Predmet i definicija psihologije

Pojam psihologija (grčki – psiha i logos) – doslovno znači „nauka o duši“.

Rođenje psihologije kao empirijske i induktivne nauke koja proučava svijest vezuje se za 1879. godinu
kada je Vilhelm Vunt osnovao prvu psihološku laboratoriju u Lajpcigu.

Definicija psihologije ima mnogo, a jedna od njih glasi: psihologija je nauka koja proučava psihičke
pojave ljudi i ponašanje jedinke.

Psihologija proučava dvije vrste psihičkih pojava:

1. Psihološke osobine su relativno trajne karakteristike pojedinca kao što su navike,

sposobnosti, crte ličnosti, temperament, karakter, stavovi, interesovanja...
2. Psihički procesi mogu biti:

A) kognitivni (saznajni): opažanje, pažnja, pamćenje i zaboravljanje, mišljenje, učenje

B) emocionalni: osjećanja, raspoloženja, afekti
C) konativni (voljni): motivacija, potrebe, nagoni, želje, težnje

Odnos psihologije i drugih nauka

Prirodne: biologija i fiziologija (posebno nervnog i endokrinog sistema)…

Društvene: filozofija, sociologija, kulturna antropologija

Ciljevi istraživanja psihologije

Zadatak psihologije je proučavanje zakonitosti psihičkog života a kada je u pitanju cilj tih proučavanja
pravi se razlika između teorijskog i praktičnog cilja.

Teorijski cilj je da opiše, objasni, predvidi, mijenja i kontroliše psihički život i ponašanje ljudi i
životinja.

Praktični cilj psihologije odnosi se na primjenu teorijskih znanja u svakodnevnom životu. Svakom
pojedincu psihologija treba da pomogne da riješi svoje lične i društvene probleme (učenje, mentalno
zdravlje…) i unaprijedi i poboljša djelatnost ljudi u mnogim oblastima društvenog života (obrazovanje,
vaspitanje…).

Teorijske (fundamentalne, osnovne) psihološke discipline imaju svoj predmet, metode i cilj:

1. Opšta psihologija proučava osnovne funkcije, psihičke procese i sposobnosti normalnog,

odraslog civilizovanog čoveka (opažanje, mišljenje, učenje, inteligencija, motivi, emocije…).
2. Psihologija ličnosti proučava ličnost kao cjelovit sistem osobina, cilj joj je da opiše i objasni
psihički život i ponašanje u cjelini.
3. Fiziološka psihologija istražuje organske osnove psihičkog života pomoću modernih
tehnologija (čula, nervni sistem, mozak, endokrini sistem) sa ciljem da utvrdi njihov uticaj na
psihičke procese i sposobnosti (neuropsihologija se izdvojila kao posebna nauka – proučava
odnos neuroloških struktura i procesa i psihičkih pojava i ponašanja).
 4. Psihologija životinja proučava psihički život i ponašanje životinja (deo etologije – disciplina
koja uporedo, u prirodnim uslovima, izučava urođene obrasce ponašanja životinja i ljudi).
5. Psihopatologija proučava abnormalni psihički život (njena saznanja služe kao temelj kliničkoj
psihologiji i psihijatriji)
6. Psihometrija proučava zakone i principe mjerenja psiholoških pojava (danas se bavi
konstrukcijom testova i drugih mjernih instrumenata i statističkim problemima empirijskih
istraživanja)
7. Razvojna psihologija proučava razvoj psihičkog života u cjelini i pojedinih psihičkih procesa,
struktura i funkcija (u filogenezi i ontogenezi)
8. Socijalna psihologija proučava ponašanje osobe u socijalnom kontekstu metodom
posmatranja i eksperimentom (oblasti istraživanja: opažanje osoba, socijalizacija, psihologija
grupe, stavovi…).

Primenjene psihološke discipline koriste saznanja teorijskih disciplina u praksi i svakodnevnom

životu:

1. Pedagoška psihologija proučava psihološke probleme procesa obrazovanja i vaspitanja sa

ciljem da ih unaprijedi (oblasti: psihologija vaspitanja, nastave, učenja, ocjenjivanja itd.).
2. Klinička psihologija primjenjuje psihološka saznanja u razumijevanju, prevenciji,
psihodijagnostici i liječenju psihičkih poremećaja.
3. Psihologija rada proučava psihološke probleme čovjeka na poslu (prilagođavanje radu, uslovi
na poslu, prilagođavanje rada čoveku), a cilj joj je povećanje produktivnosti rada i
zadovoljstva na poslu, uz očuvanje psihofizičkog zdravlja čoveka (oblasti: profesionalna
orijentacija, selekcija, kadrovska psihologija, psihologija međuljudskih odnosa itd.).
4. Psihologija marketinga bavi se istraživanjem tržišta.
5. Psihologija menadžmenta bavi se upravljanjem ljudskim resursima.

Postoje i mnoge druge primenjene psihološke discipline: psihologija umjetnosti, forenzička

psihologija, vojna psihologija, sportska psihologija…

Psihološke škole i pravci

Psihološke škole i pravci su najopštije psihološke teorije koji imaju cilj da logički i dosledno opišu i
objasne sva psihička zbivanja. Različite škole se spore oko toga šta je predmet psihologije, koje su
naučne metode u psihologiji i šta je cilj psihologije.

Psihološki pravac Predstavnici Predmet Osnovna postavka Metod

Strukturalizam Vilhelm Vunt Svjesne pojave Atomizam: Sve i Eksperimentalna
(osjeti, predstave) najsloženije ntrospekcija
psihičke pojave
sastavljene su od
osnovnih
elemenata –
osjeta, opažaja i
predstava
Funkcionalizam Vilijam Džejms Svjesne pojave i Za shvatanje Introspekcija i
ponašanja psihičkih procesa spoljašnje
kojeimaju ulogu u primarna je posmatranje
prilagođavanju njihova funkcija u
prilagođavanju, a
ne struktura jer
 svijest ima
adaptivnu
funkciju
Bihejviorizam Džon Votson Ponašanje Redukcionizam: Spoljašnje
„Prva sila u svođenje na objektivno
psihologiji“ stimulus – posmatranje
reakcija veze. Cilj
je poznavanje
zakona
ponašanja,
predviđanje i
kontrola
ponašanja
Geštalt Kofka, Svjesne pojave i Cjelina je nešto Fenomenološki
psihologija Verthajmer i Keler ponašanja kao više od zbira metod (psihičke
cjelina svojih djelova i pojave se
njihovih odnosa. izučavaju onako
Kvalitet cjeline kako se
određuje neposredno
značenje svakog javljaju u
zasebnog iskustvu) i
elementa a ne holistički pristup
obrnuto (u kontekstu
cjeline)
Psihoanaliza Sigmund Frojd Ličnost, posebno Učenje o Analitički metod:
„Druga sila u njenji nesvjesni nesvjesnom, Tehnike slobodnih
psihologiji“ djelovi značaju asocijacija i
seksualnog i tumačenja snova
agresivnog
nagona,
mehanizmima
odbrane, značaju
ranog razvoja
Humanistička Abraham Maslov Zdrava ličnost, Pririda čovjeka je Idiografski pristup
psihologija posebno njen dobra i neutralna, (ono što je
„Treća sila u svjesni i psihologija treba osobeno i
psihologiji“ stvaralački dio da se zasniva na neponovljivo u
proučavanju pojedincu)
zrelih integrisanih
ličnosti, a ne
neurotičnih.
Izučavanje
suštinskih ljudskih
problema koji se
ne mogu izučavati
egzaktnim
naučnim
metodama)
Pitanja za ponavljanje gradiva:

1. Kako se može definisati psihologija kao nauka?

2. Ko je utemeljio psihologiju kao nezavisnu i empirijsku nauku?
3. Kakav je odnos psihologije sa drugim naukama?
4. Koji su osnovni ciljevi istraživanja u psihologiji?
5. Navedi neke teorijske i primjenjenje psihološke discipline?
6. Koji su praktični doprinosi psihologije svakodnevnom životu?

7. Koje škole i pravci postoje u psihologiji?

8. Koja se tri pravca u modernoj psihologiji dominantno izdvajaju?
9. Kako su se mijenjali predmet i metod istraživanja u različitim periodima razvoja psihologije?