Maciej Stróżewski

Unijna strategia na rzecz

bioróżnorodność a gospodarka leśna

Ludzkość stoi w obliczu dramatycznych, negatywnych zmian w środowisku, w tym

klimatycznych i przyrodniczych. Jesteśmy nie tylko ich świadkami i ofiarami, ale także
powodem. Zasobność skarbca, jakim są polskie lasy, niestety wciąż topnieje. W coraz gorszej
kondycji jest stan siedlisk, liczba rodzimych gatunków, kondycja ich populacji,
funkcjonalność powiązań ekologicznych i przestrzennych. Stoimy przed wielkim
wyzwaniem. Musimy przełamać niechęć do modyfikacji postępowania i zmienić wiele
dotychczasowych porządków czy zasad. Musimy pozwolić sobie na wybór, ocenę i krytykę.
Stała ewolucja sposobów gospodarowania w lasach nie może być jedynie wynikiem wzrostu
„zapotrzebowania na surowiec” i rozwoju technik jego uprawy i pozyskania. Do istotnych
celów gospodarki leśnej należy dopisać: dostosowanie do zmian klimatu, łagodzenie skutków
oraz zachowanie przyrodniczego dziedzictwa i rozwój innych pozaprodukcyjnych funkcji
lasu. Jak wiadomo, lasy stanowią potencjalnie jeden z najważniejszych na ziemi rezerwuarów
różnorodności biologicznej. Dotychczasowe działania (Natura 2000) koncentrowały się na
takich formach regulacji gospodarki zasobami leśnymi, które zmierzały do utrzymania i
pomnażania leśnej różnorodności biologicznej oraz do zachowania określonych typów
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej
Europy.
Mówiąc o gospodarce leśnej nie można pomijać faktu, że zapotrzebowanie na drewno
prywatnego przemysłu drzewnego przewyższa znacznie limity użytkowania lasów. Godzenie
sprzecznych funkcji gospodarki leśnej, hamuje rozwój sektora leśno-drzewnego. Ze względu
na węzłowe ujęcie tematu, takie dylematy jak napięcia między: państwową gospodarką leśną
– prywatnym przemysłem drzewnym i społeczną troską o ochronę przyrody – pozostawiam
poza pracą. 
Współczesna gospodarka leśna stanęła wobec największych w historii leśnictwa wyzwań
środowiskowych z tytułu zmian klimatu. Pogodzenie gospodarki leśnej z ochroną przyrody
wymaga wysiłku i kompromisów wielu stron, wyważenia racji przyrodniczych,
ekonomicznych i społecznych, a to proste nie jest. Czy pomocą okaże się niezależna strategia
„Zielony Ład”1 UE? W założeniach zmierza ona w kierunku całościowego podejścia do
zrównoważonej gospodarki leśnej, które w wyważony sposób ma opierać się na
zrównoważeniu gospodarczym, społecznym i środowiskowym i zapewnić ciągłość

1
Plan działań, którego celem jest osiągnięcie przez UE neutralności klimatycznej do 2050 r., sztandarowego
projektu do walki ze zmianami klimatu Komisji Europejskiej.

1
wielofunkcyjnej roli lasów. Taka jest oczywiście koncepcja. A jak będzie w rzeczywistości,
no cóż… nowe zawsze rodzi obawy. Polski rząd i leśnicy należą do sceptyków europejskiej
strategii dla lasów i bioróżnorodności. ZA - są organizacje ekologiczne, społeczne i
pozarządowe, do których nie przemawia urządzeniowo-hodowlano-ochronny nurt polskiego
leśnictwa, które zachowuje na poziomie operacyjnym swój surowcowy/drzewostanowy
charakter. Nadrzędnym celem europejskiej strategii jest przywrócenie różnorodności
biologicznej poprzez wzmocnienie ochrony i odtwarzanie środowiska przyrodniczego,
głównie utworzenie obszarów chronionych na co najmniej 30% lądowego i morskiego
obszaru Europy, uwzględniając silniejszą ochronę lasów. Z jednej strony postuluje się
konieczność zmian, z drugiej strony (w tzw. „terenie”) hołduje się zasadzie „dobrze jest jak
jest”. Leśnicy niechętnie patrzą na zmiany twierdząc, że lasy i gospodarowanie w nich oraz
ochrona przyrody znacznie różni się w poszczególnych regionach kraju, a nawet
zróżnicowane są w obrębie jednego nadleśnictwa. Gospodarze lasów dowodzą, że każdy las
jest inny i wymaga innej wiedzy oraz działań opartych na wiedzy przyrodniczej.
Pozostawienie lasu samemu sobie nie jest dobrym działaniem dla rozwoju bioróżnorodności.
Lasy są przecież także dla ludzi i spełniają wiele funkcji. Konsekwencje wdrożenia
„Zielonego Ładu”, w szczególności objęcie 30% lasów strefami ochrony (z czego 10%
ochroną ścisłą) może doprowadzić do znacznego zmniejszenia pozyskania drewna, a co za
tym idzie doprowadzi do zburzenia zasady samofinansowania się Lasów Państwowych i
utratę wielu miejsc pracy w leśnictwie, usługach leśnych i przemyśle drzewnym. A to kilka
innych negatywnych, zdaniem leśników, konsekwencji:
 wpływ na pochłanianie CO2 (zdolności chłonne młodych drzew są znacznie większe
niż starodrzewów, emisja z drzew rozkładających się, pozostawionych w ochronie
ścisłej),
 wpływ na możliwość wyznaczania infrastruktury (dróg, linii kolejowych, osiedli,
budynków),
 wpływ całkowitego zakazu gospodarki leśnej na danej części lasu,
 wpływ na niedostępność lasów dla społeczeństwa – przy zakazie wstępu związanego z
ochroną ścisłą.
Pamiętajmy jednak, że do zmiany motywuje ludzi nie lęk, a wiedza. Im większą mamy
wiedzę, tym bardziej jesteśmy skłonni zmodyfikować własne zachowania, a nawet wpływać
na postawy innych. Stąd cieszy fakt wywołania burzy wokół tematu „Zielonej Strategii”.
Nikomu nie służy dryfowanie w nieokreślonym kierunku i generowanie kolejnych
konfliktów. Pora przełamać ten impas, usiąść do stołu i zacząć rozmawiać. To, co zwykły

2
zjadacz chleba wie, to fakt, że poza oczywistymi rezerwami drewna oraz innych produktów,
lasy odgrywają kluczową rolę w walce ze zmianami klimatu i są domem dla najwyższej
bioróżnorodności w Europie. Uznając fakt, że utrata różnorodności biologicznej jest jednym z
kluczowych wyzwań dla UE, przyjęta strategia2 wydaje się konieczna. Przygotowane
koncepcje obejmują pełny cykl lasu i promują liczne usługi ekosystemu leśnego. Do
głównych celów należeć będą: skuteczne zalesianie oraz ochrona i rekultywacja lasów w
Europie, co pozwoli zwiększyć pochłanianie CO2, ograniczyć liczbę i zasięg pożarów lasów
oraz promować biogospodarkę, przy pełnym poszanowaniu zasad ekologicznych, które
sprzyjają bioróżnorodności. Krajowe plany strategiczne przygotowane w ramach wspólnej
polityki rolnej powinny zachęcać podmioty odpowiedzialne za gospodarkę leśną do
zrównoważonej ochrony i uprawy lasów oraz do zrównoważonego zarządzania lasami. Jak
widać, nowa polityka leśna zostanie ukierunkowana na ochronę zasobów leśnych.
Spodziewać się można również doprecyzowania niektórych zagadnień związanych z
energetycznym wykorzystaniem biomasy drzewnej, tak by położyć nacisk na lokalne
wykorzystanie zasobów drewna nieprzydatnego w produkcji przemysłowej.
Jedno jest pewne, dyskusja na temat takich skutków jak: spadek pozyskania surowca
drzewnego (nawet o połowę), spadek dostępności drewna i wzrost jego ceny, a także to, że
zamierające lasy zamiast pochłaniać dwutlenek węgla mogą stać się jego emiterem –
wzbudziła ogromne zainteresowanie społeczne i zainicjowała szeroko zakrojone konsultacje
wszystkich zainteresowanych środowisk. Być może z czasem uda się (wspólnie) znaleźć
dobre rozwiązanie dla polskiej przyrody i dla ludzi. Skuteczny program dla całej Europy to
wielkie i trudne wyzwanie, ale możliwe do zrealizowania.  Pozostaje nam wspólna troska o
to, by wdrażana strategia była szansą, a nie zagrożeniem.

Pancer-Koteja E., Szwagrzyk J. 1997. Zachowanie różnorodności biologicznej a gospodarka

leśna. Sylwan 141, 3: 5-12.

Szałata J., artykuł: Zielony Ład i polskie lasy, http://zlpwrp.pl/blog/2021/03/11/zielony-lad-i-

polskie-lasy/ , online [dostęp:08.05.2021].

www.ceeweb.org.

2
Dokument dotyczy ochrony przyrody (bioróżnorodności), która w swych założeniach zakłada wpływ na
politykę leśną i ochronę przyrody w Polsce i całej UE.