte hian. Ânchhiâ lawh in ni
_____
7
Malakia 3:8, 9
ta; nangnî hê hnam pum pui hian Kei hi min rûksak sî \hîn
a.’”7
Thilphalna rilrû chu vân rilrû a ni. Hê rilrû lanchhuahna
sâng ber mai chu kros-a Kristâ inthâwinaah khân a ni. Kan
âiah Pâ chuan A Fapa neih chhun a pê a; Krista chuan a
neih zawng zawng chu pe chhuak vekin, mihring chhandam
nân Amah a lo inpe ta a ni. Kalvari kros chuan Chhandamtu
zuitu tinrêngte chu thilphalna nei tûrin a ngên a. Chuta dân
tihlana awm chu ‘Pêk Dân’ hi a ni. “Amahah Ka awm reng
\hîn’ titu chu Amâ awm ang bawk khân a awm vê tûr a
ni.”8
A lehlamah chuan mahnî hmasialna rilrû chu Setana rilrû
a ni. Khawvêl nuna dân lo lang chiâng tak mai chu ‘Lâk
Dân’ hi a ni. Hlimna leh âwlthâwng taka awmna neih tumin
an beisei a, mahse an chi tuh rah chu buaina leh thihna a ni.
Pathianin A fâte chu mal a sâwm theih loh hun thlengin
Amâ tâ tûra A hauh chu a pe kîr duh lo mai dâwn em ni le?
LALPÂ hnênah Amâ tâ chauh an hlân tûr a ni lo va, A sum
[340] inah chuan lâwmna thilpêk thawhlawm phal takin an rawn la
bawk tûr a ni. Thinlung hlim takin Siamtû hnênah chuan an
thil rah hmasa ber te, an thil neih \ha ber, an rawngbâwlna \ha
ber leh thianghlim ber chu an rawn hlân tûr a ni. Chutiang
chuan malsâwmna tam tak an dawng ang. Pathian ngêi
chuan an thlarau chu huân, tui kang chat ngai lo angin a
siam ang. Rah sengna ropui hnuhnung ber chu a lo awm
hunah chuan, Hotupâ hnêna an buhphal rawn kengte chu
an talen pûk mahnî hmasial lo taka an hman lâwmman a ni
ang.
Pathian thlan thuchah kengtûte, hna ropui tak thawktûte
chu mahni intumin râl an beihtîrin, an ûnaute chhawm-
dâwlna leh khawngaihna tel lo vin an kal tûr a ni lo.
Rawngbâwlna an neih theihna tûra anmahnî hnathawh lai
kalsantûte chu, kohhran member-te chuan phal takin an
_____
8
1 Johana 2:6
K OHHRAN THILPHAL TAK 305
\anpui tûr a ni. Pathian rawngbâwltûte tihthatho an lo nih
hian A hnâ chuan nasa takin hmâ a sâwn \hîn a ni.
Amaherawhchu, mihringte mahnî hmasialna avânga
\anpuina an hmuh tûr pawh an hmuh loh chuan, an kutte
chu tihchak lohin an lo awm a, an hman tlâkna pawh nasa
takin tihkiâm a ni \hîn.
Amah zuitû nia inchhâl sî, thawktu inhlân zo takten
\hahnemngai taka rawng an bâwl laia nunna atâna thil
pawimawhte tlachhama awmtîr phaltûte chungah chuan
Pathian lâwm lohna mei chu a awm a ni. Hêng mî, mahnî
hmasialtûte hi an chanchin sawi fel tûra koh an ni ang.
LALPÂ sum an hman dik loh dân chauh sawitîr an ni lo vang
a; A rawngbâwltu rinawmte chunga hrehawmna leh
lungchhiatna an thlentîr dânte pawh sawitîr an ni bawk ang.
Rawngbâwl tûra kohte, Pathian rawngbâwlna avânga
engkim kalsantûte chuan an inhlanna avâng chuan anmahni [341]
leh an chhûngte châwmna khawp hlawh an hmu ngêi tûr a ni.
Khawvêl lam hnathawhna pêng hrang hrang-ah chuan
rilru lam te, tharum lam tea thawktu rinawmte chuan hlawh
\ha tak an thawk chhuak thei a. Thutak puân darhna hnâ,
Kristâ hnêna thlarau hruaina hnâ chu hna dang zawng âi
pawhin a pawimwh zâwk lo vem ni? Hê hnâa rinawm taka
thawktûte chuan hlawh \ha tâwk tak chu an phû vê a ni
lâwm ni? Tîsa lam \hatna tûr leh thlarau lam \hatna tûra
hna thawh hlutna kan han khaikhin hian, lei lam hnâ âia
vân lam hnâ kan ngaih pawimawhna kan entîr a ni.
Rawngbâwlna chhawmdâwlna atân sum inah pawisa a
awm theih nân leh, ramthim rawngbâwltûte hnathawhnaa
\anpui tûra sâwmna chu tihpuitlin a nih theih nân, Pathian
mîte chuan hlim tak leh phal taka an pêk hi a \ûl a ni. Pathian
hnâ atâna thil mamawhte chu kohhran hmâa pharh hi
rawngbâwltûte mawhphurhna khûn tak chu a ni a; thilphal
tûra zirtîr pawh an tih tûr a ni. Hei hi ngaihthah a lo nih a,
mi dangte mamawh chu kohhranin an pêk loh chuan LALPA

hnâin a tuâr chauh pawh ni lo vin, ringtûte hnêna
malsâwmna lo thleng tûr pawh chelh behin a awm bawk a
ni.
Mi rethei takte pawhin an thawhlawmte chu Pathian
hnênah an rawn thlen tûr a ni. Anmahni âia mamawh zâwkte
chu an puih theih nâna mahni inphatin, Kristâ khawngaihna
sem vê tûte an ni tûr a ni. Mi rethei thilpêk te, mahni
inphatna rahte chu rimtui angin Pathian hnênah a chho a ni.
Mahni inhlanna thil tih rêng rêng chuan a petu rilrûah mi
\anpui duhna rilrû a neihtîr tlat a; mi hausâ chu a \anruâlpui
reng a. A retheihna avânga kan lo hausak theih nân, kan
tân a lo rethei ta a ni.
[342] Rethei taka awmte mah ni se, an thilpêka Pathian hna
puih duhna neite fuihna tûrin hmeithai pachhe tê pawisa
dere pahnih, a neih zawng zawng thawhlawm ina rawn thlâk
chu hriat reng tûra chhinchhiah a ni. Hê hmeichhia, “A
neih zawng zawng petû” chanchin hi Krista chuan zirtîrte
hnênah a sawi a. Mahni inphatna pawh nei lo va thawh vê
ngawt âi chuan a thilpêk kha tlêm hlê zâwk mah sela a ngai
ropui zâwk daih a ni. Tam tak an neih a\angin tlêm tê chauh
an pê a ni. Hmeithai kha chuan thawhlawm a neih theih
nân, A nunna atâna thil pawimawhte pawh chânin, a tûk
lamah a mamawhte chu Pathianin a pe zêl mai ang tih ringin
a pê a ni. Chhandamtu chuan a chanchin chu heti hian a
sawi, “Tih tak meuhin ka hrilh a che u, thawhlawm bâwma
thlâktu zawng zawng âi khân, hê hmeithai rethei tê hian a
thlâk tam zâwk,”9 tiin. Chutiang chuan a thilpêk hlutna
chu a tam lamah ngaihtuah lo vin, a neih a\anga eng zât
nge a pêk tih leh, a petû rilrûah a innghat zâwk a ni.
Pathian hnâ atâna thil ropui tak tih châkna chu piangthar
tîrte chuan an neih theih nân, kohhran zîngah chuan tirhkoh
Paula chuan châu lo vin rawng a bâwl a. Thilphalna nei
_____
9
Marka 12:44
reng tûrin a fuih fo a ni. Tûn hma lama a lo thawhna Efesi
upate hnêna thû sawiin, “Engkim ka tih apiangah ka tihhmuh
\hin che u kha, chutianga thawk rim chung leh, LALPA Isuâ
thû hre reng chungin mi chak lote in \anpui tûr a ni; amah
ngêiin, ‘Eng lo lâk âiin pêkin lukhâwng a nei zâwk’ a tih
kha,” a ti a. Korin mîte hnênah chuan heti hian a ziak a, “A
theh tlêm chuan a ât tlêm bawk ang a, a theh tam chuan a ât
tam bawk ang. Mi tinin ui chunga pe lo vin, pêk loh theih
loh anga ngâia pe hek lo vin, an thinlunga an tum ang zêlin [343]
pe \heuh rawh se; Pathian chuan hlim taka petû a ni a
hmangaih ni,”10 tiin.
Makedonia rama ringtûte chu an rethei deuh vek a;
amaherawhchu, an thinlungte chu Pathian leh a thutak
hmangaihnain a luângliam a; chuvângin chanchin \ha
chhawmdâwl nân hlim takin an pê a ni. Juda ringtûte \anpui
nâna Gentail kohhrante zînga thawhlawm khawn a nih khân
Makedonia rama piangtharte thilphalna chu kohhran dangte
entawn atân hman a ni. Korin khuâa ringtûte hnêna lehkha
thawnin tirhkoh chuan heti hian a sawi a, “Makedonia rama
kohhranho pâwlte zînga Pathian khawngaihna pêk chu kan
hriattîr dâwn a che u; khatia hrehawmna fiahna nasa tak
chunga an hlimna liam leh, nasa taka an retheihna chu a
liam a, an thilphalna nasa taka a chak tâkzia kha....An theih
tâwk âia liâm pawh, anmahni duh thû ngêiin an pê tih ka
hriatpui a sîn! Chû thilpêk chu an pawm theihna tûrin nasa
takin min dîl chiâm a, mi thianghlimte rawngbâwlnaa tel
vê chu kan chungah an rawn thlen ta a ni.”11
Makedonia ringtûte inhlan phalna chhan chu an thinlung
zawng zawnga an inhlan vâng a ni. Pathian Thlarauvin a
han khawih a, “LALPÂ hnênah an inpe hmasa tê tê a ni,”12
chutah chanchin \ha chhawmdâwl nân an thil neihte chu
phal takin an lo pe ta a. Pe tûra tur pawh an ngai lo; mi
dangte mamawh pe tûrin an thil mamawhte an neih loh phah
_____
10
Tirhkohte 20:35; 2 Korin 9:6, 7; 112 Korin 8:1-4; 12 2 Korin 8:5
a, chû chu an lâwm phah êm êm zâwk a ni. Tirhkohin khap

a tum pawhin an thilpêk chu pawm hrâm tûrin an ngên zâwk
a. Mâwl tak leh dik taka khawsain, ûnaute an hmangaih a,
[344] lâwm takin eng pawh chân an huâm a, mîte tâna thil \ha tih
châknaah hian an awm tlat a ni ber e.
Paulan Korin khuâa Tita a tirh khân chuta ringtûte chu
tichak tûrin a hrilh a, chû kohhran chu thilpêk lamah hian
an lo \han chhoh zêlna tûrin a zirtîr a ni. Mi mal takin
member-te hnênah pawh lehkha ziakin amâ ngenna chu a
belhchhah vê bawk a. “Chutichuan, engkim: rinna te,
thusawi thiamna te, hriatna te, \hahnemngaihna zawng
zawng te, min hmangaihna te, in ngah ang hian chû
khawngaihna pawh chu in ngah theih nân taihmâk chhuah
rawh u. Chutichuan, duh tûrin inpeihna a awm ang khân,
in neih ang zêla hlenna pawh a awm theihna tûrin, tûnah
zawng tihlen tawh rawh u. Inpeihna chu a awm phawt
chuan, mî a neih loh pui ni lo vin, a neih angzia zêla a pêk
chu lawm tlâk a ni sî a. Pathianin khawngaihna tin rêng in
chungah a vûr thei a ni; chutichuan nangnin engkimah a
tâwk zet nei fo vin, hnathawh \ha tin rêng atân in ngah thei
ang.... Thilphalna tin rêng, keimahni avânga Pathian hnêna
lâwmthu sawina siamtu chu nei tûra engkima tihausaka
awmin, thehtu hnêna chi petu leh, ei atâna chhang petu
chuan in theh tû chî a pe che uin, a tih punsak ang che u a,
in felna rahte chu a tihhlâwk sak bawk ang che u.”13
Thimzînga la awmte hnêna chanchin \ha thuchah
thehdarhnaah chuan, ringtûte chuan an \anpui vê a ni tih an
hriat avângin, kohhran hmasa chu mahnî hmasial lo va
thilphal taka pêin lâwmna ropui takah chuan an lo awm ta a
ni. Mîte tâna an thilphalna chuan Pathian khawngaihna chu
a thlâwnin an dawng lo tih an lantîr a. Chutiang thilphalna
chu engin nge lo awmtîr thei le? Thlarau tihthianghlimnain
_____
13
2 Korin 8:7, 11, 12; 9:8-11
a ni. Rngtûte leh ring lotûte mit hmuhah chuan khawngaihna
thiltih mak a ni.
Thlarau lama hmuingîlna chu Kristian thilphalna nên
hian a inzawm nghet tlat a. Tlantu \anpuina lâwmawn an [345]
nuna an lantîr theihnaah hian Krista zuitûte chu an lâwm
tûr a ni. LALPÂ hnêna an pêk hian an ro chu vân lam
rorêlnaah a lo kal hmasa a ni tih thutiâm chu an nei a ni.
Mîte hian an ro neih chu him taka awm tûrin an siam dâwn
lâwm ni? Khenbehna ser awmna khutah chuan dah rawh
se. An thil neih chu an chên dâwn lâwm ni? |anpui ngai
leh hrehawm tuârte malsâwm nân hmang mai rawh se. An
thil neihte chu an tipung dâwn lâwm ni? Vân zirtîrna hi
ngaihven teh se, “I sumin LALPA châwimâwi la, i thil lo
pung hmasa ber zawng zawngte nên; tichuan i buh in chu a
lo khat liâm ang a, i sâwrkhur uain tharin a luâng liâm ang.”14
Mahnî tân chauh an thil neih chu vawn tum teh se, an
chatuan boralna tûr a ni ang. Amaherawhchu, an rote chu
Pathian hnênah pê sela, chû mi hun a\ang chuan A thu ziak
chu a lo chuâng vê tawh ang a, danglam thei tawh lo va
chhinchhiah a lo ni tawh bawk ang.
Pathian chuan, “Tui luânna zawng zawng kama chi theih
\hînte u, in eng a thâwl e,”15 a ti a. Pathian hnâ atân emaw,
mihringte mamawh atân emaw kan pêk phawt chuan Pathian
thilpêkte chu a lo luâng reng ang a, retheih phahna a thleng
lo vang. “Sem darh chu pun lehzualna a ni a, mamawh
tâwk aliam kawmpui chu tlâkranna a ni.”16 Chi thehtu
chuan a theh darh khân a chî chu a tipung zêl a. Chutiang
bawkin Pathian thilpêkte rinawm taka semtu chu a ni ang.
An pêk hian malsâwmna tam zâwk an hmu zêl a ni. “Pe
rawh u, tichuan pêkin in awm ang. |hahnemngai taka teh
a, beng muka, sâwi muk a, liâm zawih zawihin in mal
chungah an pê ang che u.”17 cd
_____
14
Thufingte 3:9, 10; 15 Isaia 32:20; 16 Thufingte 11:24; 17 Luka 6:38
BUNG–33
HARSATNA HNUAIA RAWNGBÂWLIN
[346]
P ATHIAN hnathawh chhawmdâwlna chungchâng thû-ah Paula
chuan a pianthar tîrte chu Pathian thûin a lo sawi dânte
fîmkhur takin a hrilh a; chanchin \ha rawngbâwltu a nih
ang takin mahnî inchâwm chawp a, “Hnathawh ngai miah
lo pawhin a awm thei”1 a ni tih sawi mah se, khawpui
changkâng tak tak hmunpuiahte chuan vawi tam tak
rawngbâwla a awm laiin, amah intunnun nân kut
themthiamna hnâ a thawk \hîn a ni.
Juda mîte zîngah chuan kut hnathawh hi thil danglam
leh zahthlâkah ngaih a ni lo. Mosia hmangin Hebrai mîte
chu an fâte hnênah taima tûra zirtîr tûr an nihzia hrilh an ni
a; kut hnathawh ngaihthaha \halaite \han lentîr an phal a
nih chuan sual anga ngaih a ni ang. Hna thianghlim atâna
naupang chu zirtîr ni mah se, kut hnathawh an hriat chu a
mamawh vê tlat a ni. |halai tinte chu an nû leh pâ an hausa
emaw, rethei emaw pawh ni se, sumdâwnna hnâ eng emaw
tal zirtîr an ni \hîn. Chutianga an fâte zirtîr lotu nû leh pâte
[347]
chu L ALPÂ zirtîrna pênsan ang en leh ngaih an ni \hîn.
Hetiang dân nêna inrem thlapin Paula chuan puân in siam a
lo zir daih tawh a ni.
Kristâ tirhkoh a lo nih hmâ khân Paula chuan dinhmun
sâng tak a chelh a; inenkawl nân kut hnâ a thawh a ngai
miah lo. Chûmi hnû-ah erawh chuan Kristâ hnâ atâna a
sum zawng zawng a lo hmanral tâk avângin mahni intunnun
nân a sumdâwnna hnâ chu a thawk zauh zauh \hîn a. A hna
thawhna hmun \henkhata a tum dânte an hriatthiam lohna
hmunahte chuan hê hnâ hi a thawk deuh bîk \hîn a ni.
Paulan thusawi paha mahnî inchâwm nâna kut hnâ
thawhna kan chhiar hmasak ber chu Thesalonika-ah hian a
_____
1
1 Korin 9:6
HARSATNA HNUAIA RAWNGBÂWLIN 311
ni. Chûmi hmuna kohhran member-te hnênah lehkha
thawnin heti hian a hriat nawntîr leh a ni, “Mî tân hâutak
zet ni thei mah ila.... Ûnaute u, kan thawh hahzia leh kan
thawh rimzia kha in hre reng e; in zîngah tû mah kan
tihhâutak lohna tûrin, a chhûn a zâna thawkin, Pathian
chanchin \hâ kan hrih \hin che u kha,”2 tiin. An hnêna a
lehkha thawn pahnihnaah pawh amah leh a thawhpuiin “tû
mâ châw, eng mah lo va an ei lohzia” thû a sawi bawk.
“Chhûn leh zân kan thawk a, tû mah kan tihhâutak lohna
tûr che uin hah tak leh rim taka thawk chungin kan ei zâwk
a ni. Kan theih loh avâng a ni lo va, nangnin min zirna
tûrin in mi entawn atân kan insiam zâwk a ni,”3 tiin.
Thesalonika khuâah chuan Paulan kut hnathawh duh lote
a hmû a. Hêng mîte chanchin hi a lo ziah phah ta a ni. “In
zînga \henkhat dân lo anga awm \hînte chanchin kan hre sî
a; chûng chuan hnâ rêng rêng an thawk lo va, an tei mai
mai zâwk \hîn a ni. Tichuan chûng angte chu, ngâwi renga
thawk tûr leh, anmahnî chhang ei tûrin LALPA Isua Krista- [348]
ah chuan thu pêin kan fuih a ni,” tiin. Thesalonika khuâa
rawng a bâwl lai hian Paula chuan chutiang mîte tâna entawn
tlâka a awm theih nân a fîmkhur êm êm a. Heti hian a ziak,
“In hnêna kan awm lai pawh khân hê thû hi kan pêk che u
kha, ‘Tû pawhin hnâ a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh
se’ tih hi,”4 tiin.
Hun tinah hian Setana chuan Pathian chhiahhlawhte
rawngbâwlna tihchhiat tumin kohhranah hleihluak taka thil
tihna rawn thlen a tum a. Paula hunah te, siam\hatna hunah
te pawh khân hetiang hi a lo thleng a ni. Wycliffe-a te,
Luther-a te leh mi dang tam tak an rinna leh hûhângin
khawvêl mal a sâwmsakate pawhin hetiang bumna hi an lo
do tawh \hîn a; hmêlma chuan hleihluâk taka awm tûr te,
rilru fîm lo taka awm tûrte leh, rilru thianghlim lo nei tûrtein
a thlêm \hîn a. Kaihhruai suala awmte chuan hetiang hian
_____
2
1 Thesalonika 2:6, 9; 32 Thesalonika 3:8, 9; 42 Thesalonika 3:11, 12, 10
an zirtîr, ‘Thianghlimna dik tak chu neih a lo nih chuan,

rilrû chu khawvêl ngaihtuahna zawng zawng chung lamah
hruai a lo ni ang a, mîte chu hnâ rêng rêng thawk lo vin a
kaihruai ang’ tiin. A \hente chuan Pathian Thu Thianghlim
châng \henkhatte la chhuakin, ‘hna thawh hi sual a ni e’ tiin
an lo zirtîr mêk bawk. ‘Kristiante chuan anmahni leh an
chhûngte \hatna lam thûte chu ngaihtuah lo vin, an nun zawng
zawng chu thlarau lam thilahte an pe vek tûr a ni’ an ti a.
Chutiang ngaihdân firfiâk tak neite tân chuan tirhkoh Paula
zirtîrna leh tihdân chu zilhna an ni.
Thesalonika khuâa a awm lai khân Paula chuan mahnî
inchâwm nân amâ hnathawh ringawt chu a ring lo va; chû
khawpuia a thiltawhte sawiin Filipi ringtûte hnênah heti hian
a ziak a, chuta a awm laia an hnên a\anga thilpêkte a dawn
thûte chu a sawi a ni, “Thesalonika khuâa ka awm lai pawh
khân, ka tlâkchhamna phuhrûk tûrin, vawi khat chang ni lo
vin, vawi hnih lai in rawn thawn kha,”5 tiin. Hetiang \anpuina
[349] hi hmu mah sela, Thesalonika mîte tân taihmâkna chu a zirtîr
theih nân a fîmkhur hlê a ni; chûvângin tû mahin awhna thû-
ah sawisêl tûr an nei thei lo; hnathawh chungchânga ngaihdân
firfiâk tak mai neite chu zilhin a awm a ni.
Paulan Korin khuâ a tlawh hmasak chuan mikhuâlte
awmdân ringhleltûte zîngah a awm a. Tuipui kama awm Grik
hote chu sumdâwng mi tak mai an ni a, sumdâwnna \ha tak
mai nei tûr an zirtîr chhûng chuan hlâwkna an neih chu sâkhaw
mî tak nihnaah n ngai a; pawisa hmuhna tûr a nih chuan a
mâwi leh mâwi lo pawh sawi lo vin an bei a, an infak hlê \hîn
a ni. Paula chuan an nundân chu a hre chiang hlê mai a, ‘amah
intihausa tûrin chanchin \hâ chu a hril a ni’ an tih theihna tûrin
hun remchâng a pe lo rêng rêng a. Korina a thu ngaithlatûte
a\ang hian chhawmdâwlna chu a phût thei a, mahsela hei hi
chân a huâm zâwk a ni; chutilochuan rawngbâwltu anga a
hmantlâkna leh a hlawhtlinna chu hliâmin, chanchin \hâ puânna
_____
5
Filipi 4:16
HARSATNA H NUAIA RAWNGBÂWLIN 313
chu hlâwknaah neih a tum a ni tih rinna an nei mai ang. A
thuchah thiltihtheihna chu hloh a nih loh nân an ngaihsual theih
tûr, thil rêng rêng chu dah bo vek a tum a ni.
Korin khuâ a lo thlen vêleh Paula chuan, “A hming Akuila,
Juda pakhat a hmû a, chû mi chu Ponto rama piang a ni a.
Klaudian Juda zawng zawng Rome khuâ atâ chhuah thû a pêk
avângin a nupui Priskili nên Itali ram atâ lo kal hlim an ni a.
Paula chu, chû mîte hnênah chuan a thleng ta a; an hnathawh
ang thawk a nih avângin anmahni a hrawn a, an hnênah a thawk
[350]
vê \hîn a, an hnathawh chu puân in siam a ni. Hê mîte hi
Pathian \ih mî, mi sualho zînga khawsak duh lo mi an ni tih
Paulan a hmû a. Sabbath nî apiangin inkhâwmna inah khûn
takin thû a hril \hîn a. Judate leh Grikte chu thlêm thlûk a tum
\hîn a.”6
Hê mi hnû-ah hian Sila leh Timothea chuan Korin khuâah
Paula an rawn zawm vê ta a Hê mîte pahnih hian hnathawh
chhawmdâwl nân Makedonia ram kohhrante hnên a\angin
pawisa an rawn keng a ni.
Korin khuâa ringtûte lehkhâ a thawn pahnihnaah chuan,
chuta kohhran chak tak a din hnû-ah an zînga a chên dân
chanchin chu heti hian a ziak, “A nih loh leh, Pathian chanchin
\hâ a thlâwn ngawta ka hrilh a, châwisâna a awm theihna tûra
ka intihhniâm khân thil ka tisual a lo ni maw? In zînga ka
thawh lai khân kohhran dangten min chhawmdâwl a, nangnî
pui tûrin anni chu ka ti hek a. In hnêna ka awm a, ka tlâkchham
lai khân tû mah ka tihautak lo va, ûnaute chu Makedonia ram
atâ an lo kalin ka tlâkchhamna chu mi rawn phuhrûksak sî a;
engkimah nangmahni tihâutak lo vin ka insiam kha, khatiang
khân ka insiam zêl ang. Kristâ thutak keimaha awm ang hian
Akaia ram lama hê ka chhuânna hi tû man mi tihrehsak lo
vang,”7 tiin.
Paulan Korin khuâa hê tihdân a zawmna chhan pawh a
hrilh a, “Remchânna hmuh duhte”8 lak atâ remchânna chu ka
_____
6
Tirhkohte 18:2-4; 72Korin 11:7-10; 82 Korin 11:12
sah chah theihna tûrin ka tih \hin hi ka ti zêl ang. Puân in a

siam lai pawhin chanchin \ha puân darhna hnâ chu rinawm
takin a thawk reng tho a ni. A hnathawh dân chu amah ngêiin
heti hian a sawi, “Tirhkoh nih chhinchhiahna te chu chhelna
tin rêng neiin, chhinchhiahna te, thilmak te, thiltihtheihna in
zînga tih a nih tak tak kha. Eng kawngah nge ni kohhran pâwl
dangte âia hnuai zâwka siama in awmna chû? Keimah ngêi
hian ka tihhâutak loh che u kawngah khân a nih nghâl loh
chuan. Chû mi dik lohnaah chuan mi ngaidam rawh u. Ngai
[351] teh u, kei hi in hnêna lo kal tûrin ka inpeih, a vawi thumna tûr
a ni; ka tihâutak lo vang che u, in tâ chu zawng ka ni sî lo va,
nangmahni a ni ka zawn zâwk che u ni....Kei zawngin in thlarau
tân lâwm êm êmin ka hmang ral ang a, inhmang ral vekin ka
awm bawk ang,”9 tiin.
Efesi khawpui leh a chhehvêla nasa tak maia kum thum
chhûng zet chanchin \ha rawng a bâwl chûng khân Paula chuan
a eizawnna hnâ chu a thawk leh ta a ni. Korin khuâ ang bawkin
Efesi khuâah hian tirhkoh chu Akuila leh Priskili-te avângin a
lâwm êm êm mai a, anni khân rawngbâwla a zin vawi hnihna
tâwpah Asia rama a lo kîr leh khân an zui vê a ni.
Paula kut ngeia hnathawhna hi mi \henkhatin chanchin \ha
rawngbâwltu hnathawh nên a inhmeh lo tiin an sawisêl a.
Paula, rawngbâwltu sâng berin eng vângin nge kut
themthiamna hnâ leh thusawina a chawhpawlh mai?
Hnathawktu chu a hlawh hmutlâk a ni lo vem ni? A landânin,
pawisa tam zâwk hmu thei tûr sîin eng vângin nge puân in
siama a hun a hman ral le?
Paula chuan chutianga hun hman chu hun hmanral mai
mainaah a ngai tawp lo mai le. Akuila nêna an thawh dun lai
hian Zirtîrtu Ropuia nên chuan an inzawm reng a. Chhandamtû
tâna hriatpuitu nihna hun remchâng chu hmang \hâin, \anpui
ngai chu a \anpui reng zâwk a ni. A rilrû chu thlarau lam
hriatna zâu zâwk nei tûrin a hmang reng a. A thawhpuite chu
_____
9
2 Korin 12:12-15
H ARSATNA HNUAIA RAWNGBÂWLIN 315
thlarau lam thilte a zirtîr reng a, taihmâkna leh \hahnem-
ngaihnaah entawn tûr a siam a ni. Hnathawktu viak \ha tak
leh thiam tak, hnathawhnaa taima tak a ni a, “Thlarau kawngah
chuan \hahnemngai ula, LALPÂ rawng bâwl ula.”10
A sumdâwnnaa a thawhnaah hian tirhkoh chuan, thil kawng
dinga a biak pawh theih loh mîte chu a be pawp thei \hîn a ni.
A thawhpuite hnênah chuan, ‘hetiang kut themthiamna hi
Pathian thilpêk a ni a, Anî chuan dik taka hman thiam a nih
theih nân, thilpêk leh finna a pe \hîn a ni’ tiin a hrilh a. Nî tin [352]
hnâah pawh hian Pathian chu châwimâwi tûr a ni tiin a zirtîr a.
Nasa takin kut hnâ chu thawk mah sela, Kristian rawngbâwltu
a nihna angin \hahnenngai takin thuhril rawngbâwl hnâ chu a
\hulh chuâng rêng rêng lo.
Paula chuan a châng chuan amah inchâwm nân chauh pawh
ni lo, a thawhpuite \anpui theih nân chhûn leh zân a thawk
\hîn. A hlawhchhuah chu Luka a sem vê a, Timothea pawh a
\anpui bawk. Mi dangte mamawh a chhâwk theih nân, a châng
chuan ril\âmnate a tuâr \hîn. A nun hi mahnî hmasial lo nun a
ni. A rawngbâwlna hun tâwp dâwn lamah Mileti khuâa Efesi
upâte thlahna thû a sawi khân, an hmâah chuan a thawhrimna
kut chu phar chhuakin, heti hian a sawi thei ta a ni, “Tû mâ
tangka te, rangkachak te, silhfênte ka awh ngai loh kha. Engkim
_____
10
Rome 12:11
Paula, Akuila leh Priskili-ten puan in an siam \hîn

ka tih apiangah ka tihhmuh \hin che u kha, chutianga thawk

rim chung leh, LALPA Isuâ thû hrereng chungin, mi chak lote
in \anpui tûr a ni; amah ngêiin ‘Eng lo lâk âiin pêkin lukhâwng
a nei zâwk’ a tih kha,”11 tiin.
Rawngbâwltûten Kristâ hnâah hian harsatna leh
tlâkchhamna an tuâr nîa an inhriat phawt chuan, ngaihruâtnain
Paula hnathawhna hmun chu han tlawh teh se. Hê Pathian mi
thlan hian puân in tûr a han buatsaih lai chuan tirhkoh a nihna
ang taka a hlawh tûr dik tak ei tûr chhang chu kut hnathawkin
a lo hlawh chhuak ta zâwk a ni tih hi ngaihtuah rawh se.
Kut hnathawh hi ânchhia ni lo vin malsâwmna a ni zâwk.
Thatchhiatna rilrû hian Pathian anna a tichhia a, Pathian
Thlarau chu a tilungngâi a. Tui tling reng chu a tenawm a, lui
[353] luâng reng fîm tak mai chuan ram tinah hrisêlna leh lâwmna a
thlen a ni. Paula chuan kut hnathawh ngaihthahtûte chu an lo
chak lo thuâi dâwn a ni tih a hria. Rawngbâwltu la \halai takte
hnênah chuan kut hnathawh te, tihrâwl leh thahruite
sâwizawinate chuan chakna a pê ang a, chanchin \ha
rawngbâwlna hmuna an awm pawhin harsatna leh
tlâkchhamnate pawh chhel takin an tuâr chhuak thei ang tih
zirtîr a duh a ni. A taksa bung hrang hrangte \ha taka a sâwizawi
loh chuan a zirtîrnate chuan pawimawhna leh chakna a nei lo
ang tih a hria a ni.
Mi dâwngdah chuan nî tin hnâa rinawm taka thawktûte
thil neih chu an nei vê lo vang. Mi tlêm tê mai ni lo, mi sâng
tam takte hi Pathian malsâwmna chên ral tûr ringawtin an awm
a ni. Hausakna an hnêna A kawltîrte chu lâwmna thawhlawm
atân LALPÂ hnênah an rawn ken theihnghilh a. Talen kawltîr
ni mah se, fing taka sum peipun nâna hman a, sum tipung a,
hmangtu nih bawk tûr chu an lo theihnghilh \hîn a ni. LALPAN
anmahni hmanga tih tûr a pêk chu hre chhuak thiam sel chuan,
an mawhphurhna chu an ensan tawp lo vang.
_____
11
Tirhkohte 20:33-35
|halai te, thusawi tûra Pathian koh ngêi nîa inhriate
hmantlâkna chu rawngbâwl tûra an lo luh dânah chuan a
innghat hlê a ni. Rawngbâwl tûra Pathian thlante chuan koh
an nihna sâng tak ang ngêia an awm a \ûl ang a, thawktu thei
tak an lo nih theihna tûrin, kawng chi tin an dap tûr a ni. Thil
ruâhman dân te, rem khâwm dânte leh chutiang taka kenkawh
dânte chu an lo thiam theih nân an lo inzir nasa hlê tûr a ni.
Koh an nihna hlu tak mai chu lâwm taka pawmin, mahnî-
inthununin an Hotupa an lo ang tiâl tiâl ang a, A \hatna te,
hmangaihna te, leh thutak chu an lantîr ang. An hnêna talen [354]
kawltîr chu \hahnemngai taka tihpun an tumnaah chuan
kohhran chuan a tâwktêin an \anpui tûr a ni.
Thusawi tûra koh an nih hretû zawng zawngte chu
kohhranin a châwm tûra anmahni leh an chhûngte rawn intulût
nghâl tûra fuih tûr an ni lo. Hriatna leh dâihriat la nei tlêm
deuhte chu fakderna chuan a tikhaw lo ang tih a hlauhawm a;
\hahnemngaihna leh takna awm mang sî lo va hnathawh a,
châwm hlâwm ringawt ni tûra fuihna fing lo tak chun a tichhia
ang tih pawh a hlauhthâwn awm bawk a. Pathian hnathawh
darh zâu zêlna tûra hlan sum leh paite chu nundân awlsam
taka nun tum, mahnî pum puârna mai tûra thawk leh, châwm
hlâwm tûr ringawta awm tumte chuan an hmangral tûr a ni lo.
|halaite, rawngbâwlna hnâa an thilpêk dawnte hman
duhtûte chuan Thesalonika khuâah te, Korin khuâah te, Efesi
khuâah te leh ram dang dangahte Paula tih dânte enin zir tûr
\angkai tak an hmû ang. Thusawi thiam tak niin, hna bîk thawk
tûra Pathian thlan mai ni sela, kut hnathawh chu an thlahthlam
ngai lo va, a duh tak hnâah chuan inhlan a ning ngai bawk hek
lo. Korin mîte hnênah chuan heti hian a ziak, “Tûn thleng
pawhin kan ril\âmin kan tuihâl a, silhfên kan khawp lo va, mî
kutthak hnawihna kan ni a, awmna mûmal kan nei lo va; mahnî
kuta thawkin kan rim hlê a, mîin min hâuvin mal kan sâwmsak
\hîn a, mîin min tihduhdahin kan tuâr hrâm \hîn,”12 tiin.
Mihring zirtîrtûte zînga ropui ber pakhat, Paula chuan hlim

takin hna hnuaihnung ber pawh hna sâng ber ang bawkin a
thawk a. A Hotupâ tâna hnâ a thawh laia thil awmdânin a
rawn ngiat phawt chuan, a eizawnna hnâ chu lâwm takin a
thawk mai a ni. Chutiang chu ni mah se, chanchin \ha
hmêlmâte do ngaia an awm emaw, Isua hnêna thlarau hnehna
[355] hun remchâng bîkte a lo awm a nih phawt chuan, a kut
hnathawh chu a dah \ha rih mai bawk a. A \hahnemngaihna
leh a taihmâkna chu inthlahdahte leh awm âwl mai mai duhtûte
tâna zilhna leh hauhna a ni.
Ngaihdân pakhat Paulan a do tlat chu, kut hnathawh
bânsan \haktûte chauh chuan hlawhtling takin chanchin \ha
chu an puâng thei tih hi a ni; chû chuan kohhran chu a chiah
hneh hlê mai. Hmun tam tak, mipuiten chanchin \ha thudik
an la hriat ngai lohnaa member inhlân zo takten thil an tih
theih dân tûrte chu entîrna hmangin a hrilhfiah a. A zirtîrna
chuan kut hnathawhtu inngaitlâwm tam takte chu a hneh
hlê a, nî tin hnâ thawk chunga Pathian hnathawh tih
hmasâwn nâna an tih theih tâwk tih châkna nasa tak an lo
neih phah ta a ni. Akuila leh Priskili-te chu chanchin \ha
rawngbâwlna atân an hun zawng zawng pe tûra koh an ni
lêm lo mah se, hêng thawktu inngaitlâwm takte hi thutk
kawng famkim zâwk Apollova hnêna kawhhmuh tûrin
Pathianin a hmang a. LALPAN A thil tumte tihlawhtling tûrin
hmanraw chi hrang hrang a hmang a, mi \henkhat talen bîk
neite chu zirtîrna leh thuswi hna thawk tûra an chakna zawng
zawng hmang tûra thlan an nih laiin, mi dang tam tak, an
chung kut nghata nemngheh vê ngai lote chu thlaru hneh
tûrin hna pawimawh tak thawk tûra koh an ni.
Mahni inchâwm chawpa chanchin \ha hnathawktû tân
hmun zâu tak inhawng a awm a. Mi tam takin an hun
\henkhat kut hnathawh nân an hman hian an rawngbâwlnaah
chuan hlâwkna hlu tak an nei thei a ni; hê tihdân hmang
hian hmun mamawh taka hna pawimawh tak thawk tûrin
thawktu chak takte chher chhuah theih an ni ang.
Pathian chhiahhlawh, mahni inhlântu, thû leh thurina châu
lo va rawngbâwltu chuan a thinlungah phurrit tak a phur reng
a ni. A hnâah a hlawh zâtin kawngro a su lo, thil duhawm lo a [356]
lo thlenin a tihtûr chu a hawisan mai ngai bawk hek lo. Thupêk
a hmuh chu vân a\angin a ni a; a hnêna hnathawh tûr pêk a tih
zawh hunah chuan a hlawh tûr chu vân lama rulh leh pêk tûrin
a thlîr mai zâwk a ni.
Timothea hnêna Paula zirtîrna hi zawmna hun remchâng
famkin an neih theih nân, chutiang hnathawktûte chuan a \ûl
lo va lungngaihna an neih loh hi Pathian ruâhman dân chu a
ni, “Hêng thilte hi ngaihtuah la, chûngah chuan inhmang zo
rawh.”13 Rilrû leh taksa chakna tûra fîmkhur taka insâwizawina
tam tâwk an neih lai hian, kut hnathawh ringawta an hun tam
tak an hman reng hi Pathian thil ruâhman dân a ni bawk sî lo.
Hêng thawktu rinawm tak takte hi chanchin \ha atân
inhman duhin inhmang mah se, thlêmna chu an pumpelh thei
lo. Kohhranin sum leh paia an \anpui \hat theih loh avângin
lungngaihna chuan a rawn tlâk buâk a, thlêmtu chuan nasa
takin rawn bei ta \hîn a ni. An hnathawh chu nasa taka ngaihnêp
niin an hmû a, an lunghnûr ta \hîn a. An lâwmman dik tak chu
rorêlna hunah pêk a ni ang tih chu an thlîr ber leh an phûrna
ber ni mah se, an chhûngten ei tûr leh silhfên an nei tûr a ni.
An vân thupêk a\ang chuan chhuah an ni tih hre thei ni sela
chuan, an kut ngêia hnathawh chu an duh ngêi ang. Mahsela
an hunte chu Pathian tâ a ni tih an hre tlat sî a, an sum mamawh
tâwk kohhranin a pe thei lo a nih pawhin, hê hriatna hi an nei
reng tho. Mamawhnain a tihbuai phâk tawh lohna hmun lam
chu an pan tlat avângin, thlêmna chung lamah an chho ta a, an
nunna âi pawha an ngaihhlut zâwk hnathawh hmasâwnna tûr
chuan an thawk zui reng a. Hêmî ti tûr chuan Paula tihdân an [357]
zui ngêi pawh a ngai mai thei a, hun eng emaw chhûng chu an
_____
12
1 Korin 4:11, 12; 131 Timothea 4:15
rawngbâwl paha kut hnâ an thawh pawh a ngai dâwn a.

Anmahnî duhzâwng tih hmasâwnna tûr ni lo vin, hê leia Pathian
hnâ tihhmasâwnna tûrin hei hi an tî a ni.
Eng emaw châng chuan Pathian chhiahhlawh chuan hna
nghet leh chak tak kenkawh nân sum leh pai a awm loh avângin
thil tih tûr pawimawhte chu tihtheih loh niin an ngai \hîn.
|henkhatte chuan an thil neih chhun chuan an tih tûra an ngaih
zawng zawngte chu an tih theih loh an hlâu bawk a.
Amaherawhchu, rinnaa hma lam an pan phawt chuan Pathian
chhandamna chu tihlan a ni ang a; an beihnaah chuan
hmuingîlna an nei ang. Amah zuitûte khawvêl ram zawng
zawnga kal tûra sâwmtu chuan A thupêk âwih a, A thuchah
puân tumtûte chu a enkawl reng dâwn a ni.
A hnathawh kenkawhnaah hian LALPAN A chhiahhlawhte
hnênah engkim hi a hrilhfiah fo vek lêm lo. A châng chuan
rinnaa an kal theih nân thil eng emaw thlentîrin, A mîte rinna
chu a fiah \hîn. Chutiang hunah chuan a ni, A chhiahhlawhte
\awng\ainate chu \hahnemngai taka rinna nên A hnênah a
chhoh \hin ni; tichuan Pathian chuan an hmâah kawng a hawng
a, hmun lian leh zâu takah a rawn hruai \hîn a ni.
Pathian thuchah kengtûten LALPÂ grêp huan \henkhata
mamawhna phuhrûk tûrin mawhphurhna an nei a ni tih an hriat
a, Hotupâ rilrû nêna thlarau piantharna tûra châu lo va an thawh
chuan, Pathian vântirhkohte chuan an hmâah kawng an lo
buatsaih ang a, hnathawh zêlna tûra sum leh pai mamawhte
[358] pawh pêk an ni ang. Tih-êna awmte chuan anmahni âiawha
hnathawkte chhawmdâwl nân a thlâwnin an pê ang. |anpui
tûra ngen an nih chuan phal takin an pê ang a, Pathian Thlarau
chuan an thinlung a rawn khawih ang a, tichuan LALPÂ hnâ
chu mahni ramah leh ram dang dangahte an chhawmdâwl zêl
ang. Chutiang chuan ram dangahte pawh hnathawktûte chu
tihchak an lo niin, LALPÂ hnathawh chuan Amâ kawng ruatah
ngei chuan hma lam a pan zêl ang. cd
321
BUNG–34
INHLAN RAWNGBÂWLNA
A NUNDÂN leh zirlai pêkahte chuan Krista chuan mahnî [359]

hmasiâl lo rawngbâwlna, Pathiana rawn in\an, entîrna
famkim chu a pê a. Pathian chu Amâ tân a nung lo.
Khawvêl chu siamin leh engkim tungdingtu niin, mi dangte
tân rawng A bâwl reng a ni. “Ani chuan mi sualte leh mi
\hâte chungah chuan A nî a chhuahtîr \hîn a, mi felte leh mi
fel lote chungah pawh ruah a sûrtîr \hîn a ni.”1
Hê rawngbâwlna duhthusâm hi Pa chuan Fapa hnênah
a pê a. Isua chu mihringte lû berah ding tûra pêk a ni a,
rawngbâwlsak awmzia chu A tihdân a\angin A zirtîr a. A
nun zawng zawng chu rawngbâwlna dân hnuaiah a awm a,
mi tin rawng a bâwlsak a ni.
Hê dân hi A zirtîrte zîngh tihngheh tumin a bei a bei
nawn a. Jakoba leh Johanan chungnun zâwk nih an dîl khân
heti hian a sawi, “Tû pawh in zînga mi lian nih duh chu in
rawngbâwltûah a awm zâwk tûr a ni; tû pawh in zînga
hmasaber nih duh apiang chu in chhiahhlawhah a awm bawk
tûr a ni. Mihring Fapa hi rawngbâwlsaka awm tûrin a lo
kal lo va, rawngbâwl tûr leh mi tam tak tlan nâna a nun pe
tûr zâwka a lo kal ang khân,”2 a ti a.
Vâna a lâwn a\ang khân Krista chuan âiawh atâna A [360]
thlante hmangin hê lei A hnâ chu a kengkawh a; hêng mîte
hmang hian mihring fâte hnênah thû a sawi a, an mamawhte
A tihsak a. Kohhran Lû, ropui tak chuan mihringte A âiawh
tûra Pathian nemnghehte hmanraw hmangin A hnâ chu a
enkawl a ni.
A kohhran châwm lenna tûra thû leh thurina thawk tûr
Pathian kohte dinhmun chu mawhphurhna pawimawh tak
pakhat a ni. Kristâ âiah mîte chu Pathian nêna inrem tûra
_____
1
Matthaia 5:45; 2 Matthaia 20:26-28
sâwmtu an ni tûr a ni; chung lam a\anga finna leh thiltihtheihna

an hmuh chauhin an hnâ chu an tifamkim thei ang.
Kristâ rawngbâwltûte chu an enkawl tûra pêk, mîte thlarau
lam kaihruaitûte an ni. An hnathawh chu vêngtu nêna khâikhin
a ni. Hmânlai chuan vêngtûte chu khawpui bang chungahte
chuan an dah a, chuta \ang chuan hmun pawimawh vên tûrte
chu a hmuh theih a, hmêlma lo kal an awm chuan an lo sawi
vat \hîn a ni. Kulh chhûnga mîte himna chu an rinawmnaah
hian a innghat tlat a. A khât tâwka an nun ruatah chuan an
muhîl lo a ni tih leh, hlauhawm tû chungah mah a thleng lo a
ni tih hriat chiânna tûrin an inâu tawn reng tûr a ni. Lâwmna
thû emaw hlauhawm lo thleng thû emaw chu an inhrilh tawn
zêl a; khawpui vêl zawng zawng a thangkhâwk chhuah hmâ
loh chuan an sawi nawn reng mai a ni.
Rawngbâwltu tin hnênah chuan LALPAN hê thû hi a puang:
“Chutiang chuan, mihring fapa, Israel chhûngte tân enthlatûah
ka siam che a ni; chûvângin ka kâa thu chhuak hi ngaithlâ la,
ka hnên atâ inrâlrinna tûr thû chu an hnênah hrilh rawh. Mi
suâksual hnênah chuan, ‘Aw mi suâksual pa, i thi ngêi tûr a
[361] ni’ ka tihin, mi suâksual chu a awm dân kalsan tûra i hrilh loh
chuan mi suâksual chu a khawlohnaah a thî ang a, a thisen
phubâ erawh chu i lakah ka lâ ang. Amaherawhchu, mi sual
chu a awmdân kalsan tûra i hrilh a, a awmdân a kalsan sî loh
chuan, a khawlohnaah a thî ang a, nang erawh chuan i nun i
humhim a ni ang,”3 tiin.
Zâwlnei thûte chuan Pathian kohhran kaihruaitûte, Pathian
thurûk vawngtûte mawhphurhna khûnzia a sawi a. Zion kulh
chungahte chuan vêngtûte anga dingin hmêlma lo kal thûte
chu an lo tlângâupui tûr a ni. Thlêmna hnuaiah thlaraute chu
tlûk hlauhawmin an awm a, Pathian rawngbâwltute chu an
hnathawha an rinawm loh chuan an boral mai ang. Eng emaw
avânga an thlarau lam hriatnate chu a lo ngawng a, hlauhawm
pawh an thliâr thiâm loh a, vaulâwkna thû sawi lo va mipuite
_____
3
Ezekiela 33:7-9
INHLAN RAWNGBÂWLNA 323
an boral sî chuan, chûng mi boralte thisen mawh chu an kut
a\angin Pathianin a phût ang.
Zion kulh chunga vêngtûte chu Pathian hnaih taka chêng
an nih avângin ham\hatna a ni. A Thlarauvin awlsam taka a
hneh theihna tûrah an awm a, anmahni hmang hian mi zawng
zawng hnênah an dinhmun hlauhawmzia a hrilh thei a; hmun
him lam chu a kawhhmuh a ni. Bawhchhiatna rah chu a awm
ngêi dâwn a ni tih rinawm takin an hrilh lâwk tûr a ni a, kohhran
ham\hatna chu rinawm takin an vêng him tlat tûr a ni. An
vênnaah chuan eng lai mahin an inthlahdah tûr a ni lo. An
hnâah chuan an chakna tin rêng an hmang tûr a ni.
Tâwtawrâwt rî angin an âw chu an chhuah tûr a nî a, mûmal
lo leh khûr chungin an âu ngai rêng rêng tûr a ni lo. Hlawh
hmuh nân an thawk tûr a ni lo va, thawk lo thei lo an nih
avâng leh, chanchin \hâ chu an hrilh loh chuan an chung a
pik dâwn a vâng a ni. Pathian thlan, inhlanna thisena [362]
chhinchhiah tlat an nih avângin mîte chu chhhiatna lo awm
tûr a\ang chuan an chhanchhuak tûr a ni.
Rawngbâwltu, Krista thawhpuitu chuan a hnathawh
pawimawhzia chu a hre chiang hlê ang a; hlawhtling taka a
tihtheihna tûrin thawhrimna leh inhlanna a mamawh a ni tih
pawh a hre bawk ang. Amâ nawmna tûr leh remchânna a
ngaihtuah lo. Mahnî chu a intheihnghilh \hak a. Berâm bo
zawnnaah chuan amah ngêi pawh chu a châu vin, vâwt a tuâr
a, ril\âm a ni tih rêng a inhre chang lo. Mi bo zawn chhuah
chu a tum ber a ni ringawt mai a ni.
Immanuela thisen kâi puânzâr hnuaia thawktu chuan,
huaisen taka beihna leh chhel taka tuâr theihna a neih a ngai a.
Kros sipai erawh chu indona hmâ takah tîm miah lo vin a ding
a. Hmêlmâin amah a rawn beih chuan \anpuina hmu tûrin
kulhpui lam a pan a, thutiâmte chu LALPÂ hnênah a rawn thlen
a, chû dârkâr atâna a tih tûrah chuan tihchakin a lo awm ta a
ni. Chakna a mamawh chu chunglam a\anga lo thleng a ni tih
a hria a. Hnehna a chante chuan mahnî inchâwisânna lamah

a hruai lo va, Engkimtitheia chu a rin chhantîr zuâl sauh
sauh zâwk a. Chû thiltihtheihna chu rinchhanin, mi dangte
rilrû nasa taka tinghîng thei khawpin chhandamna thuchah
chu a lo puâng thei ta a ni.
Thu zirtîrtu chu \awng\aina leh A thu zirnain Pathian
nêna inkawmna nung a nei reng tûr a ni a; hei hi a chakna
bul a ni. Pathian nêna inkawmna chuan rawngbâwltu beihna
chu, a thusawiin mi a khawih âia nasa zâwkin a \anpui ang.
Hê thiltihtheihna hi a inchântîr tûr a ni lo. Phat ruâl loh a
\hahnemngaihna nêna thil tih tûr leh harsatnaah chakna a
lo neih theih nân leh, a hmûite chu meilingin a rawn deh
theih nân Pathian chu a ngên tûr a ni. Kristâ âiawhtûte
[363]
hian chatuân thil tak tak an vawn dân hi Pathian nên lêng
dûn \hîn sela chuan, Lungpui chhûngah a thukrû ang.
Chutiang chuan thuhrûk an nih avângin Mosian Amah chu
a hmuh angin Pathian chu an hmu thei ang. Thiltihtheihna
leh êng A pêk hmang chuan an lo hrethiam lehzual thei ang
a, an suangtuah nêp tak âia tam hnâ chu an thawk zo thei
ang.
Setana finna hman hlawhtlinna ber chu lunghnûr taka
awmte chungah a ni. Beidawnnain rawngbâwltu a hneh
mai dâwn nia a lan chuan, Pathian hmâah a mamawhte chu
pharh rawh se. Paula chunga vânte chu dâr ang mai a lo
nih hun chu Pathian a rin ber hun lai a ni \hîn. Mi tam ber
âiin buaina awmzia chu a hria a; mahsela a hnehna âu rî
chu ngaithlâ teh u, thlêmna leh buainain a huâl vêl lai
pawhin a kê chuan vân lam a pan zêl a ni: “Kan hrehawm
nêp tak, tûn mitkhap kâr chhûng chauha awm tûr hian,
ropuina nasa tak chatuan atân min siamsak nasa tulh tulh a
ni; thil hmuh theih hi en lo vin, thil hmuh theih lohte chu
kan en zâwk sî a; thil hmuh theihte hi rei lo tê atân a ni a,
thil hmuh theih lohte erawh chu chatuan atân a ni sî a.”4
_____
4
2 Korin 4:17, 18
Paula chuan hmuh theih loh leh chatuan thil lamah chuan
a mit a lên tlat a. Thiltihtheihna namai lo chu a bei a ni tih
a hria a, Pathian chu rinchhana nei tlatin a awm a, hetah
hian a chakna chu a awm a ni. Hmuhtheih loha chu hmûin
chakna leh thathona a lo nei a, rilrû leh nungchang chunga
lei thiltihtheihna chu a lo chhe ta \hîn a ni.
Pastor chuan a rawngbâwl sakate chu a kâwm tlângnêl
tûr a ni a, an lo inhriat chiân chuan an mamawhte an hriatpui
ang a, zirtîr dân tûrte pawh a hriat phah bawk ang.
Rawngbâwltûin thû a sawi hian a hnathawh chu a in\an
chauh a ni. A mimal hnâ chu a awm a ni. Mîte chu an [364]
inahte tlawhin, \hahnemngai tak leh inngaitlâwm takin a
tîtîpui ang a, a \awng\aipui bawk ang. A khawngaihna
vawngtûten an inte lût a, kawng sâng zâwk chu an
kawhhmuh loh chuan, Pathian thutakin a thlen ngai loh tûr
chhûngkuate an awm a ni. Amaherawhchu, hê hna
thawktûte thinlung chu Kristâ thinlung nên an phuho tûr a
ni.
Thupêk chuan a huâm zâu hlê mai, “Chhuak la, lam
lianah te, dâiah te kal la, ka in khah nân mi han thlêm lût
hrâm rawh.” 5 Rawngbâwltûte chuan thutak chu
chhûngkuaahte zirtîr sela an thawh sakate nên chuan inpâwl
ho sela, chutianga Pathian an thawhpui chuan thlarau lam
thiltihtheihnain A thuâm ang. An hnathawhnaah Kristan a
kaihruai ang a, ngaithlatûte thinlungah chuan thûk taka a
luh theih nân thusawi tûrte a pê ang. Rawngbâwltu tinte
chuan Paula anga hê thu hi an sawi theih chuan an tân
ham\hatna ropui tak a ni ang, “Pathian rêl zawng zawng a
zâin in hnênah hrilh ka tîm loh kha.” “Khati khân a sâwt
tûr thû in hnênah eng mah hrilh ka tîm lo va, vântlâng zîngh
te, in tinah te ka zirtîr \hin che u a.... Pathian lama rilru
lamlêt thû leh, kan LALPA Isua Kristâ lam rin tûr thû ka
hriattîr \hin kha,”6 tiin.
_____
5
Luka 14:23; 6 Tirhkohte 20:20, 21, 27
Chhandamtu chu in tinahte lûtin, damlote a tidam a,

lungngaite a thlamuân a, hrehawm tuârte a hnêm a,
khawharte hnênah thlamuânna thû a sawi \hîn. A bâna
naupang tête chu kuahin, mal a sâwm a; nu lungngai leh
châute hnênah beiseina leh thlamuânna thûte a swi a.
Zâidam tak leh dîm takin mihringte chungpikna leh buaina
chu a enkawl a. Amâ tân ni lo, mi dangte tân A thawk a.
Mî zawng zawngte chhiahhlawh a ni. A mi tawh apiangte
hnêna beiseina leh chakna thlensak hi A thupui ber a ni.
[365] Mîten a hmûi a\anga thuchah an ngaihthlâk, sâkhaw
zirtîrtûte zirtîr thurochhiah leh thurin nêna inang lo deuh
mai chuan an thinlungah beiseina thar a lo awmtîr a. A
zirtîrnaah chuan \hahnemngaihna a awm tlat avângin A thûte
chuan mî rilrû a hneh thei êm êm a ni.
Pathian rawngbâwltûte chuan Kristâ rawngbâwl dân chu
an zir tûr a ni, chutichuan an thawhsakate thlarau lam
mamawh chu an phuhrûk theih nân, A thu khâwlkhâwmna
in a\ang chuan an rawn la chhuak thei ang. Chutiang chauh
chuan an tihtûr chu an hlen thei ang. Englai pawha A dawn
reng zirtîrna A pêk laia Kristaa awm Thlarau thuhmun chu
an hriatna hnâr tûr a ni a, khawvêla Chhandamtû hnathawh
kenkawhna tûra an thiltihtheihna thurûk chu a ni bawk.
|henkhatte rawngbâwlnaa thawk vê sî, hlawhtlinna nei
vê sî lote chu LALPÂ hnâa tuina tak tak an neih loh vâng a
ni. Rawngbâwltûte chuan Chhandamtû hnêna thlarau
hruaina hnâ ropui tak bâk chu tuina dang an nei tûr a ni lo.
Kristan a koh, sangha mantûte chuan an lênte kalsan nghâlin
Amah chu an zui a. Rawngbâwltûte mahnî sumdâwnna lian
tak thupuia neitûte chuan Pathian pawm tlâk hnâ an thawk
thei lo. Chutiang tuina phîr chuan an thlarau lam hriatna a
tithim \hîn. Rilrû leh thinlung chu lei lam thilte chuan a
awh khat a, Kristâ rawngbâwlna chu pahnihnaah an dah
chauh mai a ni. Pathian thil phûtte an tihtheihna tûra thil
awmdânte tidanglam lo vin, an duh dân angin Pathian tâna
an hnathawh chu tihdanglam an tum zâwk a ni.
A kohna sâng tak mai atân chuan rawngbâwltu chakna
zawng zawng chu a mamawh a ni. A thiltihtheihna \ha ber
chu Pathian tâ a ni. A hna ropui tak a\anga amah kuaiher
theitu eng hnâ mah chu a khawihin, a ngaihtuah tûr a ni lo.
Paula chuan, “Sipaia awm tûra thlangtu chu a tihlâwm theih
[366]
nân, sipai tû mah indo laiin tûn dam chhûng khawsaknate
hian a intihnawk ngai lo,”7 a ti. Chutiang chuan tirhkoh
chuan Hotupâ rawngbâwlnaah hian rawngbâwltu inhlanna
famkim a mamawhzia a sawi uâr hlê a ni. Rawngbâwltu,
Pathiana inhlân vek chuan a kohna thianghlimah chuan a
inpumpêk vek theih nân, eng hna dang mah thawh a duh lo
a ni. Lei lam châwimâwina leh hausakna atân a bei lo va,
chatuan nunna hausakna mihringte hnêna rawn thlen tûra
Amah ngêi inpê, Chhandamtû chanchin mi dangte hnêna
sawi chu a thil tum ber a ni. Hê khawvêla sum khâwl hi a
duhna sâng ber a ni lo, mi rinawm lo leh ngaihsakna nei
lote hnêna chatuan thilte bengkhawntîr hi a ni zâwk.
Khawvêl hlâwkna nasa tak nei tûra sâwm a nih pawhin,
chûng thlêmnate chu heti hian a chhâng zâwk a, “Mîin
khawvêl hi a pumin nei sela, a nun châng sî sela a tân enge
sâwt ang?”8 tiin.
Setana chuan hetiang thlêmna hian Krista chu a bei tawh
a, lo pawm sela chuan khawvêl hi tlan a ni ngai dâwn lo tih
a hrereng a ni. A hnâah chuan an rinawm lo mai thei dâwn
a ni tih hriain, chutiang thlêmna pângngai bawk, landân
danglam deuh sîin Pathian rawngbâwltûte chu tûn lai hian
a la thlêm reng a ni.
A rawngbâwltûten hausa tûra an bei hi Pathian duhdân
a ni lo. He mi chungchângah hian Paulan Timothea hnênah
heti hian a ziak: “Tangka sum ngainat hi sual tin rêng bul a
ni sî a, chû chu \henkhtten an âwt a, rinna chu an kal bosan
_____
7
2 Timothea 2:4; 8 Marka 8:36
a, anmahni leh anmahni lungngaihna tam takin an inchhun

tlang ta chuk a. Nimahsela nang, Pathian mî, chûng thilte
chu tlânsan la, felna te, Pathian ngaihsakna te, rinna te,
[367] hmangaihnate ûm zêl rawh.” Thû leh awmdânin Kristâ
âiawhtu chuan, “Hê khawvêla hausâte hi chapo lo tûr leh,
sum rinawm lo-ah hian an beiseina nghat lo va, thil zawng
zawng lâwmna tûra tam taka min petu Pathian chungah
chuan nghat zâwk tûrin zilh rawh; thil \ha ti tûrin, thil \ha
tih ngah tûrin, nunna, nunna tak tak chu an vawn theih nân,
hun lo thleng tûr atân chuan lungphûm \ha tak an tâna
khâwlkhâwm tûrin fuih rawh,”9 a ti ang.
Tirhkoh Paula thiltawhte leh rawngbâwltû hna thawh
thianghlimna chungchânga a zirtîrnate chu chanchin \ha
rawngbâwlnaa thawkte tân \anpuitu leh tithathotu bul a ni.
Mi sualte hmangaihnain Paula thinlung chu a alh a,
chuvângin thlarau chhandamna hnâah hian a chakna zawng
zawng chu a hmang ral a ni. Amah anga mahni inphat leh
bei hrâm hrâm hnathawktu hi an la awm ngai lo.
Malsâwmna a dawnte chu a ngaisâng êm êm a, mi dangte
malsâwm vê nân a hmang \hîn. Hmun hrang hrangah kalin,
Kristâ chanchin \hâ chu a sawi a, kohhrante a din nghet zêl
bawk a. Thusawina hun remchâng a neih apiangin thil dik
lo chu a do \hîn a, mîte chu felna kawnga an kal theih nân a
bei \hîn.
Paula chuan kohhran a dinte chu a theihnghilh mai lo.
Pathian thu sawia an zin hnû-ah chuan Barnaba nên an kal
tawhnate chhui lehin, an kohhran dinte chu an tlawh a,
chanchin \hâ chu an puanpui theihna tûrin an zînga zirtîr
theih âwm deuh deuhte chu an thlang chhuak a.
Tûnlaia rawngbâwltûte tân hian Paula hnathawh dân hi
[368] entawn tlâk leh zirlai pawimawh tak a ni. Rawngbâwlna
hnâ atân hian \halaite zirtîr hi tirhkoh chuan a hna pakhatah
a nei a. Pathian thusawia a zinnaahte a hruai hlawm a,
_____
9
1 Timothea 6:10, 11, 17-19
chutiang chuan mawhphurhna dinhmuna an awm theih nân
an lo inzir lâwk \hîn a ni. An in\hen hnû-ah pawh an hna
thawh dân chu a hriatzuipui reng a, an hlawhtlinna a duhsak
puizia chu Timothea leh Tita hnêna lehkha a thawn a\ang
hian a hriat chian theih hlê a ni.
Tûnlaia hnathawktû lo ni rei tawhte hian anmahni maia
phurrit chu phurh tum lo vin, thawktu la \halaite hi zirtîr
sela, an ko vah mawhphurhnate pawh chu nghat vê sela
hna ropui tak thawk an ni ang.
Paula chuan Kristâ rawngbâwltu a nih ang ngêiin a
chunga mawhphurhna awm chu a theihnghilh ngai lo; a
rinawm tâwk loh avânga thlaraute chu hloh an nih chuan
Pathianin a mawhchhiat ang tih pawh a theihnghilh ngai
bawk hek lo. Chanchin \hâ chu heti hian a puâng a ni,
“Pathian thu hril kim tûra enkawlna hnâ Pathianin min pêk
ang zêlin chûngho rawngbâwltûa siam ka ni. Mî zawng
zawng laka a lo thup kumkhuâ \hin, Amâ mîte hnêna a puân
tâk thurûk kha, tûnah erawh chuan a mi thianghlimte hnênah
lantîrin a awm ta. Chûng mîte hnênah chuan hnam tin tâna
a thurûk ropui leh hlu taka chu Pathianin hriattîra duh rêng
a ni; chû thurûk chu, Krista nangmahnîa awm ropuina beisei
chhan chu a ni; mi tin Krista-ah chuan \ha famkima kan
dintîr theihna tûrin, mi tin zilhin, mi tin finna tin rênga
zirtîrin a chanchin kan hrilh \hin hi; chû mi ti tûr chuan
Kristâ chakna nasa tak keimaha thawk \hîn chu hmangin
ka bei a, rim takin ka thawk a ni,”10 tiin.
Hêng thûte hian Kristâ tâna thawktûte hmâah hnathawh
sâng tak mai chu a rawn tilang a; hê hnâ thawh hi mi zawng
zawngin, Zirtîrtu Ropuia thuhnuaia an intukluh a, Kristâ [369]
sikula nî tin an zir phawt chuan an ti vê thei vek a ni. Pathian
thupêk thiltihtheihna chuan tâwp chin a nei lo, rawngbâwltû
chun a mamawh hun lai taka LALPA a pan phawt chuan, a
_____
10
Kolosa 1:25-29
ngaithlatûte tâna hriat nuâm êm êm nunna thû sawi tûr

pawimawh chu a hmu ngêi ang.
Paula lehkha ziakte hian chanchin \ha rawngbâwltu chu
a thusawi thutakte ang ngêia a nun a \ûlzia a tilang a ni,
“Rawngbâwlna chu dem a nih loh nân eng thilah mah thil
tihsualna nei suh u,” a ti a. Amâ hnathawh ngêi chanchin
chu Korin khuâa ringtûte lehkha a thawnah hian min hnut
chhiah a ni: “Pathian rawngbâwltûte angin engkimah mi
mit tlungin kan awm zâwk a ni, nasa taka chhelnaah te,
hrehawmnaah te, nêksâwrnaah te, hnawhchêpnaah te,
vuâknaah te, lung in tânnaah te, buâinaah te, thawhrimnaah
te, mutmawhnaah te, chawngheinaah te, thianghlimnaah te,
hriatnaah te, dawhtheihnaah te, ngilneihnaah te, Thlarau
Thianghlimah te, hmangaihna tak takah te, thutak thû-ah
te, Pathian thiltihtheihnaah te, ding lam leh vei lma felna
hriamhreite in ropuina leh châwimâwi lohnain hming
sawichhiat leh hming sawi \hatin; tihdertu angin, mi dik
tak ni sîin; mi hriattham loh angin, hmingthang tak sîin; thi
lek leh angin, ngai teh u kan nung sî; thunun angin,
nimahsela tihhlum sî lohin, lungngai angin, nimahsela lâwm
fo sîin; rethei angin, nimahsela mi tam tak tihausa sîin;
engmah nei lo angin, nimahsela engkim ngah sîin.”11
Titâ hnênah chuan heti hian a ziak: “Chutiang bawkin
tlangvâlte chu rilru fel tak pu tûrin fuih rawh. Lehlama
\angte zînga mîin kan chungah thu \ha lo rêng sawi tûr an
neih loh avânga an zah theih nân, engkimah thil \ha tih
kawngah tihhmuhtûah intilang la, i zirtîrnaah chuan i takzia
te, i zahawmzia te, i thusawi dikzia sawisêl ruâl lohte chu
tilang rawh,”12 tiin.
Pathian mithmuhah chuan A rawngbâwltûte, thutak chî
tuh tûra lei hmun chhe laiahte pawh kal a, rah seng hun
[370] thlîrtûte ang tluka hlû hi eng mah dang a awm lo. Krista
chauhin A chhiahhlawhte, boralte zawnga an \hahnem-
_____
11
2Korin 6:3, 4-10; 12 Tita 2:6-8
ngaihna chu a teh
thei a ni. A
Thlarau chu A pê
a, chumi zâra an
beihnaah chuan
thlaraute chu Chhandamtû kros
sualna a\anga thlîr \hin hi
hawi kîrin, fel- inhlanna nun
naah chuan hruai neihna bul a ni
luh an lo ni ta \hîn
a ni.
Pathian chuan
Amâ tân
misawnari ni
tûrin, a \ûl chuan
an chhûngkua
pawh, an lo te, an
hnâ te kalsan
ngam leh phal tûrin mîte a ko mêk a. Kohna chu chhân a ni
ang. Hun kal tawhahte pawh khân mîte chuan Kristâ
hmangaihna avâng leh, mi bote mamawhna avângin mahni
in nuâm tak te, \hian te, nupui fanâute thleng pawhin
kalsanin, ram dangah milem betûte leh mi kawlhsen pui
puite zîngah zahngaihna thuchah puâng tûrin an kal a ni.
Mi tam tak chuan an nun pawh an chân a, mahsela an hna
kengkawh zêl tûrin mi dangte an lo kal zêl a. Chutiang
chuan zâwi zâwiin Kristâ hnâ chuan hmâ a sâwn zêl a,
lungngai chung pawha chi tuhte chuan rah nasa tak an rawn
chhuah a. Pathian hriatna chu nasa takin tihdarh zâu a lo ni
ta a, kros puân zâr chu ring lo mîte ramah chuan zâr a lo ni
ta a ni.
Mi sual pakhat chauh piantharna tûr pawh ni sela,
rawngbâwltu chuan a chakna zawng zawng chu a hmang
tûr a ni. Pathian siam thlarau, Kristan a tlan chhuah chu a

hlu êm êm a ni; a hmâah chuan tihtheih tûr tam tak an awm
a, thlarau lam ham\hatna a hmuh tûr te, Pathian thûin a
tihchak phawt chuan thil tam tak a tithei ang a, chanchin
\hâa beiseina puân chu zâwmin thih theih lohna chu a la
hmu thei dâwn sî a. Kristan berâm bo pakhat zawnga
chhandam tûrin a dang 99-te chu a kalsan sî chuan, chû âia
nêp chuan keinî hian kan tithei dâwn em ni? Chutiang a lo
nih chuan Kristâ thawh anga thawh vêna chu kan thlah
thlamin, A inhlan anga inhlanna nei lo vin, kan
mawhphurhna pawimawh tak chu phatsanin, Pathian zah
lohna thil a ni mai dâwn lâwm ni?
[371] Rawngbâwltu dik tak thinlung chu thlarau chhandam
duhnain a khat a. Hun leh chakna chu hman a ni a,
\hahnemngai taka beihna chu hawisan mai a ni lo; mi dangte
pawhin thutak, hlimna te, lâwmna te leh muânna te thlensk
theitu chu an hre vê tûr a ni. A chanchin sawi tûr angin
thlarau chu a zawng vêl reng a ni. Kristâ Thlarau chu a
chungah a awm reng a. Kalvari kros chu en rengin,
Chhandamtu châwikâna chu enin, A khawngaihna chu
rinchhanin, hun tâwp thlengin A awmpui reng ang tih ringin,
chûng chu a inhumhimna te, a chakna te leh a thiamnaah te
ngaiin Pathian tân a thawk a. Sâwmna leh ngennain, Pathian
hmangaihna nêna inpawlhin, Isuâ hnêna thlarau hruai tûrin
a zawng reng a; vânah chuan ‘kohva te, thlana te, leh
rinawma te’13 zînga chhiar tel ve a lo ni ta a ni. cd
_____
13
Thupuân 17:14
333
BUNG–35
JUDATE HNÊNA CHHANDAMNA
L OH THEIH LOH thila vawi tam tak a khawtlâi hnû-ah chuan [372]
Paula chu Korin khuâah a lo thleng ta a, tûn hma lama nasa
taka hnâ a thawhna hmun khat a ni a; hun eng emaw chhûng
phei chu a lungkham êm êm a nih kha. Ringtu hmasa tam
takte chuan amah hi an la ngaina êm êm a, chanchin \ha ênga
hruai lûttu hmasa berah an ngai a ni tih a hmu chhuak a. Hêng
zirtîrte hi chibai a bûk a, an rinawmna leh an \hahnemngaihna
a han hmuh chuan a lâwm a, Korin khuâa a hnathawh chu a
thlâwn mai a ni lo tih a hria a ni.
Korin khuâa ringtûte chuan tûn hmâ khân Kristâ koh an
nihna sâng tak mai chu an hmuh \helh lek lek a, tûnah chuan
Kristian nungchang \ha tak mai chu an lo nei ta a ni. An
thûte leh thiltihte chuan Pathian khawngaihna, mi tidanglam
thei thiltihtheihna chu a awm ngêi a ni tih an lantîr a; chû
rin lohna hmunpui leh puithûna âtthlâk awmna hmun atan
chuan thil \ha lama pâwl chak tak an lo ni ta a. A \hian duh
takte leh hêng piangthar rinawm takte zîngah hian tirhkoh
châu tawh tak leh rilru hah tak \hîn chuan chawlh hahdamna
a lo hmû a ni.
Korin khuâa rei lo tê a awm chhûng hian Paula chuan [373]
rawngbâwlna tûr hmun thar leh zâu zâwk chu a thlîr lâwk thei
a. Rome khuaa zin a tumna chuan a ngaihtuahnate chu a luah
khat deuh ber a. Khawvêl hriata hmun ropui tak maiah chuan
Kristiante rinnna hi nghet taka din a nih tih hmuh hi a beiseina
hlu ber leh a thiltum duhawm tak chu a ni. Rome-ah hian
kohhran chu din a ni tawh a, chuta ringtûte chu Itali ram leh
ram dangahte pawh thawhpui tûrin tirhkoh hian a duh a. Hêng
ûnaute zînga a hna thawhna tûr kawng lo buatsaih tûr hian mi
tam takte chuan amah chu an la hre lo a ni; lehkha a thawn a,
THU BEHCHHAN: Rome Lehkhathawn

Rome khuâ tlawh a tum dân leh Spain rama kros puân zâr chu
a zâr a beisei thû a hrilh a ni.
Rome mîte hnêna a lehkha thawnah chuan Paula chuan
chanchin \ha dân ropui tak chu a târlang a. Judate leh Gentailte
kohhran tibuaitu zawhna chungchânga a dinhmunte pawh a
sawi lang a; tûn hma lama beiseinate leh thutiâmte Judate tân
bâk deuh a pêk \hin chu tûnah chuan Gentailte hnênah pawh
hian a ni vê tawh tih a kawhhmuh a ni.
Krista rinna avânga thiamchantîrna thurin chu tirhkoh
chuan chiang tak mai leh, thitihtheihna nên a sawi chhuak a.
Rome khuâa kohhran dangte pawhin an \angkaipui a beisei a
ni; amaherawhchu, a thûten hûhâng thui tak a neih a ni tih chu
a lo hmu lâwk thei vak lo a ni. Kum kal ta zawng zawngahte
khân rinna avânga thiamchantîrna thutak ropui hi nunna
kawnga mi sual simte kaihruaitu êng ropui tak angin a lo ding
tawh a. Hê êng hian thimna chu ûm bo vin, Luthera rilrû pawh
[374] a lo tuâm tawh a, a hnênah chuan Kristâ thisen thiltihtheihna
chuan sual a tlêngfai a ni tih a lo tilang tawh a ni. Hê êng vêk
hian thlarau sual ritphur sâng tam takte chu, ngaihdamna leh
muânna Bulpui lamah chuan a kaihruai a. Rome kohhran mîte
tâna a lehkhathawn avâng hian Kristian tinte chuan Pathian
hnêna lâwmthû an sawina tûr chhan a awm a ni.
Hê lehkhathawnah hian Paula chuan Judate tâna phurrit
chu zalên takin a sawi chhuak a. A pianthar a\ang rêng khân a
Juda ûnaute hian chanchin \ha thuchah chu an hriatthiam theih
nân \anpui a duh reng a. “Ka thinlung duhzâwng leh annî tâna
Pathian hnêna ka \awng\aina chhan ber hi chhandama an lo
awm theihna tûr a ni,” tiin a sawi.
Tirhkohin a ‘duhna’ a tih hian duhna satliah mai a ni lo.
Nazareth Isua chu Tiâm Lâwk Messia-ah an ngaih theih loh
avângin Israelhote tân hian Pathian hnênah dîlna a thlen
châmchî a. Rome khuâa ringtûte hnênah chuan heti hian a
sawi, “Krista-ah chuan thu tak tak ka sawi a ni, ka daw lo ve,
J UDATE HNÊNA CHHANDAMNA 335
Thlarau Thianghlim zârah chuan ka chhia leh \ha hriatna pawh
hian mi hriatpui a, ka thinlungah hian hrehawmna nasa tak leh
lungngaihna reh thei lo ka pai a sîn; ka ûnaute, tîsa lama ka
chipuite âiah hian, kei hi Kristâ hnên atâ tihhran khawp hialin
ânchhe dawngin awm ila ka ti sî a; Israel mî an ni sî a, fâ nihna
te, ropuina te, thuthlung zawng zawngte an tâ a ni a; thlahtûte
hnêna thutiâm chu an tâ a ni bawk a, tîsa lam thû-ah Krista
chu anmahnî zîng atâ lo chhuak a ni bawk a, ani chu thil zawng
zawng chunga awm, chatuana fak tlâk Pathian a ni,” tiin.
Judate chu Pathian mi thlan an ni a, anniho hmang hian
hnam pum pui chu malsâwm A tum a. An zîng a\ang chuan
Pathianin zâwlnei tam tak a thlang chhuak a. Hêngte hian
Tlantû lo kal tûr thû leh Amah chu Tiâm lâwk a nih anga lo
pawm hmasa ber tûrte an nih laia lo duh lo va, an lo tihhlum
dân tûrte an lo sawi lâwk vek a ni.
Zâwlnei Isaia chuan kum zabi tam tak lo thlîr lâwkin, [375]
zâwlneite an lo pawm loh dân tûrte leh a tâwpa Pathian Fapa
an hnar dân tûrte chu a lo hmuh avângin, Tlantu chu Israelte
zînga chhiar tel vê pawh ni loten an lo pawm dân tûrte chu
ziak tûra thâwkkhum a lo ni ta a. Hê hrilhlâwkna hi Paula
chuan la chhuakin heti hian a lo puâng ta a ni, “Isaian huai
takin, ‘Mi zawng lote hmuhin ka awm a, mi lam lote hnênah
hriattîrin ka awm’ a ti a. Amaherawhchu, Israel mîte thû-ah
chuan, ‘Mi tihmawhte leh hnialhrâtte tân nilêngin ka bânte ka
phar \hin kha,’ a ti a” tiin.
Israelte chuan A Fapa chu hnar mah sela Pathian chuan
anni chu a hnar lo. Paulan a sawi zêl dân hi ngaithla teh u: “A
nih leh, Pathianin a mîte chu a paih thlâ em ni? Hnâi lo ve, kei
pawh Israel mî, Abrahama thlah, Benjamina hnam ka ni sî a.
Pathianin a mi hriat lâwkte chu a paih thla lo ve. Pathian
Lehkha thûin Elijâ thû a sawi hi in hre lo vem ni? Ani chuan
Israel mîte chungthû Pathian hnênah a thlen a, ‘LALPA, i
zâwlneite an tihlum a, i maichâmte an tichim a, keimah chauh
ka la awm a, kei pawh mi tihhlum an tum a ni’ tih hi. Nimahsela

Pathianin engtin nge a chhân? ‘Baala hmâa \hing\hi ngai lo
mi sâng sarih keimâ tân ka la zuah reng a ni’ tiin a chhâng a.
Chutiang bawkin tûnlai pawh hian, khawngaiha thlan angzia
zêlin paihthlâk bâk chu an la awm,” tiin.
Israelte chu an petekin an tlu ta a, mahsela tho leh thei lo
chu an ni lo. Hê zawhna, “An petek chu an tlûk hlenna tûr em
ni?” tih chu chhângin tirhkoh chuan heti hian a sawi: “Hnâi lo
ve, an tlûk avângin Gentailte hnênah chuan chhandamna a lo
thleng ta zâwk a ni, Israel mîte thîktîr nân. Tichuan an tlûkna
mah khawvêl tihhausakna a nih a, an kiâmna mah Gentailte
hausakna a nih bawk chuan, an famkimna chu an hausakna a
va ni lehzual dâwn êm! Chutichuan, nangnî Gentailte hnênah
ka sawi a ni. Kei, Gentail tirhkoh ka nih avângin ka chipuite
[376]
ka thîktîr theih hrâmna tûr leh, an zînga \henkhatte ka
chhandam theihna tûrin, ka rawngbâwlna hi ka châwimâwi a
ni. Anmahni paih thlâkna mah khawvêl \hian lehna a nih
chuan, anmahni lawm lehna tûr chu tihna atâ nun lehna lo chu
enge ni ang?” tiin.
A khawngaihna chu Israelte zînga tihlan a nih ang bawkin,
Gentailte zîngah pawh tihlan ni se tih hi Pathian thiltum a ni.
Hei hi Thuthlung Hlui hrilhlâwknaahte chiang taka sawi lan a
ni. Tirhkoh chuan hêng hrilhlâwkna \henkhatte hi a \anfungah
a hmang a. Heti hian a zâwt a, “Bellei tlang khat bêl pakhat
hlu tak, bêl pakhat hlu lo taka siam tûrin bêlvawtû chuan bellei
chungah thû a nei lo vem ni? Khawngaihna bêl, ropui tûra a
lo buatsaih lâwkte chungah chuan a khawngaihna ngahzia a
entîr theih nân, thinurna bêl boral tlâkte chungah chuan,
Pathianin a thinur leh a thiltihtheihna lantîr duh mah sela, a
dawh hrâm hrâm chuan enge pawi ang? (Chu khawngaihna
bêlte chu Judate zîng atâ chauh ni lo vin, Gentailte zîng atâ
pawh kohte kan ni). Hosea lehkhabû-ah chuan, “Ka mîte ni
ngai lo chu ‘Ka mîte’ ka ti ang; hmangaih ngai lohi chu
JUDATE HNÊNA CHHANDAMNA 337
‘Hmangaihi’ ka ti ang. Heti hi a lo ni ang a, an hnênah ‘Ka
mîte in ni lo ve’ ka tihna hmunah ngêi chuan ‘Pathian nung
fâte’ vuahin an awm ang,”1 tiin (Hosea 1:10).
Israelte chu hnam angin lo tling tawh lo mahsela, an zîngah
chuan mi \ha tak tak chhandam tûrte an la awm a. Chhandamtû [377]
lo kal lai khân mipa leh hmeichhia, rinawm tak, Baptistu Johana
thuchah lâwm taka lo pawmtûte an awm a, chûngte chu Messia
chungchânga hrilhlâwknate zir thar leh tûra hruai an ni.
Kristian kohhran hmasa din a lo nih khân, hêng Juda mi
rinawm, Nazareth Isua, lo kal tûra an lo nghah renga chu a ni
tia lo pawmtûte kha member hmasa berte an ni. Hêng a la
bângte hi a ni Paulan a lehkhaa a sawite kha, “Chhang hlâwm
sawh thlâk hmasak chu a thianghlim chuan a hlâwm pum chu
chutiang bawk a ni; a zung chu a thianghlim chuan a zârte chu
chutiang bawk a ni,” tiin.
Paula chuan Israelte zînga a la bângte chu Olive thing ropui
tak nên a tehkhin a, chûng zâr \henkhatte chu an lo tliâk bo ta.
Gentailte chu Olive suâk a\anga lo awmte, Olive thing \hâa
zawmte nên a khaikhin bawk a. Gentail ringtûte hnênah chuan
heti hian a ziak a, “A zâr \henkhatte chu tihtliaha a awmin,
nang Olive suâk ni a anmahnî zînga zawmin i awm a, Olive
thinga \hatna zung \âwm vê tawh i nih chuan, zâr dangte lakah
chuan inchhuâng suh. Inchhuâng mah la, nang a zung châwmtu
i ni lo va, a zung chu a châwmtu che a ni zâwk e. Nangin,
‘Zawma ka awm theih nân zârte tihthliahin an awm tawh a
lâwm’ i ti ang e. A ni, an rin lohna avângin tihtliahin an awm
a, nang i rinna avângin i ding a ni. Chapo suh la, hlâu zâwk
rawh; Pathianin zâr takte chu a zuah sî loh chuan nang pawh a
zuah bîk lo vang che. Chutichuan, Pathian \hatzia leh a
\ihbâiawmzia chu ngaihtuah rawh a tlûte tân chuan a \ihbâiawm
a ni; nanga tân erawh chuan a \hâ a ni, a \hatnaa i awm reng
chuan, chutilochuan nang pawh sakthlâkin i awm vê dah ang
e,” tiin.
Rin lohna avâng leh an tâna vân thiltum chu an hnar

avângin Israelte chuan hnam anga Pathian nêna an inzawmna
chu an lo hloh ta a ni. Amaherawhchu, a kûngpui a\anga zâr
[378]
sahthlâkte chu Pathianin Israel kûngpui dik tak—an pâte
Pathian tâna la rinawm, a la bângte nên chuan a zawm leh thei
a ni. Hêng zâr sahthlâkte chanchin hi tirhkoh chuan heti hian
a puâng a, “Anni pawh chu ring lo va an awm reng loh chuan
zawmin an awm ang; Pathianin anmahni a zawm leh thei sî a.
Nang Olive suâk rêng ata sah chhum mah pian dân lo anga
Olive thing \hâah zawma i awm chuan, chûng a zâr tak takte
chu, anmahni Olive thing pângngaiah chuan zawm a va ni dâwn
nasa êm! Ûnaute u, hê thurûk hi in hriat loh kan duh sî lo,
chutilochuan in intifing ang; Gentailte famkimna a lo thlen
hmâ chuan Israel mi \henkhatte chungah chawlawlna a lo
thleng rih a ni, tih hi.
‘Chutichuan Israel mi zawng zawng chhandamin an awm
ang; Zion a\angin chhandamtu chu a lo chhuak ang a, Jakoba
hnên atâ Pathian ngaihsak lohna a tibo ang. Chû chu an hnêna
ka thuthlung tûr chu a ni. An sualte ka lâk bo hunah chuan,’
tih ziak ang khân. Chanchin \ha lam ngaihtuah chuan
nangmahni avângin hmêlma an ni a; thlan thu lam ngaihtuah
chuan thlahtûte avâng khân duh takte an ni. Pathianin a
thilthlâwn pêkah leh a kohnaah chuan a rilrû a lamlêt ngai sî
lo va. Hmânah chuan Pathian thû in âwih lo va, nimahsela
tûnah chuan an âwih loh avângin khawngaihna in hmu sî a;
chutiang bawkin tûnah chuan Pathianin a khawngaih che u
avângin khawngaihna an hmuh vê theihna tûrin anni pawh
chuan an âwih ta lo a nih hi. Pathianin a khawngaih vek theih
nân mî zawng zawng âwih lohnaah a khung ta vek sî a. Pathian
finna leh hriatna ngaihzia chu a va thûk êm! A rorêlnate chu
hriat theih ruâl leh, a kawngte chu chhui theih ruâl a va ni lo
[379] êm! LALPÂ rilrû chu tûin nge hria? Tu nge a remruatsaktûah
pawh \ang tawh? A rulh leh tûr pawhin a hnênah tûin nge thil
pe hmasa? Amah a\ang leh, amah avâng leh amah atân thil
zawng zawng a lo awm a ni sî a; amâ hnênah chuan chatuanin
ropuina chu awm rawh se,” tiin.
Chutiang chuan Paula chuan Judate leh Gentailte chu inang
rengin Pathianin an thinlung tidanglam thei a ni tih a entîr a.
Israelte hnêna malsâwmna tiamte chu Krista ringtû tinte hnênah
phalsak an ni bawk a. Pathian mîte chanchin Isaian a lo puân
chu a sawi nawn leh bawk a, “Israel mîte chu tuifinriat \iâu
zâtin tam mah sela, a hrem bâk chauh chu chhandamin an awm
ang, LALPA chuan rang taka ti zo diâmin lei chungah a hrem
tûr thû a hlen dâwn sî a’ a tih kha. Isaia vêkin, ‘Mipuite LALPA
chuan chithlahtu min lo zuahsak suh sela chuan, Sodom khuâ
angin kan lo awm tawh ang a, Gomorra khuâ anga siamin kan
lo awm tawh ang’ ti a a lo sawi lâwk ang bawk khân,” tiin.
Jerusalem tihchhiat a nih lai leh biak in a ram vek lai khân,
Juda mi sâng tam takte chu ring lo mîte ramah sala awm tûra
hralh an ni. Thlalêr vaukama lawng chhia ang maiin hnam
tinte hnênah chuan tihdarhin an awm a ni. Kum sâng khat leh
za riat zet chu khawvêl pum puiah Judate chu an vâk an vâk
mai a ni; khawiah mah hnam angin an hmânlai hming\hatna
kha an chhawm thei tawh lo. Mî sawichhiat, huât leh tihduhdah
an ni a, kum zabi tin maiin tawrhna chu an rochung ta zêl mai
a ni.
Nazareth Isua an hnar laia Judate, hnam anga an chunga
vânduaina lo thleng tûr chu puân chhuah ni mah sela, hun bi
tinah khân Pathian zah mi leh mi ropui tam tak Juda mîte zîngah
khân an awm a, chûngte chuan ngâwi rengin hrehawmna chu
an tuâr mai a. Pathianin an rilru buainaah chuan a thlamuân a,
an dinhmun râpthlâk tak chu khawngaihnain a lo thlîr a. A [380]
thu hriatthiamna dik nei tûra thinlung zawng zawnga Amah
zawngtûte \awng\aina urhsûn tak mai chu A lo ngaithlâ a ni.
A \hente chuan an pî leh pûte lo hnar leh an lo khenbeh
Nazareth mi tlâwm takah chuan Israelte Messia dik tak chu
hmu tûrin an lo zir tawh a. Thurochhiah leh hrilhfiahna dik lo

vin rei tak a lo tihchingpen tawh hrilhlâwkna langsâr takte
awmzia chu rilrûin a han man chuan, mahni chhandamtu ngêi
mai atâna Krista pawm thlangtu tinte chunga thilpêk sawi hleih
theih loh, a vûr avângin an thinlung chu Pathiana lâwmthû
sawinain a khat vek mai a ni.
Hêng mîte thû hi a ni, Isaian a hrilhlâwknaa a sawi lan kha
ni, “A la bângte (hrem bâk) chauh chhandamin an awm ang,”
tiin. Paula hun lai a\anga tûn thlengin Pathian chun A Thlarau
Thianghlimin Judate leh Gentailte chu a la ko reng a ni. Paula
chuan, “Pathianin mi duhsak bîk a nei lo,” tiin a âuchhuahpui
a. Tirhkoh chuan, “Grik mîte leh Awze mîte hnênah bat ka
nei,” a inti a; Judate hnênah pawh bat neiin a insawi bawk a;
amaherawhchu, mi dangte âia ham\hatna Judaten an neih chu
a theihnghilh ngai lo. “An hnênah Pathian thûte kawltîrin a
awm avâng a ni ber a.” Heti hian a âu chhuahpui, “Chanchin
\ha chu ka zahpui sî lo va; tû pawh a ring apiangte tân
chhandamna tûra Pathian thiltihtheihna a ni sî a; a tîrin Juda
mî tân a ni a, Grik mîte tân pawh a lo ni leh a. Chûmî-ah
chuan rin lehzual nân, rinnain Pathian felzia chu a lo lang a,
“Mi fel chu rinnain a dam ang” tih ziak ang khân. Hê Kristâ
chanchin \hâ, Judate leh Gentailte tâna inang renga \angkai
êm êm hi a ni, Paulan Rome mîte hnêna a lehkha thawna a
sawi ‘Ka zahpui sî lo va,’ a tih kha.
Hê chanchin \hâ hi Judate hnêna a nih tûr dân ang taka
sawi anih hunah chuan tam takin Krista chu Messia angin an
[381] pawm ang. Kristian rawngbâwltûte zîngah hian mi tlêm tê
chauhin Juda mîte zînga thawk tûra koh niin an inhria a;
amaherawhchu, mi dangte leh chutianga kal pelh a awm fote
hnênah chuan zahngaihna thuchah leh Kristaa beiseina thuchah
chu lo thleng tûr a ni sî a.
Chanchin \ha puândarhna hun tâwp lam, tûna ngaihthah
taka awm, mi \henkhatte tâna hna bîk thawh a \ûl lai hian,
khawvêl ram tina an hmuh Juda mîte hi ngaihsak deuh bîk
tûrin Pathian chuan A thuchah kengtûte chu a beisei a ni.
Jehova chatuan thil rum hrilhfiahnaah hian Thuthlung Hlui
Pathian Lehkhabu leh Thuthlung Thar chu a inmil thlap mai
a; hei hi Juda mi tam takte tân chuan thlarau thawhlehna,
thilsiam thar kâwl lo ên \anna a ni ang. Chanchin \ha huna
Thuthlung Hlui thûin Kristâ chanchin a sawi an han hmuh
leh, Thuthlung Tharin Thuthlung Hlui chiang taka a hrilhfiahna
an han hmuh chuan an chhia leh \ha hriatna lo muhîl tawh chu
a lo harh ang a; Krista chu khawvêl Chhandamtu angin an lo
pawm tawh ang. Mi tam takin Krista chu an Tlantu angin
rinnain an pawm ang. An tân hêng thûte hi a lo famkim tawh
ang: “Amah lâwm apiang chu, an hnênah Pathian fâte nih
theihna tûr a pê, A hming ringtûte chu,”1 tih hi.
Judate zîngah hian \henkhatte chu Tarsa khuâa Saula ang
mai, Pathian thû hre êm êm an awm a, hêng mîte hian
thiltihtheihna mak tak nên Pathian dân danglam theih lohzia
chu an puâng ang. Hê thil hi kan hun lai ngêi hian Israelte
Pathian chuan a rawn thlentîr ang. A bân chu chhandam thei
lo tûra tihtâwi a ni lo. A chhiahhlawhten thlahthlama awmte
leh hnehchhiaha awmte tâna rinna an thawh avângin A
chhandamna chu tihlan a ni ang.
“Chûvângin L ALPA , Abrahama tlantu chuan Jakoba [382]
chhûngte chungchâng thû-ah heti hian a ti: ‘Jakobho chu tûnah
chuan an muâlpho tawh lo vang. An fâ, ka kut chhuakte chu,
an zîngah an hmuhin, a hming chu an tithianghlim tawh zâwk
ang; a ni, Jakobho Mi Thianghlim chu an tithianghlim ang a,
Israelho Pathian chu an \ih tawh ang. Thlarau vâkbote pawh
chuan an lo hrethiam tawh ang a, mi phunnâwite chuan thu
zirtîr chu an zir tawh ang,” tiin. cd
_____
1
Johana 1:12
BUNG–36
GALATIA RAMA KALSUÂLNA
[383]
K ORIN khuâa a la châm laiin Paula chuan an kohhran din
tawh \henkhatte chu a ngaihtuah riâu mai a. Jerusalema
ringtûte zîngah zirtîrtu dik lote an lo chhuak a, chûng mîte
avâng chuan Galatia rama ringtûte zîngah in\henna te,
kalsualna te leh hurnate a lo hluâr ta thuai a. Hêng zirtîrtu dik
lote hian chanchin \ha thutakte leh Judate thurochhiahte chu
an chawhpawlh a. Jerusalem inkhâwmpuia an thu tih tlûkte
chu ngaihthahin, serh leh sâng dânte chu zâwm tûrin Galatia
rama piangtharte chu an nawr a.
Hê dinhmun hi a hlauhawm hlê a ni. Thilsual lo
chhuakte chuan Galatia rama kohhrante chu a tichhe thei
dâwn niin a lang a.
Paula thinlung chu a khawih zar mai a, chanchin \ha dân
tlângpuite rinawm taka a zirtîrten, a lang a pâuva kalsual nâna
an neih tâk avâng chuan, a thlarau chu a lo tho ta at mai a ni.
Buma awm, ringtûte hnênah chuan a ziak nghâl ta vat a, an lo
pawm tâk thurin dik lote chu thai langin, rinna a\anga lo pêng
[384]
bote chu nasa takin a zilhhâu va. “Pa Pathian leh kan LALPA
Isua Kristâ hnên atâ khawngaihna leh remna in hnênah awm
rawh se,” tia chibai a bûk zawhin Galatia mîte hnênah chuan
zilhna thu na fê mai chu a pe ta a ni:
“Kristâ khawngaihna zâra a kotu che u kha chuti thuta
chanchin \ha hrang lama in pakâisan hi mak ka ti a ni; chû chu
chanchin \ha tihdanglam duh tûte emaw an awm mai a ni a.
Nimahsela, kaimahniin emaw, vân a\anga lo chhuak vântirhkoh
pawhin emaw, chanchin \hâ kan hrilh che u lo kha chu chanchin
\ha dang rêng lo hrilh che u sela, ânchhe dawngin awm rawh
se” tiin. Paula zirtîrnate chu Pathian Thû nêna inmil a ni a, a
rawngbâwlnate chu Thlarau Thianghlim chuan a hriatpui a;
THU BEHCHHAN: Galatia Lehkhathawn

GALATIA RAMA KALSUALNA 343
chûvângin a ûnaute chu thutak a zirtîrte nêna inkalh thil rêng
rêng chu lo ngaithla lo tûrin a vau a ni.
Galatia rama ringtûte chu an Kristian nun hmasâte kha
fîmkhur taka ngaihtuah tûrin a sâwm a. Heti hian a âu
chhuahpui a, “Aw Galatia rama mi âte u, tuin nge dâwi che u?
In mit hmuh ngêiah Isua Krista chu khenbehin chiang taka
lantîr a nih tehlul nên! Hei chauh hi in hnên atâ lo hriat ka duh.
Dân thiltihte avângin nge Thlarau chu in hmuh, in ngaihthlâka
in rin avângin? Heti êmin in â maw? Thlarauva \an tawh sîin
tîsâin in zo dâwn em ni? Thil chuti zozâi chu sâwtpui lo vin in
tuâr em ni? Sâwtpui lo ni tak tak tâ ang se la. In hnêna Thlarau
petu che u leh, in zînga thilmak titu chuan Dân thiltihte avângin
nge a tih, in ngaihthlâka in rin avângin?” tiin.
Chutiang chuan Paula chuan an chhia leh \ha hriatna
thubuai remtu hmâah chuan Galatia rama ringtûte chu a
chhuahchhâl a, anmahnî kawng zawhah ngêi chuan hlin a
tum a ni. Chhandam tûra Pathian thiltihtheihna rinchhanin [385]
leh, zirtîrtu kalsuâlte thurin chu hriatpui duh lo vin, tirhkoh
chuan piangtharte chu muâlpho taka bum an nihzia chu
inhrechhuak tûrin a beihpui a; amaherawhchu, tûn hma lama
an chanchin \ha rinnaa an lo kîr leh chuan, Setana thil tum
chu an hneh thei mai ang tih a hrilh a ni. Thutak leh felna
lamah chun a ding nghet tlat a; a thuchah ken lama rinna
ropui tak a neihna chuan rinna nghet nei lote chu a \anpui
a, Chhandamtû tâna a rinawmna lamah chuan an lo kîr leh
theih nân a \anpui bawk a ni.
Paulan Korin kohhran mîte hnêna lehkha a thawn leh
Galatia mîte tâna a kawng zawh chu a danglam hlê mai! A
hmasa zâwkte hi chu fîmkhur tak leh dîm takin a zilhhâu va, a
hnuhnung zâwkte hi chu dîm miah lo vin a zilh a ni. Korin
mîte hi chu thlêmnain a hneh a. Zirtîrtu fing vervêkte chuan
an bum a, anni chuan thutak kâwra hmangin thudik lote chu
an hrilh a, an tichî-âiin an chawk khaw lo vek a. A dik leh dik
lo thliâr thiam tûra an zirtîrnaah hian fîmkhur leh dawhtheih a

mamawh a ni. Paula hian insûm lo leh, na takin hâu mai sela
chuan \anpui a duh takate chunga a hûhâng chu a tichhe vek
thei mai ang.
Galatia mîte kohhranah hi chuan a lang a pâuva dik lohna
chu chanchin \ha thuchahah hian a lo lût a. Krista, rinna
lungphûm dik tak chu hnâwl niin, Judate serh leh sâng dân
hlui chu lâk luh a ni ta zâwk a. Tirhkoh chuan Galatia rama
ringtûte hi anmahni vautu boruak hlauhawm tak laka
chhanchhuah an nih theihna tûr chuan thu tihtlûkna khauh
tak neih a, vaulâwkna thu hriâm ber mai pêk tûr a ni tih a
hmû a ni.
Kristâ rawngbâwltu tinin zirlai pawimawh tak an zir tûr
[386] chu \anpui an tumte awmdân a zir zêla hnâ an thawh hi a ni.
Dimdâwihna te, chhelna te, thu tihtlûkna te leh nghehna te hi
inang \heuhin an pawimawh ni; amaherawhchu, hêngte hi
fîmkhur taka hman tûr an ni. Mi, rilru inang lo tak takte awmna
hmun leh nundân inang lo tak takte enkawl tûr hian finna te,
rorêl thiamna te leh Pathian Thlarau tihthianghlimnate hi an
\ûl a ni.
Galatia mîte hnêna lehkha a thawnnaah hian Paula chuan
amâ pianthar dân leh Kristian a lo nih \an dânte chu tâwi têin
a sawi nawn leh a. Vân lam thiltihtheihna mak tak lo lang
chuan chanchin \ha thutak ropui tak mai chu a hmuhtîrin a
mantîr ta a ni tih an hnênah entîr a tum a. Pathian ngêi
hnên a\anga zirtîrna chu hmûin Paula chuan, Galatia mîte
chu dik tak leh khûn takin vaulâwkna leh zirtîrna thû a pê
a. Tîm chung leh ringhlel chungin a ziak lo va, rilru hmun
zân leh hriatna chiang tak mai nên a ziak zâwk a. Mihring
zirtîrna leh Krista a\anga zirtîrna dawn chu a danglamzia
chiang takin a sawi a ni.
Tirhkoh chuan Galatia mîte chu hruaisuâltu leh kaihhruaitu
dik lote chu kalsan a, vân lam pawmpuina chiang tak nei rinna
GALATIA RAMA KALSUALNA 345
lamah chuan kîr leh tûrin a fuih a. Chanchin \hâ an rinna
a\anga hruai pên tumtûte chu mi vervêk te, thinlunga
thianghlim lo te leh nun khaw lo va nungte an ni. An sâkhuana
pawh serh leh sâng dân a\anga siam mai mai a ni a, chutiang
a\ang chuan Pathian duhsakna chu neih vê an tum a. Chanchin
\ha thû âwihna ngiat duhna an nei lo, “Mi a pianthar chauh loh [387]
chuan Pathian ram a hmu lo vang.”1 Chutiang thurina innghat
sâkhuana chuan inhlanna a ngiat ropui lutuk an ti a; an dik
lohnah chuan an bei tlat a, anmahni leh mi dangte pawh an
bum \hîn a ni.
Judate zirtîrtûte hun lai a\ang tawh khân piangthar lote tân
chuan nundân thianghlim leh thinlung thianghlim âia pâwn
lama sâkhuana vawn hi a nuâm zâwk rêng a ni. Tûnah pawh
hian, chutih hun lai ang bawk chuan thlarau lama hruaitu dik
lote an awm a, chûng mite thurinte chu mi tam takin an ngaithla
vat \hîn a. Kristaa rinna leh Pathian dân âwihna a\anga
chhandam beiseina rilrû chu Setana chuan lâk bo tumin a bei
châmchî a. Eng hunah pawh hian hmêlma lian ber mai chuan
bum a tumte ngaihdân leh pawm dân nêna inremin a thlêmna
chu a her \hîn. Tirhkohte hun lai khân serh leh sâng dân
châwisânga Krista hnar tûrin Judate chu a kaihruai a; tûnah
hian Krista chu châwimâwi niâwm taka lang sîin, Kristiana
inchhâlte chu bumin, rilru \hatna dân chu hmuhsittîrin, a
thupêkte chu bawhchhe mahse hrem an ni chuâng lo vang tiin
a zirtîr a. Pathian chhiahhlawh tinte chuan nghet taka dingin,
hê rinna tikhawlotûte hi an do tlat tûr a ni a, an dik lohnate chu
thutak thu hmangin hlâu miah lo vin an thai lang tûr a ni.
Galatia rama a ûnaute rinngama a insiam leh theihna tûrin,
Paula chuan Kristâ tirhkoh a nih ngêizia chu a tichiang leh a.
Amâ chanchin chu heti hian a puâng, “Paula, tirhkoh, mihringte
tirhchhuah ni lo, mihring zârah ni hek lo vin, Isua Krista leh
mi thi zîng atâ kaithotu, Pathian tirh ni zâwk,” tiin. Thupêk a
hmuhna chu mihring a\ang ni lo vin, vâna Thuneitu sâng ber
_____
1
Johana 3:3; 22 Korin 11:5
hnên a\angin a ni. A dinhmun pawh Jerusalem inkhâwmpuiin

a pawmpui kha a ni a, chû mîte thurêl ang chuan Galatia mîte
zîngah Paulan rawng a bâwl a ni.
[388] Mahni inchâwisânna tûr ni lo vin, Pathian khawngaihna
tihropuina tûr zâwkin, Paula chuan a tirhkoh nihna pawm duh
lotûte hnênah chuan fiahna tûrin heti hian a sawi, “Chûng
tihkoh lian berte chu eng kawngah mah tluk loh ka inring lo a
sîn,”2 tiin. Koh a nihna leh a hnathawh ngainêptûte chuan
Paula hmanga a khawngaihna leh thiltihtheihna lantîrtu Krista
chu an dodâl a. A hmêlmâte dodâlna avângin tirhkoh chuan a
dinhmun leh a thuneihna chu a vawn reng theih nân
thutlûkna nghet tak a siam a ngai ta a ni. An nuna Pathian
thiltihtheihna lo hre tawhte chu chanchin \ha thutak an lo
hmangaihna hmasa ber lamah chuan kîr leh tûrin Paulan a
ngên a. Kristaa mipa leh hmeichhe zalên tak an lo nih
theihna ham\hatna an neihna chu an hmâah hnial theih miah
lohin a târlang a; a khawngaihna tlanna azâra inpumpêkte
chu A felna puâna tuâm an nihdân pawh chu a hrilh a.
Chhandam tûrte rêng rêng chuan Pathian thilteah chuan
nuntawng dik tak mai chu an lo kal tlang ngei tûr a ni.
|hahnemngai taka tirhkoh ngenna chu rah chhuah lo
vin a awm lo. Thlarau Thianghlim chuan thiltihtheihna nên
a thawk a, mi tam tak, kawng dik lo lama pêng tawhte chu
chanchin \ha rinna hmasa lamah chuan an lo kîr leh ta a ni.
Heta \ang hian Kristan zalênna a pêk leh, a chhuah
zalênnaah chuan an nghet ta tlat mai a. An nunah chuan
Thlarau rahte—hmangaihna te, hlimna te, remna te,
dawhtheihna te, ngilneihna te, \hatna te, rinawmna te,
thuhnuairawlhna te leh insûmtheihna te chu a lo lang ta a.
Pathian hming chu tihropui a lo ni ta a, chulai ram vêla
ringtûte chu mi tam takin an lo belhchhah ta a ni. cd
347
BUNG–37
JEUSALEMA PAULA ZIN HNUHNUNG BER
K ÛT hmang tûra khawvêl hmun hrang hrang a\anga lo kalte [389]

hnênah chuan, thusawina hun remchâng a neih theih nân,
Paula chuan Kalhlen Kût hmâa Jesusalem thlen hman chu a
duh hlê a. Chanchin \ha êng hlu tak mai chu an lo pawm vê
theih nân, a \hian la ring vê lote ngaihdân dik lo chu a sawnsak
theihna tûra hmanruâ nih chu a beisei reng \hîn a. Kohhran,
Jerusalema awmte chu tlawh a duh bawk a, Judai rama ûnau
mi retheite tâna Gentail kohhranten thilpêk an thawn chu pêk
a duh bawk. Hetianga a tlawhnaah bhian Judate leh Gentailte,
rinnaa lo piangtharte chu an lo inzawm khâwm nghet lehzual
ang tih a beisei a ni.
Korin khuâa a hnâ a zawh hnû-ah chuan Palestina ram
tuipui kama lawngchawlhna pakhatah zin nghâl a tum a.
Engkim buatsaih fel vek a nih hnû-ah chuan lawngah chuan
a chuâng dâwn ta a, chutih lai tak chuan Judaten thah an
tum thû chu an hrilh ta a. Tûn hma lam zawng khân rinna [390]
kalhtûte hian tirhkoh hnathawh chu tihchhiat an tum \hîn a,
mahse danin an awm leh \hîn a ni.
Chanchin \ha rawngbâwlna hlawhtling tak mai chuan
Judate chu a tithinrim thar leh a. Judate chu serh leh sâng dân
a\anga chhuah an nih tâk dân thurin thar chu ram tin a\angin
an rawn thehdarh ta a, Gentailte chu Abrahama fâ Judate ang
bawka ham\hatna chang vê tûra lâk luh an lo ni vê ta a ni.
Korin khuâa Paulan thû a sawinaah khân, a lehkha thawna a
hrilh hrep ang khân a hrilh leh ta a. A thusawinaa a uâr êm êm
\hin, “Chutah chuan Grik mî leh Juda mi, serh tan leh tan loh
pawh a awm theih loh,” a tih chu a hmêlmâte chuan Pathian
sawi chhiatna nasa takah an ngai a, a âw chu tihreh hmiah an
tum a ni.
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 204-21:16

Phiâr rûknaa thû a hmuh vêleh Paula chuan Makedonia

kawng lamah kal a tum ta a. Kalhlen Kût laia Jerusalem
thlen hman a tum chu bânsan tûr a ni a, amaherawhchu,
Pentekos laia awm chu a beisei a ni.
Luka leh Paula kalpuite chu, “Sopata, Beroia khuâa mî
te, Thesalonika khuâa mi Aristarka leh Skunda te, Derbe
khuâa mi Gaia te, Timothea te, Asia rama mi Tukika leh
Trofima te,” an ni. Judai rama hna enkawltûte kutah pêk a
tum, Gentail kohhrante a\anga pawisa tam tak mai chu
Paulan a nei a, hei vâng hian Jerusalema kalpui tûrin
thawhlawm thawhtu kohhran hrang hrang âiawhte chu a ruat
a ni.
Kalhlen Kût hmang tûrin Paula chu Filipi khuâah a châm
rih a. Luka chauh chu a hnênah a awm, a dangte chu amah
[391] lo nghâk tûrin Troas khuâah an kal zêl a ni. Filipi mîte hi
Paula pinathar tîrte zîngah chuan an duhawm berin, an dik
ber a ni; kût ni riat chhûng hian an hlim tlângin nuâm an ti
tlâng hlê mai.
Filipi khuâ a\anga zin chhuakin Paula leh Luka chuan
ni nga hnû-ah an \hiante awmna Troas khuâ chu an thleng
ta a; chu lai hmunah chun ringtûte nên ni sarih chhûng an
awmho a ni.
A chhuahsan dâwn zân chuan, “Chhang phel tûrin ûnaute
chu an lo kal khâwm a.” An zirtîrtu duh tak chuan a kalsan
dâwn avângin tûn hma lam âia tam an lo kal khâwm a ni.
“Pindan chungnung chhâwng thumnaah chuan an kal
khâwm a. A hmangaihna avânga thatho tak leh an tâna a
\hahnemngaihna avângin tirhkoh chuan zan lai thlengin thû
a sawi a.
Tukverh inhawng pakhatah chuan tlangvâl pakhat
Eutuka chu a \hû a. Hê dinhmun hlauhawm takah hian
awmin a lo muthlû a, pindan chhâwng thumna a\ang chuan
leiah a tla thlâ a. An buaiin, an hlâuthâwng ru ta hlawm hlê
JERUSALEM -A PAULA ZIN HNUHNUNG BER 349
a. Chû tlangvâl chu thîin an chhar a, mi tam tak lo kalin, an
sûn ta hlawm a. Mahsela Paula chuan mipui hlâuthâwng
takte chu kal
pêlin, a rawn
pawm a, a lo
nun leh theihna
tûrin Pathian
h n ê n a h
\hahnemngai
takin a \awng\ai
a. A dîlna chu
phalsak a ni.
Sûnna rî leh \ap
thâwm chung EUTUKA
lamah chuan
tirhkoh âw chu
heti hian hriat a
ni ta, “Thlaphâng suh u, a nunna chu amahah a awm e,”
tiin. Hlim takin pindan chungnungah chuan ringtûte chu
an kal khâwm leh ta a. LALPÂ zanriah an kîl a, tichuan
Paula chuan ‘khawvâr thleng hiâlin thû a sawi a.”
Paula leh a \hiante zinna tûr lawng chu a kal dâwn ta a,
ûnaute chu hmanhmawh takin an rawn chuâng a.
Amaherawhchu, Paula chuan Troas leh Assos khaw inkâr [392]
chu kêa kal a thlang zâwk a, a hnâi zâwk bawk sî a, a \hiante
chu Assi khuâah chuan a fin a. Hetih chhûng hian
inngaihtuahna leh \awng\aina hun tâwi tê a nei a. Jerusalem
tlawh tûra harsatna leh hlauhawm a tawh te, amah leh a
hnathawh kohhranin a lo ngaihdân te, kohhrante din hmun
te, ram danga chanchin \ha hnathawh tûr te, hêngte hi
ngaihtuah tham tak takte an ni a, chuvângin hê hun tâwi tê
hi hmang \hâin Pathian hnêna chakna leh kaihhruaina dîlin
a lo \awng\ai a ni.
Khuâlzinte chuan Assi khuâ a\angin chhim lam an pan

a, tirhkohin hun rei tak hnâ a lo thawh tawhna, Efesi khuâ
chu an kal tlang a. He laia kohhran hi Paulan tlawh a châk
hlê mai, zirtîrna leh thurâwn pawimawh tak pêk tûr a nei sî
a. Mahsela ngun taka a ngaihtuah hnûin hmanhmawh \ûlin
a hre leh ta a. “A theih chuan Jerusalema Pentekos nan” a
duh a ni. Mileti an lo thlen chuan Efesi khuâ chu mêl
sawmthum laia hlâ ni mah se, lawnga kal lehzêl hmâin
kohhran mîte chu an be thei mai thei tih a hria a. Upate
hnênah thû a chah vat a, an zin zêl hmâin Mileti-ah an
inhmuh khâwm theih nân lo kal vat tûrin a chah a ni.
Hê sâwmna hi chhângin an lo kal a, an hnênah chuan
thinlung khawih tak thurâwn leh thlahna thû heti hian a
sawi ta a ni, “Asia ram ka tlawh tirh nî atâ kha in hnêna ka
awm chhûng zawng khân ka awmzia kha in hria e;
thuhnuairawlh ber chung leh, thil hrehawm ka chunga tlâte
tuâr chungin, LALPÂ rawng ka bâwl \hin kha, khati khân a
sâwt tûr thû in hnênah engmah hrilh ka tîm lo va, vântlâng
zîngah te, in tinah te, ka zirtîr \hîn che u a, Judate leh Grikte
[393] hnênah pawh Pathian lama rilru lamlêt thû leh, kan LALPA
Isua Kristâ lam rin tûr thû ka hriattîr \hin kha,” tiin.
Paula chuan Pathian dân chu a châwisâng reng a ni.
Thuâwih lohna avânga mîte hremna pumpelhna tûrin dânah
chuan thiltihtheihna rêng a awm lo tih a entîr a. Thil
tisualtûte chuan an sualnate chu an sim tûr a ni a, Pathian
hmâah chuan an inngaitlâwm zawk tûr a ni. A dân
bawhchhiain a thinrimna dik tak mai chu an chawk tho va,
ngaihdamna kawng awm chhun, Kristâ thisenah chuan rinna
chu an nei bawk tûr a ni. An inthâwina atân Pathian Fapa
chu a thi tawh a, an âiawhtu ni tûra Pathian hmâa ding tûrin
vânah a lâwn ta bawk. Simna leh rinna avângin sual thiam
loh channa a\anga zalênna an hmuh theih nân leh, Kristâ
khawngaihna zâra Pathian dân chu an lo zawm theih nân.
J ERUSALEM-A P AULA ZIN HNUHNUNG BER 351
Paula chuan heti hian a chhunzawm zêl a, “Hre rawh u,
tûnah hian rilrûa kal lo thei lova ka inhriat avângin
Jerusalem khuâah ka kal dâwn hi, chutah chuan ka chunga
thil lo thleng tûr chin ka hre lo; Thlarau Thianghlimin,
‘Phuârna leh hrehawmnain a hmuak a che’ tiin khaw tinah
mi hriattîr \hîn, chûng chauh chu ka hria a ni. Nimahsela,
ka tlânsiakna kawng ka hmabâk hlen tûr leh, Pathian
khawngaihna chanchin \ha hriattîr tûr, LALPA Isuâ hnêna
khâ rawngbâwl hnâ ka hmuh kha thawk zo phawt ila, ka
nun pawh thlâkhlelh tlâkah ka ruât lo ve. Lo hre rawh u,
nangnî zawng zawng Pathian ram thû tlângâupui zêla ka
vah ka vah \hinnate hian ka hmêl in hmu leh tawh lo vang
tih ka hria e,” tiin.
Paulan hetiang thû hi sawi a tum hauh lo, mahsela thû a
sawi laiin Thâwkkhumna Thlarau chu a chungah a lo awm
a, tûn \um hi Efesi ûnaute nêna an intawhna hnuhnung ber
a ni mai ang tih a hlauhna chu a rawn nemnghet ta a ni.
“Chûvângin mî zawng zawng thisenah ka hul a ni tih
vawiinah hian ka hriattîr a che u. Pathian rêl zawng zawng
a zâin in hnênah hrilh ka tîm loh kha.” Tihlungâwi loh [394]
pawh hlâu lo vin, in\hianna lam pawh duh chuâng lo vin
leh fakna pawh ngaihsak lo vin, Paula chuan Pathianin
anmahni zirtîrna tûr te, vauna thûte leh siam\hatna tûrtea a
pêk thûte chu a chelh ding reng thei a ni. Tûnah pawh hian
Pathian chuan A chhiahhlawhte hnên a\angin thû chu a hrilh
a, a zirtîrnate kengkawh tûrin huaisenna chu a la phût tlat
a. Kristâ rawngbâwltu chuan Thutak an ngaihthlâk
duhzâwng chauh sawi lo vin, anmahni tina thei thutakte
pawh an sawi tûr a ni.
Nungchang \hanlenna chu ngun taka ngaihtuah chungin
a vil reng tûr a ni. A berâmten sual khawi ngam an nei reng
a ni tih a hmuh chuan, berâm vêngtu rinawm tak angin
Pathian thû a\angin an nih dân ang zêlin zirtîrna a pe tûr a
ni. Vaulâwkna pe lo va, anmahni duh dân ang anga kaltîr

phal chuan an thlarau mawhte chu a phur ang. Pastor, a
thupêk sâng tak mai tifamkimtu chuan, a mîte hnênah chuan,
Kristian rinna kawng tinrênga zirtîrna rinawm tak chu a pe
tûr a ni a; Pathian ni lo thleng tûra famkim taka an din theih
nân an nih tûr leh, an tih tûr chu a entîr tûr a ni. Thutak
zirtîrtu rinawm chauh chuan a hnathawh zawhah Paula angin
heti hian a sawi thei ang, “Mi zawng zawng thisenah ka hul
e,” tiin.
Tirhkoh chuan a ûnaute chu heti hian a zilh a, “Pathian
kohhran ho, amâ thisena a leite chu châwm tûrin, nangmahni
leh in hote zawng zawng chungah chuan fîmkhur rawh u,
Thlarau Thianghlimin an chunga hotûah a siam che u hi,”
tiin. Chanchin \ha rawngbâwltûte hian Kristâ thisena leite
chu an enkawl a ni tih rilrûa an vawn reng phawt chuan an
hnathawh pawimawhna hriatna thûk zâwk an nei ang. An
hote leh anmahnî chungah pawh an fîmkhur tûr a ni. An
[395] zirtîrna ang zêla an awm leh an khawsak a ngai a ni. Nunna
kawng zirtîrtu an nih angin thutak chu sawichhiat a nih
theihna tûra hun remchâng chu an pe tûr a ni lo. Kristâ
âiawhtu an nih angin A hming châwimâwina chu an vawng
reng tûr a ni. An inhlanna te, an nun thianghlimna te leh an
inkawmhona mâwi takahte chuan kohna sâng tak chang tlâk
ngêi an nihzia chu an infiah tûr a ni.
Efesi kohhran beitu thil hlauhawmte chu tirhkoh hnênah
chuan tihlan a ni. “Ka kal hnûin chinghne kawlhte in zîngah
an lo lût ang a, pâwlho chu an zuah lo vang tih ka hria e. In
zînga mî ngêi pawh hi, zirtîrhote in hnêna pakaitîr tûrin thu
hran sawi in lo la awm ang,” a ti a. Paulan hun lo awm tûr
a thlîrin kohhran chu a ngaihtuah a, a khûr hiâl a ni;
chhûnglam leh pâwn lama beitu a neih dân tûr chu a lo hmu
lâwk sî a. A ûnaute chu an hnêna thil kawltîrnaah chuan
invêng fîmkhur reng tûrin \hahnemngai tak leh urhsûn takin
J ERUSALEM-A P AULA ZIN HNUHNUNG BER 353
a ngên a. An entawn atân an zînga châu lo va rawng a bâwl
dân chu heti hian a sawi, “Chûvângin ngaihven rawh u; kum
thum meuh, mittui tla chunga a chhûn a zâna mi tin zilh ka
bân loh kha hre reng rawh u,” tiin.
Heti hian a chhunzawm zêl a, “Tûnah hian Pathian leh
a khawngaihna thû-ah ka kawltîr a che u, chû chuan a siam
lian thei che u a, mi rilru thianghlimte zîngh ro chan a neihtîr
thei bawk a che u. Tû mâ tangka te, rangkachak te, silhfên
te ka awh ngai loh kha,” tiin. Efesi ûnau \henkhatte chu an
hausa hlê a, mahsela Paulan an hausakna chu mimal
hlâwkpui nân hman a tum ngai lo. Amâ tlâkchhamna hriattîr
kha a thuchahah a tel vê lo. Heti hian a puang zâwk a ni,
“Hê kutte hian keimah leh ka \hiante châkkhâi a deh chhuah
\hin kha,” tiin. Kristâ hnâa a thawhna leh a zinna hautak
deuh mai kârah pawh ama mamawh atân mai ni lo, a [396]
thawhpuite chhawmdâwl nân leh miretheite \anpui ngaite
chhâwk zângkhâi nân pawh a thawk bawk a. Taima tak leh
inremchem thiam tak a nih avângin hêng thilte hi a tithei a
ni. Amâ thiltih dân chu heti hian a sawi, “Engkim ka tih
apiangah ka tihhmuh \hin che u kha, chutianga thawk rim
chung leh LALPA Isuâ thû hre reng chungin, mi chak lote in
\anpui tûr a ni; amah ngêiin ‘Eng lo lâk âiin pêkin lukhâwng
a nei zâwk,’ a tih kha,” tiin.
“Chutiang thû chu a sawi zawh chuan a \hing\hî a, an
zâin a \awng\aipui a. An zâ chuan an \ap zawih zawih a,
Paula chu pawmin an fâwp ngawih ngawih a, a hmêl an
hmuh leh tawh loh tûr thû a sawi chu an lungngaihna ber a
ni. Lawng thleng chuan amah an thlah ta a.”
Mileti a\ang chuan khualzinte chu “ngîl takin Koi
Thliârkâr an thleng a, a tûkah Rodi Thliarkâr an thleng leh
a, chuta \angin an kal zêl a, Patara khuâ an thleng a, hei hi
Asia Minor tuipui kam chhimthlang lama awm a ni; Foiniki
rama kai tûr lawng pakhat an hmû a, an chuâng a, an kal zêl
a.” Tura-ah chuan lawng bungruâ thiar chhuah a ni a,

zirtîrhote an zawng chhuak a, chutah chuan ni sarih an châm
a. Hêng zirtîrhote hian Thlarau hrilhin Jerusalema
hrehawmnain Paula a lo hmuah dân chu an hrilh a, heti hian
an ngên ta a ni, “Jerusalem a tlawh tûr a ni lo,” tiin.
Amaherawhchu, tirhkoh chuan a thiltum \hulhtîr tûrin
tihduhdahna leh tân ina tân hlauhna chu a neih a inphal lo.
Tura khuâa kâr khat lai an hman hnû-ah chuan ûnaute
chuan an zâin, an nupui fanaute nên lawng thlengin Paula
an zui a, lawnga a chuân hmâ chuan lui kamah chuan an
\hing\hî a, an \awng\aisak ta hlawm a.
[397] Chhim lam panin an zin zêl a, khualzinte chuan Kaisari
khuâ an thleng ta a, “Chanchin \ha hriltu Filipa inah an lût
a, ani chu pasarihte zînga pakhat a ni a, a hnênah an châm
a.” He laiah hian Paula chuan ni tlêm tê hlim leh muâng
takin a hmang a, hun rei tak chhûng zalênna famkim nêna a
chawlhna hun hnuhnung ber a lo ni ta a ni.
Paula Kaisari khuâa a châm lai chuan Luka chuan heti
hian a sawi, “Judai ram atâ a hming Agaba, zâwlnei pakhat
a lo chhuk a, kan hnênah a lo kal a, Paula kâwnghrên a lâ a,
a kête, a kutte amahin a inphuâr a. Jerusalem khuâa Judate
chuan hetiang hian hê kâwnghrên neitu hi an phuâr ang a,
Gentailte kutah an pe bawk ang’ Thlarau Thianghlimin a ti
e,” tiin.
Luka chuan heti hian a sawi zêl a, “Chûng thû chu kan
hriatin keinî leh chumi khuâa mîte chuan Paula chu
Jerusalem khuâa han kal lo tûrin kan ngên chiam a,” tiin.
Mahsela Paula chuan a tih tûr chu kîrsan mai mai a tum lo.
Tân ina awm emaw, thihna emaw pawh lo thleng dâwn se,
Krista chu zui zêl a tum tho a ni. Heti hian a âu chhuak
nghê nghê, “Engati nge ni in \ah in \ah a, ka lung in
tihchhiat? LALPA Isua hming avâng chuan Jerusalem khuâa
phuâr chang ka huâm lo va, thih pawh ka huâm a sin,” tiin.
JERUSALEM-A PAULA ZIN H NUHNUNG BER 355
A thiltih tum chu a thlâk dâwn chuâng lo va, an tihrehawm
mai mai a ni tih an hmuhin, ûnaute chuan an thlêm duh ta
lo va, ‘LALPÂ thû thû ni rawh se,’ an ti ta a ni.
Kaisari khuâa an châm hun rei lotê chu a lo tâwp ta
thuai a. Paula leh a \huihruaite chu ûnau \henkhatte nên
Jerusalem lamah an kal ta a, thil \ha lo, lo thleng mai tûr
avâng chuan an thinlung chu ngui hlê a ni.
Tûnhma lam zawng khân tirhkoh chuan Jerusalem chu
hetiang khawpa lungngai hian a la pan ngai lo. |hian tlêm [398]
tê leh hmêlmâte chu a hmû ang tih a hria. Pathian Fapa
hnar a, thattû khawpui chu a hnaih ta hlê mai a, hê khawpui
chungah hian Pathian thinurna chu a inkhâi reng a ni. Krista
zuitûte chunga a nunrâwn \hin dânte kha hre rengin a khuâ
leh tuite, buma awmte chu a khawngaih takzet a ni. Mahsela
\anpui theihna a nei tlêm hlê sî! Amâ thinlunga huatna
namên lo a lo neih \hin ang khân, tûnah hian hnam pum pui
chuan nei vêin, sawi hleih theih loh khawpin amah hi an
haw vê ta a ni. Rinnaa amâ ûnaute ngêi khawngaihna leh
\anpuina pawh chu a beisei thei lo. Juda piangthar vê lote,
amah enthla zuitûte chuan amah leh a hnathawh
chungchânga Jerusalema chanchin lâwmawm lo ber mai chu
anmahni leh lehkhain an vawrh darh chuai chuai mai a;
\henkhat tirhkohte leh upate ngêi pawh chuan an chanchin
hriat chu thudikah an ngai a, hniâl kalh pawh chu an tum lo
va, amah nêna inremna siam pawh chu an duh lo.
Chutiang beidawnna kârah pawh chuan tirhkoh chu a
beidawng chuâng lo. A thinlunga thusawitu Âw chuan a
mîte thinlungah pawh thû a sawi ang tih a ring tlat a. Zirtîr
a nihpuiten an hmangaih leh a rawng an bâwl, Hotupa ngêi
chuan chanchin \ha hnâ thawhnaah hian an thinlungte chu
a rawn suih khâwm ngêi ang tih pawh a ring tlat bawk a ni.
cd
BUNG–38
PAULA, MI TÂNG
[399]
JERUSALEM kan lo thlen chuan ûnauten lâwm takin min lo
thleng a. A tûkah chuan Paula hovin Jakoba hnênah kan lût
a; chuti chuan kohhran upate zawng zawng pawh an awm a.
Hêmi \um hian Paula leh a \hiante chuan Juda ûnaute
zînga rethei deuhte chhawmdâwl nâna Gentail kohhranten
an thawhlawm chu Jerusalem-a hnathawh hotûte hnênah
dân angin an pê a. Hê thawhlawm khawn khâwmnaah hian
tirhkoh leh a thawhpuite chuan hun tam tak an khawhral a,
ngaihtuahna tam tak an hmangin, hna hahthlâk takte chu an
thawk bawk a. An thawhlawm chu Jerusalem khuâa upate
beisei âia tam daih a ni a, Gentail ringtûten inhlanna tam
tak neiin, tlâkchhamna nasa tak pawh an neihphah a ni.
Hê thawhlawm hian khawvêl pum puia Pathian
hnathawhah Gentail piangtharte chuan, an rinawmna an entîr
a; mi tin lâwm takin an lo awm ngêi tûr niin a lang; mahsela
[400] hê thilpêkte neihtîrtu ûnau inhmangaihna rilrû chu he laia
an hmâa dingte ngêi pawh hian an lo lawmpui lo niin Paula
leh a \hiante chuan an hria a ni.
Gentailte zînga chanchin \ha hnâ chu thawh a nih \an
tirh tê kha chuan Jerusalema hruaitu ûnau \henkhat, tûn
hmalam awmdân leh tihdân duh tlat mîte chuan Paula leh a
\hiante chu thinlung takin an lungruâlpui lo. An thil chîn
\hin awmze nei lo tlêm tê leh an serh leh sâng dânte vawn
\hat tlat an tumnaah chuan an hnêna malsâwmna lo thleng
tûr chu an lo hmu \helh a; LALPÂ hna pêng zawng zawng
zawm khâwm tûra an beiha leh, an hna hmangaih tak pawh
chu an lo hmu \helh ta bawk a. Kristian kohhran duhzâwng
berte chu vên \hat duh mah sela, Pathian kaihhruai dân ang
zêla kal chu an lo tlin ta lo va; an mihring finna hmangin
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 21:17-23:35

PAULA , MI TÂNG 357
hnathawktûte chungah khap \ûl lo tam tak chu an pe ta a ni.
Chûvângin mi \henkhatte chuan thil awmdân lo danglam ta
chu an la hmêlhriat lo va, hmun hla taka thawktûte thil
mamawh danglam takte pawh chu an la hre thiam hek lo;
chûngho lah chuan hnathawhnaa dân hman tûr an lo sawi
tawhte chu an ûnaute chungah bel luih theihna thuneihna
nei niin an insawi tlat bawk a. An ngaihdân ang chiaha
chanchin \ha puânna chu kenkawh tûr niin an hre tlat a ni.
Gentailte thawktûten dân an zawm tûr chungchânga
zawhna buaithlâk tak maite fîmkhur taka ngaihtuahtu,
kohhran lian deuh deuh a\anga palai lo kalte nêna ûnauten
Jerusalema inkhâwmpui an neih kha kum tam tak a lo ni ta
a. Hê inkhâwmpui a\ang hian ûnaute chuan serh leh sâng [401]
dân, chungchâng, serh tan pawh telin, kohhrante hnênah
thurâwn pêin an inlungruâl hlê a ni. Hê inkhâwmpuiah hian
ûnaute chuan lungrual takin Kristian kohhranahte chuan
Barnaba leh Paula chu an hlân a, anni hi ringtu tinte tân mi
rinawm leh thawktu tlâk an ni an ti.
Hê inkhâwmnaa telte zîngah hian mi \henkhat tirhkohte
rawngbâwl dân nasa taka swisêltu an awm a; tirhkohte hi,
Gentail rama chanchin \ha thlen dân ngaihtuahtu ber leh
veitu berte an ni. Amaherawhchu, inkhâwmpui chhûng hian
Pathian thil tum an ngaihdân chu tihzauh a lo ni ta a, ringtu
zawng zawng zawm khâwmna tûr thufing taka thu
tihtlûknaah chuan ûnaute nên an lo inlungruâl thei ta a ni.
Hemi hnû-ah hian Gentailte zîngah piangthar an lo pung
ta hluai a; Jeruslema ûnau lâr deuh deuhte chuan Paula leh
a \hiante rawngbâwl dân an duh lohna chu an rawn tichhuak
thar leh ta. Kum a lo ral zêl a, an duh lohna pawh a lo nasa
tiâl tiâl a, a tâwpah chuan hruaitu \henkhatte chuan tûn
chinah chuan chanchin \ha puân hnâ chu anmahnî ngaihdân
ang zêlin an kalpui tûr a ni an lo ti ta hiâl a. An duhdân leh
an dân siam \henkhatte nêna inmila Paulan thil a tih chuan
an hriatpuiin, an châwm nung zêl ang a, chutiang a nih loh

chuan an ensanin, an thlâwp tawh lo vang.
Hêng mîte hian Pathian chu A mîte zirtîrtu a ni tih an hmuh
\helh a; A hna thawktu tin rêngte chuan Hruaitu Ropuia an
zuinaah hian mimal daihriat an nei \heuh tûr a ni a, hruaitu
atân mihring an en tûr a ni lo va, A hnathawktûte chu mihring
ngaihdân anga awm leh siam tûr an ni lo va, vân lam awm dân
angin an awm zâwk tûr a ni.
[402] A rawngbâwlnaah chuan Paulan mîte chu heti hian a zirtîr
a: “thufinga thlêmna thûin a ni lo va, thlarau leh thiltihtheihna
hriattîrin a nih zâwk kha,” tiin. Thutak a puân chu Thlarau
Thianghlimin a hnêna a tihlan chu a ni tiin a puâng, “Thlarau
chuan engkim a chhui chhuak sî \hîn a, Pathian thu ril pawh.
Mihring thûte chu mihring rilrû a chhûng awm vê lo chuan
mihring zîngah tûin nge hria ang? Chutiang bawkin Pathian
thûte chu Pathian Thlarau vêk lo chuan tû mân an hre
lo....Mihring finna zirtîr thû-a sawi lo vin, Thlarau zirtîr thû-a
sawi zâwkin, Thlarau lam thûte chu thlarau lam mîte hnêna
hrilh pahin, chûng thil min pêk thûte pawh chu kan sawi \hîn,”1
tiin Paulan a sawi a ni.
A rawngbâwl hun chhûng zawng zawng hian amah
kaihruaitu atân Paulan Pathian chu a en reng a. Chutih lai vêk
chuan Jerusalema inkhâwmpui thu tihtlûk dân tlângpui nêna
inremin fîmkhur takin rawng a bâwl a, chumi avâng chuan
kohhrante chu ‘rinnaah chuan an nghet ta a, nî tin an pung ta
deuh deuh a ni.”2 Tichuan tûnah hian, \henkhatin khawngaih
lo mah sela, a tih tûr chu hlen zovin, piangtharte chu a fuih a,
rinawmna te, thilphalna te, ûnau inhmangaihna te chu nei zêl
tûrin a ngên a; Juda upate hmâa hlan tûr phal taka an thawh lai
rilrû kha pu zêl tûrin a duh a, a thlâ pawh a muâng a ni.
Thilpêkte pêk a nih zawh hnû-ah chuan Paula chuan, “A
rawngbâwlna hmanga Pathianin Gentailte zîng thil a tihtîr
apiang chu a kip a kâwiin a sawi a.” Hê thil dik tak a sawi
_____
1
1Korin 2:4, 10-13; 2 Tirhkohte 16:5
PAULA, MI TÂNG 359
hian mi zawng zawng, ringhleltûte nên lam, rilrû-ah chuan
vân malsâwmna chuan a rawngbâwlnate chu a awmpui zêl a
ni tih a rin nghehtîr a. “Unauten chûng thû chu an hriatin
Pathian an châwimâwi a.” Tirhkohte hna thawh dân chu vânin
a pawmpui ngêi niin an hria a. An hmâa thawhlawm phal taka [403]
an thawh chu hmûin Gentailte zînga kohhran thar dinte
rinawmna chu chiang lehzualin Paula sawi kha an hmu ta bawk
a. Jerusalem hna thawhna enkawltûte zînga mi, dân khirh tak
sim rawttûte pawh chuan Paula rawngbâwlna chu êng tharin
an lo hmu ta a; an tihdân chu a lo dik lo a ni tih hriain, Judate
dân leh thurochhiah bâwihah chuan an lo tâng reng a ni tihte
an inhmu chhuak a. Kristâ thihna chuan Gentailte leh Judate
inkara dâidanna bang chu a lo tichiam ta a ni tih an lo hriat
thiam lohna chuan chanchin \ha hnathawh chu an lo dâl reng a
ni tih an lo hre chhuak ta bawk a.
Hei hi ûnau challang deuh deuhte tân Paulan Pathian
kaihhruai ang zêla hnâ a thawh thu tlang taka an puânna hun
rangkachak chu a ni; a hmêlmâte thusawi avânga an îtsîkna
leh amah an duh lohna an lo tilang \hîn pawh kha an lo tidik lo
a ni tih an sawi bawk a. Amaherawhchu, an lo tihnat \hina
chu dik taka rêl tum lo vin, thurâwnte an pe ta zâwk a, hei hian
mahni ngaihdân chauh dika ringtu an la awm fo chungchâng
thû-ah Paula hi an la mawhchhiat reng a ni tih a lantîr a ni. A
thla vâng hauh tûrin fakawm takin an ding lo va, lungâwi lo
hote dik lohnate chu entîr tûrin an ngiat a, inhriatthiam lohna
chhan zawng zawng tibo tûrin an ngaihdân chu zuia
inremsiamna nei tûrin thurâwn an pê a ni.
A thu hriattîrna chu chhângin heti hian an ti ta a, “Unaupa,
Judate zînga ringtûte tamzia i hmû a; an zâin dân chungah
\hahnem an ngai bawk a; nangin Gentailte zînga Juda awmte
zawng zawng hnênah chuan an fâte serh tan loh tûr leh dân [404]
anga awm loh tûr tiin Mosia thlauhthlâkna tûr i zirtîr \hîn tih
mî kâah i thû hi an hria a. Engtin nge ni ta a ng le? I lo thleng
tih an hre dâwn ngêi sî a. Chûvângin i hnêna kan sawi ang

hian ti ang che: Thutiâm nei mipa palî kan hnênah an awm a;
chûng mîte chu hruai la, an hnênah inthian fai vê la, an lû an
meh theih nân an tân sum sêng rawh; chutichuan mî zawng
zawngin mî kâa i thû an hriat apiang kha tih tak a ni lo tih an
hria ang a, nangmah ngêi pawh dân zawhin fel takin i awm vê
zâwk tih an hre dâwn nia. Gentailte zînga ringtûte chungchâng
thû zawng, milem biakna thil ei kawngah te, sa thisen ei
kawngahte an inthiâr fihlîm tûr a ni tiin kan rêl a, kan ziah
tawh kha,” tiin.
Ûnaute chuan Paulan an thurâwn a pawm chuan amah an
hêkna chu a dik lo a ni tih a lantîr thei dâwnin an beisei a.
Inkhâwmpui hmasâa Gentail piangtharte leh serh leh sâng dân
thû-a an thu tihtlûk chu a la \ha reng tho a lâwm an ti a ni.
Mahsela tûna an thurâwn pêk leh, chû thû tihtlûkna chu a inang
miah sî lo va. Hê zirtîrna hi Pathian Thlarauvin a tihtîr miah
lo; an dâwihzep vâng mai a ni. Jerusalem-a kohhran hruaitûte
chuan serh leh sâng dân an zawm loh chuan Judaten Kristiante
an huâ ang a, tihduhdahna an tuâr mai ang tih an hria a. Juda
rorêltûte chuan chanchin \ha hmasâwnna chu dodâl tûrin
theihtâwp an chhuah a ni. Hê rorêl pâwl hian mîte an thlang
chhuak a, chû mîte chuan tirhkohte, a bîk takin Paula chu an
[405]
zui zêl a, a theih ang anga an hnathawh chu dodâl an tum a ni.
Krista ringtûte chu Sanhedrin hmâah dân bawhchhetûte anga
thiam loh chantîr an nih chuan Judate rinna a\anga pêng bo
anga nasa tak leh râwng taka hrem an ni mai dâwn a ni.
Juda mi tam tak, chanchin \ha lo pawm tâte chuan serh leh
sâng dân chu an la ngaina tlat reng mai a; inngaih-hnathiamna
fing lo tak maite siam an duh lutuk a, an mîte rin an hlawh an
beiseiin, an huatnate pawh chu an dah bo an beisei a. Krista
chu khawvêl Chhandamtua an rin theih nâna hneh mai an
inbeisei bawk. Paula chuan Jerusalem-a kohhran member
hruaitu deuh deuhte chuan, amah an huatna an pai chhunzawm
PAULA, MI TÂNG 361
zêl chuan amah chu dodâlin an thawk zui zêl dâwn a ni tih a
hria a. Inhriatthiamna chin neia thutaka a hneh theih chuan
hmun danga chanchin \ha hlawhtlinna dâltu ropui tak a tibo
thei ang tih a ring a; mahsela an duhdân ang thlapa inremna
siam tûrin thupêk Pathianin amah chu a pe lo.
Paulan a ûnaute nêna inrem a duh thû te, rinnaa chak lote
chunga a dawhtheihzia te, Kristaa awm tawh tirhkohte a zahzia
te, LALPÂ ûnaupa Jakoba a zahthiamzia te, thurin bul bawhchhe
sî lo va a theih ang anga mî zawng zawng tâna engkim nih a
tumzia te, hêng zawng zawngte han ngaihtuah hian tûn hma
lama zawng zawnga a lo zawh tawh \hin kawng dik laka han
pên chu lo duh ta pawh ni se a mak lêm lo ang chu.
Amaherawhchu, an thil duh ang chu tihpuitlinsak lo vin,
inremna tûra a beihna zawng zawngte chuan buaina nasa zâwk
a thlen ta zâwk a; an lo sawi lâwk tawrhna pawh chu a lo
thleng ta thuai a, ûnaute hnên a\anga tihhran a lo ni ta a, kohhran
bân chak takte zînga pakhat chu chhuhsak a lo ni ta bawk a, [406]
chûvângin ram tina Kristiante thinlungah chuan lungngaihna
a lo thleng ta a ni.
A tûkah, chû upate thurâwn chu a zâwm ta a, mi palî Nazarit
thutiam (No. 6) nei an awm a, an thutiâm hun chu a ral \êp
tawh a, chûng mîte chu Paulan biak inah a hruai a, an hnêna a
inthian fai vê a, an tân sa talh tûr a pêksak \heuh hmâ loh
chuan inthen faina nî an nei rih dâwn tih lantîrna tûr a ni. Inthen
faina tûrin inthâwina hautak deuh mai neih tûr a nih chu.
Hê thil ti tûra Paula thurâwn petûte hian a chunga thil
hlauhawm tak lo thleng tûr chu an ngaihtuah kim lo hlê mai.
Hetih hun lai hian Jerusalem khawpui chu ram tam tak a\anga
Pathian be tûra lo kalte chuan a khat a. Pathian thupêk ang
tifamkimin Paula chuan Gentailte hnênah chanchin \hâ a
thehdarh a, khawvêl khawpui lian deuh deuh tam tak a tlawh
bawk a; kût hmang tûra Jerusalema lo kal, ram hrang hrang
mi sâng tam takte chuan amah chu an hre lâr hlê a ni. Hêng lo
kalte zîngah hian Paula haw êm êmtûte an awm a, vântlâng

thiltih hun laia biak ina lo luh vê chu a tân chuan thih hlauhawm
tak a ni. Ni tam tak chhûng chu tû mâ hriat mang lohin chibai
bûktûte zîngah a lûtin a chhuak vê a; amaherawhchu, hun tiâm
zawh hmâ chuan, an inthâwina tûr puithiam hnêna a sawi lai
chuan Asia ram a\anga lo kal Juda \henkhatte chuan amah chu
an hre chhuak ta a.
Ramhuai thinrim ang maiin amah chu an rawn bawh a,
heti hian an âu ta chûl mai, “Isarel mîte u, min pui rawh u! Hê
mi hi ram tinah mî zawng zawng hnênah Juda mîte dân te, hê
inte sawichhetu kha a nih hi,” tiin. Mipuite chuan \anpui tûra
[407] an sâwmna chu chhângin, heti hian an hêkna chu an rawn
belhchhah leh bawk a, “Chû lo pawh, Pathian biak inah hian
Grik mîte pawh a luhpui a, hê in thianghlim hi a tibawlhhlawh
tawh a ni,” tiin.
Judate dânah chuan serh tan lohin chû in lian tak mai tuâl
lai chhûng zâwk a luh vaih chuan tihhlum theih khawpa suâlah
an ngai a. Chumi hmâin khuâah chuan Efesi khuâa mi Trofima
chu a hnênah an hmû a, Paulan chumî chu Pathian biak inah a
luhpui an ring a. Hê thil hi a ti miah lo; amah chu Juda mî a ni
a, biak inah pawh lût se dân bawhchhiatna a ni lo.
Amaherawhchu, an hêkna chu dik lo hul huâl mah sela, mipui
thinrimna chu a chawktho ta rêng rêng a. An âu tâk vak vak
avâng leh biak in kawtahte chuan an rawn âu zui zêl avâng
chuan mipui lo kal khâwmte chu an phu ta mur mur mai a.
Chanchin chuan Jerusalem khawpui chu a dêng chhuak ta thuai
a, “A khuâin an phu ta mur mur a, mîte chu an tlân khâwm a.”
Israelte zînga kalsual hote chuan khawvêl ram tin a\anga
chibai bûk tûra lo kal sâng tam takte awm lai ngei chuan
biak in tihbawlhhlawh ngêi nia ringin, mipui thinrimna
hlauhawm ber chu an chawk tho ta a. “Paula chu an man a,
Pathian biak in atâ an hnûk chhuak a; kawngte chu an khâr
ta nghâl a.”
P AULA, MI TÂNG 363
“Ani chu tihhlum an tum lai chuan Jerusalem khuâa mi
zawng zawng an buai tih thû chu sipai pâwl hotu lalber hnên a
han thleng a.” Klaudia Lusia chuan buaina nasa tak a
hmachhawn
dâwn a ni tih
inhriain, “Sipaite
leh sipai za
hotûte a hruai ta
nghâl a, an
hnênah a tlân
chhuk a; anni
chuan hotu lalber
leh sipaite chu
an hmuh vêleh
Paula vuak an
bâng ta a.”
Buaina chhan
tak hre hek lo le,
m a h s e l a
mipuiten Paula
chu an huâ tih an
hmuhin, Rome sipai hotu chuan amah chu Aigupta mi, hel [408]
nia a lo hriat tawh leh, man la tâwk rih lo kha niin a ring a,
“Paula chu a chelh a, khaidiat pahnih buntîr thû a pê a; tu
nge a nih a, eng nge a tih a zâwt a.” Mipuite chu thinrim
deuh maiin vawi leh khatah an âu va, “A \hen thu khatin an
âu va, a \hen thu dangin an âu va; bengchheng avângin a
ziârâng a hre thei lo va, kulhbînga hruai luh thû a pê a.
Paulan kâilâwn a thlen laiin mipuiin an beih nasat avângin
sipaiten ani chu an châwikâng zêl a; mi zawng zawngin,
‘Tiboral rawh u’ tia âuvin an zui huai huai sî a.”
Chutiang khawpa buai kârah pawh chuan tirhkoh chu a
buai lo va, a zâm bawk hek lo. A rilrû chu Pathian-ah a awm
reng a, a vêlah vântirhkohte chu an awm reng a ni tih a hria. A

khuâ leh tuite hmâa thu dik tak chu a lan fiahtîr hmâ chuan
biak in pawh chu kalsan a duh lo a ni. Kulhbînga an hruai luh
dâwn lai chuan sipai hotû hnênah, “I hnênah thu kamkhat
ka sawi thei a ngem?” a ti a. Lusia chuan, “Grik \awng i
hria e lo? Hmâna mîte fuihpawrha mihring phil hmang ho
sânglî thlalêra hruai chhuaktu Aigupta rama mi kha i ni lo
em ni?” tiin a chhânga Paulan heti hian a ti, “Juda mi, Kilikia
rama Tarsa khuâa mi ka ni, khaw namêna awm ka ni lo; mi
khawngaih la, mî zawng zawng hnênah thû mi hrilhtîr
rawh,” tiin.
A dîlna chu phalsak a ni a, “Paula chu kailâwnah chuan a
ding a, mî zawng zawng ngawih nân a kutin a zâp a.”
Chutianga inzahna chu an lo ngaisâng hlê a, a thû pawh an
ngaihthlâk duh phah a ni.
“An ngawih \huâp
vêleh Hebrai \awngin
an hnênah, ‘Ûnaute u,
[409] pâte u, tûnah in hnênah
ka thiamna thû ka hrilh
dâwn che u a ni,
ngaithla rawh u,” a ti a.
An lo hriat \han \hin
Hebrai \awngin an
hnênah thû a sawi tih an
hriat vêleh ‘an ngâwi
lehzual a,’ an ngawih
\hup lai chuan a sawi
zawm ta zêl a: “Juda
mi ka ni, Kilikia rama Tarsa khuâa piang ka ni, nimahsela hê
khuâah hian Gamaliela ke bulah chuan zira sei lian ka ni; min
thlahtûte dân awmze khermei tak chu zir \hîna awm ka ni;
vawiina nangmahni zawng zawng ang tak hian Pathian tâna
\hahnem bawk \hî ka ni,” tiin. Jerusalem-a la chêng rengte
chuan a thu rawn sawi lan lehte chu an la hriat chiân êm avângin
tû mahin a thusawite chu an hniâl thei lo. Kristâ zirtîrte
tihduhdah a, tihlum hial khawpa \hahnem a lo ngaih tawhzia
chu a sawi chhuak a; a lo pianthar dânte sawiin, a thusawi
ngaithlatûte hnênah chuan Nazareth mî—khenbeha hmâa a
thinlung chapo tak a lo pêk tawh dânte pawh a sawi a. Amah
dodâltûte chu inhniâlpui vak mai sela chuan a thusawite chu
an ngaithla duh lo hul huâl ang; mahsela, a thiltawhte a han
sawi chuan an rilrû a hneh hlê mai a, eng emawti chhûng chu
an thinlung chu tihnêmin a awm a ni.
Gentailte zînga rawngbâwl hi amâ duhthlanna a ni lo tih
lantîr a tum a. Amâ mîte zînga hnathawh chu a duh a, mahsela
khâ biak inah ngêi mai khân Pathian âw chuan a hnênah inlârna
thianghlimin thû a rawn sawi a, “Heta \anga hla takah, Gentailte
hnênah ka tîr ang che,” tiin.
Heti thleng hian mipuite chuan ngun takin an ngaithlâ a;
mahsela, Paulan amâ chanchinah Gentailte hnêna Krista palai
ni tûra ruat a nih dân a han sawi thlen chuan an thinrim thar
leh ta hluai mai a. Pathian duhsak bîk nia inngaihna chu an [410]
neih reng \hin avângin ham\hatna chu an tâ bilah la ngai rengin,
Gentailte an hmuhsit \hinte hnêna sem vê chu an phal thei
mawlh lo a ni. Thusawitu âw âia ringin heti hian an âu leh ta,
“mi hetiang nek hi khawvêl atâ tiboral rawh u; nung tlâk a ni
lo ve,” an ti a.
“An âu va, an puânte an hlîp a, an paih a, vaivut an vân
vawrh a; chutichuan sipai hotu lalber chuan Paula chu kulhbîng
chhûnga hruai luh thû a pê a, a chungah chuti êma an âu chhan
chu hriat tumin vuâk chunga chhâl tûrin a ti a.
“Savun hruia an phuâr belhbawm zawhin, Paulan a kianga
ding sipai za hotu hnênah chuan, ‘Rome mî rêng rêng in vaw
thei em ni, thiam loh chantîr hnû pawh ni leh nghâl sî lo?’ a ti
a. Sipai za hotu chuan chû chu a hriat vêleh, sipai hotu lalber
hnênah chuan a kal a, ‘I thil tih tûr hi fîmkhur teh khâi! Hê mî

hi Rome mi a lo ni e,’ tiin a hrilh a. Sipai hotu lalber chu a lo
kal a, a hnênah, ‘Rome mî i ni maw? Min hrilh rawh,’ a ti a.
Ani chuan, ‘Nî e’ a ti a. Sipai hotu lalber chuan, ‘Chû mi
khuâa mi ni tûrin kei zawngin tangka tam tak ka sêng asîn,’ a
ti a, a chhâng a. Paula chuan, ‘Kei zawng Rome mî rênga
piang ka ni,’ a ti a. Tichuan nghaisa chunga chhâl tumtûte
chuan ani chu an kalsan ta nghâl a; sipai hotu lalber pawhin
Rome mî a ni tih a hriat chuan a hlâu va, a phuâr avângin a
hlâu bawk a.
“A tûkah chuan Judaten eng vângin nge Paula an hêk tih
hriat fel tumin sipai hotu lalber chuan ani chu a phelh a,
puithiam lalte leh rorêltu zawng zawngte inkhâwm tûr thû a
pê a, Paula a hruai chhuak a, an hmâah a dintîr ta a.”
Tûnah hian tirhkoh chu a pianthar hmâa member a lo nihna
thubuai remtu hmâah chuan a lo ding vê dâwn ta a ni. Juda
[411] rorêltûte hmâa a han din chuan a hawiher chu a buai lo, a
hmêlah pawh Kristâ thlamuânna chu a lo lang a. “Paula chuan
rorêltûte chu a enreng a, ûnaute u, vawiin thlengin Pathian mit
hmuha \ha lama ka hriat apiang tiin ka awm \hîn e,” a ti a.
Hêng thûte hi an hriatin an thinrim thar leh ta a; “Puithiam
lalber Anania chuan, Paula kianga dingte hnênah a kâa bensak
tûrin a ti a.” Hetiang khawngaihna tel lo thupêkah hian Paula
chu heti hian a âu chhuak ta a, “Nang lung pal hnawih vâr pa,
Pathianin a bêng zâwk ang che; nang dân anga mi ngaihtuah
tûrin i \hû a, dân lo anga mi ben tûr i ti vei a ni maw?” tiin. “A
kianga dingten, ‘Pathian Puithiam Lalber i hâu vei maw?’ an
ti a. Paulan a hawihhâwm dân pângngai angin heti hian a
chhâng a, “Ûnaute u, Puithiam Lalber a ni tih ka hre lo a ni. ‘I
chipuite hotu chungah thu \ha lo sawi suh’ tih pawh ziak a ni
sî a,” a ti a.
Paulan a \hen Saddukaite, a \hen Farisaite an ni tih a lo
hriatin rorêltûte zîngah chuan a âu va, “Unaute u, Farisai ka
PAULA, MI TÂNG 367
ni, Farisai fapa pawh ka ni, mi thi beiseina leh thawhlehna
thû-ah chhuahchhâlin ka awm a nih hi” tiin.
“Chû chu a sawi zawhin, Farisaite leh Saddukaite an lo
inhniâl a, rorêltûte chu an inkhing ta a. Saddukai hoten, ‘Mi
thi thawhlehna a awm lo, vântirhkoh te, thlaraute pawh a awm
hek lo’ an ti a; Farisaite erawh chuan chu mi kawng pahnih
chu a awm tih an ring sî a.” Chûng pâwl pahnihte chu an
inhniâl ta vak mai a, chutiang chuan Paula an dodâlna tûra
chakna pawh chu a lo chhe zo ta a ni. “Farisaite lama mi
lehkha ziaktu \henkhat an ding a, an hniâl a, ‘Hê mi hi eng
mah a sualna kan hre lo ve; thlarau pawhin, vântirhkoh pawhin
ani hi biâ pawh ni sela enge pawi ang?’ Pathian i dodâl lo
vang u’ an ti a.
Chutia buaina a lo chhuah tâk avâng chuan Saddukaite [412]
chuan Paula chu man a, thah an duh ta a; Farisaite lah chuan
amah chu vênhim an tum tlat bawk sî a. “Sipai hotu lalber
chuan Paula an pawhsawm a hlau va, sipaite hnênah zuk kal a
an zîng atâ kulh bîng a han hruai chho lui tûrin a ti a.
Chûmi hnû-ah chuan Paula chuan a thiltawnte chu a han
ngaihtuah lêt leh a, ‘a kawng zawh hian Pathian a tilâwm
lo mai âwm mang e âw’ a ti a. Jerusalem a tlawhnaah hian
thil dik lo a ti a ni mai thei a ngem le? A ûnaute nêna
inpâwlho a duh êm êmna hian rah \ha lo deuh maiah a hruai
ta em ni chu âw?
Ring lo khawvêl mîte hmâa ‘Pathian mi’ invuah Judate
dinhmun avâng hian Paula chuan rilru lungngaihna nasa tak a
nei a. Ring lo mi hotûte chuan anniho hi eng angin nge an
hmuh ang? Jehova betu anga inchhâl, mawhphurhna pawi-
mawh tak chelh bawk, mahsela chhan \hâ pawh awm sî lo va
thinrim êm êm ringawt mai, sâkhuana rinna thûa anmahni rin
ang ring vê lote, an ûnaute ngêi pawh tihchhiat vek duh mai;
an rorêlna hmun zahawm ber pawh inbeina leh buaina hmuna
siam duhtûte an ni tlat mai sî a. Ring lo mîte mit hmuhah

Pathian hming chu tihchhiat niin Paula chuan a hre tlat a ni.
Tichuan tûnah hian mi tâng a lo ni ta a, amah haw êm
êmtû a hmêlmâte chuan engti kawng emaw tal chuan amah
chu thah an tum dâwn a ni tih a hria a. Kohhrante tâna a
rawngbâwlna chu a tâwp ta mai em ni ang; chinghne kohamte
chu an lo lût ta em ni ang le? Kristâ hnâ chu Paula hian a vei
tak zet a, kohhran darh tâte chu a ngaihtuah êm êm a, Sanhedrin
[413] rorêlnaa a mi tawn ang bawkte chu tawngin tihduhdahna an
tuâr ang tih a hlau va. Lungngai tak leh beidawng takin a \ap
a, a \awng\ai a ni.
Hê hun thim tak dârkârah hian LALPA chuan A chhiahhlawh
chu a ngaihthah lo ve. Biak in hung chhûngah khân tuâlthah
duhtûte lak a\angin a vênghim tawh a; rorêltu sângte hmâah a
awmpui bawk a; kulhbîngah pawh A awmpui zêl a ni;
kaihhruaina dîla tirhkoh \awng\ainate chu chhângin, A thuhretu
rinawm hmâah chuan Amah chu a inlantîr a ni. “A zânah
chuan LALPA chu Paula kiangah a ding a, ‘Thlamuâng takin
awm rawh, Jerusalem khuâa ka thu i hriattîr ang bawk hian
Rome khuâah pawh i hriattîr tûr a ni,’ a ti a.”
Paula chuan Rome tlawh hi a lo tum reng tawh \hîn a;
chutah chuan Kristâ tâna hriatpuitu nih hi a duh êm êm a;
mahsela, a thil tum chu Judate huatna hian a tikhaw lo niin a
ngai a. Tûnah pawh hian mi tâng ang chauhin a kal dâwn niin
a hria a ni.
LALPAN A chhiahhlawh a fuih lai hian Paula hmêlmâte
chuan amah tihhlum tumin an lo phuar rû a. “Nî a chhuahin
Judate an \ang rual a, Paula an thah hmâ loh zawng eng mah
eia bâr lo tûrin chhia an chham a. Chu mi thû phiartûte chu mi
sawmlî âia tam an ni.” Hei ngêi hi a ni, LALPAN Isaia hmanga
a lo sawi chaw ngheina a dem chu—”Innghirnghona leh
inhniâlna tûr leh suahsualna kut tuma inchûm tûrin a ni, châw
in nghei \hin ni,”3 tiin.
_____
3
Isaia 58:4
Thuphiartûte chu “Puithiam lalte leh upâte hnênah an kal
a. Paula kan thah hmâ loh zawng eng mah tem lo tûrin chhia
kan chham ta vek a ni. Chuvângin nangnin, rorêltûte nên a
thu fel lehzuala ngaihtuah tum angin, in hnêna hruai thla tûrin [414]
sipai hotu lalber hnênah pehhêl deuhin han sawi rawh u; in
kiang hnâi a thlen hmâ pawhin keini amah that tûrin kan inpeih
reng e,’ an ti a.”
Hetiang phiarrûkna sual tak hi zilhhâu ahnêkin, puithiamte
leh rorêltûte chuan an lo remti vê nghâl ringawt mai a. Paulan
Anania chu lungpal—thlân lung hnawih vâr a tih khân thudik
tak a sawi a ni.
Mahsela A chhiahhlawh nunna chhanhim tûrin Pathian chu
a lo che ta. “Paula farnua fapain an chân thû chu a lo hria a,
kulhbîngah chuan a va lût a, Paula a va hrilh a. Paula chuan
sipai za hotu pakhat a ko va, ‘Hê tlangvâl hi hotu lalber hnênah
chuan hruai rawh; a hnênah thû eng emaw sawi tûr a nei a
niâwm e,’ a ti a. Chutichuan, sipai hotu lalber hnênah chuan a
va hruai a, ‘Paula, mi tâng khân mi ko va, hê tlangvâl hi i
hnêna rawn hruai tûrin mi tîr a, i hnênah thû eng emaw sawi
tûr a nei a niâwm e,’ a ti a.”
Klaudia Lusia chuan tlangvâl chu ngilnei takin a lo lâwm
a, a kal hranpui a, “Eng nge mi hrilh tûr i neih chu?” tiin a
zâwt a. Tlangvâl chuan, “Paula thû chu fel lehzual deuha i
ngaihtuah tûr angin, naktûkah rorêltûte hnêna hruai chhuk tûrin
Judaten dîl che an remti a. Nimahsela, an thû lo âwih suh ang
che; an zînga mi sawmlî âia tamin an châng reng a, chû mîte
chuan amah an thah hmâ loh chuan eng mah eia bâr lo tûrin
chhia an chham a; tûnah hian i thu nghâkin inpeih sâin an
awm reng a ni,” a ti a.
“Sipai hotu lalber chuan tlangvâl chu a kaltîr a. ‘Hêng thû
hi mi lo hriattîr tawh tih tû mah hrilh suh ang che,’ a ti tlat a.”
Lusia chuan Paula chu a thuneihna a\angin ram awptu [415]
Felika hnênah chuan sawn nghâl a titlu ta a. Judate chu mipui
an nih angin an phâwklêkin an thinrim bawk a, an buai nuâi

nuâi fo mai a ni. Jerusalema Paula a awm reng chuan
khawpuiah chuan buâina nasa zâwk chhuakin, amah sipai hotu
lalber tân pawh a hlauhthâwnawm dâwn a ni. Chutichuan
“Sipai za hotu pahnih a ko va, ‘Zân mut reh hunah Kaisari
khaw thlenga kal tûrin sipai zahnih nên sakawr chungchuâng
mi sawmsarih nên, fei keng mi zahnih nên siam rawh u,’ a ti a.
Ram awptu Felika hnênah chuan him taka an thlentîr theih
nân, Paula an chuântîrna tûrin sâte lo siam tûrin a ti bawk a.
Paula chu a rang thei ang bera thawn bo vat tûr a ni.
“Chutichuan sipaite chuan a thupêk ang chuan Paula chu azân
a zânin an hruai a, Antipatri khuâ an thlenpui a.” Chuta \ang
chuan sakawr chungchuâng mîte chu mi tâng nên chuan an
kal zêl a, Kaisari khuâ chu an thleng ta a, sipai zalîte chu
Jerusalem-ah an kîr leh ta a ni.
Sipai pâwl hotu chuan mi tâng chu Felika hmâah a dintîr
a; sipai hotu lal berin lehkha a thawn pawh chu a pe nghâl
a: “Klaudia Lusian Felika Rawm Awptu \ha ber chibai a
bûk e. ‘Hê mi hi Judaten an man a, an thah dâwn laiin an
hnênah sipaite hruaiin ka kal a, Rome mi a ni tih ka hria a,
ka chhanchhuak ta a ni. An hnêknachhan hriat ka duh a, an
rorêltûte hnênah ka hruai chhuk a; chutichuan, an dân thû
engahte emaw hêk a ni tih ka hria a; nimahsela, an hêkna
thû-ah thihna leh phuârna khawp meuh tûrin eng mah ka
hre sî lo. Judaten amah an châng tih miin mi hriattîr vêleh,
i hnênah ani hi ka rawn tîr ta nghâl a ni; a hêktûte pawh a
[416] chunga thupawi an neih apiang i hmâa sawi tûrin thû ka pe
bawk e, dam takin,” tiin.
Ram Awptu chuan a chhiar zawhin, Paula awmna ram a
zâwt a, Kilikia rama mi a ni tih a hriat vêleh, “A hêktû che
pawh chu an lo thlen hunah i thupawi ka ngaihtuah ang,” a ti
a. Heroda rorêlna inah vên tûr thû a pê a.
Paula thubuâi chungchângah hian tûn hi ring lo mîte zînga
Pathian chhiahhlawhin Jehova mîte nîa inchhâlte huatna a\anga
PAULA, MI TÂNG 371
humhimna a hmuhna hmasa ber a ni lo. Paula an huat êm
avângin Judate chuan an sualna chanchin ziakah an thiltih
sualna dang an ziah belh leh ta a ni. Thutak dodâlin an
thinlung chu an tikhauh lehzual a, an chhiatna tûr chu an
tichiang lehzual ta a ni.
Nazareth khuâa inkhâwmnaah Hriakthiha chu amah ngêi
hi a nihzia a sawi khân, Kristâ thu awmzia tak chu mi tlêm tê
chauhin an hre thiam a. Mi sualte leh mi lungngaite thlamuân
a, malsâwm a, chhandam tûrin A lo kal a ni tih a puâng a; A
thu ngaihtlatûte thinlung chu chapona leh rin lohnain a thunun
a ni tih a hmuhin, hun kal tawhahte an rin lohna leh an helna
avânga Pathianin Amâ mi thlante a hawisan thûte pawh a
hriatnawntîr leh a; vân ênna hnar vê lo ring lo mîte hnêna Amah
a inhriattîr dânte pawh a sawi a. Sarepta hmeithai leh Naamana,
Suria mîte kha an êng hmuh ang zêlin an nung a, chûvângin
Pathian mi thlante Amah hnung tawlhsan a, khawvêl
châwimâwina leh mahni remchânna ringawt ngaihtuahtûte âi
chuan mi fel zâwk nia chhiar an ni.
Nazareth khuâa Judate hnênah chuan Kristan thutak [417]
hlauhawm tak mai chu a hrilh a, chû chu hei hi a ni: “Pathian
thuchah kengtu rinawm tân chuan hnungtawlh hmang Israelte
zîngah himna a awm lo” tih hi. A hlutna leh a rawngbâwlnate
chu an hre lo va, an lâwmpui bawk hek lo. Juda hruaitûte
chuan Pathian châwimâwina tûr leh Israelte \hatna tûra
\hahnemngai nîa an inchhâl lai hian an hmêlmâte an ni zâwk
sî a. An thiltih leh awmdânin mipuite chu Pathian thuawiha
a\angin an hruai bo hla tiâl tiâl mai a ni; buâina nî atân an
humhimna a neih theih lohna tûr hmunah an hruai ta zêl a ni.
Nazareth mîte hnêna Chhandamtû zilhna thûte Paula
chungthû-ah chuan, Juda ring lote hnênah chauh ni lo vin, rinaa
a ûnaute hnênah ngêi pawh a lo thleng dik a ni. Kohhrana
hruaitûte chuan tirhkoh chunga an huâtna nasa tak mai chu
dah bo hmiahin, Gentailte hnêna chanchin \ha puâng darh tûra
a bîk taka Pathian koh a nih angin pawm bawk sela chuan,
LALPAN an tân a humhim ngêi ang. Paula rawngbâwlna chu
tâwp thuai tûrin Pathianin a ruât lo; amaherawhchu, Jerusalema
kohhran hruaitûte kawng zawh kalh tlat tûrin thilmak a ti lêm
lo. Thlarau thuhmun chuan rah thuhmunah a la hruai reng a
ni. Pathian khawngaihna thil ruâhmante chu hlamchhiah a
nih a, lâwmpui lo leh siam\hat a nih loh bawk chuan, kohhran
chuan malsâwmna tam tak a chânphah \euh ang. Rawngbâwltu
rinawm rawngbâwlnate lâwmpui ni sela chuan, LALPAN an
rawngbâwlna chu a pawh seisak fo vang.
Amaherawhchu, kohhranin thlarau hmêlmâte chu
inhriatthiamna tihkhaw loh a phaltîr chuan, Kristâ chhiahhlawh
thusawite leh thiltihte chu dik lo taka ngaih leh hrilhfiah
dik loh a ni ang a; kawng dâl a, a hmantlâknate an lo dâl
[418] tlat mai chuan L ALPAN malsâwmna a pêk chu an lak a\angin
a dah bo vê ang.
Hna \hâ leh ropui thawk zo tûra Pathianin a thlante
tilunghnûra tichhe tûrin Setana chu a âiawhte hmangin a thawk
reng a. Kristâ hnâ hmasâwnna tûr hian an nun hiâl pawh pêk
an inpeih a ni thei e; mahse, bumtu chimawma chuan an ûnaute
rinhlelh a kaitîr a, an lo rinhlelh vaih chuan an nungchang
rinawmnate an lo rin loh phah ang a, an hmantlâkna pawh an
tibâi zo vek ang. An ûnaute hmangin an chunga lungngaihna
thinlung thlentîrah chuan a hlawhtling fo mai le; chutih lai
chuan Pathian chuan a chhiahhlawh, tihduhdah tuârte chu
hahdam taka a chawlh theih nân a khawngaihnain a rawn
inrawlh \hîn. Marphu awm tawh lohna âwm chunga kutte chu
kuângkuah a lo nih a, vaulâwkna thû leh fuihna âw a lo reh tâk
sî chuan, mi luhlulte chuan an malsâwmna dawn tûr an paih
bo tâkte chu an thlîrin an chhût vêl a. An dam laia an thawh
zawh theih loh chu an thihna chuan a rawn thawk zo thei a
ni.cd
373
BUNG–39
KAISARI KHUÂA THUBUAI CHU
K khuâa Paula lo thlen hnû ni ngâah, amah hêktûte [419]

AISARI
chu Jerusalem a\angin an lo kal a; Tertulla, thusawi thiam,
thurâwntu ber atâna an hman chuan a rawn zui bawk a. Thubuai
sawi chu an phalsak thuai a. Paula chu rorêltûte hmâah chuan
an rawn hruai a, Tertulla chuan “amah chu a hêk \an ta a.”
Thutak leh dikna sawi satliah mai âi chuan fakderna chuan
Rome ram awptu chu a hneh zâwkin ringin, chû \awngkam
thiam leh fing vervêk tak chuan Felika chu fakin heti hian a
han sawi \an ta a ni: “Felik \ha ber, nangmah azârah thlamuâng
êm êmin kan awm avâng leh, i enkawl avâng hê chîte tân hian
sualte khap \hatin a awm \hin avângin khumkhuâin khawiah
pawh lungâwi takin kan lâwm \hîn” tiin.
Hetah hian Tertulla chuan zak miah lo vin thudik lo chu a
han sawi ta a; Felika nungchang lah chu bawlhhlawh leh
hmuhsitwm tak a ni sî a. Amâ chanchin hi hetiang hian sawi
a ni, “Nun râwnna leh châkna tenawm chi tin rêngah chuan lal
thuneihna a hmang a, bâwih rilrû a pu bawk sî a ni,”1 tiin. [420]
Tertulla thusawi ngaithlatûte chuan a fakderna thûte chu a dik
lo tih an hria; amaherawhchu, thutak an hmangaihna âiin Paula
thiam loh chantîr an duhna chu a nasa zâwk daih sî a ni.
A thusawiah chuan Tertulla chuan Paula chu thilsual
râpthlâk tak titû-ah a puh a, finfiah theih ni phei sela chuan
sorkar dodâl leh phatsantû-ah puh hmiah a ni mai ang.
Thusawitu chuan heti hian a puâng ta zêl a, “Hê mî hi mi
huatthlala tak, khawvêla Judateho zawng zawng chawk buaitu
leh, Nazareth mîte pâwla an puipa ber pakhat a nih kan hria a;
Pathian biak in tihbawlhlawh a tum bawk a,” tiin. Tertulla
chuan, ‘Lusia, Jerusalem sipai hotu lalber chuan Paula chu
Judaten an sâkhaw dân anga rêl an tum laiin a chhuh lui a,
1
Tacitus, History, Ch. 5, para. 9
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 24
Felika hmâah a rawn hruai luihtîr ta a ni’ tiin a sawi ta bawk a.

Paula chu Judate rorêlnaa hlan a nih theih nân thuneitû chu
hneh tumin hêng thûte hi sawi chhuah a ni. Juda awm vête
pawh chuan mi tâng an huatna chu zêp tum miah lo vin, chûng
hêkna thûte chu a dik ngêi a ni an lo ti vê a.
Felika chuan Paula hêktûte nungchang leh rilru thlêk dân
chu chiang takin a hmu tlang nghâl thei a. Amah an fakderna
rilrû pawh hriain, Paula an hêkna chuan chhan bulbâl a neih
lohzia pawh a hmu bawk a. An hêka lam chu hawiin, amah
ngêiin chhâng vê tûrin a sâwm ta a. Paula chuan fakna thûte
sawi vê vak lêm lo vin, Felika hmâa thiamthû a sawi theih
dâwn avâng leh, ani hian rorêltû rei tak lo ni tawhin, Judate
dân a lo hriatthiam tawh \hin avânga lâwmthû mâwl takin a
sawi mai a. An hêkna thûte chu sawiin, pakhat mah dik a
[421]
awm lohzia chu a lantîr a. Jerusalema buaina a siam lohzia
leh, biak in a tihbawlhhlawh lohzia chu a puâng a. “Pathian
biak inah pawh, inkhâwmna inahte pawh, khuâah pawh tû mah
ka hniâl leh mipui ka fuihpawrh annin mi hmu hek lo; tûnah
pawh an mi hêkna thû hi i hriatah a bul an chhui chhuak thei
hek lo vang.”
“Nimahsela, hê thû hi i hnênah ka inpuâng ang. ‘Pâwl
hrang’ an tih kawng dân angin kan thlahtûte Pathian ka be
\hîn—Dân leh zâwlneite Lehkhabûa ziak zawng zawng ringin;
mi felte leh fel lote thawhlehna a awm ang tih Pathian lamah
leh mihring hnênah pawh rilru sual lo mawlh hi vawn fo ka
tum \hîn.”
Chiang tak leh tlang takin, Jerusalem a tlawh duhna chhan
leh man a nih a, thubuai an siamsakna chhante chu a sawi ta a,
“Kum tam tak hnû-ah hian ka chipuite hnênah thilpêk tûr leh
sa talh tûr rawn kengin ka lo kal a; chûng thil ka pêk lai chuan
mipui tel lo vin, bengchheng lo vin Pathian biak inah
thianghlimin mi hmû a. Nimahsela, chutah chuan Asia rama
mi Juda tûte emaw an awm kha, chûngte chuan ka chunga thû
KAISARI KHUÂA THUBUAI 375
an neih chuan hetah hian i hmâa awmin mi hêk tûr a ni. A nih
loh leh hêng mite ngêi hian rorêltûte hmâa kan din lai khân, ka
tihsual eng nge an hmuh sawi rawh se; hê thu kamkhat avâng
hian a nih nghâl loh chuan, an zînga dingin, ‘Mi thi thawhlehna
thû-ah vawiinah hian in hmâah chhuahchhâlin ka awm a nih
hi,’ ka tih kha,” tiin a sawi a.
Tirhkoh chuan \hahnemngai tak leh dik takin a sawi a, a
thûte chuan mi a hneh hlê a ni. Klaudia Lusian Felika hnêna
lehkha a thawn pawh khân Paula nungchang chu hei bawk [422]
hian a ziak a. Chûbâkah, Felika hian mîten an rin âiin Judate
sâkhaw hriatna \ha zâwk a lo nei a. Hê thubuaia Paula
thusawite hian Felika chu, Judaten tirhkoh ram phatsantu leh
intihhran tum nia an hêkna chhan a hriat chiantîr lehzual a.
Ram Awptu chuan Rome khuâ leh tui chu dik lo taka rêl lo va
tihhlum mai tûrin an hnêna amah chu pêk mai a tum bawk hek
lo. Chutichung chuan Felika chuan amâ \hatna tûr ringawt a
ngaihtuah a, fakna leh kaisân duhna chuan amah chu a thunun
a. Judate tihlungnih loh a hlauhna chuan sualna nei lo a ni tih
re reng mah se, dik takin a rêlsak duh lo. Lusia a awm vê hmâ
loh chuan thubui chu a chawlhtîr rih a, “Sipai hotu lalber Lusia
chu a lo thlen hunah in thû chu ka la rem ang,” a ti a.
Tirhkoh chu mi tâng a la ni reng a; mahsela, Felika chuan
sipai za hotu, Paula enkawltu ni tûra a ruât hnênah chuan,
“Paula chu duât deuh a, a \hiante rawngbâwlsak khap lo va,
vêntîr tûrin thû a pê a.”
Hê mi hnû rei vak lo vah chuan Felika leh a nupui Drusilli
chuan Paula chu an kohtîr a, “Krista Isua rinna thû chu” an
ngaithlâ a. Hê thutak thar, an ngaihthlâk leh ngai tawh loh
mai theih an hnar vaih chuan Pathian rorêlna nîa anmahni thiam
loh chantîr vat mai theitu tûr chu, ngaithlâk an duhin an
nghâkhlel a ni.
Paula chuan hê hun hi Pathian hun remchâng pêkah ngêi
ngaiin a hmang \ha te hlê a. Amah tihlum theitu tûr emaw, [423]
chhuahtheitu tûr emaw hmâah chuan a ding a ni tih a inhria

a; mahsela, Felika leh Drusilli chu fak emaw, fakderna
emawin a be lo. A thûte chu an tân nunna tûra rimtui emaw,
thihna tûra rimnam emaw a ni dâwn tih a hria a; mahnî
ham\hatna lam theihnghilh vekin an dinhmun hlauhawmzia
chu hriat chhuahtîr a tum tlat a ni.
Tirhkoh chuan a thu ngaithlatûte chu chanchin \ha chuan
a lamah a hîp dâwn a ni tih a hria a; engtik nî-ah emaw
chuan lal\hutthlêng vâr ropui vêlah chuan mi thianghlimte
zîngah an ding vê mai thei a, a nih loh vêk leh Kristan, “Ka
hnên atâ kal bo rawh u, nangnî thilsual titûte u,”1 a tihte
zîngah an ding mai thei bawk. A thu ngaithlatû tinte chu
vân rorêlna hmâa chuan a la tâwk vek dâwn a ni tih leh, a
chanchin chu a la sawi dâwn a ni tih a hria a, a thu sawi
zawng zawng leh a thiltih zawng zawng atân mai ni lo vin,
a thusawi leh thiltihna rilrû leh tum dân zawng zawngte
pawh lantîr a la ni vek dâwn a ni.
Felika chu rûrâ tak leh râwng taka che \hîn mî a nih
avângin, a nungchang leh awmdânte chu sawisêlbo a nih
lohzia hriattîr ngam pawh an la awm ngai lo rêng a ni.
Mahsela, Paula chuan mî tû mah hi a hlâu lo. Krista a rinna
chu chiang takin a sawi mai a, a rinna chhante pawh a sawi
a; Kristian nungchang atâna thil pawimawhte chu a sawi
phah ta zêl a; chû chu hê mîte nupa chapo tak hian an la hre
vê ngâi rêng rêng lo.
Felika leh Drusilli-te hmâah chuan Pathian nungchang—
A felna te, a dikna te, intluk tlânna te leh A dân awmziate
chu a târlang a. Mihring chu nun fîm tak leh insûmnate
neia nung tûr a nihzia te, châkna te chu thunun tûr a ni a,
Pathian dân nêna inrema awm tûr a nihziate leh taksa leh
rilru châknate chu hrisêl taka vawn tlat tûr a nihziate pawh
chiang takin a entîr a. Taksâa thil tih zawng zawngte rah
[424]
chu pêkna tûr rorêlna nî chu a lo la thleng ngêi dâwn tih a
_____
2
Matthaia 7:23
puâng a; chutih hunah chuan Pathian duhsakna hlawh tûr

leh, sual rah a\anga chhan-chhuak tûrin hausakna te,
dinhmun leh nihna te chuan thil-tihtheihna rêng an nei lo
vang. Tûn nun hi nun lo la awm tûr atâna mihringte
inbuatsaihna hun chu a ni tih a entîr a. Tûna hun rem-châng
leh ham\hatna hi a thlahthlam chuan chatuana hloh chu a
tuâr ang a, khawngaihna hun thar pêk a ni leh ngai tawh lo
vang.
Paula chuan Pathian dânin a huâm thuiziate chu a hrilh
deuh ber a. Mihringte rilru lam nun thurûk thûk takte a
khawihzia leh mihringte hriatna leh hmuh theihna piah lam
a, êng a pêk chhuah dânte pawh a entîr a; kut chuan eng
pawh a ti thei a, lei chuan eng pawh a sawi mai thei a, pâwn
lam nun chuan eng pawh a lantîr a ni thei e; mahsela,
mihring rilru chhûng lam nungchang chu a lantîr kim vek
lo a ni. Dân chuan a ngaihtuahna te, tum dân te leh rilrû
dânte chu a zawng chhuak vek a. Mihringte mithmuh lak
a\anga thuhrûk châkna thim tak te, îtsîkna te, huâtna te,
châkna sual te, tumsânna te, thil sual tih ngaihtuah leh
suângtuah veng vengna te, hun remchâng hmuh loh mai

vânga tihpuitlin lohte chu Pathian dân chuan a dem vek a ni.
Paula chuan a ngaithlatûte rilrû chu sualna atâna
inthâwina ropui Neitu lamah chuan kaihhruai a tum a. Thil
\ha la thleng tûr hlimthlâ—inthâwina chu a târlang a; chûng
serh leh sâng zawng zawngin a lo entîr lâwk Krista chu a
rawn sawifiah ta—mihring tlu tawhte tâna beiseina leh
nunna hnâr awm chhun a nihzia a tilang a. Hmânlai mi
thinghlimte chu Kristâ thisen rinnaa chhandam an ni.
[425] Inthâwina atâna an ran hlan thi mêk laite an hmuh chuan
Pathian Berâm No, khawvêl sual phurtu tûr chu an thlîr
lâwk daih mai a ni.
Pathian chuan dik takin A thilsiamte laka thuâwihna leh
hmangaihna chu a ngiât a. A dânah chuan thil dik tehfung
famkim chu a pe tawh a ni. Mahsela, mi tam takte chuan
an Siamtu chu an theihnghilh a, A duhzâwng kalhin mahnî
kawng zawh chu an thlang a. Vân anga sâng, boruâk anga
zâu hmangaihna chu hmêlmâah an chantîr zâwk a. Misualte
duhdân angin Pathian chuan A dânte chu a hnûkhniâm thei
mai lo; mihring lahin amâ thiltihtheihna chuan dân thilphût
chu a tithei bawk hek lo. Kristaa rinna chuah chuan misual
chu sualna a\angin a tithianghlim thei a, a Siamtû dân chu
a âwihtîr thei a ni.
Chutiang chuan Paula, mi tâng chuan Judate leh
Gentailte chunga Pathian dân thil phût chu zâwm tûrin a
nawr a; Isua Nazareth mî an hmuhsit chu Pathian Fapa,
khawvêl Tlantu a nihzia a târlang bawk.
Juda lalnû chuan chû dân nungchang zahawm tak mai
chu a hrethiam êm êm a; zak miah lo vin a lo bawhchhe
tawh a; mahsela, mahnî ngaihdân chauh dah laltu a nih
avângin Kalvari Mî chu a dodâl a, nunna thû do vin a
thinlung chu a siam ta a ni. Mahsela, Felika chuan thutak
chu a lo la ngaithla ngai miah lo va, Pathian Thlarauin a
thlarau chu a rawn khawih a, a buâi ta hlê mai a. A chhia
leh \ha hriatna chu a lo harh a, a âw chu a rawn hriattîr a,
Paula thûte chu a dik tih Felika chuan a hre ta a ni. Tûn
hma lama a sualnate chu a hre chhuak a, chiâng ên êm mai
hian a hmâah chuan a tûn hma lam nun—a intlakralna te
leh a thisen chhuah \hinna te, a hnu lama a nun \ha lo
chhinchhiahnate chu an lo lang ta uâr mai. Dân pawisa lo
va tîsa châkna ûm mi, mi nunrâwng tak leh duhâm tak a nih
dânte chu a inhmu chhuak vek a. Tûn hma lamain thutak [426]
chuan tûn ang hian a thinlung a la khawih ngai lo va,
chutiang chuan a la hlâuthâwng ngai bawk lo. A suahsualna
thurûk zawng zawngte chu Pathian hmâah tihlan vek a ni a;
a thiltih ang zêla thungrulh tûr a nih tûrziate chu a han
ngaihtuah a, namên lo vin a hlâu ta a ni.
Amaherawhchu, a inhriat chhuahna chuan simna lamah
inhruaitîr phal lo vin, a hriat chhuahnate chu theihnghilh
hmiah a lo tum ta zâwk a. Paula nêna an inkawmna pawh
tihtâwi a lo ni ta bawk a. “Kal leh ta rih la, hun remchângah
ka la ko leh ang che,” a lo ti ta a ni.
Felika kawng zawh leh Filipi khuâa tâng vêngtu kawng
zawh dân chu a inang lo ngêi mai! Felika hmâa Paula chu
khaidiât buna hruai a nih ang bawk hian, tâng vêngtû hmâah
chuan mi tâng, Pathian chhiahhlawh pahnihte chu khaidiât
buna hruai an ni. Pathian thiltihtheihnaa enkawl an nih
ngêizia hriatna te, tawrhna leh muâlphona hnuaia an hlimna
te, lîrnghîn lai pawha an hlauh lohna te, Krista anga
ngaihdamna rilrû an neihna te chuan tâng vêngtû rilrû chu
a hneh a; khûr chungin a sualnate chu a puâng a, ngaihdamna
a lo hmu ta a ni. Felika pawh a khûr a, mahsela a sim duh
chuâng lo. Tâng vêngtu chuan lâwm takin a thinlungah leh
a in chhûngah Pathian Thlarau chu a lo lâwm a; Felika chuan
vân Thuchah kengtu chu kal bo tûrin a hrilh thung a.
Pakhatin Pathian fâ nih a thlang a, vân roluahtu a lo ni a;
ani hi chuan misualte zînga awm chu a lo thlang ta zâwk sî

a ni.
Kum hnih chhûng chu Paula chungah eng mah tih a awm
lo; mahsela, mi tâng a la ni reng. Felika chuan vawi tam
tak a tlawh a, a thûte pawh ngun takin a ngaihlâ a.
Amaherawhchu, \hian anga a kawm duhna chhan chu thil
eng emaw hmuh a duh vâng mai a ni a, pawisa tam tâwk pê
[427] sela chuan Paula chu chhuah a ni mai thei ang tih a hrilh a.
Mahse tirhkoh chu mi ropui tak a nih avângin thamnaa
inchhuahtîr chu a duh lo. Suâl eng mah a ti lo va, zalênna
hmu tûrin thil dik lo tiin a intihnuâi hek lo vang. Chûbâkah,
chutianga intlan chhuahna pawisa pe tûrin a rethei lutuk a
ni; chutiang pe tûra tih pawh ni sela, amâ tâna a pianthartîr
khawngaihna leh thilphalna dîl chu a ti duh bawk hek lo.
Pathian kuta awm a nihzia chu a inhria a, amâ chungchânga
Pathian thil tumah inrawlh a tum bawk hek lo.
Felika chu Judate dodâla thil sual lian tak a nih avângin
Rome khuâah koh a ni a. Kaisari khuâ a chhuahsan hmâin,
“Judate tih lâwm nân” Paula chu tân inah a awmtîr rih a ni.
Mahsela Felika chuan Judate rin a kâi leh tawh ngai lo.
Zahthlâk takin a hnâ a\anga bân a ni a, amah thlâk tûrin
Porkia Festa chu ruât a ni a, a hmunpui tûr chu Kaisari khuâ
a ni.
Paulan felna thû te, insûm thû te leh rorêlna lo awm
tûrte a sawipui lai chuan Felika chungah chuan vân a\anga
êng lo chhuk chu êntîr phal a ni. Chû chu a tâna hun
remchâng pêk—a sualnate a hmuh a, simna tûr a ni.
Mahsela Pathian thuchah kengtû hnênah chuan, “Kal leh ta
rih tawh, hun remchâng ka neih hunah ka ko ang che,” a lo
ti ta a ni. A hnêna zahngaihna hlan hnuhnung ber chu a lo
ngaihthah hlen ta a. Pathian hnên a\anga kohna dang chu a
dawng leh tawh ngai lo. cd
381
BUNG–40
PAULAN KAISARA HNÊNA THU THLEN A
NGIAT
C HUTICHUAN Festa chuan ram chu a awp ta a; ni thum chinah [428]

Kaisari khuâ a\ang chuan Jerusalem khuâah a han chho va.
Puithiam lalte leh Juda puipâte chuan a hnênah Paula
chungchâng thû chu a chhe lamin an lo hriattîr a. Jerusalem
khuâa han hruaitîr tûrin khawngaihna an lo ngên chiâm
bawk a.”
Kal kawnga lo châna thah an tum avângin hê ngenna hi
an siam a ni. Mahsela Festa chuan a dinhmun mawhphurhna
chu a hre chiâng êm êm a, chuvângin hawihhâwm takin
Paula hruaitîr chu a hniâl thla ta a ni. “An hêka leh a hêktûte
an inhmachhawn a, an hnêna kawngah a thiamna thû sawi
vêna remchâng a hmuh hmâ loh chuan, mî rêng rêng hrem
tûra thlah hi Rome khuâa mi dân a ni lo ve. Kei pawh rei lo
têah Kaisari-ah ka hâw dâwn. Chûvângin, chû mî chuan
sualna a neih chuan in zînga thu nei apiangin min zui chhuk
sela, hêk rawh se,” a ti a.
Hei hi Judate duh tak chu a ni lo. Kaisari khuâa hneha [429]
an awm dân kha an la theihnghilh miah lo. Tirhkoh lah chu
ngaihmuâng leh mi hnehthei taka thusawi thiâm a nih laiin,
anni erawhchu mi tihchhiat duhna rilru pu rân an ni thung
a; an hêkna thû lah chuan bulbâl a nei bawk sî lo, an muâlpho
let dêr a ni. Chuvângin thubuai sawi tûrin Paula chu
Jerusalema hruaitîr an ngên leh ta a; mahse, Festa chuan
Kaisari khuâa Paula chu dik taka rêlsak a tum nghet tlat a.
Tirhkoh nunna chu pawhseisak a nih theih nân Pathian
chuan A remruatnain Festâ thutihtlûkna chu a lo thununsak
a ni.

An thiltum chu \hiatsak an nih tâk avâng chuan rorêltû

hmâa Paula hêk tûrin Juda hruaitûte chu an inbuatsaih ta nghâl
vat a. Jerusalema rei lo tê a awm hnû chuan Kaisari khuâah
Festa chu a kîr leh ta a, “A tûkah chuan rorêlna \hutphahah a
\hû a, Paula chu rawn hruai tûrin thû a pê a.” “Jerusalem
khuâa mi Juda lo chhukte chu a vêlah an ding a, a chungah
thupawi tam tak rit tak tak an sawi an sawi a, a bul erawh chu
an chhuichhuak thei sî lo va.” Hê mi \um hian sawipuitu (ukil)
an neih loh avângin Judate chuan anmahnîin an kengkawh ta
a ni. Thubuai chu a kal zêl a, an hêkna chuan dimdâwih leh
zêp nei miah lo vin an thusawi dik lohzia chu chiang takin a
rawn lantîr a ni.
Festa chuan an inhniâlna chhan ber chu an Juda thurin thû-
ahte a ni tih a hre thei a, Paula an hêkna chu eng mah lo mai a
ni tih pawh a hre thiam; amaherawhchu, an fiah theih chuan
tântîr emaw, thihna thû emaw pêk theih a ni ang. Chutichu ni
mah sela, Paula chu thiam loh chantîr emaw, an kuta pêk emaw
a nih loh vaih chuan an thinrim nasa dâwn tih a hre chiang hlê
a ni. Chutichuan “Judate zînga hming\hat a duh a,” Paula
hnênah chuan a vênhimna hnuaia Jerusalema kala, rorêltûte
rêlsak a duh leh duh loh a zâwt a.
Tirhkoh chuan anmahni chung ngêia Pathian thinurna ko
thlatu, thil sual tihote lak a\ang chuan rêldikna a awm dâwn lo
tih a hre thei nghâl a. Zâwlnei Elija ang maiin vân atâ êng
hnartûte leh chanchin \hâ dova an thinlung tisaktûte zîngah âi
chuan ring lo mîte zîngah chuan a him zâwk ang tih pawh a
hria. Chutianga thubuai tihkhawtlâi a, rorêlsakna pawh nei lo
va tân ina awm reng mai chu a ning hlê tawh mai a, a thathona
pawh chuan a tuâr zo tawh meuh lo a ni. Chûvângin Rome mî
[430] a nih ang ngêiin a ham\hatna chu hmangin, Kaisara hnêna thlen
chu a lo tum ta a ni.
Ram Awptû zawhna chu chhângin Paula chuan heti hian a
lo sawi ta a, “Kaisara rorêlna \hutphah hmâa ro mi rêlsakna
PAULAN KAISARA HNÊNA THU THLEN A NGIAT 383
tûrah hian ka din hi; Judate chungah thil eng mah ka tisual lo,
nang pawhin chu chu i hre chiang hlê sî a. Mi sual ka nih a,
thihna khawp meuh thil tî ka nih chuan, thih pawh ka hniâl lo
ve; nimahsela, hêngho mi hêkna thil hi a bul eng mah a awm
loh chuan tû mahin an hnênah mi pe thei lo vang. Kaisara
hnênah ka thlen ang,” tiin.
Paula tihlum tûra
Judate phiârrûkna chu
Festa chuan a lo hre hauh
lo mai a, Kaisara hnêna
thlen a tum chu mak a ti
hlê a ni. Engpawh nisela,
Tirhkoh thusawi chuan
rorêl kal lai chu a titâwp
ta a. “Festa chuan a
rorêlpuite a biak râwn
zawhin, ‘Kaisara hnênah
thlen i tum vei a, Kaisara
hnênah i kal mawlh ang chu,’ tiin a chhâng a.”
Chutiang chuan mahnî sâkhaw âtchilhna leh, mahnî fel
intihna a\anga lo chhuak huatna avângin, Pathian chhiahhlawh
chu ring lo mîte vênhimna zawngin a lo kal leh dâwn ta a ni.
Hetiang huâtna bawk hian a ni, zâwlnei Elija chu Sarepta [431]
hmeithâi hnêna puihna dîla tlânchhiattîrtu chu; Gentailte hnêna
thuchah chu puân a lo nih theih nân chanchin \ha puângtûte
chu Judate lak a\anga an hawikîr a lo \ûl ta tlat mai a ni. Hetiang
ang huâtna bawk hi tûnlaia Pathian mi la damte hian an la
tâwk vê ngêi ang. Krista zuitu nia inchhâl tam takte zîngah
hian Judate thinlung luah khat \hîntu—chapona te, dân ang
mai maia thil tihna te chu a la awm vê reng a ni. Hun lo awm
tûrah hian ‘Kristâ âiawh’ intîte hian Krista leh tirhkohte chunga
puithiamte leh rorêltûte kawng zawh chu an la rawn zawh vê
leh ngêi dâwn. An paltlang ngêi tûr buaina hun nasa takah
hian Pathian chhiahhlawh rinawmte chuan mi thinlung sakte,

mi nunrâwng takte leh mi huatna nasa tak neitûte chu an la
tawng vê dâwn a ni.
Chutiang ni \ha lo va anmahni chhia leh \ha hriatna ngêi
hmanga Pathian rawng, hlâu lo va bâwltûte chuan huaisenna
te, nghehna te leh Pathian leh A thû hriatnate an neih a \ûl
ang; Pathian tâna mi dikte chu tihduhdah an nih dâwn avâng
leh, an tumnate chu sawi chhiat niin, an beihna \ha berte pawh
hrilhfiah dik loh niin, an hmingte pawh mi sual anga thaibosak
an nih dâwn avângin, Setana chuan a bumna thiltihtheihna
zawng zawng hmangin thinlung chu hneh a tum ang a;
hriatthiamna chu tihbuai tumin, thil sual chu \hâ anga lantîr
leh, thil\hâ chu sual anga lantîr tumin a thawk ang. Pathian
mîte rinna chu a chaka a thianghlim a, Amah chu âwih an tum
nasat poh leh Pathian dân rapbet a, mi fel anga inngai tlat sîte
chu Setana chuan anmahni dodâl tûrin a chawk thinrim nasa
ting mai dâwn a ni. Mi thianghlimte hnêna rinna vawi khat
kawltira awm tawh chu vuân nghet tlat tûrin rinna nghet tak
neih leh tumna huaisen tak nei a \ûl ang.
Buaina lo awm thuai tûr atâna A mîte chu lo inbuatsaih
[432] tûrin Pathianin a duh a. An inbuatsaih emaw, buatsaih lo emaw
an la tawng rêng rêng dâwn; Vân tehfung nêna an nun
remtîrtûte chauh chu fiahna leh harsat hunah chuan an ding
nghet dâwn a ni. Khawvêl rorêltûte leh sâkhaw rawngbâwltûte
chhia leh \ha hriatna thûa mîte thupe tûra an inzawmkhâwm
hunah chuan Pathian rawngbâwl a, \ihtu tak zette chu hmuh
an ni ang. Thim chhah lai ber hunah chuan nungchang \hâ leh
ropui chu a ên ber hun lai a ni vê thung ang. Rinna dangte chu
an chauh hunah chuan Jehova rinna nei ringtûte chu hmuh an
ni ang. Thutak hmêlmâte kil tinah an awm a, thil sual ti tûra
LALPÂ chhiahhlawhte an beih reng lai chuan thil \hâ atân
Pathianin a lo vêng reng ang. Ram hrehawm taka lungpui
ropui tak hlim angin A awm ang. cd
385
BUNG–41
“MIN THLÊMTHLU |HELH ALÂWM LÊ!”
P AULA chuan Kaisara hmâa thlen a tum tâk avâng chuan Festa [433]
chuan Rome khuâa a thawn mai loh chuan eng mah dang
tih theih a nei tawh lo. Amaherawhchu, lawng remchâng a
awm mai loh avângin hun eng emaw chen chu a liam leh ta
a. Mi tâng dangte pawh chu Paula ruâla kal vê tûr an nih
avângin an chungthû ngaihtuahna chuan a tikhawtlai vê rêng
rêng bawk a. Hei hian Paula chu hun remchâng pêin, Kaisari
khuâa mi pawimawh deuh deuhte hnênah a rinna thû chu a
hrilh a. Lal Agrippa II, Heroda hnuhnung ber hnênah pawh
a sawi bawk a ni.
“Ni eng zât emaw chinah chuan Lal Agrippa leh Berniki
chu Kaisari khuâ an lo thleng a, Festa chibai an bûk a. Ni
tam tak chutah chuan an châm avângin Festa chuan Paula
thupawi chu lal hnênah chuan a thlen a, ‘Felika khân mi
tâng tû emaw a hnutchhiah a; Jerusalema ka awm lai khân
puithiam lalte leh Juda upaten a chungchâng thû min hrilh
a, thiam loh chantîr an ngên a,’ a ti a.” Mi tângin Kaisara
hnêna thlen a tumna chhante a tlângpuiin a sawi a; a hmâa
Paula thubuai chanchinte a hrilh bawk a. A rin ang rênga [434]
Judan Paula hêkna chhan leh bul an neih loh dânte pawh a
sawi bawk a; mahsela, ‘sâkhaw dânte leh Isua, mi pakhat
thi tawh, Paula chuan ‘a nung leh a ni’ tiin a sawi a, chutih
avâng chuan a chungah thubuaite an nei a lo ni zâwk a,” a ti a.
Festan a chanchin a han sawi chuan Agrippa chuan a lo
ngaihven ta hlê mai a, “Kei pawhin chu mî thusawi chu
ngaihthlâk ka lo duh fo rêng a ni,” a ti a. A duh ang ngêiin
a tûkah chuan inkhâwmna chu buatsaih a ni ta a. “A tûkah
chuan Agrippa leh Berniki chu ropui takin an lo kal a,
thusawina inah an lo lût a, sipai hotu liante nên, khuâa mi
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 25:13-27; 26

\ha deuh deuhte nên; Festa thûin Paula an rawn hruai lût
a.”
A mikhualte châwimâwi nân hê hun hi ropui taka târlan
a tum a ni. Rorêltu leh a mikhualte incheina ropui—
kawrfual te, sipai ngûnhnâm te leh an hotûte râlthuam tle
vur maite chuan chulai hmun chu a ti-êng huâu mai a ni.
Tûnah hian Paula chuan a kutkawl a la bun reng a, chûng
mi ropui inkhâwmna hmâah chuan a ding ta a. Hetah hian
thil inang lo tak tihlan a ni! Agrippa leh Berniki chuan
thuneihna leh dinhmun an nei a, hê mi avâng hian khawvêl
chuan an duhsak a. Amaherawhchu, Pathian ngaihsân
zâwng nungchang zia chu an tlachham tlat sî a. A dân
bawhchhetûte an ni a, thinlung leh nun verther tak an ni.
An thiltih dân chu vânin a ten a ni.
Mi tâng upa tawh tak, a vêngtu sipai nêna khaidiâta thlun
dun chuan khawvêlin an zahna tûrin thawmhnâw leh lang
thei thil eng mah a nei lo. Mahse, hê mihring hi \hian te,
hausakna te leh dinhmun pawh nei lo anga lang, Pathian
Fapa a rin avânga tântîr ni mah sela, vân chuan a phûrpui
tlat sî a ni. Amah enkawltûte chu vântirhkohte an ni a,
hêng thuchah kengtû êng takte zînga pakhat pawh hian a
[435] êng chu han tichhuak phut mai sela chuan, Kristâ thlâna
Rome sipaite ang mai khân, lalte ropuina leh chapona chu
a lo dang vek ang a, lal leh a rorêlpuite chu leiah an tlu vê
ngêi ang.
Festa ngêi chuan Paula chu inkhâwmho hmâah chuan a
rawn hruai a, “Lal Agrippa leh heta kan zînga awm zawng
zawngte u, hemi in hmu hi a ni, a chungchâng thûa Judate
zawng zawngin an zâin ‘nung tawh lo tûr’ tia an âu va,
Jerusalem khuâah leh heta mi biakna kha. Nimahsela, thihna
khawp meuhin eng mah a ti lo tih ka hria a; amahin Lalber
hnêna thlen a tum avângin tirh ka tum a ni; nimahsela, a
thu mûmal ka lal hnênah ziak tûr ka hre sî lo va, chuvângin
“MIN T HLÊMTHLU |HELH A LÂWM LÊ!” 387
in hmâah ka rawn
hruai chhuah hi, Lal
Agrip, nangmâ
hmâa rawn hruai
bîk deuh ka ni a,
chhuahchhâl zawha
eng emaw tal ziah
tûr ka hmuh theih
nân. Mi tâng, lalber
hnêna tirh a, a
chunga an hêkna
thu hriat teltîr loh
chu âtthlâk niin ka
hre sî a,” a ti a.
Lal Agrippa
chuan Paula chu
thusawina hun a pe
ta a. Tirhkoh chu a thu ngaithlatûte dinhmun sânna leh
incheina ropui chuan a tibuai lo. Khawvêl hausakna leh
dinhmunte chuan hlutna an nei tlêm tih a hre tlat sî a.
Khawvêl ropuina leh thiltihtheihna chuan tlêm tê pawhin a
huaisenna chu a tikiâm lo va, mahnî a inthununna chu a
hloh phah bawk hek lo.
“Lal Agrip, Judaten mi hêkna zawng zawnga ka thiamna
thû vawiinah hian i hmâa ka sawi dâwn avângin lâwmin ka
inhria; hei hi ka lâwmna ber a ni, Judate zîngah dân leh
thubuai zawng zawng kawnga i fin chungchuân avângin;
chuvângin muâng taka mi ngaihthlâk sak tûrin ka ngên a
che,” tiin a han sawi a.
Paula chuan luhlul tak leh ring lo, a lo nihna \hin a\anga [436]
khawvêl Tlantu anga Nazareth Isua a rinna leh a lo pianthar
dânte chu a han sawi phawt a. Vân inlârna a tîra a hlauhzia
leh mahsela, a hnûa a inhnemna bulpui ber a lo nihzia, vân
ropuina lo lanna chanchin chu sawiin; chû ropuina zîngah

chuan a lo hmuhsit leh a lo huât \hin, Amah zuitûte pawh
tihboral a lo tum \hina chu Lal\hutthlênga \hûin a hmuh
thûte pawh a sawi a. Chû mi dârkâr a\ang chuan Paula chu
mi thar, rinawm leh Isua ringtu thatho tak, mi tihdanglam
thei zahngaihnain a siam chu a lo ni ta a ni.
Paula chuan chiang tak leh thiltihtheihnain Lal Agrippa
hmâah chuan hê leia Kristâ nundân pawimawh zual deuh
deuh chu a rawn târlang ta a ni. Hrilhlâwknain a lo sawi,
Messia chu Nazareth Isua-ah chuan a lo lang tawh a ni tih a
hriattîr a. Thuthlung Hlui Pathian thûin Messia chu mihring
zîngah mihring angin a lo lang dâwn a ni tia a lo sawite kha
a kawhhmuh a. Mosia leh zâwlneiten an lo sawi tin rêngte
kha Isuâ nuna an lo famkim dânte pawh a sawi bawk a.
Khawvêl hloh tawh tlan leh nân, Pathian Fapa Ropuia chuan
kros-ah tuâr chhuakin, zahna te pawisa lo vin, a lo pal tlang
ta a, thihna leh thlânte chu hnehin vânah chuan a han lâwn
ta a ni.
Paula chuan Krista mi thi zîng atâ a thawhleh chu engati
nge âwihawm lo va in ruât ni? tiin a zâwt a. Vawi khat chu
chutiang chuan a lo ring vê tawh a; mahsela, tûnah hian
amah ngêiin a hmuh leh a hriat tawh chu engtin nge a rin
loh theih ang le? Damaska kawtchhuahah Krista, khenbeh
a, tholeh ta ngêi chu chiang takin a en a, hê mi ngêi hi
Jerusalem kawtthlêra kal tawh, Kalvari tlânga thî, thihna
phuârnate phelhtu leh vâna lâwn ta kha a ni. Kifa te, Jakoba
[437] te, Johana te leh zirtîr dangte ang bawkin Amah chu a hmu
tawhin a be tawh bawk a. Âw chuan Chhandamtu tholeha
chanchin puang darh tûrin a hrilh a, engtin nge a âwih loh
theih ang le? Damaska-ah te, Jerusalem-ah te, Judai ram
zawng zawngahte leh ram hla takahte khenbeh Isua
hriatpuitu a lo ni ta a; mi chi tinte hnênah, “Sim hming pu
“MIN THLÊMTHLU |HELH A L ÂWM LÊ!” 389
tlâka thil ti a, sim a, Pathian lam an hawina tûrin,” tiin a
entîr a ni.
Paula chuan, “Chûng avâng chuan a ni, Judaten Pathian
biak inah mi man a, tihhlum mi tum tâk ni. Nimahsela,
Pathian hnên a\anga \anpuina ka hmuh avângin vawiin
thlengin mi tête leh mi liante hnênah A thu hriattîrin ka la
awm reng a; zâwlneite leh Mosian lo thleng tûr an tih thû
chauh lo chu thu dang sawi lo vin. Khatia Kristain hrehawm
a tuâr ang a, mi thi zîng atâ a thawhleh avângin mî zawng
zawng hnênah leh, Gentailte hnênah pawh ‘êng hmuhtîrtu
hmasa ber a ni ang,’ an tih thû kha,” a ti a.
Paulan a thiltawn ropui takte a sawi lai chuan mipuite
chuan ngun takin an lo ngaithla a. Tirhkoh chu a thupui
duh tak maiah chuan a chêng a ni. A dikna chu ngaithlatûte
chuan an ringhlel thei hauh lo. Amaherawhchu, mîte hneh
thei tak mai thu \ha takte a sawi lai chuan Festa chuan a lo
tibuai ta a, “Paula, i â a ni, i zir tamnain a ti â che a nih hi,”
tiin ring takin a âu va.
Tirhkoh chuan, “Festa \ha ber, ka â lo asin, thudik tak
leh thufing tak ka sawi zâwk a nih hi. Hêng thû hi lal hian
a hria alâwm, a hnênah pawh hlâu lo vin ka sawi hi; hêng
thil hi eng mah a hnênah zêp a ni lo tih dik takin ka hria e,
hêng hi in kila tih a ni sî lo va,” tiin a chhâng a. Tichuan
Agrippa lam chu a hawi a, heti hian a han sawi leh nghâl a,
“Lal Agrip, zâwlneite thû i âwih em? I âwih tih ka hria e,”
tiin.
Agrippa chu nasa taka a khawih avângin hun rei lo tê [438]
chhûng chu khawia awm nge a nih leh, a dinhmun
zahawmna chu a inhre chang lo a. A thu ngaihthlâk thutakte
chu hriain, a hmâa Pathian âiawh anga mi tâng tlâwm tak
mai chauh chu hmûin, tum rêng vâng pawh ni miah lo vin,
heti hian a chhâng ta a ni, “Kristian ni tûrin min thlêm thlu
\helh alâwm,” tiin.
Tirhkoh chuan \hahnemngai takin heti hian a chhâng

vê leh ta a, “Nang chauh ka ti lo, vawiina ka thu hretû zawng
zawng pawh hi, keimah anga awm atân Pathian hnênah ka
dîl a ni,” tiin, a kawl bunte chu phar chhuakin heti hian a
sawi belhchhah leh a, “Kawlte erawh hi chu bun vê lo vin,”
tiin.
Festa te, Agrippa te leh Berniki-te chuan dikna chu
kengkawh sela chuan tirhkoh phuârtu khaidiatte chu an bun
vê maithei a ni. An vâi hian
thil sual râpthlâk tak an ti vek
sî a. Hêng thil sual titûte hian
kha mi nî khân Kristâ hmingin
chhandamna hlana awm chu an
hre vek a ni. Pakhat phei chu
khawngaihna leh ngaihdamna
thilpêk pawm tûrin thlêmthlûk
a ni \helh a ni. Mahsela
Agrippa chuan chû zahngaihna
pêk tûr chu a dah kiâng a,
Tlantu khenbeha kros chu sîrah
a lo hnâwl ta a ni.
Lalin hriat a duhte chu a lo hriat tâk avâng chuan a \hutna
a\ang chuan a tho va, an inbiakna chu a lo tâwp ta. An inkhâwm
bânah chuan an zîngah chuan, “Hê mî hian thihna leh
kawlbunna khawp meuh thil eng mah a lo tih loh hi,” an ti a.
Agrippa chu Juda mi ni mah sela, Farisaite ngaihdân leh
sâkhaw vawn tlat dân, mahnî rindân chauh dika ngai mî ang
chu a ni vê lo. Festa hnênah chuan, “Hê mi hian Kaisara hnêna
thlen lo tum ni lo sela chuan a chhuak mai tûr,” a ti a. Mahsela
thubuai chu thubuai remtu sâng zâwk hnêna hlan tawh a nih
avângin Festa emaw, Agrippa emaw chuan tih theih eng mah
an nei vê tawh lo, an thuneihna piah lama mî a ni tawh a ni.
cd
391
BUNG–42
ZINNA LEH LAWNG CHHIÂTNA
A TÂWPAH chuan Paula chuan Rome khawpui lam a pan ta a. [439]

Luka chuan heti hian a ziak, “Itali rama lawnga kal tûr thû
an tihtlûk vêleh, Paula leh mi tâng dang tûte emaw Awgusta
Pâwla mi sipai za hotu a hming Julia an kawltîr a. Adramuttini
khaw lawng, Asia rama tuifinriat kama khaw awmte tlawh
tûrah chuan kan chuâng a, tuifinriatah kan kal ta a; Makedonia
rama mi Aristarka, Thesalonika khuâa mi kan hnênah a awm
a,” tiin.
Kristian hun kum zabi khatnaah khân tuipuia zin chu
hlauhawmna leh harsatnain a bâwm \hîn a. Lawnga zinte chuan
nî leh arsîte awmdân azir zêlin an kalkawng chu an zawh \hîn
a; hêngte hi an lan loh chuan, thlipui a lo thleng dâwn tih
chhinchhiahnate an lo awm a, lawng neitûte chuan tuipuia kal
chu an hlâu hlê \hîn. Kumkhata hun eng emawti chhûng chu
lawnga him taka zin theih loh deuh thâw hiala ngaih a ni.
Itali rama hah tak leh rei tak lawnga an zin lai chuan tirhkoh
Paula chu khaidiata hlin, mi tâng niin hun harsa tak paltlang
[440]
tûra koh a lo ni ta. Thil pakhat a chanpual harsatna chhâwk
zângkhai hlêtu a awm—Luka leh Aristarka-te chu a ruala kal
phalsak an ni. Kolosa mîte hnêna a lehkha thawnah chuan hê
mî chanchin hi heti hian a lo sawi: “Ka tânpuipa”1 tiin.
Harsatna hun laia a rawng a bâwlsak theih nân, Aristarka hian
amâ duhthû ngêiin Paula chu a tânpui a ni.
An zin chu an tluâng rih hlê a. A tûkah chuan Sidon lawng
chawlhnaah an thîrchakâi an thlâk a. Hetah hian Julia, sipai
za hotu chuan “Paula chu a ti \ha hlê a,” helaiah hian Kristiante
an awm tih hrilh a nih avângin “Intiharh tûrin a \hiante hnênah
a lêntîr a.” Hetia phalsak a nih avâng hian Paula chu a lâwm
hlê mai, a hrisêlna a derthâwng hlê sî a. Sidon an chhuahsan
_____
1
Kolosa 4:10
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 27; 28:1-10
hnû chuan lawng chu thlîin a ni lo lamah a lên a, an kal zâwi ta

hlê mai. Lukia rama Mura khuâah chuan sipai za hotu chuan
Aleksandria khaw lawng lian tak a hmû a, Itali ram tlawh tûr a
ni a, chutah chuan a mi tângte chu a chuântîr ta nghâl a.
Mahsela thlî chu a ni lo lam zâwngin a la tleh reng a, lawng
pawh chu harsa takin a kal hrâm hrâm a ni. Luka chuan heti
hian a ziak, “Ni rei tak zâwi zâwiin kan kal a, Knidas khaw
zâwn harsa takin kan thleng hrâm a, thlîin min hnar avângin
Salmoni hrûla Kret Thliarkâr phên thli ûp lamah kan tlân a;
harsa takin vâukam kan hrût a, Litengsâwl Mâwi an tih hmun
chu kan thleng ta a,” tiin.
Litengsâwl Mâwiah hian hun eng emaw chhûng an awm
lo thei ta lo va, an thli duhzâwng an nghâk ta rih a ni. Thlasik
chu a lo thleng thuai dâwn ta a, “lawnga zin chu a hlauhawm
tawh a ni,” lawng enkawltûte chuan tuipuia zinna hun chu he
mi kum atân hi chuan tâwp mai tawh dâwn a, an thlen tum
[441]
hmun pawh chu an thlen theih an inbeisei tawh lo. An zawhna
chhân tûr awm chhun chu “Litengsâwl Mâwia awm rih nge,
thlasik hman nâna hmun duhawm zâwk pan,” tih chu a ni.
Hê zawhna hi nasa takin an sawi ho va, a tâwpah chuan
saipai za hotu chuan Paula, khualzinte leh sipaiten an zah tak
\hin chu an râwn vê ta a. Tirhkoh chuan tîm miah lovin an
awmna pângngâia awm rih a rawt a. Heti hian a sawi a,
ZINNA LEH LAWNG CHHIATNA 393
“Lawnga tûna kal hi chhiatna leh boralna nasa tak a thleng
dâwn tih ka hria a, a sum leh lawng chungah chauh ka ti lo va,
keimahnî chungah pawh ka ti a ni,” tiin. “Mahsela hotupa leh
lawng neitu,” leh khualzin tam zâwk leh lawngpûte chuan hê
thurâwn hi an pawm lo va. An lawng thlunna litengsâwl chu,
“thlasik tuâr nân a rem loh avângin a tam zâwkin chuta \anga
tuifinriata kal chhuah a, Foiniki khuâ thlen hrâm a, chuta thlasik
tuâr an rawtpui a, Foiniki chu Kret Thliarkâra litengsâwl pakhat
a ni, hmâr chhak leh chhim chhak chhawng a ni.”
Sipai za hotu chuan mi tam zâwk rêl angin thû a titlu ta a.
Chutiang zêl chuan “Chhim thlî chu zâwi zâwia a lo tleh vêleh
chuan,” an duh anga lawng chawlhna hmun thlen thuai an
beisei avângin Litengsâwl Mâwi a\anga zin chhuak an ni a.
“Mahsela rei lo tê a chinah khawmuâl lam a\ang chuan thli na
tak a lo tleh chhuk ta a;” “Lawng chu a rawn nam fuh a, ... min
lên min lên ta mai a.”
Thlipuiin a nuai tâk hrep avâng chuan lawng chuan Klaudi
Thliarkâr tê tak tê chu a lo hnâi ta a, vênhimna hnuaia an awm
lai chuan lawnga zinte chuan a chhe thei ber pawh lo thleng se
chuta tân chuan an lo inpeih ta a ni. Lawng chu lo chhe palh ta
sela tlân chhuahna tûra an neih lawng lêng awm chhunte lah[442]
chu eng hunah pawh a chhe mai thei a ni sî a; thlîin a lên hrep
bawk sî a. An hna hmasa ber chu hê lawnglêng hnuh chhuah
hi a ni a. Invênna an neih theih zawng zawng chu an ti vek a,
lawng chu tihchaka thlipui laka ding thei tûra buatsaih an tum
a. Chû thliarkâr tê tak tê lah chuan a vêng thei reng bawk sî lo
va, thlipui hlauhawm takah chun an lo awm leh ta thuai a ni.
Zan khuâin thlipui chu a tleh a, theihtâwpin lo invêng mah
sela lawngah chuan tui a lo pût ta a. “A tûkah chuan lawng
tizâng tûrin bungruâte chu an paih \an ta a.” Zân a lo thleng
leh a, thlî chu a la reh chuâng lo. Thlipui nuâi hrep lawng
ngulte leh puân zârte chu an titlu vek a, thlipui hlauhawm chuan
leh lam leh lamah a vawrh vêl ta chiam mai a. Thlipui chuan
a vawrh vêl hrep avâng chuan lawng chu a derthâwng ta hlê

mai a, lawng thingte pawh chu eng hunah pawha kehdarh vek
thei a lo ni ta. Tui a pût tam tiâl tiâl a, khualzinte leh lawng
pûte chuan tui chu an paih chhuak reng bawk a. Tû mah
lawngah chuan an châwl hman lo. Luka chuan a ziak zui zêl
a, “A tûk thum nîah chuan, keimahnî kut meuhin lawng
bungruâ chu kan paih chhuak a; ni rei tak, nî pawh arsî pawh a
lang lo va, thlipui na takin min nuâi a, dam chhuah rêng kan
beisei tawh lo,” tiin.
Ni sâwm leh pali chhûng zet chu ni hmu lo leh, arsî hmu
lo vin thlî chuan a vawrh vêl a. Tirhkoh chuan taksa lamah
pawh tuâr viâu mah se, hun thim lai ber pawhin beiseina
thuchahte chu nei rengin, mangan thut apianga \anpuitu hnai
reng a ni. Rinnain Tâwpchinneilova thiltihtheihna chu a vuân
tlat a, a thinlung chu Pathian-ah chuan a nghet reng a. Amâ
tân chuan eng mah hlauh a nei lo; Kristâ thudik chu Rome
khuâah a puân theih ngêi nân, Pathianin amah chu a vênghim
tlat ang tih a hria. Amaherawhchu, a bula mîte thlarau rethei,
mi sual, nun hniâm lutuk leh thih inpeih lote chu a ngaihtuah
êm êm a. An nun chhanhim tûra Pathian hnêna \hahnemngai
taka a \awng\aisak hnû-ah chuan a dîlna chu phalsak a ni tih a
hnênah tihlanin a lo awm ta a ni.
[443] Tlêma thlî a hân deuh hlek lai chuan Paula chu lawngah
chuan a ding a, aw ring takin heti hian a sawi t a, “Pûte u, Kret
Thlirkârah khân phelh lo vin, ka thû kha âwih a hêng chhiatna
leh boralna hi thleng lo tûr i ni nâa lê. Nimahsela, tûnah pawh
hian thlamuâng taka awm tûrin ka fuih a che u; in zînga tû
mahin nunna in hloh dâwn lo ve, lawng erawh hi chu a chhe
dâwn a ni. A tâ ka ni a, a rawng ka bâwl \hin Pathian kha, chû
mî vântirhkoh pakhat chu nizân khân ka kiangah a lo ding a,
ka hnênah, ‘Paula, hlâu suh, Kaisara hmâah i ding tûr a ni;
ngai rawh, lawnga i hnêna kal zawng zawngte pawh hi
Pathianin a pê a che’ mi tî a ni. Chûvângin pûte u, thlamuâng
ZINNA LEH L AWNG C HHIATNA 395
takin awm rawh u; Pathian ka ring e, mi hrilh ang zêlin a awm
dâwn. Nimahsela, thliarkâr engah emaw min lên chhuak tûr a
ni,” a ti a.
Hê thû-ah hian beiseina an rawn nei thar leh ta a.
Khualzinte leh lawngpûte pawh chuan ngaihtuahna thar an lo
nei leh ta. Thil tih tûr tam tak a la awm, chhiatna an tawh loh
nân an theihtâwp chu an chhuah vê reng tûr a ni.
Thlipui hlauhawm leh thim khup mai zîngah chuan zan
zâwm leh palî an invawrh vêl a, “zan laiah” lawng mîte chuan
khawii khawmuâl emaw thleng dâwnin an inhria a, tuifâwn
vaukama insawh darh rî an hre thei ta sî a. “Chutichuan tui
thûk lam an teh a, hlam sawmhnih niin an hria a; rei lo têan an
teh leh a, hlam sâwm leh hlam ngain an hria a. Lawng mei
lamah thîrchakai palî an thlâk a, chutilochuan lung chhe
hmunah min lên chhuak hlauh dah ang e tih an hlâu a; khawvâr
hlân an nghâkhlel hlê mai a.”
Khuâ a lo vâr \antirh chuan thlipuiin a nuai vâukam chu a
lang thei riâi ruâi a; mahse, eng ram nge tih rêng chhinchhiahna
hmuh theih a awm lo. Ring lo mî zin vête chuan an hmabâk
chu la thim hlê a, beisei bova an hriat avângin an beidawng ta
vek mai a, “lawng a\anga tlân chhuah rûk an tum ta a; lawng
hnâr lamah thîrchakaite thlâk tûr anga tiderin, lawnglêng chu [444]
tuifinriatah an thlâk a, lawng chu tlânsan an tum ta a ni. Chumi
laiin Paula chuan saipai za hotu leh a sipaite hnênah chuan,
‘Hêng hote hi lawnga an awm reng loh chuan in him thei lo
vang,’ a ti a. Tichuan sipaite chuan lawnglêng hruite chu an
zai chat a, an thlah ta a, tuipuiah chuan a lêng bo ta a ni.”
An hmâah chuan hun thim ber lai hun chu a la awm tlat
mai le! Tirhkoh chuan fuihna thû a sawi leh ta, lawngpûte leh
khualzin zawng zawngte chu chaw ei tûrin a tîr ta a, “Vawiin
hi ni sâwm leh ni lî a ni tawh, eng mah ei lo vin in nghâk a, in
nghei reng a ni. Chûvângin chaw ei atân ka tîr chiam a che u;
in damna tûr a nih hi, in zîngah tû mâ samzâi pakhat mah a

boral lo vang,” a ti a.
“Chû thû chu a sawi zawhin chhang a lâ a, mî zawng zawng
hmâah chuan Pathian hnênah lâwmthû a sawi ta a, a phel a, a
ei \an ta a.” Lawng mî zahnih leh sawmsarih leh paruk, mi
beidawng leh châu tawh tak te, Paula tih loh chu beiseina pawh
nei tawh lote chuan Paula chu an eipui vê ta a, an thlamuâng
vê ta hlê a ni. “An ei kham chuan buh chu tuifinriatah an paih
a, lawng chu an tizâng deuh a.”
Tûnah chuan khuâ a lo vâr fel ta, mahse khawilaia awm
nge an nih chu an la inhre thei rih lo. Mahsela “khawi
litengsâwl emaw \iâupho nei an hmû a, chumi chungah chuan
an theih chuan lawng tlân chhuahtîr an tum a. Thîrchakai
thlunnate chu a zai chat a, tuifinriatah an hnutchhiah a; chu mi
ruâlin kaihherna phuârnate chu an phelh a, hma lama puâr zâr
chu thli chhêm tûrziain an hnûk chho va, \iâupho chu an pan
ta a. Nimahsela, tuizang khauh pahnih intawhna hmunah kan
lût hlauh a, lawng chu lei an suttîr ta a; tichuan lawng hnâr
[445] lam chu a tâng ta tlat a, tihchêt zawh lohin a awm reng a, a mei
lam erawh chu tuifâwn a nasat avângin a kehsawm \an ta a.”
Tûnah hian Paula leh mi tâng dangte chuan lawng chhiat
âia râpthlâk zâwk chu an lo tâwk dâwn ta niin a lang. Sipaite
chuan khawmuâla thlen vek an tumnaah chuan mi tângte chu
an ngaihsak thei dâwn lo vin an hria a; mi tin mai chuan mahnî
himna tûr ngaihtuah \heuh a ngai sî a. Mi tâng pakhat pawh
an kim loh vaih chuan a vêngtûte chu thah vek tûr an ni tlat sî
a. Chûvângin sipaite chuan mi tâng zawng zawngte chu thah
vek an rawt ta a ni. Rome sorkar dânin hê dân hi siam a ni a;
hê dân râwng tak hi kenkawh nghâl vat tûr a ni; amâ tân chuan
an vâia chunga mawhphurhna sâng tak chu a awm a ni. Sipai
za hotu Julia chuan Paula chu an zavâia nun chhanhimna tûra
hmanruâ a ni tih a hria a; chûbâkah, a hnênah LALPA chu a
awm tih a hre tlat a, tihnat a hlâu a ni. Chutichuan, heti hian
ZINNA LEH L AWNG C HHIATNA 397
thû a pe ta a, “tui hleuh thiam apiang tuifinriatah zuân thlâk a,

khawmuâl lo kâi hmasa tûr leh, mi dang chu, a \hen lawng
bungraw dang chungah te, a \hen thingphêk chungah te kâi
tûrin thû a pê a. Chutichuan an zâin khawmuâl him takin an
kai ta vek a,” Hming an han lam a, tû mah kim lo an awm lo.
Lawng chhiat tâwkhote chu Meliti hnam mâwl tak maite
chuan \ha takin an lo lâwm a. Luka chuan heti hian a ziak a,
“ruah a lo sûr avâng leh a vawh avângin mei an chhêm a, kan
zâin min lo lâwm a,” tiin. Mi dangte nawmna tûra hna lo
thawkte zîngah chuan Paula chu a tel vê a. “Paula chuan thing
têl khat a fawm a, meiah a tuah a, a sat avângin rûl a lo chhuak [446]
a, a kutah a chû a, a bet reng a. Awze mîte (a kianga dingte)
chuan rannung a kuta inkhâi reng chu an hmuhin, ‘Hê mî hi
tuâlthat a ni phawt ang, tuifinriat a\angin tlân chhuak mah sela,
Phubalatua chuan a nun a âwih lo a nih hi,’ an ti a. Nimahsela,
ani chuan rannung chu meiah a thing thlâ a, eng mah a ti lo va.
Annî erawh chuan a vûn emaw, thâwklehkhata thîa a tlûk nghâl
emaw an ringa; rei tak an nghâk reng a, eng mah a ni lo tih an
hriat chuan, an rilrû

an lamlêt a,
‘Pathian a nih hi!”
an ti ta zâwk a.
L a w n g a
chuâng hote
Meliti-a thla thum
an awm chhûng
khân, Paula leh a
thawhpuite chuan
chanchin \ha hril
nân an hun rem-
chângte chu an
hmang \ha hlê a ni.
Anmahni hmang
hian LALPAN mak takin hnâ a thawk a. Paula zârah lawng
chhiat tâwkte chuan ngilnei taka enkawlna an dawng a, an
mamawh zawng zawngte pêk an ni a, Meliti an chhuansan
dâwn pawh khân an zin zêlna tûr atâna an thil mamawh tûrte
pawh phal taka pêk an ni.
Luka chuan a dam chhûnga thil lian tham deuh deuh lo
awmte chu heti hian tâwi deuhin a sawi: “Chû mi hmun kiangh
chuan mi thliarkâr lalber, a hming Publia ram a awm; chû mi
chuan min lo lâwm a, ni thum lâwm takin min thleng a. Publia
pa khawsik leh santên veiin a lo mu reng a; Paula a hnênah a
lût a, a \awng\ai a, a chungah a kutte a nghat a, a tidam ta a.
Chû chu a tihzawh chuan chu mi thliarkâra mi dang nâ nei
apiang chu an lo kal a, an dam ta hlawm a; chû mîte chuan
nasa takin min châwimâwi a; kan kal dâwn chuan kan châkkhâi
apiang lawngah an dah hlawm a.” cd
399
BUNG–43
ROME KHUÂ-AH
L AWNG lama kalna a lo inhawn vêleh sipai za hotu leh a mi [447]

tângte chu Rome khaw panin an zin chhuak ta a.
Aleksandria khaw lawng “Castor leh Pollux”* an tih,
thlasika Melita-a awm tawh, khawthlang lam panah chuan
khualzinte chu an chuântîr a. Thlîin a ni lo lamah lênin,
khawtlai phah deuh mah sela, him takin an zin ta a, Itali
tuipui kama lawngchawlhna mâwi tak, Puteoli-ah chuan
lawng thîrchakâi chu an thlâk a.
Hê hmunah hian Kristian tlêm tê an awm a, chutah chuan
tirhkoh chu ni sarih châm tûrin an ngên a, sipai za hotu
chuan chû hun remchâng tak chu a phalsak a. Rome mîte
hnêna Paula lehkha thawn chu an lo hmuh avângin Itali
rama Kristiante chuan tirhkoh lo kal nun chu nghâkhel takin
an lo thlîr a. Mi tâng anga amah hmuh chu an lo ngaihtuah
miah lo va; mahse, a tawrhna avâng chuan amah chu an tân
a duhawm lehzual a ni. Puteoli a\anga Rome khuâ, mêl
140 chauh a ni a, lawng chawlhna leh khawpui ber chu a
inpawh reng a, Paula lo thlen mai tûr thû chu Rome khaw [448]
Kristiante an hrilh a, a \hente chu amah tâwk tûr leh lo lâwm
tûrin an kal \an ta a ni.
An thlen a\anga ni rit nîah chuan sipai za hotu leh mi
tângte chuan Rome khaw lam chu an pan leh ta zêl a. Julia
chuan a theih ang angin tirhkoh chu duhsakna tinrêng phal
takin a pê a; amaherawhchu, mi tân a nihna dinhmun a
tidanglam thei lo va, vêngtu sipai nêna thlun zawm an nihna
pawh chu a phelhsak thei lo. Paula chuan rilru hah tak
chungin khawvêl khawpui ber mai, tlawh a lo beisei reng
\hin chu a pan ta a. A lo beisei dân leh thil awmdân chu a
inang lo ngêi mai! Engtin nge kawl bun chung leh mi tâng
THU BEHCHHAN: Tirhkohte 28:11-31; Filemona

chhinchhiahna nei chunga chanchin \hâ a puân theih ang lê?

Rome khuâa thutaka thlarau tam tak hneh a beiseina pawh
chu a beidawnthlâk hmêl hlê a ni.
A tâwpah chuan khualzinte chuan Appia Dâwr, Rome
a\anga mêl sawmlî chu an thleng ta a. Mi tam tak kalkawnga
awm mup mupte an kaltlang lai chuan Putar, lu \uâk bum tawh
mai leh, khaidiata misual luhlul hmêl deuhte nêna thlun zawm
chu, mi tam takin nuihzat takin an lo thlîr a, nuihza siam nân
leh râwng taka nuihsawhna hmanruâ atân an lo hmang a ni.
Vawi lehkhatah hlimna âu rî chu a lo awm ta phut mai a,
mipui kal mup mup a\ang chuan mi pakhat hi a lo zuâng chhuak
a, mi tâng nghâwngah chuan a rawn tlu phei a, mittui tla chung
leh lâwmin a rawn kuah a; fapain hun rei tak a hmuh tawh lo a
pa a lo lâwm ang mai a ni. Vawi tam tak chutiang thil chu
hmuh a ni a, beiseina duhawm tak mit nêna lo thlîr an awm
bawk a; chû khaidiata hlin mi tâng chu Korin khuâah te, Filipi
khuâah te leh Efesi khuâah te an hnêna nunna thu sawitu a ni
tih an hmu thei.
Chanchin \hâa an pa ber bula zirtîr phûr takte an lo kal
khâwm lai chuan an vâiin an ding ta \hup mai a. Sipaite lah
[449]
chuan tihkhawtlai an ni fo mai chu an ning tawh hlê mai a;
mahse, hetia hlim taka an han inhmukhâwm chu tihbuai duhna
thinlung an nei lo; an mi tâng zahna leh ngaihsânna an lo zir
tawh sî a. Chû hmêl châu leh na tuâr hmêlah chuan zirtîrte
chuan Kristâ hmêl an hmû a. Paula chu an la theihnghilh lo
va, an la hmangaih reng a ni tih an hrilh bawk a, an nun tinungtu
beiseina lâwmawm leh, Pathian lama thlamuânna petu a nih
avângin, a chungah bat an nei a. Hun remchâng nei thei phei
sela chuan khawpui kawng tluâna zâwn an duh a ni.
Paulan a ûnaute a hmuh a, “Pathian hnêna lâwmthu a sawi
leh a lo muân tâkna” Lukan a sawite hi mi tlêm tê chauhin a
awmzia an hrethiam a ni. A kawlbunte zahpui lo va, \ap a,
khawngaihtu ringtûte zîngah chuan ring takin tirhkoh chuan
ROME KHUÂ-AH 401
Pathian a fak a. A
Kristian nun chu
buaina te, tawrhna te
leh beidawn-na tein a
indawt zut mai sî a;
mahsela, chû dâr-
kârah chuan tam taka
rulh leh niin a inhria
a ni. Rahbi nghet
zâwk neiin leh
thinlung hlim takin a
kal ta zêl a. Hun kal
tawhahte vuina tûr a
nei lo, hun lo kal zêl
tûr hlauhna a nei hek
lo. Phuârna leh
tawrhna chuan a lo
nghâk reng a ni tih a hria a; mahsela, sal tânna hlauhawm
zâwk daih lak a\anga thlarau chhanchhuah chu a tihtûr a ni
tih a hre bawk a, Krista avânga a tuârnaah chuan a lâwm a ni.
Rome khuâah chuan sipai za hotu Julia chuan a mi tângte
chu lalber vêngtu pâwl hotû hnênah chuan a hlân ta a. Paula
chanchin \ha taka a sawi avâng leh, Festa lehkha avâng
chuan pâwl hotu ber chuan tirhkoh chu a ngaihtuah \ha hlê
a; tân ina dah lo vin amâ in hawhah a chêntîr phal a ni. [450]
Sipai pakhat nêna thlunzawm reng ni mah sela, a \hiante
lâwm tûr leh Kristâ hnâ tihhmasâwnna tûra a thawhnaah
chuan zalên takin a awm a ni.
Tûn hmalam kum eng emaw zât kal taa Rome a\anga
Juda hnawhchhuah tam takte kha an lo kîr leh phalsak an ni
a; chuvângin tam takte chu hetah hian hmuh tûr an awm a
ni. A hmasa berin, hêng mîte hnênah hian Paula chuan amah
leh a hna thawh chu chiang taka hrilh a duh a ni;
chutilochuan a hmêlmâte chuan amah chu an huattîr mai

dâwn a ni. Rome khuâ an lo thlen a\anga ni thumah an
hruaitu deuh deuhte chu a ko khâwm a, mi t anga Rome
khuâa a lo kalna chhan chu chiang tak leh mâwl takin a
sawi ta a ni.
Heti hian a sawi, “Ûnaute u, mî zawng zawng leh min
thlahtûte dân chunga eng mah ka tih loh pawhin, Jerusalem
khuâ a\angin Rome mîte hnênah mi tântîr a ni. Anni chuan
mi chhuah chhâl zâwhin thihna khawp meuh ka chungah
eng mah a awm loh avânginthlah mi tum a. Nimahsela
Judaten chû chu an hniâl avângin Kaisara hnêna thlen lo
thei ka ni ta lo va; nimahsela, ka chîte hêkna neia ti ka ni lo
ve. Chûng kawngah chuan nangmahni hmuhah leh biak
atân ka ko che u a ni; Israelte beisei ka \âwmpui avângin hê
khaidiak hi bun ka ni sî a,” tiin.
Judate kuta a tuâr chungchâng phunna eng mah a nei lo,
tihhlum an tum rûkna pawh a \ha lo zâwngin eng mah a
sawi hek lo. A thûte chu fîmkhur tak leh ngilnei taka sawi
a ni. Mimal ngaihvenna leh khawngaihna a zawng lo, thutak
chu vêng tlata chanchin \ha châwimâwina vawng tlat tûrin
a bei zâwk a ni.
[451] A thu ngaithlatûte chuan a chanchin lehkhain emaw,
thusawiin emaw an hre lo va, Judate ram atâ ûnaute tû mahin
Rome-a lo kalin a chungah thupawi eng mah an puâng hek
lo tih thû an sawi a. Krista a rinna chhan anmahni ngêiin
hriat an châk êm êm thû pawh an sawi chhuak bawk.
“Amaherawhchu, hê pâwl hi ram tinah sawi chhiat an ni sî
a,” tiin an sawi a ni.
Anmahni ngêiin an duh avângin Paula chuan, ‘ni tiâm
sela, chutah chuan chanchin \ha thutakte chu a hrilh thei
ang’ tih a sawi a. An ni tiâmah chuan mi tam tak an lo kal
khâwm a, ‘zîng a\angin tlai lam thlengin an hnênah chû thû
chu a hrilhfiah a, Pathian ram thû a hriattîr a, Mosia Dân
ROME KHUÂ-AH 403
lehkhathû leh zâwlneite lehkhabu thûin Isuâ lamah anmahni
a thlêm a thlêm a.” Amâ thiltawhte a hrilh a, Thuthlung
Hlui Pathian thû a\angin mâwl tak leh \hahnemngai tak leh
thiltihtheihnain thû a hrilh a ni.
Tirhkoh chuan sâkhuana chu puithûna te, serh leh sâng
dân te, thurin te leh ngaihdântea siam a ni lo tih a kawhhmuh
a; chutiang chu lo ni ta sela chuan, mihring mihrinna pawhin
endikna a\angin khawvêl thilte a hriatthiam angin a hre
thiam thei mai ang. Paula chuan sâkhuana chu Pathian
a\anga chhuak, chhandamna tûra chakna nei leh, a tiha tih
te, thlarau chunga Pathian tihthar lehna thiltihtheihna mahni
ngêia hriatna a neih thû a zirtîr a ni.
Mosian Israelte hnênah Krista chu Zâwlnei, an lo
ngaihthlâk tûra chu a ni tih a sawi kha a kawhhmuh a; zâwlneite
zawng zawngin Amah chu sual thâwidamna tûra Pathian
ruâhman, misualte sualna phur tûra a lo ruat, sual Neilova chu
a nihzia a sawite kha a hriattîr vek bawk a. Serh leh sâng dân
leh an lo chîn \han thil an tihte chu a sawisêlsak lo va;
amaherawhchu, chutiang dân an lo vawn tlatna avângin Amah, [452]
serh leh sâng dânin a lo entîra chu an hnar a ni tih a kawhhmuh
a ni.
Paula chuan a pianthar hmâin Krista chu a lo hre tawh a,
mimal taka hriatna ni lo vin, mi dangte ngaihdân ang bawkin,
Messia lo kal tûr hnathawh leh nungchang hriatna mai zâwk
chu a ni. Nazareth Isua chuan hê ngaihdân hi a rawn tifamkim
loh avângin leh changtu anga ngaiin a lo hnar tawh a. Mahsela
tûnah chuan a lo pianthar tawh avângin, Krista leh a hnathawh
a ngaihdân chu a lo sângin a thlarau lam lehzual ta a ni.
Tirhkoh chuan tîsa dânin Krista chu an hnênah a hrilh lo
va, A inngaihtlâwm lai nîte chuan Heroda chuan Krista chu a
hmu tawh a ni. Anni pawhin Amah chu an hmu tawh a; Pilata
te, puithiamte leh rorêltûte chuan Amah chu an hmu tawh.
Amaherawhchu, tihropuia awm Chhandamtu angin Amah chu
an la hmu lo. Rinnaa Krista hriatthiamna leh Amah chu thlarau

lama hriatna neih hi, hê leia a lo lan laia mimal taka inhriatna
neih âiin thil duhawm zâwk a ni. Paulan tûna Krista nêna
inkawmna a lo neih hi lei lam leh mihring inkawmna mai âiin
a thûk zâwkin a daih rei zâwk a ni.
Israel beiseina anga Nazareth Isuâ chungchâng Paulan a
hriat ang a sawi leh a hmuh ang a hriattîr chuan thutak
\hahnemngai taka zawngtûte chu a hneh hlê a ni. Mi \henkhatte
rilrûah chuan a thusawite chu an reh leh ngâi tawh lo. Thlarau
Thianghlim tih-ênna bîk neitûin a sawi meuh pawhin mi dangte
chuan luhlul chhuahin, Pathian Lehkha thu chiang tak chu an
[453] hnar tlat a. A thusawite chu an hnial thei lo nâa a khârna
thusawite chu an pawh duh lo.
Rome khawpuia Paula lo thlenna leh Jerusalem Judate mi
tâng hêk tûra an lo lan hmâ chuan thla tam tak a liam hman a.
An thil tum chu vawi tam tak tihsukuk a ni tawh a, tûnah hian
Paula chungthû chu Rome ram thubuai sawina sâng berah
chuan rêl a ni dâwn a, hneha awm chu an duh tawh lo ngêi
mai. Lusia te, Felika te, Festa leh Agrippa-te chuan thiam
lohna a neih lohzia an rinna chu an puâng vek a. A hmêlmâte
chuan lalber duhsakna nei tûra an phiarrûk chauhin hlawhtlinna
an beisei thei a ni. Tihkhawtlai a lo nih a, an thil ruâhmante
\ha taka an kenkawh theih nân leh, tirhkoh dodâl a, an hêk
theih nân hun eng emaw chen chu an nghâk rih a ni.
Hê tihkhawtlaina hi Pathian chuan chanchin \ha thehdarh
zauh nân a lo hmantîr ta hlauh zâwk a. Paula enkawltûte
duhsakna azârah in zâu zâwkah awmtîr an phalssak a, chutah
chuan a \hiante zalên takin a kâwm thei a; a thusawi ngaithlatûte
hnênah nî tinin thutak chu a hrilh \hîn a. Chutiang chuan kum
hnih zet a rawngbâwlna chu a chhunzawm thei a, “Pathian
ram thû a hrilh a, Lal Isua Kristâ thû pawh huai takin a zirtîr
\hîn a, tûmahin amah an khap sî lo va.”
Hetih chhûng hian ram tam taka kohhran a lo din tawhte
chu theihnghilh an ni lo. Rinna thara lo piangtharte chu tih\haih
ROME KHUÂ-AH 405
an ni tih a hriat avângin, tirhkoh chuan an mamawhte chu a
theih ang tâwka pêk tumin vaulâwkna lehkhâte thawnin,
zirtîrna pawimawh takte a pe bawk a. Rome a\angin hêng [454]
kohhrante tâna thawktu tûr, mi inhlânzo takte chu a tîr chhuak
a. Chûbâkah a la tlawh lohna hmunte pawh tlawh tûrin a tîr
bawk a. Hêng thawktûte hian berâmpu fingte angin Paula lo
thawh \an tawh chu an tichak a, hêng kohhrante dinhmun leh
hlauhawmnate chu an inhrilh tawn reng avângin, tirhkoh chuan
an zavaia enkawl dân fing tak chu a neih theih phah a ni.
Chutiang chuan duh ang takin thawk rim hlei thei lo mah
sela, Paula chuan tûnhma lama kohhrante zînga zin vêla zalên
taka a vah lai âi khân, zâu zâwkin leh daih rei zâwkin hûhâng
a nei thei a. LALPÂ mi tâng a nih angin a ûnaute lainatna a nei
nghet ta zâwk a; a thû te, Krista avânga kawlbun chunga ziahte
chuan, an zînga a khawksak lai âi mah khân ngaihsakna leh
zahna a nei nasa zâwk a. An hnên a\anga Paula lâkbo a nih
hmâ loh kha chuan, an tâna a phurrit phurh nasatzia chu
member-te chuan an hre lo. Tûnhmâ zawng kha chuan a finna
te, a thiamna te, a chakna hneh theih lohte chu an neih vê loh
avângin, mawhphurhna leh phurrit phurhna a\angin an inthiar
fihlîm daih mai \hîn a; tûnah erawh chuan an duh loh thilte
chu thiam lo chunga an zir a lo ngai ta a, mimal rawngbâwlna
an hlut \hin loh kha a vaukhânna te, a thurâwnte leh a zirtîrnate
chu an lo ngaithlu ta êm êm mai a. Tân ina rei tak a awm
chhûnga a huaisennate leh a rinnate chu an han zir a. Kristâ
hnâah chuan \hahnemngaihna leh rinawmna nasa zâwkte chu
an lo neih theih phah ta a ni.
Rome khawpuia Paula puitûte zîngah chuan a \hian hluite
leh a lo thawhpui tawhte tam tak an awm a. Daktor duh tak,”
Luka chuan Jerusalema a zinnaah a kalpui a, Kaisari khuâa
kum hnih a tân chhûng khân a awmpui bawk a. Rome khawpui
lam a panna kawng hlauhawm takahte pawh a la awmpui vê
zêl a ni.
[455] Timothea pawhin a thlamuân a ni. LALPAA ûnau duh tak,

rawngbâwltu rinawm, kan bâwihpui Tukika pawh tirhkoh
bulah chuan a awm vê reng a. Dema leh Marka-te pawh a
hnênah an awm a. Aristarka leh Epafra pawh hi ‘a tânpuite’1
an ni.
Tûnhma lam kumtea rinnaa lo awm tawh a nih avângin
Marka chu Kristiannaah hian a lo thûk hlê tawh a. Kristâ nun
leh thihna chiang lehzuala a han zir chuan Chhandamtû
hnathwh te, rawngbâwlnate leh harsatnate chu chiang lehzuala
thlîrnate a lo nei ta a. Miringte tâna A rawngbâwlna
chhinchhiahnate, Kristâ kut leh kêa serte chu a han chhiar a,
mahni inphatna thui tak maiin mi bote leh boralte chhandamna
kawnga a hruai dânte pawh a han chhiar a. Marka chuan mahni
inphatna kawngah Hotupa chu zui zêl a lo duh ta a ni.
Tûnah hian mi tâng Paula chu tuârpuiin, tûnhma lam zawng
âiin Krista neih chu hlâwkna tâwp nei lo a nihzia te, khawvêl
neih chu hlohna tâwp lo leh Kristâ thisena lei tawh tlanna hmu
tûra buatsaih vek tawh thlarau hlohna a nihzia a lo hre thiam
lehzual ta a ni. Harsatna leh manganna nasa tak kârah pawh
Marka chu a ding nghet a, tirhkoh puitu duhawm tak leh fing
tak a ni.
Dema hi hun eng emaw chhûng chu a ding nghet hlê a;
mahse, Kristâ hnâ chu a kalsan leh ta a. Hê mi chanchin hi
Paulan heti hian a ziak, “Dema chuan tûnlai khawvêl hi a
ngainat avângin mi kal san a,”2 tiin. Khawvêl hlâwkna avângin
Dema chuan ngaihtuahna sâng tinrêng leh ropui chu a lo bânsan
ta a. A va han ngaihtuah thui lo tak êm ve le âw! Inchhuâng
takin insawi hausa hlê mah sela, khawvêl hausakna leh
châwimâwina chauh a neih avângin Dema chu mi rethei a ni
takzet a ni! Marka vê thung erawh chu Kristâ tâna tuâr thlangin,
chatuan hausakna chu a nei a, vânah chuan Pathian roluahtu
leh A Fapa roluahpuitu anga chhiar a ni.
_____
1
Kolosa 4:7-14; 22 Timothea 4:10
ROME KHUÂ-AH 407
Rome khawpuia Paula rawngbâwlna avânga Pathian hnêna [456]
thinlung petu chu Onesima a ni a; ani hi ring lo mi, sal a ni a,
Kolosa khuâa ringtu, a pû Filemona chunga thil ti sual a ni a,
Rome-ah a tlân bosan a ni. Hê sal tlân bo leh rethei tak hi
Paula chuan a khawngaih êm êm a, a retheihna leh a manganna
chu chhâwk zângkhâisak a tum a. Chumi hnû-ah a rilru thim
takah chuan thutak êng chu luhtîr a tum bawk a. Onesima
chuan nunna thûte chu a ngaithlâ a, a sualnate a puâng a, Krista
rinnah chuan a lo piangthar ta a ni.
Onesima hi mi sâkhaw mi tak leh rinawm tak a lo ni ta a,
Paula pawh hian a duh phah hlê a ni; chûbâkah, Paula enkawltu
fel tak a lo ni a, chanchin \ha hnathawh tihhmasâwnnaah
\hahnemngai tak mi a lo ni ta bawk a.
Amahah hian Paula chuan nungchang mâwi tak, chanchin
\ha rawngbâwlnaa \anpuitu \angkai tak tûr a hmû a; a pû
Filemona hnêna kîr leh tûr te, a ngaihdamnate dîl a, a nakin
hun tûrte ruâhman vat tûrin thû a râwn ta a ni. Filemona thil a
lo rawksak tawhte pawh Paula hian rulhsak vek a tiâm a. Asia
rama kohhran hrang hrangte hnêna lehkhate nên Tukika chu
tirh chhuah a tum avângin Onesima pawh a ruâla kal vê tûrin
a tîr a. Hê chhiahhlawh tân hian a pû, a lo tihsual sak tawh
hnêna mahnîa han kal leh chu thil huphurhawm tak mai a ni
ang; mahsela, a piangthar fuh tawh khawp a, hê thil hi \hulh a
tum hauh lo.
Paula chuan Filemona lehkha tûr chu Onesima a kentîr
nghâl a, chutah chuan a tihdân pângngai \hin angin,
hawihhâwm leh thiam takin chu bâwih piangthar tân chuan a
ngensak ta a ni; nakin zêla rawngbâwl tûra a duh thû pawh a
sawi nghâl bawk. A lehkha thawn chu Filemona \hian ang leh
thawhpuitu anga ngaina taka chibai bûk nân a \an a ni.
“Pathian, kan Pâ leh L ALPA Isua Kristâ hnên atâ [457]
khawngaihna leh remna in hnênah awm rawh se. LALPA Isuâ
lamah leh mi thianghlim zawng zawng lama hmangaihna leh
rinna i neih chu lo hre \hînin, ka \awng\ainaahte chuan i hming

lam fo vin, ka Pathian hnênah lâwmthû ka hril \hîn; i rinna
thawhlawm chu, nangmahnîa awm thil \ha tinrêng hriat
famkinna kawngah chuan Kristâ lama a lo sâwt theihna tûrin.”
Tirhkoh chuan Filemona chu tumna \ha tin rêng leh nungchng
\ha a neihte chu, chû Kristâ khawngaihna avâng a ni tih a
hriatnawntîr leh a; hei chauh hian amah chu mi sual leh khaw
lo nihna a\angin a siam danglam thei a. Hê khawngaihna bawk
hian mi sual leh bawlhhlawh chu Pathian fâah leh chanchin
\ha rawngbâwltu \angkai takah a siam thei a ni.
Paula hian duh sela chuan Filemona chu Kristian a nih
angin thupe lamin a hrilh thei; mahsela, dîlna \awngkam chu a
thlang zâwk a ni. “Paula, putar meuh ka ni a, tûnah Kristâ mi
tâng ka lo ni ta nâ a, a ngenin ka ngên zâwk che a ni; ka fa
Onesima, kawl bun chunga ka hrin atân hian i hnênah ka
ngensak e. Ani chu hmânah khân i tân a \angkai lo va, tûnah
erawh chuan kei leh nanga tân a \angkai ta a,” tiin.
Tirhkoh chuan Filemona chu Onesima piantharna thlîrin,
bâwih piangthar leh sim ta hi amâ fâ anga lo lâwm tûrin a
ngên a; a pu hmasâ nêna chêng dûn tûra duh thû chu a lantîr
bawk. “Nimahsela, bâwih ang ni tawh lo va, bâwih âia \hâ,
ûnau duh tak ang zâwk hian.” Filemonan a duh tûr ang bawkin
Onesima chu kawl bun chunga a rawngbâwlsak tûrin a duh
hlê a ni tih a sawi bawk a; amaherawhchu, Filemona chuan
amâ duh thû ngêia bâwih atâ a chhuahtîr a nih sî loh chuan a
rawngbâwlsak tûrin a duh lo.
Tirhkoh chuan bâwihte chu an pûten an tihretheih \hinzia
a hre chiang hlê a; Filemona pawh a bâwihin a chunga a tihdân
[458] avânga a thinrim dân tûr chu a hre tho bawk. Kristian a nih
ang ngêia a lo khawngaih theihna tûrin a hnênah chuan a ziak
a. Onesima piantharna chuan rinnaa ûnauvah a siam a, hê mi
piangthar chunga hremna rêng rêng chu amâ chunga hremna
thlen tîrah Paula chuan a ngai dâwn a ni.
ROME KHUÂ-AH 409
Paula chuan hê thil tisualtu hi zahthlâk taka hrem a nih loh
a, ham\hatna hloh tawh pawh a dawn leh ngêi theihna tûrin,
Onesima leibâte pawh rulhsak a inhuâm vek a ni. “Chutichuan,
\hiana mi ngaih chuan keimah angin amah hi lo lâwm ang
che. I chungah thil eng pawh tisualin emaw, i eng ilo emaw a
bat chuan keimâ batah ruât ang che; kei Paulan keimâ kut ngêia
ka ziah a nih hi, keimân ka rulhsak ang,” tiin.
Mi sual sim tâna Kristâ hmangaihna tihlanna remchâng
tak a va han ni êm vê! Chhiahhlawh a pû eirûksaktu chuan
rulhna tûr eng mah a nei lo. Mi sual, rei tak rawngbâwlnaa
Pathian lo rawktu chuan leiba tihbona tûr eng mah a nei lo.
Isua chu mi sual leh Pathian inkârah lo dingin, ‘Leibâ chu ka
pê ang’ tiin a rawn sawi ta a ni. ‘Mi sual chu zuah ni sela, a
âiah ka tuâr mai ang,’ a ti bawk.
Onesima leibâ rûl tûra a inhlan hnû-ah chuan Paula chuan
Filemona pawhin a hnênah leibâ nasa tak a nei a ni tih a hriat
nawntîr a. Pathianin a piantharna tûrin Paula chu hmanruâah
a hmang a, chûvângin amah ngêi chu a lakah a inbattîr a ni.
Chutichuan, hawihhâwm tak leh \hahnemngai taka ngênin, a
thilphalnaa mi thianghlimte a tihharh ang bawka ani pawhin
hê lâwmmna tûr chhan hi phalsakin, tirhkoh rilrû chu a tihharh
vê theih nân, Filemona chu a dîl a ni. “Ka sawi âia nasa zâwk
[459]
mahin i ti ang tih ka hriat avângin, i âwih ringin i hnênah ka
ziak a nih hi,” tiin a sawi belhchhah leh bawk.
Filemona hnêna Paula lehkha thawn hian chhiahhlawh leh
a pû inkâra inlaichînna dâna chanchin \ha hnathawh a entîr a.
Rome ram tinah bâwih neih hi dân anga an neih a ni a, Paulan
hnâ a thawhna kohhran tam berah pawh bâwihte leh an pûte
chu hmuh tûr an awm a ni. Khawpuiahte chuan mi tam zâwkte
chu bâwih an nih avângin, thuhnuaia dah tûr chuan dân khirh
takte chu an pawimawha ngaih a ni. Rome mi hausa chuan
bâwih za tam takte an nei a, mi chi tin, hnam tin leh thiam chi
tinrêng neite an ni. Hêng mahni pawh inpui thei lo leh, \anpuitu
nei lote thlarau leh taksa thunun vek theitu chuan, a duh ang
angin a sawisa thei a ni. An zînga pakhat lek pawhin a neitu
chu phuba lâk tumin emaw, mahni invên nân emaw kut lo lek
vê vaih sela, an chhûngkuaa a na thei ang bera sawisak tûr an
ni. Chhetêa tihsual palh emaw, tihpalh thil emaw leh fîmkhur
lohna thil hlek emaw chu, zahngaihna tel miah lo vin hrem a
ni zêl \hîn.
Bâwihpu \henkhatte chu a dangte âiin an ngilnei a, an
chhiahhlawhte chungah an ngilnei viau \hîn; mahsela, mi hausâ
leh mi lian tam berte chuan châkna sual te, duhna te leh
khawpkham lohnate an neiin, an insûm zo lo va, an bâwihte
chu an duh ang angin an tiretheiin, an tuârtîr mai \hîn a. Hê
dân pum pui mai hi a chhe tiâl tiâl a ni.
Hê an lo tih dân nghet tak mai hi vawi leh khata thlâk thut
chu tirhkoh hnâ a ni lo. Hetiang hian bei ta mai sela chuan,
chanchin \ha hlawhtlinna chu dâl a ni ang. Amaherawhchu,
bâwih nihna chu a bul ngêi a\ang chhuichhuakin dân tlângpui
chu a zam a, chû chu kenkawh ni sela chuan bâwih neih dân
[460]
pum pui chu a phêt vek ang. Heti hian a puâng sî a, “LALPÂ
Thlarau awmna apiangah zalênna a awm \hîn,”3 tiin.
Bâwih chu a lo pianthar chuan Kristâ taksa pêng a lo ni vê
ta a, chutiang a lo nih avâng chuan ûnaupa anga hmangaih tûr
leh, cheibâwl tûr a ni a, Pathian malsâwmna leh chanchin \ha
ham\hatnate chu a pû nên chuan an chênho tûr a ni. A leh
lamah chuan chhiahhlawhte chuan an hnâ chu an thawk tûr a
ni a, “Mihring tilâwmtûte mai anga mit rawngbâwl lo vin,
Kristâ bâwih anga thinunga Pathian duhzâwng ti zâwkin.”4
Kristianna chuan bâwih leh a pû kârah te, chanchin \ha
rawngbâwltu leh mi sual hmingchhe tawh, Kristaa sual tlen
faina hmu chhuak tawhte inkârah te inthlun zawmna nghet tak
a siam a. Thisen thuhmuna silfai an ni tawh a, Thlarau
thuhmuna tihthawh an ni tawh bawk a, Krista Isua-ah chuan
pumkhata siam an ni tawh bawk a ni. cd
_____
3
2 Korin 3:17; 4 Efesi 6:6
411
BUNG–44
KAISARA CHHÛNGTE
C HANCHIN |hâin hlawhtlinnna ropui ber neihna chu mi [461]

inngaitlâwm hote zîngah a ni \hîn. “Tîsa lama mi fing tam
takte, mi chak tam tak te, mi \ha tam takte koh an nih lohzia
hi.”1 Paula, mi tâng rethei leh \hian nei lo chuan Rome khaw
mi hausa leh mi liante bengkhawn nih chu beisei theih a ni lo
vang. An hnênah chuan sualna chuan a duhawmna êng mâwi
zawng zawng chu a rawn tilang a, a bâwihah phal takin a lo
chelh ta a. Amaherawhchu, an hnehchhiahna tuârtu hah taka
thawk, eng mah nei hlei thei sî lote leh, bâwih rethei takte
zîngah chuan mi tam takin Paula thusawite chu lâwm takin an
ngaithlâ a, Krista rinnaah chuan beiseina leh muânnaa harsatna
kârah pawha anmahni tihlimtu chu an hmû a ni.
Tirhkoh chuan mi hnuaihnung zâwkte leh mi inngaitlâwmte
zîngah thawk \an mah sela mi dangte pawh a kângkai zêl a,
lalber in pawh a thleng ta hiâl a ni.
Hetih lai hian Rome chu khawvêl khawpui ber a ni a. Mi
chapo Kaisarate chuan hê leia hnam zawng zawng deuhthâwte [462]
chungah dânte an pê a. Lalber leh rorêltûte chuan mi
inngaitlâwm Nazareth mî chu an hre lo emaw, Amah chu
huatna leh hmuhsitna an nei emaw a ni mai thei a. Chutichu
ni mah sela, kum hnih pawh a la tlin hmâin chanchin \hâ chuan
mi tâng, in tlâwm tak a\angin lal ina pindan zâu tak maiahte
chuan bû a rawn khuâr ta zêl mai a. Paula chu thil sual titû
anga phuâr a ni a, mahsela “Pathian thû chu phuârin a awm sî
lo.”2
Tûnhma lam kumte kha chuan tirhkoh chuan Krista rinna
thû chu hnehtheihna thiltihtheihna nên vângtlâng zîngah a
puâng a; Pathian a\ang ngêia chhuak a nihzia tilang tûrin
chhinchhiahnate leh thilmakte pawh a ti bawk a. Grik mi fingte
_____
1
1 Korin 1:26; 22 Timothea 2:9
hmâah nghet tak maiin an ding a, a hriatna leh a thusawi

thiamna chuan an chapopui tak an ngaihdân an sawi \hinte
pawh chu a hniâl thla vek mai a. Huaisenna ropui tak nên lalte
leh ram awptûte hmâah chuan a ding a, felna thû te, insûmna
thûte leh rorêlna lo awm tûr thûte chu a sawi a; rorêltû chapo
takte chu, Pathian râpthlâk tak hmu tawh ang maiin an khûr
zawih zawih mai a ni.
Tûnah hi chuan chutiang hun remchângte chu tirhkoh chuan
a nei ta lo; amâ chênnaa tântîr tlat a nih avângin, amah rawn
zawng chhuaktûte hnênah chauh thutak chu a puâng thei ta a
ni. Mosia leh Aarona-te angin lal intlakral mai mai hmâah,
‘Awma ka ni’ titû hminga a nunrâwnna leh mî a tihretheihnaa
zilhhâu tûrin Pathian thupêk a hmu vek a. Chutichu ni mah
sela hê mi lai hun ngêi hian vântlâng zîngah thusawi thei lo
mah sela, chanchin \hâ chuan hnehna ropui tak a chang miâu
sî; lal chhûngkua a\ang ngêiin member-te chu kohhranah
belhchhahin an awm tlat sî a ni.
Rome rorêlna hmun ang tluka Kristianna boruaka hun
remchâng a neih theih lohna hmun dang a awm thei lo vang.
Nero-a chuan, a thinlung chhûngril a\angin Pathian hnûhmâ
hnuhnung ber chu a nuai reh tawh sî a; mihring nunphung
pângngai pawh pu tawh lo vin, Setana hnûhmâ chauh a pu
[463]
tawh a ni. Amah enkawltûte leh a rorêlpuite lah a tlângpuiin
amâ nungchang ang nei an ni—mi hlauhawm, nungchang mâwi
lo leh eirûk hmang an ni. A landân ang chuan Nero-a lal inah
leh rorêlna hmunah chuan Kristiannain zung a kaihtheih a
rinawm loh hlê a ni.
Amaherawhchu, hê thilah pawh hian, hmun dang ang
bawkin, Paula thusawi dikzia chu a lo lang leh \hîn a. “Keinî
inrâlthuâmnate chu tîsâa mî a ni sî lo va, kulhpui nghet takte
\hiatna tûra Pathian zârah thil thithei tak a ni zâwk.”3 Nero-a
chhûngte ngêi zîngah chuan kros chuan hnehna hriatrengna
thilte chu a nei a. Lal sual tak enkawltu salte zîngah pawh
_____
3
2 Korin 10:4
KAISARA CHHÛNGTE 413
chuan piangthar, Pathian fâte lo ni ta an awm a. Hêng mîte hi
a rûka Kristian an ni lo, a lang ngêia Kristian an ni zâwk. An
rinna chu an zahpui lo a ni.
Kristianna chu sawirîk mai pawh theih âwma a lan lohna
hmunah chuan, engti zia nge nghet taka zung a kaih theih
sî le? Filipi mîte hnêna a lehkha thawnah chuan Paula chuan
Nero-a chhûngte a\anga rinaa lo piangtharte lo awm theihna
chhan chu tân ina a awm vâng niin a sawi. A tawrhna chu
chanchin \ha hmasâwnna dâltûah an ngaih hlâuvin heti hian
a sawi ta, “Ûnaute u, ka chunga thil lo thlengte kha chanchin
\ha tihdarhna tûr a lo ni ta hlauh zâwk tih in hriat ka duh a
ni,”4 tiin.
Paulan Rome khuâ a tlawh dâwn a ni tih Kristian
kohhranten an hriat tirh chuan, chû khawpuiah chuan
chanchin \ha hnehna chhinchhiahna lo hmuh chu an tum
rêng a ni. Paula chuan ram tam takah thutak chu a kalpui
tawh a; khawpui lian tak taktahte pawh thutak chu a puâng
tawh a ni. Hê rinna chhuanvâwr ber hian khawvêl khawpui
berah pawh hian Kristâ hnênah thlarau tam tak chu a hneh
thei vê lo vang maw? Mahsela Paula chu mi tâng angin [464]
Rome-ah chuan a kal a ni tih thû an han hriat chuan, an
beiseinate chu a kehchhe vek a. Chanchin \ha chuan, hê
hmunpui ropui taka bû a khuâr ngheh phawt chuan, rang
takin hnam zawng zawngte hnênah a lo darh ang a, hê leia
thiltithei tak a lo ni mai ang tih chu an lo beisei êm êm mai
a. An va han beidawng tak êm! Mihringte beiseinate chu a
thlâwn \hîn rêng a ni; mahse, Pathian thil tum chu a thlâwn
vê ngai lo.
Paula thusawi ni lo vin, a khaidiat bunte avâng zâwk khân
rorêltûte chuan Kristianna chu an lo bengkhawn ta zâwk a.
Mi tâng a nihna avâng chuan thlarau tam tak sualna sala tângte
chu a chhuah a. Hei chauh pawh hi a la ni lo, heti hian a puâng
zêl a, “LALPA-a ûnau tam zâwkte chuan ka kawl bunte avânga
_____
4
Filipi 1:12
lo ring tlatin, hlâu lo vin Pathian thu hrilh kawngah an huai

nasa lehzual a ni,”5 tiin.
Dik lo taka rei tak an tântîr chhûng khân Paulan chhelna
te, hlimna te leh huaisenna leh rinnate hi a thusawi ropui tak
awm reng chu a ni. A rilrû khawvêl rilrû ang ni lo chuan
amahah chuan lei thiltihtheihna âia sâng zâwk a awm a ni tih
a hria a. Amah entawnin Kristiante chuan vântlâng zîngah,
Paula rawngbâwl theih lohna hmunah chuan hriatpuitu chak
zâwk an lo ni ta a. Hetiang ang kawng hian tirhkoh kawlbunte
chuan hnâ a thawk a, a thiltihtheihna leh a hmantlâkna chu
tihbo angin a lang a, eng mah tithei lo anga ngaih a ni bawk a;
hetih hunah ngêi hian a ni Kristâ tâna buh a seng khâwm ni.
Kum hnih tân ina a awm tâwp hmâ chuan Paula chuan heti
hian a sawi thei ta a ni, “Chutichuan, ka kawlbunnate hi lal in
chhûng zawng zawngah leh, hmun dang zawng zawngah chuan
Krista avânga lo awm a nihzia a lang chhuak ta a,” tiin. Filipi
mîte hnêna chibaibûkna thawntûte zîngah chuan “Kaisara
chhûngte zînga mî hian an bûk deuh ber a che u,”6 tih a ni.
[465] Chhelna leh huaisenna hian hnehnate a nei vê rêng \hîn a.
Harsatna hnuaia zaidamna leh, hnathawhnaa huaisennate hian
Kristâ tân thlaraute chu a hneh thei a ni. Lusûnna leh tawrhna
hnuaia chhelna leh hlimna tilang chhuaktu Kristian, thihna
meuh pawh rinna nghîng lo va thlamuâng taka tuâr chhuaktu
chuan rinawm taka rei tak a lo thawh tawhna âi khân chanchin
\ha tân hnâ a thawk tam zâwk a. Pathian chhiahhlawh chu a
hnâ a\anga a lo chawlh tawh hian kan ngaihtuahna tâwitê maiin
pawi a lo tih \hin chu Pathian chuan, kawng danga a thawh
theih miah loh, thil dang a lo ruât diâm \hîn a ni.
Krista zuitûte hian Pathian leh A thutak tân vântlâng zîngah
hnâ an thawk thei tawh lo va, chuvângin an tân rawngbâwl tûr
a awm tawh lo va, lâwmman hmuh tûr pawh a awm tawh hek
lo tiin ngaihtuah miah suh se. Krista hriatpuitu dik takte chu
hnâwl an ni ngai lo. Hrisêlnaah leh dam lohnaah te, nunna leh
_____
5
Filipi 1:14; 6 châng 13; 4:22
KAISARA C HHÛNGTE 415
thihnaahte Pathian chuan a hmang reng a ni. Setana huatna
avânga Kristâ chhiahhlawhten tihduhdahna an tuâr a, an
rawngbâwlna dâl a nih a, tân ina khung an nih a, tihhlumna tûr
hmuna hruai an nih hian, chû thutak chuan hnehna ropui zâwk
a chang thei. Hêng mi rinawmte hian an hriattîrna chu a thisen
ngêia an nemngheh chuan la ringhleltûte leh, la nghet lote chu
Krista rinaah chuan hnehin an awm ang a, Amâ tân huaisen
takin an lo ding chhuak ang. Martarte vâp a\ang chuan Pathian
tân rah seng tûr tam tak an lo chhuâk ang.
Paula leh a thawhpuite \hahnemngaihna leh rinawmna te,
harsatna hnuaiah pawha Kristiana lo piangtharte rinna leh
thuâwihna chuan, Kristâ rawngbâwltu thatchhiatna leh rinna
tlâkchhamna chu a zilh a ni. Tirhkoh leh a thawhpuite chuan [466]
Nero-a chhiahhlawhte chu sim tûr leh, Kristaa rinna nei tûra
han beih chu a thlâwn mai ang tiin an inhniâl maithei a,
thlêmnate a nasa sî a, dodâlnaten an huâl vêl a, hniâlkalhna
nasa tak an tâwk bawk dâwn sî a. Thutak chu lo pawm duh ta
pawh ni se, engtin nge an zawm theih ang? Mahsela Paula
chuan chutiang chuan a ngaihtuah miah lo mai le; rinnain hêng
mîte hnênah hian chanchin \hâ chu a sawi tawp mai a, a thu
ngaithlatûte zîngah chuan mi \henkhat, eng pawh lo thleng se
âwih tûra thû titlû an awm ta a ni. Dodâlnate leh hlauhawmte
chu lo awm mah sela êng chu an pawm ang a, mi dangte hnêna
an êng chu a ênchhuah theihna tûrin Pathianin a \anpui ang tih
an ring tlat bawk a ni.
Kaisara chhûngte chu thutakah chuan hnehin an awm chauh
pawh a ni lo va, an pianthar hnûah pawh chû chhûngkaw zîngah
chuan an la awm reng tho a ni. An awmna hmun chu remchâng
tawh lo hlê mah sela an dinhmun, anmahnî thû ngawta han
tlânsan chu an ngaihdân a ni lo. Thutak chuan chutah chuan a
rawn zawng chhuak a, chutah chuan an awm reng a, an nundân
leh an nungchang lo danglam ta chuan rinna thar, mi danglama
siamtu thiltihtheihna chu an lantîr a ni.
Kristâ tâna hriatpuitu an nih theih lohna hmuna awm an ni

tia chhuanlam siam tûra thlêm an awm em le? Kaisara
chhûngte zînga zirtîrte dinhmun hi ngaihtuah rwh se; lalber
sualna te, rorêlna hmuna khawsak dân bawlhhlawh takte hi.
Hêng lo piangthar tâte awmna tluka sâkhuana awm lo leh
dodâlna leh inpumpêk ngaihna hmun ang hi hmun dng a vâng
hlê ang. Mahsela hêng harsatnate leh hlauhwmna zîngah hian
an rinawmna chu an vawng \ha tlat a. Harsatna, hneh theih
loh anga lang avâng hian Kristian chuan thutak, Isuaa awm
chu ‘a zawm theih loh’ tiin chhuânlam a zawng maithei; mahse,
[467] chhût chian ngat chuan chhuânlam tûr rêng a nei thei lo vang.
Hetiang hian chhuânlam siam thei sela chuan Pathian chu mi
dik lo, an zawm theih loh tûra A fâte tâna chhandamna thutiam
siamtûah a puh thei mai dâwn a ni.
Pathian rawngbâwl tûra thinlung petu chuan Amâ tâna
hriatpuitu nihna hun remchâng a hmu ngêi fo vang. Pathian
ram leh A felna zawng hmasatûte chuan anmahni dodâl tûrin
harsatnate chu an inhnehtîr phal lo vang. |awng\aina leh thu
zirna a\anga chakna an dawn chuan \hatna chu an zawng ang
a, sualna chu an kalsan thung ang. Isua, rinna Siamtu leh
Tifamkimtu lam chu enin, (ani chuan Amah dotu misualte
beihna chu a tuâr chhuak a) ringtu chuan hmuhsitna leh
endawngna chu huai takin a tâwn ang. Thutak Sawitu, Amah
ngêi chuan eng hun atân pawh a \anpuina leh khawngaihna
pêk chu a tiâm tlat a ni. |anpuina dîla A lam rawn pantu chu
A chatuan bân chuan A lo kuangkuah a. A enkawlnaah chuan
him taka châwlin, heti hian a sawi thei, “Ka hlauh châng
apiangin nangmah ka ring ang che,”7 tiin. Amaha rinna
nghattûte hnênah chuan Pathian chuan A thutiâm chu a hlen
ang.
Chhandamtu chuan Amâ nundân a\ang ngêiin Amah
zuitûte chu kawvêlah an awm thei a; mahse, khawvêl mî an ni
lo tih a lantîr a ni. Khawvêl nawmsak, bumna te chên tûr te, a
_____
7
Sâm 56:3
KAISARA C HHÛNGTE 417
tihdân te a lenbo mai tûrte leh a chîn \hinte ti vê tûra lo kal a ni
lo va, A Pâ duhzâwng tia boralte zawnga chhandam tûrin a lo
kal zâwk a ni. Hê thil hi a hmâa awmtîr rengin, Kristian chu
eng ang hmunah pawh tihbawlhhlawh lohin a ding thei ang.
A awmna hmun leh eng ang dinhmun hnuaiah pawh, hmun
sâng emaw, hmun hniâmah emaw pawh awm sela a tih tûr
rinawm taka tiin sâkhaw dik thiltihtheihna chu a lan chhuahtîr
ang.
Harsatna a\anga zalên mai lo vin, harsatna zîngah ngêi
chuan, Kristian nungchang chu chhe len chhoh a ni. Hiâlkalhna [468]
leh dodâlnaah awm mah sela, Krista zuitu chuan \hahnemngai
taka \awng\aina leh invênna nasa zâwk a neih phah a. Pathian
khawngaihna avânga harsatna nasa tak tawrhchhuah a lo nih
hian chhelna te, invên fîmkhurna te, inkulh nghehna te leh,
Pathian rinna thûk leh nghet chu a neihtîr lehzual a ni. Kristian
rinnain hnehna a channa chu—a zuitu chu tuâr theihna leh
chakna a pê a, intulût tûr leh hnehna chang tûrin a pui a, ni
lênga thahin awm mahsela nungreng tûrin, kros pu tûrin a pui
bawk a ni; chutiang chuan a tâwpah ropuina lallukhum chu a
chang ang. cd
KAISARA LAL IN
BUNG–45
ROME A|ANGA ZIAKIN
[469]
T IRHKOH Paula chuan a Kristian nuntawng hmasa lamah khân
Isua zuitûte chungchâng Pathian duhdân zirna tûr hun
remchâng a nei a. “Vân thumna meuha khian lâk chhohin a
awm a; Paradis-a lâk chhoha a awm leh, thûa sawi hlei theih
loh, mihring sawi thian lohte chu a hria a ni.” “LALPÂ hnên atâ
inlârna leh hriattîrna,” tam tak a dawng tih amah ngêiin a hria
a. Chanchin \ha thutak tlângpui hriatthiamna pawh “tirhkoh
lian berte”1 tluk a ni. “Kristâ hmangaihna zâuzia te, seizia te,
sânzia te, thûkzia te”2 hriat chiân theihna famkim a nei a ni.
Paulan inlârnaa a thil hmuh zawng zawng sawi thei lo, a
thu ngaithlatûte zîngah a thusawite dik lo zâwnga ngai lui tûrte
an awm sî a. Amaherawhchu, a hnêna tihlana awm chuan
[470] hruaitûte leh zirtîrtu fing takah thawk tûrin a siam thei a, kum
lo kal zêl tûrah kohhrante hnêna lehkhâ a thawnnaah thuchah
a neihtîr thei bawk. Inlârna a hmuhlaia a rawn khawih dân
kha amahah chuan a bei reng a; chû chuan Kristian nungchang
âiawh dik tak chu a neihtîr bawk a. |awngka leh lehkhain
thuchah chu a sawi reng a, chu chuan Pathian kohhran hnênah
\anpuina leh chakna a rawn thleng ta rêng a ni. Tûnlaia ringtûte
hnêna hê thuchah hian kohhran tih\haih theih hlauhawmnate
chu a rawn sawi chiang a; thurin dik lo an hmachhawn tûr thû
pawh a sawi bawk.
Tirhkoh fuihna leh thurâwn pêkna thû, lehkha thawn a
duhate chu hetianga awm tûr hian a duh a ni: “Chutichuan dik
lohna ngamthlêmna angin, fing vervêka mihring bum chawpin,
zirtîrna thli tinrênga lehlam lehlama vawrh leh len len naupang
kan ni tawh lo vang. Rinna leh Pathian Fapa hriatna kawngah
chuan thu khat vuâ a, puitling a, Kristâ famkimna lenzia tluka
kan zâa kan lo awm hmâ loh zawng.” Ring lo mîte zînga Isua
_____
1
2 Korin 12:2, 4, 1, 11; 2 Efesi 3:18, 19
THU BEHCHHAN: Kolosa leh Filipi
ROME A|ANGA ZIAKIN 419
Paulan lehkhathawn hmangin rawng a bâwl zui zêl
zuitûte chu “Gentailte rilru lawi lo pûa an awm angin awm lo

vin, hriat lohna anmahnîah a awm, chû mi hriat lohna avângin
Pathian nunna lakah \hena lo awmin, an hriatnaah chuan an lo
thim a ni; an thinlung a chawlawl avângin” tiin a ngên a ni.
“Chutichuan mi fing lote ang awm lo vin, mi fingte anga
awm zâwkin, in awmdânah fîmkhur rawh u. Nîte hi a \hat loh
avângin remchânna tisei zêl rawh u,”3 a ti. Ringtûte chu heti
hian a fuih a, “Kristan kohhranho a hmangaih a, an âia mahnî
a inpê ang khân.... Chutichuan kohhranho chu bawlhhlawh
kai lo leh zûr lo leh chutiang thil rêng pu lo vin, thianghlim
leh hmêlhem lo va awm zâwkin, amah leh amah kohhranho
ropui takah a inpe chawp thei ang,”4 tiin.
Hêng thuchahte, mihring thiltihtheihnaa ziah ni lo, Pathian
a\anga chhuak zâwk hian mi tin rêngin an zir tûr zirlaite chu a [471]
fûn a ni. Chû chu hlâwkna nên zirnawn fo theih a ni. Hêngahte
hian Pathian an theihnate chu sawi lan a ni a, kohhran tinin an
_____
3
Efesi 4:14, 13, 17, 18; 5:15, 16; 4 Efesi 5:25, 27
zawm tûr dânte chu zam an ni a, chatuan nunna kawng chu

chiang taka sawi a ni bawk.
Rome khuâa a tân lai chuan lehkha thawn ziakin “Kolosa
khuâa Kristaa mi thianghlimte leh ûnau rinawmte hnênah
chuan,” tiin rinnaa an nghehzia a hriat avânga a lâwm thû
Paulan a sawi a ni. Epafra pawhin chanchin a rawn thlen bawk
a, hê mi chanchin hi Paulan heti hian a ziak, “Ani hian
Thlarauva in hmangaihna chu min hrilh bawk a,” tiin. Heti
hian a chhunzawm zêl a, “Chû mi avâng chuan kan hriat nî
achin chu keinî pawhin \awng\ai leh dîlsak che u kan bâng lo;
thlarau lam finna leh hriat theihna zawng zawng kawngah
chuan amâ duhzâwng hriat famkimnaah chuan in lo khah theih
nân.” “Chutichuan hna thawh tin rênga lo rahin, Pathian hriatna
a lo sâwt deuh deuhin, hlim taka chhelna leh dawhtheihna tin
rêng nei tûra a ropuina chakzia ang zêla chakna tin rênga lo
chakin, kawng tin rêngin amah tilungâwi tûrin LALPA zui tlâkin
in awm thei ang.”
Chutiang chuan Paula chuan Kolosa ringtûte tâna a
duhzâwng chu thûin a dah ta a. Krista zuitûte hmâah chuan
hêng thûte hian duhthusâm sâng tak chu a rawn dah a ni.
Kristian nuna thiltihtheih mak takte an entîrin, Pathian fâten
malsâwmna tâwp nei lo chu an dawng thei a ni tihte pawh an
lantîr bawk a. Pathian hriatnaah chuan lo \hang zêlin, chakna
a\anga chak zêlin an kal thei a, Kristian thiltawnah chuan an
lo sâng zêl ang a, a tâwpah “Pâ, ênga mi thinghlim hote ro chu
\âwm vê tlâkin min siam ang.”
Tirhkoh chuan a ûnaute hmâah Krista chu châwisângin,
[472] Amah hmangin Pathianin engkim a siam a, Amah hmangin an
chhandamna chu A thawk chhuak a ni tih a hrilh a. Boruaka
khawvêlte chelhtu kut, an nihdân tûr ang taka awmtîrtu kut,
Pathian, an tâna kros-a khenbeh kut chu a ni tih a puâng a ni.
Paula chuan heti hian a ziak, “Amahah chuan engkim siam a
ni a, vâna awm te, leia awm te nên, hmuh theih te, hmuh theih
ROME A| ANGA ZIAKIN 421
loh te, lal\hutphahte pawh,
rorêlna te pawh, lalnate pawh,
thuneihnate pawh, engkim Amâ
siam a ni. Amâ tâ tûr bawka siam
a ni; Ani hi chu engkim awm
hmâin a awm rêng a ni; Amahah
chuan engkim an dingho bawk a
ni.” “Nangnî hmâna in thil-
tihsualnaah khân ama lakah
\henin in lo awm a, in rilrûah
chuan hmêlmâ in lo nih bawk
kha; nimahsela, tûnah zawng a
hmâah chuan thianghlim tak leh,
hmêlhem lo leh, sawisêl boa a
dintîr theihna tûr che uin, a thihnain a tîsa taksâah chuan amah
nên a inremtîr tawh che u a ni.”
Tlu tawhte châwikân nân Pathian Fapa chu a rawn inphah
hniam a. Hêmi avâng hian chung lama sualna nei lo khawvêlte
chu a kalsan a; Amah hmangaihtu sawmkua leh pakuâte chu
kalsanin, hê khawvêlah hian “Kan bawhchhiatnate avânga
hliâm tuâr” leh “kan khawlohna avânga vuâk thitlin”5 tûrin a
lo kal a ni. Engkimah a ûnaute anga siam a ni. Keinî ang
bawkin tîsâah a lo chang a; ril\âm tuihâl leh hahnate chu a hre
vê vek a. Châwa tunnun a ni a, mûa intiharh leh a ni. Hê leiah
hian mikhual leh châmbâng mai a ni a, khawvêlah a awm a,
khawvêl mî erawh a ni lo; tûnlaia mipa leh hmeichhiate thlêm
an nih ang bawk hian thlêm leh fiah a ni a, suâl erawhchu sual
lo a ni. Zaidam, lainattu leh khawngaihtu a ni a, mi dangte
ngaihtuah rengtu a ni. Pathian nungchang chu A tilang a. “Thû
chu tîsâah a lo chang a, kan zîngah a lo chêng ta....khawngaih
leh thutakin a khat.”6
Ring lo mîte thil tihdân leh boruak chuan a huâl vêl avângin, [473]
Kolosa ringtûte chu chanchin \ha mâwl tê a\anga an pên bo
_____
5
Isaia 53:5; 6 Johana 1:14
mai a hlauhawm hlê a ni; chutichuan, Paula chuan hê thil hi an

tih lohna tûrin vaulâwkna a pê a, Krista chu kaihruaitu him
awm chhun chu a ni tih a hrilh a. Heti hian a ziak a,
“Nangmahni leh Laodikei khuâa awmte leh, tîsaa ka hmêl hmu
lo apiangte tân eng tikauva nasâin nge ka beihsak \âlh \âlh che
u hi in hriat ka duh sî a; chutichuan, Pathian thurûk (finna leh
hriatna ro zawng zawng thuhrûkna Krista chu) an hriat theih
nân, hriatna rin tlatna lukhâwng zawng zawng chu dawng tûra
hmangaihnaa insuih khâwmin, an thinlungte chu thlamuânin
a awm thei ang.
Tû mân \awngkam thiamin an bum loh nân che u, chûng
chu ka ti a ni.” “Chûvângin Krista Isua, LALPA chu in lâwm
ang khân, amaha zungkai leh rem chhoh deuh deuha awmin,
an zirtîr che u ang khân in rinnaah chuan nghet taka awmin,
lâwmthû sawi uâr zâwkin, amahah chuan awm reng rawh u.
Fîmkhur rawh u, chutilochuan tû pawhin Kristâ thû ang ni
lovin, mihring thurochhiah leh khawvêl A AW B ang zâwkin,
an thufing leh bumna mai maiin an râl lâkin an la dah ang che
u. Amah chuan Pathian famkimna tin rêng chu taksa neiin a
awm reng sî a. Amahah chuan in famkim ta bawk a, ani chu
lalna leh thuneihna zawng zawng lû a ni.”
Krista chuan tihdertûe an lo la chhuak ang tih a lo sawi
lâwk a; anmahni avâng hian ‘suahsualna tihpun” a la ni ang a,
‘mi tam takte hmangaihna chu a la dâi ang.”7 Zirtîrtûte hnênah
chuan kohhran chuan a hmêlmâte tihduhdahna âiin, hê thil
sual a\ang hian hlauhthâwn awmah a awm zâwk dâwn a ni tih
a hrilhlâwk a. Paulan vawi tam tak, ringtûte chu hêng zirtîrtu
dik lote lak a\anga fîmkhur a \ûlzia a hrilhlâwk a. Thil dang
[474]
zawng zawng âiin hê thil hlauhawm hi an lo do tlat tûr a ni;
zirtîrtu dik lote an lo pawm vaih chuan thil dik lote tân kawng
an hawng a lo ni ang a, hmêlmâ chuan thlarau lam hriatthiamna
chu a tithim ang a, chanchin \ha rinnaa lo lût tharte rinna chu
tihnghînsak an ni ang. Krista chu thurin an sawite fiahna tûra
_____
7
Matthaia 24:12
tehfung a ni. A zirtîrnate nêna inrem lo zawng zawng chu
hnar hmiah mai tûr a ni. Krista, sual tâna khenbeh; Krista, mi
thi zîng atâ tholeh; Krista, chunglama chho taa chu
Chhandamna hriatna an zir leh an zirtîr tûr chu a ni.
Pathian thûin a lo sawi lâwk, Kristian kohhran bâwmtu
thil hlauhawmte chu tûnlaia kan tân a ni. Tirhkohte hunlai
ang bawk khân mîte chuan Pathian lehkha thûa rinna tichhe
tûrin thurochhiah leh mahnî ngaihdân chu an dah chungnung
a ni. Chutiang bawkin tûnah hian felna hmêlmâ chuan thlaraute
chu kawng hlauhawma hruai tumin thil chi hrang hrang, hêngte
hi a hmang a ni—Chîk taka thil endikna sâng zâwk
ngaihsânawm tak te, thil hi amaha lo awm vê mai a ni tih
rinna te, thlarau biakna te, thlarau khawvêl thiltihtheihna hi
tîsa khawvêlah hian a inlâr \hîn tih rinnate leh, Pathian chu lei
leh vân hi a ni tih rinnate hi. An rilrûte chu ngaihtuahna thil
mai mai, hriatthiam lohna leh buaina thlentu lamah chuan an
thlêktîr avângin, mi tam tak tân chuan Bible hi hriak tel lo
khâwnvâr ang a ni. Sawisêlna sâng zâwk hnathawh te,
\hensawm veka endikna an tih te, suângtuahna thil te,
siam\hatna an tihte chuan Bible hi Pathian thupuân
chhuahna a ni tih rinna hi a tichhia a. Mihring nun tiphûrtu,
thununtu leh châwikângtu Pathian thu thiltihtheihna hi an
rawk a ni. Thlarau biakna hmang hian mipui chu hetiang
hian an zirtîr \hîn—duhna hi dân sâng ber a ni tih te, phalna
hi zalênna a ni tih te leh mihring chu amaha tân chauh
mawhphurtu a ni tihte hi.
Tirhkohin Kolosa ringtûte a lo hrilhlâwk angin Krista zuitu
chuan “thu îtawm takte leh mi hîp thei tak thlêmnate chu” a la
tâwk ang. Pathian thûte chu thlarau lam hrilhfiahna an ti mai [475]
a; chûngte chu ringtu chuan a lo pawm tûr a ni lo. Chatuan
Pathian thu dikteah chauh hian A âw chu ngaihthlâk tûr a ni.
Krista chu en tlatin, kawng chhinchhiahah chauh chuan a kal
zêl tûr a ni a, A zirtîrna nên inrem lo ngaihdân rêng rêng chu a
ngaihthah hmiah mai tûr a ni. Pathian thutak chu a

ngaihtuah leh suângtuah ber tûr a ni. Bible hi a hnêna
Pathian thusawi âwah a ngai tûr a ni. Chutiang chuan finna
ropui chu a hmû ang.
Kristaa tihlan Pathian hriatna chu, hriatna, chhandam
zawng zawngten an neih tûra chu a ni. Hê hriatna hi a ni
nungchang thlâk danglamtu chu. Nunah lâkluh a nih chuan
thlarau chu Krista annaah a lo siamthar leh ang. Hê hriatna hi
a ni, Pathianin A fâte neih tûra a duh chu, a dangte chu eng
mah lo mai leh a thlâwn mai a ni.
Chhuân lo awm zêlah leh ram tin maiah nungchang siamna
tûra a bul\hut dik tak chu a inang vek a ni; chû chu Pathian
thûa awmdânte chu an ni. Dân him leh chiang awm chhun
chu Pathian sawi anga tih mai chu a ni. “LALPA thununna thû
chu a dik a,” “chûng thil titû chu eng tikah mah a nghîng lo
vang.” Tirhkohte chuan Pathian thûin a ni an hun laia ngaihdân
dik lote chu an beih \hin ni; heti hian an sawi, “Lungphûm
rem tawh sa lo chu lungphûm dang tû mân an rem thei tawh sî
lo va,”8 tiin.
An pianthar hun lai leh baptisma an chan hun lai chuan,
Kolosa ringtûte chuan an lo chîn \hin tawh leh an lo ngaihdân
\hinte chu an dah bo va, Kristâ tâna rinawm tlat tûrin thutiâmna
an nei a ni. Paulan a lehkha thawnah hêngte hi a hriat nawntîr
[476] leh a, an thutiam chu an vawn reng theih nân, anmahni rawn
hneh tumtu sualnate chu do tûrin, an bei reng tûr a ni tih hi
theihnghilh lo tûrin a ngên chiam a ni. “Chutichuan, Krista
hnênah kaihthawhin in awm vê tawh chuan chunglam, Pathian
dinglama \hû Kristâ awmnaa thil awmte chu zawng rawh u.
Chunglama thil awmahte chuan in rilrû nghat tlat rawh u, leia
thil awmahte chuan nghat lo vin. In thi tawh a, in nunna chu
Pathian-ah chuan Kristâ hnênah thuhrûkin a awm sî a.”
“Chû mi avâng chuan tû pawh Kristaa a awm chuan thil
siam thar a lo ni a; thil hluite chu a ral ta a; ngai teh u, a lo thar
_____
8
1 Korin 3:11
ta.”9 Kristâ thiltihtheihna zârah mîte chuan nundân sual
khaidiatte chu an lo tichat ta. Mahnî hmasialna chu an lo
tichatin, an lo hnâwl ta a ni. Sâkhaw thil zah lo \hîn chuan a lo
zah ta a, zu rûi \hîn chu a lo harhfîm ta a; râwvâ taka khawsa
\hîn chu a lo thianghlim ta bawk a. Setana ang maia awm \hîn
thlaraute chu Pathian anpuia tih danglam an lo ni a. Hetianga
danglamna ringawt pawh hi thiltihmakte thiltih mak a tling a
ni. Pathian thûa tihdanglam, Thu thurûk thûk ber pakhat chu
a ni. Hei hi kan hrethiam lo a ni; Pathian Thûin a puân, “Krista
nangmahnîa awm, ropuina beiseina chu” tih rinna chu kan nei
thei chauh a ni.
Pathian Thlarauvin rilrû leh thinlung a thunun chuan thlarau
piangthar chuan hla thar a nei \hîn; a thil tawhah Pathian
thutiâm chu a thleng famkim tih a hria a, bawhchhiatna
ngaihdam a ni a, a sualna chu khuhin a awm tih a hre bawk a.
Pathian dân a bawhchhiatna avângin Pathian lamah simna a
nei a, mihringte thiamchannna tûra thî, Kristâ lamah chuan
rinna a nei bawk a ni. “Rinna avânga thiam changa awmin,
kan LALPA Isua Krista avângin Pathian nên inremin,”10 a lo
awm ta a ni.
Hê thil tawh hi a tâ a nih tâk avângin Kristian chu kut
kuângkuaha awm mai tûr a ni chuâng lo va; amâ tâna thiltih [477]
zawh tâkah chuan a lungâwi mai tûr a ni bawk hek lo. Thlarau
lam lalrama luh tum chuan, piangthar lo duhna \ha lo leh
thiltihtheihna, thimna lalram sipaiten an rawn \anpui \hin chu
a do reng a ngai dâwn tih a hria ang. Nî tina inhlanna chu a
tihthar tûr a ni a; nî tin sual chu a do reng a ni. A nun dân hlui
te, thil dik lo tih a duhna awm reng \hînte chuan rawn hneh an
la tum reng dâwn a, hnehna atâna Kristâ chakna chu rinchhanin,
hêng thilte do tûrin a inrâlring reng tûr a ni.
Paula chuan Kolosa mîe hnênah heti hian a ziak a,
“Chutichuan in taksa pêng leia awmte chu tihlum rawh u....
Tûnah erawh chuan nangnî pawhin hêng zawng zawng, tauhna
_____
9 10
2 Korin 5:17; Rome 5:1
te, thinurna te, huatna te, sawichhiatna te, in kâa chhuak \awng
zahmawhte hi tibo rawh u....Chutichuan, Pathian mi thlan, mi
thianghlim leh duh takte angin lainatna thinlung te, ngilneihna
te, inngaihtlâwmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihna te
chuan inthuâm rawh u; tû pawhin tû chungah pawh thupawi
nei ang ula, indawh tawnin, inngaidam tawn ula; LALPA chuan
a ngaidam che u ang tak khân ngaidam vê rawh u. Chûng chu
phuâr famkimna a ni. Kristâ thlamuânna chuan in thinlungah
ro rêl rawh se; chutiang ni tûrin taksa pum khata koh in ni
rêng asîn; lâwm nachâng hre bawk rawh u,” tiin.
Kristâ rawngbâwlnaa inpe zawng zawngte tân, Kolosa mîte
hnêna lehkha thawn hi zir tûr hlu ber berte chuan a khat a ni.
Tum pakhat chauh neih a \ûlzia te, Chhandamtu âiawhtu dik
takte nunah chuan tumna sâng tak hmuh tûr a nihzia te pawh
an lantîr a ni. Chunglam panna kawnga hmasâwnna dâl thei
thil rêng rêngte chu hnu chhawn tûr a ni a; ringtû chuan a nî
[478] tin nunah zahngaihna te, ngilneihna te, inngaihtlâwmna te,
dawhtheihna te, chhelnate leh Kristâ hmangaihnate chu a
lanchhuahtîr ang.
Nun ropui zâwk, thianghlim zâwk leh sâng zâwk chu kan
mamawh ropui tak chu a ni. Khawvêl hian kan ngaihtuahna
chu a la pêng nasa lutuk a, vân lalram chu kan ngaihtuah tlêm
hlê sî a ni.
Amâ tâna Pathian duhthusâm thleng tûra a beihnaah hian
Kristian chu engah mah a beidawng tûr a ni lo. Rilrû leh thlarau
lama famkimna, Kristâ thiltihtheihna leh khawngaihna azâra
neih theih chu mi tin tâna tiâm a ni sî a. Isua chu thiltihtheihna
bul, nunna hnâr chu a ni. A thû-ah min hruai a, Nunna Thing
a\ang chuan thlarau, sualnaa damlo tâna damna tûr hnahte chu
min pê a ni. Pathian lal\hutthlêngah chuan min hruai a, kan
kâah chuan \awng\aina a dah a, chu mi avâng chuan Amah
nên ngêi chuan kan lo inhnaih ta êm êm a ni. Kan tân vân
palai thil engkimtitheite chu a buatsaih vek a. Pên tinah A
thiltihtheihna nung chu kan khawih reng a ni.
Pathian chuan “finna zawng zawng leh thlarau lam
hriatthiamnaa A duhzâwng hriatnaa khah,” duhtûte hmasâwn
zêlna tûr chuan tâwp chin a siam lo. |awng\aina a\ang te,
invên rengna a\ang te chuan “A thiltihtheihna ropui ang zêla
chakna zawng zawnga tih chakin,” an awm tûr a ni. Chutiang
chuan mi dangte tâna thawk tûrin an inbuatsaih a ni.
Tihthianghlim leh serhhran mihringte chu Amah puitu ni tûrin
Chhandamtu chuan a ruâhman a. Hê ham\hatna ropui tak
avâng hian Amâ hnênah heti hian lâwmthû i sawi ang u. “Ênga
mi thianghlimte ro chu \âwm vê tlâka min rawn siamtu hnênah
chuan lâwmthû hrilin, Ani chuan thim thuneihna laka min
chhanchhuakin, a Fapa hmangaih taka ramah chuan min kâitîr
ta a,” tiin.
Filipi mîte hnêna Paula lehkha thawn hi, Kolosa mîte hnêna [479]
a lehkha thawn ang bawkin, Rome khuaa a tân laia mi bawk a
ni. Filipi khuâa kohhrante chuan Epafrodita kutah Paula tân
thilpêkte an thawn a, Paulan ani chu, “Ka ûnaupa, ka
hnathawhpui, ka sipaipui leh in tirhkoh, ka thil tlâkchhamna
mi chhawmdâwltu a ni,” a ti. Epafrodita chu Rome khuâa a
awm laiin a dam lo va, “thi chhâwnga nâ zawng a ni ngêi taka;
nimahsela, Pathianin ani chu a khawngaih a; ani chang ni lo
vin, lungngaih chunga lungngaih lehzualna ka neih loh nân,
kei mi khawngaih a ni fâwm bawk e,” tiin Paulan a sawi bawk.
Epafrodita hi a dam lo tih an hriat chuan Filipi khuâa ringtûte
chu amâ chungah an mangang hlê mai a, chuvângin an hnêna
kîrtîr leh chu a tum ta a ni. Paula chuan heti hian a ziak, “Ani
chuan in zâin a ngai êm êm sî che u a, a nâ tih in lo hriat
avângin nasa takin a lungngâi bawk a.... Chutichuan ani hi in
hmuh leh huna in lâwm theihna tûr leh, kei ka lungngaih a
ziâawm theihna tûrin ka rawn tîr hmanhmawh deuh a ni.
Chutichuan ani hi hlim takin LALPA-ah chuan lo lâwm ulangin,
hetiang mi hi ngaihlu rawh u; in mi chhawmdâwlna tlin bâk
chu chhunzawm nân thih dâwn lo va beiin, Kristâ hnathawhna

avângin thichhâwngin a lo awm ta sî a,” tiin.
Epafrodita hmangin Paula chuan Filipi mîte hnênah lehkha
a thawn a, chutah chuan an thilpêkte avânga a lâwmthû a sawi
a ni. Kohhran zawng zawngah Paula mamawh phuhrûk tûrin
Filipi kohhran hi an thil phal ber a ni. Tirhkoh chuan a
lehkhâah chuan heti hian a ziak a, “Nangni Filipi mîte u,
chanchin \hâ thlen tirh laia Makedonia ram a\anga ka kal
chhuahlai khân, nangni chauh lo chuan, kohhran pâwl
pakhat mahin thilpêk leh dawn kawngah chuan mi \anpui
lo tih nangni ngêiin in hre bawk a; Thesalonika khuâa ka
awm lai pawh khân, ka tlâkchhamna phuhrûk tûrin, vawi
khat chang ni lo vin, vawi hnih lai in rawn thawn kha.
Thilpêk chu zawng ka ni lo va; rah, nangmahnî lama pung
[480]
tûr chu zawng ka ni zâwk e. Nimahsela engkim ka nei a, ka
ngah a ni. Epafrodita kuta in thil min thawnte chu ka lo
hmû a, ka phuisui ta. Chûng chu englo rimtui rim, inthâwina
chhân tlâk, Pathian lâwmzâwng a ni.”
“Pathian kan Pâ leh L ALPA Isua Kristâ hnên atâ
khawngaihna leh remna in hnênah awm rawh se. Ni hmasa
ber a\ang khân tûn thlengin chanchin \ha puân darhnaa in tel
vê \hin avângin ka hriat chhuah apiang che uin, ka Pathian
hnênah lâwmthu ka hrilh \hîn; nangmahni zawng zawng ka
\awng\aisakna che u apiangah hlim taka dîl fo vin.
Nangmahnia thil \ha ti \antu khân Isua Krista nî thlengin a
tifamkim zêl dâwn, chû ngêi chu ka ring tlat sî a. Nangmahni
zawng zawng lamah chutiang rilrû put chu keia tân chuan a
âwm rêng a ni, ka thinlungah ka vawn che u avângin; ka kawl
bunnaahte chanchin \ha thiamna thû ka sawinaah leh ka
tihnghehnaahte pawh in zâin khawngaihna chu mi \âwmpuitûte
in ni sî a.... In za vâiin ka ngaihzia mai che chu Pathian mi
hriatpuitu a ni asin lê! In hmangaihna, in hriat famkimna leh
beng vârna tin rênga a pun lehzual nân ka \awng\ai \hîn;
chutichuan Pathian ropuina leh fakna tûra Isua Kristâ zârah
felna rah awm chuan lo khatin, Kristâ nî atân chuan a tak tak
leh sawisêlbo in nih theihna tûrin thil \ha bîkte chu \hâ in ti
thei ang,” tiin.
Pathian khawngaihna chuan Paula chu tân inah pawh a
chelh reng a, mangannaah pawh lâwmin a awmtîr thei a ni.
Tân ina a awmna chuan chanchin \ha hmasâwnna a thlen a ni
tih Filipi mîte hnênah rinna leh intiamnaain a ziak a ni. Hetiang
hian a puâng, “Ûnaute u, ka chunga thil lo thlengte kha
chanchin \ha tihdarhna tûr a lo ni ta hlauh zâwk tih in hriat ka
duh a ni; chutichuan ka kawl bunnate hi lal in zawng zawng
zîngah leh, mi dang zawng zawng hnênah chuan Krista avâng
a ni tih a lang chhuak ta a; LALPAA ûnau tam zâwkte pawh [481]
chuan ka kawl bunte avânga lo ring tlatin, hlâu lo vin Pathian
thu hrilh kawngah an huai nasa lehzual a ni,” tiin.
Paula thiltih leh tawnah hian Pathian hnathawh dân kawng
a tihlan avângin kan tân zir tûr a awm a ni. Kan tâna buaina
leh hnehna—tlâwmna tûr nia langah pawh hian LALPAN hnehna
a rawn thlen thei a ni. Pathian theihnghilh hlauhawmnaah
hian kan awm a ni, rinna mita thil hmuh theih lohte hi en lo
vin, mita hmuh theihte hi kan en zâwk \hîn. Vânduaina leh
chhiatnate an lo thlen hian Pathian chu mi ngaihsak lo leh
râwng taka thil tî-ah puh kan inpeih reng \hîn. Kawng
\henkhata kan hmantlâkna bahhlahtîr A phal hian kan \ap \hîn
a, kan \hatna tûrin Pathianin A thawk a ni ang tih ngaihtuah
kan tum lo \hîn. Thununna hi A thil ruâhman ropui taka tel vê
a ni tih kan zir hi a \ûl hlê mai; harsatna leh tihduhdahna
hnuaiah Kristian chuan, phûr taka thawhna âiin Hotupâ tân
hna tam zâwk a thawk thei a ni.
Kristian nuna an entawn tûrin Paula chuan Filipi mîte
hnênah Krista chu a khawhhmuh a, “Ani zawngin Pathian anga
awm a, Pathian tluka awm chu thil thlâkhlelh hleih theihah a
ruat lo va, mihringte anga lo piangin, bâwih angah a insiam a,
amah leh amah a intitlâwm ta zâwk a. Mihring anga lo

awmin, a inngaitlâwm a, thi khawp hiala thu zâwmin a lo
awm ta a, kros-a thihna ngêi chu.
“Chutichuan ka duh takte u, thû in zâwm fo ang khân,
ka awm chauha thawk lo vin, tûna ka awm loh hlân hian
thawk zâwk mahin, hlâu leh khûr chungin nangmahni
chhandamna thawk chhuak rawh u; amâ lâwmzâwng atâna
tih tum tûr leh, bei tûra nangmahnîa thawktu chu Pathian a
ni sî a. Chhuân bengtla lo leh tihmwhte zînga sual nei lo
[482] leh nuntlang, Pathian fa sawisêlbote in nih theihna tûrin,
phunnâwina leh inhniâlnate awm lo vin engkim ti rawh u.
Chûngho zîngh chuan nunna thu hlânin khawvêlah hian ti-
êngtu angin in lang \hîn; chutichuan, a thlâwna tlân ka nih
loh a, a thlâwna thawkrim ka nih hek loh avângin Kristâ nî-
ah chhuân tûr ka nei thei ang.”
Hêng thûte hi nasa taka beitu thlaraute tâna chhinchhiah
an ni. Paula chuan famkimna tûra tehfung chu a lekkawh
a, thlen theih dân tûr pawh a kawhhmuh a ni. “In
chhandamna chu thawkchhuak rawh u,” “nangmahnia
thawktu chu Pathian a ni,” a ti a. Chhandamna hmuhna
tûra hnathawhna chu thawhhona hi a ni. Pathian leh misual
sim inkârah chuan thawhhona a awm tûr a ni. Nungchanga
dân dik siamna tûrin hei hi a \ûl a ni. Mihring chuan
famkimna a hmuhna tûrin amah dâltu chu a hmuh theih nân
\hahnemngai takin a bei tûr a ni. Amaherawhchu,
hlawhtlinna tûr chuan Pathian a rinchhan vek tûr a ni.
Mihring beihna chauh chu a tâwk lo. Vân thiltihtheihna
puihna tel lo chuan eng mah a ni lo. Pathianin a thawk a,
mihring pawhin a thawk bawk. Pathian a\anga a
thiltihtheihna chu la tûr a nih avângin thlêmna dona chu
mihring a\anga lo awm tûr a ni. Lehlamah finna tâwp nei
lo, lainatna leh thiltihtheihna a awm a, lehlamah chak lohna,
sualna leh eng mah tihtheih lohna a awm vê thung a ni.
Pathian chuan mahni kan inhneh hi a duh a. Kan remtihna
leh kan thuruâl puina tel lo chuan min pui thei lo thung sî.
Vân Thlarau chuan mihring hnêna pêk thiltihtheihna leh chhia
leh \ha hriatna hmangin a thawk a. Keimahni ringawt chuan
Pathian duhdân nêna inremin kan tumna te, duhna te leh thlêkna
lam chu kan siam thei lo; mahsela, ‘duh tûra siam kan inphal
chuan” kan Chhandamtu chuan hei hi kan tân min tihsak ang. [483]
“Hniâlna te leh thil sâng tinrêng Pathian hriatna dâl tûra sâng
taka siamte chu \hiatin, ngaihtuahna tinrêng Kristâ thu âwihna
salah kan hruai a.”11
Nungchang \hâ leh chak tak siam duhtu leh, Kristian
inchawih tâwk tak nih duh chuan Kristâ tân engkim a pê ang
a, engkim a ti bawk ang; Tlantu chuan rilru chanvê chauha
rawngbâwlna chu a pawm dâwn sî lo va. Nî tinin mahni
inhlanna awmzia chu a zir tûr a ni a, a awmzia a zir ang a, a
thupêkte chu a âwih tûr a ni. Chutiang chuan Kristian \hat
fawrna tehfung chu a tling thei ang. Nî tinin Pathian chuan
amah chu a thawhpui a, fiahna hun tâwpa ding thei tûrin
nungchang chu a tifamkim a ni. Nî tinin mihringte leh
vântirhkohte hmâah chuan ringtu chuan thil ropui tak chu a ti
ang a, mihring tlu tawhte tâna chanchin \ha thil tihtheih chu a
entîr ang.
Paula chuan heti hian a ziak, “Ûnaute u, manah ka inngai
lo. Amaherawhchu, hê thil pakhat hi ka ti \hîn—hnung lama
thil awmte chu theihnghilh a, hma lama thil awmte chu banin,
Krista Isua Pathian chunglam koh chhan lâwmman hmu tûrin,
tiâmchin lam chu ka pan \âlh \âlh a ni,” tiin.
Paula chuan thil tam tak a tî a ni. Kristâ tâna rinawm tûra
a inpêkna a\angin a nun chu châu lova rawngbâwlna hlîrin a
khat a. Khawpui hrang hrang leh ram hrang hrangahte a zin a,
kros chanchinte a sawi a, chanchin \hâah mîte a pianthartîr a,
kohhrante a din bawk a. Hêng kohhrante hi a ngaihven reng a,
an hnênah zirtîrna lehkha tam tak a ziak a ni. A chângin a
_____
11
2 Korin 10:5
eizawn nân a han sumdâwng leh zawk \hîn a. Amaherawhchu,

eng ang pawhin thawk buai mah se, a thil tum ropui tak pakhat,
[484] chunglam koh chhan lâwmman hmuh tûr chu a hmuh \helh
ngai lo. A hmâah chuan thiltum pakhat Damaska khaw thlen
dâwna a hnêna inlâr, khâ mi tâna rinawm tlatna kha, a dah
nghet tlat reng a ni. Hê thiltum a\ang hian eng thil mahin
hawi kîrtîr tûrin thiltihtheihna a nei lo. A thiltihte leh a thûte
thununtu leh tihphûrtu ber chu Kalvari kros châwisânna hi a ni.
Harsatna leh manganna kârah pawh Paula chu tumna ropui
tak lam panin a kal zêl a ni; hei hian Kristian thawktu tinte chu
Pathian rawngbâwlnaa inpumpêk \haknaah a hruai tûr a ni.
Chhandamtu ngaihtuah lo tûrin khawvêl hîpnate chu rawn lantîr
a ni ang a; mahse, tiâmchin lam chu a pan zêl tûr a ni a; khawvêl
leh vântirhkohte leh mihringte hmâah chuan Pathian hmêl
hmuh beiseina chu beih manhlâ ber leh, hê beiseinain a phût
inhlanna manhlâ ber chu a ni tih a entîr tûr a ni.
Mi tâng mah ni sela, Paula chu a beidawng chuang lo.
Chû a hnehin, Rome a\anga kohhrante hnêna lehkha a
thawnahte chuan hnehna rî chu hriat a ni zâwk a. Filipi mîte
hnênah chuan heti hian a ziak, “LALPA-ah chuan lâwm fo rawh
u, ka ti leh pek \hîn ang, lâwm rawh u. Engah mah mangang
suh u; engkimah \awng\ai leh dîlin, lâwmthû hril tel zêlin, in
duhnate chu Pathian hnênah hriattîrin awm zâwk rawh se.
Tichuan Pathian thlamuânna, rilrû rêng rênga hriat sên loh
khân, in thinlung leh in ngaihtuahnate chu Krista Isua-ah chuan
a vênsak ang che u. A tâwp berah chuan ûnaute u, a dik apiang
te, a zahawm apiang te, a fel apiang te, a thianghlim apiang te,
a duhawm apiang te, a thangmâwi apiang te, \hatna rêng a
awm a, fakna rêng a awm phawt chuan, chûng chu ngaihtuah
rawh u.”
“Ka Pathian chuan Krista Isuaa a ropuina ngahzia ang zêlin,
in tlâkchhamna tin rêng pawh a phuhrûksak ang che u.” ...
LALPA Isua Kristâ khawngaihna chu in vâia hnênah awm rawh
se,” tiin. cd
433
BUNG–46
ZALÊN TAKIN
R OME khuâa Paula rawngbâwlna chu mi tam takte piantharna [485]

leh ringtûte tihchakna tûra nasa taka malsâwm ni mah sela,
amâ himna tûr leh kohhran hmuingîlna tûr tichhe thei chhûm
a lo zîng \an ta mêk a. Rome khuâ a lo thlen chuan lal vêngtu
hotu sipai hnênah dah a ni a, amah hi mi dik tak leh mi rinawm
a ni a, a zahngaihna avâng chuan ani pawhin chanchin \ha
hnâah zalên takin a awm theih phah a. Amaherawhchu, kum
hnih tân ina a awm zawh dâwn \êpin hê mi hi mi dang, Pathian
duhsakna a beisei theih tawh lohin a rawn thlâk ta a ni.
Tûnah hian Judate chu Paula bei tûrin an phûr zual sauh ta
mai a, \anpuitu thiltithei tak hmeichhe râwvâ deuh mai Nero-
a nupui pahnihna chu an hmu chhuak ta a; Juda saphun a nih
avângin Kristianna humtu thah an tum rûknaah chuan a theih
zawng zawnga \anpui a lo tum ta a ni.
Paula chuan a thubuai thlen a tumna Kaisara lam a\angin
dikna beiseina a nei tlêm hlê mai. Nero-a chu rilru \hatna [486]
lamah chuan a hniâm hlê a, a nungchang lah a ho êm êm a, a
hmâa rorêltûte zawng zawng âiin a nun pawh a râwng lehzual
a ni. Sorkarna chu hetiang mi hnehchhiahtu rorêltu âia sual
zâwk hnênah hian kawltîr a la ni ngai lo. A rorêl \antirh dâwnin
lalna rochungtu tûr dik tak a ûnaupa, a pianpui chiah ni lo chu
tûrin a hrâi a. Sualna chi hrang hrang a ti zêl a, a lo tla hniâm
zêl bawk a, a tâwpah phei chuan amâ nû ngêi mai leh a nû chu
a that a. Nunrâwnna chi tinin a nun a râwng a, thil sual chi tin
rêng a ti bawk a, rilru \ha tinah chuan huatna leh hmuhsitna a
tuh a ni.
A rorêl hmuna a khaw lohna thiltih chi tinrêngte chu a
zahthlâkin, a râpthlâk lutuk a, sawi hleih theih pawh a ni lo. A
sualna anga sual vê tûra tihluiha awmte chuan a suahsualna
chu an tenin an duh lo êm êm a. Eng ang sualna râpthlâk nge

a rawt leh dâwn tih hlâu rêng rêngin an awm a ni. Nero-a
sualna thiltih angte pawh chuan a khuâ leh tuite rinawmna
chu a tinghîng lo. Khawvêl changkâng pum puiah chuan
rorêltu ropui ber anga ngaih a ni tlat mai. Hei mai hi a la ni
hlei nêm! Vân châwimâwina chu hmu tûra tih a ni a, pathian
anga biâk a ni.
Mihringte rêldân a\anga thlîr chuan chutiang rorêltu hmâah
chuan Paula chu thiam loh chantîr a ni ngêi ang le.
Amaherawhchu, tirhkoh chuan Pathian tâna a rinawm phâwt
chuan hlauh tûr eng mah a nei lo vin a inhria a. Tûn hma lama
amah Vêng tlattu chuan Judate huâtna leh Kaisara thiltihtheihna
lak a\angin a hum thei a ni.
Pathian chuan A chhiahhlawh chu a vêng ta rêng a. Paula
an hêkna an endik a, kenkawh tlâk a ni lo va; a chungchâng
leh an hêkna chu diknate nêna an han khaikhin chuan a lo
[487]
inang ta lo êm êm mai a, Nero-a chuan mi tâng chu a sual lo
tiin a puâng ta. Paula phuârnate chu an phelh a, mi zalên a lo
ni leh ta a ni.
A thubuai chu ngaihtuah lawk ni lo vin, a kum leh thlenga
Rome khuaa chelh reng ni ta sela chuan chutih laia
tihduhdahnaah chuan a boral vê ngêi ang. Paula tân chhûng
chuan mi tam tak Kristian-ah an lo piangthar a, chuvângin
rorêltûte beng a lo thleng a, an thin a lo rim ta a ni. Lalber
thinrimna chhan bîk pakhat chu amâ chhûngte pianthar vâng a
ni a, zahngaihna tel miah lo va râwng taka Kristiante sawisak
a tumna chhuânlam chu a lo hmu chhuak ta thuai a nih chû!
Hetih hun lai hian Rome khuâah chuan kâng mei nasa tak
a chhuak a, khawpui chanvê dâwn thâw chu a kâng a ni.
Thuthanga a landân chuan Nero-a ngêi chuan a hâl a; mahsela,
mî rinhlelh a hlauh avângin in nei lo leh mi chanhaite chu
\anpui vêlin thilphal niâwm takin a che vêl a. Eng pawh ni se
thilsual tia puh a ni ta tho tho mai. Mipuite chu an phîlîin an
ZALÊN TAKIN 435
thinrim a; amah
intihfihlîm tumin
leh khawpui a\anga
a mi hlauh leh
huâtte tihbo nân
Nero-a chuan
Kristiante chu thil
sualtitu berah a puh
ta a. A thiltih tum
chu a hlawhtling a,
Krista zuitu mipa,
hmeichhia leh Paulan a \hiante a kâwm
naupang sâng tam
takte chu râwng taka tihhlum an lo ni ta a ni.
Chhuah a nih vêleh khân Rome khuâ a chhuahsan avângin,
hê tihduhdahna râpthlâk tak mai hi Paula chuan a tuâr vê lo.
Hê zalênna hun a neih hi hmang \hâin kohhrante zîngah chuan
\hahnemngai takin a thawk a. Khawchhak lam kohhrante leh
Grik kohhrante chu inzawm nghet lehzual tûrin a bei a; rinna [488]
tibawlhhlawh tûra thurin dik lo lo lût mêk lak a\ang chuan
ringtute rilrû chu tihngheh tlat a tum bawk a ni.
Buâina leh manganna chuan tîsa lamah Paula chu a tichâu
hlê mai. Tar chak lohna a lo nei vê \an ta a. Tûnah hian a hna
hnuhnung ber chu a thawk ta niin a inhria a; a rawngbâwlna
hun chu a tâwi sâwt ta hlê a ni tih a hriatin a thawk ngawrh êm
êm a ni. A \hahnemngaihna hian tâwp chin a nei lo niin a
lang. Thil tumruh tak mî a ni a, thil ti vat mî, rinnaa chak tak,
ram tam taka kohhran hrang hrangte tlawh \hîn mi a ni bawk
a. Isuâ tâna thlarau an hneh theihna tûra rinawm taka an thawh
theih nân a theih ang tâwk tâwkin ringtûte kut chu a tihchaksak
a; harsatna hun an luh mêknaah hian chanchin \hâah chuan
nghet taka an din a, Kristâ tâna hriatpuitu rinawm an lo nih
tlat theihna tûrin a bei a ni. cd
BUNG–47
MANNA HNUHNUNG BER
[489]
R OME a\anga a chhuah a, kohhrante zînga Paulan hnâ a thawh
khân a hmêlmâte chuan an lo enthla reng a. Nero-a hnuaia
tihduhdahna a lo in\an a\ang khân Kristiante chu ram tinah
khuahkhirh tlat an ni a. Hun eng emaw hnû-ah phei kha
chuan ring lo Judate chuan, Paula chu Rome khawpui
hâltîrtûa puh an lo ngaihtuah ta hiâl a. An zînga pakhat
mah hian a sual ang tih chu an ring ngai miah lo va; mahsela,
chutiang âwihawm âwm taka an puh hlawhtlin theih hlauh
chuan a thih phah theih ngêi an ring a ni. Chutinga an beihna
azârah chuan Paula chu man a ni leh ta a, tân ina awmna
hnuhnung ber tûr lamah chuan an hruai nghâl ta vat a ni.
Rome khawpui lam pana a
zin vawi hnihnaah hian tûnhma
lama a \hiante tam takin an zui
a; a \hente phei chuan tuârpui vê
NERO-A
nghâl an duh tak meuh a ni;

mahsela, chutiang an nun
tihhlauhawm chu a phalsak lo. A
tân hmasak âi khân tûn \um hi chu a hmabâk a châu lehzual
a ni. Nero-a hnuaia tihduhdahna avâng khân Rome khuâa
Kristiante an lo tlêm ta hlê mai a. Sâng tam takte chu an
[490]
rinna avânga tihhlum (martar) an ni a; tam takin khawpui
an chhuahsan bawk a, a la awm chhunte pawh nasa taka
hnawhchêp leh tih\haih an ni reng a ni.
Rome khuâ a lo thlen chuan Paula chu tân in thim takah
dah a ni a, chutah chuan a kawng zawh chu a lo tâwp dâwn
ta a ni. Khawpui leh hnam dodâl a, a chhe thei ang ber leh
râpthlâk thei ang bera thil tîa puh a nih tâk avâng chuan
mîte ânchhe dawngtu ber tûr a lo ni ta a ni.
MANNA HNUHNUNG BER 437
Tirhkoh phurrit chhâwktu \hian tlêm tête chuan an lo
kiânsan \an ta a, a \hente chu an kal bo va, a \hente chu
kohhrante tlawh vêlin an kal bawk a. Fugella leh
Hermogenate chu kal bo hmasa berte an ni a; Dema chuan
harsatna leh hlauhawmna lo awm chu ngaingam lo vin
tihduhdah tuâr tirhkoh chu a kalsan a. Kreskea chu Galatia
kohhran hnênah Paulan a tîr a, Tita chu Dalmatia ramah a
kal bawk a, Tukika chu Efesi khuâah a tîr bawk a ni. Hê a
thiltawh hi Timothea hnênah ziakin, Paula chuan heti hian
a sawi, “Luka chauh ka hnênah a awm ta a,”1 tiin. Tûn ang
tluk hian tirhkoh chuan a ûnaute rawngbâwlsakna a la
mamawh ngai lo; a lo upa tawh a, a thawk rim bawk sî a, a
lo chak lo ta a ni. Rome tân in thim leh hnâwng churh
maiah a tâng bawk sî nên. A tirhkoh duh tak leh \hian
rinawm tak Luka rawngbâwlnate chu Paula tân chuan a
thlamuân thlâk ngêi mai; amah avâng hian a \hiante leh
khawvêl a biak theih phah a ni.
Hê hun harsa takah hian Onesifora chuan a rawn tlawh
\hin avângin Paula thinlung chu a hlim \hîn a. Hê Efesi mi
kawm nuam tak hian a theih ang tâwkin Paula tânna phurrit
chu tihzân a tum a.
Thutak avângin a zirtîrtu
duh tak chu phuâr a ni a,
ani lah a zalên sî a,
chuvângin Paula chan-
pual chu phurhpui tumin
a bei reng a ni.
Tirhkoh chuan a [491]
lehkha thawn hnuhnung
berah hê zirtîr rinawm
chanchin hi heti hian a
ziak, “L ALPA chuan
Onesifora chhûngte Onesiforan Paula tâng a tlawh
_____
1
2 Timothea 4:11
Zirtirten Isua an muthilhsan
hnênah zahngaihna pe rawh se, ani chuan mi tiharh fo

va, ka khaidiat bun pawh mi zahpui sî lo va, Rome khuâa
a lo kal lai khân ngun takin mi zawng chhuak ta zâwk a
ni. Chumi nî-ah chuan L ALPÂ hnênah zahngaihna hmu
tûrin L ALPA chuan a ni chu ruat rawh se. Efesi khuâa
rawng a bâwl nasatzia kha i hre hlê bawk a ni,” 2 tiin.
Thinlunga hmangaihna leh khawngaihna tuhtu chu
Pathian a ni. Gethsemani-a A lungngaihna dârkârah
khân, Krista chuan A zirtîrte khawngaihna chu a
mamawh a ni. Paula pawh hian harsatna leh tawrhna
chu pawisa lo mah sela, khawngaihna leh \hian chu a
ngai a ni. Khawharna leh kalsan a tawrh laia a rinawmna
entîr nâna Onesifora rawn tlawhna hian, mi dangte tâna
rawngbâwltu \hîn chu a tihlim êm êm a ni. cd
_____
2
2Timothea 1:16-18
439
BUNG–48
PAULA: NERO-A HMÂAH
T HUBUAI sawi tûra Nero-a hmâa Paula a din khân, thihna ngêi [492]
tûr chu a hmabâk awm chhun chu a ni. Thil sual nasa tak
tîa an puhna avâng te, Kristian an huât êm êm lai a lo nih
avângte khân, a tân beisei tûr thil \hâ a tlêm hlê a ni.
Grik mîte leh Rome mîte dânin mî an hêka chuan dikna
rorêlnaah, a âiawh tûrin sawipuitu a rawih an phalsak \hîn
a. Hniâl thiamna avâng te, mî rilru hnehtheihna tûra thusawi
thiamna te, ngenna te, \awng\aina te leh mittui tlâk zawih
zawihna chuan âiawha thusawitu chu nasa takin a pui a, mi
tâng pawh chu thiam a chantîr thei \hîn a ni. Chuti a nih
loh pawhin hremna tûr chu a tinêp thei hlê \hîn a ni.
Amaherawhchu, Nero-a hmâa Paula a din khân a tân
tûmahin sawipuitu nih emaw, thurâwn petu nih emaw an
ngam lo; amah an hêkna thu lo chhinchhiahsaktu emaw, a
thiam thu sawi lo ziahsaktu emaw \hian a nei lo. Chû hun [493]
pawimawh takah chuan Rome khuâa Kristian tû mah a bula
lo dinpui tûrin lo kal an awm hek lo.
Timothea hnêna a lehkhathawn pahnihnaah chauh khân
chu lai huna thil lo thleng chhinchhiahna chu a awm a.
Tirhkoh chuan heti hian a ziak a, “Ka thiamna thû ka sawi
hmasak \um chuan tû mah rêngin mi \anpui lo a ni, mi
thlahthlam ta vek zâwk a, a mawh chu phurin awm hlawm
suh se. Chanchin \hâ keimah avânga hrilh kimin a awm
theih nân leh, Gentailte zawng zawng chuan an hriat theih
nân, L ALPA chuan mi \an a, mi tichak ta zâwk a ni;
sakeibaknei kâa mi kha chhanchhuahin ka lo awm ta a ni,”1
tiin.
Nero-a hmâa Paula a han awm chu an inang lo ngêi mai
lê! Pathian mî, a rinna thusawi ngaithlatu tûr lal sual tak
_____
1
2 Timothea 4:16, 17
mai chuan lei thuneihna tâwp khâwk chu a nei a, thuneihna

bâkah hausakna te, sualna leh khawlohna râpthlâk berte
pawh a nei bawk. Thiltihtheihna leh ropuinaah chuan tû
mahin an tluk lo. A thuneihna hniâl ngam an awm lo va, a
duhzâwng hnialtû tûr an awm hek lo. Lalte chuan a ke
bulah an lallukhum an dah \hîn. A thupêkin sipai ropui
takte chu an kal a, lawng sipai puân zârte chuan hnehna an
entîr a. Rorêlna pindanahte chuan a lim chu an din a,
rorêltûte leh thubuai remtûte chuan a duhzâwng ang zêl
chauhin thû an titlû a, thupêkte an siam bawk a. A thupêkte
chu mi maktaduaih tam takin an âwih a. Nero-a hming
ringawt pawh hian khawvêl chu a tikhûr a. A duh loh zâwng
an tih vaih chuan an bungruâ te, an zalênna te leh an nunna
pawh an hloh mai \hîn a; a duh loh zâwnga awm chu hripui
âi pawhin a hlauhawm zâwk a ni.
Mi tâng, putar erawh chu Nero-a hmâah chuan sum nei
lo vin, \hiante leh thurâwntu pawh nei lo vin a ding a, lalber
hmêl landân chu a rilru chhûng lamah thinrim leh châkna
zahthlâk tak nei tih hriat êm êmin a awm a; an mi hêka
hmêlah vê thung chuan Pathian nêna inremna a thinlungah
PAULA: NERO-A HMÂAH 441
awm ngeizia a lang. Paula chuan retheihna te, mahni [494]
inphatna te leh tawrhnate a kal tlang a ni. A hmêlmâte chuan
dik lo takin an hêk \hîn a, hmingchhiatnate leh ânkhumnate
a tâwk bawk a, chutiang chuan amah chu tihzâm an tum
\hîn a ni; mahsela, ani chuan hlauh nei miah lo vin kros
puân zâr chu a khâisâng \hîn a. A Hotupa angin, in nei lo
vin a vâkvai \hîn a, Amah ang bawkin mihringte tâna
malsâwmna tûrin a nung a ni. Nero-a, mi mûmal lo, mi
zâuthâu, râwng taka rorêltu chuan engtin nge Pathian Fapa
nungchang leh awmdân chu lâwmin, a hriatthiam theih rêng
ang le? Rorêlna pindan lianpui maiah chuan eng thil nge
thleng tih hmuh duh leh hriat duhin, mipui awm hlê hlê
thei tawh lote chuan hmalama awm vê ngêi tumin an rawn
innêk nûlh nûlh mai a. Chutah chuan mi lian leh mi tê,
hausâ leh rethei te, lehkhathiam leh thiam lo, mi chapo leh
inngaitlâwmte an awm a; an zavai mai hian nunna leh
chhandamna kawng hriatna dik nei lo vek an ni.
Juda hote chuan Paula chu an hêkna pângngai \hîn,
‘intihhran tum’ leh ‘kalsual’ tih bawkin an rawn hêk a;
Judate leh Rome mîte chuan khawpui hâltîrtûah an puh
bawk. Hetianga an hêk laite hian Paula chui lungmuâng
tak leh damduâiin a awm reng a. Mipuite leh thubuai
remtûte pawh chuan mak ti takin an en a. Thubuai sawina
tam takah an lo awm vê tawh \hîn a, misual tam tak an lo
thlîr vê tawh bawk a; mahsela, tûna an hmâa ding mi tâng
damduâi mai hmêlpû ang hi an la hmu ngai lo. Thubuai
remtu, mi tângte hmêl ngun taka lo en \hîntu chuan, Paula
hmêl landânah chuan thil sual tihna hmêl rêng an hmu lo.
Amâ âiawha thusawi an han phalsak chuan an zavaiin phûr
takin an lo ngaithlâ a ni.
Paula chuan tûnah hian mipui makti taka lo entûte hmâah
kros chu a châwisâng leh ta a ni. A hmâa mi lo awmte: [495]
Juda te, Grik te, Rome mîte leh ram hrang hrang a\anga lo
kal mikhuâlte a han en chuan, an chhandamna duhsak êm

êmin a thlarau chu a lo phûr leh ta êm êm a. Eng thil ti tûrin
nge helaia hian a lo awm a, eng thil hlauhawmin nge rawn
huâl vêl a, a chan tûr râpthlâk tak la awm mai tûr chu enge ni
tih rêng a hre chang lo. Mi sualte tâna Pathian hmâa dîlsaktu
leh sawipuitu Isua chauh chu a hmû a. Mihringte \awngkam
thiamna leh thiltihtheihna âia nasa zâwkin Paula chuan thutak
chanchin \hâ chu a han sawi ta a ni.
Mihring tlu tawhte tâna inthâwina lamah chuan a
thusawi ngaithlatûte chu a hruai a. Mihringte tlanna tûr
man sawisên loh chu pêk a ni tawh tih a puâng ta a. Pathian
lal\hutthlêng a \âwmpui vêna tûrin ruâhmanna siam vek a
ni tawh. Vântirhkoh, thuchah kengtûte chuan lei leh vân
an lo zawmtîr ta a, mihringte thiltih zawng zawng a chhia a
\hâin Dikna, Chatuana Awm mithmuhah chuan an lo lang
chhuak ta a ni.
Chutiang chuan thutak atâna ding chuan a lo ngên ta a
ni. Mi rinawm lote zînga rinawm, lal tâna rintlâk lohte
zînga rintlâk niin Pathian âiawhin a ding a, a âw chu vân
a\anga âw a ni. A thusawi leh a landânah chuan hlauhna te,
lungngaihna te, leh beidawnna te a awm lo. Thil tisual lo
va inhriatna nghet tak a neih avâng leh, thutak râlthuâm
famkima a inthuâm avângin leh, Pathian Fapa a nih avângin
a lâwm a ni. A thûte chu indonaa hnehna âuthâwm ang mai
a ni. A hnathawh, a nunna pawh pêk a huâm, hnathawh
hlawhchham awm vê ngai lo awm chhun chanchin chu a
puâng a. Amah chu boral mah se, chanchin \hâ chu a boral
vê lo vang. Pathian chu a nun tlat avângin A thutak chuan
hnehna a chang ang.
Chû mi nîa amah hmutûte chuan ‘a hmêlah chuan
vântirhkoh hmêl an hmû a ni.”2
Chûng mîte chuan hetiang thûte hi tûn hma lamin an la
[496] ngaithla ngai lo. Thinlung sak berte pawh a khawih nasa
_____
2
Tirhkohte 6:15
PAULA : NERO-A HMÂAH 443
ngêi mai. Thutak, chiang leh mi hneh thei tak mai chuan
dik lohna chu a paihthla ta a ni. Mi tam takte rilrûah chuan
êng a lo êng chhuak a, chû êng chu lâwm takin an lo zui vê
nghâl ta bawk a. Chû mi nîa thutak sawichhuahte chuan
hnamte chu a tinghîng a, englai pawhin a lo nung ta reng a;
mîte thinlung chu a rawn luah khat a, chûng thutak sawitûte
hmûi chu martarte thlânah chuan tihrehin a awm ang.
Tûnhma lamin Nero-a chuan hê mi hunlaia a ngaihthlâk
ang thutak hi a la ngaihtla ngai lo. Tûn hma lamin a nun
sual takte chu a hnênah tihlanin a awm ngai rêng rêng lo.
Vân ênna chuan a thlarau pindan, sualin a pawlh chhiatna
chu a rawn chhun tlang a, hêkin a la awm vê ang a, a thiltih
rahte chu a la seng ngêi dâwn a ni tih a han ngaihtuah chuan,
hlâuvin a khûr nasa mai a ni. Tirhkoh Pathian chu a hlâu
va, Paula chunga thu tihtlûk pawh chu a ngam lo; tû mahin
an hêk zui ta sî lo va. Hun eng emawti chhûng chu hlauhnain
a thisen chhuah duhna rilrû chu a khapbet a ni.
Hun rei lo tê chu Nero-a thinlung sak leh sualah chuan
vân a lo inhawng a, vân muânna leh thianghlimna chu
duhawm takin a lo lang a. Chû hun rei lo têah chuan
zahngaihna chuan amah chu a rawn sâwm leh ta a. Mahsela
ngaihdam duhna rilrû chu rei lo tê chauh a nei duh ta a ni.
Paula chu tân in thim taka hruai tûrin thupêk chu chhuah a
ni leh ta a; Pathian thuchah kengtu chu kawng khâr hnan a
nih tâk avâng chuan, Rome lalber tân pawh simna kawng
chu chatuân atân khârsak a lo ni vê ta a ni. Amah bâwmtu
thimna chhuntlang tûrin vân a\anga êng chu a lo thleng leh
ngai tawh lo. Pathian phuba lâkna rorêlna chu a lo tuâr
thuâi dâwn ta a ni.
Hê mi hun rei lo têah hian Nero-a chu Grik ramah a zin
chhuak a, hetah hian hmingchhiatna nasa tak a lo nei ta; a [497]
lalram pawh chu a ngaihsamna avâng chuan hmuhsitawm
leh tihhniamin a lo awm ta bawk a. Rome-ah chuan ropui
takin a lo kîr leh a, a rorêlpuite chu a inhuâl vêltîr a, nawmsip

bâwlna chu an nei ta hut hut mai a ni. Hê an hlim hlawp lai
tak mai hian kawtthlêra buaina thâwm chu an hre ta a. A
chhan hre tûrin thuchah kengtu chu tirh a ni a, a lo kîr leh
chuan chanchin râpthlâk deuh mai a rawn thlen ta. Sipai
hotu ber Galba chu Rome-ah chuan lo kalin, khawpuiah
chuan helna chu a chhuak ta phut mai le; kawtthlêrahte
chuan mipui thinrimte chu an khat mup mup mai a, lalber
leh a kaihza vêngtûte that tûrin lal in lam chu an rawn pan
ta dûl dûl mai a ni.
Hê buaina hunah hian Nero-a chuan mi rinawm Paula
angin rinchhan tûr thiltihtheihna leh khawngaihnaa khat
Pathian a nei vê hauh lo. Mipuite kut a\anga tawrhna leh
sawisakna tuâr hlâuvin lal sual leh râwng tak mai chuan
mahni intihhlum a tum a; mahsela, hê hun hlauhawm takah
hian intihhlum chu a ngam leh sî lo va. Tû mâ hruai lohin
khawpui a\ang chuan zahthlâk takin a tlân chhuak a, mêl
tlêm têa hlâ thingtlângah himna a zawng a; mahse a sâwt sî
lo. A bihrûkna hmun chu an zawng chhuak thuai a, amah
ûmtû sakawr chungchuângte an lo hnaih vê leh chuan a sal
chhawr chu a ko va, thihpui khawp hliamna chu a intawhtîr ta
a ni. Chutiang chuan lal sual leh nunrâwng tak chu tihboral a
lo ni ta a, la naupang tak, kum sawmthum leh pahnih mi lek a
la ni. cd
445
BUNG–49
PAULA LEHKHA THAWN HNUHNUNG BER
K AISARA rorêlna hmun a\ang chuan Paula chu tânna rip [498]
chhûngah chuan a kîr leh ta a, amâ tân hahchawlhna tâwi
tê chauh a nei a ni tih a inhria a. Mahsela hun eng emawti
chhûng chu thutakin hnehna a chang ni tih a hre bawk. Amah
ngaithlatu mipui tam takte hnêna Chhandamtu khenbeh leh
tholeh ta chanchin a puâng chu hnehna a ni vê rêng rêng a ni.
Khâ mi nî khân \hang zêl tûr leh chak zêl tûr hnâ chu \an a lo
ni ta. Nero-a leh Kristâ hmêlmâ zawng zawngte chuan dâl leh
tihchhiat tum mah se, an hlawhtling lo.
A tânna rip chhûng thim ruâi maiah chuan nî tinin a \hû a,
Nero-a hnên a\anga thu emaw, remtihna emaw a awm phawt
chuan a nun chu hlan mai theih a ni tih hre rengin, Paula chuan
Timothea chu a ngaihtuah chhuak a, amah chu a chah ta a ni.
Timohtea chu Efesi kohhran enkawl tûra ruât a ni a, chuvângin
Paulan Rome khuâa a zin hnuhnun ber \um hian a hnutchhiah
a. Paula leh Timothea chu hmangaihna leh lainatnain a phuâr
dûn a ni.
A pianthar a\ang khân Timothea chuan Paula chu hnâ a [499]
thawhpuiin, a tuârnaah pawh a tuârpui zêl a, an in\hianna pawh
a lo nghetin, a lo thûk tiâl tiâl a, a lo zahawm lehzual ta bawk
a, a tâwpah phei chuan chu tirhkoh upa leh thawhrim avânga
châu êm êm tawh tân chuan Timothea chu fapa duhawm tak
niin, pâ anga hmangaihin, a châwimâwi a. Chûvângin a
khawhar leh lunglên laia amah hmuh a duh hi a mak lo ve.
Asia ram a\anga Timothean Rome khawpui a lo thlen theih
hmâ chuan hun duhawm tak tak, thla tam tak a lo ral hman a.
Paula chuan thi mai thei a ni tih a inhre reng a; amah hmu
tûrin Timothea chu a lo kal tlâi lutuk ang tih a hlâu hlê a ni.
Mawhphurhna ropui tak pêk a nih avângin hê tlangvâl tân hian
THU BEHCHHAN: 2 Timothea

thurâwn leh zirtîrna pawimawh tak a

nei a ni; tlâi lo va lo kal tûra a tih lai
chuan a sawi duh sawi hman lo va a
awm palh tâkin tiin a thusawi
hnuhnung ber tûrte chu a ziak ta a.
Chanchin \hâa a fapa duh tak mai chu
a vei êm êm a; Timothea chu a hna
enkawlah chuan rinawmna a
pawimawh a ni tih Paulan hriattîr a
tum a ni.
Paula chuan a lehkha chu chibai
bûknain a \an a, “Ka fa duh tak Timothea hnênah: Pathian
kan Pâ leh Krista Isua kan LALPÂ hnên atâ khawngaihna te,
zahngaihna te, remna te lo awm zêl rawh se. A chhûn a zânin
bâng lo vin ka \awng\ainate chuan ka hriatpui \hin che avângin
Pathian hnênah lâwmthû ka hrilh a ni, mi thlahtûte chena chhia
leh \ha hriatna thiang tak nên a rawng ka bâwl \hina hnênah
chuan,” tiin.
Tirhkoh chuan Timothea hnênah chuan rinnaa din ngheh
a \ûlzia a hrilh ngun hlê a ni. Heti hian a ziak a, “Ka kut nghah
avânga Pathian thilpêk nangmaha awm kha chhêm alh tûrin
ka hriatpui che a ni. Pathianin hlauhna thlarau min pe lo va,
thiltihtheihna leh hmangaihna leh rilru fel tak neihna thlarau
[500]
min pe zâwk a ni sî a. Chutichuan kan LALPÂ thu hriattîrna
chu zahpui suh la; kei, amâ mi tâng pawh hi mi zahpui hek
suh ang che. Chanchin \ha avânga hrehawm hi Pathian
thiltihtheihna angzia ziain mi tuârpui zâwk ang che,” tiin.
Paula chuan Timothea chu Thihna boral a, chanchin \haa
nunna leh boral theih lohna tilangtu chanchin puâng tûrin kohna
thianghlimna koh a nihzia chu hre reng tûrin a ngên a ni. Heti
hian a puâng zêl a, “Chû mi chanchin \ha thû chu hriattîr tûrin
tlângâupuitûah leh tirhkohah leh zirtîrtûah ruat ka ni. Chûvâng
chuan a ni, hêng thil pawh hi ka tuâr ni; nimahsela ka zak lo
P AULA LEHKHA T HAWN HNUHNUNG BER 447
ve, ka rina chu ka hria, a hnêna ka kawltîr chu, chû mi nî atân
ngêi chuan a vawng \ha thei tih dik takin ka hre sî a,” tiin.
A rawngbâwl hun chhûng hun rei takah hian Paula chu
Chhandamtû tâna a rinawmnaah chuan a nghîng ngai lo. A
awmna apiangah: Farisaite thinrim hmâah emaw, Rome
thuneitûte hmâah emaw, Lustra khuâa mipui thinrim hmâah
emaw, Makedonia rama tân ina misual hote hmâah emaw,
lawng chhiatnaah emaw, a nunna atâna amah chauha a dinna
hmun, Nero-a hmâah emaw ni sela, a hnathawh chu a zahpui
ngai lo. A Kristian nuna a tum lian tak mai pakhat chu A
hming a huât \hin rawngbâwl hi a ni; hê a thiltumah hian
dodâlna emaw, tihduhdahna emawin a hawikîrtîr thei lo. A
rinna, beihna avânga tihchak, inhlannaa tihthianghlim chuan
amah chu a chelh tlatin, a tichak a ni.
Paula chuan heti hian a chhunzawm zêl a, “chutichuan nang
ka fâ, Krista Isuaa khawngaihna awmah hian thiltihtheihna
neiin awm ang che. Hretu tam takte zînga ka kâa thû i hriatte [501]
kha, chûng chu mi rinawm, mi dangte zirtîr chhâwng thei tûr
angte hnênah chuan kawltîr rawh. Krista Isuâ sipai \ha tak
angin hrehawm mi tuârpui rawh,” tiin.
Pathian rawngbâwltu dik tak chuan harsatna emaw,
mawhphurhna emaw chu a hawisan mai lo vang. A
thiltihtehihna \hahnemngai taka zawngtûte tihlawhchham ngai
lova hnên a\ang chuan chakna hmûin, thlêmna chu a tâwkin a
hneh thei a, a chunga Pathianin tihtûr a nghah chu a thithei
bawk ang. Khawngaihna a dawn chuan Pathian leh A Fapa
chu a hriat tamtîr thei a ni. A thlarau chuan Hotupâ tân
rawngbâwlna pawm tlâk neih chu a châk êm êm a. Kristian
kal kawnga a kal zêlnaah hian “Krista Isuaa awm
khawngaihnaah chuan chak takin” a lo awm ta a ni. Hê
khawngaihna hian a thil hriatahte chuan rinawm taka awm
tûrin a pui thei a. Pathian a\anga a dawn, hriatna chu a hmusitin
a ngaihthah mai lo va, hê hriatna hi mi rinawm, mi dangte a

zirtîr vê tûrte hnênah chuan a kawltîr zâwk a ni.
Timothea hnêna a lehkha thawn tâwp berah chuan Paula
chuan hnathawktu la \halai deuhte hmâah chuan duhthusâm
sâng tak chu a dah a; Kristâ rawngbâwltu a nih angin amaha
tihtûr lo awm chu a târlang a. Tirhkoh chuan heti hian a ziak
a, “Hnathawktu, thutak thû fel taka hmang chu zak tûr a ni lo
angin, Pathian ngaiha \hâa inentîr tûrin \hahnem ngai rawh.”
“Nimahsela tleirâwl châknate chu tlânsan la, thinlung
thianghlima LALPA lam apiangte zîngah chuan felna te, rinna
te, hmangaihna te, remnate ûm vê rawh. Amaherawhchu,
indonate a hring \hîn tih hriain, inhniâlna âtthlâk leh fing lo
vahte chuan tel duh suh. LALPÂ bâwih chuan do tûr a ni sî lo
va; mî zawng zawng chungah zaidamin, zirtîr thiamin, sual
chungah dawhtheiin, do tûra insiamte chu thuhnuairawlh takin
[502]
a zirtîr zâwk tûr a ni; chutichuan, Pathianin thutak chu an hriat
famkim nân a simtîr hlauh ang,” tiin.
Tirhkoh chuan Timothea chu zirtîrtu dik lote laka fîmkhur
tûrin a hrilhlâwk a—chûngho chuan kohhranah hian rawn luh
an tum dâwn sî a. Heti hian a puâng, “Hei hi hre rawh, ni
hnuhnungahte chuan hun khirh takte a lo awm ang. Mî, mahni
inhmangaihtû te, tangka ngainatû te, intivei te, chapo te, Pathian
sawichhetû te, nû leh pâ thu âwih lo te, lâwm nachâng hre lo
te, thianghlim lo te, .... Pathian ngaihsak anna an nei anga;
nimahsela, A thiltihtheihna chu an âwih lo vng; chûng ang
chu hawisan rawh.”
“Misual leh tihdertûte erawh chu mi bum leh buma awmin,
an suâl zuâl deuh deuh ang. Nimahsela nang zawng tû hnêna
zir nge i nih leh, Krista Isuaa rinna awm avâng chuan
chhandamna hmu khawpa tifing thei che Lehkha Thianghlimte
chu i naupang têt atâ hre tawh i ni tih hriain, i thil zir leh i thil
hriat chianahte chuan awm reng rawh. Pathian Lehkha thu
zawng zawng hi Pathian thâwkkhuma pêk a ni a, zirtîr kawngah
PAULA LEHKHA THAWN HNUHNUNG BER 449
te, thiam loh chantîr
kawngah te, zilh
kawngah te, felna
zirtîr kawngah te a
sâwt bawk a ni;
Pathian mî chu hna
\ha tin rêng thawk
tûra kim taka
inthuâmin a famkim
theih nân.” Khaw-
vêla awm sualna do
tûr hian hlawhtling
taka do theihna tûr
hmanraw tam tâwk
Pathianin a buatsaih
a. Beihna tûra
râlthuâm kan neih
theih chu Bible hi a
ni. Kan kâwngte chu
thutaka hrêngin, felna âwmphâw chu kan nei tûr a ni. Rinna
phâw chu kan kutah a awm tûr a ni a, chhandamna lukhum
chu kan chaldâr thlenga khumin, Thlarau ngûnhnâm, Pathian
thû chu lâin, chumi chuan mi sual thal alh thei zawng zawng
leh dâlnate chu timitin, kan kawng chu kan su tlang thei ang.
Paula chuan kohhran hmâah chuan hun harsa tak chu a
awm a ni tih a hria. Kohhran enkawl tûra hnutchhiahte chuan
[503]
hnâ chu rinawm tak leh \hahnemngai taka an thawh a \ûlzia
pawh a hria; Timothea hnênah chuan heti hian a ziak a, “Pathian
mithmuh leh mi nung leh mi thi ngaihtuahtu tûr Krista Isuâ
mithmuhah chuan a inlârna leh a ram chhâlin, \hahnemngai
takin ka hriattîr a che: Thû chu hril rawh; a hunah te, a hun lo
vah te pawh bei zêl rawh; dawhthei taka zirtîr chungin an thiam
loh hriattîr la, zilh la, fuih rawh,” tiin.
Timothea anga mi \hahnemngai leh rinawm hnêna

mawhphurhna khûn tak mai pêk hi chanchin \ha rawngbâwltu
hnâa mawhphurhna leh a pawimawhna lantîrna ropui tak a ni.
Pathian rorêlna hmâa Timothea chu ko vin, Paula chuan thuhril
tûrin a sâwm a; mihringte tihdânte leh thusawite chu sawi lo
vin, hun remchâng apiangah Pathian tâna hriatpuitu ni tûra
inpeih rengin a awm tûr a ni. Mipi tam tak hmâah te, mi malte
hnênah te, hmun râlmuâng leh râlmuâng lo vah te, hlauhna
leh hlohna hmunahte pawh a thawk zêl tûr a ni.
Timothea hi mi nunnêm leh thle sam angreng tak a nih
avângin a hna pawimawh tak hi a lo hnuchhawn mai ang tih a
hlauh avângin, Paula chuan sual zilhnaah rinawm taka awm
tûrin a fuih a ni. Thilsual nasa lehzual titûte phei chu na takin
a zilh tûr a ni. Chuti chu ni mahsela, hêngte hi, “dawhthei tak
leh zirtîrna nên” a ti tûr a ni. Kristâ hmangaihna leh
dawhtheihna chu a tilang tûr a ni a, hlauhnate chu a hrilhfiahin,
Pathian thutak nên a kalpui tûr a ni.
Sualna huat leh zilh duh bawk sî, misualte hnêna
khawngaihna leh dimdâwihna entîr duh bawk sî chu thiltih
harsa tak a ni. Thinlung leh nun thianghlimna tûra kan beih
nasat zawh poh leh sual hriatchianna chu kan nei nasa ting
mai dâwn a ni; thil dik a\anga pên bona chu kan duh lo nasa
tiâl tiâl bawk ang. Thil dik lo titû chungah chuan \ûl lo vah
kan fîr viau tûr a ni lo; amaherawhchu, sual sualzia chu hmuh
[504] hmaih lo tûrin kan fîmkhur hlê tûr a ni. Thil dik lo titûte tân
hmangaihna leh Kristâ chhelna lantîr a ngai a; mahse, a dik
lohna chu nasa taka dawhtheih a lo nih chuan hauhna neih chu
\ûl miah lo vah a inngai ang a, hauh leh zilh a nih pawhin dik
lo tak leh \ûl lova zilhah inngaiin, a lo hnar mai ang tih a
hlauhawm vê thung a ni.
Chanchin |ha rawngbâwltûte hian a châng chuan thil dik
lo titûte hi an dawh theih lutuk avângin thil hlauhawm tak an
ti \hîn a; sualna an ngaih theih phah a, an tih phah bawk.
Chutiang chuan Pathianin a dem thilte chu chhuânlama siamin
leh ngainêpin an tih phah \hîn a ni; hun eng emawti hnûah
phei chuan Pathianin zilhhâu tûra thû a pêkte chu fak zâwk tûr
khawpin an mit a lo del ta hiâl a ni. Pathianin thiam loh a
chantîrte chungah dawhtheihna sual nei khawp thlarau lam
hriatna tibiltûte chuan, rei lo têah Pathianin a pawmpuite
chunga râwng tak leh khirh taka chêin, sualna nasa zâwk an ti
ang.
Mihring finna chapopuina te, Thlarau Thianghlim
hnathawh duh lohna te, Pathian thu thutakte zah lohnate
avângin mi tam tak, Kristian inti vê sîte leh mîte zirtîr thei
khawpa mi tling inti sîte chu Pathian thil ngiatte a\ang chuan
hruaibo an la ni ang. Paulan Timothea hnênah heti hian a
puâng, “Zirtîrna dik an ngaihtheih loh hun a la thleng dâwn sî;
an bengte a zat avângin anmahnî duhzâwng angin zirtîrtûte an
hnênah an khâwm zâwk anga, an bengte chu thutak lamah an
chhu ngawng ang a, thawnthu lam panin an pêng tawh ang,”
tiin.
Hetah hian Paulan a langa sâkhaw mî lote chanchin a sawi
lo, Kristian inti sî an duhdân anga kal tum, mahnî sala tângte
chanchin a sawi zâwk a ni. Chutiang mîte chuan an sualnate
hâu lo va, an nawmsak bâwlnate pawh sawisêl lo thurinte chauh
[505]
an ngaithla duh a ni. Kristâ chhiahhlawh rinawmte thusawi
chuan anmahni chu a tilung ni lo va; anmahni fakdera
châwimâwitûte chauh zirtîrtûah an duh a ni. Rawngbâwltûte
zîngah pawh Pathian thû âia mihringte ngaihdân hrilhtûte an
awm bawk. An hnathawhah rinawm lo vin, thlarau lama
kaihhruaitu tâna rawn zawngtûte chu an lo hruai bo \hîn a ni.
Pathian chuan A dân thianghlimah hian nundân tûr \ha
famkim chu a pê a, hun tâwp hmâ loh chu hê dân, thai han tê
tak tê pawh tihdanglam ngai loh chu, mihringte tihtûr atân a
awm reng dâwn a ni. Krista chu dân tiliana tizahawm tûrin a
lo kal a. Hê dân hi Pathian hmangaihna leh mihring
hmangaihnaah a innghat tlat a, a zirtîrnate zawm hi mihringte

tih tûr pum hlûm chu a ni tih A entîr a ni. Amâ nun ngêiah
Pathian dân zawmnaa entawn tûr a pê a. Tlâng chunga A
thusawiah khân hê dân hian pâwn lam thiltih chauh a huâm lo
va, thinlunga tumte leh ngaihtuahnate pawh a huâm tel vek a
ni tih A entîr a ni.
Hê dân hi zawm a lo nih chuan mîte chu “Pathian
ngaihsak lohna leh khawvêl châknate bânsan tûr leh tûnlai
khawvêlah hian insûm leh fel tak leh Pathian ngaihsak
tûrin”1 a hruai ang. Amaherawhchu, felna zawng zawng
hmêlmâ chuan khawvêl hi salah manin, dân âwih lo tûrin
mî zawng zawng hruai a tum a. Paulan a lo hmuh lâwk
angin, mipuite chua Pathian thutak zawnna leh zirtîrna
a\angin an pêng bo va, an thawnthu duhte sawitu zirtîrtûte
chu an thlang zâwk a ni. Rawngbâwltûte leh mipui zînga
tam takte chuan Pathian thupêkte leh an rapbet tlat a.
Chutiang chuan khawvêl Siamtu chu hmuhsit a lo ni, Setana
chu a thil ruâhmanah hlawhtling intîin a nui vur vur mai a ni.
[506] Pathian dân duh lohna chu a lo \hanglian tiâl tiâl a,
sâkhuana pawh duh lohna a lo pung zêl a, chapona a lo
pung a, nawmsip bâwlna te, nû leh pâ thu âwih lohna te,
leh mahnî lâwmna mai zawngtûte pawh an lo pung ta zêl a
ni. Chûvângin ngaihtuah chîk mîte chuan ram tinah ‘hêng
sualnate hi tidik tûrin eng nge tih theih awm ang le?’ tiin
an zâwt châmchî a ni. Timothea hnêna Paula fuihnaah hian
a chhânna chu hmuh a ni, “Thû chu hril rawh,” tihah hian.
Thiltih dân tûr him awm chhun chu Bible-ah hian hmuh a
ni. Hetah hian Pathian duhdân chu ziah chhuah a ni a, vân
finna sawi chhuahna a ni. Mihringte chuan hetah hian an
nun buaina ropui takte hriatthiamna chu an nei a, a zirtîrnate
ngaihsaktûte hnênah chuan hruait dik lo ngai lo a lo ni ang
a, beihna dik lo va an hun khawhral mai maina lak a\angin
a vêng dâwn a ni.
_____
1
Tita 2:12
Pathian chuan A duhzâwng chu a tilang tawh a, A kâ atâ
thu lo chhuak, lo hniâl fo mai chu mihring tân âtthlâk tak a ni.
Finna Tâwploneian a sawi tawh chun mihring tân hniâl tûr a
awm tawh lo va, a tân rem fel leh chuân tûr thil rinhlelhawm a
awm tawh bawk hek lo. A tihtûr awm zawng zawng chu
Pathian duhdân sawichhuaha awm nên inrem tak leh tlang taka
awm a ni mai. Thu âwihna hi ngaihtuahna leh chhia leh \ha
hriatnain a tih tûr sâng ber chu a ni.
Paula chuan tih tûr a pe zui zêl a, “Nang erawh chu
engkimah fîmkhur la, hrehawm tuâr la, chanchin \ha hrilna
lam hnâ thawk la, i rawngbâwlna kha hlen rawh,” tiin. Paula
chuan a kawng zawh chu a lo zo dâwn ta a, Timothea chu a
hmun luah tûrin a duh a, kohhran chu thawnthûte leh
kalsualnate lak a\angin vêng tûrin a duh a ni; chutilochuan,
hmêlmâ chuan kawng hrang hrangin, chanchin \ha laka an bo
theih nân hruai bo a tum dâwn sî a. Khawvêl thil rêng rênga
intibuai lo tûrin a fuih a; chutilochuan, Pathian tâna thawk
tûrin a inpumpêk thei lo vang a, dodâlna te, zahna te leh a
rinawmna avânga a tuâr tûr tihduhdahnate chu a tuâr zo lo mai [507]
ang. A rawngbâwlna chu a hlen theih nân, Kristan a thih sakate
tân a theihna zawng zawng chu hmangin thil \hâ a ti zêl tûr a
ni sî a.
Paula chu thutak a zirtîr ang zêlin a awm a, hei hi a
thiltihtheihn innghahna chu a ni. A rilru chu a mawhphurhna
hriatna thûk takin a khat a, dikna te, zahngaihna te leh thutak
bulpui nên chuan inbe rengin a thawk a ni. A hlawhtlinna
tichiangtu Kristâ kros-ah chuan a bei tlat a ni. Mahnîa indonaah
chuan Chhandamtu hmangaihna chu amah chelhdingtu berah
a nei a, suâl râl dona leh Kristâ rawng a bâwlnaah chuan a
hmêlmâte dodâlna leh khawvêl mîte huâtna chu tâwnin hma
lam a pan zêl a ni.
Kan tûnlai hun buaithlâk takah pawh hian, kohhran chuan
Paula anga sipai huâi thawktûte a mamawh a ni; hmantlâk
tûra inbuatsaihin, Pathian thilteah chuan thil tam tak lo ti vê

tawhin, \hahnemngaihna leh taihmâkna nei tûra inbuatsaihna
nei mîte mamawh an ni. Tihthianghlim leh mani inhlântûte hi
mamawh an ni; mawhphurhna leh harsatna hnuchhawn ngai
lo mîte, mi huaisen leh dik te, thinlunga Kristâ ‘ropuina
beiseina’ neitû te, ‘thu sawi tûra’ meia tihthianghlimte hi
mamawh an ni. Hetiang mi, hnathawktûte hi Pathian hnâ chuan
a tlachham a; thihna tûr ang maiin dik lohna râpthlâk tak chuan
rilrûte a tibawlhhlawh a, mihring tam berte beiseina chu a tithim
\hîn a ni.
Thutak avângin tehfung châwisângtu, rinawm leh
thawkrimte chuan an nun chu an lo hlân ta a, an hmun luah
tûrin tûte nge lo pên chhuak vê dâwn le? |halaite hian an pâte
kut a\angin an hna thianghlim tak chu an la chhâwng vê dâwn
em? Mi rinawm thi tâte hmun ruâk chu luah tûrin an inbuâtsaih
[508] em le? Tirhkohin tihtûr a hnutchhiahte chu ngaihsak a ni em?
Thawk tûra kohna chu hriat niin, \halaite hîptu, tum sânna leh
mahnî hmasialna tithotu chu bânsan a ni em?
Paula chuan a lehkhathawnte chu mi hrang hrang tân, a
mal malin thuchahte chu a titâwp a, a theih hrâm chuan thlasik
hmâin a hnênah lo kal vat tûrin Timothea chu a chah nawn leh
a. A \ûlna avânga mi \henkhatten an kalsan avâng leh, a \hian
\henkhatten an kalsan avângin a khawhar thû pawh a hrilh
nghâl a. Efesi kohhranten a rawngbâwlna an la mamawh
avânga Timothea chuan lo kal a hreh rih tâkin, Tukika chu a
âiawh tûrin a tîr chhuak nghâl a ni tih pawh a sawi.
Nero-a hmâa thubuai a neih dânte sawiin, a \hianten an
kalsan thû leh, thuthlung vawngtu Pathian khawngaihnain a
chelh reng thûte a sawi hnû-ah chuan, Paula chuan a lehkha
thawn chu a titâwp ta a. A duh tak, Timothea chu Berâmpu
Lalber, a hnuaia berâmpû chu tihhlum ni mah sela, A berâmte
enkawl zêltû tûr hnênah chuan a kawltîr ta a ni. cd
455
BUNG–50
THI TÛRA THIAM LOH CHANTÎR
P AULAN Nero-a hmâa thubuai a sawi hnuhnung ber \um chuan [509]
tirhkoh thusawite chuan lalber chu a hneh êm êm mai a,
thutlûkna pawh chu a siam duh mai rih lo va; Pathian
chhiahhlawh hêka awm chu a chhuah mai duh lo va, thiam
loh pawh a chantîr mai duh hek lo. Amaherawhchu, lalberin
Paula huâtna chu a rawn tichhuak thar leh ta thuai a. Kristian
sâkhua lo darh zêlna chu a dâl theih loh avâng chuan a
thinrim êm êm ta mai a, hun remchâng chhuanlam tûr awm
vêleh tirhkoh chu tihhlum a tum ta a ni. Rei lo tê hnû-ah
chuan Paula chu thiam loh chantîrin, martara thi tûrin thû
tihtlûkna chu a puâng ta a. Rome mî rêng rêng sawisak
phal a nih loh avângin a lû tan tûra thu tihtlûk a ni ta a ni.
Paula chu mi tlêm têin an tihhlumna tûr hmun lamah
chuan an hruai a. Amah tiduhdahtu chuan a thih lai an hmuh
chuan, mî a hneh thei hlê sî a, Kristian-ah an inpe vê mai
ang tih an hlauh avângin mi tlêm tê chauh an hmuhtîr phal
a. Mahsela sipai, amah hruaitu, rilru sak takte pawh chuan [510]
a thûte chu an ngaithlâ a, a thih dâwn lai pawha a hlimzia
leh a lâwm dân an hmuh chuan mak an ti êm êm a. A thi lai
hmutû \henkhatte chuan amah tihlumtûte a ngaihdamna rilrû
leh a tâwp thlenga Krista a rinna a nghîn lohzia an hmuh
chuan, nunna atâna nun rimtui a nihzia an chungah a lang
a. Mi pakhat mai pawh ni lo vin, Paulan a chanchin a sawi
\hin Chhandamtu chu an lo pawm ta a, rei lo tê hnûah hlau
lo vin, an thisen ngêiin an rinna chu an lo nemnghet ta a ni.
A hun dârkâr tâwp ber thlengin Paula chuan Korin mîte
hnêna a lehkha thawn thutak dikziate chu a hriattîr a, “Isua
Kristâ hmêlah chuan Pathian ropuizia hriatna êng chu min
pe tûrin, ‘Thim atâ êng a êng chhuak ang’ titu Pathian chuan
kan thinlungte hi a chhun êng ta sî a. Nimahsela,

thiltihtheihna nasatzia chu keimahnî hnêna mi ni lo vin,
Pathian tâ a nih theih zâwkna tûrin, chû ro chu hlum bêlahte
kan vawng a ni. Lehlam lehlama nêk sâwrin kan awm a,
nimahsela kan thâw a ipik sî lo, mangangin kan awm a,
nimahsela kalsanin kan awm sî lo; vuâk thlûkin kan awm
a, nimahsela tihboralin kan awm sî lo; kan taksâah hian
kumkhuâin Isuâ thihna chu kan pu zêl \hîn a, Isuâ nunna
pawh kan taksâah hian a lan theih nân,”1 tiin.
A tlinna chu amaha awm a ni lo, a thlarau luahkhattu
leh ngaihtuahna tinrêng Kristâ duhdân lama hruaitu Pathian
Thlarau awmpuina leh chênchilhnaah chuan a awm zâwk
a. Zâwlnei chuan heti hian a puâng, “I chunga rilru nghattu
chu, nangmah a rin che avângin thlamuâng tak maia awm
tûrin i vêng ang,”2 tiin. Paula hmêla vân-thlamuânna awm
chuan chanchin \hâah mi tam tak hnehin an awm a ni.
Paula chuan vân boruak chu a chhawm zêl a ni. Amah
pâwltûte chuan Krist nêna an inzawm nghehzia chu an hre
[511]
chiang hlê a. A thusawi thutak mil zêla a nun avâng khân a
thusawi chuan mîte a hneh thei êm êm a ni. Hetah ngêi
hian thutak thiltihtheihna chu a awm a ni. Khawvêl finna
leh zir thiamnain a pêk ni lo, Thlarau Thianghlim duhdân
mila nun hi mi hneh thei tûra Kristianna thusawi \ha ber a
ni. Mi chhân theih miah loha hniâl thiamna chuan dodâlna
chauh a chawk tho maithei a; amaherawhchu, nundân
thianghlim leh mâwi chuan an hniâl fithlâk \hak theih loh
thiltihtheihna a nei a ni.
A kalsan mai tûrte chuan tihduhdahna te, huâtna te leh
mahni ngaihdân chuah dika ngaitûte chu an lo hriatthiam
theih nân \hahnemngai takin fuih a; chuvâng chuan tirhkoh
chuan a thil tawrh mai tûr pawh chu a hre chang lo a ni.
Tihhlumna tûr hmun lama kalpuitu Kristian mi tlêm tête
tihchk nân leh fuih nân, felna avânga tihduhdah tuârtûte
_____
1
2 Korin 4:6-10; 2 Isaia 26:3
THI TÛRA THIAMLOH C HANTÎR 457
hnêna thutiâm chu a sawi nawn leh a. LALPAN A fa rinawm
leh harsatna tâwkte tâna a sawi tin rêngte chu pakhat mah a
thlâwn lo vang tih a hrilh chiang leh a ni. Hun rei lote
chhûng chu thlêmnaten a tilungngai hlawm maithei a; lei
lam nawmnate pawh chu a chang vê lo a ni maithei bawk a;
amaherawhchu, Pathian rinawmna chu an thinlung fuihtûah
an hmang thei a ni, “Ka rina chu ka hria, a hnêna ka kawltîr
chu, chû mi nî atân chuan a vawng him thei tih dik takin ka
hre bawk,” tih hi. Rei lo têah harsatna leh tawrhnate chu
an lo tâwp ang, chutichuan muânna zîng ni êng lâwmawm
leh ni \ha famkim chu a lo thleng ang.
Tirhkoh chuan luirâl piah lam hla tak chu chiang lo tak
leh hlâu chungin a thlîr lo, hlimna leh beiseina lâwmawm
tak neiin a thlîr zâwk a ni. Martara a thih na tûr hmuna a
din lai chuan tihlumtû tûr ngûnhnâm chu a hmu lo va, a
thisen lo dawngtû tûr lei pawh chu a hmu chuang hêk lo; [512]
nipui nîa vân dumpâwl reh ruih mai kâr a\ang chuan chatuan
lal\hutthlêng chu a thlîr zâwk a ni.
Hê mi rinnaa khat hian Jakoba inlârnaa leihlâwn, lei
leh vân zawmtu leh chatuan Pathian leh mihring, tâwpchin
nei thlun zawmtu, Krista entîrtu chu a hmû a ni.
Thlahtubulte leh zâwlneite, amah tungdingtu leh
thlamuântu, rinchhana neitûte chu a ngaihtuah chhuak a;
chû chuan a rinna chu a tichak zual a, a nun pêk pawh chu
a hreh lohphah êm êm a ni. Hêng mi thianghlimte, kum
zabi lo kal zêla an rinna tilangtûte a\ang hian Pathian chu a
dik a ni tih a hria a. A tirhkohpuite Kristâ chanchin \ha hril
tûra kal chhuak, sâkhaw âtchilh hote, ringlo mîte puithûna
te, tihduhdahna leh sawichhiatna tâwk tûr te, ring lo mi,
thim zînga la chêngte hnêna kros chu an châwisân theih
nâna an nun pawh thlâkhlelh tlâka ngai lote—hêng mîte
hian Isua chu Pathian Fapa, khawvêl Chhandamtu anga
hriattîrin a hria a ni.
Isuâ tâna martar
Intihhlumna hmuna thâwm rî te, tân in thim te, leia pûk

leh ransa awmna pûk a\angte chuan martarte hnehna
âuthâwm rîte chu a bengah chuan an lo rî a. Mi rinawmte:
kalsana awm, tihhrehawm, tihduhdah leh sawisak, mahse
hlâu miah lo va rinna avânga hriatpuitûte thupuân chhuah,
“Ka rina chu ka hria,” tih thâwm chu a hria a. Hêng mîte
hian rinna avângin an nun an pê a, an mi rina chuan a
tâwpkhâwk thlengin a chhandam thei a ni tih khawvêl
hnênah an puâng a ni.
Kristâ inthâwinaa tlanchhuah, A thisena sual tlenfaina
nei, A felnaa inthuâm Paula chuan a Tlantu mithmuhah
chuan a thlarau chu a hlû a ni tih amahah a inhria a. A
[513] ‘nunna chu Pathian-ah Krista nêna thuhrûk a ni’ a, ‘a hnêna
kawltîr chu’ thihna hnehtu chuan ‘a vawng tlat thei’ a ni tih
a hria. A rilrû chuan Kristâ thutiâm chu a man tlat a ni.
“Keiin nikin nî-ah ani chu ka kaitho vang,”3 tih chu. A
ngaihtuahnate leh a beiseinate chu a LALPÂ lo kal lehnaah
_____
3
Johana 6:40
THI TÛRA THIAMLOH C HANTÎR 459
chuan a innghat tlat a ni. A lu tantû tûr ngûnhnâm chu a
chunga lek a han nih a, a chunga thihnain thlâ a han zâr lai
tak chuan a ngaihtuahna hnuhnung ber chuan thawhlehna
ni ropui, Nunna Petuin malsâwmna rama hlim taka a lo
lawmluh hun tûr chu a suângtuah daih zâwk a ni.
Aw le, Paula upa tawh tak maiin Pathian thû leh Isua
hriattîrna avânga a thisena hriatpuitu a lo nih a\ang chuan
kum zabi tam tak a lo liam ta. Hê mi thianghlim hun
hnuhnung bera thil lo awmte chu, chhuân lo awm zêl tûrte
tân kut rinawm tak chuan lo chhinchhiah kher lo mah sela,
a thih dâwn lai taka a thusawite chu Thâwkkhum (thû) chuan
kan tân a lo vawng\ha tlat a ni. Tâwtawrâwt rî ang maiin a
âw chuan hmânlai a\ang tawhin tûnlai thleng hian kan
hnênah thû a la sawi reng a; a huaisenna \âwmpuiin mi sâng
tam takte chu Kristâ tân hriatpuitûte an lo ni ta a; a hnehna,
hlimna thangkhâwk vêl chuan lungngaihnain a tihnat
thinlungte chu a khawih harh a ni: “Kei zawng tûnah pawh
hian hlanin ka awm mêk a ni sî a, ka chhuah hun a thleng
tawh e. Intihsiakna \hâ chu ka bei zo tawh a, ka tlânsiakna
kawng ka hlen tawh a, rinna chu ka vawng reng tawh a ni;
tûnah chuan felna lallukhum chu ka tân dahin a awm tawh
a, chû chu LALPA , ngaihtuahtu fel tak chuan chû mi nî-ah
chuan mi pê ang; ka hnênah chauh ni lo vin, a inlârna ngai
apiangte hnênah pawh,”4 tiin. cd
_____
4
2 Timothea 4:6-8
BUNG–51
BERÂMPU RINAWM
[514]
T IRHKOHTEThiltih bû-ah hian tirhkoh Petera chanchin tâwp
lam hi tlêm tê chauh sawi a ni. Pentekos Nîa Thlarau
Thianghlim lo thlen hnû a, kum eng emaw zât, rawngbâwlna
nasa tak an neih laite khân, ani chu kum tina kût laia Pathian
chibai bûk tûra Jerusalema lo kal Judate hnêna châu lo leh
beidawng lo va, thu lo hrilh \hîntûte zînga thawktu pakhat
a ni.
Jerusalema ringtûte an lo pung zêl a, kros thuchah
kengtûten ram dangte pawh an tlawh pawp zêl a. Kristian
kohhran hmasâte tân Petera talen neihte chu sawi theih loh
khawpin a lo hlu ta a. Nazareth Isuâ chungchâng thûa a
hriattîrna hnâ chuan ram tin ram tang a dêng chhuak a. A
chungh hian mawhphurhna thuah hnih a innghat a. Ring lote
hmâah Messia chungchânga hriatpuitu niin, an pianthar nân
\hahnemngai takin a thawk a; chutih lai vêk chuan ringûte tân
hna bîk thawkin, Krista rinnaah chuan a tinghet a ni.
[515] Mahni inphatna nei a, vân chakna chiah rinchhana a awm
hnû-ah Petera chuan berâmpû ni tûra kohna chu a dawng a.
Amah a phatsan hmâ khân Krista chuan Petera hnênah heti
hian a sawi, “I pianthar hunah nangin i ûnaute tinghet ang
che,”1 tiin. Rinnaa lo la kal tûrte tâna tirhkohin hnâ a la
thawhna tûrah hian, hêng thûte hi awmze nei tak leh
hnathawhna tûra \angkai tak an ni. Hê hnâ atân hian sualna
te, tawrhnate leh simnate chuan Petera chu a lo buatsaih a.
A chaklohna a hriat hmâ loh chuan ringtûten Krista rinchhan
an mamawhna chu a hre thei lo. Thlêmna thlipui zîngah
chuan mahni inrinna paih bova, Chhandamtûa innghah
chauh chu mihring tân kawng him awm chhun chu a ni tih
a lo hre thiam ta a ni.
_____
1
Luka 22:32
THU BEHCHHAN: 1 Petera
BERÂMPU RINAWM 461
Tuipui kama A
zirtîrte nêna Krista
n i n k h â w m n a
“Ka berâmte châwm rawh”
hnuhnung ber a neih
\um khân, Petera chu
zawhna ngâi hlîr vawi
thum: “Nangin kei mi
hmangaih em?” 2 tia
fiah a nih hnû-ah chauh
khân, sâwmpahnihte
zînga awmtîr leh a ni.
A hnâ tûr chu ruatsak a
ni a, L ALPÂ berâmte
châwm tûr a ni. Tûnah
hian a lo piangtharin,
pawm a lo ni ta a,
berâm huâng pâwn
lama mîte chhandam
tûra thawk tûr chauh ni
lo vin, berâmte berâmpû a ni bawk tûr a ni.
Petera hnênah Kristan rawngbâwlna tûra thu delhkilh
pakhat chauh a sawi a ni: “Nangin Kei mi hmangaih em?” tih
chu. Hei hi tlinna tûra thil pawimawh chu a ni. Petera chuan
thil dang tin rêng chu a nei a ni mai thei a; mahsela, Krista
hmangaihna tel lo chuan Pathian berâmte chungah berâmpu
rinawm a ni thei lo vang. Hriatna te, thil \ha tihduhna te, \awng
thiamna te, \hahnemngaihnate zawng zawng hi hna \ha
thawhnaah hian an pawimawh a; mahsela, thinlunga Krista
hmangaihna tel lo chuan, Kristian rawngbâwltû hnathawh chu
eng mah lo a lo ni ang.
Kristâ hmangaihna chu tawha hriatna hi a ni lo, a nuna [516]
nunpui chî leh thinlunga thiltihtheihna awm reng lantîrna hi a
ni. Berâmpu nungchang leh awmdân chu a thutak sawi nêna a
_____
2
Johana 21:15-17
inmil phawt chuan L ALPAN hnathawh a pawmpui

chhinchhiahna chu a dah ang. Berâmpû leh berâmte chu
pumkhat an lo ni ang a, Kristaa beiseinaah chuan an lo inzawm
khâwm ang.
Chhandamtun Petera a tihdânah hian amâ tân leh a ûnaute
tân zir tûr a awm. Peteran a LALPA chu phatsan mah sela,
Isuan amah a hmangaihna chu a danglam chuâng lo. Tirhkoh
chuan mi dangte tâna rawngbâwlna hnâ a thawhin
bawhchhetûte chu chhelna te, khawngaihna te leh hmangaih-
ngaihdamnate nên a enkawl tûr a ni. A chak lohna leh a tlin
lohnate hre reng chungin, berâmte leh berâm no a enkawl tûra
dahte chu Kristan amah a enkawl angin, duât takin a enkawl
vê tûr a ni.
Mihring mihrinna ringawt chuan sual lam a âwn reng a,
thlêma awmte leh thil tisualtûte chu dîm lo takin a enkawl
\hîn. Thinlung an chhiar thei lo va, a tawrhna leh a beihna
pawh an hre lo. Hmangaihnaa zilhhâuna te, tihdamna tûra
hliamna te, beiseina thu sawitu vâulâwknate chu an zir a
mamawh a ni.
A rawngbâwl chhûng zawngin Petera chuan a enkawl tûra
dah berâmte chu rinawm takin a enkawl a. Chhandamtuin a
pêk mawhphurhna leh tihtûrte chu pêk tlâk rêng a lo ni tih a
finfiah a ni. Mihringte Chhandamtu, Israelte Beiseina angin
Nazareth Isua chu a châwisâng reng a. A nun chu Hotupa-
Thawktû thununna hnuaiah chuan a dah a. Taima taka
rawngbâwl tûrin ringtûte chu a theih ang ang kawngin a zirtîr
a. Entawn tûr ropui tak a hnutchhiah avâng leh, châu lo va a
[517] thawhna chuan \halai duhawm tam takte chu rawngbâwlna
hnâah inpumpêk tûrin a chawkphûr a ni. Hun lo kal zêl a,
tirhkoh chu zirtîrte leh hruaitu ni tûrin a lo \hanglian vê ta zêl
bawk a. Juda mîte tân deuh bîka rawngbâwlna chu neih a
\hulh ngai loh laiin, tam tam takah hriatpuina hnâ chu nei zêlin,
chanchin \hâa mîte rinna chu a tichak zêl bawk a ni.
BERÂMPU RINAWM 463
A rawngbâwl hun hnuhnung lamah chuan Petera chu
ringtûte, “Ponto ram te, Galatia ram te, Kappadokia ram te,
Asia ram te, Bithunia ramtea Darhho awm” hnêna lehkha thawn
thawn tûra chawhthawh a lo ni ta a. A lehkhâte chuan harsatna
leh manganna tâwktûte rinna chu a tichakin, huaisenna chu a
rawn tithar leh a. Thlêmna tam tak tâwktûte, Pathian an
rinchhanna thlah mai theite chu hna \hâ thawk tûrin a tithar
leh bawk a. Hêng lehkhâte hian ziaktu chu Kristâ tuârnaah
leh A thlamuânnaah chuan a awm nghet hlê a ni tih a lantîr
bawk. A nun zawng zawng chu khawngaihna chuan a thlâk
danglam vek a, a chatuan beiseina chu a chiangin a nghet a ni
tih a hriattîr bawk a ni.
A lehkha thawn hmasa berah chuan Pathian chhiahhlawh
upa tawh tak chuan, a LALPÂ hnênah fakna leh lâwmthu sawina
a nei phawt a, “Kan LALPA Isua Krista Pathian leh Pâ chu fakin
awm rawh se. Ani chuan a khawngaihna nasa tak ang zêlin,
mi thi zîng atâ Isua Kristâ thawhlehna avângin beiseina nung
hmu tûrin min hring leh a; rochan chhe thei lo, bawlhhlawh
kai lo, chuâi thei lo, vâna in tâna khêk chu hmuhna tûrin,
chhandamna, hun hnuhnunga lang tûra peih sâ chu hmu tûrin,
rinna avângin Pathian thiltihtheihnaa vên chu in ni,” tiin a sawi
a ni.
Lei siam thara rochung tûra beiseina chuan Kristian
hmasâte chu a tihlim a, harsatna leh manganna nasa tak hunah [518]
pawh an lâwm \hîn a ni. Petera chuan heti hian a ziak a, “Chû
mî-ah chuan nasa takin in hlim a ni, tûnah a \ûl chuan thlêmna
tin rêng avângin lungngâi rih mah ula; in rinna fiahna,
rangkachak meia fiah hnû pawh a boral \hîn âia hlu zâwk chu,
Isua Kristâ inlâr hunah chuan fakna leh châwimâwina leh
ropuina tûr a lo nih theih nân. Amah chu hmu ngai lo pawhin
in hmangaih a, amah chu tûnah hmu lo mah ula in ring a, lâwm
sawi hleih theih loh leh ropui takin in hlim êm êm a ni; in
rinchhan, in thlarau chhandamna chu hmûin,” tiin.
Tirhkoh thûte chu hun tina ringtûte zirtîrna tûra ziah a ni

a, “thil engkim tâwpna hun a” chêngte tân hian an pawimawh
lehzual bîk a ni. A fuihna thûte leh a vaukhânna thû te, rinna
leh huaisenna thû a sawite chu “tâwp thlenga nghet taka,”3 an
rinna vuântu thlaru tinte tân an mamawh a ni.
Tirhkoh chuan ringtûte hnênah chuan thupui-khap tlat lama
an rilrûte a vahbo lohna tûr leh, an chaknate chu thil lawi lo
mai maia an khawhral lohna tûrin zirtîr a tum a ni. Setana
bumnaa tlûk tum lote chuan an thlarau luhna kawngkâ chu an
vêng \ha tlat tûr a ni a; ngaihtuahna thianghlim lo tichhuak
thei thilte chu an chhiârin, an hmûin, bengin an ngaithla tûr a
ni lo. Thlarau hmêlmâ chuan eng thil pawh a rawt a ni thei a,
chutah chuan rilrû chu a awm tûr a ni lo. Thinlung chu vên
tlat tûr a ni; chutilochuan, pâwn lama sualte chuan chhûng
lamah sualte chu an dah ang a, thlarau chu thimnaah a vâkvâi
ang. Petera chuan heti hian a ziak, “Chûvângin in rilru puân
vengin ngaihven ula. Isua Kristâ inlâr hunah chuan
[519] khawngaihna a rawn kensak tûr che u chu beidawng lo vin
beisei zêl rawh u; ... in hriat loh laia in hmânlai châknate anga
awm lo vin, a kotû che u a thianghlim angin nangnî pawh, in
chêtzia zawng zawngah lo thianghlim zâwk rawh u; ‘Nangni
in thianghlim tûr a ni, kei ka thianghlim sî a’ tih ziak a nih
kha.”
“Heta in châm chhûngin \ih dêkin awm rawh u; in thlahtûte
pêk chhâwn, in awmdân engkhaw ni lawi lo lak atâ chu, thil
chhe thei, tangka leh rangkachaka tla nin ni lo va, Berâm No
hmêlhem lo leh bawlhhlawh kâi lo thisen anga, Kristâ thisen
hlû chuan tla nin ni zâwk tih in hre sî a; ani chu leilung pian
hmâin ruât lâwkin a awm ngêi mai; nimahsela, hun
hnuhnungahte hian nangmahni avângin inlârin a awm a, amah
avângin mi thi zîng atâ a kaithotu leh a ropuina petu Pathian
ringtûte in ni a, in rinna leh in beiseina chu Pathian-ah a awm
theih nân,” tiin.
_____
3
Hebrai 3:14
BERÂMPU RINAWM 465
Mihring chhandamna lei nân hian tangkarua leh
rangkachak hi tâwk ni sela chuan, “Tangkaruâ hi ka tâ a ni a,
rangkachak hi ka tâ a ni,”4 titû tân chuan a va han awlsam
dâwn êm! Mahsela Pathian Fapa thisen hlû chauh chuan
bawhchhetû chu a tlan thei a. Chhandamna ruâhmanna chu
inhlannaah hian a innghat a ni. Tirhkoh Paula chuan heti hian
a ziak, “Kan LALPA Isua Kristâ khawngaihna chu, a retheihna
avânga in lo hausak theihna tûrin, hausa mah sela nangmahnî
avâng ngêiin a lo retheih tâk kha in hre sî a,”5 tiin. Kan
khawlohna zawng zawng lak atâ min tlan theihna tûrin Krista
chu a rawn inpê a ni. Chhandamna malsâwmna lallukhum
atân “Pathian thilthlâwnpêk chu kan LALPA Isua Kristâ zâra
chatuan nunna a ni.”6
Petera chuan heti hian a chhunzawm zêl a, “Ûnaute
hmangaih tak tak tûrin, thutak zawma in thlarau in
[520]
tihthianghlim tawh avângin thinlunga \hahnemngai takin
inhmangaih tawn rawh u,” tiin. Pathian thû, thutak chu
hmangin LALPAN A Thlarau leh thiltihtheihna chu a tilang a
ni. Thuâwihna chuan “Ûnaute hmangaih tak tak tûr a” tlinna
mamawh chu a tichhuak a ni. Hê hmangaihna hi vân a\anga
chhuak a ni a, tumna sâng tak leh mahni hmasial lo thil tihnaah
a hruai a ni.
Thutak chu nunpui a lo nih chuan thlarau chu “Chi chhe
thei lakah ni lo vin, Pathian thu nung reng leh awm rengah
chuan chi chhe thei lo laka pingthar a lo ni ta a ni.” Krista chu
Pathian thû anga pawm a lo nih chuan hê piantharna hi a lo
awm a. Thinlunga vân thutakte chu Thlarau Thianghlimin a
rawn nemkai chuan ngaihdân tharte a lo chhuak a, chakna lo
mu vung vung tawhte kha Pathian thawhpui tûrin tihharh an
lo ni ta \hîn a ni.
Chutiang chuan Petera leh a zirtîr puite chungah pawh a lo
awm a. Krista chu khawvêla thutak tilangtu a ni. Amâ zârah
chi chhe thei lo – Pathian thû chu mîte thinlungah tuhin a awm.
_____
4
Haggaia 2:8; 52 Korin 8:9; 6 Rome 6:23
Amaherawhchu, Zirtîrtu Ropuia zirlai hlu tak takte chu

hrethiam loho hnênah sawi a ni tlat mai. A thawhleh hnûa
Thlarau Thianghlimin A zirtîrna te, zirtîrte hnêna a rawn hriat
nawntîr leh hnû chuan an hriatna lo mu tawhte kha a lo harh ta
a ni. Hêng thutak awmziate hi an rilrû-ah a lo êng thar leh a,
thutak, thianghlim leh tihbawlhhlawh loh chuan hmun a rawn
khuâr ta a ni. Chutichuan, A nuna thil lo awmte chu an tâ a lo
ni vê ta. Anmahni hmangin Thû chuan hriattîrna a rawn nei a,
A mi ruâtte hian thutak thiltihthei tak chu an puâng ta a ni.
“Thû chu tîsâah a lo chang a, kan zîngah a lo chêng ta....
[521] khawngaih leh thutakin a khat.” “A famkimna kan chang
\heuh, khawngaih chunga khawngaih leh chhâwnna nên.”7
Tirhkoh chuan ringtûte chu Pathian Lehkha thûte zir tûrin
a fuih a, chutiang hriatthiamna an neih chuan chatuan daih
hnâ chu an siam thei ang. Petera chuan mi tin thil tawhah hian
a tâwpa hnehna changtûte chuan harsatna leh manganna chu
an tawng ngêi ang tih a hria a; mahsela, Pathian Lehkha thû
hriatthiamna chuan thlêma awm chu Thiltihtheia rinnaah chuan
tihchak leh thinlung thlamuânna neihtîrtu thutiamte chu rawn
hriattîr leh a ni ang tih a hre bawk. Heti hian a puâng, “Mî
zawng zawng hlobet ang an ni a, an ropuina zawng zawng
pawh hlobet pâr ang a ni. Hlobet chu a vuâi a, a pâr chu a tlâ
a, LALPÂ thû erawh chu chatuânin a awm reng a ni. Chû chu a
ni chanchin \hâ an hrilh che u kha. Chutichuan, sualna zawng
zawng te, ngamthlêmna zawng zawng te, vervêkna te, îtsîkna
te, sawichhiatna zawng zawngte bânsan ula, nausên piang thar
tê angin thlarau lam hnutê, engmah pawlh loh chu châk rawh
u; chû mî-ah chuan chhandamna tling khawpa in \hanlen theih
nân; LALPA chu mi khawngaih thei tak a ni tih in hriat tawh
phawt chuan,” tiin.
Peteran lehkha a thawn, ringtûteho hi ring lo mîte zînga
khawsâ an ni a, an rinna kohna sâng takah chuan an rinawmna
chu hêng lehkhâahte hian a innghat nasa hlê a ni. Tirhkoh
_____
7
Johana 1:14, 16
BERÂMPU RINAWM 467
chuan Krista Isua zuitu an nih avânga an ham\hatna te chu
heti hian a hrilh a, “Nangnî zawng chi thlan, lal puithiam ho,
hnam thianghlim, Pathian mîte ngêi in ni sî a; hmânlai khân
mî rêng in ni lo va, tûnah erawh chuan Pathian mî in ni ta a;
hmânlai khân zahngaihna in hmu lo va, tûnah erawh chuan
zahngaihna in hmu ta a.
“Duh takte u, mikhual leh khuâlzin kan nih avângin, thlarau [522]
do \hîntu tîsa châknate bânsan tûrin ka ngên a che u; Gentailte
zînga in chêtzia chu mâwi tak ni rawh se; chutichuan, thil
tisualtûte anga an sawichhiat che u kawngaih chuan, in thil
tih\hat an hmuhte avângin fanin an awm hunah chuan Pathian
an châwimâwi thei ang,” tiin.
Tirhkoh chuan thuneitûte chunga ringtûte awm dân tûr chu
chiang takin a tilang a, “LALPA avâng chuan mihring ruât
apiangte hnêna intulût rwh u; chungnunga awm lalber hnênah
emaw, thil tisualtûte chunga phuba la tûr leh thil \ha titûte fak
tûra amâ tirhchhâwn ram awptû hnênah pawh. Hei hi Pathian
duhzâwng a ni sî, mi âte thusawi fing lo chu thil \ha tîa in
tihdan hi; zalên in ni a, nimahsela in zalênna chu sual khuh
nân hmang lo vin, Pathian bâwiha awm nân hmang zâwk rawh
u. Mî zawng zawng châwimâwi rawh u. Ûnauhote chu
hmangaih rawh u. Pathian \ih dêk ula, Lalber chu châwimâwi
rawh u.”
Chhiahhlawhte pawh an pûte hnêna intulût tûrin a râwn a,
“Chhiahhlawhte u, \i dêk hlîrin in hotûte thû thûin awm rawh
u; mi \hâ leh mi nunnêmte lakah pawh, hei hi a lawmtlâk a ni
sî a,” tirhkoh chuan heti hian a hrilhfiah a, “Mîin Pathian hriatna
avângin tuâr loh tûr tuârin lungngaihna a tuâr hrâm hrâm chuan,
chû chu Pathian lâwmzâwng a ni sî. In sual a, kut thlâk in
tuârin chhel takin tuâr mah ula, fakna eng nge in hlawh \hin?
Amaherawhchu, thil in tih \hat a, in tuârin chhel taka in tuâr
chuan, chû chu Pathian lâwmzâwng a ni. Krista pawh khân a
tuârsak che u avângin hetiang ti tûrin koh in ni asîn; a hniaka
in zuina tûrin entawn tûr a hnutchhiah che u kha. Ani chuan

thil rêng a tisual lo va, a kâah ngamthlêmna a awm hek lo; mî
[523] hauha a awm lâiin a hâu vê lo va, a tuâr laiin a vau lo va; fel
taka ngaihtuah \hîntûa hnênah chuan a inpe zâwk a. Suâl
lamahte thi tawhin, felna lamah kan nun theih nân, amah ngêiin
thingah khân a taksâin kan sualte a phur a; amah vuâkna vuâlte
chuan tihdamin in awm ta a. Berâm bo anga in bo kha, tûnah
erawh chua nin thlarau vêngtu leh Hotû hnênah chua nin kîr
leh tâk hi,” tiin.
Tirhkoh chuan hmeichhiate pawh rinnaa thusawiah leh,
chêtziaahte leh incheinaahte pawh thianghlim taka awm
tûrin heti hian a fuih: “In incheina chu pâwn lam incheina,
sam phiâr te, rangkachak \hi-âwrh te, silhfêna inthuâmte
chu ni lo vin, thinlunga mihring thurûk chu, rilru
thuhnuairawlh leh nunnêm, silhfên chhe thei lo va inthuâm
ni zâwk rawh se, chû chu Pathian mithmuhin a hlu êm êm a
ni,” tiin.
Hei hi hun tina ringtûte tâna zirtûr chu a ni. “An rahah
in hre mai ang.”8 Chhûnglam incheina rilru inngaitlâwm
leh thuhnuai rawlh chu a man chhûtsên a ni lo. Kristian dik
tak nunah chuan pâwn lam incheina chu chhûnglama
muânna leh thinghlinna nêna inrem a ni fo \hîn. Kristan,
“Mîin mi zui a duh chuan mahnî hrehawm pawisa lo vin, a
kros pûin mi zui rawh se,”9 a ti. Mahnî inphatna leh inhlanna
hi Kristian nun chhinchhiahna a ni. LALPÂ tlante tâna kalna
tûr kawng buatsaihah chuan an duhzâwng chu a lo danglam
ta a ni tih fiahna chu, chû kawnga kalte inchei dânah chuan
a lo lang ang.
Mawina duh hi a dik a, duh tûr pawh a ni a; mahsela,
Pathianin mâwina sâng ber, boral thei lo chu duha zawng
hmasa tûrin min duh a ni. Leia mi thianghlim zawng
zawngte sin tûr chu “Rilrû thuhnuairawlh leh nunnêm,”
[524] “puân zai sîn fai tak”10 chu, a hlutna leh a duhawmna, pâwn
_____
8
Matthaia 7:20; 9 Matthaia 16:24; 10 Thupuan 19:14
BERÂMPU RINAWM 469
lam incheina nên tehkhin phâk ruâl a ni lo. Hê incheina
hian hê leiah hian a timâwiin, a ti duhawm a, nakina Lal in
chhûnga luhna tûra chhinchhiahna a ni ang. A thutiâm chu
hei hi a ni, “Puân vâr sinin ka hnênah an lêng vê ang,
chutiang titlâk chu an ni sî a,”11 tih hi.
Inlârnaa Krista kohhranin a tâwn tlang tûr, hun khirh
tak chu thlîr lâwkin, tirhkoh chuan ringtûte chu harsatna
leh tawrhna hmâah pawh nghet taka ding tûrin a fuih a, heti
hian a ziak a, “Duh takte u, in zînga fiahna nasa tak lo awm,
nangmahni fiahna tûra in chunga lo thleng hi, thilmak in
chung lo thleng angin mak ti suh u,” tiin.
Fiahna hi Kristâ sikula zirlai pakhat chu a ni, lei mi
bawlhhlawh nihna a\anga Pathian fâte tithianghlimtu a ni
sî a. Fiahna lo thlengte hi Pathianin A fâte chu a kaihruai
zêl tih lanna a ni. Harsatna leh dâlna lo thlengte hi thunun
nâna A hmanraw thlante an ni a, hlawhtlinna tûra thu tiam
leh ruat a ni. Mihringte rilrû chhiartu chuan anmahnîin an
hriat theih âiin an chak lohnate chu a hre zâwk a. |henkhatte
chuan tlinna \ha takte an nei a, dik taka kaihhruai an nih
phei chuan A hnâ tihhmasâwn nân hman theih a ni ang. A
kaihhruainain hêng mîte hi hmun hrang hrangah rawn
hruaiin, hun hrang hrangah an lo awm a, anmahnin an hriat
miah loh an tlin lohnate chu an rawn hmuh theih phah ta a
ni. Hêng tlin lohnate hi an hneh theih nân hun remchâng a
pê a, rawngbâwlna atân an tlin theihna tûr pawh a ni nghâl
bawk. An lo thianghlim theih nân harsatna meipui an kal
tlang A phalsak fo \hîn a ni.
A roluahtu tûrte chu Pathianin a enkawlna a tâwp mai
ngai lo. Tûnah leh chatuân atâna an \hatna tûra thil \ûl a
[525]
nih lêm loh chuan, Pathianin A fâte chunga harsatna lo
thleng hi a phal lo. Kristan hê leia rawng a bâwl laia biak
in a thenfai ang khân, A kohhran chu A tithianghlim ang,
kros hnehna chu a kalpui zêl theih nân, chakna ropui zâwk
_____
11
Thupuân 3:4
leh sâkhaw mi nihna thûk zâwk an lo neih theihna tûrin A

mîte chungah fiahna leh harsatna a rawn thlen \hîn.
Petera thiltawnah hian, Kristâ hnâ thawhnaaa kros a
hmuh duh loh hun a awm tawh tlat mai. Chhamdamtun
zirtîrte hnêna A tawrh tûr thû leh a thih tûr thû a hriattîr lai
khân Petera chuan, “LALPA, chûng chu i chungah a thleng
tawp lo vang,”12 tiin a âupui a ni. Mahni inkhawngaihna
Kristâ tawrhnaa tel vê thei miah lo chu, Petera hniâlna
siamtu a ni. Zirtîr tân chuan zirlai kha tak mai a ni a, zâwi
zâwiin a zir chho vê ta zêl a, Kristâ kawng chu hê leiah
chuan lungngaihna leh tlâwmna a ni. Mahsela rawhtuina
meipui sâah chuan zirlai chu a zir tûr a ni sî a. Tûnah hian
phurrit phurh kumte chu an lo awmin, a \hat vânglai ang
khân a thawk thei tawh lo va, hetiang hian a lo ziak thei ta
a ni, “Duh takte u, in zînga fiahna nasa tak lo awm,
nangmahni fiahna tûra in chunga lo thleng hi, thilmak in
chunga lo thleng angin mak ti suh u. Kristâ tuârnaahte
tuârpuitûte in nihzia ang zêlin lâwm zâwk rawh u;
chutichuan, a ropuina lo lan hunah chuan nangnî pawh hlim
takin in lâwm thei ang,” tiin.
Kristâ berâmte enkawltûte an nihnaa an mawhphurhnaah
kohhran upate chu tirhkoh chuan heti hian lehkha a thawn
a, “In zînga Pathian pâwlho awm chu enkawl rawh u; tih
tûr a nih vâng ni lo vin, Pathian thû anga châk zâwkin,
hlêpna bawlhhlawh duh vâng ni hek lo vin, rilrûa duh tak
zâwkin, in chante chungah intilal hek lo vin, pâwlho
entawna insiam zâwkin ho rawh u. Berâm Vêngtu Lalber
[526]
chu a lo lan hunin, ropuina lallukhum vuâi thei lo chu in
hmû ang,” tiin.
Berâmpûte dinhmuna awmte chuan, LALPÂ berâm hote
chu ngun takin an vêng tlat tûr a ni. Hei hian duh ang anga
sawisakna a huâm lo; fuihna te, tihchakna te leh châwikânna
te a ni zâwk tûr a ni. Rawngbâwlna chu thusawina mai a ni
_____
12
Matthaia 16:22
BERÂMPU RINAWM 471
lo va, mi mal rawngbâwlna nasa tak a ni zâwk. Hê leia
kohhranah chuan mipa leh hmeichhia thil dik lo tîte an awm
a, hêng mîte hian hê leia nun pawm tlân nêna hnâ an thawh
a, thunun leh zirtîr an lo nih theihna tûrin chhelna te, nasa
taka beihna te an mamawh a ni; chutichuan, nun lo awm
leh tûrah pawh ropuina leh thih theih lohna chu an khum
thei tawh ang. Pastorte mamawh an ni a, berâmpu rinawm:
Pathian mîte fakder lo va, râwng taka enkawl bawk hek lo,
Nunna Chhanga châwmtu ni zâwkte chu mamawh an ni.
Mî, an nî tin nun tidanglamtu Thlarau Thianghlim
thiltihtheihna mamawh a, an thawhsakate tân hmangaihna
mahnî hmasial lo leh chak tak neitûte mamawh an ni.
Kohhrana in\henna te, khâkna te, awhnate leh îtsîknate
ching fel tûrin berâmpû chuan thiam taka hnâ a thawh a
ngai a; thil ching fel tûr chuan Kristâ thlarau nêna a thawh
a ngai ang. Rinawm takin vaulâwknate pêk tûr a ni a,
sualnate zilh tûr a ni bawk a, thil dik lote siam dik tûr a ni
a, pulpita rawngbâwl hnâah mai a tâwp tûr a ni lo va, mimal
rawngbâwlna a nei vê ngêi tûr a ni. Mi tihmawh thinlung
chuan thuchah kalhna a nei mai thei a, Pathian chhiahhlawh
chu ngaihsualin leh sawisêlin a awm mai thei. Hê thû hi
hre reng rawh se, “Chunglam a\anga finna lo chhuak erawh
chu, a tîrin a thianghlim phawt a, chû mi hnû-ah chua ninrem
a duh a, a nunnêm a, a tihnuâm a, khawngaihna leh rah
\hâin a khat a, thlei bîk a nei lo va, a vervêk lo a ni. Felna [527]
rah chu remna siamtûte tân remnain a tuh a ni,”13 tih hi.
Chanchin \ha rawngbâwltu hna thawh chu, ‘thurûk
chatuan a\anga Pathian engkim siamtuah inthupa awm
enkawlna chu eng nge ni tih mi zawng zawng entîr”14 hi a
ni. Hetianga hna thawktu hian mahni inhlanna tlêm thei
ber a thlan a, thusawi chauha a lungâwi a, mi dangte tâna
mi mal rawngbâwlna a hlamchhiah mai chuan, a
rawngbâwlna chu Pathian pawmtlâk a ni lo vang. Kristan a
_____
13
Jakoba 3:17, 18; 14 Efesi 3:19
thihsakate thlarau chuan mimal rawngbâwlna leh fel taka

rawngbâwlna chu an tlachham a, an boral mêk zêl a ni;
berâmte enkawlna tûra mimal rawngbâwlna nei duh lote
chuan rawngbâwlna hnâa an luh hian a awmzia an ngaisual
let dêr a ni.
Berâmpu dik tak rilrû chu mahni intheihnghilhna hi a
ni. Pathian hnâ chu a thawh theih nân mahnî chu a inhmuh
\helh tûr a ni lo. Thuhrilnate neiin leh mîte ina mimal
rawngbâwlnate neiin an mamawhte a lo hria a, an
lungngaihna te, an harsatna te a lo hre bawk a; phurrit Phurtu
ropuia nêna thawk dûnin, an mangannate a tuârpui a, a
lungngaihnaah a thlamuân a, an thlarau ril\âmna a chhâwk
a, an thinlungte chu Pathian tân a hneh ta bawk a. Hê hnâah
hian rawngbâwltu chu vâna vântirhkohten an awmpui a,
chhandamna hmu khawpa tifing theih thutak tih-êna awmin,
amah ngêi pawh chu zirtîrin a awm a ni.
Kohhrana hmun pawimawh luahtûte hnêna zirtîrna a pêk
nêna inzawmin, tirhkoh chuan dân zawm tûr tlângpui,
kohhrana amah thawhpuitûte zawng zawng zawm tûr chu a
tlârlang a. Pâwlho zînga member naupang zâwkte chu
[528]
Kristâ anga inngaihtlâwmna thiltihah an âia upate tihdân
chu zui tûrin a hrilh a ni. “Chutiang bawkin nangnî tleirâwl
deuhte u, upâte hnênah intulût rawh u. A ni, in zâin rawng
inbâwl tawn \heuh tûrin thuhnuairawlhnain inthuâm rawh
u; Pathianin chapote a dodâl a, inngaitlâwmte erawh chu
khawngaihna a pe sî \hîn. Chûvângin a hun têah chuan a
châwimâwi theihna tûr che uin, Pathian kut chak tak hnuaiah
chuan intihnuâi ula, Anin a ngaihsak \hin che u avângin, in
manganna zawng zawng chu Amâ chungah nghat vek rawh
u. Ngaihven ula, fîmkhur rawh u; in khingpui Diabola chu
sakeibaknei rûm \hîn angin a ei theih tûr zawngin a phî ruai
\hîn; ... ring nghet taka awmin, amah chu do rawh u.”
BERÂMPU R INAWM 473
Chutiang chuan, Isuan naupangte A hmangaih
Petera chuan koh-
hranin buaina dang-
lam bîk a tawh lai
chuan ringtûte hnênah
lehkhâ a thawn ta a ni.
Mi tam takte chuan
Kristâ tuârnate chu an
\âwmpui vê tawh a,
kohhran chuan tih-
duhdahna râpthlâk tak
hun chu a kaltlang
thuai dâwn a ni. Kum
rei lote chhûngin
kohhrana zirtîrtû leh
hruaitu rinawmte
chuan chanchin \hâ atân an nun chu an pe dâwn a ni.
Chinghne kohamte chu an lo lût thuâi tawh dâwn a, pâwlho
chu an zuah lo vang. Amaherawhchu, hêng thil engmah
hian Kristaa an beiseina nghattûte hnênah beidawnna a thlen
lo vang.
Fuihna thû leh lâwmn thû chuan Petera chuan, ringtûte
rilru chu tûna harsatnate leh nakin lawka tawrhna lo awm
tûrte a\ang chuan “rochan chhe thei lo, bawlhhlawh kai lo,
chuâi thei lo” lamah chuan a kaihruai a. “Khawngaihna
zawng zawng Pathian, a chatuan ropuina chang tûra Kristaa
kotû ngêi che u chuan, rei lo tê intuâr hnûin, a siam\ha
famkimin, a tinghetin, a tichak ang che u. Amâ hnênah
chuan rorêlna chu chatuanin awm rawh se. Amen” tiin
\hahnemngai takin a dîl a ni. cd
BUNG–52
TÂWP THLENGA DING NGHET
[529]
P ETERA lehkha thawn pahnihna “rinna hlu tak,” amah anga
chang vête hnêna a thawnah hian, tirhkoh chuan Kristian
nungchang \hanlenna tûra Pathian thil tum chu a sawi lang a.
Heti hian a ziak:
“Amâ ropuina leh \hatna zâra min kotu, a chanchin hriat
avângin a Pathian thiltihtheihnain nunna leh Pathian
ngaihsakna lam kawngah chuan thil zawng zawng min pe sî a.
Chûng zârah chuan a thutiâm hlu tak leh ropui nasa takte chu
min pê a ni; chutichuan châkna avânga khawvêla chhiatna lo
awm hi tlân chhuahsan tawhin, chûng thutiâm hlu tak leh ropui
nasa takte avâng chuan, Pathian nungchang in \âwmpui vê
thei ang.”
“A ni, chû mi avâng tak chuan taihmâk rêng rêng chhuahin,
in rinnaah chuan \hatna telh ula, in \hatnaah chuan hriatna
telh ula, in hriatnaah chuan insûmna telh ula, in insûmnaah
chuan chhelna telh ula, in chhelnaah chuan Pathian ngaihsakna
telh ula, in Pathian ngaihsaknaah chuan ûnaute hmangaihna
telh ula, in ûnaute hmangaihnaah chuan hmangaihna telh rawh
u. Chûng chu in tâ a nih a, a pun zêl sî chuan, kan LALPA Isua
[530]
Krista hriatna kawngah chuan, thatchhe lo leh rah lo lo vin a
siam \hîn che u a ni,” tiin.
Hêng thûte hi zirtîrna hlîrin a khat a, hnehna channna tûr
thupui a ni. Tirhkoh chuan ringtûte hmâah Kristian hmasâwnna
leihlâwn chu a rawn lantîr a, rahbi tin hian Pathian hriatnaa
hmasâwnna a entîr a; chuta lâwn tawh chuan din veng veng
theih a ni tawh lo. Rinna te, \hatna te, hriatna te, insûmna te,
chhelna te, Pathian ngaihsakna te, ûnaute hmangaihna te leh
hmangaihna te chu leihlâwn rahbîte chu an ni. Rahbi tinah
chuan kan lâwn zêl ang a, kan tâna Kristâ duhthusâma sângah
THU BEHCHHAN: 2 Petera

TÂWP THLENGA DINGNGHET 475
chuan kan lâwn thleng ang a, chhandamin kan awm ang.
Chutiang chuan Amah chu kan tân fiahnaah te, felnaah te,
tihthianghlimnaah te leh tlannaah te siam a ni ang.
Pathian chuan A mîte chu ropuina leh \hatnaah a ko va,
Amah nêna inzawmna dik tak neitûtte nunah chuan hêngte
hi hmuh a ni ang. Vân thilpêk \âwmpuitûte lo niin,
famkimna thlengin an kal zêl tûr a ni. “Rinna azârah Pathian
thiltihtheihna an vawn tlat a, A thutiâm thlâwn ngai lote an
dîl a, an tâ anga an neih a, Thlarau Thianghlim thiltihtheihna
pêk theih ngêi tûr an dîl phawt chuan, Amahah chuan siam
famkim an ni ang.
Chanchin |hâ rinna an neih hnû-ah chuan, ringtu tih leh
tûr chu a nungchanga \hatna telh tûr a ni; chutiang chuan
thinlung chu a tifai ang a, rilrû chu Pathian hriatna dawng tûrin
a buatsaih ang. Hê hriatna hi zirna dik zawng zawng innghahna [531]
bul chu a ni a, rawngbâwlna dik zawng zawng innghahna a ni
bawk. Thlêmna dona tûra vênghimtu awm chhun chu a ni;
hei chauh hian Pathian nungchang ang chu a neihtîr thei a ni.
Pathian leh A Fapa hriatna azârah ringtu hnênah chuan “thil
zawng zawng nunna leh Pathian ngaihsakna lama thilte” chu
pêk a ni. Pathian felna neih duh tak takte lak a\ang chuan
thilpêk \hâ chu kawmpui tlat a ni lo vang.
Krista chuan heti hian a sawi, “Hei hi chatuan nunna a
ni, Nang Pathian tak chauh leh i tirh Isua Krista hriat hi,”1
Zâwlnei Jeremia chuan heti hian a puâng, “Mi fing chuan a
finna chhuâng suh sela, mi chak chuan a chakna chhuâng
hek suh se. A chhuâng erawh chuan hei hi chhuâng rawh
se, ‘Kei LALPA hi, ngilneihna te, rêldikna te, felna te leia
hmang \hîntu chu ka ni tih mi hriat a, a hriatthiamna chu;
hêng thilte hi ka lâwmzâwng a ni sî’ tih hi LALPÂ thu chhuak
a ni,”2 tiin. Mihring rilrû chuan hê hriatna dawngtu, thlarau
lam thila a hlawhtlinna zâuzia te, thûkzia te leh sânziate
chu a hrethiam phâk mang lo a ni.
_____
1
Johana 17:3; 2 Jeremia 9:23, 24
Kristian nungchang famkim hi tû mahin thlen phâk lohah

ngai suh se. Kristâ inhlanna avângin ringtu tân thil engkim –
nunna leh Pathian ngaihsakna lam thilte chu hmuh theihna
tûrin thil buatsaih vek a ni tawh. Famkimna tehfung chu thleng
tûrin Pathianin min ko va, kan hmâa entawn atân Kristâ
nungchang chu a dah a ni. A mihrinnaah, suâl do reng nun
famkin chu a neih avângin Chhandamtu chuan Pathian nêna
inthuruâlin, mihring chuan hê nunah hian nungchang \ha
famkim a nei thei tih a lantîr a. Hei hi, keinî pawhin hnehna
famkim chu kan nei thei a ni tih Pathian thutiâm chu a ni.
[532]
Ringtu hmâah chuan Krista an thlirna tûr thil mak takte
tihlan a ni a, dân thupêk zawng zawng âwihna chu a ni.
Mahsela, amah ringawt chuan hê dinhmun hi a thleng thei lo
hulhuâ, a ni. Chhandam a nih hmâa Pathian thûin a lo puân:
thianghlimna chu a nei tûr a ni a, chû chu Pathian khawngaihna
hnathawh rah a ni a, thutak Thlarau thununna leh kaihhruaina
hnuaiah kûnin a intulût vek a ni. Kristâ felna rimtui chauh
chuan mihring thuâwihna thil tih tin rêng chu vân rimtuinain a
tikhat a. Kristianin a tih vê tûr chu dik lohna tinrêng hneh
tûrin a bei vê hrâm hrâm tûr a ni. A thlarau sual, dam lo
buainate tihdam tûrin Chhandamtu hnênah a \awng\ai reng
tûr a ni. Hnehna tûra finna emaw, chakna emaw a nei lo;
hêngte hi LALPÂ tâ an ni a, inngaihtlâwmna leh inchhîrna neia
\anpui tûra Amah zawngtûte hnênah A pe \hîn a ni.
Thianghlim lo a\anga thianghlimnaa thlâk danglamna hnâ
hi kal zêl tûr a ni. Nî tinin Pathian chuan mihring thianghlimna
tûrin a thawk reng a, mihring chuan Amah chu a thawhpui tûr
a ni a, nundân dik a neih theihna tûrin a bei hrâm hrâm tûr a ni.
Khawngaihnaah chuan khawngaihna a belh tûr a ni a, chutia
belhchhahna hnâ a thawh zêlnaah chuan Pathianin a tân
tihpunna hnâ chu a lo thawk ang. Thinlunga inchhîrte
\awng\aina ngaithlâa chhâng tûrin kan Chhandamtu chu a
inpeih reng a, A mi rinawmte hnênah chuan khawngaihna leh
muânna chu belhchhahin a awm \hîn a. Anmahni tibuai \hîn
sualnate an donaah chuan, an mamawh malsâwmnate chu lâwm
takin a pe \hîn a ni.
|henkhat chuan Kristian hmasâwnna kailâwnah hian
anmahniin lâwn an tum \hîn a; mahsela an kal zêlnaah chuan
mihring thiltihtheihnaah an rinna chu an nghat \an ta a. Isua
an hmuh \helh ta thuai a, Ani chu an rinna Siamtu leh [533]
Tifamkimtu a ni sî a. A rah chu hlawhchhamna a ni. Anneih
sâ zawng zawng pawh an hloh vek a ni. Kalkawnga châute
awmdân chu lungngaih thlâk tak a ni, an thinlung leh nunah
chuan Kristian khawngaihna chu lo \hang lian mah sela, thlarau
hmêlma chu an inrawktîr phal ta tlat sî a. Tirhkoh chuan heti
hian a puâng a, “Tû pawh chûng thil nei lo chu mitdel a ni a,
hnâitêa mi chauh a hmu thei a, a hmânlai sualte tlenfaisakna
chu a theihnghilh ta sî a,” tiin.
Tirhkoh Petera chuan Pathian thilteah hian thil tam tak a
lo paltlang tawh a. Kum a lo ral zêl a, chhandamna tûra Pathian
thiltihtheihna a rinna chu tihchakin a lo awm zêl a; rinnaa
hmalam pan zêltûte hmâah chuan hlawhchhamna rêng a awm
thei lo va, leilâwn chunglam tâwp, vân kawngka thlenga
hmalam pana lâwn zêltûte hmâah chuan, hlawhchhamna chu
a awm thei lo rêng rêng tih chiang taka a fiahna thlengin a
rinna chu tihchakin a awm a ni.
Kum tam tak chhûng chu Petera chuan ringtûte hnênah,
khawngaihna leh thutak hriatnaah hian \han zêl a mamawhzia
a hrilh \hîn a; tûnah hian a rinna avângin martara thi tûrin koh
a ni thuai dâwn tih a hria a, chuvângin ringtu tinte thlen theih
tûr ham\hatna hlu tak chu sawi lan leh \ûlin a hria a ni. A
rinnaah chuan nghet taka awm tlatin, tirhkoh upa tak chuan, a
ûnaute chu Kristian nunnaa thil tumah chuan nghet taka awm
tûrin a fuih a. Heti hian a ngên a, “Chûvângin, ûnaute u, a
kohna leh a thlanna che u chu tinghet tûrin, taihmâk chhuah
lehzual rawh u; chûng chu in tih zawngin eng tikah mah in tlu
lo vang. Chutichuan Isua Krista kan LALPA leh Chhandamtu

chatuan rama luh theihna chu an pe ngêi dâwn sî che u a,”
tiin. Thutiâm hlu tak a va ni êm! Kristian famkimna lam
pana rinnaa hma lam a pan zêl hian, ringtu hmâah chuan
beiseina ropui tak chu a awm a ni.
[534] Tirhkoh chuan a chhunzawm zêl a, “Chûvângin chûng
thil chu hriain thutak in hnêna awmah chuan in nghet nâa,
chûng thil chu hriattîr che u ka inpeih fo vang. Hê bâwktêa
ka awm chhûng zawng hian, nangmahni hriatpuiin
chawhharh fo che u \hâ ka ti a ni; kan LALPA Isua Kristan
mi hriattîr ang khân, ka bâwktê dah bo hun chu a thleng
thuai dâwn tih ka hre sî a. A ni, ka kal chhuah hnûin chûng
thil chu in hriat reng fo theih nân ka bei ang,” tiin.
Mihring chungchâng thûa Pathian thiltumte chu sawi
tûrin tirhkoh chu a tling tâwk a ni; Kristan leia rawng a
bâwl lai khân Pathian lalram thûte chu a hmûin a hre tam
hlê sî a. Ringtûte hnênah chuan heti hian a hriat nawntîr
leh a, “Kan LALPA Isua Kristâ thiltihtheihzia leh a lo al lehna
thû chu, thu fing taka ngaihtuah chhuah maite zâwm kan ni
lo va, a ropuina hmutûte kan ni zâwk asîn! Ani chuan Pa
Pathian hnên atâ châwimâwina leh ropuina a hmû a, chû mi
lai chuan ropuina nasa tak a\ang chuan hetiang âw hi a
hnênah a lo thleng a: ‘Hei hi ka Fapa duh tak, ka lawm êm
êma chu a ni,’ tiin. Tlâng thianghlimah chuan a hnêna kan
awm lai khân, chû âw chu vân a\anga lo chhuak keimahnî
ngêiin kan hria a ni,” tiin.
Ringtûte beiseina chu chuti khawp chuan chiang mah
sela, hrilhlâwknain a lo sawi angin hriatchianna dang pawh
a la awm leh bawk a ni; chuta \ang chuan mi tinte rinna chu
tihngheh lehzual a ni thei ang. Petera chuan heti hian a
puâng, “Hrilhlâwkna thu nghet lehzual chu kan nei a ni,
[535] khuâ a lo vâr a, vârparh arsî chu in thinlunga a lo chhuah
hmâ loh zawng chu, khâwnvâr hmun thima êng an ngaihsak
anga in ngaihsak chuan in ti\hâ ang. Pathian lehkhâa thu
hrilhlâwk rêng rêng hi mahnîin hrilhfiah tûr a ni lo tih hre
hmasa phawt ula. Thu hrilhlâwk rêng rêng hi mihring thûa
chhuak a ni ngai sî lo va, mîten Thlarau Thianghlim tirhin,
Pathian hnê ata an sawi zâwk \hîn a ni,” tiin.
Mangan huna hruaitu him atân “hrilhlâwkna thu nghet
lehzuâl” chu châwisân a nih laiin, tirhkoh chuan hrilhlâwkna
der meichher lo awm tûr thû chu kohhran a hriatlâwktîr a,
chû chu “zirtîrtu der” ten an rawn châwisâng ang a; chûngte
chuan “kalsualna râpthlâk, an LALPA meuh pawh phatsan
duhna” an rawn luhpui ang. Hêng zirtîrtu dik lo kohhrana
lo chhuakte hi rinnaa an ûnau tam takte chuan dikah an lo
pawm dâwn a ni; chuvângin tirhkoh chuan hêng mîte hi
heti hian a khaikhin a, “chûng chu tuikhur tui awm lo leh,
chhûm thli chhêm lên an ni; chûngte tân chuan thim chhah
mup chu ruât a ni tawh,” tiin. Heti hian a puâng bawk, “an
awmze hnuhnung chu a tîr âi chuan a chhe zâwk a ni. Felna
kawng chu hriat hnûa thupêk thianghlim an hnêna kawltîr
chu hawisan âi chuan, felna kawng chu hre lo sela an tân a
\ha zâwk tûr a ni sî a,” tiin.
Hun tâwp thlenga lo thlîr lâwkin, Petera chuan Kristâ
lo kal leh hmâ lawka khawvêla thil awm dân tûr ziak chhuak
tûrin thâwkkhumna a dawng a, heti hian a ziak ta a ni, “Ni
hnuhnungahte chuan nuihsantûte chu anmahnî châkna anga
awmin, nuihsan chungin an lo kal ang a. ‘A lo kal lehna
thutiâm chu khawiah nge? Siam tirh a\angin engkim a awm
pângngai angin, chi thlahtûte muthilh nî atâ tawh kha a la
awm zêl a lâwm,’ an la ti ang,” tiin. Mahsela, “Muânna leh
himna” tia an sawi lai takin. ... chawp leh chilha boralna an
chungah a thleng ang.”3 Engpawh ni sela, an vâi chuan
hmêlma thangah chuan an âwk lo vang. Lei thil zawng
zawng tâwpna a lo hnaih lai chuan, hun chhinchhiahna [536]
hrethiam mi rinawmte an awm ang. Ringtûa inchhâl mi
_____
3
1 Thesalonika 5:3
tam takten an thiltiha an rinna an phatsan laiin, a tâwp

thlenga tuârchhuak tûr, a la bângte chu an awm dâwn a ni.
Petera chuan an thinlungah chuan Kristâ lo kîr lehna
chu a vawng nung reng a, Chhandamtû thutiâm famkimna
\henkhat chu kohhran hnênah a hrilh a. “In tân hmun siama
ka kal chuan ka lo kîr leh ang a, ka hnênah ka lâ ang che
u.”4 Fiaha awm leh mi rinawmte tân chuan a lo kal lehna
chu tihkhawtlâi angin awm mah sela, tirhkoh chuan heti
hian chiang takin a hrilh a ni, “Mi \henkhatten muânga an
ruât angin, LALPA chu a thutiâm kawngah chuan a muâng lo
ve; tû mâ boral duh lo va, mî zawng zawng lo sim duhin,
nangmahnî lamah a dawhthei a ni zâwk e. Nimahsela LALPÂ
nî chu rûkrû angin a lo thleng ngêi ang; chû mi nî-ah chuan
vânte chu nasa taka rîin a boral ang a, thil bulte chu meia
em ralin a awm tawh ang a, lei leh a chhûnga hnathawh
awmte hi a kâng ral ang.”
“Chûng thilte chu chutianga boral vek tûr a ni tih in
hriat avângin, Pathian ni lo thlen hun tûr chu beisei leh
\hahnemngai taka duhin, awmdân thianghlim leh Pathian
ngaihsak kawngah chuan mi eng ang nge in nih tûr le? Chû
mi nî a thlen avângin vânte lo kângin, a boral ang a, thil
bulte pawh chu meia em tuiin a awm tawh ang. Nimahsela
a thutiâm angin, vân tharte leh lei thar, a chhûnga felna
awmte chu kan beisei a ni.”
“Chûvângin, duh takte u, chutiang thilte chu in beisei
avângin bawlhhlawh kai lo leh sawisêlbo in, thlamuâng taka
in awm a hmuh theih nân che u, taihmâk chhuah rawh u.
Kan LALPÂ dawhtheihzia chu chhandamnaah ruât rawh u;
kan ûnaupa chu tak Paula pawhin a hnêna finna pêk ang
zêla in hnêna a ziak ang khân.... Chutichuan duh takte u,
[537]
nangnin chûng thû chu in lo hriat lâwk avângin fîmkhur
rawh u; chutilochuan, mi sualte dik lohnaah hruai bo va
awmin, in nghet \halai in tlu dah ang e. Amaherawhchu,
_____
4
Johana 14:3
Petera: Isuâ tâna a lehlinga khenbeh
kan LALPA leh Chhandamtu Isua Kristâ khawngaihna leh

hriatnaah chuan lo \hang lian rawh u,” tiin.
Pathian remruât ang zêlin Petera chu Rome khawpuia a
rawngbâwlna chu titâwp tûra phalsak a ni a; chutah chuan
lalber Nero-a thupêk anga tântîr a lo ni ta a ni. Hei hi Paula
an man hnuhnun ber lai kha a ni. Chutiang chuan tirhkoh
ropui takpahnih te, an rawngbâwlna avânga kum tam tak lo
inhmu tawh lote chuan, khawvêl khawpui berah chuan
Kristâ tâna an hriatpuina hnuhnung ber chu an lo nei ta a.
He lai laiah ngêi hian an thisen chu chhuahin, mi
thianghlimte leh martarte buh sengna ropui tak chî ang a lo
ni ta a ni.
Krista a phatsan hnûa lâk luh leh a nih a\ang khân Petera
chuan, hlauh rêng nei lo vin Chhandamtu khenbeh a, tholeh
ta leh vâna lâwn taa chanchin kha huaisen takin a puâng ta
a, entawn tlâk tak a ni. A tânna rip chhûngah chuan Kristâ
thûte chu a hrechhuak leh a: “Tih tak meuhin, tih tak meuhin
ka hrilh a che, i naupan lai khân i tâiah i inhrêng a, i duhna
lam apiangah i kal \hîn a; nimahsela, i upat hunah i kutte i
phar ang a, mi dangin an hrênsak ang che a, i duh lohna
lamah an kâi ang che,”5 tiin. Chutiang chuan Isuâ zirtîr
hnênah a thihdân tûr chu a hriattîr a, krosa a kut phar dân
tûrte lamin a hrilhlâwk a ni.
Petera chu Juda mi ang leh ram dang mî anga vuâk leh
khenbeh tûra thiam loh chantîr a ni a, thihna râpthlâk tak a
tawh dâwn lai chuan A mangan lai taka Isua a phatsanna a
sual lian tak mai kha tirhkoh chuan a hre reng mai a. Kros
[538] hre duh tawh lo khân tunah chuan chanchin \hâ avânga a
nun pêk chu lâwmnaah a lo ngai ta zâwk a; a L ALPA
phatsantu chuan a Hotupa thih anga thih chu châwimâwina
ropui lutukah a ngai a ni.
Petera chuan a sual chu a sim takzet a, Krista pawhin a
ngaidam a ni tih lan nân, thupêk sâng tak pêin, a berâmte
leh berâm note châwm tûrin a hrilh a ni. Amaherawhchu,
amah a inngaidam thei hlawl lo mai. A hun thim lai ber leh
a mangan hnuhnun ber lai a ngaihtuahna pawh khân a
lungngaihna leh a simna chu a tinêp chuâng lo. A tâwpah
phei chuan a tihhlumtu tûrte hnênah, a letlinga kros-a
khêngbet tûrin a dîl ta a. A dîlna chu phalsak a ni a, hetiang
hian tirhkoh ropui tak Petera chu a lo thi ta a ni. cd
_____
5
Johana 21:18
483
BUNG–53
HMANGAIH JOHANA
J OHANA hi tirhkoh dangte âia a danglamna chu “Zirtîr, Isuan [539]

a hmangaiha kha” tia sawi a nih vâng a ni. Kristâ \hian
nihna hi nuâm a ti ber niin a lang a; Chhandamtû hmangaihna
leh rinna lantîrna tam tak a dawng bawk a ni. Hmêl danglamna
tlânga Isuâ ropuina leh Gethsemania A lungngaihna hriatpuitu
pathumte zînga pakhat a ni. Krosa lungngaihna dârkâr tâwp
berah pawh khân Isuan a nû chu a hnênah a kawltîr a ni.
Chhandamtun hmangaih – zirtîra chu a lainat êm avângin
ani pawhin a chakna zawng zawng chu a hlân vê a. Johana
chu grêp hrui, a kûngpuia a awm tlat ang hian Kristâ hnênah
chuan a bei tlat a ni. A Hotupa avâng chuan rorêlna hmun
hlauhawmahte pawh a kal zêl a, kros bulahte pawh a awm vê
reng a, Kristâ thawhleh thû a hriat vêleh thlân lamah a tlân vat
a, mi ngalchak tak mai Petera meuh pawh a tlân pêl a ni.
Johana nungchang leh nundânah hian hmangaihna rinawm
leh mahnî hmasial lo inhlanna a lo lang a, hei hi Kristian [540]
kohhran tâna zir tûr sawi hleih theih loha hlû chu a ni. Johana
hian a hun hnuhnung ama nungchang duhawm tak a neih hi a
pianpui vê rêng a ni lo. A pianpui nungchang chu tling lo vê
tak a ni. A chapo a, a invaivung hlê a, châwimâwinate pawh
dawn a tum nasa mai a; chû chauh a ni lo va, mi ri but but, mî
tihnat duh khawpa huâtna pawh nei mî a ni \hîn. Amah leh a
ûnaupa pawh hi “khawpui ri fâte” tia koh an ni. Hmangaih-
zirtîra nunah hian phuba lâk duhna te, thinchhiatna te leh mi
sawisêlna rilrûte a awm vek a. Mahsela hêng hnuaiah hian
Zirtîrtu ropuia chuan hmangaihna, \hahnemngaihna leh
rinawmna thinlung chu a hmu tlat a ni. Isuan mahnî hmâ a
sialna chu a zilhhâu va, a tumna te chu a tihbeidawnsak a, a
rinna pawh a fiahsak a ni. Mahsela a thlarauvin a ngaih êm
êm, thianghlim-mâwina leh mi dang siam thei hmangaihna

chu a hnênah A tilang a ni.
Chhandamtu nêna an inzui chhûng hian vawi tam tak chu
Johana tlin lohna nungchangte chu langsâr taka tihlan a ni \hîn
a. Vawi khat pawh Amah leh A zirtîrte tâna eitûr lo buatsaihsak
tûrin, Samari khuâa mîte chu hrilh tûrin mîte A tîr hmasâ a.
Amaherawhchu, khawpui a thlen dâwn hnaih chuan Jerusalem
lam pan zêl duhna a nei niin a lang a. Hei hian Samari mîte
chu îtsîkna a neihtîr ta a, an hnêna châm rih tûra sâwm a hnêkin
khualzin narân hnêna an pêk ang takngial pawh chu eng mah
an pe duh ta lo a ni. Isuan tû mah hi awmpui luih a tum ngai
lo. Samari mîte hian Amah chu an mikhual atân lo sâwm ta
sela chuan malsâwmna an lo hloh tâka chu an dawng ngêi
ngêi ang.
Kristan A awmpuinain Samari mîte chu mal a sâwm dâwn
tih zirtîrte chuan an hria a; Hotupa an zah lohna te, an îtsîknate
leh an lo lawm lohnate chu mak an tiin, thinrimnain an khat a.
[541] Jakoba leh Johana phei chu an nasa lehzual a ni. An lo zah êm
êm \hin, an lo cheibâwl dân chu an han hmuh chuan hrem
loha chhuah mai chî niin an hre thei lo. An \hahnemngaihna
avâng chuan heti hian an lo sawi chhuak ta hiâl mai, “LALPA,
hêngho kan vek nân hian Elija tihdân ang khân, vân atâ mei ko
thlâ ila rem i ti em?” tiin. Samari sipai hotûte leh an sipaite
zâwlnei Elija hruai tûra tirhte chhiatna kha sawi lan a ni. An
thusawite chuan Isua chu a tinâ tih an hriatin mak an ti a, hê A
zilhna thû hi an hriat phei chuan mak an ti lehzual a ni, “Eng
ang rilrû ngê in neih pawh in hre lo a nih hi. Mihring Fapa hi
mîte nun tihboral tûra lo kal a ni lo va, chhandam tûra lo kal a
ni zâwk e,”1 tiin.
Amah lo lâwm tûra mîte tihluih hi Kristâ hnathawhnaah a
tel vê lo. Mîte chhia leh \ha hriatna tihluih sak hi Setana a\anga
chhuak, mîten an thlarau an chan avânga an tih \hin chu a ni.
Felna avânga \hahnemngai niâwm fahran hian, vântirhkoh
_____
1
Luka 9:54-56
HMANGAIH JOHANA 485
sualte nêna \anghoin, mîte chuan an mihring puite chu an
sâkhaw ngaihdân zâwmtîr vê tumin tuârna an thlensak \hîn.
Amaherawhchu, Krista chuan zahngaihna entîr rengin, A
hmangaihna tilanga hneh a tum thung a. Thlarauva inkalhna
chu a pawm thei lo va, a khingbâia rawngbâwlna pawh a lâwm
thei bawk hek lo; eng mah phût nei lo va rawngbâwlna chauh
A duh a, hmangaihna avânga phal taka thinlung hlanna chu a
lâwmzâwng a ni.
Hun dang lehah pawh, Jakoba leh Johana chuan an nû ruâiin
Krista lalrama châwimâwina dunhmun sâng ber luah phalsak
an nih theih nân dîlna an theh lût a. Kristan a lalram wmdân
dik tak a zirtîr fo \hîn chung pawhin, hêng zirtîr la \halai tak
maite hian mihringte duhdân ang ngêia Messia chuan A
lal\hutthlânga \hû a, lalna leh thuneihna chu a kenkawh an la
beisei tlat reng a ni. An nû lah chuan a fapate tân hê lalrama
[542]
châwimâwina
hmun chu a lo
duhsak vê bawk sî
nên, heti hian a dîl
vê ta ngawt mai a
nih chû! “Hêng ka
fapa pahnihte hi i
ramah, i ding lamah
pakhat, i vei lamah
pakhat an \hut
theihna tûrin thû pê
ang che,” tiin.
Isua erawh
chuan, “in dîl chu in
hre lo a ni, ka no in
tûr chu in in theiin,
ka baptisma chan
tûr chu in chang vê Isuâ âwm nghêngin
thei em ni?” tiin a chhâng a. A tuârna leh a thubuâi chu A lo

hrilh tawh avâng chuan chû chu hre rengin, mahni inring tâwk
takin, “Thei e,” an lo ti ta a ni. An LALPA chunga thil lo thleng
rêng rêng han \âwmpui vê chu châwimâwina sâng berah leh,
rinawmnaah an ngai a ni.
Krista chuan heti hian a puâng ta a, “Ka no chu in in ngêi
ang, baptisma ka chan ang chuan nangnî pawhin baptisma in
chang vê ngêi ang. A hmâah chuan lal\hutthlêng ni lo vin
kros a awm a, A kut dinglam leh vei lamah mi sual pahnih.
Jakoba leh Johana chuan an Hotupâ tuârna chu an \âwmpui vê
ang a, pakhat chu ngûnhnâma thah thuâi tûr a ni a, pakhat chu,
Hotupa zuitûte zînga dam rei ber niin, a hnâah te, demnaah te
leh tihduhdahnaahte amah \âwmpuitu a ni ang. “Nimahsela
ka ding lam leh vei lama \hut tûr thû chu keia pêk tûr a ni lo
va, ka Pâ buatsaih sakate tân a ni zâwk ang,”2 tiin.
Isuan chû dîlna awmtîrtu rilrû chu a hrethiam a,
chûvângin zirtîr pahnihte chapona leh tum dân chu heti hian
a zilhhâu ta a ni. “Gentailte chunga rorêltûte chu an chungah
an lal êm êm \hîn a, an mi liante chuan an chungah thû an
nei êm êm bawk \hîn tih in hria e. Nimahsela, nangnî zîngah
zawng chutiang a ni lo vang; tû pawh in zînga mi lian nih
duh apiang chu, in rawngbâwltuah a awm zâwk tûr a ni; tû
pawh in zînga hmasa ber nih duh apiang chu in
[543] chhiahhlawhah a awm bawk tûr a ni; Mihring Fapa hi
rawngbâwlsaka awm tûrin a lo kal lo va, rawngbâwl tûr leh
mi tam tak tlan nâna a nun pe tûr zâwka a lo kal ang khân,”3
tiin.
Pathian lalramah chuan dinhmun hi duhsakna vâng maia
neih a ni lo. Hlawhchhuah pawh a ni lo, duh dân ang mai
maia pêka hmuh pawh a ni hek lo. Nungchang rah chhuah
a ni zâwk. Lallukhum leh lal\hutthlêngte chu kan LALPA
Isua Kristâ khawngaihna azâra mahni inhnehna chhin-
chhiahna a ni.
_____
2
Matthaia 20:21-23; 3 Matthaia 20:25-28
HMANGAIH J OHANA 487
Rei tak hnû-ah
chuan Johana
chuan Krista a
tuârpuina azâra A
khawngaihna
changin, L ALPA
Isuan A lalram bul
hnâia awmna tûra
thil pawimawh
chu a hnênah a
rawn tilang ta a ni;
Krista chuan, “A
hnehtu apiang ka
lal\hutthlêngah ka
hnênah ka \huttîr
ang, kei pawhin
ka hneh a, ka Pâ
hnênah A lal-
\hutphaha ka \hû
ang khân,”4 a ti. Krista hnaih bera \hu tûrte chu: mahnî-
inhlanna hmangaihnaa A thlarau zuk \âwmpui thûk berte an
ni ang – hmangaihna “mahni infak lo, uâng lo, .... mahnî
hmasial lo, thinur thut lo, suâl lam ngaihtuah lo,”5 chu.
Mihringte chhandamna tûra thih thlenga inhlân a, thawk a,
nung a, engkim pe tûra kan LALPA leh zirtîrte chelhtîrtu
hmangaihna chu.
Vawi khat dang leh chu thusawia an rawngbâwl \antirh
vêl lai a ni a, Jakoba leh Johana chuan mi pakhat, Krista zuitu
pawh ni lo va an hriat, A hminga ramhuai hnawtchhuaktu an
tâwk a. Zirtîrte hian hetianga thawk tawh lo turin an khap a,
hetianga an thiltih hi dik hlêin an inhria a ni. Mahsela Kristâ
hnêna an rawn sawi chuan heti hian a lo zilh hâu ta a ni, “Khap
tawh suh u, tû mah ka hminga thilmak ti sîa mi sawichhe nghlâl
_____
4
Thupuan 3:21; 51 Korin 13:4, 5
[544] thei an awm lo a ni,”6 tiin. Krista nêna in\hianna inlantîr tû

mah hi hnar tûr an ni lo. Zirtîrte chuan rilru zîm tak leh hnarna
rilrû an pu tûr a ni lo, an Hotupain a neih \hin mi khawngaihna
zâu tak chu an nei vê tûr a ni. Jakoba leh Johana-ten hê mi an
khap hian LALPA châwimâwina tûr an thlîr niin an inhria a;
mahsela mahnî hmâ an sial a ni tih an lo inhmu \an ta a ni. An
dik lohnate inhriain, zilhna chu an lo pawm ta a ni.
Kristan khawngaihnaa \hanna tûr leh A hnâa an tlin theihna
tûra zaidamna leh, inngaihtlâwmna tûra zirlai a pêkte chu,
Johana tân chuan an hlu ber mai a ni. Zirlai tinte chu a khâwl
\ha zêl a, Pathian duhdân nêna inremin a nun chu siam a tum
reng a ni. Johana chuan Kristâ ropuina; khawvêl ropuina leh
thiltihtheihna, beisei tûra zirtîr a lo nih \hin dân chu ni lo vin,
“Pâ fa mal neih ropui angin a ropuizia kan hmû, khawngaih
leh thutakin a khat,”7 tih ang zâwkin a lo hmu ta a ni.
Johanan Hotupa a hmangaih leh a duhna thûk tak avâng
chuan Kristan amah chu a hmangaih ta a ni lo; chû hmangaihna
rah chu a ni zâwk. Johana chuan Isua ang nih a duh a, Kristâ
hmangaihna hûhâng mi tidanglam thei hnuaiah chuan a lo
zaidamin a lo inngaitlâwm ta a ni. Mahnî chu Isua-ah chuan
thuhrûk a lo ni ta. A \hiante zawng zawng âiin Johana chu,
chû nun mak tak thiltihtheihnaah chuan a inpe thûk a. Heti
hian a sawi, “Chû mi nunna chu a lo lang ta a, kan lo hmû a,”
“A famkimna kan chang \heuh, khawngaih chunga khawngaih
lehchhâwnna,”8 tiin. Johana chuan Chhandamtu chu amâ
nuntawng a\ang ngêiin a hria a ni. A Hotupâ zirlaite chu a
[545] thlarauvah chuan a inziak nghet tlat a. Chhandamtû
khawngaihna a han puân chhuah khân a taksa pum pui
luahkhattu hmangaihna chuan a thusawi mâwl tak chu a lo
pawlh mâwi ta a ni.
Johana chuan Krista a hmangaihna a thûk êm avâng chuan
A bul hnâia awm reng mai hi a duh a. Chhandamtu chuan
sâwm leh pahnihte kha a hmangaih \heuh a, mahsela Johana
_____
6
Marka 9:39; 7 Johana 1:14
HMANGAIH J OHANA 489
hian a hmangaih lêt vê lehna rilrû a nei nasa ber a ni. Mi
dangte âiin a naupang a, naupangte rinna, mi dang âia nei tam
zâwkin, a thinlung chu Isuâ hnênah a hawng a ni. Chutiang
chuan Kristâ khawngaihna pawh alo nei tam zâwk a, amah
hmangin Chhandamtû thlarau lam zirtîrna thûk ber mai chu
mipuite hnênah hriattîr a lo ni ta a ni.
Isuan Pâ âiawhtûte chu a hmangaih a, Johana hian zirtîr
dang zawngte âiin Pâ hmangaihna chu a sawi thei a ni. A
nungchangah Pathian nungchang chu a lantîr avângin, amâ
thlarau ngêiin a lo hriatte chu a mihringpuite hnênah a tilang
a. A hmêlah chuan LALPÂ ropuina chu tihlan a ni. Amah
tidanglamtu thianghlim-mâwina chu, a hmêl a\ang chuan
Kristâ hmêl angin a lo êng chhuak ta a ni.
Zah tak leh hmangaihnain Chhandamtu chu a en a, Krista
anna lo nei tain, Amah nêna inpâwlna chu a thil duh tak a lo ni
ta a, a nungchangah chuan a Hotupâ nungchang chu a lo lang
chhuak vê ta a ni. Heti hian a lo sawi ta, “Ngai teh u, Pâin min
hmangaihna chu a va nasa êm! ‘Pathian fâah te’ min vuah tâk
hî! .... Duh takte u, tûnah hian Pathian fâte kan ni a, eng tin
nge kan la awm dâwn tih erawh chu a la lang rih lo ve; Amah
a lo inlâr chuan Amah angin kan awm dâwn tih zawng kan
hria, Amah chu a awm pângngâi ang takin kan hmu dâwn sî
a,”9 tiin. cd
_____
8
1 Johana 1:2; Johana1:16; 91 Johana 3:1, 2
BUNG–54
HRIATPUITU RINAWM
[546]
K vân lâwn hnû-ah chuan Johana chu Hotupâ tâna
RISTÂ
rinawm tak leh \hahngmngai taka rawngbâwltu a ni.
Pentekos Nî-a Thlarau leihbuak pawh kha zirtîr dangte ang
bawkin a chang vê a; \hahnemngaihna thar leh
thiltihtheihnate nên mîte hnênah Nunna thûte chu sawiin,
an ngaihtuahnate chu Hmuh theih loha lamah hruai a tum a
ni. Thusawitu thiltihthei tak, \hahnemngai leh phûr tak a
ni. |awng mâwi tak leh ri mâwi takin thûte chu a sawi a,
Kristâ hnâ a thawhte pawh a sawi bawk a, a thu ngaithlatûte
thinlung khawih zâwng takin thû a sawi a ni. A thûte chu
hriatthiam awlsam tak, a thusawi chhuahte chu thutak,
thiltihtheihna ropui tak nei, phûr taka zirtîr \hîn a nih
avângin mi chi tin rêngte chu a thleng thei a ni.
Tirhkoh nun chu a zirtîrnate nên a inrem thlap a. Kristâ
hmangaihna a thinlunga êng chuan a mihringpuite, a bîk
takin Kristian kohhrana a ûnaute tân \hahnemngai tak leh
châu lo vin rawngbâwl tûrin a kaihruai a ni.
[547] Krista chuan zirtîr hmasâte chu anmahnî A hmangaih
angin inhmangaih tlâng tûrin a sâwm a. Chutiang chuan
Kristâ beiseina ropui chu anmahnîah a awm a ni tih khawvêl
hnêna hriattîrtu tûrte an ni. “Thupêk thar ka pêk che u hi,
inhmangaih ula; keiin ka hmangaih ang che u hian nangnî
pawh inhmangaih ula,”1 a ti. Hêng thûte hi sawi a nih lai
chuan zirtîrte chuan an hrethiam thei lo; amaherawhchu,
Kristâ tawrhnate an han hmû a, khenbeh a nih a, a thawhleh
hnûa vâna a lâwn a, Pentekos Ni-a Thlarau Thianghlim an
chunga a lo awm hnû-ah chuan Pathian hmangaihna chu an
lo hrethiam ta a, inhmangaih tawn tûr a nih dânte pawh chu
an lo hrethiam lehzual ta a ni. Chutichuan, Johana chuan a
zirtîrpuite
_____
hnênah chuan heti hian a lo sawi thei ta a ni:
1
Johana 13:34
HRIATPUITU RINAWM 491
Isuâ Thlân ruâk
“Hetah hian Pathian hmangaihna chu eng nge a nih kan

hria, Amah chuan kan tân A nunna chu A pêk tâk avângin;
keinî pawhin ûnaute tân kan nunna kan pe vê tûr a ni,” tiin.
Thlarau Thianghlim a lo thlen hnû a, Chhandamtu nung
chanchin zirtûten an puân khân an thil duh tak chu thlarau
chhandamna a ni. Mi thianghlimte nên inpâwlhona chu
nuam an ti a; an nunnêmin, mi dang ngaihtuahnate an nei a,
mahni-inphatna rilru an nei bawk a, thutak atân chuan eng
pawh hlan an inhuâm a ni. An nî tin inkawm khâwmnaah
chuan an chunga Kristan hmangaihna a lo dah tawh chu an
tilang ta a. Hmasial taka mahnî thû sawi lo leh, thil ti lo
vin mi dangte thinlunga hê hmangaihna hi chhit alh vê an
tum a ni.
Chutiang hmangaihna chu ringtûte chuan an châwm lian
reng tûr a ni. Thupêk thar chu âwih a kal chhuakin, A thil
ngiat zawng zawngte chu an tihfamkim theih nân Krista [548]
nên an inzawm nghet tlat tûr a ni. A felnaa thiam chantîrtu
Chhandamtu thiltihtheihna chu an châwimâwi tûr a ni.
Mahsela zâwi zâwiin thil a lo danglam ta. Ringtûte

chuan mi dangte tlin lohnate chu an lo zawng \an a. Dik
lohnate chu an lo sawiin, insawisêlna duhawm lo takte chu
an lo nei ta a. Chhandamtu leh A hmangaihna chu an lo
hmuh \helh ta a ni. Pâwn lam serh leh sângte chu an lo
ngai pawimawh ta zâwk a, rinna a tiha tih lam âiin
ngaihruatna lamah chuan an lo kherkhiâp ta zâwk a. Mi
dangte thiam loh chantîr an tumna lamah chuan anmahnî
dik lohnate chu an lo en khûm a. Kristan ûnau inhmangaihna
thû a sawite pawh kha an lo hloh zo ta a, a lungchhiat thlâk
ber phei chu an hlohna an inhre chhuak thei lo chu a ni. An
nun a\angin hlimna leh lâwmna a chhuak ta daih tih an hre
lo; chutianga an thinlung a\anga Pathian hmangaihna an
khâr hnan avâng chuan thimah an kal thuâi ang.
Johana chuan kohhranah ûnau inhmangaihna a lo chuâi
tiâl tiâl tih a hriatin, hê hmangaihna hi neih reng a
mamawhzia chu ringtûte hnênah uâr takin a hrilh a.
Kohhran hnêna a lehkha thawnte pawh hê thil ngaihtuahna
hian a khat a ni. “Duh takte u, i inhmangaih tlâng \heuh
ang u; hmangaihna hi Pathian laka chhuak a ni sî a; mi tin
hmangaihna nei apiang Pathian hrin an ni tawh a, Pathian
an hre bawk a. Hmangaihna nei lo chuan Pathian a hre lo;
Pathian chu hmangaihna a ni sî a. Hê mî-ah hian Pathian
khawngaihna kan chungah a lo lang a, amah avânga kan
nun theihna tûrin Pathianin A Fapa neih chhun khawvêla a
rawn tirhah hian. Hê mî-ah hian hmangaihna awm;
keimahnin Pathian kan hmangaih ka tî a ni lo va, Amahin
min hmangaih a, kan sualte thupha châwina ni tûrin A Fapa
a rawntîr ka tî a ni zâwk e. Duh takte u, Pathianin chuti
kauva min hmangaih chuan keinî pawh kan inhmangaih tûr
a ni,” tiin a ziak a ni.
Hê hmangaihna hi ringtûten an tilang chhuak ngei tûr a
ni tih a bîk taka tihlan nân heti hian a ziak a ni: “Thupêk
HRIATPUITU R INAWM 493
thar in hnênah ka ziak a ni, chû chu Amah leh nangmahnîah [549]
a lang a ni; thim chu a bo mêk avâng leh, êng tak tak chu
tûnah a lo ên tâk avâng hian. Mahnî ûnau haw sî a ‘êngah
ka awm’ titû chu tûn thlengin thimah a la awm reng a,
amahah chuan thutak rêng a awm lo. Mahnî ûnau hawtu
erawh chu thimah a awm a, thimah a vâk bawk a ni; thimin
a mit a tihdel tawh avângin a kalna pawh a hre \hîn lo. “Tû
pawh hmangaihna nei lo apiang thihnaah a la awm reng a
ni. Tû pawh a ûnau huâ chu tualthat a ni, tuâlthattu tû mah
chatuan nunna nei reng rêng an awm lo tih in hre sî a. Hê
mî-ah hian Pathian hmangaihna eng nge a nih kan hria, amah
chuan kan tân a nunna a pêk tâk avângin, keinî pawhin
ûnaute tân kan nunna kan pe vê tûr a ni,” tiin.
Kristâ kohhran tihlauhawmtu ber chu khawvêl mîte
dodâlna a ni lo. Chhiatna râpthlâk ber mai thlentu chu
ringtûte thinlunga sualna châwm lenna hi a ni, Pathian
hnathawh hmasâwnna dâltu ber chu a ni bawk. Awhna te,
rinhlelhna te, dik lohna hmuhchhuah tumna te leh, sual
ngaihtuahna neih rengte hi, thlarau mî nihna tihchak lohna
kawng chiang tak mai chu an ni. A leh lamah chuan
Pathianin A Fapa khawvêlah A rawn tîr a ni tih hriattîrna
chak ber mai chu A kohhran siamtu mi chi hrang hrang
zînga inremna leh, inzawmna awm hi a ni. Hê hriattîrna hi
Krista zuitûten an neih tûr ham\hatna chu a ni.
Amaherawhchu, hei hi ti thei tûr chuan Kristâ thupêk
hnuaiah anmahni an indah tûr a ni. An nungchang chu A
nungchang nên a inrem tûr a ni a, an duhna leh A duhna
pawh an inrem bawk tûr a ni.
Kristan heti hian a sawi, “Thupêk thar ka pêk che u hi, [550]
in inhmangaih tlâng tûr a ni tih hi. Keiin ka hmangaih che
u ang bawkin nangnî pawh in inhmangaih tûr a ni,”2 tiin.
Thusawi mak tak chu a ni e; mahsela, a tiha tih chu a awm
mang sî lo a lê! Tûnlai hian Pathian kohhranah ûnau
_____
2
ibid.
inhmangaihna hi lungchhiat thlâk takin tlâkchham a ni.

Chhandamtu hmangaiha inchhâl sî tam tak hian inhmangaih
tawnna an nei lo a ni. Kristiana inchhâlte rinna hian an
nunah tihthianghlimna hnâ a thawk em tih ring lote chuan
an lo thlîr eng a; an nungchanga dik lohna awm leh an chet
dât dik lote chu rang takin an hmu thei a ni. Ngai teh u,
hêng mîte, Kristâ puân zâr hnuaia dingho sîte hi an ‘inhaw
tawn a ni’ tia hmêlmâin a kawhhmuh leh, a sawi theihna
tûrin Kristiante chuan hun an pe tûr a ni lo. Kristiante chu
an zavâiin chhûngkaw khat an ni a. Vân Pâ thuhmun fâte
an ni vek bawk a ni. Nghet tak leh ngilnei takin an
inphuârkhâwm tlat tûr a ni.
Kristan a tihlan ang khawngaihna nêm tak mai tilang
tûra min sâwmnaah hian, thinlung khawih thei bera sâwmtu
chu Pathian hmangaihna hi a ni. Mahnî hmasial lo taka
ûnau hmangaihtu chauh chuan Pathian hmangaihna dik tak
chu a nei a ni. Kristian dik tak chuan thlarau chu hlauhawma
a awm a phal lo vang a, hrilhlâwk loh leh enkawl loha a
awm a remti bawk hek lo vang. Thil sual titûte chu a hawsan
mai lo ang a, hlim lohna leh beidawnnaah a hnutchhiah mai
bawk lo vang a, Setana indona hmunah a tlûk a phal mai
bawk hek lo vang.
Kristan mi hneh theihna tûra hmangaihna leh nunnêmna
a neih ang la tem vê lote chuan nunna tuikhurah mi dangte
a hruai vê thei lo vang. Thinlunga A hmangaihna chu mi
[551]
tîrluitu thiltihtheihna a ni a, chû chuan mîte chu an
inbiaknaah Amah chu a tilang ang a, khawngaihna leh
ngilneihna rilrû a neihtîrin, an \hian kawmte nun chu a
châwisâng bawk ang. Kristian, hnathawktûte chuan an
hnathwhnaah an hlawhtlin nân Isua chu an hre tûr a ni.
Amah an hriat theihna tûrin A hmangaihna chu an hre bawk
tûr a ni. Vânah chuan thawktu tling an nih tehna ber chu,
Kristan a hmangaih ang bawka an hmangaih leh, A thawh
anga an thawh vê theihnaah hian a ni.
Tirhkoh chuan heti hian a ziak, “Thû chauhin
inhmangaih suh ang u, thiltih leh thutakin i inhmangaih
zâwk ang u,” tiin. Kristian nungchang famkim neih theihna
chu chhûnglam a\anga lo chhuak rêng, mi dangte \anpuina
tûr leh malsâwmna tûra thathona neih chu a ni. Ringtû
thlarau huâl vêltu, hê hmangaihna boruak hi nun tirimtuitu
a ni a, Pathian chu A hnathawh malsâwm tûrin a theihtîr a ni.
Pathian hmangaih berna leh mahnî hmasial lo va
inhmangaih tawnna hi kan Pa vâna mi thilpêk \ha ber kan
dawn theih chu a ni. Hê hmangaihna hi phâwklêkna thil
mai a ni lo va, vân lam dân a ni a, thiltihtheihna nghet tlat
chu a ni. Isuan ro a rêlna thinlungah chauh hmuh a ni.
“Min hmangaih hmasak avângin Amah chu kan hmangaih
a ni.” Khawngaihna ropui in thinlunga tihtharah chuan
hmangaihna hi thiltih tîrtu dân chu a ni. Nungchang
tidanglam a, thiltihthutna te a thunun a, duhnate pawh a
thunun a, hmangaihna a tiropui a ni. Hê hmangaihna,
thlarauva awm reng hian nun a timâm a, a bul vêl zawng
zawngah siam\hatna boruak chu a rawn awmtîr a ni.
Hmangaihna rilrû neihna azârah an hnêna ham\hatna
nasa tak lo thleng tûr chu hrethiam tûrin, Johana chuan
ringtûte chu a kaihruai a. Hê tlanna thiltihteihna hian
thinlung chu a tikhat a, thiltih tin rêng chu a thunun ang a, [552]
a neitûte chu khawvêl sual boruak hian a khawih buai pha
lo vang. Hê hmangaihna hi an nun thununtu bera an awmtîr
phal a, thiltihtîrtu bera an lo neih bawk chuan, Pathiana an
rinna leh innghahna an neih leh, A enkawl dânte chu an lo
famkim tawh ang. Chutichuan rinna famkim nên A hnênah
an lo kal thei tawh ang a, tûnah leh chatuan thleng pawha
an mamawh tin rêngte chu A hnên a\angin an hmû ang tih
pawh an hria a ni.
Heti hian a ziak a, “Hê mî-ah hian kan chungah

hmangaihna a famkim tawh, rorêl nîa hlâu lova kan awm
theihnaah hian; Amâ awm anga khawvêlah hian kan awm
avângin. Hmangaihnaah chuan hlauhna rêng a awm lo;
hmangaihna famkimin hlauhna a hnawt chhuak zâwk \hîn
a ni.” “Hei hi amâ chunga kan huaina chu a ni, eng pawh a
duhzâwng anga kan dîl chuan Anin min ngaihthlâksak \hin
hi; tichuan eng pawh kan dîl apiang min ngaihthlâksak tih
kan hriat chuan, a hnêna kan thil dîla chu kan hmu tawh tih
kan hria a ni.”
“Tû pawhin thil a tihsual chuan Pâ hnêna mi sawipuitu,
Isua Krista mi fel chu kan nei e; Ani chu kan sualte thupha
châwina a ni; keimahnî sual chauh ni lo vin, khawvêl zawng
zawng sual thupha châwina pawh.” “Kan sualte thupâ kan
châwi chuan kan sualte ngaidam tûr leh, kan fel lohna zawng
zawng tlêngfai tûrin amah chu a rinawmin a fel a ni.”
Pathian hnên a\anga zahngaihna hmuhna tûra thu delhkilhte
chu an mâwlin an âwm hluah hluah a ni. Ngaihdamna hmu
tûr hian LALPAN thil harsa tak ti tûrin min phût lo. Ram
Thianghlim tlawh tûra châu tak leh rei tak zin a \ûl lo va,
vân Pathian hnêna kan thlarau kawltîrna tûr leh kan
bawhchhiatna rulh nân mahnî intihhrehawm vak maite hi a
\ûl bawk hek lo. “Zêp lo va, inpuâng a, a sualna hawisantu
chuan zahngaihna a hmû ang.”3
Vân rorêlnaah chuan Krista chuan A kohhran tân a dîlsak
a, A thisena tlanna man a pêk sakate tân a dîlsak a ni. Kum
[553] zabi tam tak liam hnûah pawh A tlanna – inthâwina
\angkaina chu tihtlêm a la ni chuâng lo: Amah chu nghet
taka kan chelh reng vâng ni lo vin, Amahin nghet taka min
chelh reng vâng zâwkin Krista Isuaa awm, Pathian
hmangaihna atâ chu thihna emaw, nunna emaw, sânna
emaw, thûkna emawin min \hen thei lo vang. Kan
chhandamna hi keimahnî beihnaa innghat chu ni sela,
_____
3
Thufingte 28:13
chhandam kan ni thei miah lo vang a; thutiâm zawng zawng
Siamtû-ah chuan a innghat zâwk a ni. Amah kan vawnna
chu a derthâwng hlê pawh a ni thei e; mahsela, A
hmangaihna chu kan nûten min hmangaihna ang a ni tlat a,
Amah nên kan inzawmna kan vawn reng phawt chuan tû
mahin A kut atâ min pawt chhuak thei lo vang.
Kum a lo ral zêl a, ringtûte pawh an lo pung zêl a, Johana
chuan a ûnaute tân rawngbâwlnaa a rinawmna leh a
\hahnemngaihna chu a tipung zêl bawk a. Hunte chu
kohhran tâna hlauhawmnain a khat a ni. Ram tinah Setana
bumnate chu a awm a. Tihderna leh dik lohnate hmangin,
Setana palaite chuan Kristâ thurinte chu an do va, chûmî
avâng chuan in\henna te leh kalsualnate chuan kohhran chu
a rawn tihlauhthâwnawm ta a ni. Krista zuitûa inchhâl
\henkhatte chuan Pathian dân zawm a ngai tawh lo te an ti
ta a. A lehlamah chuan mi tam takin Judate dân leh, serh
leh sâng zawm a la \ûl reng an lo tih bawk a; chhandamna
atân Kristâ thisen rinna tel lova dân zawmna mai hi a tâwk
tiin an lo zirtîr bawk a ni. |henkhatte chuan ‘Krista chu mi
\ha tak a ni’ an ti a, mahse a Pathianna an ring bawk sî lo.
|henkhatte lah Pathian hnâa rinawm leh dik tak niâwma
langin an awm a, bumtûte lek an lo ni sî a; a dik tak chuan
Krista leh A chanchin \hâ chu an phatsan a ni.
Bawhchhiatna nun an neih avângin kohhranah kalsualnate
an rawn pu lût a. Chutiang chuan mi tam tak chu Pathian
awm rin lohnaah leh bumnaah chuan hruai an lo ni ta a ni.
Kohhranah dik lohna tûr hlauhawm tak a lo luh tâk avâng [554]
chuan Johana chu lungngaihnain a khat a. Kohhran dinhmun
hlauhawmzia chu a hmû a, rang thei ang berin thil \ûlte chu
a ti ta vat vat a. Johana lehkhate chu hmangaihna rilrû nên
a thawn a ni. Hmangaihnaa chiah kawlawm nêna ziah niin
a lang. Sual nei lo inti sî, Pathian dân bawhchhetute a han
hmuh chuan, bumna hlauhawm taka awm an ni tih chu tîm

miah lo vin a hrilh nghâl mai a ni.
Chanchin |ha hnathawhnaa \anpuitu hmeichhe \hâ thlan
leh hming \ha tak hnênah chuan ziakin heti hian a sawi:
“Bumtu tam tak – Isua Krista chu tîsâin a lo kal tih pawm
lotûte kha khawvêlah hian an lo chhuak ta a, chutiang mîte
chu an ni bumtû leh Krista dodâltû chu. Kan thawhchhuah
sâte kha in hloh loh a, a man chu a kima in hmuh theih
zâwkna tûrin invêng \ha rawh u. Tû pawh Kristâ zirtîrna
thûa awm reng lo va, bawhchhetu chuan Pathian a nei lo
ve. Chûmî zirtîrna thûa awm reng erawh chuan, chû mi ngêi
chuan Pâ leh Fapa a nei kawp a ni. Tû pawh chû mi zirtîrna
thû chu rawn keng lo vin, in hnênah lo kal sela, in inah thlentîr
suh ula, \awngkam \hâ pawhin thlah suh u; \awngkam \hâa
thlahtû chu a thiltihsualah chuan a tel vê sî a,” tiin.
Pathian dân bawhchhe reng sîa ‘Kristaa awm’ intitûte
chu hmangaih Johana tih ang hian ngai vê tûra thupêk kan
ni. Hê ni hnuhnungah hian, kohhran hmasâte hmuingîlna
tihlauhawmtu sualte chu an la awm vê reng a ni. Tirhkoh
Johanan hêmi chungchânga zirtîrna a pêkte chu fîmkhur
taka ngaihven tûr a ni. “Hmangaihna in nei tûr a ni,” tih
chu ram tinah hriat a ni a, a bîk takin ‘tihthianghlimna
[555] chang’ intiho hnên a\angin a ni lehzual a. Mahsela
hmangaihna dik tak chu sual puan loh khuh bo tûr chuan a
thianghlim lutuk a ni. Kristan a thih sakate thlaraute chu
hmangaih tûr kan nih lai hian, sualte nêna inremna chu kan
nei tûr a ni sî lo. Hel chîng mite nêna inzawmin, ‘hei hi
hmangaihna chu a ni e’ kan ti tûr a ni lo. Johanan thlarau
tichhe \hînte dik lohnate a dodâl tlat ang khân tûnlai
khawvêlah pawh hian, Pathian chuan A mîte chu tîm miah
lo va dikna \an tlat tûrin A phût a ni.
Tirhkohin Kristian hawihhâwmna tilang tûr kan ni a tih
lai hian, sualna leh misualte chu dik taka enkawl tûr leh,
hei hi hmangaihna dik tak nên, a inhmeh lo a ni e kan ti
ngam tûr a ni. Heti hian a ziak a, “Tû pawh thil ti sual
apiangin dân pawh a bawhchhe \hîn; sual hi dân
bawhchhiatna a ni sî a. Amah chu sualte la bo tûrin a lo
lang tawh tih in hria e; amahah chuan sual eng mah a awm
sî lo va. Tû pawh amaha awm reng chuan thil a tisual lo; tû
pawh thil ti sual chuan amah chu a hmu lo va, hriat pawh a
hre hek lo,” tiin.
Kristâ tâna hriatpuitu a nihnaah hian, Johana chuan
inhniâlna hahtlâk tak leh nasa takah telna a nei vê lo. A
thil hriat te, a thil hmuhte leh a thil ngaihthlâkte chu a puâng
tawp mai a ni. Krista chu a zui reng a, A zirtîrnate a ngaithlâ
a, a thilmak tihte a hriatpui bawk a. Johanan a hmuh ang
hian mi tlêm tê chauhin Kristâ nungchang mâwinate chu an
hmu thei a. A tân chuan thimna chu a bo tawh a, amahah
chuan ênna dik tak chu a lo êng chhuak a. Chhandamtû
nunna leh thihna chungthûa a hriattîrna chu a chiangin a
chak a ni. Chhandamtu a sawi \hin a hmangaihna chu a
thinlung a\angin a khat liam a, a thûte chu eng thiltihtheihna
mahin a titâwp thei lo.
Heti hian a puâng, “Nunna thû a tîra awm kha, kan
bengin kan hriat kha, kan mitin kan hmuh kha, kan en reng
a, kan kuta kan dap kha, chû mi chanchin chu.... chû mi kan [556]
hmuh leh kan hriat chu in hnênah kan hrilh vê che u a nih
hi, nangni pawhin min pâwl vê theih nân, keinî min pâwlna
chu Pâ leh A Fapa Isua Krista pâwlna a ni reng tawh sî a,”
tiin.
Chutichuan, ringtu dik chuan a thil tawh ngêi a\angin,
‘Pathian chu mi dik tak a ni,’ tiin a hming nemin a ziak thei
ang. A thil hmuh leh hriatah hriatpuitu a lo ni thei a, Kristâ
thiltihtheihna chu a lo hre thei ta bawk a ni. cd
BUNG–55
KHAWNGAIHNAA TIHDANGLAM
[557]
TIHKOH JOHANA nunah hian tihthianghlimna dik tak chu entawn
tûra siam a ni. Krista nên an khawsak dun reng chhûngte
khân Chhandamtu chuan vaulâwkna thû leh fîmkhurna tûr thû
a pe reng a; hêng zilhnate hi a lo pawm zêl a. Vân mî
nungchang chu a hnêna tihlan a han nih chuan Johana chuan a
tlin lohnate chu a inhmu chhuak a, inhailanna chuan a
inngaihtlâwmtîr a. Nî tinin a rilru pâukhauh tak mai nêna
khaikhinin, Isuâ ngilneihna leh dawhtheihna chu a en a,
inngaihtlâwmna leh chhelna thû-a A zirtîrnate a hre \hîn a ni.
A Hotupa a hmangaih avâng mahni inhmu lo tawp thlenga
a awm hmâ loh chuan, nî tinin Krista lamah a thinlung chu
hîpin a awm a. Pathian Fapa nî tin nundâna a thil hmuhte:
thiltihtheihna leh ngilneihna te, ropuina leh inngaihtlâwmna
te, chakna leh chhelna te chuan a thlrau chu ngaihsânnain a
tikhat a. A lungpuâmna leh thinchhiatnate chu, Krista,
nungchangsiam\ha theia thiltihtheihnaah chuan a pe lût a,
hmangaihna ropui chuan amahah chuan nungchang danglamna
chu a rawn siam ta a ni.
Johana nuna tihthianghlimna lo awm ta nêna inang lo deuh
mai chu, a zirtîrpui Juda nunah khân a lo awm vê thung a. A
[558]
\hian angin Juda chuan Kristâ zirtîr a inti vê tho va, mahsela
Pathian ngaihsak anna chauh a nei a ni. Kristâ nungchang
mawina chu a hre vê tak tak lo, Chhandamtû thûte a ngaithla
fo va, a ring hlê bawk \hîn; mahse, a thinlung chu a tihniam
duh lo va, a sualnate pawh a puâng duh bawk hek lo. Chutiang
boruak \ha tak mai chu hnarin, Hotupa, hmangaih vê ngêi nîa
a inchhâl \hina chu a châwimâwi lo a ni. Johana chuan a dik
lohnate chu a do nasa mai a, Juda erawh chuan a chhia leh \ha
hriatna chu a bawhchhia a, thlêmnaah chuan a inpe lût a, a
KHAWNGAIHNAA TIHDANGLAM 501
Isua Zuitu hmasâte
thilsual tih \hinah chuan a bei nghet tlat ta zâwk a. Thutak

nunpuina Kristan a zirtîr leh amâ duhna leh tum chu an inang
thei ta lo va, vân a\anga finna hmu tûrin amâ ngaihdân chu a
bânsan thei lo a ni. Ênga kal âiin thima kal a lo thlang ta zâwk
a. Setanan a thunun vek thlengin châkna sual te, awhna te,
phuba lâk duhna te, ngaihtuahna thim leh thinrimnate chu a
châwm nung reng a ni.
Johana leh Juda hian Krista zuitu nîa inchhâle âi an awh a.
Hêng zirtîr pahnihte hian entawn tûr ropui tak chu zir tûr leh,
zui tûrin hun remchâng thuhmun an nei a. An pahnih hian
Isua an hnaih dûn hlê rêng a, A zirtîrna pawh an ngaihthla dûn
zêl a. An pahnih hian nungchang \ha lo tak chu an nei vê vê a,
nungchang tidanglam thei khawngaihna ropui tak chu an
dawng thei vê vê a ni. Amaherawhchu, pakhatin inngaih-
tlâwmna nêna Isuâ chanchin a zirlaiin, pakhat chuan thû chu
zâwm duh lo vin, ngaithlatû ringawt nih a tumzia a tilang a.
Pakhat chu nî tinin a mihrinna chu tihlumin, sualna chu a hneh
a, thutaka tihthianghlim a lo ni a; pakhat erawh chu amah
tidanglam theitu thiltihtheihna chu hnarin, mahnî hmasialna
leh duhâmna te chu nei rengin, Setana bâwihah a intulût ta

hmiah mai a ni.
[559] Johana nuna nungchang danglamna hmuh tûr awm ang hi
Krista nêna inpâwlna rah chhuah \hin chu a ni. Mimal
nungchangah chuan dik lohnate chu hmuh tûr an awm mai
thei a, mahsela Kristâ zirtîr dik tak a lo nih chuan khawngaihna
ropui thiltihtheihna chuan amah chu a tidanglamin, a
tithianghlim ang. LALPÂ ropuina chu dârthlalanga mî angin a
en a, ropuina a\anga ropui zêlin a lo danglam a, a tâwpah chuan
a châwimâwi \hina ang maiin a lo awm vê ta a ni.
Johana chu thianghlimna zirtîrtu a ni a, kohhran hnêna
a lehkha thawnahte chuan Kristian nundân tûr dân, sual ngai
lote chu a ziak a: “Tû pawh amâ chunga, chû mi beiseina
chu nei apiangin, amah a thianghlim angin a intithianghlim
\hîn.” “ ‘Amahah ka awm reng \hîn’ titû chu amâ awm
angin a awm vê tûr a ni.”1 Kristian chu thinlungah leh
nunah a thianghlim tûr a ni tiin a zirtîr a. A hming maiin
eng maha ti tûr a ni lo. Pathian chu amâ huânga a thianghlim
angin, mihring tlu tawh chu Krista rinna azârah amâ huângah
chuan a thianghlim vê tûr a ni.
Paula chuan heti hian a ziak, “Hei hi Pathian duhzâwng
a ni, in thianghlimna hi,”2 tiin. Kohhran tihthianghlimna
hi Pathianin A mîte a enkawlnaah hian A tum ber a ni. An
thianghlimna tûrin chatuan a\ang khân a lo thlang diâm tawh
a. Thutak an âwihna avânga tihthianghlim an nih theihna
tûr leh, mahni eng mah nih lohna chu hlîpa an awm theihna
tûrin, an tâna thi tûrin A Fapa chu A pê a ni. An lak a\ang
chuan mi mal thawhna leh phût vê inpumpêkna A phût vê a
ni. Amah ringtû nia inchhâlten Amâ anpuia an awm a, A
Thlaraua thunun an nih chauhin Pathian chu châwimâwi
theih a lo ni. Chutichuan, Chhandamtû tâna hriatpuitu lo
niin, an tâna khawngaihna ropuiin thil a tih chu an hriattîr
thei ang.
KHAWNGAIHNAA TIHDANGLAM 503
Tihthianghlimna dik tak chu hmangaihna dân a\anga lo [560]
awm a ni. “Pathian chu hmangaihna a ni; hmangaihnaa awm
reng chu Pathian-ah a awm reng a, Pathian pawh amahah a
awm reng a ni.”3 Kristâ chênna thinlung neitu nun chuan
Pathian ngaihsakna thil chu a tilang ng. Nungchang chu
tihthianghlim lo niin, châwisân leh tihropui a lo ni ang. Thurin
thianghlim tak chu felna thil tih nên a lo inrem ang a, vân
thupêkte leh thiltih thianghlimte chu an lo inchawih tawh ang.
Tihthianghlimna malsâwmna chan vê tumtûte chuan,
mahni inhlanna awmzia an zir hmasak a ngai a ni. Kristâ kros
chu a lâia ban, “ropuina nasa tak chatuan atân,” tih inkhâina
chu a ni. Krista chuan, “Mîin min zui a duh chuan mahni
inphatin, a kros pûin mi zui rawh se,”4 a ti a. Kan mihringpui
kan hmangaihna rimtui hian Pathian kan hmangaihna a
tilang a. Rawngbâwlnaa chhelna chuan thlarau hnênah
chawlhna a rawn thlen a ni. Rinawm tak leh taima taka,
inngaihtlâwmna nêna thawhna avângin Israelte \hatna chu
kaisântîr a ni. Kristâ kalkawnga kal zêl duhtûte chu
Pathianin chelh rengin, a tichak ang.
Tihthianghlimna hi mitkhap kar lek emaw, dârkâr khat
emaw, ni khat emaw chhûng maia thawhchhuah chî a ni lo va,
damchhûng thil a ni zâwk. Hriatna hlimawm lêng vêl a\anga
neih mai chî pawh a ni lo va, sualnaa thih rengna leh Kristâ
tâna nun rengna rah a ni zâwk. Tlêm têa thawh zeuh zeuh
chauhin nungchanga siam\hatna emaw, thil dik lo siam\hatna
emawte chu lo awm an ni lo. Rei tak beih hrâm hrâmna te,
nasa taka inthununnate leh indona rum tak neihna avâng
chauhin hnehna kan chang ang. Kan do leh tûr chu eng anga
chak nge tih ni khat maiah chuan kan hre lo. Setanan ro a rêl
chhûng hi chuan mahni hi kan inhneh phawt tûr a ni a, sualna
awm rengte chu hneh tûr an ni bawk; kan dam chhûng chuan
chawlhna hmun a awm lo vang a, ‘ka nei ta vek e,’ kan tih
[561] theihna hmun pawh kan thleng thei hek lo vang.

Tihthianghlimna chu dam chhûng thu-âwihna rah a ni.
Tirhkoh leh zâwlneite rêng rêng khân ‘sualna nei lo’ an
inti ngai lo. Pathian hnaih bera chêng te, hrereng chunga
thil dik lo tih âia nun pawh pe huâmte, Pathianin êng leh
thiltihtheihna ropui tak pêa A châwimâwite chuan, an
mihrinna sualzia chu an puâng zâwk a. Tîsâah an rinna chu
an nghat lo va, anmahniin felna neiin an insawi ngai lo va,
Kristâ felnaah chuan an innghat pumhlûm \hak zâwk a ni.
Chutiang chuan Krista entûte chu an awm ang. Isuâ
bula kan lo kal hnaih zawh poh leh A nungchang
thianghlimzia kan hmu chiâng ting mai ang a; sualna zual
nasatzia kan hmuh chian zawh poh leh mahni chu kan
inchâwimâwi tlêm ting mai dâwn a. Kan thlarau chuan
Pathian chu a châk reng ang a, A hmâah chuan sualna chu
thinlung lungchhe tak leh \hahnemngai takin puân a ni ang
a, thinlung inngaihtlâwmna pawh a awm reng bawk ang.
Kan Kristian nunah hian pên tina hmasâwn zêlin kan simna
pawh a thûk zêl ang. Kan tlinna chu Krista-ah chauh a
awm tih kan hria ang a, tirhkohte inpuânna chu kan tâ a lo
ni vê ang, “keimahah (chû chu ka tîsâah tihna a ni) thil \ha
rêng a awm lo tih ka hria.” “Kei erawh chuan kan LALPA
Isua Kristâ kros lo chu ka chhuân loh tûrzia mai chû! Chû
mi zârah chuan khawvêl hi ka tân khenbehin a awm ta, kei
pawh khawvêl tân khenbehin ka awm a ni.”5
Chhinchhiahtû vântirhkohte chuan, Pathian mîte
inbeihna leh indona thianghlim chanchin chu ziak rawh se;
an \awng\ainate leh an mittui tlâte chu chhinchhiah rawh
se; amaherawhchu, mihring hmûi a\anga thupuân, “Sualna
[562] nei lo ka ni, ka thianghlim a ni,” tiin Pathian chu châwimâwi
lohin awm suh se. Hmûi tihthianghlim chuan chutiang thûa
duhthusâm chu a sawi chhuak ngai lo vang.
KHAWNGAIHNAA T IHDANGLAM 505
Tirhkoh Paula chu vân thumnaah lâk chhohin a awm a,
thusawi hleih theih loh thilte pawh a hria a, chutichung pawhin
a inchhuân lohzia thû hi heti hian a sawi, “Hmu tawh reng inti
ka ni lo va, famkim tawh reng inti pawh ka ni hek lo; mahse
ka ûm zâwk a ni,”6 tiin Vâna vântirhkohte chuan rinna
intihsiakna \hâ a beihnaa Paula hnehnate chu lo ziak rawh se.
Vân lam pana a kalnaah nghet taka a awm avângin vân chu
hlimin awm rawh se, lâwmman hmuh tûr chu thlîr rengin, thil
dang rêng rêng chu eng mah lo vah a ngai a ni. A hnehnate
sawi hi vântirhkohte chuan nuâm an ti a; mahse, Paula chuan
a thiltihte chu a chapopui lo. Thih theih lohna lallukhum chang
tûra a beihna kawngah Paula awmdân hi, Krista zuitu tin te
awmdân chu ni vê rawh se.
Thianghlimna nei nîa inngaisâng takte hian Pathian dân
dârthlalangah chuan inen rawh se. A thil ngiat huâm zâu tak
maite an hmuh a, thinlunga tum leh ngaihtuahnate thliartû anga
a hnathawh an hriatthiam chuan, sualnate nei lo ang chuan an
inchhuâng lo vang. Johana chuan a ûnaute lak a\anga intihrang
bîk lo vin heti hian a sawi, “ ‘Sual ka nei lo’ kan tih chuan
mahni inbum kan ni a, thutak chu keimahnîah a awm lo.” “
‘Thil ka tisual lo’ kan tih chuan Amah chu dawtheiah kan siam
a, A thû chu keimahnîah a awm lo a ni.” Kan sualte ngaidam
tûr leh kan fel lohna zawng zawng tlêngfai tûrin, Amah chu a
rinawmin a fel a ni.”7
Mi \henkhat thianghlima inngai, an zavaia ‘LALPÂ tâ’ nia
inchhâl, Pathian thutiâmte pawh nei ngêi tûra hauh vê tlat;
mahse, A thupêkte âwih duh miah sî lo an awm a. Hêng dânte [563]
bawhchhetûte hian Pathian fâte hnêna thutiam zawng zawng
chu an hauh vê tlat a, mahsela hei hi an duhthusâm mai a ni sî
a; Johanan Pathian hmangaihna tak zet chu A thupêkte
âwihnaah hian tihlan a ni ang tih a sawi. Thutak chanchin rin
ringawt hi a tâwk lo, Kristaa rinna neia inchhâl mai pawh a
tâwk lo. Isua chu tihdertû a ni lo tih rin mai te, Bible sâkhuana
chu thawnthu phuahchawp leh fing vervêk taka ruâhman a ni

lo tih maite pawh hi a tâwk hek lo. Johana chuan heti hian a
ziak, “A thupêkte pawm sî lo vin ‘Amah ka hria,’ titu chu mi
dawthei a ni, thutak amahah a awm lo. Tû pawh a thu pawm
erawh chu, amahah chuan Pathian a hmangaihna a famkim
takzet tawh a ni. Amahah kan awm tih hê mî-ah hian kan
inhria a ni.” “A thupêkte zâwm chu Amahah a awm reng a,
Amah pawh chu amahah a awm reng bawk a ni.”8
Johana chuan chhandamna chu thuâwihnaa hlawh chhuah
tûr a ni a ti lo; mahsela, chû thuâwihna chu rinna leh
hmangaihna rah a ni. Heti hian a sawi, “Amah chu sualte la
bo tûrin a lo lang tawh tih in hria e; amahah chuan sual eng
mah a awm sî lo va, tû pawh amaha awm reng chuan thil a
tisual lo; tû pawh thil tisual chuan amah chu a hmu lo va, hriat
pawh a hre hek lo,”9 tiin. Kristaa kan awm a, kan thinlunga
Pathian hmangaihna a awm bawk chuan; kan hriatna te, kan
ngaihtuahna te, kan thiltihte chu Pathian duhdân nên an inrem
ang. Thinlung tihthianghlim chu Pathian dân thûte nên an
inrem ang. Mi tam tak, Pathian thupêkte âwih tuma bei,
muânna leh hlimna tlêm tê nei an awm a ni. Rinna chu an
sâwizawi \hin loh avângin, hêng thiltihte hi an tlachham a ni.
Thlalêr ram ro, chi hmuna kal ang mai an ni. Tam tak an hauh
[564]
theih laiin tlêm tê chauh an hauh sî a; Pathian thutiâm chuan
tâwp chin a nei sî lo va. Chutiang mîte chuan thutak âwih
avânga tihthianghlimna chu an hre dik lo va, an sawi dik lo
bawk a ni. LALPA chuan a fâte zawng zawng chu hlim tak leh
thlamuâng tak leh thuâwih taka an awm a duh a ni. Rinna
sâwizawina a\anga ringtu chuan hêng malsâwmnate hi a nei
ang. Rinna avângin nungchanga tlâkchhamna chu pêk a ni
ang a, bawlhhlawhna tin rêng tlenfai a ni ang a, dik lohna tin
rêng chu tih dik a ni ang a, \ha tin rêng chu \hanlentîr a ni
bawk ang.
Sual nêna indonaah leh Kristian nungchang \hanlennaah
hian, \awng\aina hi hlawhtlinna tûra vân nemngheh hmanruâ
chu a ni. Rinnaa \awng\aina chhanna tûr hûhâng ropui tak lo
awm chuan thlarauah chuan a thil dîl chu hlawhtlinna a pê
ang. Sual ngaihdamna atân te, Thlarau Thianghlim atân te,
Kristâ zaidamna ang neihna atân te, A hnâ thawhna tûra finna
leh chakna atân te, thilpêk eng pawh a lo tiâm tawh atân te kan
dîl thei a; thutiâm chu “In hmû ang,” tih a ni.
Pathian nên tlânga an awm lai khân a ni, Mosian A ropuina
awm rengna hmun ni tura in ropui tak entawn tûr chu a hmuh
ni. Tlângah, Pathian nêna inkawmna hmun fianriâla awm
dûnin, mihringte tâna A duhthusâm ropui tak chu kan ngaihtuah
tûr a ni. Eng hun lai pawhin vân nêna inbiak pawhna hmanraw
hmangin, Pathian chuan A fâte tâna A thiltum chu a rawn thawk
chhuak a, khawngaihna thurin chu an rilrûah zâwi zâwiin a
rawn hriattîr ta a ni. Thutak a pêk dân chu hetiang thû hian a
entîr a, “Zîng anga khêl lo vin a thawk chhuak ngêi \hîn a
ni.”10 Pathianin A tih-ên theihna tûr hmuna mahni indah chu,
zîng vâr\iân a\anga chhûn vânglai thlenga lo êng zual deuh
deuh ang hian, hmasâwnin a kal zêl ang.
Tihthianghlimna awmze dik tak chu hmangaihna famkim, [565]
thuâwihna famkim, Pathian duhzâwng nêna inrem famkim chu
a ni. Thutak chu zâwmin, Pathian-ah tihthianghlim kan ni tûr
a ni. Kan chhia leh \ha hriatna chu thiltih thî a\angin, Pathian
nung rawngbâwlnaah tihthianghlim tûr a ni. Kan la famkim
rih lo; amaherawhchu, mahni leh sual phuârna a\angin kan
inla hrang daih theih a ni; tichuan, famkimna lamah kan kal a
lo ni ang. Mi tin rêng thlen theih tûr in nih theihna ropui tak
te, hlawhtlinna sâng leh thianghlimte chu dah an ni.
Tûnlai khawvêla mi tam takin nundân ropui lama hmâ an
sâwn nasat zâwk theih lohna chhan chu, ‘Pathian duhzâwng
chu an duhzâwng ang ang chu a ni mai’ tia an hrilhfiah vâng a
ni. Anmahnî duhzâwngte an zui laiin, ‘Pathian duhzâwng
angin an awm a lâwm’ tiin an infakder \hîn a ni. Hêng mîte

hian mahni indona chu an nei lo a ni. Mi dangte, hun eng
emaw chhûng nawmna leh âwlthâwnna atâna an duhzâwng
do va hlawhtlingte an awm a; hêng mîte hi an ti takin \hahnem
an ngai hlê mai a; mahsela rei an bei peih lo va, nî tina thihnate
leh bâng lo va buâina chu an ning mai \hîn a. Inthlahdah mai
chu ît-awm hlêin a lang ta a, mahni intihthihna chu a duhawm
thei lo va, an mutchhuak mitte chu an chhîng a, thlêmna
thiltihtheihna hnuaiah chuan do peih lo vin an tlu ta a ni.
Pathian thûa zirtîrna awm chuan sualna nêna inremsiamna
neih a remti lo. Amâ lamah mî zawng zawng A hîp theih nân
Pathian Fapa chu a lo lang a ni. Khawvêl âwi mu tûrin a lo kal
lo va, a tâwpa Pathian khawpui kawngkhâr an thlen theihna
tûra mî zawng zawngin an zawh tûr kawng zîm kawhhmuh
tûr zâwkin a lo kal a ni. A fâte chuan A kaihhruaina kawng
chu an zui tûr a ni a, mahni hmasialnate leh awm âwlnate chu
an hnuchhawnin, eng ang hrehawm leh tawrhna pawh awm
sela mahni an dona chu an chhunzawm reng tûr a ni.
[566] Mîten Pathian an fak theihna ropui ber chu, A hnathawhna
hmanruâ atâna inhlanna hi a ni. Hun hi rang takin chatuan
atân a liam zêl a. Pathian tâ chu i lâksak lo vang u. Hlutna tel
lo chuan pêk theih a ni lo nâin, chhiatna tel lo chuan phat theih
a nih bawk sî loh avângin, Amah chu i hnar suh ang u. Thinlung
zawng zawng A dîl a, Amâ hnênah pe mai rawh; thil siamna
leh tlanna avângin A tâ a ni tlat sî a. I finna A dîl a, Amah chu
pe rawh, A tâ a ni. I pawisa A dîl a, A hnênah pe rawh, A tâ
a ni. “Mahnî tâ pawh in ni lo va, mana lei in ni tawh a
sîn!” 11 Pathian chuan Thlarau Thianghlim, mahni
inbuatsaih, a rawngbâwlna tûra rinna, hmangaihna avânga
thawh, rinna sâwizawina chu Amah zahna entîr nân a phût
a ni. Kan hmâah hian duhthusâm sâng ber, famkimna ngêi
chu a dah a. Pathian awmnaa Amah chu kan tân a nih ang
bawkin, hê khawvêlah hian Amâ tân kan nih pumhlûm vek
theihna tûrin min ngên a ni.
“Nangmahni chungchâng thûa Pathian duhzâwng chu hei
hi a ni, ‘In thianghlimna ngêi tûr chu.”12 I duhzâwng a ni vê
em? I sualnate chu i hmâah tlâng lianpui ang ni mah se, i
thinlung i tihtlâwm a, i sualnate i puân a, Chhandamtu khenbeh,
tholeh taa \hatna chu i rinchhan phawt chuan A ngaidam ang
a, fel lohna zawng zawng lak a\angin a tithianghlim ang che.
Pathian chuan A dân nêna inrem thlap tûrin a phût che a ni.
Hê dân hi A aw thangkhâwk vêl chu a ni a, i hnênah chuan
thianghlim deuh deuh zêl tûrin a rawn sawi a ni. Kristâ
khawngaihna famkimna chu duh rawh. I thinlung chu A felna
ngaiin khahtîr la, chû mi hnâ thawh chu Pathian thûin a puân
dânin muânna a ni a, a rah pawh awm dam veng vengna leh
chatuan atâna thutiâm chu a ni.
I thlarauvin Pathian a ngaih phawt chuann A khawngaih [567]
hausakna chhui sên ruâl loh chu i hmu tam tiâl tiâl ang. Hê
hausakna hi i ngaihtuah chuan i tâ an lo ni ang a, Chhandamtu
inthâwina hlutnate chu a rawn tilang ang a, A felna vênna a lo
niin, A finna famkimna a lo ni bawk ang; chutichuan, A
thiltihtheihna chuan Pâ hmâah “bawlhhlawh kâi lo leh sawisêl
bo vin”13 a awmtîr thei ang che. cd
BUNG–56
PATMOS THLIÂRKÂRAH
[568]
K RISTIAN kohhran din tirh a\angin kum zabi chanvê âia tam a
liam ta a. Chutih hun chhûng chuan chanchin \ha thuchah
chu eng lai pawha dodâl a ni. A hmêlmâte chuan an beina chu
an chawlhsan ngai lo, a tâwpah phei chuan Kristiante dodâl
nân Rome lalber thuneihna chu an chhawr thei ta hial a ni.
Tihduhdahna râpthlâk takin a zui nghâl a, tirhkoh Johana
chuan ringtûte rinna tihngheh nân leh tihchak nân nasa takin a
thawk a. A hmêlmâten an hniâl theih miah loh, A ûnauten
fiahna an tawn lai pawha rinawmna chu a nei a. Dodâlna
hlauhawm tak tâwk tûra tihluih an nih laia Kristiante rinna
nghîng dâwna a lan lai chuan, Isuâ chhiahhlawh, fiaha awm
tawh leh upa tawh tak chuan, huai takin leh thiam takin
Chhandamtu khenbeh, tholeh ta chanchin chu a sawi nawn
leh a. A rinna chu nghet takin a vuân tlat a, a hmûi a\ang
chuan thuchah lâwmawm chu a lo chhuak reng a ni; “Nunna
thû a tîr atâ awm kha, kan bengin kan hriat kha, kan mitin kan
[569] hmuh kha, kan en reng a, kan kuta kan dap kha; chû mi
chanchin chu.... Chûmi kan hmuh leh kan hriata chu in hnênah
kan hrilh vê che u a nih hi.”1
Johana chu upa tak a nih thlengin a dam a. Jerusalem
chhiatna leh biak in ropui tak chhiat pawh a hre hman a. Zirtîrte
zînga dam rei ber, Chhandamtu nêna inpâwl hnâi reng a nih
avângin a thuchah pawhin nasa takin hnâ a thawk a. Isua chu
Messia, khawvêl Tlantu a nih ngêizia chu chiang takin a tilang
a. Tû mahin a tihtakzia chu an ringhlel thei lo, a zirtîrnate
avângin mi tam tak chu rin lohna atâ an lo chhuak a ni.
Kristâ hnâa a rinawm êm avângin, Juda rorêltûte chuan
Johana chu an haw êm êm mai a. Johana hriattîrna chu mipuite
benga a rîk chhûng chuan, Kristiante an dodâlna chuan awmzia
_____
1
1 Johana 1:1-3
PATMOS THLIARKÂRAH 511
a nei lo vang an ti a ni. Isuâ thiltih makte leh zirtîrnate chu
theihnghilh a nih theih nân, hriatpuitu huaisena âw chu tihreh
tûr a ni.
Johana chu a rinna avânga thubuai nei tûrin Rome
khawpuiah koh a lo ni ta hiâl a. Hetah hian tirhkohte thurinte
chu rorêltûte hmâah dik lo taka sawi a ni a. Hretu derte
chuan sorkar laka hel leh thil dik lo zirtîr angin amah chu
an hêk a. Hetianga an hêk hian a hmêlmâte chuan zirtîr
chu tihhlumtîr theih an inbeisei a ni.
Johana chuan amâ tân fiah tak leh mî hneh thei zâwng
takin a chhâng a; a thûte chu hriatthiam awl leh fiah tak a
nih avângin nasa takin mi a khawih a ni. A thu ngaithlatute
chuan a finna leh a thusawi thiamna chu mak an ti a ni.
Mahsela a hriattîrna chuan mîte a hneh theih zawh poh leh
a dodâltûte huâtna chu a thûk ting mai a. Lalber Domitian-
a chu thinrimnain a khat a. Kristâ mi rinawm leh âiawhtû [570]
thusawi chu a hniâl thla thei sî lo va, a thutak sawi thlâwptu
thiltihtheihna chu a khing zo hek lo; mahsela, a âw chu
tihreh a tum hrim hrim a ni.
Johana chu têl chhuânsona bêl lian puiah thlâk a ni a;
mahsela Hebrai tlangvâl pathumte rawhtuina meia A vêng
him tlat ang khân, LALPA chuan A chhiahhlawh rinwm nunna
chu a vêng him tlat a ni. Thûte chu sawi a ni a, chutichuan
chu bumtu ringtû zawng zawngte chu an boral ta a ni.
Johana chuan, “Nazareth Isua Krista, Ka Hotupa chuan
chhel takin Amah timuâlphoa sawisatu tûr Setana leh a
vântirhkohten an lo ruâhman zawng zawngte chu a tuâr
chhuak a. Khawvêl chhandam tûrin A nun a pê. Amah
avânga tuâr tûra phalsak ka nih avângin nasa taka
châwimâwi ka ni. Mi chak lo leh mi sual ka ni. Krista chu
mi thianghlim, hlauhawm lo, bawlhhlawh lo a ni. ‘Suâl
rêng a ti lo va, A kâah ngamthlêmna thû rêng a awm lo’ tiin
a puâng a ni.
Hêng thûte hian mi khawih theihna a nei a, chutichuan

Johana chu amah thlâktûte ngêi chuan têl chhuan sona bêl a\ang
chuan an la chhuak leh ta a ni.
Tirhkoh chungah chuan tihduhdahna kut chu nasa taka
thlâk a ni leh ta a. Lalber thupêkin Johana chu Patmos
Thliârkârah chuan dah bo a ni ta a. “Pathian thû avâng leh,
Isua Kristâ hriattîrna thû avânga”2 thiâm loh chantîr a lo ni ta
a ni. Hetah hian a hmêlmâte chuan tû mah a hneh thei tawh lo
vang a, harsatna leh lungngaihna avângin a thi tawh mai ang
tiin an ngaihtuah a ni.
Rome sorkar chuan mi sualte hnawhchhuahna tûrin Aegean
Tuipuia thliârkâr, lung khawkrawk leh ram ruâk Patmos chu
an thlang a; mahsela, Pathian chhiahhlawh tân chuan hê hmun
hlimawm lo tak hi vân kawngkâ a lo ni ta. Hetah hian nun
buai nuai nuai chu a awm vê ta lo va, tûn hmâ angin hna rim
takin a thawk thei tawh bawk sî lo va; Pâ, Krista leh vâna
Vântirhkohte nên an inkâwm heuh heuh ta mai a, an hnên a\ang
chuan tûn hnû atâna kohhran \angkaipui tûr zirtîrna chu a
[571]
dawng ta a ni. A hmâah chuan hê khawvêl hun tâwp lama thil
lo thleng tûrte chu a tlângpuiin tihlan an ni a; chutichuan
Pathian a\anga a hmuh inlârnate chu a ziak ta a ni. A hmangaih
tak leh a rawng a bâwl \hin tân chuan a âwin sawi thei tawh lo
mah sela, hê tuipui kam ram ruâk a\anga a thuchah hmuh chu
khâwnvâr alh angin a kal chhuak ang a, hê lei hnam tin
chungchânga a LALPÂ thiltum chiâng tak mai chu a puâng
chhuak ang.
Patmos lungpuite leh khâm kârah chuan Johana chuan A
Siamtu inkawmna an nei a. A nun kal tawhte a thlîr kîr a, a
malsâwmna dawn tawhte a ngaihtuah a, a thinlung chu
muânnain a khat a. Kristian nunin a nung tawh a, rinnain hê
thû hi a lo sawi thei ta a ni, “Thihna atâ kan chhuak a, nunnah
kan lût tawh tih kan hria e,”3 tiin. Amah hnawt chhuaktu lalber
chu chutiang chuan a awm vê hauh lo mai. Chungnun a tum
_____
2
Thupuân 1:9; 31 Johana 3:14
PATMOS T HLIARKÂRAH 513
Khâwnvâr pasarih zîngah Isuan rawng A bâwl
leh duhna rah indona te, inthahna te, luahtu awm lo in te,
hmeithai te leh fahrah \apte chu a thlîr kîr theihte an ni.
Johana chuan a in khawhar thlâk tak maiah chuan, tûn hmâ
lam zawng âiin thil siam bûa chhinchhiah Pathian thiltihtheihna
lo lannate leh, thâwkkhum bûte chu zirna hun \hâ a lo nei ta a
ni. A tân chuan thil siam chanchin ngaihtuah leh, Siamtu
Ropuina châwimâwi chu lâwmna a ni. Tûn hma lam kumte
khân thing awmna tlâng te, phâizâwl hring dup maite leh thil
tam tak awmna phâizâwlte a hmu \hîn a, thil siam mâwi tak
takahte chuan Siamtû finna leh thiamna chu chhuichhuakin a
hlim hlê \hîn a ni. Tûnah erawh chuan mi tam takin hmun
nuâm lo leh tuiawm loh tak anga an ngaih thilte chuan a huâl
vêl a; amaherawhchu, Johana tân chuan chutiang chu a ni hauh
lo mai. A chhehvêlte chu hmun ruâk leh khawhar thlâkin lang [572]
mah se, vân dumpâwl ruih maite chu a duh tak Jerusalem
chunga a lang ang bawk khân, an la mâwi reng tho a ni. Chûng
lungpui khawkrawkah te, tuipui thûk mak tak maiahte leh
boruak thiang ropui tak maiahte chuan zirlai pawimawh takte

chu a chhiâr \hîn a. Hêng zawng zawng hian Pathian
thiltihtheihna leh ropuina chu an lantîr vek a ni.
A vêlah chuan tirhkoh chuan leia mihringten, Pathian dân
an bawhchhiat avânga Tuilêt sûlhnûte chu a hmû a. Tuipui
thûk tak a\anga lungpui vawrh chhuah te, tui tam takin a len
vêl khawmuala lungte pawh chuan, Pathian thinurna râpthlâk
tak mai an lantîrzia chu a rilrûah chiang takin a lo lang a. Tui
tam tak ri hum hum a\angte chuan, Siamtû âw chu a hria a.
Zahngaihna nei miah lo thlîin tuipui a han chhêm fâwn bulh
bulh mai a\ang chuan, Pathian thinurna a zuk hre fiah thiam a.
Tuipui fâwn ropui tak leh râpthlâk tak, hmuh theih loh kutin a
thunun tlat sî a\ang chuan thiltihtheihna tâwp lo nei thununna
chu a lo lang a. A lehlamah vê thung thithei mihringte chak
lohna leh âtnate chu a zuk hre chhuak a, changpât leh vaivut
mai ni mahsela, an finna leh an chaknate chu an chhuâng vê
khanglâng sî a; lei leh vân Rorêltu chu, anmahni ang leka
ngaiin, Pathian chu an han do vê ringawt mai a nih chu. Chûng
lungpui a\angte chuan Krista, A chakna Lungpui, hlâu lo va a
bihrûk theihna chu a hre chhuak a. Patmos lungpuia awm
tirhkoh hnawhchhuah a\ang chuan \awng\aina urhsûn ber maite
leh, Pathian ngaih ngawih ngawihna te chu an lo awm a ni.
Johana chanchin a\ang hian, Pathianin upâte hi a hmang
\angkai thei hlê a ni tih entîrna ropui tak a lo awm a ni. Johana
Patmos thliârkâra a tân khân mi tam tak chuan amah hi rawng
[573]
lo bâwl tawh \hîn, luâng thli chhêm ang maia lo upa a, lo tliâk
a, tlu mai mai thei rengah an ngai a. Mahsela LALPAN a la
hmang reng a ni. A rawngbâwlna \hin hmun a\angin
hnawhchhuah ni mah sela, thutak hriatpuina hnâ chu a la thawk
reng a. Patmos-ah pawh hian \hiante neiin, mîte a pianthartîr
a ni. A thuchah chu lâwmna a ni a, Chhandamtu tholeha
chanchin chu a puâng a, Ani chu A mîte lam tûrin a lo kal leh
hmâ loh chuan, an tâna dîlsakin A awm reng a ni. A dam
P ATMOS THLIARKÂRAH 515
chhûng hun zawng zawngah hian tûn hma lam zawng âiin,
LALPÂ rawngbâwla a lo upat hnû hian vân a\anga thuchah tam
zâwk a dawng a ni.
Tihsual palhte chu an nei mai thei a, mahsela an tlinlohna
a\ang chuan thil dik lo leh hlauhawmte tlânsan dânte chu an lo
zir tawh a; chûvângin thurâwn fing tak pe tûrin an tling tâwk
dâwn lâwm ni? Fiahna leh harsatna an tuâr tlâng tawh a, an
chakna \hente chu hloh tawh mah se, LALPAN a la hnâwl mai
lo. Finna leh khawngaihna bîk A pê a ni.
Hnâin harsatna a tawh laia an Hotupâ tâna thawktûte, thutak
atâna mi tlêm tê an din laia harsatna leh retheihna kal tlanga
rinawm taka tuâr chhuaktûte chu châwimâwia zah tûr an ni.
LALPA chuan hêng mi rinawmte hnêna \angruâla a finna te,
chakna te leh puitlinna te nei tûrin thawktû la naupang zâwkte
chu A duh a ni. |halaite chuan chutiang hna thawktûte chu an
zîngah an la awm a ni tih hria se la, nasa taka duhsak an ni
ang. An rorêlnaahte chuan châwimâwina hmun pe rawh se.
An dam chhûng nîte, Kristâ rawngbâwlna atâna an pêk a
lo tâwp dâwnah chuan, Pathian hnâa an lo thawh tawhte chu
Thlarau Thianghlimin A rawn hriat nawntîr leh ang. A mîte
nêna an inenkawl dân mak takte, harsatna a\anga chhanchhuak [574]
tûra A \hatna ropui takte chu rinnaa lo lût tharte hnênah chuan
sawi nawn leh ni rawh se. Pathianin chutiang hnathawktûte lo
upa a, fiahna lo kal tlang tawhte chu an hmuna ding tûrin leh,
sual thiltihtheihnain a nuai bo bêkte chu chhandam tûrin a duh
a ni. An râlthuâmte dah tûra A tih hmâ chuan, inthuâm reng
tûrin A duh a ni.
Tirhkoh Johanan tihduhdahna a tawrh laia a paltlangh hian,
Kristiante tân thlamuânna leh chakna mak tak nei tûrin zir tûr
a awm a ni. Pathian chuan mi sualte phiar rûknate chu a dâlsak
lo, mahsela harsatna leh indonaah pawha an rinawmna leh, an
rinna vawng tlattûte tân an \hatna tûrin chûng phiârrûknate
chu a hmang hlauh zâwk a. Chanchin \ha hnathawktu chuan
tihduhdahna thlipui zîngah te, dodâlna nasa tak kârahte leh,

dik lo taka puhnaah pawh hnâ chu a kalpui zêl fo \hîn a ni.
Chutiang hunah chuan harsatna leh indona meipui a\anga a
thil tawh tûrte chu a la hlâwk tho dâwn a ni tih hrereng rawh
se. Chutiang chuan Pathian chuan A fâten an chaklohna leh A
chakna chu an hriat theih nân A lamah a hruai \hîn a ni. Amah
rinchhan tûrin A zirtîr a ni. Chutiang chuan rîkrum thilte pawh
[575] tâwk thei tûrin, hmun pawimawh luah tûrin leh, thiltihtheihna
pêk an nih ang ngêia tumna ropui tak chu, tihhlawhtling tûrin
A buatsaih hlawm a ni.
Hun tin rêngah hian Pathianin hriatpuitu atâna a thlante
chuan, thutak avânga tihduhdahna leh zilhna an tâwk \hîn.
Josefa chu \hatna leh rinawmna a vawn tlat avângin, tihchhiat
leh tihduhdah a ni. Pathian thuchah kengtu atâna thlan Davida
chu, a hmêlmâten ransa seh tûr ang maiin an veh reng mai a.
Daniela chu vân tân a rinawm tlat avângin sakeibaknei pûkah
paih luh a ni. Joba chuan a khawvêl thil neih zawng zawng a
chân vek a, pânchhia a vei bawk a; a chhûngte leh a \hiante
pawhin an ten hiâl a ni; chutichung chuan a rinawmna chu a
vawng tlat tho. Jeremia chuan Pathianin sawi tûra a pêk chu a
sawi lo thei lo, a hriattîrna chuan lal leh a khâwnbâwlte chu a
tithinrim a, tân in thim hnâwng churh maiah an thlâk a. Stefana
chuan Krista khenbeha chanchin a puân avângin lunga den a
ni. Paula chu tântîr a ni a, tiânga vuâk a ni a, lunga den a ni
bawk a; a tâwpah Gentailte hnêna Pathian thuchah kengtu
rinawm a nih avângin a lû tansak a ni. Johana chu “Pathian
thû avâng leh Isua Kristâ hriattîrna avângin” Patmos thliârkârah
hnawhchhuah a ni.
Hêng entawn tlâk tak taka rinawmte hian, Pathian thutiâm
rintlâkzia chu an lantîr a, A awmpuina leh chhawmdâwltu
khawngaihna pawh a lantîr bawk a. Khawvêl thiltihtheihna
do tûra rinna thiltihtheihna an lantîr a. Hun thim lai ber te,
thlipui leh fiahnaten an nuâi vêl laite pawha Pâ chu a khalhtu
P ATMOS THLIARKÂRAH 517
Chhinchhiahna pasarih phelh a ni
ber a ni tih hriatna leh, Pathiana chawlhna tûra rinna hnathawh

chu a ni. Rinna mit chauh chuan chatuan hausaknate hlutzia [576]
chhût dik theihna, hê hun piahlam thilte chu a thlîr thei a ni.
Isuan A zuitûte hnênah lei ropuina leh hausakna neih thû a
hrilh lo va, hrehawm tawrhna a\anga zalên taka nunna a hrilh
bawk hek lo. Mahnî inphatna leh mîte sawisêl nih kawngah
chuan Amah chu zui tûrin A ko zâwk a ni. Khawvêl tlan tûra
lo kala chu sual sipai ruâlte chuan an lo dodâl a. Remna Lal
do tûrin mi sualte leh vântirhkoh sualte chu, khawngaihna tel
miah lo vin an inzawm khâwm a. A thû tin rêng leh thiltihte
chuan khawngaihna ropui chu an tilang a, khawvêl mîte ang
lo taka a awmna chuan huâtna leh hmêlmâkna kha ber chu a
tichhuak a ni.
Chutiang chuan Krista Isuaa Pathian ngaihsaka awmtumte
chuan an tuâr vê ang. Kristâ Thlarau changtûte chu
tihduhdahna leh demna chuan a hmuâk reng a ni. Hun lo
danglamah chuan tihduhdahna chi dang a lo awm zêl a; mahse,
a tum chu a la thuhmun reng a, Abela hun lai a\anga tûn thleng
hian, LALPÂ mi thlante chu chutiang chuan tihhlum an la ni zêl
a ni.
Hun tinah hian Setana chuan Pathian mîte chu a lo

tihduhdah reng a. A sawisâ a, a tihlum a, mahsela thihnaah
chuan hnehtûte an lo ni. Setana âia thiltithei, chak zâwka chu
an hriattîr reng a ni. Mi sualte chuan an sawisâin, an lei taksâ
chu an tihlum a ni thei e; mahsela, Pathiana Kristâ hnêna nunna
thuhrûka awm chu an khawih thei lo. Tân inah chuan mîte
chu an tântîr thei a, mahsela an thlarau chu an phuâr thei lo.
Tawrhna leh tihduhdahna a\ang hian, Pathian nungchang
ropuina chu A mi thlanteah hian tihlanin a awm a. Krista
ringtûte chu khawvêl chuan a huâin a tiduhdah a, Kristâ sikulah
chuan zirtîr leh thununin an awm a ni. Hê leiah hian kawng
zîm tak chu an zawh a, buaina meipuiah chuan tihthianghlim
[577] an ni. Inbeihna hrehawm takah chuan Krista chu an zui a,
mahni inphatna chu an tuâr chhuak a, beidawnna nasa tak an
tâwk a; mahsela, chutiang chuan sualna chungpikna leh sualzia
chu an zir a, an ten ta êm êm a ni. Kristâ tuârnaa tuârpuitûte lo
niin, lungngaihna piah lama ropuina chu an lo thlîr thei a, heti
hian an lo sawi thei vê ta a ni, “Tûn laia tuârnate hi nakina kan
chunga ropuina tihlan tûr nên chuan tehkhin thamah ka ruât sî
lo,”4 tiin. cd
Hneh chung leh hneh zêl tûrin
_____
4
Rome 8:18
519
BUNG–57
THUPUÂN CHU
T IRHKOHTE hun lai chuan Kristian ringtûte chu [578]

\hahnemngaihna leh phûrnain an khat a. An Hotupâ tân
châu lo vin an thawk a, chûvângin dodâlna nasa tak awm mah
sela, hun rei lo tê chhûngin mihring luah chin khawvêl chu,
lalram chanchin \hâ chuan a dêng chhuak ta thuai a. Hê mi
hun laia Isua zuitûten \hahnemngaihna an neih dân chu, hun
tina ringtûte fuih nân thâwkkhum kawlawm chuan a lo
chhinchhiah a. Efesi kohhran chungchâng LALPA Isuân
tirhkohte hun laia Kristian kohhran entîr nâna a hman chu,
Thuhretu Rinawm leh dik taka chuan heti hian a puâng a ni:
“I thiltih te, i thawhrimzia te, mi sualte i ngaihtheih lohzia
te ka hria. Tirhkoh ni sî lo ‘tirhkoh’ intîte chu i fiah bawk a,
dawthei an ni tih i lo hre tawh a; chhelna i nei bawk a, ka
hming avângin i tuâr tawh a, i châu si lo va,”1 tiin.
A tîrah chuan Efesi kohhran thiltih dân chu naupang anga
mâwl tak leh thatho taka thiltih anga târlan a ni. Ringtûte [579]
chuan Pathian thu tin rêng chu âwih tûrin \hahnemngai takin
an zawng a, Krista chu dik tak leh \hahnemngai takin an
hmangaih a ni tih an nun chuan a tilang a. Chhandamtu chu
an thinlunga a awm reng avângin, Pathian duhzâwng tih chu
nuâm an ti a. An tlantu hmangaihnaa an khah avângin an tum
sâng ber pawh, Amâ hnêna thlarau hruai a ni. Kristâ
khawngaihna ro hlu tak chu anmahnî tân chauha khâwl an
tum lo. Koh an nihna pawimawhna chu an hria a, “Mihring,
leia awmte hnênah remthû lêng rawh se,” tih chu an ngaihtuah
reng a ni. Lei hmun hla berahte pawh chhandamna chanchin
lâwmawm chu thlen turin, duhnain an khat tlat a. Isuâ hnênah
an awm tawh a ni tih khawvêlin an hre tawh bawk. A Fapa
azârah Pathian nêna thawkho tûrin misual te, sual sim te,
_____
1
Thupuân 2:2, 3
ngaihdama awm te, tlenfai leh tihthianghlimte chu rawn hruai

an ni.
Kohhran member-te chu ngainat zâwng leh thiltihah an
inzawm khâwm a. Kristâ hmangaihna chu anmahni phuâr
khâwmtu rangkachak khaidiat chu a ni. LALPÂ chanchin hre
tam tiâl tiâl tûrin an zui zêl a, an nunah chuan Kristâ hlimna
leh muânna an tilang a. Pa nei lo leh hmeithaite chu an
buainaah an tlawh a; khawvêl bawlhhlawh kâi lo tûrin an
invawng a, hetianga an tih loh chuan an thurin nêna inkalhna
leh an Tlantu phatna a ni ang tih an hria a.
Khawpui tinah hnâ chu kenkawh zêl a ni a. Mîte chu an lo
piangthar a, chûngte chuan sum chhiarsên loh an dawn chu an
sawi vê tûr niin an hria a ni. An rilrû ti-êngtu êng chu mi
dangte chunga a ên vê hmâ loh chuan an châwl thei lo. Ring
lo mi tam takte chu Kristian beiseina chhante nên inhmêl hriattîr
[580] an ni. Thiltisualtûte leh hnawhchhuaha awmte hnênah chuan
mimal ngenna duhawm takte chu siam a ni a; ‘thutak hria’ inti
sî Pathian hmangaih âia mahnî nawmna ringawt hmangaihtûte
hnênah pawh sâwmna chu siam a ni.
Amaherawhchu, hun rei lotê hnû-ah chuan ringtûten
\hahnemngaihna chu a lo chuâi \an a, Pathian an hmangaihna
leh an inhmngaih tawnna chu a lo tlêm ta tiâl tiâl a. Kohhranah
chuan inngaihsak lohna a lo lût a. |henkhat chuan thutak an
lo hmuh dân mak tak mai chu an lo theihnghilh ta bawk a.
Tehfung kengtûte chu pakhat lek lekin an hmunah chuan an lo
tlu ta. Thawktû la naupang deuh \henkhatte, hêng sûlsutûte
phurrit phurhpui thei âwmte, hruaitu fing tak ni tûra inbuatsaih
tawhte chuan thutak sawinawn fo \hin tawhte chu an lo ning
ta a. Thilthar leh phûrawm deuhte an duhna avâng chuan thurin
thar, mîte tilâwm thei zâwk tûr, mahse chanchin \ha thupui
nêna inrem miah sî lote chu tihchhuah an tum ta a ni. Mahni
an inrinna leh an thlarau lam mitdelna avâng chuan, hêng hniâl
fung dik âwm taka lang, dik sî lote chuan mi tam tak chu
THUPUÂN CHU 521
tûnhma lama an awmdân a rinhlelhtîrin, buaina leh rin lohnaah
a hruai ang tih pawh an thliâr thei lo.
Hêng thurin dik lote hi zâwm tûra nawr an han nih chuan
inthurâl lohna a lo chhuak a, mi tam tak chuan Isua, an rinna
Siamtu leh Tifamkimtu chu an hawisan a. Thurin pawimawh
lo laite chu an sawi ho va, mihring siam chawp thawnthu
ngaihnawm lam ngaihtuahnate chuan hun a luah khat a,
chanchin \hâ pawh an puâng hman ta lo a ni. Mi tam tak
rinawm taka thutak hrilh a hneh mai theih leh piangthar mai
theite chuan thutak chu ngaithla lo vin, vulâwkna thû pawh an
hre ta lo a ni. Sâkhaw ngaihsaknate chu rang takin a lo chuâi
a, Setana chuan Krista zuitû nia inchhâlte chu a rawn hneh [581]
mai dâwn niin a lang.
Kohhran chanchina hun pawimawh leh ngaihtuahawm lai
tak hian a ni, Johana chu hnawhchhuah tûra thu tihtlûk a nih
ni. Tûn ang hian kohhran chuan a âw hi an la mamawh ngai
lo. Tûn hma lama a rawngbâwlpui zawng zawng deuh thâwte
chun martarna an chang a. Ringtu la bângte chuan dodâlna
nasa tak an hmachhawn bawk a. Pâwn lama a landân chuan
Kristâ kohhran hmêlmâte chuan hnehna an channa lo thleng
mai tûr niin a lang ta.
Amaherawhchu, LALPÂ kut chu thim zîngah chuan hmuh
lohin a lo che vêl reng a. Pathian remruatnain Johana chu
Kristan Amâ chanchin ropui taka a puân theihna tûr hmunah
dah niin, kohhrante ênna tûrin thutak ropui tak chu a hnênah
puânin a lo awm ta a ni.
Johana hnawhchhuah a nih khân thutak hmêlmâte chuan
Pathian thuhretu rinawm taka âw chu chatuan atâna hmehmih
an lo beisei a; mahse, Patmos thliârkârah chuan zirtîr chuan
thuchah a dawng a, chû chuan hun tâwp thlenga kohhran awm
chu a tichak zui zêl dâwn a ni. An thiltih dik lohah chuan
mawh an phur tho dâwn nachungin, Johana hnawtchhuaktûte
chu vân thil tum kenkawhtîr tûra Pathian hmanrua an lo ni a,
êng tihmih an tumna ngêi chuan thutak chu rinna langsâr takah
a dah a ni.
Sabbath nî-ah, ropuina LALPA chu hnawhchhuaha awm
tirhkoh hnênah a lo lang a. Johana chuan Judai khawpui lianah
leh tê-ah mîte hnêna thû a hril lai ang bawkin, Patmos
Thliârkârah chuan Sabbath chu zah takin a vawng a. Chû mi
nî chungchânga thutiâm hlu tak pete chu amâ tâ ngêi niin a
hre vê a. Johana chuan heti hian a ziak, “LALPÂ nî-ah chuan
Thlarauvin ka lo awm a, ka hnung lamah tâwtawrâwt rî ang,
[582] aw ring takin, ‘Kei Alfa leh Omega, Hmasabera leh
Hnuhnungber chu ka ni’ a ti a.... Mi biakna âw chu hmuh tumin
ka han lehhawi a; ka han lehhawi chuan rangkachak khâwnvâr
dahna pasarih ka hmû a; khâwnvâr dahna zîngah chuan mi tû
emaw Mihring Fapa ang ka hmu bawk a,”2 tiin.
Hê tirhkoh duhawm tak hi duhsakna tin rêng hlan a ni.
Gethsemani-ah khân A Hotupa chu a hmuh tawh a; A hmêl
chu lungngaihna thisenin a chhinchhiah a, “A hmêl chu mihring
hmêl âi maha tihchhiat a ni a; a pianhmang pawh mihring
pianhmang âia tihchhiat a ni bwk.”3 Rome sipaite kutah Amah
chu a hmu tawh a, puân senduk sintîr a ni a, hlîng lukhum
khumtîr a ni bawk. Nuihzatna leh ânkhumna hmun–Kalvari
krosa inkhâi a hmuh tawh a. Tûnah hian Johana chu a LALPA
hmu leh tûra phalsak a ni. Mahsela A landân chu a va danglam
nasa êm! Mihringten an hmuhsit leh an tihtlâwm, ‘Mi
Lungngâia’ a ni tawh lo va, vân ênnain A inthuâm tawh zâwk
a ni. “A lû leh a sam chu berâm hmul vâr angin a vâr a, vûr
ang maiin; a mitte chu mei-alh ang a ni a, a kehphahte chu dâr
tle mi ang a ni a, rawhtuina mei a rawh thianghlim tawh ang
maiin; A âw chu tui tam tak rî ang mai a ni.”4 A hmêl chu nî
angin a êng a, A kutah chuan arsi pasarih a awm a, A kâ a\ang
chuan khandaih hriam tawn hriâm tak a chhuak a, chû chu A
thu thiltihtheihna entîrna a ni. Patmos chu tholeh LALPÂ
ropuinain a êng sur mai a ni.
_____
2
Thupuân 1:10-13; 3 Isaia 52:14; 4 Thupuân 1:14, 15, 17
THUPUÂN CHU 523
Johana chuan heti
hian a ziak a, “Amah chu
ka hmuh vêleh thî ang
dêrin a ke bulah chuan ka
tlu ta a. Ani chuan a kut
dinglam chu ka chungah
nghatin ka hnênah, ‘Hlâu
suh ang che,’ a ti a,”5 tiin.
Johana chu a LALPA,
tihropuia awm hnênah
chuan a chên theih nân Johana hnênah
tihchakin a awm a. Isua a inlâr
Tichuan A inlârna ropui
tak hmâah chuan vân [583]
ropuinate chu an lo
inhawng ta a. Pathian
lal\hutthlêng chu hmuhtîr phal a ni ta a; tichuan lei indonate
piah lam chu a thlîr a, tlante puân vâr sin chu a hmu ta a ni.
Vântirhkohte ri mâwi leh, Berâm No thisen leh an hriattîrna
thû avânga hnehtûte hnehna hlâ chu a hre ta bawk a. A hnêna
thupuânah chuan Pathian mîte thiltawh hmuh nawm tak tak
chu an lo lang zut zut mai a; hun tâwp thleng kohhran chanchin
lo sawi lâwkte pawh chu tihlan a ni. Thil lemte leh entîrnate
hmangin Johana hnênah chuan thil pawimawh tak takte chu
lantîr an ni a; a hunlai leh hun lo la awm zêl tûra Pathian mîten,
an hmâa indonate leh hlauhawmte chu hriatthiamna \ha tak an
neih theih nân, a chhinchhiah vek tûr a ni.
Kristian hun zawng zawng chhûnga kohhran kaihhruaina
leh thlamuânna tûrin hêng thupuante hi pêk a ni. Chutichu ni
mah sela, sâkhaw zirtîrtûte chuan ‘hê lehkhabu hi chhinchhiah
leh châr tlat a ni a, a thurûkte chu hrilhfiah theih a ni lo’ an ti
tlat mai a nih chû! Chûvângin, mi tam tak chuan hêng
hrilhlâwkna thûte hi an mausâm a, a thurûkte hi zirna tûrin an
_____
5
châng 17
hun an pe duh lo. Mahsela, Pathian chuan A mîte chu chutianga

an awm vê chu a duh lo. “Isua Kristâ thu puan chhuah,
Pathianin a bâwihte hriattîr atân a hnêna a pêk, thil lo awm
lawk tûr thû” chu a ni tlat sî a. LALPAN heti hian a puâng, “Hê
hrilhlâwkna bu thû chhiartu leh ngaithlâa a chhûnga thu ziak
pawmtûte chu an eng a thâwl e; a hun chu a hnâi tawh sî a,”6
tiin. Hê lehkhabu hrilhlâwkna thû hria apiang ka hriattîr e.
Tû pawhin hêng thû hi a belhchhah chuan, hê lehkhabûa
[584] hremna ziakte hi Pathianin a chungah a belhchhah vê ang; tû
pawhin hê hrilhlâwkna lehkhabu thûa mi thû a lâk bo chuan,
hê lehkhabua ziak Nunna Thing leh Khaw Thianghlima a chan
chu Pathianin a la bo vê ang. Hêng thu hriattîrtû hian, ‘A ni,
ka lo kal thuâi dâwn e,’ a ti a.”7
Thupuân-ah hian Pathian thil thûkte chu tihlan an ni. Hê
thâwkkhum phêka a hmingah ngêi pawh hian ‘Thupuân’ tih a
ni a, ‘lehkhabu châr tlat’ tih nên chuan a inkalh tlat a ni.
Thupuân tih chu thil eng emaw puân chhuah tihna a ni a; LALPA
ngêiin A chhiahhlawh hnênah hê lehkhabu chhûnga thurûkte
hi a puâng chhuak a ni; mî zawng zawng zir theih tûra hawn hi
A tum dân chu a ni e. Johana hun lai ang bawka hê lei chanchin
tâwp lama chêngte hnênah hian A thutakte chu pêk a ni. Hê
hrilhlâwknaa thil tihlante hi a \hen chu hun kal tawha mîte an
ni a, a \hente chu thil thleng mêkte an ni a, a \hente chu thim
thuneihnate leh vân Lal Fapa inkâra inbeihna ropui tak tâwp
lamte an ni a; a \hente chuan lei siam thara tlante hnehna leh
lâwmna thûte an tilang bawk a ni.
Thupuâna chhinchhiahna tin rêngte hi an hrilhfiah vek theih
loh avângin ‘a chhûnga thutak awmzia hre tûra hê lehkhabu
zir hi eng mah a ni lo’ tiin tû mân ngai suh se. Johana hnêna
hêng thurûkte tilangtu hian thutak tihtak zeta zawngtûte hnênah
vân thil temlâwkna A pê ang. Thutak pawm tûra thinlung
hawngtûte chu a zirtîrnate hriatthiamtîr an ni ang a, “Hê
_____
6
châng 1, 3; 7 Thupuân 22:18-20
THUPUÂN CHU 525
hrilhlâwkna thûte hria a, a chhûnga thu ziak pawmtûte,” hnêna [585]
malsâwmna tiâm chu phalsak an ni ang.
Thupuan-ah hian Bible-a lehkhabû zawng zawngte hi an
intâwk khâwm a, hetah hian an tâwp vek a ni. Hetah hian
Daniela bû tihkimna chu a awm a. Pakhat hi hrilhlâwkna a ni
a, a dang hi tihlanna, thupuân a ni. Lehkhabu châr tlata chu
Thupuân hi a ni lo, Daniela hrilhlâwkna \henkhat, hun tâwp
lama mi tûrte kha an ni zâwk. Vântirhkohin heti hian thû a pê,
“Mahse nang, âw Daniel, thû chu thup la, lehkhabu chu châr
tlat rawh, tâwpna hun thlenin,”8 tiin.
Krista chuan tirhkoh hnênah a hmâa thil awm tûr chu
chhinchhiah tûrin a sâwm a. Heti hian thû a pê a, “I thil hmuh
tûr chu lehkhabû-ah ziak la, kohhranho pâwl sarihte hnênah:
Efesi khuâah te, Smurna khuâah te, Pergamos khuâah te,
Thuatira khuâah te, Sardis khuâah te, Filadelfia khuâah te,
Laodikei khuâah te chuan thawn rawh,” a ti a. “Mi Nunga chu
ka ni, ka lo thî a, nimahsela ngai teh, kumkhuâ atân ka lo nung
leh ta a ni.... chutichuan i thil hmuh tawhte leh thil awm mêkte
leh, tûn hnûa thil lo awm tûrte thû chu ziak rawh; ka kut
dinglama arsî pasarih awm i hmuhte leh rangkachak khâwnvâr
dahna pasarihte thurûk chu. Arsi pasarih chu kohhran pasarihte
tirhkoh chu an ni a; khâwnvâr pasarih chu kohhran pasarihte
chu an ni,”9 tiin.
Kohhran pasarihte hming hi Kristian huna hunbi hrang
hranga kohhran awmdân tûr entîrna a ni. Nambar 7 hian
famkimna a entîr a, thuchah chuan hun tâwp thleng a huâm a
ni tih a lantîr bawk; hêng chhinchhiahna emaw, entîrna emawte
hian khawvêl chanchin hun hrang hranga kohhran awmdânte
chu a tilang a ni.
Krista chu rangkachak khâwnvârte zînga vei vei anga sawi [586]
a ni. Hei hian kohhrante nêna inlaichînna A neihzia a entîr. A
mîte nên an inbe tawn reng a. An awmdân dik tak pawh a
hria. An khawsak dân te, an nungchangte chu A thlîr reng a.
_____
8
Daniela 12:4; 9 Thupuân 1:11, 18-20
Chunglam biakbûk puithiam lalber leh sawipuitu ni mah sela,

hê lei A kohhrante zînga chhuk leh chho ni sawi ani. Châu
miah lo va harhkar reng leh, chatlak miah lo va inrâlring rengin,
A vêngtûte êng chu a chuâi nge, a thi mai dâwn tih chu A en
reng a ni. Khâwnvâr dahnate chu mihringte kutah hnutchhiah
an nih mai chuan a alh teng tengte chu a lo châu vin a thi mai
ang; mahsela, LALPÂ ina a vêngtu dik tak chu Amah chu a ni a,
biak in hungchhûng vêngtu dik chu a ni. A enkawl rengna leh
chelhdingtu khawngaihnate chu nunna leh ênna bulte an ni.
Krista chu A kut dinglama arsi pasarih keng anga lantîr a
ni. Hei hian kohhran, a hnathawha rinawm chuan eng mah a
ni lo vang tih hlauhna a neih a \ûl lohzia a tilang chiang a; arsî,
Engkimtitheia vênhimna neitu chu Kristâ kut atâ lâksak theih
a ni dâwn sî lo va.
“A kut dinglama arsi pasarih kenga khân hêng thû hi a
sawi a ni.”10 Hêng thûte hi kohhrana zirtîrtûte, mawhphurhna
rit tak Pathianin a pêkte hnêna sawi a ni. Kohhran hûhâng
rimtui tam tak awm tûrte chu Pathian rawngbâwltûte nên
phuârkhâwm tlat an ni a, chûng mîte chuan Kristâ hmangaihna
chu an tilang tûr a ni. Vân arsîte chu A thununna hnuaiah an
awm a, êngin a tikhat a. An chêt dânte chu A kaihhruai vek an
ni. Hei hi A tih loh chuan arsî tlâte an ni mai ang. Chutiang
chuan A rawngbâwltûte pawh an ni. A kutah chuan hmanruâ
mai an ni a, A thiltihtheihna azârah thil \hâ zawng zawng chu
[587] an ti a. Anmahni hmang hian A êng chu an êng chhuâk tûr a
ni. Pa a en ang bawka Amah chu an en chuan, A hnâ chu an
thawk thei ang. Pathian chu rinchhana an hman chuan khawvêl
êng pe chhuak tûrin A ênna chu anmahnî a pê ang.
Kohhran chanchin hmasa lama bawhchhiatna thurûk Paula
lo sawi lâwk chuan, a hnâ sual tak chu a thawk \an tawh a;
zirtîrtu dik lote, Peteran ringtûte a lo hrilhlâwk tawhte pawh
khân, an kalsualnate chu mîte an zawmtîr a, thurin dik lote
chuan mi tam tak chu a thangah a awhtîr a. |henkhat chu
_____
10
Thupuân 2:1
THUPUÂN CHU 527
fiahnaah chuan an ding zo lo va, rinna chu bânsan tûra thlêm
an ni. Hê thupuan Johana hnêna pêk a nih lai hian mi tam tak
chuan chanchin \ha thutak an hmangaihna hmasâ chu an hloh
tawh a. Mahsela Pathianin A khawngaihna avângin kohhran
chu hnungtawlh dinhmuna a awm reng chu a phal lo.
Ngilneihna tâwp nei lo thuchah chuan anmahni A hmangaihzia
chu A tilang a; chatuan daih tûr hnâ chu an thawh a duhzia a
tilang bawk. Heti hian a ngên, “Chutichuan i thihsan tâk chu
hrereng la, simin, a tîra i thiltihte kha ti leh rawh,”11 tiin.
Kohhran chu famkim lo va, hauhna leh zilhna a mamawh
reng mai; Johana chu vaulâwkna thuchah leh zilhna thuchah
ziak tûra thâwkkhum a ni a, chanchin \ha thuchah bulte lo
hmuh \helh tawhte chuan, an chhandamna beiseina chu an hloh
mai lohna tûrin a sâwm a ni. Mahsela zilhna thû rêng rêng
Pathianin a sawitîrte chu hmangaihna leh ringtu, sual simte
hnêna muânna thutiâmte nên a pawlh \hîn a ni. LALPA chuan
heti hian a puâng, “Ngai teh, kawngkhâr bula dingin ka kik hi;
tû pawhin ka âw hriaa kawng a hawn chuan a hnênah ka lût
ang a, a hnênah zanriah ka ei ang a, ani pawhin ka hnênah a ei
bawk ang,”12 tiin.
Indona kâra an rinna Pathiana nghat tlattûte hnênah chuan
zâwlnei chuan fakna leh thutiâm sawi tûr a ni a: “I thiltihte ka [588]
hria, chakna tlêm tê chauh i nei a, chutichung pawhin ka thû i
pawm a, ka hming pawh i phat lo va, tû mâ khâr theih loh i
hmâah kawngkâ ka hawng e.” “Ka chhelna thû i pawm avâng
khân, leia awmte fiah tûra khawvêl zawng zawng chunga fiahna
hun lo thleng tûr lakah chuan kei pawhin ka humhim ang che,”
tiin. Ringtûte chu hetiang hian zirtîr an ni, “Invêng la, i thil la
neih thi lek lekte chu tinung leh rawh.” “Ka lo kal thuâi dâwn
e, tû mân i lallukhum chu an lâksak loh nân che, i thil neih sâ
kha vawng tlat rawh,”13 tiin.
“Kei, in ûnaupa, hrehawmna \âwmpuitu”14 ngêi hmang
hian Krista chun A kohhran hnênah Amah avânga an la tawrh
_____
11
châng 5; 12 Thupuan 3:20; 13 châng 8, 10,2, 11; 14 Thupuân 1:9
tûr thilte chu A tilang a. Thimna leh puithûna hun rei tak awh
tûr chu thlîrin, hnawhchhuah, upa tak chuan mipui, thutak an
hmangaihna a vânga martarna tuâr tûrte chu a lo hmu lâwk
vek a. Mahsela A thuhretû hmasâte chelh tlat \hîntu chuan
hun tâwp hmâa tihduhdahna hun rei tak paltlang tûr Amah
zuitu rinawmte chu A kalsan lo vang tih a hmu bawk a ni.
LALPAN heti hian a puâng, “I tuâr tûrte hi hlâu suh, ngai teh,
fiaha in awm theih nân diabola chuan in zînga mi \henkhat tân
inah a khung dâwn che u a ni; ... thih thlengin rinawmin lo
awm rawh, tichuan nunna lallukhum ka pê ang che,”15 tiin.
Sualna dova rinawm zawng zawngte hnênah Johana chuan
thutiâm siam an ni tih a hria: “A hnehtu apiang Pathian Paradis-
[589] a Nunna Thinga mî ka eitîr ang.” “A hnehtu apiang chutiangin
puân vârte sintîr a ni ang; Nunna Bû atâ an hming chu ka thâi
bo tawp lo vang a, ka Pâ hmâah leh a vântirhkohte hmâah
chuan an hming ka \an zâwk ang.” “A hnehtu apiang ka
lal\hutphahah ka hnênah ka \huttîr ang, kei pawhin ka hneh a,
ka Pâ hnênah A lal\hutphaha ka \hû ang khân.”16
Johana chuan Pathian zahngaihna te, ngilneihna te leh
hmangaihnate chu, A thianghlimna te, dikna te leh
thiltihtheihnate nên an inchawih a ni tih a hmû a. An sualnate
avânga an hlauh êm êm \hin, Amahah chuan mi sualte chuan
Pâ an lo nei ta a ni tih a hmu bawk. Inbeihna ropui tak tâwpna
piah lamah chuan Zion chu a en a, “Dârthlalang tuifinriat ni
âwm tak kama ding hnehtu, Pathian \ing\ang keng a, ‘Mosia
hlâ’ leh Berâm No hla sâte chu a hmû a ni.”17
Johana hmâah chuan Chhandamtu chu “Sakeibaknei, Juda
hnama mi” leh “Berâm No talh tawh”18 anga lantîr a ni. Hêng
entîrnate hian Engkimthitheia thiltihtheihna leh mahni inhlanna
hmangaihna inzawmna an lantîr a. Sakeibaknei, Juda hnama
mi chu A khawngaihna hnartûte tân chuan râpthlâk tak a ni a;
Pathian dân bawhchhetûte hnêna thinurna leh thil râpthlâk
sawitu chu A thu âwihtûte leh mi rinawm, A thupêk vawngtûte
_____
15
Thupuân 2:10; 16 châng 7; 3:5, 21; 17 Thupuân 15:2, 3; 18 Thupuân 5:5, 6
THUPUÂN CHU 529
tân chuan êng, zahngaihna leh chhanchhuahna entîrna a ni.
Mi hel hmangte vawtu bân chu a chak a, mi rinawmte
chhanchhuak tûrin a chak bawk ang. “A vântirhkohte chu
tâwtawrâwt ri nasa tak nên a tîr chhuak ang a. Anni chuan a [590]
thlante chu kâwlkil lî atâ, vân tâwp a\anga a tâwp lehlam
thlengin an lâwr khâwm ang.”19
Khawvêl mi maktaduaih tam takte nêna khâikhin chuan
Pathian mîte chu, an nih dân \hin angin, mi tlêm tê an ni a;
mahsela, A thûa tihlan thutak tân rinawm taka an din chuan
Pathian chu an inhumhimna a ni ang. Engkimtitheia humhimna
hnuaihah an awm a ni. Pathian chu a tam lam a ni ziah.
Tâwtawrâwt hnu hnung ber a rîk a, mi thîte tânna thlân a rawn
khâwk luh a, hnehna nêna mi felte an lo chhuah bawk chuan,
“Aw thihna, khawnge i hnehna?”20 tiin an lo âu chhuak vek
ang a, Pathian nên, Krista nên, vântirhkohte nên an han ding
ho ang a, Pathian fâte chu an tam zâwk êm êm ang.
Kristâ zirtîr dik takte chuan Amah chu indona nasa takah
pawh an zui zêl a, mahnî inphatna te an tuâr chhuak a,
beidawnna nasa takte pawh an tuâr a ni; mahsela, hei hian
sualna leh sual ânchhia chu a zirtîr a, tenna nên an lo en tawh
dâwn a ni. Kristâ tuârnate chu an lo \âwmpui tawh avângin, A
ropuina pawh chu an \âwmpui bawk ang. Inlârna thianghlimah
chuan zâwlnei chuan Pathian kohhran la bângte hnehna tâwp
chu a hmû a. Heti ian a ziak:
“Dârthlalang, mei nêna inpawlh tuifinriat niâwm tak ka
hmû a, ... hneha lo chhuakte chu Pathian \ing\ang keng a,
dârthlalang tuifinriat kama ding ka hmu bawk a. Pathian bâwih
Mosia hlâ leh Berâm No hlâ, ‘Aw LALPA Pathian, Engkimtithei,
I thiltihte chu a ropui a, a mak a ni, Nang mi thianghlim zawng
zawngte Lalber, I kawngte chu a felin a dik a ni,”21 tiin.
“Ka han en a, ngai teh, Berâm No Zion Tlânga ding leh an
chala a hming leh A Pâ hming ziak, mî 1,44,000 a hnênah ka [591]
hmû a.”22 Hê mi khawvêlah an thinlungte Pathian hnênah an
_____
19
Matthaia 24:31; 201 Korin 15:55; 21 Thupuân 15:2, 3; 22 Thupuân 14:1
hlân thianghlim a; rilrû leh thinlungin A rawng an bâwl a;

tûnah hian ‘an chalah’ A hming chu A dah thei ta a ni.”
“Chatuanin ro an rêl ang.”23 Hmun dîla lût leh chhuak lehte
ang an ni vê lo. Kristan hê thu a sawite zînga mi hi an ni, “Ka
Pâ vohbîkte u, lo kal ula, khawvêl siam tirh atâ in tâna ram
buatsaih chu chang rawh u.” A fâte angin A lo lâwm lût a, “I
pû lâwmnaah lût rawh,”24 a lo tî a ni.
“Chûng chu Berâm No a kalna apianga zuitûte chu an
ni. Chûng chu Pathian tân leh Berâm No tân rah hmasa ber
ni tûrin mihring zîng atâ tlan an ni.”25 Zâwlnei inlârna
chuan hêng mîte hi Zion Tlânga ding angin a tilang a,
rawngbâwlna thianghlim atân an inthuâm a, puân zâisîn fai
takin an inchei a, chû chu mithianghlimte felna a ni.
Mahsela Vâna Berâm No zuitûte chuan hê leiah hian Amah
chu an zui tûr a ni; ngui tak leh mûmal lo taka zui lo vin,
berâmten an pû an zui angin, ring chung leh hmangaihin,
thuâwihna nên an zui zâwk tûr a ni.
“Ka ri hriat chu \ing\ang kâitûten an \ing\ang kaih rî ang
hi a ni a; lal\hutphah hmâah leh .... hla thar niâwm tak hi an sâ
a; lei atâ tlan tawh mî 1,44,000-te chauh lo kha chuan tû mân
chû hlâ chu an zir thei lo.... An kâah dâwt a chhuah rêng mîin
an hre ngai lo; sawisêlbo an ni sî a.”26
“Khaw Thianghlim Jerusalem Thar chu, mo a pasal ela a
inchei anga peih diâmin, Pathian hnêna mi vân atâ lo chhuk
ka hmu bawk a.” “A ênzia chu lung mantam ber ang, Jaspi
[592]
lung ang mai hi a ni a, Krustal lung ang maiin a tlê a ni; kulh
nasa tak, sâng tak a nei a, kawngkhâr sâwm leh pahnih a nei a,
kawngkhâr bulahte chuan vântirhkoh sâwm leh pahnih an awm
a; chûng kawngkhârah chuan hming ziak a awm bawk a, chûng
chu Israela thlahte chu a ni a.” “Kawngkhâr sâwm leh pahnih
chu tuikeplung sâwm leh pahnih a ni; kawngkhâr zawng zawng
chu tuikeplung pakhat \heuha siam a ni. Chû khaw kawtlai
chu rangkachak thianghlim a ni a, dârthlalang en tlang theih
_____
23 24 25
Thupuân 22:5; Matthaia 25:34, 21; Thupuân14:4; 26 châng 2-5
THUPUÂN CHU 531
ang mai hi. A chhûngah chuan biak in rêng ka hmu lo va;
LALPA Pathian Engkimtitheia leh Berâm No chu an biak in a ni
sî a.”27
“Ânchhiâ rêng rêng a awm leh tawh lo vang a, Pathian leh
Berâm No lal\hutphah chu a awm tawh zâwk ang; tichuan a
bâwihte chuan a rawng an bâwl ang a, a hmêl an hmû ang a, a
hming chu an chalah a chuâng bawk ang. Zân a awm leh tawh
lo vang a, khâwnvâr êng leh ni êng an ngai lo vang a, LALPA
Pathian chuan anmahni a ên dâwn sî a; tichuan chatuanin ro
an rêl ang.”28
“Ani chuan a kawtlai taka Nunna Tui lui, Krustal lung anga
tlê, Pathian leh Berâm No lal\hutphaha lo chhuak mi entîr a.
Lui kam tuâkah chuan Nunna Thing, chi hrang sâwm leh
pahniha rah, thla kipa rah a awm a; chû thing hnahte chu hnam
tin tihdamna tûr a ni.” “Nunna Thing chungah chuan thû an
neih theihna tûr leh, kawngkâah chuan khuâa an luh theihna
tûra A thupêk zâwmtûte chu an eng a thâwl e.”29
“Vân a\angin aw ring takin:
‘Ngai teh, Pathian bâwk tê chu mihring zîngah a lo awm ta,
Ani chu an hnênah a awm ang a’
Anni chu a mîte an ni ang a,
Pathian ngêi chu an hnênah a awm ang a,
An Pathian a ni bawk ang.”30 cd
_____
27
Thupuân 21:2,11, 12, 21, 22; 28 Thupuân 22:3-5; 29 châng 1, 2, 14; 30 Thupuân
21:3
BUNG–58
KOHHRAN CHUÂN HNEHNA A CHANG TA
[593]
TIRHKOHTEN an rawngbâwlna an chawlhsan tâk a\ang khân
kum zabi sâwm leh pariat âia tam a lo liâm ta; mahse, Kristâ
tâna an thawhna leh an inhlanna chanchin chu kohhran robâwm
hlu berte zîngah an la awm reng a. Hê mi chanchin hi, Krista
zuitûten Chhandamtû hnathawhnaah hian \hahnemngaihna leh
taihmâkna nasa lehzual eng lai pawha an lo neih theih nân,
Thlarau Thianghlim kaihhruaina hnuaia ziah chu vawn \hat
reng a la ni.
Zirtîrte hnêna Kristâ thupêk chu an tifamkim a. Kros
thuchah kengtuten chanchin \ha puâng tûrin an han kal chhuah
chuan tûn hma lama mihring thi theiin an la hriat ngaih loh,
Pathian ropuina tihlanna a lo awm ta a ni. Vân Thlarau
thawhpuina azârah tirhkohte chuan khawvêl nghawr nghîng
khawp hnâ an thawk a. |hangkhat lian chhûngin chanchin
\hâ chu hnam tin hnênah puan a ni.
Kristâ tirhkoh thlante rawngbâwlna chu rah ropui takin a
zui a. An rawngbâwl \antirhah chuan \henkhat chu
lehkhathiam lo an ni a; mahsela, an Hotupâ hnâah chuan an
[594]
inpumpêk a, A zirtîrna hnuaiah chuan an hnêna pêk hna ropui
tak atâna inbuatsaihna an nei a. Khawngaihna leh thutak chuan
an thinlungah ro a rêl a, an tum dân chu a thâwkkhum a, an
thiltihte a thunun a. An nunna chu Krista nên Pathian-ah
thuhrûkin a awm a ni; mahnî chu hmuh tûr a lo awm ta lo va,
hmangaihna tâwp nei lo vah chuan thûk takin a lo pil ta a ni.
Zirtîrte chu \awng dân thiam, \hahnemngai taka \awng\ai
dân pawh thiam leh, Israelho chakna Pathian thiltih theihna
pawh chelh tlat thei an ni. Pathian bul hnaiah chuan an ding a,
A lal\hutphah chu an châwimâwi reng \hîn. Jehova chu an
Pathian a ni. Amah châwimâwina chu annî tân pawh
KOHHRANIN HNEHNA A CHANG T A 533
châwimâwina a ni a, A thutak chu an thutak a ni. Chanchin
\ha dona rêng rêng chuan an thlarau chu a khawih nasa êm êm
a, Kristâ hnâ atân an theihna zawng zawng chhuahin, an bei
\hîn a ni. Vân hriak thihna an dawn tawh avângin nunna thû
chu an lek chhuak thei a ni. Tam tak an beisei a, chûvângin
thawh pawh an thawk tam a. An hnênah Krista chu A inlantîr
a, Ani chu an hruaitû-ah an en reng a ni. Pathian duhdân nêna
an inrem dân a zir zêlin, thutak an hriathiamna leh dodâlna
hnehna tûra thiltihtheihna an dawn pawh a pung vê zêl a ni.
Isua Krista, Pathian finna leh thiltihtheihna chu an thusawi
thupui ber a ni a. A hming, vân hnuaia hmingsak zîngah min
chhandam thei hming dang rêng awm lo chu, an châwisâng
reng a ni. Krista, Chhandamtu tholeha famkimna chu an han
puân chuan an thûte chuan thinlungte chu a khawih a, mîte
chu chanchin \hâa hneh an lo ni ta a. Chhandamtû hming
sawichhetû leh A thiltihtheihna hmusittû mipuite chuan, tûnah
chuan khenbeha zirtîr nih an lo duh vê ta zâwk a ni.
Tirhkohte chuan anmahnî thiltihtheihna ni lo vin, [595]
Pathian nung thiltihtheihna zâwkin an hnathawh chu an ti
zo a ni. An hnâ chu a awlsam lo. Kristian kohhran chuan
hnâ an thawh tirh chuan harsatna leh lungngaihna nasa tak
an nei a. An hnathawhnaah chuan zirtîrte chuan tlâk-
chhamna te, dâwta hêkna te leh tihduhdahnate an tâwk reng
a; mahsela, an nun chu thlâkhlelh tlâkah an ruât lo va, Kristâ
tâna tuâr tûra koh an nih avângin an lâwm a ni. An
hnathawhnaah chuan tum mûmal neih lohna te, thu tihtlûk
theih mai lohna te leh, thiltuma chauh mainate chuan hmun
a chang vê ta lo. Hman an phal a, hman nih pawh an inphal.
An chunga mawhphurhna awm hriatna chuan, an daihriatte
chu a tithiamhlimin a ti hausa a; Kristâ tâna hnehna an
chanahte chuan, vân khawngaihna chu tihlanin a awm a.
Engkimtitheia chakna nên Pathian chuan anmahni hmangin
chanchin \ha hnehna chu a thawk chhuak a ni.
Krista ngêiin innghahna tûra lung a lo phûm tawh chungah

chuan, tirhkohte chuan Pathian kohhran chu an lo din ta a.
Pathian Lehkhâah hian biak in sakna chu kohhran dinna nên a
khaikhin \hîn. Zakaria chuan Krista chu LALPÂ biak in sa tûr
‘Chawrno’ tiin a sawi a. Hna thawh \anpuitu angin Gentailte
chu a sawi: “Hla taka awmte kha an lo kal ang a, LALPA in chu
an rawn sa vê ang,”1 tiin. Isaia chuan heti hian a puâng, “Ram
dang mîte chuan i kulh bangte chu an rem chho leh ang,”2 tiin.
Hê biak in sak thû hi ziakin Petera chuan heti hian a
sawi, “Amah chu lung nung, mihringte duh loh ngêi, Pathian
ngaihah erawh chuan thlan leh hlu tak a ni; amâ hnênah
chuan lo kalin, nangnî pawh lung nungte angin, thlarau lam
ina rem chhohin in awm, Isua Kristâ zâra Pathian
lâwmzâwng thlarau lam inthâwina hlân tûrin puithiam
thianghlimho in lo nih nân,”3 tiin.
[596] Judate leh Gentailte khawvêlah chuan tirhkohte chuan hnâ
an thawk a, lungphûm chunga rem tûrin lungte an la chhuâk a.
Efesi khuâa ringtûte hnênah chuan lehkha thawnin, Paulan heti
hian sawi, “Chutichuan, tûnah mikhual leh mi châm mai in ni
tawh lo va, mi thinghlimte nên chuan tuâlkhat leh Pathian
chhûnge in ni ta zâwk a ni. Krista Isua ngêi chu a kila lung
pawimawh ber niin, tirhkohte leh zâwlneite lungphûm chunga
sak in ni a; amahah chuan lung rem hrang hrang, rem taka
chuktuahin, LALPA-ah chuan Biak in thianghlimah a chang zêl
\hîn a; nangnî pawh amahah chuan Thlarauva, Pathian awmna
tûra rem khâwm in ni,”4 tiin.
Korin mîte hnênah chuan heti hian a ziak: “Pathian
khawngaihna mi pêk ang zêlin, in sa hotu ber fing tak angin
keiin lungphûm ka rem a, mi dangin a chungah in an sâ a.
Nimahsela mi tin a chunga an sakzia tûrah fîmkhur \heuh rawh
se. Lungphûm rem tawh sâ lo chu lungphûm dang tû mân an
rem thei tawh sî lo va, chû lungphûm chu Isua Krista chu a ni.
Lungphûm chungah chuan tû pawhin rangkachakin emaw,
_____
1
Zakaria 6:12, 15; 2 Isaia 60:10; 31 Petera 2:4, 5; 4 Efesi 2:19-22
KOHHRANIN HNEHNA A CHANG TA 535
tangkaruâin emaw, lung man tamin emaw, thingin emaw,
hnimin emaw, buhpâwlin emaw in sâ sela, mi tin hnathawh
chu a lang tawh ang. Nî chuan a tilang dâwn sî a; meia a inlâr
dâwn avângin; mei ngêi chuanin mi tin hnathawh chu eng ang
nge a nih a fiah tawh ang,”5 tiin.
Tirhkohte chuan lungphûm nghet tak, chatuan lungphûm
ngêi chungah chuan an sâ a ni. Hê lungphûmah hian khawvêl
lung lâkna a\angin lungte chu an rawn lâ a. Dâlna awm lo vin
in satûte chuan an thawk lo. Kristâ hmêlmâte chuan nasa taka
an dodâl avângin an hna thawh chuan a harsat phah êm êm a
ni. Lungphûm dik lo chunga in satûte huatna te, mahnî sâkhua
chauh \anna te leh rilru kawihnate chu an do reng a ngai a.
[597]
Kohhran dintu tam takte chu Nehemia hun laia kulh bang
siamtûte nên khân khaikhin theih an ni, anmahni chanchin chu
heti hian ziak a ni, “Kulh siamna tûr hmanraw phurtûte pawhin
an kut khingkhatin hnâ an thawk a, khing khatin hriamhrei an
keng a,”6 tiin.
Lal te, ram awptû te, puithiam te leh rorêltû te chuan Pathian
biak in chu tihchhiat an tum a ni. Mahsela tântîrna te,
sawisakna te, leh thihna te kârah pawh mi rinawmte chuan
hma lam panin hnâ an thawk zêl a; in sak pawhin hmâ a
sâwnin, a lo mâwiin a lo inchawih tâwk ta hlê a ni. A châng
chuan an chhehvêla awmte puithûna chuan hnathawktûte
chu a ti mitdel lek lek \hîn a. A châng chuan anmahni
dodâltûte beih nasatna avângin hnehin an awm \helh \helh
\hîn a. Amaherawhchu, rinna nghîng lo leh huaisenna
tlachham lo vin hnâ chu an thawk zêl a ni.
Pakhat tê têin in satû hmasaho chu hmêlma kutah an tlu
zêl a. Stefana chu lunga den a ni a; Jakoba chu khandaiha sah
hlum a ni a, Paula chu a lû tan a ni a, Petera chu khenbeh niin,
Johana chu hnawhchhuah a ni. Chuti chung chuan kohhran
chu a \hang reng a. A tlu tawhte hmun chu thawktu tharte
chuan an luah zêl a, in sakah chuan lung chu belh chhah zêl a.
_____
5
1 Korin 3:10-13; 6 Nehemia 4:17
MI FELTE LAM TÛRIN ISUA A LO KAL
Chutiang chuan zâwi zâwiin Pathian kohhran biak in chu a lo

sâng tiâl tiâl a ni.
Kristian kohhran din a lo nih chuan kum zabi tam tak,
tihduhdahna râpthlâk tak chuan a rawn zui vê nghâl a ni;
mahsela, nunna âia Pathian biak in sak duh zâwktûte chu
tlâkchham an ni ngai lo. Chutiang mîte chu heti hian ziak a ni,
“Mi dangte pawhin tihnawmnah leh vuakte an tuâr a; a ni, chû
lo pawh chu, kawl bun leh tân ina khung te an tâwk a; lunga
denin an awm a, thingzainaa zai bunin an awm a; berâm vun
[598] leh kêl vun sinin an vâkvâi a; rethei takin, hrehawm takin,
tihduhdahin an awm a; chûngho tân chuan khawvêl hi awmna
tlâk a ni lo; thlalêrah te, tlângah te, pûkah te, khuarkhurumah
te an vâk an vâk \hîn,”7 tiin.
Felna hmêlmâ chuan LALPÂ in satûte hnêna hnathawh tûr
pêk chu titâwp tûrin a bei nasa a, tih loh ahleih pawh a nei lo.
Mahsela Pathian chuan, “Amah hriattîrna awm lo vin a insiam
lo.”8 Mi thianghlimte hnêna rinna vawi khat kawltîr tawh chu
_____
7
\ha taka vêng tûrin hnathawktûte an lo chhuak zêl a. Hêng
mîte chhelna leh huaisenna hi ziak mîte chuan an chhinchhiah
tlat a ni. Tirhkohte ang khân mi tam tak chu an hnathawhna
hmunah chuan ding zêl tûr an awm ta lo; mahsela, biak in
sakna hnâ chu zâwi zâwiin hmalam panin a kal zêl a. Hna
thawktute chu thahin an awm a, mahsela hnâ chuan hmalam a
pan zêl a ni.
Walsenses mî te, John Wycliffe-a te, Huss-a te, Jerome-a
te, Martin Luther-a te, Zwingli-a te Cranmer-a te, Latimer-a
te, Knox-a te, Huguenot-ho te, Charles Wesley-a te leh mi
dang tam takte chuan lungphûmah chuan hmanruâ, chatuan
daih tûr an rawn lâ a. Kum tam a ral hnûah pawh, Pathian thu
thehdarh tuma ropui taka beitûte leh, ring lo mîte rama
rwngbâwla thuchah hnuhnung ber ropui tak puânna tûra kawng
buatsaihtûte pawh chuan hê in sak hi an pui reng bawk a ni.
Tirhkohte hunlai atâ tawh kum tam tak a liam hnû pawhin,
Pathian biak sakna chu a la tâwp ngai lo. Kum zabi tam tak
kan thlîr lêt pawhin a sakna tûra lungnungte chu puithûna leh
dik lohna thim zîngah chuan êng ropui tak angin an lo lang
chhuak a. Chatuan thleng pawhin hêng lunghlû, hlu takte hi
ropui takin an êng zêl ang a, Pathian thutak thiltihtheihna chu
an entîr zêl ang. Hêng lung nawh tlêt varte hian thim leh êng [599]
inan lohzia leh, thutak rangkachak leh dik lohna êkchhia inan
lohna chu an tilang a ni.
Paula leh tirhkoh dangte, chutih lai huna chêng mi fel
zawng zawngte pawhin biak in saknaah chuan an tihtûr chu
an ti \heuh a ni. Mahsela chû in chu sak zawh a al ni chuâng
lo. Keini, tûna chêngte pawh hian thawh tûr leh tihtûr kan nei
vê a ni. Lungphûmah hian hmanruâ, meia fiah–rangkachak
te, tangkaruâ te, leh lunghlû te, “lal in kil lung chher mâwi,”9
te chu kan rawn la tûr a ni. Chutianga Pathian tâna satûte
hnênah chuan Paulan fuihna leh vaulâwkna thû chu hetiang
hian a sawi: “Tû hna thawh pawh a chunga a sak chu a awm
_____
9
Sâm 144:12
reng chuan, chû mi chuan lâwmman a hmû ang. Tû hnathawh

pawh a kan chuan, chû mi chuan a chân ang; amah tak erawh
chu chhandamin a awm ang; amaherawhchu, meia kal tlang
ang maiin,”10 tiin. Kristian, nunna thû rinawm taka sawitu
chuan mîte chu thianghlimna leh muânna kawngah a hruai a,
lungphûmah chuan hmanruâ, rei tak daih tûr chu a rawn lâ a;
Pathian lalramah chuan in satu fing tak anga châwimâwi a ni
ang.
Chutiang tirhkohte chanchin chu heti hian ziak a ni,
“Tichuan anni chu an kal chhuak a, ram tinah thû an hril ta a,
LALPAN anmahni a thawhpui a, a zuitu chhinchhiahnate chuânin
thu chu a tinghet zêl a,”11 tiin. Kristan A zirtîrte a tîr chhuak
ang khân, tûnah pawh hian A kohhran member-te chu A tîr
chhuak a ni. Tirhkohten thiltihtheihna an neih ang bawk kha
an tân pawh a ni. An chakna atân Pathian an hman phawt
chuan A thawhpui ang a, an hnathawh chu a thlâwn lo vang.
An hnathawh chu LALPAN A chhinchhiahna a dah a ni tih hre
[600] mawlh rawh se. Pathianin Jeremia hnênah heti hian a sawi, “
‘Ka naupang’ ti suh, ka tirhna che apiang hnênah i kal ang a,
thû ka pêk che apiang chu i sawi tûr a ni. Anmahni avângin
hlâu suh la, chhanchhuak tûr chein i hnênah ka awm e,’ tiin.
Tichuan LALPA chuan a han ban a, ka kâ a khawih a, ka hnênah,
‘Ngai rawh, i kâah ka thûte ka dah ta,’ a ti a.”12 Kan hmûia a
khawihna thianghlim tak chu hriain, a thu min pêkte sawi tûra
kal chhuak tûrin min sâwm ta a ni.
Krista chuan kohhran hnênah tihtûr pawimawh tak a pê a.
Kristâ hausakna chhuisên ruâl loh, A khawngaihna ro hlu tak
chu khawvêl mîte hnêna Pathianin a hrilh vê theih nân, member
tinte hi hmanruâ an ni tûr a ni. Khawvêl hnêna A Thlarau leh
A nungchang âiawh ni tûra âiawhtûte A duh ang hi thil dang
eng mah a awm lo. Chhandamtû hmangaihna mihring hmanga
tihlanna hi khawvêlin a mamawh ber chu a ni. Pathian
_____
10
1 Korin 3:14, 15; 11Marka 16:20; 12Jeremia 1:7-9
KOHHRANIN HNEHNA A CHANG TA 539
thiltihtheihna, Kristiannaa mihringte hmanga tihlan a nih theih
nân, vânte chuan mihringte min ngaichâng a ni.
Thutak puânchhuahna tûrin kohhran hi Pathian âwiawhtû
chu a ni, hna bîk thawk tûrin thiltihtheihna a pê a; Amâ tân
an rinawm a, A thupêkte an zawm phawt chuan, an
chhûngah khawngaihna ropui leh \hâ chu a awm ang. A
rinawmnaah hian kohhran chu dik taka a awm a, Israelte
LALPA Pathian chu a châwimâwi chuan amah do thei tûr
thiltihtheihna a awm lo vang.
Pathian leh A hnâ atâna \hahnemngaihna chuan zirtîrte chu
thiltihtheihna ropui tak nên chanchin \ha hriatpuitu ni theiin
a siam a. Chutiang ang \hahnemngaihna chuan kan thinlung
chu rawn ti-alhin, tlanna hmangaihna thû leh, Krista, Amah
ngêi khenbeha thû chu sawi tûrin tumna lian tak min neihtîr
ve dâwn lâwm ni? Kristian tinte tân Chhandamtu lo kal
lehna chu lo thlîrtu mai ni lo vin, tihnâitu nih hi vânneihna
ropui tak chu a ni.
Kohhranin Kristâ felna puân chu a sin a, khawvêl hnêna a [601]
intukluhna zawng zawng chu a inhnuhdawh phawt chuan, a
hmâah hian ni ropui leh êng chu a lo thleng mai dâwn a. A
tâna Pathian thutiâm chu a ding kum khuâ ang. Chhuân tam
takte lâwmna tûr, chatuan \hatna chu a siamsak ang. Thutak,
a hmusittûte leh hnartûten an kal pelh mai mai hian, hnehna a
la chang dâwn. A châng chuan tihbahlah angin lang mah sela,
hmâ a sâwn zêlna chu tihtâwp a ni ngai lo. Pathian thuchahin
dodâlna a tawh chuan, hna ropui zâwka thawh theihna tûrin
chakna tam zâwk a rawn pe mai \hîn. Chakna ropui tak pêk a
lo nih chuan, dâlna chak ber berte pawh a tâwn tlang ang a,
dâlna tin rêng chu a hneh vek ang.
Pathian Fapa, rawngbâwl leh inhlâna a awm chhûng zawng
khân engin nge châwm reng? A thlarau thawhrimna rah chu a
hmû a, a lâwm a ni. A inngaihtlâwmna azâra ngaihdamna leh
chatuan nunna changtûte lâwmna chu, chatuan ram a han thlîr
chuan a hmu thei a. Tlansâte âu thâwm chu A beng chuan a

hria a; tlansâten Mosia leh Berâm No hlâ an sak pawh chu A
hria a ni.
Nakin hnu lam, vân malsâwmna chu kan lo thlîr lâwk thei
a. Bible-ah hian nakin ropuina tûr chu inlârnain tihlan a ni a,
Pathian kutin a lantîrte chu A kohhran tân hian an duhawm
hliah hliah mai a ni. Rinnain chatuan khawpui luh \annaah
chuan kan ding thei a, hê lei nunna Krista thawhpuitûte, Amâ
tâna tawrhna chu châwimâwinaa ngaitûte hnêna lawm luhna
thu lâwmawm tak pawh chu kan hre thei a ni, “Ka Pâ voh
bîkte u, lo kal rawh u,” tih thû sawi a han nih chuan Tlantû ke
bulah chuan an lallukhumte dahin, heti hian an âu chhuak ta a
ni, “Berâm No talh tawha hi thiltihtheihna te, ropuina te,
[602] malsâwmna te hmu tlâk a ni e.... Lal\hutphaha \hûa leh Berâm
No hnênah chuan, malsâwmna te, chatuanin awm rawh se,”13
tiin.
Chutah chuan tlante chuan Chhandamtû hnêna kaihruaitûte
chu chibai an bûk a, Pathian nunna ang bawk nunna chu
mihringten an neih vê theih nâna Thîa chu an fak tlâng ta vek
a. Manganna leh indona chu an tâwp ta. Hrehawmna nasa
taka pawh a lo zo ta. Tlansaten an hla ropui, ‘Berâm No talh
tawh, tholeh ta a, hnehtu ropui lo ni ta chu châwimâwina hmu
tlâk a ni e’ tia an sak lai chuan hnehna hlâte chuan vân zawng
zawng chu a tikhat a ni.
“Chûng hnû-ah chuan ka han en a, ngai teh, mipui tam
tak, tû mâ chhiarsên loh, hnam tin zînga mî te, chi tin zînga mî
te, \awng tin zînga mî te, puân vâr sina tûmkâu kengin,
lal\hutphah hmâah leh Berâm No hmâa ding ka hmu a; chûngte
chuan aw ring takin, ‘Kan Pathian lal\hutphaha \hûa hnênah
leh, Breâm No hnênah chhandamna’ tiin an âu va.”14
“Hêng hi hrehawm nasa tak atâ chhuak hote kha an ni a,
an puânte Berâm No thisena sûin an ti vâr ta a. Chûvângin
Pathian lal\hutphah hmâah chuan an awm a ni; a chhun a zânin
_____
13
Matthaia 25:34; Thupuân 5:12, 13; 14 Thupuân 7:9, 10
MI FELTEN ISUA LEH PÂ HMÊL AN LA HMÛ ANG
a biak inah chuan a rawng an bâwl \hîn; lal\hutphaha \hûa

chuan an chungah a puân in chu a zâr ang. An ril\âm leh tawh
lo vang a, an tui hâl leh tawh hek lo vang; nîin a em hek lo
vang a, lum rêng rêng pawhin a tihrehawm hek lo vang. Berâm
No, lal\hutphah laia awm chu an vêngtu a ni ang a, Nunna
Tuikhurahte a hruai ang; Pathianin an mit atâ mittui zawng
zawng a hru fai tawh ang,” “An mit atâ mittui zawng zawng a
hrufai ang a; thihna a awm leh thei tawh lo vang a, lungngaih
te, \ah te, nat te pawh a awm leh tawh hek lo vang; thil hmasâte
chu an ral tâ!”15 cd
_____
15
Thupuân 7:14-17; 21:4
Isua chu Lalte Lal niin vân a\angin a lo kal
Isua Kristaa beiseina nghattûte beiseina chu a lo thleng famkim tâ!

543
Khawpui Thianghlim, Jerusalem Thar chu vân a\anga lo chhukin,

Olive Tlângah a innghat a
Khawpui Thianghlim, Jerusalem Thar-ah chuan Amah Pathian

ngêi chu A mîte zîngah A chêng kumkhuâ tawh ang
544
MIZO CONFERENCE LEHKHABU
Hêng Mizo |awng Lehkhabute chhiar manhla tak tak hi a
mamawhtûte tân, man tlâwm tê têin lei thèih a ni e.
1. Adventist Hlabu (with Word/Solfa Edition)
2. Buaina Hún Atâna Inbuatsaihna
3. Chatuan Nghàhfãk
4. Chhûngkaw Nun Hlimna Thurûk
5. Church Manual (Mizo Edition)
6. Enkawltu Tâna Thúrãwnte
7. Ei leh Ina Thúrãwnte
8. Harhtharna Dik
9. Hún Tãwp Chanchin (Thupuan)
10. Indona Ropui
11. Isua Ang Tûrin (Morning Watch)
12. Krista Pánna Kãilãwn
13. Kristâ Tèhkhínthûte
14. Kristian Chhûngkua
15. Maranatha (Morning Watch)
16. Michael-a Zawhna (Naupang Thawnthu)
17. Naupang Kàihhruaina
18. Nû Hmangaihna
19. Rínna Dìnchànna [Morning Watch]
20. S.D.A Kohhran Din |án Dân
21. Tãwpna Hún Atâna Thúchàh (Daniela)
22. Thlàhtùbul leh Zãwlneite
23. Thúziak Hmasãte
24. Tìhdam Rawngbãwlna
25. Tìrhkohte Thiltìh
26. Thútak Dìnchànna
27. Tlanna Thû
28. |hàlaite Hnêna Thúchàh
29. Zãwlneite leh Lalte
Contact: Book Depository Operator
Mizo Conference of SDA
Å0389-2344993/2349916/9862363525

Tirhkohte Thiltih

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tirhkohte Thiltih

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Isua Kristâ Chanchin |ha Puânna

A lehkhabu ziah zînga \henkhatte: “Thlahtubulte leh

Second Edition 2014

T HUTHLUNG THARA a bu ngâna hi, hmânlai a\angin ‘Tirhkohte

PHÊK NAMBAR PÊK CHUNGCHÂNG

A CHHÛNGA THU AWMTE

1. A Kohhran Tâna Pathian Thiltum . . . . . . . . . . . . 7

M chhandamna tûrin kohhran hi Pathian chuan [9]

a, ka chhandam a, ka hriattîr a, in zîngah khân ram dang

a\angin an inkhârhnan tlat a. Pathianin milem be mîte nêna

chu tlêm tê tal an tumsak vê zêl bawk a; a châng chuan

mihringte hna pawimawh ber a ni sî a. Mihringte

inkhâwmna in a\angin hnawhchhuah leh tân inahte khungin

\hîn; nimahsela thlamuâng takin awm rawh u, keiin khawvêl

lo kal tûrin an lo nghâk tûr a ni lo va, an thucah nên mîte

an hmuh a \ûl lo va. An tih tûr ber chu Chanchin |ha

a. Hêng vântirhkohte hian vân hmun lama an hruai lai chuan

avânga Amah an tihlungngaih tamziate an lo ngaihtuahin

ni a, hei hian tûn hma lama an la hriat ngai loh \awngtein

hriatna nên khawvêl mîte hnênah an thil hmuh leh hriatte

ni ang a, Davidâ chhûngte chu....”2 tih hi a lo famkim ta.

pawimawh êm êm, vân thiltihtheihna, malsâwmna dang

che u a.” “Engkim a zirtîr ang che u a, in hnêna ka sawi

chuan kebai hmêlah chuan beidawnna a lo lang nghâl a;

Zirtîrten mipui makti an hmuh chuan Peteran, “Hêng hi

leh a, Amah chu an khêngbet ta a ni. Pathian chuan

ngêiin hê mî hi hetah hian in hmâah damin a ding ta a nih hi.

duhna a neihtîr a; hei hian mipuite chunga an hûhâng chu a

Isuâ hminga thusawi tawh lo tûra thupêk an nih khân

thil neih petûte chu ringtûten an ngaisâng hlê tih an hriatin, an

ngêi a \ûl si chuan chhia leh \ha hriatna a\ang ngêia

a ni tih zirtîrte puân an han hriat chuan an thinrim hlê mai

Juda hnam hruaitûte chuan Amâ hnam thlante tâna Pathian

vântlâng an hlauh avângin tlang takin an rawn hruai a,

Puithiamte chuan hêng ngaihdânte hi âwm an tihpui a,

hnênah a rawn inlâr a, A hmangaihnain a thinlung chu a

in\hendarhna a thlentîr mai ang tih a hlauhawm avângin,

Hna bîk thawk tûra mi pasarih thlanna hian kohhran tân

kohhran hmasâte hnênah chuan hmasâwn zêlna tûr hnâ pêk

damtheihna thilpêkte pêk a ni a; mi dang hnênah thilmak

[95] Mawhphurhna pawimawh tak mai leh dinhmun

a. Hêng thuhretûte hian heti hian an hêk a, “Hê Nazareth

ta, “Ngai teh u, vân inhawngte ka hmû a, Pathian ding lama

ni. Pathian chuan A âiawhtûte chu ram tina an kal a, mi dangte

tihthianghlim phal a, an thinlung tihfai leh tihropui pawh phaltû

Stefana hmangin Chhandamtu chuan Saula, ngaihtuahna

Anania mi pakhat lût a, a mit tivâr tûrin a chungah kut nghatin

an thinlung an tikhauh a, a thuchah chu an pawm duh lo va, a

Pathianin khawvêl thila âte chu a thlang zâwk a, mi fingte chu

phawt chuan thih pawh a huâm a ni. Stefana thihna

P ETERAN rawng a bâwlnaah chuan Ludda khuaa ringtûte chu [131]

THU BEHCHHAN: Tirhkohte 9:12-11:18

rethei leh inngaitlâwm hnathawh leh thil tawn tawh chu a

zirtîr tû mahin Gentailte hnênah chanchin \ha an la puang lo.

inchawhpawlh loh dân leh serh leh sâng dân tihbawlhhlawhnaa

lian ber berte hi Pathian hnathawh mak; thiltihtheihnain a thlen

THU BEHCHHAN: Tirhkohte 12:1 - 23

Petera tihhlumna tûr nî chu a tâwpah chuan ruat fel a lo

a. An kal pêl a, ri miah lo vin a inkhâr leh ta a. Chutiang

Hê Pathian dikna lantîrna hian mipuite chu a khawih nasa

T IHDUHDAHNA avânga zirtîrte chu Jerusalem a\anga an tlân [155]

THU BEHCHHAN: Tirhkohte 11:19-26; 13:1-3

tawh dânte chu a hmû a, “a lâwm hle a, \hahnemngai taka