METODE PSIHOLOGIJE

NAUČNO ISTRAŽIVANJE je sistematsko, plansko, objektivno ispitivanje nekog problema da bi

se našao pouzdan odgovor na neko postavljeno pitanje. Naučno istraživanje u psihologiji ima
više logično povezanih faza:
1. formulisanje problema
2. određivanje cilja istraživanja
3. postavljanje hipoteza
4. izbor uzorka i metode istraživanja
5. obrada i tumačenje rezultata.
METODE PSIHOLOGIJE su najopštiji, ustaljeni i provjereni načini organizovanja naučnog
istraživanja.
Tri najopštije metode organizovanja istraživanja su:
1. Introspekcija kao specifično psihološki metod dolaženja do činjenica neposrednog,
subjektivnog iskustva. Nijedna druga nauka ne istražuje subjektivne podatke
(doživljaje o kojima izvještavaju ispitanici). Najjednostavniji vid introspekcije je metod
impresije, u kome se od ispitanika traži jednostavan i određen odgovor o tome šta
doživljava. Drugi vid introspekcije je fenomenološki metod koji je znatno složeniji jer
se od ispitanika traži da opiše svoj doživljaj određene situacije, cjelokupni tok svijesti
bez vlastitih pretpostavki o njihovom značenju.
2. Spoljašnje posmatranje ili posmatranje u prirodnim uslovima
To je plansko, sistematsko, objektivno registrovanje i tumačenje pojava koje se
spontano dešavaju u prirodnim uslovima. Nezamjenljiv je za istraživanje pojava koje
se ne mogu odvijati u eksperimentalnim uslovima. Posmatranje može biti:
 naturalističko (golim okom) ili uz pomoć instrumenata (štoperica, kamera, poligraf);
 bez učešća posmatrača (kada je posmatrač odvojen od predmeta posmatranja) ili sa
učešćem posmatrača (kada je posmatrač aktivan učesnik zbivanja koja posmatra, što
je pogodno za posmatranje zatvorenih grupa npr. sekti).
3. Eksperiment (lat. eksperimentum – proba, opit, ogled) je metod naučnog istraživanja
u kome se namjerno izaziva i mijenja jedna pojava (nezavisna varijabla), da bi se
utvrdio i izmjerio nejn uticaj na drugu pojavu (zavisna varijabla), uz kontrolu ostalih
relevantnih uslova. Prvi eksperimenti u psihologiji bili su jednostavni laboratorijski
eksperimenti u oblasti opažanja (npr. određivanje praga razlike), dok se danas
eksperiment primjenjuje u ispitivanju složenih oblasti, kao što su problemi socijalne ili
psihologije ličnosti.
Eksperimentalni nacrt je plan izvođenja eksperimenta, obrade i tumačenja rezultata,
a predviđa jednu ili više eksperimentalnih grupa.
Logika eksperimentalnog nacrta sa dvije paralelna grupe: ako se u jednu od dvije
paralelne (ekvivalentne) grupe uvede eksperimentalni faktor (npr. nov metod
učenja), onda se dobijena razlika u efektu na rad grupe (uspjeh u učenju) može
pripisati tom faktoru.
Nedostaci eksperimenta su što sa nekim pojavama nije moguće manipulisati, sa
nekima nije moguće manipulisati iz etičkih razloga i pitanje je koliko su rezultati
dobijeni u vještačkim uslovima reprezentativni za stvarni život. Prednost je što jedino
eksperimentom možemo utvrditi uzročno – posljedičnu povezanost pojava.
PSIHOLOŠKE TEHNIKE su specijalizovani postupci prikupljanja, obrade i analize podataka u
psihološkom istraživanju.
1. Intervju se zasniva na neposrednoj usmenoj komunikaciji između ispitanika i
ispitivača. To je profesionalno vođen razgovor sa ciljem da se prikupe značajne
informacije o njenoj ličnosti radi procjene, dijagnoze ili terapije. U zavisnosti od
pripremljenosti pitanja pravi se razlika između standardizovanog,
polustandardizovanog i nestandardizovanog intervjua. Iako pruža psihologu značajne
informacije zbog neposrednog (verbalnog i neverbalnog) kontakta, nedostaci
intervjua su subjektivnost psihologa, neiskrenost ispitanika i teškoće kvantifikacije
odgovora.
2. Upitnik sadrži niz stavki (pitanja ili tvrdnji) u pisanoj formi i služi za dobijanje
raznovrsnih objektivnih podataka (npr. pol, starost) i subjektivnih podataka (npr.
nacionalna pripadnost, stavovi, vrednosti…). Pitanja u upitniku mogu biti zatvorenog
tipa (odgovara se biranjem između unaprijed ponuđenih odgovora) ili otvorenog tipa
(kada se odgovara svojim riječima). Da bi upitnik bio upotrebljiv, pitanja moraju biti
jasna, razumljiva, nedvosmislena i nesugestivna, a ispitanik inteligentan, obrazovan i
motivisan za odgovaranje.
3. Skala procjene je instrument čija je svrha da se procenjivanje učini objektivnijim i
preciznijim pomoću numeričke ili grafičke skale, i njome se procjenjuje stepen
prisutnosti nekog svojstva. Procenjivač mora dobro da poznaje karakteristike skale,
predmet procjenjivanja (npr. crtu ličnosti), da bude motivisan, kao i da se trudi da
izbjegne greške u procjenjivanju (halo efekat je sklonost procenjivača da sud o osobi
nesvesno usklađuje sa opštim utiskom o toj osobi).
4. Test je standardizovani mjerni instrument kojim se izaziva i posredno mjeri neka
sposobnost, znanje ili osobina ličnosti. Sastavljen je od pažljivo provjerenih zadataka
na koje ispitanik treba da odgovori kako najbolje zna. Test mora imati sljedeće
metrijske karakteristike:
 valjanost ili validnost – da mjeri ono što zaista treba da mjeri;
 pouzdanost ili relijabilnost – u ponovljenim mjerenjima daje iste ili slične podatke;
 osetljivost – mjeri male razlike;
 objektivnost – ocjena ne zavisi od ocjenjivača.
Testovi se mogu podeliti na sljedeći način:
 po predmetu: testovi znanja, sposobnosti, ličnosti (najpoznatiji su testovi
inteligencije);
 po načinu zadavanja: grupni i individualni;
 po načinu ispitivanja: verbalni i neverbalni.
Primjer zadatka iz testa inteligencije Progresivne matrice:
Primjer pitanja iz testa ličnosti Velikih 5 + 2 – 70:
 Pitanja za obnavljanje gradiva:

1. Šta označavamo pojmom metod?

2. Koje su osnovne psihološke metode?
3. Koja vrsta podataka se prikuplja introspekcijom?
4. Kakvo sve može biti posmatranje?
5. Objasni osnovne oblike eksperimenta.
6. Koje su osnovne psihološke tehnike?
7. Koje vrste intervjua postoje?
8. Kog tipa mogu biti pitanja u upitniku?
9. Šta je test?
10. Koje vrste testova razlikujemo prema predmetu mjerenja?

11. Kako se dopunjuju introspekcija i spoljašnje posmatranje?

12. Zbog čega je značajan eksperiment i šta on otkriva?
13. U čemu je razlika između metoda i tehnika u psihološkom istraživanju?
14. Koje metrijske karakteristike mora da zadovoljava test?