You are on page 1of 15

The Little Drummer Boy

Dr. M.L Roosevally-a chu American War-I na lai khan United States Army-a doctor
(surgeon) a ni a. Battle of Gettensburg a han tawp khan, sang tam tak an thi a, damdawi
inah chuan sipai damlo a za telin an awm a. A then te phei chu an na hle mai a. Mi 28 te
phei chu an dinhmun a that vak loh avangin, Dr. Roosevally chu enkawl turin
hmanhmawh taka koh nghal a ni a. A then chu ke tan ngai, a then ban tan ngai te an ni
bawk a. A na zual deuh te phei chu an ban leh ke tan kawp ngai te hial an ni.

Chung ban leh ke tan ngai zingah chuan rawlthar pakhat a awm ve a. Ani hi sipaiah
hian thla thum chiah a la tang hman a. Mahse amah a la naupan deuh hlek avangin,
‘khuang pu’ atan hman a ni a.

Dr. Roosevally-a assistant te chuan chu rawlthar chu hnimhlum hnim tir an han
tum chuan, ani chuan a lo duh lo nasa mai a. Lehlam a hawisan tlat a. “Doctor thupek a
ni,” ti a an han sawi pawh chuan, “Khawngaihin doctor chu min koh sak rawh u,” tiin a lo
chhang a.

Doctor chu an han ko va. Ani chuan, “Tlangval, engatinge hnimhlum hnim chu i
hreh em em a? Indona hmuna hliam tuara ka rawn hmuh tirh che khan, chhan tlakah
pawh ka ngai tawh lo che a. Mahse, chau takin thei leh thei lovin i rawn meng tawk tawk
a. I mitmeng pawl ram mai ka han hmuh khan, ka rilru-ah nangmah rawn ngaihtuah a,
tawngtai pui rengtu ‘nu’ i neih ve ngei ka ring a. Kha lai hmuna tlu hlum mai tur chuan ka
kalsan thei ta hauh lo mai che a. Helai hmuna dah tur che hian ka ti ta a. Hei tunah i
dinhmun he ti hi a ni a. Thisen i hloh hnem tawh em a, hnimhlum tel lo chuan i tuar chhuak
zo lovang. Chuvangin, khawngaihin hnimhlum chu hnim mai ta che aw?” a han ti a.

Chu rawlthar chuan a kut tha lam chuan doctor kut chu a han vuan a, a mit takah
chuan a han en a. “Doctor, tum khat chu chawlhni chawhnu-a kan inkhawmna ah…. chu
tih lai chuan kum 9 ½ chauh ka la ni a. Mahse, ka thinlung chu Isua hnenah ka hlan a.
Chumi atang chuan Amah chu ka rinchhanin, Ani pawhin min la ti hlawhchham ngai reng
reng lo. Kha tih hun lai atang khan, Amah chu ka lo ring tawh a, tunah pawh hian a la dang
chuang lo. Amah chu phurna leh chakna te min Petu a ni a. Tuna ka ban leh ka ke i tan lai
te pawh hian min lo awmpui ngei ang tih ka ring tlat a ni,” tiin a lo chhang a.

Chutah doctor chuan, “Anih leh, ‘zu’ tlem tak ka in tir thei che ‘ngem?” tiin a han
zawt leh a. (Chu chuan tlem talin a na tawrh tur a chhawk theih deuh a beisei a ni.)

Rawlthar chuan chiang zet mai hian doctor chu a han en a, “Doctor, kum 5 mi ka
nih lai khan, ka nu in ka nghawnga duat taka min kuah pahin, ‘Charlie, Pathian hnenah
ruihtheih thil leh ‘zu’ lam chi reng reng i tih a, i in lohna turin ka dil a. I pa pawh kha zu
ngawl vei a ni a, a tawpah phei chuan a thih phah ta nghe nghe a. Nang tal hi chu a in lo tu
mai ni lovin, midangte hnenah pawh in lo tura hrilh leh zirtirtu i lo nih zawk theihna turin
ka dil a ni,’ tiin min hrilh a. Tunah hian kum 17 mi ka lo ni ve ta a, thingpui aia tak hi ka la
in ngai reng reng lo a ni. Doctor, tunah hian ka Lalpa hnen pan mai tawh tur ang te pawhin
ka lang ta a, ka pum chhunga ‘zu’ awm chung chuan ka Lalpa hnenah chuan min kal tir
dawn em ni?” tiin a zawt let ta hlauh mai a.
Chutih laia chu rawlthar hmel chu doctor chuan a damchhungin a theihnghilh leh
thei tawh lo. Chutih hun lai chuan doctor chu Isua haw em em tu a ni a. Mahse, a
Chhandamtu tana chu rawlthar rinawmna chu a ngaisang ru hle mai a. A tana thih thlenga
rinawm a tum dan te chuan a rilru a khawih hle a ni. Tichuan, sipai dang tana a la tihsak
ngai reng reng loh – Pastor a hmuh duh leh duh loh a zawt ta a.

Ani chuan rang takin, “Aw, Sir, duh tehreng mai,” tiin a lo chhang thuai a.

Pastor a lo thlen chuan, chu rawlthar chu tawngtai inkhawm zana a hmuh fo thin
kha a ni tih a rawn hre nghal mai a. A kuta chelh sak pah chuan:

“Charlie, hetianga na hrehawm tak mai tuara ka rawn hmu che hi pawi ka ti takzet
a ni,” a han ti a.

“E, Sir, ka tha alawm. Doctorin hnimhlum min hnim tir a tum a, mahse ka duh lova.
Brandy min in tir a tum leh a. Chu pawh chu ka duh lo leh a. Tunah chuan ka
Chhandamtu’n min koh pawhin, thlamuang takin ka kal thei tawh ang,” tiin a lo chhang a.

Pastor chuan, “Charlie i dam chhuak leh mai thei asin! Mahse, i sawi ang khan
Lalpa’n A hnena kal turin ko ta che sela, thil engemaw min chah duh i nei em?” tiin a han
zawt a.

Charlie chuan, “Pastor, ka lukham hnuai hi han zen la, Baibul hi la chhuak la, a
kawm chhung lamah ka nu hming leh ‘address’ i hmu ang a. Khawngaih takin he Baibul hi
ka nu hnenah min lo thawn sak la. Tin, lehkha min thawn sak bawk la. Ka nu hnenah
chuan, kan in ka chhuahsan ni atang khan, Baibul chhiar loh ni reng reng ka la nei lova,
indona hmunah emaw, damdawi inah pawh ni se, a tan nitin ka tawngtai sak thin tih min
lo hrilh sak bawk dawn nia,” tiin a chhang a.

“Chu lo a dang a la awm em?” tiin Pastor chuan a han zawt leh a.

“Awm, e, pakhat dang a la awm. Brooklyn, New York-a Sands Street Sunday School
Superintendent hnenah lehkha min lo thawn sak bawk la. A ngilneihna te, a mi tawngtai
sakna te leh a thurawn min pek thin te kha ka theihnghilh ngai lova; indona hmun ralti
taka ka awm lai pawhin min zui zel a. Tuna ka thih darkarah hian, ka Chhandamtu hnenah
ka Superintendent kha malsawmna ka dil sak a ni. Chu zawng chu a ni e.”

Rawlthar chuan Doctor lam chu a han hawi a, “Doctor, ka inpeih e. Hnim hlum min
hnim luih tir dawn loh phawt chuan ka ban leh ke i tan chhungin ka te (na tuara au) miah
lovang tih ka tiam a che,” a ti a.

Doctor chuan pek loh a intiam a. Mahse, amah Doctor zawk chuan a ‘nervous’ lutuk
tih rehna tura ‘a sen chi’ tlem tal a in hmasak phawt loh chuan a zai ngam lo a ni.

A tihrawlte zai a nih lai chuan Charlie chu a rum miah lova. Mahse a ruh te tan tura
Doctori’n ruh tanna hmanrua a han lek chiah chuan, Charlie chuan a lukham chu a la a, a
seh a, Doctor chuan zawi te te a, “Aw, Isu, ka hmangaih Isua! Ka kiangah hian lo ding rawh
aw!” ti a a phun sap sap ri chu a hre thei a. a intiam ang ngei chuan, Charlie chu vawikhat
mah a rumin , a te chhuak miah lo tluan chhuak thak thei a ni.
Chumi zan chuan Doctor chu chhin khat mah a chhing lo. A inherna lam apiangah
chuan, rawlthar mitmeng pawl ram mai kha a hmu zel mai a, a maimitchhin leh, Charlie
thu sawi, “Ka hmangaih Isua, ka kiangah hian lo ding rawh aw!” tih ri kha a bengah a lo ri
leh bawk si.Chumi zan lai, dar khat rik hma deuh chuan a tho ta hlawl mai a, damdawiin
lam pan chuan a kal ta ngawt mai a – ‘emergency’ thilah emaw koh a nih ngawt loh chuan
hetiang hunah hian damdawiin a la tlawh ngai lo. Chuti khawp chuan rawlthar hmel chu
hmuh a chak a ni. Damdawiin a va thlen chuan, nurse zan ‘duty’ chuan a na zual zinga 16
te chu an thih tawh thu leh, mitthi dahna in lamah phurh phei an nih tawh thu a lo hrilh
nghal a.

Rang zet hian, “Charlie Coulson kha eng nge a an? Thi zingah a tel ve em lo maw?”
tiin a han zawt nghal vat a.

Nurse chuan, “Tel love, sir. Ani chu naute ang maiin a mu chiah chiah mai,” tiin a
lo chhang a.

Charlie khum bula Doctor a va kal hnaih lai chuan, nurse ‘duty’ zinga pakhat chuan,
“Nizan dar 9:00pm velah khan YMCA member 2 an rawn kal a, Pathian thu te rawn
chhiarin, hla te an sa a. Pastorin a rawn tawiawm bawk a. Ani chuan Charlie Coulson tan
urhsun takin maiin a tawngtai sak a, rilru pawh a hneh khawp mai. An tawngtai zawha an
la thingthit reng lai chuan, “Isu, ka thla hmangaihtu” tih kha an sa a, an zai chu Charlie
pawhin a lo zawm ve a nih chu! Engtinnge he naupang hi, heti khawpa na tuar chung hian
a zai theih tih hi ka mak tih tawp theih loh chu a ni,” tiin a lo hrilh a.

A ban leh ke an tan sak atanga a ni 5 ni ah chuan Charlie chuan Doctor hmuh a dil
a. chutah chuan a ni Doctor chuan ‘sermon’ a ngaihthlak hmasak ber chu. Charlie chuan,
“Doctor, ka hun a hnai ta. Naktuk hmel hmuh pawh ka inbeisei tawh lo. Mahse, Lalpa chu
fakin awm rawh se, ka inpeih tawh a ni. Ka thih hma in ka chunga i ngilneihna leh i thatna
te avang khan lawmthu ka hrilh che a. Doctor, Juda mi i ni a, Isua Krista i ring lo tih pawh
ka hria. Ka Chhandamtu rinchhan chunga ka hun tawp ka hmang lai hi min lo thlir turin
ka duh che a ni, i thei ang em?” tiin a lo ngen a. (Doctor hi a tet te lai atangin Isua Krista hi
haw rum rut tura zirtir a ni)

Doctor chuan awm a han tum ngial na a, mahse a thei thlawt lova ni. Chu kristian
rawlthar, a hmangaih Isua Krista angchhunga hlim leh lawm taka a thi tur chu a en ngam
thlawt lova ni. Tichuan chu pindan atang chuan a tlan chhuak ta daih a. Minute 20 hnu
velah chuan, nurse ‘duty’ pakhat chu a ‘private office’ ah hmanhmawh takin a rawn tlan
lut a, Doctor chu hmai hupa dawhkana thu in a rawn hmu a. “Doctor, Charlie Coultona’n a
hmu duh che,” a rawn ti a.

Ani chuan, “Ka hmu zo chauh alawm. A tul tawh lo,” tiin a lo chhang ram hmak mai
a.

“Mahse, Doctor, a thih hma in vawi khat chiah hmuh leh che a duh a ni,” a han ti
leh a.

Doctor chuan a rilru chu a siam fel ta. Thu rilru khawih thei tak tak pawh lo chham
khum leh ang hmiang. Mahse, Isua Krista chungchang thu ah kher kher chuan a rilru
khawih leh nghawng tir chu a tum lo bur mai a ni. Pindan a va thlen chuan, a hmel atang
chuan Charlie chu a tla chak hle tih a va hmu thei nghal mai a. Tichuan khum bulah chuan
a va thu ta a. Ani chuan a kut vawn sak turin a lo ngen a, ti hian a sawi zui a:

“Doctor, Juda mi i nih avangin ka ngaina takzet che a ni; he khawvela ka thian tha
ber pawh hi Juda mi a ni asin.”

Doctor chuan, “Tunge chu chu?” tiin a lo zawt vat a.

Ani chuan, “Ka hnuk chah hma ngeia hmelhriat tir che ka duh, Isua Krista a ni e.
Khawngaih takin Doctor, ka thusawi tur te hi i damchhunga theihnghilh ngai tawh lo turin
min tiam thei em?” ti a a han zawh chuan Doctor chuan a lo tiam thuai a. Ti hian a han
sawi zawm a, “Ni 5 kalta-a ka ban leh ke i tan chhum lai khan, Ka Lalpa Isua Krista hnenah
Amah i hmuh ve theih nan ka tawngtai a.”

Chu thu chuan Doctor thinlung chu a khawih ngei mai. “Engtinnge ani’n na
theihtawp a tawrh tir lai khan, a Chhandamtu leh ani Doctor thlarau ngawt mai chu a lo
vei theih mai chu le?” tiin a ngaihtuah a. “Khai, Vala. I tha leh mai ang,” ti chiahin a chhang
a, tichuan a chhuahsan ta nghal a. minute 12 hnu-ah chuan Charlie Coulton chu a “Isua
angchhung nuamah” chuan a lo muhil ta a ni.

Indo lai hian, damdawiinah a ‘patient’ za tam tak an lo thi tawh a. Pakhat chiah an
phumna hmun thlenga a zui a awm. Chu chu Charlie Coulton a ni. An phum lai hmu turin
mel thum zet a zui ve a. Charlie chu sipai ‘uniform’ thar hlak a hak tir a. Officer bik tana
an kuang siamah a zalh tir a, chu mai bakah kuang chu United States flag thar hlakin a
tuam tir bawk a ni.

Chu rawlthar duhawm tak mai thuchah hnuhnung chuan Doctor chu a khawih na
hle mai a. Chutih lai pawh chuan khawvel thil lam ngaihtuah chuan Doctor chu a hausa in,
sum pawh a ngah a. Mahse, Charlie-a’n Krista chunga a rilru put ang kha pu ve thei dawn
se chuan, a sum neih zawng zawng chu pek a phal hial a. Mahse, chu thil chu suma lei mai
theih chi a ni tlat lo.

Charlie thih hnu thla tam tak chhung chu, Charlie thusawite kha a theihnghilh thei
ngai lo. A bengah chuan a tharin a rawn ri nawn leh thin a. Mahse, ‘officer’ khawvel mi ve
tak tak mai te chu a thawhpui leh a nitin kawmte an nih avangin, Charlie thusawi te pawh
chu a ngaihtuah chhuak khat ve ta tial tial a. Mahse, khati khawpa natna leh tawrhna kara
a dawhtheihna leh tawrhchhelna leh, Isua Krista (Khatih hunlaia ani tana mi huatthlala
leh demawm)a rin ngheh tlatna te erawh kha chu a theihnghilh ngai lo.

Kum 10 chhung tehmeuh chu a Juda kulmukna chuan Krista chu dovin, huat
namenin a haw lova. Mahse, Pathian remruat aniang chu, kristian lu mettu pakhat a
hmelhriat ta hlauh mai a. Chu pa chu kristian a nihna tur kawnga hmanraw pahnihna a lo
ni ta a ni.

America indona a lo tawp dawn hnaih lam chuan, Galveston, Texas-a sipai
damdawiin ah ‘inspecting surgeon’ tura ruat a ni a. Ni khat chu, a hna thawk zo,
Washington pana a hawnna kawngah, darkar rei vak lo New York-ah a chawl a. A zanriah
kil zo chuan inhnuai lama lu mehna hmun chu a pan thla a. (USA-ah khuan hotel lian leh
changkang deuh chuan lu mehna dawr an nei tel deuh ziah thin a ni awm e). Lu mehna
pindan a han luh chuan, pindan banga thuziak, ‘frame’ mawi tak tak maia lo intar
engemaw zat a han hmuh chuan mak a ti angreng hle mai a. Lu mehna thutthlengah chuan
a han thu a, a ep chiah bangah chuan ‘frame’ nalh tak chhungah hian, “He pindan
chhungah hian chhia chham suh,” tih hi a va chhiar a. A khabe hmul met/ziah tir tura kal
a ni a. Lu mettu chuan a khabe vel chu a han tat phuan ta buah mai a, chutih rual chuan
Isua chanchin hi a sawi nghal ta mawlh mawlh mai a. A sawi ngaihnawm thiam bawk
aniang, Krista a lo sel thinna zawng zawng te chu dah tha in, ngaihnawm ti tak mai hian a
ngaithla ta dauh dauh mai a.

A thu ngaihthlak chhung chuan Doctor rilru-ah chuan, kum 10 zet liam ta a boral
tawh, Charlie Coulton kha a lo lang uaih uaih thin a. A thusawi dan leh a chet vel dan
zahawm angreng tak mai avang chuan Doctor chuan chu lu mettu pa chu a ngaina angreng
ta riau mai a. A hmulhmul te a han ziah zawh sak hnu chuan, hmuihmul met tura kal chauh
kha a ni takna a, a lu pawh mehsak nghal law law turin a hrilh ta a. Doctor lu a meh chhung
zawng pawh chuan Krista chanchin chu a sawi chhunzawm zel a. Doctor hnenah chuan
amah, (Lu mettu) chu Juda mi ni ve lo mah se, Krista hnen atangin rei tak a lo bo ve thin
tawh thu te a sawi a.

Ngun em em hian Doctor chuan a ngaithla zui zel a, a thu hriatte chuan a hneh em
avang chuan, a lu chu ‘shampoo’-a suk sak nghal turin a ti leh ta zel a. Mahse, he khawvela
thil dang ang bawkin, chulaia a awm hun chhung chu tihtawp a lo ngai ve ta si a. Man te
an han inpek fel hnu chuan, a thu hrilh te avang chuan lawmthu a hrilh a. Chutah, “Rel ka
man hman a tul tlat mai,” a han tih zawm a. Mahse, lu mettu chuan, a duh khawp a la ngah
lo tlat mai a.

February thla khaw vawt chu a vin tak mai a. Kawtthler te pawh chu vurin a bawh
var chuai avang chuan han chet sual mai pawh thil awl tak tur hi a ni a. Hotel atang chuan
rel ‘station’ chu minute 2 emaw lek kal a ni nachungin, lu mettu chuan, “‘Station’ thleng
ka va thlah ang che chu?” a han tih chuan, ani chuan rang takin a lo ‘aw’ a. Pawn an han
chhuah chuan, a tluk loh nan ti niawm fahranin Doctor ban chu a rawn chelh sak vat a. An
tum ram an pan lai chuan thu tam an sawi lo. Mahse, ‘station’ an han thlen chuan,
“Hmelhriat loh ni mah la, he thu, ka tana hlu tak mai chanchin ka hrilh bawrh bawrhna
chhan che kha i hre thiam kher lovang a. Ka dawra i lo luh khan, Juda mi i ni tih ka hre mai
a,” a han ti a. Tichuan, a ‘Chhandamtu duhtak’ chanchin chu a sawi zawm leh ta mawlh
mawlh mai a. “Juda mi tupawh ka hmuh a, remchanna a awm a nih bawk phawt chuan, ka
Thiantha ber chanchin, he khawvel leh khawvel lo la awm tur tan pawha Thian tha ber
chanchin hi ka hrilh zel ang tiin ka intiam a,” tiin a sawi zel a. A hmel chu Doctor chuan a
han en a, lu mettu biangah chuan mittui a lo luang nguai nguai mai a.A hmel atang chuan
a lungchhe hle tih a lang reng mai a. He pa, a hmelhriat ngai reng reng loh hian, engtinnge,
engvangin nge a vei em em a, a tana a mittui hial te a sen tak mai dan chu hriatthiam harsa
a ti hle mai a.

Doctor chuan mangtha nana chibai buk nan a kut chu a han lek kang a, lu mettu
chuan a kut khinghnihin a lo chelh a, a han hmer vang vang a, bianga mittui luang nguah
nguah chung chuan, “Unaupa, rem i tih chuan i ‘card’ emaw, i ‘address’ inziahna min pe la,
thla thum chhung chu i hming lama tawngtai hmasa lovin ka mu lovang tih ka tiam a che.
Awle, tunah chuan Krista chuan zui zel che in, i rilru ti buai se la, keimah ang bawka Amah
chu Chhandamtu duhawm leh i zawn mek Messia chu a ni tih i pawm hma zawng chu rilru
muanna pe che suh se,” tiin a thusawi chu a han tlip a.
Amah a ngaihtuahna leh duhsakna te zawng zawng avanga lawmthu hrilh chungin,
Doctor chuan a ‘card’ chu a han pe a, deu aw lek lek hian, “Kristian ka nih beiseina chu a
tam lo ngawt ang,” a han ti a.

Lu mettu pawh chuan a ‘card’ chu a han pe ve a, “Pathianin i tana ka tawngtaina A


lo chhang te a nih ngai chuan, lehkha tawi te emaw in min rawn hriattir ta che aw?” tiin a
han ngen zui a.

Tham loh hmel angreng taka amah chu lo nuih let chungin, “Tehreng mai,” tiin a lo
chhang a. Chutih lai chuan a hnu darkar 48 velah lu mettu tawngtaina chu chhanin a awm
ang tih ngaihna reng a hre lo. Doctor kut chu ti tak zeta chibaiin a han thing a, an in
mangtha ta a. Pawn lam landanah ngaihsak lohna leh pawlawhna lang mah sela, a hnu
lawka thil lo thleng mai tur chuan Doctor thinlunga thuk taka hna a thawh a, a rilru a hneh
zia kan la hmu dawn a ni.

Hetih laia an rel te hian ‘compartment’ pakhat chiah an nei a. Chutah chuan mi 60
atanga 80 vel thutna tur ‘seat a awm thin a. Chumi ni khua chu a vawh em kher vang pawh
a ni mahna, rela chuang mi an tlem hle mai a. Doctor chuanna pindanah pawh chuan ‘seat’
chanve vel chauh an luah a. A ti a ni tih pawh inhre miah lovin, minute 10 atanga 15 vel
danah, ‘seat’ awl zawng zawng chu a luah kim hman vek a ni.

Chutia chhan awm vak lova, thutna sawn kual dun dun ta chu, mite rinhlelh a kai
phah ta phian lehnghal a. Chutia mak tak maia a awmna chhan chu a hnu-a a han
ngaihtuah leh ngial pawhin a hrethiam chuang lo a ni. A tawpah chuan ‘seat’ pakhat sir
kilah chuan thuthmun remin, muthilh a tum lui ta a. A mit a han chhin chiah chuan, mei
alh nasa tak mai pahnih inkara awm ang mai hian a inhria a. A lehlamah chuan New York-
a lumettupa kha a awm a, a lehlamah thung chuan Gettysburg khuang vawtu kha a awm
a — a hming huat ber mai Isua chanchin hi an lo hrilh dun mawlh mawlh mai a. A
thinlunga thu awm tih bo leh muthilh chu a theih loh tawp ta mai a. Kristian mi rinawm
tak tak pahnih — pakhat zawk chu darkar tam pawh ni lova a mangtha tak leh kum sawm
vel zet kaltaa thi tawh kha a ni bawk a. Chung mite chuan a rel chuan chhung zawng chu
a rilru an tihbuai sak zui ta zel a ni.

Washington a thlen chuan, zing lam chanchinbu a han lei vat a. A mit la hmasa
bertu chu ‘Revival Meeting’ Dr Rankin’s Conregational Church, Washington-a kohhran
lian bera neih a nih tur thu lo inziak chu a ni. “Chutah chuan va kal rawh,” tia tur tu a awm
ta tlat mai le. Kristian inkhawmna ah, an ‘Divine Service’-ah hian vawi khat mah a la tel
ngai lova. Nidang ang chu ni se, chu a aw hriat chu, ‘Setana aw’ a ti ngei ang.

A naupan laia a pa duhthusam chu, a lo puitlin hunah ‘Rabbi’ a la ni ang ti hi a ni. A


pa hnenah chuan ‘Bumhmang Isua’ chu Pathian anga an biakna hmunah reng reng a lut
ngai lovang a, chu hming tenawm chuanna bu reng reng chhiar ngai lo bawk turin a lo
intiam tawh a. Tun thleng hi chuan rinawm takin chu thutiam chu a la vawng thei a ni.

Chu ‘revival meeting’-ah chuan, khawpui chhunga kohhran hrang hrang hnen
atangin zaipawl zai ngaihthlak tur a awm dawn thu a in ziak tel a, hla lama tui mi a lo ni
bawk a, chu chuan a hip hle mai a. Chu chu chhuanlama hmangin chumi zan chuan
inkhawm ngei turin a rilru a siam fel ta a.
Biakin chhung a va luh chuan, mi an lo thu tlim hmur tawh mai a, inthlak lem lovin
a kal mai a, a dara arsi rangkachak rawng inbel vah mai atang chuan a nihna chu a chiang
hle ang. ‘Ushers’ pakhat chuan hruai lutin, tlar hmasa ber, thuhriltu hma zawn tak maiah
chuan a va thut tir ta a. Thuhriltupa chu England leh America-ah pawh ‘evangelist’ lar tak
mai a ni a. Zai mawi tak tak te chuan a rilru a khawih thei hle mai a. Mahse, thuhriltu chuan
a thusawi lai chuan ani chu rawn kawk bik tlat hian a inhre thin a. Amah chu a rawn en
fova, a kuttum te chu a khat tawkin a rawn thin khum vel thin ni tlat te hian a hria a.
Mahse, chuti chung chuan, a thusawite chu a tuipui angreng phian lawi bawk si a ni. Chu
mai a ni lo, a beng chhungah chuan a hma lama thuhriltu pahnih — New York-a lumettu
leh Gettysburg-a khuang vawtu te’n tuna thuhriltupa thusawi dan ang tak maia an sawi
lai te kha a bengah chuan a lo ri ve leh thin a. A thu ngaihthlak chuan a rilru a hneh tawlh
tawlh a, a mittui a tla ta hial mai! Chu chuan a ti phawk ta hra mai a! Amah leh amah chu
a inzahpui a, ani, Juda kulmuk chu Kristian biakinah naupang chhia ang maiin a tap anga
maw?

He inkhawmnaah hian, thuhriltu chuan amah ni lovin, a hnung lama mi midang te


paw a kawk a ni zawk ang tih hriat tumin hnung lam a han hawi a, mi sang hnih chuang
zet, an hmel han en mai pawh a mi chitin kalkhawm tih hriat reng mai te chu a han hmu
a, an vai chuan amah chu an rawn thlir thup ni hian a hria a. Juda mi dang an awm ve
lovang tih pawh a han hawi thuak chuan a ring thei mai a. Awmlohna hmun turah a awm
nia inhriatna a neih tak tlat avang chuan, biakin chu chhuahsan thuai thuai a chak ta hle
mai a. Amah chu Washington-ah chuan mi zawng zawngin an hria ang tih tur khawpa lar
a ni a. A rilru mitthla chuan a tuk Washington chanchinbu-a, “Dr. Roosevally, Juda mi chu,
‘revival service’-ah inkhawm ve in, ama inkhawmna thin ‘synagogue’ pawh minute 5 kal
pawh tling lova a awm reng laiin, kristian biakinah inkhawm zawkin, ‘sermon’ laiin a
mittui tla hmuh a ni,” ti-a an chhuah tur ang te’n a han ngaihtuah vel a. Midangte mit lak
a hlauh avangin a mittui hruk hul nana rawmawl han phawrh chhuah pawh chu tih chi
lohah a ngai a. “Anmahniin an ro in an hul ve mai ang,” ti te’n a han ngaihtuah a. Mahse, a
teuh lo mai, a mittui chu a sum zo lo, a tla tam ta tawlh tawlh mai zawk a.

Nakin deuhah chuan thuhriltu chuan a thusawi ti tawpin, chumi inkhawm zawhah
chuan inkhawmna dang a awm leh dawn a, a thei apiang inkhawm ve leh turin a sawm
nghal bawk a. Mahse, Doctor chuan inkhawm leh chu a tum tawh awzawng lo mai. Biakin
chhuahsanna ‘chance’ tha lutuk anga ngaiin a lawm hle mai a. A tho va, pawn lam pan
chuan hmanhmawh takin a kal ta nghal a. Kawngkhar a thleng hman chauh tihah chuan a
hnung lam atangin a kawrfual hmawra rawn pawt tu a awm ta tlat mai a. A han hawi let
vat a, nu upa lam deuh tawh, Washington-a kristian thawktu lar tak mai Pi Young-i a lo ni
a.

“Unaupa, khawngaihin min lo hrethiam la, sipai ‘officer’ i ni tih ka hria a. Zanin
khan ka lo thlithlai ru deuh reng che a, khawngaihin chhuak rih lo hram ta che aw? Sual
inhriatna i nei tih ka hria a ni. Helai hmunah hian Chhandamtu zawngin i lo tel ve a nih ka
ring a, Amah chu i la hmu si lova. Khawngaihin, lo lut leh hram rawh. Kawm lawk che ka
duh a ni. Rem i tih chuan, tawngtai sak che ka duh a ni,” a rawn ti ta mai a.

Ani chuan, “Ka pi, Juda mi ka ni asin,” tiin a lo chhang a.

Chu nu chuan, “Juda mi i ni emaw ni lo emaw ka ngaihtuah lo. Isua Krista chu Juda
leh Gentail zawng zawng te tan a thi asin,” a lo ti leh a.
A tawpa tawpah chuan a thutna hmun ngai lam pan chuan an inzui let leh ta nge
nge a. Chutah Pi Young-i chuan:

“Thingthi la, ka tawngtai sak ang che chu?” a han ti a.

Ani chuan, “Ka pi, chu chu ka thil la tih ngai reng reng loh leh, ka tih ngai reng reng
loh tur a ni,” a lo ti bung nghat a.

Pi Young-i chuan mitmeng zaidam tak mai leh nui sak chung hian, “Unaupa, ka
hmangaih, ka Chhandamtu chuan kei thingthi-a ka tawngtai lai hian, Juda mi ding lai pawh
A siam danglam thei tho ang tih ka ring tlat a ni,” a lo ti leh a.

A sawi ang chuan ani chu a thingthi ta a, a Chhandamtu chu mawl te, naupangte’n
an nu leh pa te hnena thil an dil ang maia a han tawngtai sak takah chuan, chu tawngtaina
chuan Doctor chu a ti khawlo zo ta. Pitar zawk thingthi a, a tana ngawrh tak maia a
tawngtai sak laia lo din zut mai chu a zak ta ngawih ngawih mai a. A tunhma nun te chu a
hmaah chuan chiang em em mai hian an rawn lang zut zut a. An hnuai chhuat chu rawn
inhawng thut se, tuma hmuh phak lohva pil bo daih mai a chak em em mai a. A tawngtai
zo chu a rawn tho va, a ban chu rawn phar chhuakin, nu in fapa hnena thil a sawi ang mai
hian: “Zaninah i mut hma in Isua hnenah i tawngtai ang em?” tiin a han zawt ta mai a.

Doctor chuan, “Ka pi, Ka Pathian, Abrahama, Isaka leh Jakoba Pathian hnenah ka
tawngtai ang a. Mahse, Isua hnenah kher chuan ka tawngtai lovang,” tiin a lo chhang a.

Ani chuan, “Lalpa’n malsawm che rawh se. I Pathian, Abrahama, Isaka leh Jakoba
Pathian ngei chu alawm ka Krista leh ka Messia chu,” tiin a lo chhang ve leh a.

Tichuan, “Mangtha le, ka pi. I ngilneihna avangin ka lawm e,” tiin, biakin chu a kal
chhuahsan ta nghal a.

A hawn kawngah chuan, a thil tawn mak tak tak te chu a han chhui kir a, amah leh
amah chu ti hian a han inzawt a: “Engvanginnge he’ng kristian te hian Juda mi emaw,
Gentail pawh ni se, an hmelhriat ngai reng reng loh te hi an ngaihsak em em zel mai niang
aw? Kum 1800 chhung vela Krista an rin avanga a nuaih tel nunna chan ta te kha an lo dik
lovin, keini Juda hnam, uihum lek, hmun hrang hranga awm darh niaih te hi kan dik zawk
dawn em niang? Engvanginnge kha khuang vawtu naupang thi mai tur khan ka piangthar
lo nun hi a vei em em? Lu mettu khan engvanga min buaipui viau nge a nih? Engatinge
zanina thuhriltu khan keimah hlir kha min kawhchhuah bik? Kha pitar khan engvanginge
ka biakin chhuahsan tur kha min lo chelh beh tlat? He Isua, an hmangaih em em, keiin ka
hmuhsit em em vang hi chu a ni phawt mai a,” tiin a ngaihtuah zui nasa mai a. A ngaihtuah
nasat poh leh hrehawm a ti ta mai a. Mahse, kawng lehlamah chuan, ti hian, tanhmun a
han khawh ve leh a:

“Ka nu leh ka pa, min hmangaih em em tu te hian, thil dik lo te min zirtir duh dawn
em ni? Ka naupan lai khan Isua haw turin min zirtir thin a: Pathian pakhat chauh a awm,
Fapa A nei lo tih chu min lo zirtir thin dan a ni,” tiin. Tunah zet chuan heng kristian ten an
hmangaih em em Isua chanchin hi hriatchian lehzual chakna in a khat ta mai si a. A kal
chak sauh a, he Isua Krista sakhua hi a tak a lo ni ngei em tih chu zanin a mut hma ngeiin
a hre tur a ni.
In a va thlen chuan, a nupui (ani pawh hi an pa ang bawka Juda kulmuk, ruh rum
rut ve tho a ni a) chuan a hmelah chuan phur deuh riauna a lo hmu aniang chu,
khawiahnge a kal tih a lo zawt vat a. Thudik a hrilh ngam lova, dawt sawi a duh bawk lova,
ti hian a chhang ta zawk a:

“Nu-i, khawngaihin zawhna min lo zawt lo hram teh aw? Hna pawimawh tak mai
thawh tur ka nei a, ka lehkha chhiarna pindanah ka phei nghal dawn ania,” tiin. A lehkha
chhiarna pindanah chuan a lut a, chhung lam atangin kawngkhar a kalh nghal bawk a. A
lo tih fo thin angin, khawchhak lam hawiin a tawngtai ta nghal a. A tawngtai nasat poh leh
a hrehawm tihna chu a zual ting a ni ta zel mai a. A awm dan chu han sawifiah ngaihna
pawh a hre lo. Thuthlung hlui-a hrilhlawkna tam tak te chu a hre thiam lova, hriatthiam a
chak em em mai a. A tawngtaina te chuan awmzia a nei bawk si lova. Chutah kristiante
kha an tawngtaiin an thingthi thin tih a han hre chhuak thut a, chu chuan eng nge awmzia
a neih vak le? Juda kulmuk tak mai chhungkuaa lo seilian a nih avangin, tawngtai laia
thingthi ngai reng reng lo tura zirtir a ni a. Tunah hian a naupan lai atanga bumtu anga an
lo zirtir Isua hmaah thingthiin tawngtai ta se la, bumin a awm mai ang tih a hlau bawk si
a ni.

Chumi zan chu a vawt ver vawr hle na a, mahse a dam chhungin chutiang ang reng
renga nasa in thlan tuiin a la bual hneh ngai lo. A pindan bangah chuan a ‘phylacteries’
(Bawm tereuh te, Hebrai tawnga Baibul inziak chuanna, Juda hovin an zing tawngtainaa
an awrh thin) te chu an inkhai a. Chungte chu a han en a. Kum 13 mi a nih atang khan Juda
Sabbath leh kut (feasts) tih lohvah chuan awrh loh ni a nei ngai lo. Amah pawhin a ngaihlu
hle reng a. A han la thla a, ti hian a au chhuak ta phawng mai a” “Aw Lalpa, Abrahama,
Isaka leh Jakoba Pathian, thil dik tih duh mi ka nih i hria e. Isua Krista hi Pathian Fapa A
lo ni takzet a nih chuan, zanin ngei hian rawn puang la, ka Messia-ah ka lo pawm nghal
ang e.” tiin.

Chu thu a chham zawh rual deuhthaw chuan a ‘phylacteries’ chu bang kilah chuan
a vawm phei ta thuai mai a. Amah pawh chu a thingthi nghal rawp a. Tuna a tih zawh tak
anga ‘phylacteries’ vawm chu Juda te ngaihdanah chuan Pathian sawichhiatna a ni. Doctor
chu a vawikhatna atan thingthiin a tawngtai ta a. A rilru chu a buaiin, a hma lam awm zel
dan tur chuan a ti buaiin, rinhlelhna in a khat a.

Isua hnena a tawngtaina hmasa ber chu a theihnghilh thei tawh lo. Hetiang hian a
tawngtai a: “Aw Lalpa, Isua Krista. Pathian Fapa I nih takzet a; khawvel Chhandamtu chu
I nih takzet a; Judate nghah Messia, kan la nghah reng chu i lo nih takzet a; kristiante’n
misualte pawh I tidanglam thei nia an sawi te hi I thei tak tak a nih ngai chuan, tunah hian
min siam thar la, misual ka ni si a, tichuan ka damchhungin I rawng ka bawl tawh ang tih
ka intiam e,” tiin.

Chu tawngtaina chuan ama lu aia sang a thlen pawh a ring lo. A chhan chu Isua chu
inremsiam pui a tum a, a duhna te A (Isua’n) tihhlawhtlin sak chuan, a intiamna ang chuan
a awm ve dawn a ni. Tichuan, darkar chanve vel zet chu a thingthi a. Chutih chhung
zawngte chuan thlan tui chuan a bual huh zuih reng bawk a. A lu te chu sa hut hutin a hria
a, a tih vawh nan tiin bang te chu a han si a. A mangang takzet a ni, tihdanglam a la ni si
lo.

A tho va, pindan chhuatah chuan a vei tawn ta sek a. A kal thui lutuk tawh nia
inhriatna a nei ta thut mai a. “Ka thingthi leh ngai tawh lovang.” tiin chhia a chham ta hial
a. Amah leh amah chu a han inzawt a: “Engahnge ka thingthit kher ang? Ka hmangaih, A
rawng ka bawl leh chibai ka buk fo thin chuan Krista’n Gentailte tan A ti thei nia an sawi
te chu A ti ve thei tho dawn lo’m ni?” tiin. Juda mi a nihna lampang atang chuan a han thlir
a, “Engvanginnge Fapa hnenah ka kal kher ang? Pa chu A Fapa chunga awm A ni lovem
ni?” ti te’n zawhna chi hrang hrang a inzawt kual vel a.

A ngaihtuah tam poh leh, sual inhriatna a lo lian zel a, a buai thuk ta tawlh tawlh
mai. Chhuat kil khatah chuan a ‘phylacteries’ chu chhuatah a la thal reng mai a. Chulam
chu a han hawi a, hreh tak chung chuan a thingthi leh ta hnawk mai a. Mahse, thu chham
tur reng reng a hre lo. A thinlung rilru chuan Krista chu Messia A lo ni tak tak em tih chu
hriat a chak ta ngawih ngawih mai a. A thingthit dan te chu a thlak kual sek a, a changin a
thingthi a, a tho va, chhuatah chuan a han vei kual leh a. Chutiang chuan dar 10:00pm a
rik hma hret atanga zing lam dar 2:00am thleng a awm a. Chutah tak chuan hriatthiamna
eng a lo kal tan ta a. Isua Krista chu Messia ngei A lo ni tih chu chiang em em maia hriatna
a nei ta tlat mai a. Chu veleh, chumi zana atawp ber atan a han thingthi leh ta a. Mahse
tunah chuan a rinhlelhna a bo tawh. Tichuan Pathian a fak ta zawk a. A la neih ngai reng
reng loh chhungril taka hlimna chu a lo nei ve ta a nih chu. Tunah chuan mi thar a lo ni ta
a. Pathian chuan Krista zarah, a sualna te a ngaihdam sak ta. Tunah chuan serhtan emaw,
tan loh emaw chuan awmzia a nei ta lova, amah chu mi thar a ni ringawt tawh mai a ni.

Sawifiah rual loh a lawmna nen a thingthitna hmun atang chuan a rawn tho chhuak
a. A thil chhar thar avanga lawmna nasa lutuk leh amah thil inthlak danglam chu a nupui
pawhin a lo tawmpui ve ngei a ring a. Chu chauh chu ngaihtuah chungin, chu pindan
chhung atang chuan a kal chhuak ta a. A nupui tui taka lo muhil lai chu a nghawngah va
kuahin, a va fawp a,

“Nu-i, Messia chu ka hmu ta asin,” a han ti a.

A nupui chuan ngaithhiam lo hmel angreng tak mai hian a lo nam sawn a, “Tu maw
i hmuh a?” tiin a lo zawt a.

A chhanna chu, “Isua Krista, ka Chhandamtu leh Messia mawle,” tih a ni.

A nupui chuan engmah a sawi zawm lo. A tho va, hmanhmawh takin a insiam sawk
sawk a, khua a vawtin, zing dar 2:00am vel chuah a la ni chung chuan, in chu a chhuahsan
ta hmak mai a. A nu leh pa te hi an in ep, kawngpui lehlama hmun hla vak lova cheng an
ni a, chulam chu a pan ding nghal vang vang a. Ani chuan a zui chhuak ve chuang lova,
chhuatah chuan a thingthi ta zawk a. A Chhandamtu chhar thar hnenah chuan, amah ang
bawkin a nupui mit chu tihmen sak ve turin a dil a. Chumi zawh chuan tui takin a muhil
ta a ni.

A tuk zingah chuan a nupui duh tak mai chu a chhungte chuan vau in, Rosvally-a
chu a pasal tia a koh leh vaih chuan a ro zawng zawng a chan ang a, synagogue atanga
hnawhchhuah niin, a chungah anchhia a awm bawk ang tiin an hrilh a. Chutih rual chuan
an fate pahnih pawh chu an va hruai ve nghal a. Anni pawh chu “Pa’ tia vawi khat mah ko
tawh ngai lo turin an hrilh nghal bawk a. An sawi danin an pa chu, bumtu Isua hnenah a
tawngtai avangin Amah Isua ang chauha sual leh khawlo a ni.

Isua a chhar atanga ni nga ni ah chuan, Washington-a Surgeon General hnen


atangin a hna thawk chhunzawm tura khawthlang lam pan tura thupek a lo thleng a. A kal
hma in a theih ang angin an nu chu biak pawh a tum a. Hmuh chu sawi loh, lehkha tak
ngial pawh a rawn thawn duh lo a ni. Thil pakhat erawh chu a rawn ti a, an thenawmte
hnenah thu a rawn chah a, Isua Krista chu ‘Ka Chhandamtu’ tia a koh chhung chu a
kiangah a chen dawn loh avangin, amah pawh chu ‘Ka nupui’ tia rawn ko ngai tawh lo
turin a rawn chah a ni. Chutiang ang kher thu chu hriat a lo in beisei ngai loh lam tak mai
a ni a. A nupui chu a hmangaih a, a fate pahnih pawh a hmangaih em em laia, chutiang thu
dengkhawng tak maiin a han deng chu, a rilru a na ngaih ngaih hle mai a. Tichuan rilru
pangkhing zetin, a hnathawhna hmun thar tur, mel 1,300 zeta hla pan tur chuan a chhuak
ta hna hna mai a nih chu.

Nitin, ni 54 chhung khel lovin lehkha a thawn na chungin, a nupui chuan


pakhatmah a rawn chhang chuang lo va. Lehkhathawn a ziah apiangin pakhat tal a lo
chhiar nan Pathian hnenah a dil ziah thin a ni. Pakhat tal a lo chhiar chuan (a chhungah
chuan, Isua chanchin tlem tal a ziak tel ziah thin), an in a chhuahsan hmaa a thusawite
kha a ngaihtuah let phahin a ring a ni.

Cooper-a thusawi, “Pathian chuan a ropuina tarlan nan mak takin hna a thawk
thin,” a tih lo dik zia lantir nan, a nupuiin Krista a hmuh ve theihna kawng hawngtu chu
an fanu thuawih loh vang a ni mauh mai. A fanu chu a fate pahnih zinga a naupang zawk
a ni a. A fa pa chuam bik tia sawi a ni nghe nghe thin a ni. A nu tihlawm a ngai a, lehlamah
a pa a hmangaih bawk si a, a tan chuan awm ngaihn hriat a har ngawt ang le.

A pa zin chhuah atanga a zan 52-na ah chuan a fanu chuan a mumangah a pa chu
thiin a lo hmu a, chu chuan a tihlauthawng em em mai a. A pa lehkha rawn thleng leh
hmasa ber a chhiar chu tuma’n an dang lovang tiin a rilru a siam ta a. A tuk zinga dakpu-
in lehkhathawn kawma a hawrawp hriat than em em inziahna a han pek chuan, rang takin
a lo la vat a, a hnute karah a zep a. Inchung lama a pindanh a tlan chhoh pui a,
chhunglamah a inkalh hnan a, lehkhathawn chu a hawng ta a.

Vawi thum a chhiar chhuak dap a, chumi hnu chuan a dah ta chauh a. A pa thu rawn
ziah chuan a rilru a khawih viau ni tur a ni, inhnuai lama a zuk chhuk thlak leh chuan, a
nu chuan a fanu chu a tap a ni tih a lo hre nghal mai a. A chhan a han zawh chuan, “Nu, ka
hrilh che chuan, i thinrim awm sia. Thinrim loh min tiam chuan, ka hrilh ang che,” tiin a
lo chhang a.

A nu chuan, “Bawihte, eng nge ni ta le?” a han ti leh a.

A kawr hnuai chhung atang chuan lehkhathawn chu a rawn phawrh chhuak a. Zan
hmasa lama a mumang chu hrilhin, “Â pa lehkha hi tukin zing khan ka hawng a. Â pi leh
pu te’n sual lutuk anga an sawi thin hi ka awih tawh miah lo. Hetiang ang lehkha hi pa sual
takin a nupui leh a fate hnenah a thawn theih ka ring lo hrim hrim. Nu, khawngaih takin
chhiar ve rawh aw?” tiin a han ngen nghal a.

A nu chuan ngawi rengin lehkha chu a la a, pindanah luhpuiin, pawhdawh pakhat


chhungah a va kalh hnan ta daih a.

Chumi chawhnu chuan a nu chu pindan chhungah chuan a inkalh hnan a,


lehkhathawn chu la chhuakin a chhiar ve ta a. A chhiar zin poh leh, mahni inthiamlohna
in a khat ta a. Vawi nga zet a chhiar chhuak a ni.
A chhiar zawh hnu chuan, pawhdawh chhungah bawk chuan a va dah tha leh ta a.
Pindan atanga a rawn chhuak leh chu a mit a rawn sen chhuak ram mai a, A fanu chuan,
“Nu, ‘ngatinge i tah a?” tiin a lo zawt ve ta thung a.

A nu chuan, “Mampui, ka rilru a na em a ni. Thutthleng seiah hian ka’n mu zal lawk
ange aw?” tih pah chuan a mu ta nghal a. An awmpui nu chuan a pi chuan thingpui in se a
zia deuh ringin, a rawn siam sak vat a. Mahse, awmzia a nei lem lo hle mai. A hnu deuhah
chuan ral leh lam maia awm a nu pawh chu a rawn thleng phei ve nghal a. A theih leh
thiam ang tawk tawk chuan a han enkawl ve ngial na a, awmzia a awm chuang lo.

Zan dar 7:00pm ah chuan doctor an ko ta ringawt mai a. Damdawi chi hrang hrang
a chawh a, mahse a rilru natna tidam thei tur a awm chuang lo.

Chumi zan chuan a nu chu an inah chuang a riak ve nghal a, a fanu chuan zanlai
dar 12:00am thleng a awmpui a. Mahse, a fanu chuan a rilru te te in a nu chuan chhuhsan
thuai thuai se, hun rei vak lo kal ta a an pa in a lo tih anga thingthia tawngtai ve hlan chu
a nghakhlel em em mai a. A nu a chhuah veleh chuan, kawngka chu chhung lamah a kalh
te te a, khum bulah chuan thingthiin, Tidamtu, Krista hnenah chuan a inhlan ta a. Ani
chuan rawn tidamin, A rawn siam danglam ta a ni.

A tuk zingah chuan Doctor Rosvally chuan thirhrui hmangin thu a dawng a.
Hetiangin:

“Ka pasal duh tak, lo hawng thuai the. Kei hi ka dik a, nang kha dik lo zawkah ka lo
ngai thin che a. Mahse, keimah ka lo dik lovin, i lo dik zawk tih ka hre tawh a. I krista kha,
tunah chuan ka Messia lo ni ve in, i Isua kha, ka Chhandamtu a lo ni ve ta. Nizan dar
11:20pm vel khan, thingthia ka vawikhat tawngtaina ah, Lalpa chuan mi tharah min lo
siam ve ta a ni,” tih thu hi.

Chu thu a chhiar zawh hnu chuan, hawng nghal thuai turin a rilru a siam ta nghal
a. A hna chu la zo lo mahse, Washington pan tur rel hmasa ber ticket chu a va la ta nghal
a. Amah chu mi lar leh hriat hlawh tak mai a nih avangin, thu thang vel tur chu ngai ngam
lovin, a nupui chu thirhrui bawkin a han chhang veleh a. Rel ‘station’-ah pawh lo hmuak
lo turin ahrilh a. Tuma hriat lem loh a, sakawr tawlailir-a rawn haw a tum a ni.

An in a va thlen chuan, an nu chu pawnah a lo ding a, an pa hmel a hmuh ve leh,


hlim tih hriat tak mai hian a lo seih a. Tawlailir atanga an pa rawn chhuk chu a lo pawm
chawt a, a nghawngah kuahin, di chim tak maiin a lo fawp a. Ral leh lama awm a puzawn
te nupa pawh chuan an lo thlir ve reng a. Chutia an fate nupa inpawm an hmuh chuan,
anchhia an lo lawh a.

Doctor Rosvally-a nupui pianthar atanga ni 10-ah, an fanu pawh chuan a nu leh pa
te chu a rawn zawm ve thei ta bawk a. Ani pawh he chanchin ziah lai hian Pastor nupui
niin, a pasal duh tak nen, rawng an bawl dun a ni.

An fapa erawh chu a pi leh pu te chuan, “I nu leh pa te hi ‘ka nu’, ‘ka pa’ tia i koh
ngai dawn tawh loh chuan, kan ro zawng zawng hi i hmingin kan dah vek ang,” tiin thu an
tiam tir a. Hun rei tak chu a thutiamah chuan a ding nghet tlat a ni.

Vanduaithlak takin, Rosvally-a nupui hi a pianthar atanga kum 1 leh thla 9 hnu
lekah a boral ta hlauh mai a. A hnuk chah dawna a duhthusam chu, an in atanga hla lo te-
a a pi te ina awm, a fapa hmel hmuh chu a ni. Rawngbawltu nupa hian a fapa chu va hmu
in, a nu thi mai tur duhna chu tih hlawhtlin sak hram turin an va ngen a. Mahse a chhanna
chu: “Anchhe dawngin awm rawh se! Thi mawlh rawh se; ka nu pawh a ni bawk lo,” tih a
ni bur mai.

Ninga ni tuk (a thih ni) chuan, an nu chuan an lawina kohhran member tam thei
ang ber lo kal khawm a, a hnuk chah darkarah chuan rawn tawiawm turin a ngen a. Dar
10:00am chuan an pastor nupui Pi, Ryle-i, a thian tha tak mai hnenah chuan a kut vei lam
chu chelh sak turin a han ngen a. Tichuan, inchhunga hmeichhe awm zawngte chu kut
invuanin an ding ta theuh a. A lehlamah chuan a pasal, Dr Rossvally chuan a lo vuan ve a,
mipa ho pawh chu kut an invuan chawng hlawm a. Tichuan an nu ngen angin, inchhunga
awm zawng zawng, mi 38 te chuan he hla:

“Isu, ka thla hmangaihtu,


I hnenah min hruai zel rawh” tih chu zawi dam dap, khun tak mai hian an sa ta a.
Chutia an zai lai chu, an nu chuan, aw tham tiak chung hian a lo zawm ve a, “I hnenah
chauh, ka duh zawng zawng ka hmu ta,” tih an sak lai chuan, “Ni e, chu chu ka duh
awmchhun a ni, thlamuantu Isu, lokal la, min hruai hawng tawh rawh le,” tiin a lo phun
sep sep a, a chatthla ta nghal a.

A vuina ah pawh, an fapa chu a rawn kal ve duh lova, a hnu lamah pawh, a pa hriat
theih chinah chuan, a nu thlan chu vawikhat mah a tlawh lo a ni. A pa chu “Ka pa” tiin a ko
leh ngai ta lo bawk a. A pa chuan vawi engemawzat hmuh a tum a, mahse beidawngin a
kir leh zel a ni. A pa chuan nasa lehzuala tawngtai a ngai a ni tih a hriat chian phah a,
Pathian pawh a pawl tam pheh hle reng a ni.

1887 July thla khan a pa tawngtaina chu chhanin a awm ta le! A pa chu hmuh a duh
mai pawh ni lovin, a farnu America-a awm mek pawh hmuh tel a duh thu a sawi a. Amah
pawh a tap nasa hle a ni.

Dr Rosvally-a chuan a nu, Germany-a awm hnenah chuan Messia a chhar tak dan
thu te chu lehkha-in a han hriattir ve a. A thu hriat chu a thup thei lova ni. A fa, 14 te zinga
a upa ber anih avang chauh pawhin a nu chuan lo ringin, a lo hriatthiam a beisei a ni.
Mahse, beiseina thamral mai a lo ni ve leh ta. A nu chuan lehkha vawi khat chiah a rawn
thawn a, chu pawh chu anchhia in a khat a ni. A na ngeih ngawih hle mai.

Tuk khat chu, dakpu-in lehkha a rawn pe a, lehkhathawn kawm a stamp chuang
atang chuan chu lehkha chu Germany atanga rawn thleng a ni tih a hre nghal mai a. A
kawma hawrawp inziak te pawh chu a lo hmuh than thin leh, a hriatchian em em
hawrawp a ni tlat. Phur tak maiin an nu chu a ko ta chul mai a:

“Nu-i, a tawpah chuan hei le, a lo thleng ta hlawl mai,” tiin.

Lehkha chu an han chhiar a, chibai bukna thu a awm lova, ziah ni leh hun vel te
pawh engmah a awm lo. Mahse, tum danga a rawn kohna fo, “Ka fapa duhtak” ti chuan a
rawn tan tho va.

“Max, tunah chuan ka fapa i ni ta lo, kan vui liam tawh che. Mitthi tawh ang riakin
kan sun zo tawh che a. Tun atang chuan Abrahama Pathian, Isaka Pathian leh Jakoba
Pathian chuan i mit te ti delin, i beng te ti chhet se la, tawngthei lovin siam bawk che se la, i
thlarau chu na hrehawm tak tuarin awm kumkhua tawh rawh se. I pa sakhua leh i biakin
te chu kha ‘Isua’ avang khan i lo phatsan tak avangin, tun atang hian i nu anchhia chu i
chungah awm tawh rawh se. Clara.”

A tir atang tawh khan beihna leh harsatna, tawrhna chi hrang hrang chu a tawk
dawn tih a inhre lawk sa reng na in, a nu atang ber kher chuan a beisei ngai loh thil a ni a,
na a ti ngei mai.

A hnu deuhah chuan ti hian a nu chu poem ang deuh hleka ziakin a chhanna a
thawn ve ta a:

“Ka chunnu duh tak, ram hla takah awm mah la,
I tan ka tawngtai bang lo’ng e;
Ka nu duh tak, engatinge ka chungah anchhia a awm tak mai le?
I thu thin tithawng kha engah nge min rawn den tir le?
Ka nu duhtak, Ka sual ka inhriatchhuah ni khan e,
“Isu, min tanpui rawh!” tiin ka au a.
Nu, tunah chuan ka hlim tawh ka lo inti ve asin;
Krista, Juda mi ngei kha, ka aiah a lo thi a ni.
Amah chu haw turin min zirtir thin ti raw, nu?
Nang chuan ‘bumhmang’ tiin i la ko reng ang maw?
Aw, ka nu, Kalvari-ah ka tan A thi asin,
Ka bo loh nan a ni, ka nu.
Nu, A hnenah chuan ka hruai ve ang che aw?
Ka lu kai kuna ka tawngtai lai hian,
‘Isu, ka nu pawh lo pawm ve rawh aw;
Ka hmangaih Isua, sual bawih ata chhuahtir lul ang che.”

“Ka nu, ka duhsam hi lo tlawlh tir lul suh aw?


I rilru kha tisak lui tlat lovin;
Isua Krista, Judate Messia chu,
I tan leh ka tan A thi a ni.
Chutiang khawngaihna chu i haider tlat dawn em ni, nu?
I thinlung kha i hawi sawn thei lul lovem ni?
Isua hnenah lokal ve rawh, ka hmangaih, ka nu duhtak,
A tang nemah chuan han bei ve lul ang che aw!” tiin.

A nu hian lehkha vawikhatmah a rawn thawn nawn tawh lova, mahse, a hnukchah
darkar-a a thu lam tawp ber nia an sawi chu, “Max” tih a ni.

A pianthar atanga thla 18-ah, Dr Rossvally-a chu Brooklyn khawpui-a biakin


pakhatah a inkhawm a. An ‘testimony’ te an sawi hun a ni a. Mi thahnem tawk takin an
sawi tawh hnu chuan nu upa lam tawh pakhat hi a rawn ding chhuak ve a, tihian a rawn
sawi ve ta a. “Thiante u, tun hi in hmaa ka din tawpna ber tur pawh a ni tawh mai thei.
Hmanni-ah kan chhungkaw doctor-in, ka chuap hi a chhiat deuh vek tawh thu min hrilh
a, rei ka dam tawhin ka ring lo. Engpawhnise, Isua ta ka ni. Ka fapa hmel ka hmu hnai tawh
tih ka hriatin ka va lawm em! Ka fapa chu he lei sipai chauh hi a ni lova. Krista sipai pawh
a ni bawk a ni. Gettysburg indonaah khan hliampui tuarin a awm a. Juda doctor pakhatin
a ban leh a ke a tan sak a. Chulai hmuna an sipai Pastor chuan lehkha min rawn thawn a,
he ka fapa Baibul pawh hi min rawn thawn tel bawk a. Chu lehkhaah chuan, ka Charlie-a
chuan a hnukchah dawn darkarah, a ban leh ke tan saktu Doctor chu a koh tir a, heti hian
a sawi a ni awm e: “Doctor, ka thih hma in, thil hrilh tur che ka nei a. Ni nga kaltaa ka ban
leh ke i tan chhum lai khan Isua hnenah i thlarau chhandam turin ka ngen asin,” tiin.

Chu thu a hriat veleh chuan Dr Rossvally-a chu a thu thei tawh lo. Chu nu lam pan
chuan a phei nghal ruak mai a, a kutah a va dawn sak a. “Unaunu duhtak, Lalpa’n malsawm
che rawh se. I fapa tawngtaina chu chhanin a awm e. Khatih laia i fapa Charlie-a
tawngtaisak Juda Doctor kha ka ni e, Charlie-a chhandamtu kha tunah chuan ka
chhandamtu a lo ni ve ta,” tiin a va hrilh ta a.

Tihian kan thawnthu chu a lo tawp ta a. Doctor te pafaza ho pawh a tawpah chuan
inlungrual takin an chengho leh thei ta.

(Rawlthar tir te ka la nih laiin, Champhai Pine Hill-ah thing hmun hnuaiah Sabbath
tlaiah A.Y hun kan hmang a. Chutah chuan Pu Saia’n (Pr PC Liansailova) he thawnthu
hi min hrilh a. Kan tap lo chauh hlawm. A sawi ang khan han ziak thiam ila chuan
a ngaihnawm lehzual ngawt ang. A thawnthu hi amah Dr Rossvally-a ziah a ni a, a then lai
te hi chu a in luh thelh deuh te pawhin a langin ka hria a. Amah ngeiin, he chanchin hi thudik
tak a nih thu a ziak tawpah hian a sawi bawk a ni. K.Vanlalruata)

You might also like