Banka reproduktivnih ćelija, tkiva i embriona na GAK-u

Objavljeno petak, 07 jun 2019 20:44 | Štampa | El. pošta

Na Klinici za ginekologiju i akušerstvo Kliničkog centra Srbije nedavno je počela sa radom Banka
reproduktivnih ćelija, tkiva i embriona. Formiranje Banke predviđeno je Zakonom o biomedicinski
potpomognutom oplođenju (BMPO) (Sl. glasnik RS 40/2017 i 113/2017) kao bitan vid unapređenja
lečenja problema infertiliteta.

Biomedicinski potpomognuto oplođenje sa doniranim reproduktivnim ćelijama i embrionima predviđeno

je u slučajevima kada u postupku nije moguće koristiti sopstvene reproduktivne ćelije
supružnika/partnera, bilo iz razloga što nema izgleda da bi na taj način moglo doći do začeća (npr.
azoospermija – potpuni nedostatak spermatozoida u ejakulatu kod muškaraca, ili nedostatak jajnih ćelija
kod žene), kada su drugi prethodni postupci BMPO bili neuspešni, ili u slučajevima kada bi upotreba
sopstvenih reproduktivnih ćelija dovela do prenošenja teških naslednih bolesti na dete.

Zakonom je predviđeno da u izuzetnim slučajevima pravo na postupke BMPO ima i punoletna i poslovno
sposobna žena koja živi sama, i koja je u takvom psihosocijalnom stanju da se očekuje sa će biti
sposobna da vrši roditeljsku dužnost.

Predlog za svaki pojedinačni postupak BMPO sa doniranim reproduktivnim ćelijama daje lekar
specijalista ginekologije i akušerstva, subspecijalista fertiliteta i steriliteta. O predlogu se izjašnjava
Stručna savetodavna komisija za upotrebu darovanih reproduktivnih ćelija u postupku BMPO, koju čine
lekar specijalista ginekologije i akušerstva, embriolog, diplomirani psiholog i diplomirani pravnik.

Postupcima BMPO sa darovanim reproduktivnim ćelijama prethodi obavezno pravno i psihosocijalno

savetovanje za par/ženu koji se podvrgavaju postupku BMPO sa darovanim ćelijama ili embrionima.
Savetovanje uključuje upoznavanje sa pravnim posledicama pristanka na postupak BMPO sa doniranim
reproduktivnim ćelijama i rađanja deteta začetog postupkom BMPO sa doniranim ćelijama/embrionima,
kao i sa mogućim psihičkim posledicama postupaka BMPO sa doniranim ćelijama.

Testiranje parova u postupku sa doniranim reproduktivnim ćelijama / embrionima podrazumeva analize

i dijagnostiku predviđene Uputstvom za sprovođenje lečenja nepolodnosti postupkom BMPO, izdatom
od strane RFZO 28.02.2019. godine pod brojem 450-1254-19.
Doniranje reproduktivnih ćelija je dobrovoljno. Zabranjeno je svako nuđenje i darivanje reproduktivnih
ćelija ili embriona radi sticanja imovinske ili bilo kakve druge koristi, kao i trgovina ili posredovanje u
trgovini i nuđenju istih.

Izbor, testiranje i procenu davaoca vrši Banka.

Davalac reproduktivnih ćelija i tkiva može biti punoletan muškarac do najviše 40 godina starosti, i žena
starosti između 21 i 34 godine, koji ispunjavaju kriterijume predviđene Zakonom i pravilnicima.
Testiranje davaoca započinje razgovorom sa zdravstvenim radnikom, i popunjavanjem upitnika koji se
odnosi na podatke o bolestima, navikama i prethodnom lečenju, nakon čega sledi fizikalni pregled,
psihološka procena i testiranje spermograma kod muškaraca i ovarijalne rezerve kod žena.

Ukoliko su ispunjeni svi gore navedeni kriterijumi, pristupa se dodatnom laboratorijskom testiranju, koje
obuhvata biohemijske analize, testiranje na virusne i bakterijske bolesti, i isključivanje određenih
naslednih oboljenja.

Rezultati procene i testiranja davaoca reproduktivnih ćelija i embriona arhiviraju se i čuvaju u pisanoj
formi u Banci, uz zagarantovano čuvanje podataka o ličnosti, kako je predviđeno Zakonom o zaštiti
podataka o ličnosti. Svi nalazi koji odstupaju od normalnog saopštavaju se davaocu.

U slučaju darivanja embriona, gorepomenuto testiranje vrši se kod oba supružnika / vanbračna partnera.

Potencijalni donor koji ispunjava sve navedene kriterijume upoznaje se sa pravnim posledicama
darivanja reproduktivnih ćelija, odnosno embriona, nakon čega potpisuje izjavu o pismenim pristanku
darivanja reproduktivnih ćelija, odnosno embriona.

Donoru reproduktivnih ćelija, odnosno donorima embriona je zagarantovana je anonimnost. Uvid u

medicinske podatke o davaocu može imati doktor medicine primaoca reproduktivnih ćelija i tkiva i
embriona. Dodatno, podatke o davaocu – isključivo podatke od medicinskog značaja, iz Državnog
registra, od Uprave za biomedicinu, može tražiti dete začeto postupkom BMPO reproduktivnim ćelijama
sa navršenih 15 godina starosti ukoliko su medicinski podaci od značaja za njega samog, njegovog
budućeg supružnika ili vanbračnog partnera ili za njihovo potomstvo. Iste podatke od medicinskog
značaja za dete začeto postupkom BMPO reproduktivnim ćelijama može tražiti od Uprave i zdravstveni
radnik koji leči dete.