कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 55

Final -2022
 सु वागतम
ि य िव ाथ िम ांनो,
कृ िष िव ान िव ाशाखा, यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठातफ आपले हा दक वागत!
आपला दे श हा कृिष धान दे श आहे . दे शातील 60% लोक आप या चिरताथ साठी शेती आिण शेती आधािरत
उ ोगधं ांवर अवलंबून आहे त. दे शातील एकूण उ प नापैकी जवळ-जवळ 30% उ प न हे शेती आिण
शेतीआधािरत उ ोगांपासून िमळते. भारत सरकारने नवीन कृिष औ ोिगक धोरण वीकार यापासून कृिष े ात
मोठमोठे उ ोगसमूह आिण कारखानदार वेश करीत असून कृिष े ात मोठी पध िनम ण झाली आहे. कारखानदार
आिण उ ोगसमूहांजवळ असले या चं ड साधन-साम ीचा वापर क न ते िनय त म असा उ च तीचा माल तयार
क शकतात. अशा पिर थतीत वष नुवष पारं पिरक प तीने शेती करणारा सवसामा य शेतकरी या पध म ये
िटकून राहील की नाही अशी शंका िनम ण झाली आहे . यासाठी आज सामा य शेतक यांनी पारं पिरक शेती प तीत
बदल क न आधुिनक शेतीबाबतचे नवीन तं ान आिण कौश ये आ मसात क न घे याची गरज आहे .
सवसामा य शेतक यां या मुलांना आज कृषी िश णा या फारशा संधी उपल ध नाहीत. कृिष िव ापीठे
आिण शासनाचे कृिष आिण फलो ान िवभाग कृिष िश ण आिण साराचे काम करीत असले तरी लोकसं ये या
माणात यांचे य न कमी पडत आहे त. अशा पिर थतीत शेतक यां या मुला-मुल ना कृिष िश णाची संधी यां या
जवळ या िठकाणी उपल ध क न दे याचे काम यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ करीत आहे . मु त
िव ापीठाने मा यता िदले या जवळपास 59 कृिष िश ण क ावर िविवध 11 कृिष िश ण मासाठी जवळपास
20,000 िव ा य ना दरवष वेश िदला जातो. मागील 32 वष म ये जवळपास 3,55,000 िव ा य नी या
िश ण माचा फायदा क न घे तला आहे .
आपणास सू चना कर यात ये त आहे की, मु त िव ापीठा या कोण याही ऑंनलाईन कृ िष
िश ण मास वेश घे यापू व कृ िष िश ण माची मािहती पु तका (Program Prospectus), वेश अज
(Online Admission Form), आिण वेश कालावधी वेळाप क (Admission Time Table) याचा
अ यास क नच ऑंनलाईन वेश अज भरावा. (वरील सव मािहती िव ापीठा या
http://ycmou.digitaluniversity.ac OR http://www.ycmou.ac.in या वेबसाईटवर उपल ध आहे .)
आपणास काही शं का अस यास आप या जवळ या कृ िष िश ण क ाशी संपक साधावा.
आपणास यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठाचे कृिष िश ण म उपयु त ठरोत हीच सिद छा!

संचालक
कृिष िव ान िव ाशाखा
यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ, नािशक

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 56

 अनु मिणका

1. कृ िष िश ण म वेश व वतन वेळाप क ................................................................. 1

2. कृ िष िश ण मिनहाय कृ िष िश ण क मा यता सू ची ................................................ 2

3. उपल ध कृ िष िश ण म ......................................................................................... 4

4. कृ िष िश ण म वेशासाठी शै िणक पा ता, वेश मता व कालावधी ....................... 6

5. कृ िष िश ण म वेश सू चना व आर ण .................................................................. 8

6. कृ िष िश ण म मू यमापन प ती ......................................................................... 10
7. कृ षीिव ान उ ानिव ा पदवी िश ण म/ ऑनलाईन वेश ि या: :2022-23-- ..........10

8. पदवी क पासाठी मागदशक त ाची िनवड ...........................................................11

9. कृ िषिव ान पदवी व उ ानिव ा पदवी क प अहवाल मू यमापन ................................. 12

10. मु त कृ िष िश ण क ांची संपक साठी िवभागवार यादी ............................................. 13

11. मु त िव ापीठ िवभागीय क े व िव ापीठ संपकसू ची ................................................ 18

12. सव कृ िष िश ण म िव ा य साठी सवसाधारण सू चना ............................................. 19

13. पदवी क प अहवाल तयार क न िव ापीठास सादर कर यासाठी सू चना..................... 19

14. सव कृ िष िश ण मांसाठी संपकस वेळाप क ......................................................... 28

15. ऑनलाईन वेश अज भरलेला नमुना अज ................................................................53

16. ऑनलाईन वेश अज ............................................................................................54

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 57

1. कृ िष िश ण म वे श व वतन वेळाप क
I) िव ा य साठी आिण कृ षी िश ण क ांसाठी मह वा या सू चना -

१) कृषी िश ण मांची संप ू ण वेश ि या ही ऑनलाईन प तीने घे याचे िन चत केलेले आहे .

२) िव ापीठा या https://ycmou.digitaluniversity.ac या लक वर सव कृषी िश ण माची मािहतीपु तका(Prospectus) 2022, फॉम
भर याचे ेझे टे शन, िविवध पिरप के, प े ऑनलाईन वेश अज (online admission form)भर यासाठीचे ऑ शन उपल ध कर यात
आलेले आहे .
३) सव िव ा य ना, सव कृषी िश ण क मुख आिण संयोजक यांना सु िचत कर यात येते की सव थम िव ापीठा या पोटलव न या वष ची
कृषी िश ण म मािहतीपु तका 2022 डाऊनलोड क न व याची ट काढुन संप ू णपणे यव थत वाचावी.
४) िव ापीठ पोटलवर ऑनलाईन वेश अज अचू कपणे कसा भरावा या संदभ तील ेझटे शन टाक यात आलेले आहे. कृपया ते यव थत
डाऊनलोड क न संप ू णपणे काळजीपू वक अ यासावे.
५) सदरील ऑनलाईन फॉम भरते वेळी िव ा य कडे पासपोट साइज फोटोकॉपी, वतःची वा री असलेली फोटोकॉपी,ज मदाखला, पा ता
परी ा गुणप क, तसेच आर णाचा लाभ घेणार अस यास यासंबंधीचे आर ण वग तील िविवध दाखले/ माणप े (सामािजक
आर णाचे, समांतर आर णाचे माणप े) इ यादी बाब चे अिधकृत मूळ दाखले/ माणप े यां या पू णतः सु प टपणे कॅ न केले या सॉ ट
फोटोकॉपी (Image file) वतःकडे ऑनलाईन वेश अज संबंिधत िठकाणी अपलोड कर यासाठी तयार ठे वा यात.
६) िव ाथ सदरील ऑनलाईन वेश अज वतः याला उपल ध असले या संगणकावर भ शकेल, तथािप यासाठी अडचण आ यास
िव ा य नी संबंिधत कृषी िश ण क ाची मदत यावी.
७) िव ापीठाने िविहत केले या कालावधीम येच संप ू णतः अचू कपणे भरलेल,स
ा यता असलेला, तसेच सव अपलोड केलेले कागदप े सु प ट
िदसतील असे कॅ न केलेले असलेले वेश अजच पुढील वेश ि येसाठी ा धर यात येईल याची कृपया सव िव ा य नी न द यावी.
II) माणप व पदिवका िश ण म मह वा या तारखा
1. ऑनलाईन वेश अज (Online-Admission Form) भर याचा कालावधीः 22 ते 30 जू न 2022
2. थम फेरी गुणव ा यादी िस कर याचा िदनांक: 06 जुलै 2022
3. थम गुणव ा यादी वेश फेरी (First Merit List Admission Round) कालावधीः 07 ते 11 जुलै 2022
4. दुसरी गुणव ा यादी िस कर याचा िदनांक: 15 जु लै 2022
5. दुसरी गुणव ा यादी वेश फेरी (Second Merit List Admission Round) िदनांकः 16 ते 19 जुलै 2022.
6. िश लक जागांची मािहती िस कर याचा िदनांक : 22 जु लै 2022
7. िश लक रािहले या जागांसाठी गुणव ेन ु सार थम येणा यास थम वेश कालावधी : 23 ते 25 जुलै 2022
(िश लक रािहले या जागांवर वेश दे तांना थम िदवशी उप थत असले या सव िव ा य ची िश ण मानु सार गुणव ा यादी
तयार क न वेश दे यात यावा)timetable
8. पुनपरी ाथ िव ा य चे परी ा अज भर याची मु दत: 1 ते 10 ऑग ट 2022
9. कृ िष िश ण क ांना पु तके िवतरण कर याचा कालावधीः : 1 ते 10 ऑग ट 2022
10. िश ण क ांवरील संपकस तारखा:
a) कृ िष अिध ठान िश ण म: ऑग ट : 1,6,13,14,20,27,28 स टबर 3,10,11,17,24,25 ऑ टोबरः 1,2,8,15,16,29
नो हबरः 5,12,13,19,26,27 िडसबरः 3,4,10,17,18,24 जानेवारीः 7,8,14,21,22,28 फे ुवारीः 4,5,11
b) कृ िष अिध ठान सोडू न सव कृ िष िश ण म: ऑग ट : 1,6,13,14,20,27,28 स टबर 3,10,11,17,24,25 ऑ टोबरः
1,2,8,15,16,29 नो हबरः 5,12,13,19,26,27 िडसबरः 3,4,10,17,18,24 जानेवारीः 7,8,14,21,22,28
11. अंतगत परी ा तारखाः (सकाळीः रे यु लर, दुपारीः िरपीटर परी ा)
a) कृ िष अिध ठान िश ण म: 17 स टबर 2022, 12 नो हबरः 2022, 24 िडसबर 2022 आिण 11 फे ुवारी 2023.
b) कृ िष अिध ठान सोडू न सव कृ िष िश ण म: 10 स टबर 2022, 12 नो हबरः 2022, 17 िडसबर 2022 आिण 28 जानेवारी
2023
13. अंितम ा यि क परी ा (अ यासक ावर) कालावधीः 21 फे ुवारी ते 06 माच 2023
14. अंितम लेखी परी ा (परी ा क ावर) कालावधीः 13 ते 24 माच 2023
4. कृ िष िव ान व उ ानिव ा पदवी िश ण म मह वा या तारखा
1. िव ा य नी पदवी वेश परी ा अज भर याचा कालावधी िदनांक:22 ते 30 जून 2022
2. कृ षी िव ान / उ ान िव ा पदवी वेश परी ा िदनांक: 16 जु लै 2022
3. पदवी वेश परी ा िनकाल कालावधी िदनांक: 20 जु लै 2022
4. थम फेरी गुणव ा यादी िस कर याचा िदनांक: 26 जु लै 2022
5. थम गुणव ा यादी वेश फेरी कालावधी िदनांक: 27 ते 30 जु लै 2022
6. दुसरी गुणव ा यादी िस कर याचा िदनांक: 03 ऑग ट 2022
7 .दुसरी गुणव ा यादी वेश फेरी कालावधी िदनांक: 04 ते 06 ऑग ट 2022
8. िश लक जागांची मािहती िस कर याचा िदनांक: 08 ऑग ट 2022
9. िश लक रािहले या जागांसाठी गुणव ेन ु सार थम येणा यास थम वेश कालावधी िदनांक: 10 ते 11 ऑग ट 2022
10. पदवी क प अहवाल संपकस तारखा: 13, 28 ऑग ट 2022, 10 स टबर 2022

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 1

 (पय वरण अ यास संपक स तारखा 14, 20, 27, 28 ऑग ट 2022 आिण 3, 10, 11, 17 स टबर 2022)
11. िव ा य नी पदवी क प अहवाल अ यासक ावर सादर कर याचा कालावधी (1 तीत): 10 ते 20 फे ुवारी 2023
12. अ यासक ांनी क प अहवाल िव ापीठात सादर कर याची तारीख: 21 ते 25 फे ुवारी 2023
13. पदवी क प मू यमापन कालावधी: 10 ते 20 माच 2023
14. पदवी क प आधािरत त डी परी ा (Viva Voce) कालावधी: 25 माच ते 05 एि ल 2023
15. अंितम पदवी क प िव ापीठास 1 तीत सादर कर याचा कालावधीः 01 ते 30 मे 2023

मह वा या सु चना :
िदनांक 20 माच 2019 पू व वेश घेतले या िव ा य ना यांची पदवी पू ण कर याची संधी दे याबाबतचा िनणयानुसार यूजीसी या
िदनांक 20 माच, 2019 रोजी या प ापू व वेश घेतले या सव िव ा य साठी [Those who are already in the pipeline] CET (Common
Entrance Test - पदवी वेश परी ा) घे याचे िन चत कर यात आले आहे .
या िव ा य साठी पुढील माणे वेश ि या िन चत कर यात आली आहे.
वष 2018-19 : पदवी थम वष - कृषी अिध ठान / कृषी िव ापीठाची कृषी पदिवका
वष 2019-20 : पदवी ि तीय वष - सहा पदवीकांपैकी कोणतीही एक पदिवका
वष 2020-21 : पदवी तृ तीय वष - सहा पदवीकांपैकी कोणतीही एक पदिवका
वष 2021-22 : पदवी चतुथ वष - सहा पदवीकांपैकी कोणतीही एक पदिवका
वष 2022-23 : पदवी पाचवे वष - CET उ ीण + पदवी क प
शै िणक वष 2018-19 या वष अथवा यापू व कृषी अिध ठान या थम वष स वेश घेतलेले तसेच 2019-20 या शै िणक वष त
अथवा यापू व मु त िव ापीठा या कृषी िव ान/उ ानिव ा पदवी या दुस या वष ला (कृषी िव ापीठाचा कृषी पदिवका िश ण म उ ीण
असलेले) थेट वेश घेतलेले सव आहता ा त िव ाथ िदनांक 16 जुल,ै 2022 रोजी आयोिजत CET (Common Entrance Test - पदवी
वेश परी ा) साठी पा असतील.
िदनांक 16 जु लै, 2022 रोजी आयोिजत कर यात येणारी CET ही शेवटची संधी असेल. यानंतर CET (Common
Entrance Test - पदवी वेश परी ा) आयोिजत केली जाणार नाही तसेच कृ षी िव ान/उ ानिव ा पदवी िश ण मांसाठी
वेश िदले जाणार नाहीत याची सव संबंिधत िव ा य नी न द यावी.

2. कृ िष िश ण मिनहाय कृ िष िश ण क मा यता सू ची
School of Agricultural Sciences
Program wise Authorization to Agriculture Education Centers: 2022
Program Allowed: YES, Program Not Allowed: NO
Sr. Center
Name of Agriculture Education Center
No. Code
I. Amravati Region
1 1244A Krishi Vigyan Kendra, Durgapur-Badnera.
2 12125 Shivaji College of Agriculture, Amravati
3 12126 Shivaji College of Horticulture, Amravati
4 1381A Samartha College of Agriculture, Deulgaon Raja.
5 1326A Ganpatrao Ingle College of Agriculture,Jalgaon-Jamod
6 1359A Vivekanand College of Agriculture, Hivara Ashram
7 12127 Rajabhau Deshmukh College of Agriculture, Tiwasa,
8 1380A Rajendra Gode College of Agriculture, Buldhana
9 1471A Marutrao Wadaphale College of Agriculture, Yeovatmal
II. Aurangabad Region
10 2233A KSK Kaku College of Agriculture, Nagar Road, Beed
11 2302A Krishi Vigyan Kendra, Kharpudi, Jalna
12 21153 CSMSS College of Agriculture, Aurangabad
13 21207 M.G.M. College of Agriculture, Aurangabad
14 2183A College of Agriculture, Gewarai-Tanda, Aurangabad
15 21154 College of Agriculture, Kharpudi, Jalna
16 2249A CSPA College of Agriculture, Ashti, Beed
III. Mumbai Region
17 3218A Krishi Vigya Kendra, BSKKV, Roha, Raigad
18 3512A Krishi Vigyan Kendra, Kosbad Hill, Palghar
19 3290A College of Agriculture, Achaloli, Mahad, Raigad
20 35139 College of Agriculture, Saralgaon, Thane
Center Admission Authorization for Academic Programs
Grade C1D T12 T20 T14 P18 T15 T16 T17 T19 T18
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
C NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
C YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
C NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
C YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A NO YES NO NO NO YES YES YES YES YES
A NO NO YES YES YES YES YES YES YES YES
B NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
B NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 2

Sr. Center
Name of Agriculture Education Center
No. Code
IV. Nagpur Region
21 4278A Anand Niketan College of Agriculture, Warora.
22 4409A Government College of Agriculture, Nagpur
V. Nashik Region
23 5105A Krishi Vigyan Kendra, Dahegaon, Ahmednagar
24 5412A M.S.College of Horticulture, Malegaon, Nashik
25 5416A Krishi Vigyan Kendra, YCMOU, Nashik
26 54302 MVP’s KDS Patil College of Agriculture, Nashik
27 5510A Krishi Vigyan Kendra, Kolda, Nandurbar
28 5511A College of Agriculture, Shahada, Nandurbar
29 5325A Krishi Vigyan Kendra, Pal, Jalgaon
30 51146 College of Agriculture, Sonai, Ahmednagar
31 51147 Sadguru College of Agriculture, Mirajgaon, Ahmednagar
32 54392 College of Agriculture, Babhulgaon, Nashik
33 5189A Shramshakti College of Agriculture, Maldad.
VI. Pune Region
34 6222A College of Agri-business Management, Narayangaon.
35 6407A Shivajiraje College of Agriculture, Phaltan, Satara
36 6461A Dadaso Mokashi College of Agriculture, Rajamachi,Satara
37 6517A Krishi Vigyan Kendra, Khed, Solapur
38 62341 College of Agriculture, Baramati, Pune
39 65106 Ratnai College of Agriculture, Akluj, Solapur
40 6587A Lokmangal College of Agriculture, Wadala, Solapur
41 6211A BAIF Development Research Foundation, Uruli-Kanchan.
42 6455A Krishna College of Agriculture, Rethare Bk. Satara
VII. Kolhapur Region
43 7156A Krishi Vigyan Kendra, Talasande, Kolhapur
44 71191 D.Y.Patil College of Agriculture, Talasande, Kolhapur
45 7286A Mohanrao Kadam College of Agriculture, Kadegaon.
46 7287A Shahu College of Agri-business Management, Sangli
47 7358A Govindrao Nikam College of Agriculture,Mandki-Palwan.
48 7383A Sharad Pawar College of Agriculture,Kharavate-Dahiwali.
49 7446A Chatrapati Shivaji College of Agriculture,Oras, Sindudurg.
50 7458A Rajaram Marathe College of Agriculture, Phonda Ghat.
VIII. Nanded Region
51 84112 Manjra Krishi Vigyan Kendra, Latur
52 8708A Krishi Vigyan Kendra, Jintur Road, Parbhani
53 8806A Krishi Vigyan Kendra, Tondapur,Hingoli
54 85209 Krishi Vigyan Kendra, Sagroli, Nanded
55 8570A College of Agriculture, Naigaon Bz. Nanded
56 8827A College of Agriculture, Tondapur, Hingoli
57 85198 NSB College of Agriculture, Markhel, Nanded
58 8481A College of Agriculture, Udgir, Latur.
59 8760A Rajiv Gandhi College of Agriculture, Parabhani
Number of Centers Authorized:
Number of Admission Capacity: 25020
1. C1D: Certificate in Gardening/Mali Training
2. T12: Foundation in Agricultural Sciences
3. T20: Diploma in Horticulture
4. T14: Diploma in Agribusiness Management
5. P18: Diploma in Agro-Journalism
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 3
Center Admission Authorization for Academic Programs
Grade C1D T12 T20 T14 P18 T15 T16 T17 T19 T18
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
- YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
B YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
C NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B NO YES NO NO NO YES YES YES YES YES
C NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
C NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A NO NO YES YES YES YES YES YES YES YES
B NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
C NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
A YES YES YES YES YES YES YES NO YES YES
B NO YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
B YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
C YES YES YES YES YES YES YES YES YES YES
C NO YES YES YES YES NO NO NO YES YES
29 57 57 57 57 34 34 33 59
1740 3420 3420 3420 3420 2040 2040 1980 3540
6. T15: Diploma in Fruit Production
7. T16: Diploma in Vegetable Production
8. T17: Diploma in Floriculture & Landscape Gardening
9. T19: B.Sc. (Agriculture) Program
10. T18: B.Sc. (Horticulture) Program
3. उपल ध कृ िष िश ण म
माणप िश ण म
1. माळी िश ण माणप : Certificate in Gardening (Program Code : C1D)
2. कृिष अिध ठान अ यास म: Foundation in Agriculture (Program Code : T12)
कृ िष पदिवका िश ण म
1. उ ानिव ा पदिवका: Diploma in Horticulture (Program Code : T20)
2. कृिष यवसाय यव थापन पदिवका: Diploma in Agri-Business Mngt. (Program Code : T14)
3. कृिष प कािरता पदिवका: Diploma in Agro-Jounalism (Program Code : P18)
उ ानिव ा पदिवका िश ण म
1. फळबागा उ पादन पदिवका: Diploma in Fruit Production (Program Code : T15)
2. भाजीपाला उ पादन पदिवका: Diploma in Vegetable Production (Program Code : T16)
3. फु लशेती व ांगणउ ान पदिवका: Diploma in Floriculture & Landscape Gardening (Program Code : T17)
पदवी िश ण म
1. कृिषिव ान पदवी: Bachelor of Science in Agriculture-B.Sc. (Agri.) (Program Code : T19)
2. उ ानिव ा पदवी: Bachelor of Science in Horticulture-B.Sc. (Horti.) (Program Code : T18)

1. माळी िश ण माणप िश ण म (C1D)

AGR-101 : बागकामाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-102 : फळे , भाजीपाला व फु लझाडांची लागवड
AGR-103 : रोपवािटका यव थापन
AGR-104 : ांगण उ ान

2. उ ानिव ा पदिवका िश ण म
थम वष : कृ िष-अिध ठान (T12)
AGR-201 : मृदशा ाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-202 : वन पितवाढीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-203 : पीक संर णाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-204 : पीक उ पादनाची मूलत वे आिण कायप ती
ि तीय वष : उ ानिव ा पदिवका (T20)
AGR-225 : उ ानिव ा मूलत वे आिण कायप ती
AGR-226 : फळे , भाजीपाला व फु लांचे उ पादन
AGR-227 : रोपवाटीका यव थापन
AGR-228 : ांगण उ ान िवकास
3. कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका िश ण म
थम वष : कृ िष-अिध ठान (T12)
AGR-201 : मृदशा ाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-202 : वन पितवाढीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-203 : पीक संर णाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-204 : पीक उ पादनाची मूलत वे आिण कायप ती
ि तीय वष : कृ िष यवसाय यव थापन (T14)
AGR-217 : कृिष यवसाय यव थापनाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-218 : कृिष यवसाय यव थापन : भाग I
AGR-219 : कृिष यवसाय यव थापन : भाग II
AGR-220 : कृिष यवसाय सं ापनाची मूलत वे आिण कायप ती

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 4

4. कृ िष-प कािरता पदिवका िश ण म
थम वष : कृ िष-अिध ठान (T12)
AGR-201: मृदशा ाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-202: वन पितवाढीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-203: पीक संर णाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-204: पीक उ पादनाची मूलत वे आिण कायप ती
ि तीय वष : कृ िष-प कािरता (P18)
AGR-221: कृिष-प कािरतेची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-222: कृिष सं ापन आिण प कािरता
AGR-223: आधुिनक प कािरता : ओळख आिण कायप ती
AGR-224: कृिषपू रक उ ोग
5. फळबागा उ पादन पदिवका िश ण म
थम वष : कृ िष-अिध ठान (T12)
AGR-201: मृदशा ाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-202 : वन पितवाढीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-203 : पीक संर णाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-204: पीक उ पादनाची मूलत वे आिण कायप ती
ि तीय वष : फळबागा उ पादन (T15)
AGR-205: फळबागा लागवडीची मूलत वे व कायप ती
AGR-206: फळांचे यापारी उ पादन : भाग I
AGR-207: फळांचे यापारी उ पादन : भाग II
AGR-208: फळांची काढणी, हाताळणी व िव ी यव था
6. भाजीपाला उ पादन पदिवका िश ण म
थम वष : कृ िष-अिध ठान (T12)
AGR-201: मृदशा ाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-202: वन पितवाढीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-203: पीक संर णाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-204: पीक उ पादनाची मूलत वे आिण कायप ती
ि तीय वष : भाजीपाला उ पादन (T16)
AGR-209: भाजीपाला लागवडीची मूलत वे व कायप ती
AGR-210: भाजीपा याचे यापारी उ पादन : भाग I
AGR-211: भाजीपा याचे यापारी उ पादन : भाग II
AGR-212: भाजीपा याची काढणी, हाताळणी व िव ी यव था

7. फुलशे ती व ांगणउ ान पदिवका िश ण म

थम वष : कृ िष-अिध ठान (T12)
AGR-201: मृदशा ाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-202: वन पितवाढीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-203: पीक संर णाची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-204: पीक उ पादनाची मूलत वे आिण कायप ती
ि तीय वष : फुलशे ती व ांगणउ ान (T17)
AGR-213: फु लशेतीची मूलत वे आिण कायप ती
AGR-214: फु लांचे यापारी उ पादन : भाग I
AGR-215: फु लांचे यापारी उ पादन : भाग II
AGR-216: फु लांची काढणी, हाताळणी आिण ांगणउ ान

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 5

8. पय वरणशा (Environmental Studies) अ यास म
मु त िव ापीठामाफत पय वरणशा हा 4 ेयाकांचा ऑडीट/िबना ेयांक अ यास म हणू न पदवी
िश ण मा या अंितम वष म ये पदवी क प अहवालासोबत अिनवाय कर यात आलेला आहे . सदर अ यास म
पदवी पू ण करणा या सव िव ाथ साठी अिनवाय आहे. पय वरणशा िवषयाला केवळ समाधानकारक/
असमाधानकारक/ ेणी दे यात येईल. मा येक िव ा य ला िकमान C ेणी िमळणे आव यक आहे .

9. इतर िव ाशाखेतील अ यास म/िश ण म

मु त िव ापीठामाफत Choice Based Credit System (CBCS) राबिव यात येत आहे . कृिष िश ण माचे
िव ाथ दु स या िव ाशाखेतील एखादा अ यास म ऑडीट/िबना ेयांक अ यास म हणू न िनवडू शकतो. अशा
अ यास मांचा अ यास सदर िव ाथ वतः क न परी ा दे ऊ शकतो. अशा िश ण मासाठी केवळ
समाधानकारक / असमाधानकारक / ेणी दे यात येईल आिण या ेणीचा याने िनवडले या िश ण मा या एकूण
गुणांवर पिरणाम होणार नाही. CBCS याम ये पुढील अ यास म आप याला िनवडता येतील. (1) संवाद कौश ये,
(2) मू य िश ण, (3) सायबर िस युरीटी, (4) मािहती व सं ापन तं ान, (5) ऑफीस ऑटोमेशन, (6) योगा.

4. कृ िष िश ण म वे शासाठी शै िणक पा ता, वे श मता व कालावधी

कृिष िश ण मा या वेशासाठी खालील माणे वेश पा ता परी ेतील ा त गुण िवचारात घे ऊन गुणव ा
या ा तयार कर यात येतील.
1. माळी िश ण माणप िश ण म: इय ा 10 वी पास/नापास परी ेतील शेकडा गुण.
2. कृ िष अिध ठान िश ण म : इय ा 12 वी पास/नापास परी ेतील शेकडा गुण कवा माळी िश ण माणप
परी ेतील शेकडागुण. कवा महारा शासनाने मा यता िदले या 12वी समक िश ण मातील शेकडा गुण.
3. उ ानिव ा पदिवका/कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका/कृ िष प कािरता पदिवका/फळबागा उ पादन
पदिवका/भाजीपाला उ पादन पदिवका/फुलशेती व ागंण उ ान पदिवका िश ण म : मु त
िव ापीठा या कृिष अिध ठान परी ेतील शेकडा गुण कवा कृिष िव ापीठा या कृिष पदिवका कवा समक
पदवी परी ेतील शेकडा गुण.
4. कृ िष िव ान पदवी आिण उ ान िव ा पदवी िश ण म: कृिषिव ान पदवी व उ ानिव ा पदवी वेश
परी ेत उ ीण हो यासाठी एकूण 200 गुणांपैकी िकमान एकूण एक ीत 100 गुण िमळिवणे आव यक आहे .
याच माणे येक िवभागात िकमान 50 ट के गुण ( हणजेच एकूण चार वतं िवभागांपैकी येक िवभागास
िकमान 25 गुण) िमळिवणे आव यक आहे . अशा कारे पा झाले या सव िव ा य ना पदवी िश ण मास
वेश दे यात येईल.
5. पदिवका वेशासाठी ATKT: पदिवका िश ण मास वेश घे ताना कृिष अिध ठान िश ण म पू ण असणे
आव यक आहे . (ATKT लागू नाही).
6. कमाल िश ण म कालावधी : िविवध कृषी िश ण मां साठी एकदा वेश घे तले या िव ा य ची न दणी तीन
वष साठी वैध राहील. एखा ा िव ा य नी तीन वष त सदरील िश ण म पू ण न के यास अशा िव ा य ना पु हा
न याने वेश यावा लागेल.
कृ िष िश ण म वेश मता व कालावधी
अ. . कृ िष िश ण म एका क ावरील वेश मता िश ण म कालावधी मा यम
1. माळी िश ण माणप िश ण म 60 1 वष मराठी
2. कृ िष अिध ठान अ यास म (सव पदिवका थम वष) 60 1 वष मराठी
3. उ ानिव ा पदिवका िश ण म 60 2 वष मराठी
4. कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका िश ण म 60 2 वष मराठी
5. कृ िष प कािरता पदिवका िश ण म 60 2 वष मराठी
6. फळबागा उ पादन पदिवका िश ण म 60 2 वष मराठी
7. भाजीपाला उ पादन पदिवका िश ण म 60 2 वष मराठी
8. फु लशेती व ांगणउ ान पदिवका िश ण म 60 2 वष मराठी
9. कृ िषिव ान पदवी 60 5 वष मराठी
10. उ ानिव ा पदवी 60 5 वष मराठी

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 6

िश ण म वा षक शु क
मु त िव ापीठा या सव कृिष िश ण मांचे शु क हे ती अ यास मासाठी . 1500 आिण ती
िश ण मासाठी . 6000 या माणात िन चत कर यात आले आहे .
िश ण म िव ापीठाचा िश णक ांचा
. िश ण माचे नाव
शु क ( .) िह सा ( .) िह सा ( .)

1. माळी िश ण माणप िश ण म 6000 3000 3000

2. कृ िष अिध ठान अ यास म 6000 3000 3000

3. उ ानिव ा पदिवकािश ण म 6000 3000 3000

4. कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका िश ण म 6000 3000 3000

5. कृ िष प कािरता पदिवका िश ण म 6000 3000 3000

6. फळबागा उ पादन पदिवका िश ण म 6000 3000 3000

7. भाजीपाला उ पादन पदिवका िश ण म 6000 3000 3000

8. फु लशेती व ांगणउ ान पदिवका िश ण म 6000 3000 3000

9. कृ िषिव ान पदवी िश ण म 6000 3000 3000

10. उ ानिव ा पदवी िश ण म 6000 3000 3000

कृ िष िश ण म शु क िववरण त ता
अ. . खच चे शीषक माणप िश ण म पदिवका िश ण म पदवी िश ण म

(A) मु त िव ापीठ िह सा 3000 3000 3000

1. िश ण म न दणी शु क 100 100 100

2. शै िणक शु क 1000 1000 1000

2. इतर फी 150 150 150

4. परी ा/मू यमापन व माणप 1000 1000 1000

5. िव ाशाखा िवकसन व पिरर ण 750 750 750

(B) कृ िष िश णक िह सा 3000 3000 3000

1. िश णक मुख मानधन 130 130 130

2. िश णक संयोजन व मानधन 130 130 130

3. िश णक लेखापाल मानधन 100 100 100

4. िश णक सहा यक मानधन 80 80 80

5. िश णक िशपाई मानधन 60 60 60

6. मागदशक ा यापक मानधन 1000 1000 1000

7. कृ िष िश णक पिरचलन व िवकसन 1500 1500 1500

एकूण 6000 6000 6000

िटप: मागदशक ा यापकां या मानधनाम ये अंतगत परी ा घेण,े उ रपि का तपासणे , क प अहवाल आराखडा

(Synopsis) तयार करणे, तपासणी त ाने सु चिवले या सू चनांचा अंतभ व िव ा य ने या या अंितम क प

अहवालात केला आहे हे तपासू न यावरील माणप ावर सही िश यासह िव ापीठास Soft Copy Forward
करणे, िनकाल तयार करणे इ यादी कामांचा समावेश आहे .

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 7

5. कृ िष िश ण म वे श सू चना व आर ण
कृिष िव ान िव ाशाखेतील सव कृिष िश ण मांना महारा शासना या आर ण धोरणानुसार
गुणानु मानुसार खालील त याम ये िद या माणे येक कृिष िश ण मासाठी एकूण 60 िव ा य ना वेश दे यात
येतात.
अ. . सामािजक आर ण वग शासनमा य आर ण (%) एकूण वेश सं या
1. अनुस ु िचत जाती : Scheduled Caste (SC) 13.00 08
2. अनुस ु िचत जमाती: Scheduled Tribe (ST) 07.00 04
3. िवमु त जाती : Vimukta Jati (VJ-A) 03.00 02
4. भट या जमाती : Nomadic Tribe ( NT-B) 02.50 02
5. भट या जमाती: Nomadic Tribe ( NT-C) 03.50 02
6. भट या जमाती : Nomadic Tribe ( NT-D) 02.00 01
7. इतर मागासवग: Other Backward Class (OBC) 19.00 11
8. आ थक ा दु बल घटकांसाठी : 10.00 6
Economically Weaker Section (EWS) *
9. सवसाधारण वग : General (Open) 40.00 24
100.00 60
* अनु मांक 9 वरील सामािजक आर णाचा लाभ घे यासाठी िव ा य ने वेशा या वेळी सामा य शासन
िवभाग, शासनिनणय . राआधो 4019/ . .31/16-अ,िद.12/02/2019 मधील पिरिश ट – अ आिण पिरिश ट –
ब माणे माणप सादर करणे आव यक आहे .
वरील आर णािशवाय वरील सव आर ण वग म ये पुढील आर ण समांतर प तीने सम माणात समािव ट कर यात येईल.
अ. . समांतर आर ण वग शासनमा य आर ण (%) एकूण वेश सं या
1. मिहला : Women 30 18
2. क प बाधीत य ती : Project Affected Person (PAP) 04 02
3. अपंग य ती : Physically Handicapped (PH) 03 02
4. वातं य सैिनकांची मुल:े Freedom Fighter (FF) 02 01
5. आजी/माजी सैिनकांची मुले : Defence Person (DP) 02 01

कृ िष िश ण मा या वेशासाठी वेश मता िवभागणी त ता

Total Seats 60 Program Certificate & Diplomas
Category % General Female PAP FF DP PH Total
% Reservation 59.00 30.00 4.00 2.00 2.00 3.00 100.00
Seats As 35.40 18.00 2.40 1.20 1.20 1.80 60.00
Per%
SC 13.00 4.60 2.34 0.31 0.16 0.16 0.23 7.80
ST 7.00 2.48 1.26 0.17 0.08 0.08 0.13 4.20
VJ-A 3.00 1.06 0.54 0.07 0.04 0.04 0.05 1.80
NT-B 2.50 0.89 0.45 0.06 0.03 0.03 0.05 1.50
NT-C 3.50 1.24 0.63 0.08 0.04 0.04 0.06 2.10
NT-D 2.00 0.71 0.36 0.05 0.02 0.02 0.04 1.20
OBC 19.00 6.73 3.42 0.46 0.23 0.23 0.34 11.40
EWS 10.00 3.54 1.80 0.24 0.12 0.12 0.18 6.00
Open 40.00 14.16 7.20 0.96 0.48 0.48 0.72 24.00
Total Seats 100.00 35.40 18.00 2.40 1.20 1.20 1.80 60.00
PH = Physically Handicapped Person, FF= Freedom Fighter, DP= Defense Personnel, PAP= Project
Affected Person.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 8

कृ िष िश ण म वेशासाठी सू चनाः
िव ा य साठी आिण कृ षी िश ण क ांसाठी मह वा या सूचना:
1. कृ षी िश ण माची िव ापीठाने संप ू ण वेश ि या ही ऑनलाईन प तीने घे याचे िन चत केलेले आहे .
2. िव ापीठा या https://ycmou.digitaluniversity.ac या लक वर सव कृ षी िश ण माची मािहतीपु तका(Prospectus)
2022, फॉम भर याचे ेझे टे शन, िविवध पिरप के, प े ऑनलाईन वेश अज (online admission form) भर यासाठीचे
ऑ शन उपल ध कर यात आलेले आहे .
3. सव िव ा य ना, सव कृ षी िश ण क मु ख आिण संयोजक यांना सु िचत कर यात येते की सव थम िव ापीठा या
पोटलव न या वष ची कृ षी िश ण म मािहतीपु तका 2022 डाऊनलोड क न व याची ट काढु न संप ू णपणे यव थत
वाचावी.
4. िव ापीठ पोटलवर ऑनलाईन वेश अज अचूकपणे कसा भरावा या संदभ तील ेझटे शन टाक यात आलेले आहे. कृ पया
ते यव थत डाऊनलोड क न संप ू णपणे काळजीपू वक अ यासावे.
5. सदरील ऑनलाईन फॉम भरते वेळी िव ा य कडे पासपोट साइज फोटोकॉपी, वतःची वा री असलेली
फोटोकॉपी,ज मदाखला, पा ता परी ा गुणप क, तसेच आर णाचा लाभ घे णार अस यास यासंबंधीचे आर ण वग तील
िविवध दाखले/ माणप े (सामािजक आर णाचे , समांतर आर णाचे माणप े) इ यादी बाब चे अिधकृ त मूळ दाखले/
माणप े यां या पू णतः सु प टपणे कॅ न केले या सॉ ट फोटोकॉपी (Image file) वतःकडे ऑनलाईन वेश अज संबंिधत
िठकाणी अपलोड कर यासाठी तयार ठे वा यात.
6. िव ाथ सदरील ऑनलाईन वेश अज वतः याला उपल ध असले या संगणकावर भ शकेल, तथािप यासाठी अडचण
आ यास िव ा य नी संबंिधत कृ षी िश ण क ाची मदत यावी.
7. िव ापीठाने िविहत केले या कालावधीम येच संप ू णतः अचूकपणे भरलेला, स यता असलेला, तसेच सव अपलोड केलेले
कागदप े सु प ट िदसतील असे कॅ न केलेले असलेले वेश अजच पुढील वेश ि येसाठी ा धर यात येईल याची
कृ पया सव िव ा य नी न द यावी.
8. वेशाची गुणव ा यादी जाहीर झा यानंतर िदले या मुदतीम ये िरतसर वेश अज (Admission Form) आिण वेश शु क
भ न आपला वेश िन चत क न घे णे बंधनकारक आहे .
9. सामािजक मागास संवग त असूनही जातीचे माणप अथवा समांतर आर ण माणप सादर क न शकणा या
िव ा य ना गुणव ा यादी तयार करताना सवसाधारण(Open) संवग त ध न वेश दे यात येतो.
10. अनुसूिचत जाती (SC) आिण अनुसूिचत जमाती (ST) या िव ा य िशवाय इतर सव मागास संवग तील िव ा य नी
आ थक अउ नत उ प नगट माणप (Non Creamy Layer Certificate) [तीन वष या आतील असलेल]े थम वेश
अज सोबत न जोड यास यांना सवसाधारण (Open) संवग त ध न वेश दे यात येतो.
11. िवशेष मागासवग तील (Special Backward Class : SBC) िव ा य ना 2% हणजेच 1 जागेवर गुणव ा यादीमधील

इतर मागास वग म ये िश लक राहीले या जागेवर ित ा यादी (Waiting List) या वेळी वेश दे यात येतो.
12. एखा ा कृ िष िश ण मासाठी ा त झाले या एकूण Online वेश अज ची (Online Admission Form) सं या 60 पे ा
कमी अस यास गुणव ा यादी तयार न करता सव िव ा य ना वेश दे यात येतो.

13. िव ा य ना एकापे ा जा त िश ण मांसाठी आिण एका पे ा जा त कृ िष िश ण क ांवर Online वेश अज (Online

Admission Form) भरता येतो. मा गुणव ा यादी जाहीर झा यानंतर कोण याही एकाच कृ िष िश ण मास
आिण एकाच कृ िष िश ण क ावर िव ापीठ शु क व क ाचा िह सा शु क भ न वेश घेता ये ईल.
14. वेशासाठी िव ा य ची गुणव ा यादी जाहीर झा यानंतर पिह या गुणव ा यादीनु सार (First Merit List
Admission Round) िदले या मु दतीम ये वेश दे यात ये ईल. थम गुणव ा यादी संप यानंतर दुस या
गुणव ा यादीतील (Second Merit List Admission Round) िव ा य ना गुणव ेन ु सार वेश दे यात ये ईल

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 9

 6. कृ िष िश ण म मू यमापन प ती
मु त िव ापीठामाफत 10 बदू ेणी प ती (10 Point Grading System) राबिव यात ये त आहे . आपण
िनवडले या िश ण माचे अंतगत मू यमापन आिण अंितम मू यमापन अशा दोन भागात मू यमापन कर यात ये त. े

1. अंतगत मू यमापन
अंतगत मू यमापनाम ये मु त कृ िष िश ण क ामाफत येक िवषयासाठी 20 गुणांची लेखी परी ा आिण 20 गुणांची ा यि क
परी ा संपकस वेळाप काम ये िदले या िदनांकास आयोिजत कर यात येते.

अ. . अंतगत मू यमापन गुण

लेखी परी ा – 20 व तुिन ठ न (MCQ) 20
ा यि क परी ा - िदले या योगांची कायप ती िलहू न योग क न दाखिवणे 10
- िदले या 10 नमु यांबाबत िवचारले या नांची उ रे 10

अंतगत लेखी परी ेसाठी अध तास आिण अंतगत ा यि क परी ेसाठी दोन तास वेळ िदला जातो.

2. अंितम मू यमापन
अंितम मू यमापनाम ये मु त िव ापीठामाफत येक िवषयासाठी 80 गुणांची लेखी परी ा आिण 80 गुणांची ा यि क परी ा
परी ाक ावर आयोिजत कर यात येते.

अ. . अंितम मू यमापन गुण

लेखी परी ा - येकी 5 गुणांचे 16 न 80
ा यि क परी ा - 2 योगांची कायप ती िलहू न योग क न दाखिवणे 30
- िदले या 15 नमु यांबाबत िवचारले या नांची उ रे 30
- त डी परी ा 10
- कायपु तका 10

अंितम लेखी परी ेसाठी आिण अंितम ा यि क परी ेसाठी येकी तीन तास वेळ िदला जातो.

टीप : कोणताही कृ िष िश ण म यश वीिर या पू ण क न माणप िमळिव यासाठी िव ा य ने येक अ यास माची लेखी परी ा
आिण ा यि क परी ांम ये वतं पणे िकमान 50 ट के गुण िमळिवणे आव यक आहे.

गुणांन ु सार ेणीिववरण त ता

गुण (%) ेणी ेणी भार े ी वणन
ण
75 पे ा जा त O 10 ािव यासह थम ेणी
70 ते 74.99 A+ 9 उ च थम ेणी
65 ते 69.99 A 8 थम ेणी
60 ते 64.99 B+ 7 उ च ि तीय ेणी
55 ते 59.99 B 6 ि तीय ेणी
50 ते 54.99 C 5 उ ीण ेणी
50 पे ा कमी F 0 अनु ीण

7. कृ िषिव ान व उ ानिव ा पदवी वेश परी ा पा ता व व प

 कृ िष िव ान पदवी : या िव ा य नी मु त िव ापीठाचे उ ानिव ा पदिवका, कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका आिण
कृ िष प कािरता पदिवका िश ण मयश वीिर या उ ीण केलेले आहे त असे िव ाथ कृ िषिव ान पदवी वेश परी ेसाठी
पा आहे त.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 10

 उ ानिव ा पदवी : या िव ा य नी मु त िव ापीठाचे फळबागा उ पादन पदिवका, भाजीपाला उ पादन पदिवका, आिण
फु लशेती व ांगणउ ान पदिवका िश ण म यश वीिर या उ ीण केलेले आहे त असे िव ाथ उ ानिव ा पदवी वेश
परी ेसाठी पा आहे त.
 पदवी वेश परी े चे व प : कृ िषिव ान पदवी व उ ानिव ा पदवी िश ण मा या वेशासाठी वतं पणे 2 तासांची
आिण 200 गुणांची व तुिन ठ व पाची वेश परी ा (CET) घे यात येते. याम ये एकूण 4 िवभाग असून येक
िवभागासाठी 50 गुण आहे त.
 कृ िषिव ान पदवी वेश परी ा गुणिवभागणी त ता
अ यास म संकेतांक अ यास म/िवभाग कमाल गुण
AGR 201-204 कृ िष अिध ठान 50
AGR 225-228 उ ानिव ा पदिवका 50
AGR 217-220 कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका 50
AGR 221-224 कृ िष प कािरता पदिवका 50
एकूण गुण 200
उ ानिव ा पदवी वेश परी ा गुणिवभागणी त ता
अ यास म संकेतांक अ यास म/िवभाग कमाल गुण
AGR 201-204 कृ िष अिध ठान 50
AGR 205-208 फळबागा उ पादन पदिवका 50
AGR 209-212 भाजीपाला उ पादन पदिवका 50
AGR 213-216 फु लशेती व ांगणउ ान पदिवका 50
एकूण गुण 200
पदवी वेश परी ा गुणव ा यादी
1. कृिषिव ान पदवी व उ ानिव ा पदवी वेश परी ेत उ ीण हो यासाठी एकूण 200 गुणांपैकी िकमान एकूण
एक ीत 100 गुण िमळिवणे आव यक आहे . याच माणे येक िवभागात िकमान 50 ट के गुण ( हणजेच
एकूण चार वतं िवभागांपैकी येक िवभागास िकमान 25 गुण) िमळिवणे आव यक आहे . अशा कारे पा
झाले या सव िव ा य ना पदवी िश ण मास वेश दे यात येईल.
2. पदवी वेश परी ेची ा ता (Validity) केवळ एका वष साठी मय िदत आहे . मा पदवी वेश परी ा पास
झा यानंतर घे तलेला िश ण म वेश हा 3 वष साठी मा य राहील.
कृ िषिव ान व उ ानिव ा पदवी वेश परी ा क े
कृिष िव ान पदवी आिण उ ानिव ा पदवी वेश परी ा ही िव ापीठामाफत ऑनलाईन घे यात येते. आप या
परी ा हॉल ितकीटावर नमुद केले या परी ा क ावर आपण परी ा दे यासाठी वेळेवर उप थत राहावे.
8. पदवी क पासाठी मागदशक त ाची िनवड
1. आपण कृिषिव ान पदवी अथवा उ ानिव ा पदवी िश ण मास वेश घे त यानंतर आपण िनवडले या
िवषयावर क प अहवाल तयार कर यासाठी संबंिधत त ता े ामधील मागदशक त ाची िनवड करावी.
2. आपण िनवडलेला मागदशक त अथवा िश क हा कृिष िव ान े ातील कोण याही
िवषयातील/िव ाशाखेतील आिण आपण िनवडले या िवषयातील त आिण िकमान पद यु र
पदवीधारक (Post Graduate in Agricultural Sciences) असावा. सदर त ास कृ िष िश ण,
संशोधन आिण कृ िष िव तार कामाचा िकमान पाच वष चा अनु भव असावा.
3. आपण िनवडलेले मागदशक त िश क हे कृिष महािव ालयात अथवा कृिष िव ापीठाम ये िकमान सहायक
ा यापक (Assistant Professor) आिण यावरील पदावर कायरत असावेत. कृिष िव ान क ात िकमान
िवषय िवशेष (Subject Matter Specialist) आिण यावरील पदावर कायरत असावेत अथवा कोण याही
कृिष िश ण व संशोधन आ थापनांवर समक पदांवर कायरत अथवा िनवृ असावेत.
4. उपरो त अ. . 2 व 3 म ये िदलेली शै िणक पा ता आिण काय नु भव असले या त ांना मु त
िव ापीठामाफत कोणतीही लेखी मा यता घे याची आव यकता नाही. मा एका मागदशक त ास
एका शै िणक वष म ये कमाल 5 िव ा य या पदवी क पासाठी मागदशक त हणू न काम करता
ये ईल.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 11

5. कृिष िव ान िव ाशाखेम ये कृिष िव ान (Agriculture), उ ान िव ान (Horticulture), पशु िव ान
(Animal Husbandry), दु धशा (Dairy Sciences), पशु वै कीयशा (Veterinary Sciences),
वनशा (Forestry), म य िव ान (Fisheries), कृिष जैवतं ान (Agro Bio-Technology), कृिष
अिभयांि की (Agricultural Engineering), गृ हिव ान (Home Sciences) आिण त सम कृिष आधारीत
(Allied and Applied Agricultural Sciences) शाखांचा समावेश होतो.
9. कृ िषिव ान पदवी व उ ानिव ा पदवी क प अहवाल मू यमापन
आपण िनवडले या िवषयावरील क प अहवाल िव ापीठाने िदले या आराख ानुसार पू ण के यानंतर सदर
क प अहवाल िव ापीठास िदले या मुदतीम ये सादर करावा. आप या क प अहवालाचे 200 गुणांसाठी
पुढील माणे मू यमापन कर यात येत.े
(A) क प अहवाल मू यमापन (100 गुण)
. गुणदान बाब कमाल गुण
1. क पासाठी िनवडले या िवषयाचे मह व 20
2. क पांतगत आशयाची मांडणी,मािहतीची सखोलता 30
3. क प अहवालातील त ते,आलेख व छायािच ांची गुणव ा व मांडणी 30
4. क प अहवालाची सजावट,बांधणी व बा व प 20
एकूण गुण 100

(B) क पावर आधािरत त डी परी ा (100 गुण)

. गुणदान बाब कमाल गुण
1. िनवडले या िवषया या मह वाबाबत समथन 20
2. िनवडले या िवषया या संदभ त मािहती व ान 30
3. संकिलत मािहती व ानाची य वापर मता 30
4. त डी उ रे दे याची कौश ये व आ मिव वास 20
एकूण गुण 100
अंितम क प अहवाल िव ापीठास सादर कर यासाठी िव ा य ना सू चनाः
1. पदवी क प अहवाल मू यमापनाम ये नापास झाले या िव ा य या क प अहवालाचे पु नमू यमापन
(Re-Evaluation) कर यात ये त नाही .
2. िव ाथ पदवी क प अहवाल आिण त डी परी ेत पास झा यास सु चिवले या दु या क न यांनी क प
अहवालाची onlne soft copy िव ापीठास िविहत कालावधीतच सादर करावा. िविहत
कालावधीनंतर क प अहवाल सादर करणार्या िव ा य ला . 300+ .10 तीिदन या माणे िवलंब
शु क भरावे लागेल.
3. िव ाथ पदवी क प अहवाल आिण त डी परी ेत नापास झा यास अशा िव ा य नी पुढील वष क प
अहवाल न याने तयार क न अथवा दु त क न न याने सादर करावा.
4. िव ाथ पदवी क प अहवालात पास झा यास मा त डी पिर ेत नापास झा यास यांनी पुढील वष केवळ
त डी परी ेला उप थत रहावे.
5. िव ाथ पदवी क प अहवालात नापास झा यास मा त डी परी ेत पास झा यास यांनी पुढीलवष केवळ
पदवी क प अहवाल सादर करावा.
6. िव ा य ने पदवी क प अहवालात कॉपी के याचे आढळून आ यास अशा िव ा य ना दो ही
िवभागासाठी शु य गुण दे यात ये तात व यांचा क प अहवाल िवषय आिण क प मागदशक त
दो ही र बातल ठरतात. अशा िव ा य नी पुढील वष नवीन िवषय आिण नवीन मागदशक त िनवडू न
न याने क प अहवाल सादर करावा.
7. वरील 2 ते 6 पैकी कोणतीही कायवाही करताना िव ा य ने सदर िश ण मास वेश घे त यापासू न पु ढील
ये णा या परी े पयत 3 वष पू ण झालेली अस यास अशा िव ा य ने वरील कोणतीही कायवाही न करता
पुढील वष न याने पदवी वेश परी ा पास क न न याने पदवी िश ण मास वेश यावा आिण पदवी क प
अहवाल िव ापीठास सादर करावा.
8. पदवी क प अहवाल मू यमापनाम ये अहवाल अथवा आिण त डी परी ेम ये नापास झाले या िव ा य नी
पुनपरी ा शु क हणू न . 500/- भ न क प अहवाल पुढीलवष न याने सादर करावा.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 12

10. मु त कृ िष िश ण क ांची संपक साठी िवभागवार यादी
• School of Agricultural Sciences
Program wise Authorization to Agriculture Education Centers: 2022
Sr. Center Name of Agriculture
No. Code Education Center
I. Amravati Region
01 1244A Krishi Vigyan Kendra
Shram Sadhana Pratishthan
Durgapur Badnera
Tal- Amravati
Dist. Amravati -. 444701
Ph. No. - 0721-2580606
Fax. No..0721-2580174
02 12125 ShriShivaji Agriculture College,
Infront of Power House, Morshi
Road,Amravati, Tal- Amravati
Dist. Amravati, -. 444603 .
Ph. No.- 0721-2664595
03 12126 Shri Shivaji College of Horticulture, Dr. S.B. Deshmukh
Rampuri CampTal- Amravati,
Dist. - Amravati , -. 444601
Ph. No.- 0721-2970128
04 1381A Samarth Agriculture College
Deulgaon Raja Tal- Deulgaon Raja
Dist. Buldana -. 443204
05 1326A Swatantrya Veer Ganpatrao Ingle
College of Agriculture, Jalgaon
Jamod, Tal- Jalgaon Jamod,
Dist. Buldana, -. 443402
Ph No. - (07266) 224231 / 295231,
Fax. No - (07266) 224231
06 1359A Vivekanand Agriculture College,
Hiwara Bk.Tal- Mehkar
Dist. Buldana -. 443301,
Ph. No.-07268 264472
Fax. No-07268264487
07 12127 Late. Rajabhau Deshmukh Open
Agriculture Centre Tiwasa
Tal- Tiwasa
Dist. Amravati -. 444903
08 1380A Dr. Rajendra Gode College of
Agriculture Buldana Old Ajispur
road Sagwan Tal- Buldana
Dist. Buldana -. 443001
09 1471A Marotrao Wadafale College of
Agriculture, Jam Road, Yavatmal,
Tal- Yavatmal,
Dist. : Yavatmal, - 445001
II. Aurangabad Region
10 2233A Sau. K. S. K.(Kaku)College of
Agriculture, Beed Tal
Dist. Beed. -. 431153
Mob.No. 9823828645
11 2302A Krishi Vigyan Kendra, Kharpudi,
Jalna Tal- Jalna
Dist. Jalna -. 431203
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 13
Center Head Details
Dr. Karunashankar Pratap Singh
Mob. No.. 9637717818
E-Mail: pckvkda2015@gmail.com
Dr.Nandkishor J. Chikhale
Mob. No.9422157253
E-Mail: njchikhale@rediffmail.com
Mob. No - 9890928410
E-Mail: drshashank137@gmail.com
Mr. Nitin Babanrao Mehetre
Mob. No.. 9423731081
E-Mail: nitinmehetre29@gmail.com
Mr. Yogesh Ramesh Gawai
Mob. No. 9860331666
E-Mail: yogesh.gawai@gmail.com
Dr. Subhash Pundlik Kalwe
Mob. No.9767897310
E-Mail: subhashkalwe@gmail.com
Dr. Aditya R. Kadam
Mob. No.7588187255
E-Mail:kadamaditya@gmail.com
Dr. R. U. Wagh
Mob. No.. 9922262117.
E-Mail:- rajeshwagh8@gmail.com
Dr. R.A. Thakare
Mob. No. – 8975478223
E-Mail:- riteshthakre23@gmail.com
Dr. Sandip Parshuram More
Mob. No. 9823828645/9675006070
E-Mail- msandip40@gmail.com
Mr. Shrikrishna Vishvanath .Sonune
Mob. No.. 9028254946
E-Mail: pckvkjalna@gmail.com
Center Co-ordinator Details
Prataprao Sheshrao Jayale
Mob. No.. 9921333611
E-Mail: pckvkda2015@gmail.com
Dr.Samir S Lande
Mob. No.9657046002
E-Mail: samirlande1969@gmail.com
Sau. K.V. Patil
Mob. No - 9403116029
E-Mail: kalpanapatil169@gmail.com
Mr. Arvind Digambarrao Deshmane
Mob. No.. 9403269526
E-Mail: arvindd510@gmail.com
Mr. Chandrashekhar Wasudeo Bhople
Mob. No. 9850878814
E-Mail:handrashekharbhople@gmail.com
Mr. Mangesh Madhukar Jakate
Mob. No.. 9421821798
E-Mail: mangeshjakate@gmail.com
Mr. Hemantkumar V.Pawar
Mob. No.9767897310
E-Mail: subhashkalwe@gmail.com
Mr. A. D. Surashe
Mob. No..7387797719
E-Mail:-amolsur1995@gmail.com
Mr. A. B. Deotale
Mob. No. – 9970729955
E-Mail:- ashish.deotale55@gmail.com
Dr. Govind Vasant Salunke
Mob. No.9422743572
E-Mail: kskftc@gmail.com
Mr.Ajay Gurusidhaappa Mitkari
Mob. No.. 9028254947
E-Mail: ajaymitkari2971@rediffmail.com
Sr. Center Name of Agriculture
No. Code Education Center
12 21153 CSMSS College of Agriculture
Kanchanwadi, Aurangabad , Tal-
Aurangabad ,
Dist. Aurangabad , -. 431011
Ph. No. STD- 0240-2646261
13 21207 MGM (Mahatma Gandhi Mission)
Nanasaheb Kadam College of
Agriculture, Gandheli,
Tal- Aurangabad.
Dist.Aurangabad-431007.
Mob. No. 9420450103, 9420480104
14 2183A College of Agriculture Georai
Tanda, Paithan Road, Tal- Paithan , Mob.. NO.: 9404013610
Dist.Aurangabad-431001.
Ph. No.02402480451
15 21154 College of Agriculture Kharpudi
Jalna Tal- Jalna,
Dist. Jalna -.431203
16 2249A Shri Chhatrapati Shahu, Phule,
Ambedkar College of Agriculture,
Ashti Tal- Ashti
Dist- Beed -.- 414203
III. Mumbai Region
17 3218A Krishi Vigyan Kendra, Bskkv, Roha, Dr. M. S. Talathi
Tal. Roha, Dist. Raigad, -. 402116
18 3512A Krishi Vigyan Kendra, Kosbad Hill, Dr. M. S. Gosavi
Tal- Dahanu , Dist. Palghar , -.
401703
19 3290A College of Agriculture, Achloli, Tal- Dr. Gimhavnekar Vaibhav Jagannath
Mahad Dist. Raigad -. 402305
20 35139 College of Agriculture, Saralgaon
Mukt krushi Shikshan Kendra,
Saralgaon Tal- Murbad
Dist. Thane -.421401.
Ph. No. 02524-240770
IV. Nagpur Region
21 4278A Anand Niketan College of
Agriculture, Warora Tal- Warora
Dist. Chandrapur -. 442907.
Ph. No. 07176 – 299020
Fax. No 07176 282158.
22 4409A Government College of Agriculture, Dr. K. D. Thakur ( Associate Dean of
Nagpur-440001
Ph. No.- 0712- 2530683
V. Nashik Region
23 5105A Krishi Vigyan Kendra, Dahigaon
(Bhenda) Tal- Newasa, Dist.
Ahmednagar -. 414502
Ph. No. 02429-272020,30
24 5412A M. S. College Of Horticulture,
Malegaon Tal- Malegaon
Dist.Nashik -. 423105
Ph. No. 02554 250039
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 14
Center Head Details
Dr. Shelke D.K.
Mob. .No: 9921551099
E-Mail ID: principal@csmssagri.com
Dr. Nilesh Madan rao Maske
Mob. No.: 7798639828
E-Mail: nileshmaske.ag@gmail.com
Dr. Digraskar Rajendra kisanrao
E-Mail: rkd_1967@rediffmail.com
Dr. V.L. Deshmukh
Mob. No. 9028254961
E-Mail: vikas.deshmukh@gmail.com
Prof. Arsul S. R.
Mob. No.9420019918
E-Mail - arsulsr25@gmail.com
Mob. No. 9422094441
E-Mail: manoj84048@gmail.com
Mob. No.: ...............
E-Mail: gokhale_edu@hotmail.com
Mob. No.. 8390717365
gimhavanekarvaibhav59@gmail.com
Dr. Sarode S.C.
Mob. No. 9921815904
E-Mail: scsarode77@gmail.com
Dr. S. S. Potdar
Mob. No. 9767892489
E-Mail: suhaspotdar.anca@gmail.com
College of Agriculture Nagpur)
Mob. No. -09373102576
Email- adac_ngp@yahoo.com
Dr. Shyam Sundar Kaushik
Mob. No.. 9424654119
E-Mail: sskfarm2009@gmail.com
Dr. Vaishali Digambar Pagar
Mob. No.. 9518339933
E-Mail: moneypagar86@gmail.com
Center Co-ordinator Details
Dr. Bainade P. S.
Mob. .No: 9404837697
E-Mail ID: ycmousc21153@gmail.com
Mr. pratap Bhagwanrao Chopade
Mob. No.: 9373434917
E-Mail:pchopde83@gmail.com
Dr.Vaidy Aashish Vivek
Mob.. NO.: 8806318017
E-Mail: aashishaurangabad@gmail.com
Dr.A.S.Chavan
Mob. No.7588082150
E-Mail: anil.bunty212@gmail.com
Prof. Kale P. R.
Mob. No.. 9890 30 2806
E-Mail: popat.kale61@gmail.com
Dr. R. G. Manjarekar
Mob. No. 9422089636
E-Mail: drrajesh.manjarekar@gmail.com
Dr. Vilas Mahadeo Jadhav,
Mob. No.: 8552882712
E-Mail: kvkkosbad439@gmail.com
Mr. More Jagannath Raghunath
Mob. No.. 9850433074
E-Mail: jagannathmore130@gmail.com
Mr. Darekar S.B.
Mob. No. 9273116768
E-Mail: darekarsb1978@gmail.com
Shri. R. V. Tayade
Mob. No.…7588604152
E-Mail: rahulvtayade2010@gmail.com
Dr. M. K. Rathod
Mob. .No: 8275039522
E-Mail ID: extensionacngp@gmail.com
Mr. Nandkishor Bhausaheb Dahatonde
Mob. No.. 9011461643
E-Mail: nandkishorkvk@gmail.com
Prof. Jagannath Pundalik Mahajan
Mob. No..9765165500
E-Mail: jpmahajan141@gmail.com
Sr. Center Name of Agriculture
No. Code Education Center
25 5416A Krishi Vigyan Kendra,
Yashwantrao Chavan Maharashtra
Open University, Dnyangangotri,
Near Gangapur Dam, Govardhan,
Nashik, 422222
26 54302 Udoji Maratha Boarding campus,
Gangapur road, Nashik, Tal-
Nashik, Dist. Nashik -. 422013.
Ph. No. 0253-2577536.
Fax. No.0253-2317781
27 5510A Krishi Vigyan Kendra, Kolda,
Nandurbar
E-Mail: kvk_ndb@yahoo.com
Phone: 02564 240 544
28 5511A K.V.Patel, College of Agriculture,
Shahada… Tal- Shahada,
Dist.Nandurbar, -. 425409
Ph. No. : 02565- 229562 .
Fax. No. 02565 229740
29 5325A Krishi Vigyan Kendra,
Pal Tal- Rave, Dist. Jalgaon,
425504
Mob. No.9970661546
30 51146 College of Agriculture, Sonai, Tal-
Newasa , Dist. Ahmednagar -.
414105 Ph. No. – 02427-31363
Fax. No…02427-31363
31 51147 Sadguru College Of Agriculture,
Ahmednagar Solapur Highway, At
Post- Mirajgaon Mirajgaon
Tal- Karjat,
Babhulgaon khalsa, 414401
Mob. No 7722053503
32 54392 College of Agriculture, Babhulgaon, Dr. Dineshkumar Pandit Kuldhar.
Tal- Yeola,
Dist. Nashik, -. 423401
Ph. No. (02559) 225040
33 5189A Shramshakti College Of Agriculture, Dr.A. L. Harde
Maldad. Tal- Sangamner
Dist.Ahmednagar -. 422608
VII. Pune Region
34 6222A Gramonnati Mandal's College of
Agri.Business Management
YCMOU Open Study Center,
Narayangaon, Tal- Junnar, Dist.
Pune, 410504 Ph. No.
9730804768
35 6407A College of Agriculture, Malojiraje
Shaikshnik Sankul, Jinti Naka,
Phaltan Tal- Phaltan Dist. Satara. -. E-Mail: sdnimbalkar1979@gmail.com
415523
36 6461A Dadasaheb Mokashi Mukta Krushi
Shikshan Kendra, Rajmachi,
Tal- Karad, Dist. Satara, -. 415110
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 15
Center Head Details
Mr. Rajaram Patil
Mob. No.- 9422283360
E-Mail: rajarambpatil@gmail.com
Dr. I. B. Chavan
Mob. No.…8888893586
E-Mail: dr.ibc2016@gmail.com
Shri.Rajendra S.Dahatonde
Mob. No. 965733334
E-Mail: kvk_ndb@yahoo.com
Dr. Prakash Laxman Patel
Mob. No. 7588733233
E-Mail:saac555@gmail.com
Mr. Mahesh Vitthal Mahajan
Mob. No.. 9970661546
EMail: maheshmahajan2014@gmail.com Email- nehetedhiraj@gmail.com
Dr. More Hari Genu
Mob.No.9850537670
E-Mail: …………………………
Dr. Ramdas Bite
Mob. No.- 9423830088
E-Mail: …………………………
Mob.No.: 8329567552
E-Mail: dinkumar007@gmail.com
Mob.No.: 9890408093
E-Mail: arvindharde@gmail.com
Dr. Milind Bhimraj Bhujbal
Mob. No..9766692514
E-Mail: milindbhujbal111@gmail.com
Dr. Sagar Dattatray Nimbalkar
Mob. No.9423884887.
Dr. S. M. Shinde
Mob. No. 9921443029
E-Mail: sachinhort.shinde@gmail.com
Center Co-ordinator Details
Mr. Hemraj Rajput
Mob. No.- 9422773602
E-Mail: rajsurabh@yahoo.com
Dr. R. D. Bedse
Mob. No.. 9096342341
E-Mail: ramchandrabedse@gmail.com
Shri.Padmakar C.Kunde
Mob. No. 9890756141
E-Mail: pdamakar8096@yahoo.com
Dr. Schin Ratilal Chaudhari
Mob. No. 9767487304
E-Mail: drchaudhari18@rediffmail.com
Dr. Dhiraj S. Nehate
Mob. No.- 9420287117
Prof.Gaikwad Sachin Eknath
Mob.No.9271917212
E-Mail: sachinagri01@gmail.com
Mr. Avinash Gore
Mob. No.- 7722053508
E-Mail: …………………………
Dr. Suresh Dagadu Mhaske
Mob. No.: 9823026809
E-Mail: sdmhaske455@gmail.com
Mr. Tayade N. P.
Mob. No.: 9028352760
E-Mail: nilesh5november@gmail.com
Mr.Balasaheb Ramchandra Bhujbal
Mob.No.. 9970196268
E-Mail: maliprashikshan@rediffmail.com
Prof. Amitkumar Dhondiram Patil
Mob. No.758627323
E-Mail: patilak1976@gmail.com
Dr. S. M. Ghadage
Mob. No.. 8446909513
E-Mail: somnathghadage@gmail.com
Sr. Center Name of Agriculture
Center Head Details Center Co-ordinator Details
No. Code Education Center

37 6517A Krishi Vigyan Kendra, Solapur Dr. Lalasaheb Raosaheb Tambade Mr. Pradeepkumar Ashok Gonjari
OAEC, Solapur, Solapur- Barshi Mob. No. 8411894295.. Mob. No.: 9422370798
road , At: Khed, Po: Kegaon Tal- E-Mail-lrtambade@yahoo.com, E-Mail:gonjaripa9998@gmail.com ,
North Solapur Dist. Solapur -. ch.6517aycmou@gmail.com cc.6517aycmou@gmail.com
413255. .
Ph. No. 0217- 2990563, 2990564
38 62341 College of Agriculture, Baramati Prof. Nalawade N. A. Prof. Jambhale A. A.
Tal- Baramati Dist. Pune -. 413722 Mob. No.: 7350248069 Mob. No.: 9422518159
Ph. No. 02112-255518 E-Mail: nilesh.nalawade@gmail.com E-Mail: artibhoite@gmail.com
39 65106 Shikshan Prasarak Mandal, Akluj , Prof. Raviraj Ganeshrao Nalawade Dr. Dadasaheb Shivaji Thaware
Ratnai College of Agriculture, Mob. No. :- 9860875729 Mob. No. :- 8208859090
Akluj, Tal.Malshiras, Dist.Solapur, - E-mail :- rgnalawade90@yahoo.in E-mail :- sanju.6771@rediffmail.com
– 413101. Ph. No. (02185) 227191
40 6587A Lokmangal College of Agriculture, Dr. Sachin Chandrakant Phuge Dr. Shailendra Ramdas Mane,
Wadala, Tal- North Solapur Mob. .No: 9921489601 Mob. .No: 9307678760
Dist. Solapur, -. 413222. E-Mail: sachin.phuge@gmail.com E-Mail : shailenrmane@gmail.com
41 6211A BAIF Development Research Dr. Jayant R. Khadse Mr. Shekharkumar Eknath Dusane
Foundation, Uruli kanchan Tal- Mob. No. 9421056712 Mob.No. 9423229383
Haveli Dist. Pune -. 412202 E-Mail: Jayant.khadse@baif.org.in E-Mail: shekharkumar.dusane@baif.org.in
Ph. No. -09834652128/
09834662093
42 6455A Jaywantrao Bhosale Krishna College Dr. Bhaskar Sakharam Jadhav Prof. Shankarrao Shivaji Babar
Of Agriculture Rethare BK. Mob. No..8805235987.. Mob. No. - 9834276011
Tal- Karad Dist. Satara - 415108.. krishnaagricollege.retharebk@gmail.com E-Mail: shankarraobabar2015@gmail.com
Ph. No. 02164266625
Fax. No 02164266420
VII. Kolhapur Region
43 7156A D. Y. Patil Education Society’s, Mr. Jaywant Jagtap Mr. Deepak Patil
Krishi Vigyan Kendr, Talsande, A/P Mobile: 9423862713 Mobile: 9823158781
Talsande, Tal- Hatkanangale, E-Mail:jayjagtap@yahoo.co.in E-Mail:: dmpatil8781@gmail.com
Dist- Kolhapur - 416112
E-Mail.
rckycmou7156a@gmail.com
44 71191 Dr. D. Y. Patil Collage of Shelar D. N. Patil R. R.
Agriculture A/P: Talsande, Tal. Mob. No.. : 9764217677 Mob. No. 7875024823
Hatkangale, Dist : Kolhapur, -. 416 E-Mail: shelar2007@rediffmail.com E-Mail: ranjeetpatil567@gmail.com
112.
45 7286A Bharati Vidyapeeth’s Loknete Dr. Dinkarrao Mahadevrao Sawant Dr. Yuvraj Subhashrao Jadhav
Mohanrao Kadam College of Mob. No. 8010517144 Mob. No. : 7588586958
Agriculture, Hingangaon (kh.), E-Mail : sawantdinkarm@gmail.com E-Mail : yuvrajjadhav5@rediffmail.com
Tal-Kadegaon,
Dist-Sangli. --415 305.
46 7287A Rajarshi Chhatrapati Shahu Maharaj Dr. Archana Amruta Shinde Mr. Santosh Abaso Kadam
College of Agri-Business Mob. No.+91 9960223882 Mob. No.. 9921114819
Management, Sangli.Tal- Miraj Dist. E-Mail: archana.shinde@despune.org E-Mail: santosh.kadam@despune.org
Sangli -. 416415
Ph. No. – 02332601147
47 7358A Govindraoji Nikam Open Education Dr. Sanket Shivram Kadam Mr. B. B. Suryawanshi
Center, Mandki-Palvan. Tal- Mob. No.. 9421154594 Mob. No.. 7588868705
Chiplun Dist. Ratnagiri -. 415641 E-Mail: sanketkadam1972@gmail.com E-Mail: suryawanshib2@gmail.com
Ph. No. 02355-233136
Fax. No. 02355-233154.
48 7383A Sharadchandraji Pawar College of Dr. Sunitkumar A. Patil Mr.Patil Mithun Namdev
Agriculture , Kharwate- Dahiwali , Mob. No.9423296868 Mob. No. 9881993296
Tal- Chiplun. Dist. E-Mail: sunitkumarpatil@rediffmail.com E-Mail: mithun.pateel@gmail.com
Ratnagiri. -. 415606

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 16

Sr. Center Name of Agriculture
No. Code Education Center
49 7446A Chhatrpati Shivaji College of
Agriculture, Kirlos-Oros, Navnagar
Vikas Pradhikaran, Plot No-60,
Sindhudurgnagari, Oros, Tal-
Kiudal, Dist-Sindhudurg , -- 416812
Mob. No- 9423947781
E-Mail:rckycmou7446a@gmail.com
50 7458A Kai Rajaram Marathe College of
Agriculture Phondaghat, A/P.
Phondaghat , Tal.- Kankavali,
Dist. Sindhudurga-416601
Ph. No.-02367-245410
E-Mail: rmcap@ycmou@gmail.com
VIII. Nanded Region
51 84112 Manjara Krishi Vigyan Kendra,
Latur Addl MIDC Plot No. P-160,
Harangul (B), Post-Gangapur,
Barshi Road, Latur-413531
Tal- Latur
Dist. Latur -. 413531. .
Ph. No. 9404957511
52 8708A Krishi Vigyan Kendra, Jintur Road, Dr. Prashant Bhanudasrao Bhosale
Parbhani
Tal & Dist.- Parbhani, -- 431 401
Ph. No.-02452 - 223045
53 8806A Krishi Vigyan Kendra, Tondapur
,Hingoli
Email: kvkhingoli@gmail.com
Website: www.kvkhingoli.org
54 85209 Krishi Vigyan Kendra, Sagroli
Tal- Biloli Dist. Nanded,- 431731.
Ph. No.- 02465-227757
55 8570A College of Agriculture,
Lalwandioad, Naigaon (Bz.),
Dist.Nanded-431709
Phone:02465262401
Fax:02465-263399
E-mail: cannaigaon@gmail.com
56 8827A College of Agriculture, Tondapur,
Tal-Kalamnuri
,Dist-Hingoli,--431701
57 85198 Netaji Sbhaschandra Bose College
of Agriculture, Markhel,
Tal- Degloor,
Dist. Nanded, - 431718
58 8481A College Of Agriculture,
Dongarshelki Tanda, Udgir Tal-
Udgir Dist. Latur -. 413517
Mob No. 9422024293
59 8760A Rajiv Gandhi College Of Agriculture Dr. S.D. Jethure
Tal- Parbhani,
Dist. Parbhani, -.431401
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 17
Center Head Details
Mr. Yogesh Narayan Jangle
Mob. No – 8975543187 E-Mail:Id-
yogeshjangale25@gmail.com
Dr. Pandurang Babasaheb mohite
Mob. No.- 942 241 3765
E-Mail : pandurang6@yahoo.co.in
Dr. Digrase Sachin Swaruuprao
Mob. No.9404957511
E-Mail: kvklaturms@gmail.com
Mob.. No.- 9421386929
E-Mail: prashu.mau@gmail.com
Dr. P.P.Shelke,
Mob. No.-9765390976, 9765530033
Email: ppshelke@gmail.com,
Dr. Suresh Dhondopant Kulkarni
Mob. No.- 9890382130
E-Mail: suresh@kvksagroli.co.in
Dr. R. G. Nadre
Mob. No 9422876131,
E-mail: cannaigaon@gmail.com.com
Dr. Katkar M. G.
Mob. No: 8275610934
E-Mail: mkatkar8@gmail.com
Mule Rajesh Sahenrao
Mob. No. - 9923407933
E-Mail: drrajmule@gmail.com
Dr. Ganesh Balkrushn Adsul
Mob. No. 9359247937
E-Mail: adsulganesh64@gmail.com
Mob. No. 9422892245
E-Mail:sjethure@gmail.com
Center Co-ordinator Details
Mrs. Bhavana Shiva Patade
Mob. no – 9421262321
E-Mail:id - bhavanaptd@gmail.com
Prasad Deodatt khambal
Mob. No.- 8275629567
E-Mail:id - prasadkhambad@gmail.com
Mr. Bendre Satish Bhagwanrao
Mob. No. : 9422469021
E-Mail: satishbedre@gmail.com
Mr. Amit Audumbar Tupe
Mob.. No.- 9860370000
E-Mail: amittupe@gmail.com
Mr. Anil Olambe
Mob. No.- 7588153193
E-Mail:
Prof. Venkat Pandharinath Shinde
Mob. No.-9049388323
E-Mail: venkat.kvksagroli@gmail.com
Mr. S. M. Talane
Mob. No 9503508041
E-mail: sambhajitalane@gmail.com
Mr. Malode N. W.
Mob.No. 9657936736
E-Mail :mnagesh22@rediffmail.com
Mr. Ajinath Ankush Waghmode
Mob. No.-9665116571
E-Mail: ajinath63@gmail.com
Dr. Shivshankar Narayan Wanole
Mob. No.8167581219
E-Mail: wanolesn@rediffmail.com
Dr. G.G. Jogdand
Mob. No. 9423443378
E-Mail: ggjogdand@gmail.com
11. मु त िव ापीठ िवभागीय क े व िव ापीठ संपकसू ची
1. अमरावती : य.च.म.मु त िव ापीठाचे अमरावती िवभागीय क , ही. एम. ही. वलगाव रोड, पो ट ही. एम. ही.,
अमरावती-444604, फोन (0721) 2531445 मो. : 9422247292
(काय े : अमरावती, अकोला, बु लढाणा, यवतमाळ)
2. औरं गाबाद : य.च.म.मु त िव ापीठाचे औरं गाबाद िवभागीय क , सह नं. 41, सैिनकी मुलां या
वसितगृ हाजवळ, नंदनवन कॉलनी, छावणी, औरं गाबाद-431 002 फोन (0240) 2371066, 2371077
मो. : 9422247293
(काय े : औरं गाबाद, जालना, बीड, उ मानाबाद)
3. मु ंबई : य.च.म.मु त िव ापीठाचे मुंबई िवभागीय क , ारा जग नाथ शंकरशेठ म.न.पा.ची मराठी ाथिमक शाळा, दु सरा
मजला, े अर ीज (साऊथ), नाना चौक, ँ ट रोड (प.)-400 007
फोन (022) 23874180, 23874183, 23874177, मो.: 9403774534
(काय े : मु ंबई, ठाणे, रायगड, पालघर)
4. नागपूर : य.च.म.मु त िव ापीठाचे नागपू र िवभागीय क , सु भेदार हॉल, िव ापीठ ीडा पिरसर, लॉ कॉलेज कॅ पस,
रिवनगर चौक, नागपू र-440 001, फोन (0712) 2553724, 2553725 मो. : 9422247295
(काय े : नागपूर, चं पूर, वध , भं डारा, गडिचरोली, ग िदया)
5. नािशक : य.च.म.मु त िव ापीठाचे नािशक िवभागीय क , नािशक महानगरपािलकेची जुनी इमारत, दु सरा मजला,
नवीन पंिडत कॉलनी, नािशक -422 002, फोन (0253) 2317063, 2576756 मो. : 9422247297
(काय े : नािशक, धु ळे, जळगाव, अहमदनगर, नंद ू रबार)
6. पुणे : य.च.म.मु त िव ापीठाचे पुणे िवभागीय क , शाहीर अ णाभाऊ साठे शालागृ ह, महापािलका शाळा .5
(मुलांची), 654, सदािशव पेठ हौदासमोर, कुमठे कर माग, पुणे -411 030,
फोन (020) 24457914, 24491107, मो. : 9422247298.
(काय े : पु ण,े सातारा, सोलापूर)
7. को हापूर : य.च.म.मु त िव ापीठाचे को हापू र िवभागीय क , िशवाजी िव ापीठ पिरसर पो ट ऑफीसजवळ, िव ानगर
को हापू र-416 004, फोन (0231) 2607022, 2607023 मो. : 9422247294
(काय े : को हापूर, सांगली, र नािगरी, सधू द ु ग)
8. नांदेड : य.च.म.मु त िव ापीठाचे नांदेड िवभागीय क , वामी रामानंद तीथ मराठवाडा िव ापीठ पिरसर, नानकवाडी
कमान, सैिनकी मुलांचे वसितगृ हाशेजारी, झरी रोड, िव णू प ू री, नांदेड-431 603, फोन (02462) 229940, 283038
(काय े : नांदेड, परभणी, लातूर, हगोली)

फ त कृ िष िश णक ावरील क मुख आिण क संयोजक यांनीच आप या कामा या व पानु सार

खालील य त शी संपक साधावा. मा िव ा य नी यां या कोण याही अडचण या संदभ त फ त
क ा शीच संपक साधणे अपेि त आहे .
1. कृ िष िश ण म वेश ि ये संबंधीः ी. िवजय अिहरराव, विर ठ सहायक
कृ िष िव ान िव ाशाखा, यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ, नािशक-422 222
फोन (0253) 2230340. , 9403774929.
2. कृ िष िश ण म वेश न दणीसंबंधीः ीमित वंदना झडे , सहा यक कुलसिचव , मो.9403774555
ी.परशराम पालवी मो. 9403774605 (न दणी क )
यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ, नािशक-422 222 . फोन (0253)2230118.
3. Online वेश अज भर यासंदभ त अडचणी साठी CALL CENTER :
यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ, नािशक-422 222 फोन (0253) 2230580 / 2231715
4. पु तक िवतरणासंबंधीः सौ. िमना वाडीले , सहायक कुलसिचव, भांडार िवभाग
यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ, नािशक-422 222 फोन (0253) 2230107, 2230106 मो.: 9422245482
5. कृ िष िश ण म परी ा वेळाप क व िनकालासंबंधीः ी. िकशोर शदे, विर ठ सहायक (परी ा क )
यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठ, नािशक-422 222
फोन (0253) 2230313, मो.: 9403774583 Call Centre Phone : (0253) 2230734
6. अंितम वष क पासंबंधी, त डी परी ा, िनकाल, क प अपलोड करणे या संबंिधत कॉल सटर
फोन (0253) 2230734, मो. 9403774583
7. ऑनलाईन शु काबाबत चौकशी : फोन (0253)2230118

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 18

12. सव कृ िष िश ण म िव ा य साठी सवसाधारण सू चना
1. एका िव ा य स एका वेळी केवळ एकाच कृ िष िश णक ावर एकाच कृ िष िश ण मासाठी वेश
घे ता ये ईल.
2. कृिष िश ण मासाठी घे तलेला वेश र के यास िव ा य स वेश शु काचा कोणताही भाग परत केला
जात नाही.
3. िश ण म शु काम ये सव कार या शु कांचा समावेश आहे. मा पुनपरी ा दे णा या िव ा य नी िवहीत
परी ा शु कासह पुनपरी ा अज नवीन वेश कालावधीम येच कृिष िश ण क ावर जमा करावेत आिण
अंतगत परी ेला वेळाप का माणे वेळोवेळी उप थत रहावे.
4. पु नपरी ाथ िव ा य नी अंितम परी े साठी एक अथवा अिधक पेपरसाठी एकू ण परी ा शु क हणू न
पये 500=00 भरावे लागतील.
5. िव ापीठाला आपण वेळोवेळी केलेला प यवहार, फी भर या या पाव या, बँ क चलन यासाठी वतं फाईल
तयार करावी. िव ापीठाने िदलेला कायम न दणी मांक (PRN = Permanent Registration Number)
येक वेळी प यवहार करताना िलिहणे आव यक आहे . आपला PRN मु त कृिषिश ण क ाकडू न ा त
क न यावा.
6. सव कृिष िश ण मांसाठी सव मु त कृिषिश ण क ांवर पिहले संपकस यावष 1ऑग ट रोजी सकाळी
10.00 वाजता सु होईल.आपण कृिष िश णक ाकडू न संपक क नच क ावर संपक स ासाठी उप थत
राहावे. आपण वेश घे तले या िश ण माची पु तके मु त कृिषिश ण क ाव न ा त क न यावीत.
याबाबत िव ापीठाशी कोणताही प यवहार क नये.
7. एकू ण 36 संपक स ांपैकी िकमान 50% हणजे एकू ण 18 संपकस ांना उप थत नसले या
िव ा य ना अंितम परी े ला बसता येत नाही. आपण वेश घेतले या मु त कृ िष िश णक ावरच
अंितम परी े ला उप थत राहणे बं धनकारक आहे .

12.1 िव ा य ना संपकस ासाठी सू चनाः

1. महारा ातील सव कृ िष िश ण क ांवर खालील वेळाप का माणे सकाळी 10 ते 1 वाजता बौि क
भाग आिण दु पारी 2 ते 5 वाजता ा यि क भाग या माणे संपकस े होतील.
2. आपण वेश घे तले या िश ण मास बौि क आिण ा यि क संपक स ांना वतं पणे 50% पे ा
कमी उप थती असणा या िव ा य ना अंितम परी े ला बसता ये णार नाही.
3. िनयमीत (Regular) िव ा य ची अंतगत परी ा सकाळी 10:00 ते 12:30 या वेळेत होईल. (बौि क परी ा
पेपर- सकाळी 10:00 ते 10:30 आिण ा यि क परी ा पेपर सकाळी10:30 ते 12:30 वाजता) आिण
पुनपरी ाथ (Repeater) िव ा य ची परी ा दु पारी 14:00 ते 16:30 या वेळेत होईल. (बौि क परी ा पेपर-
दु पारी 14:00 ते 14:30 आिण ा यि क परी ा पेपर दु पारी 14:30 ते 16:30 वाजता).
4. िनयमीत (Regular) िव ाथ व पुनपरी ाथ (Repeater) िव ा य साठी वतं नपि का काढ यात यावी.

13. पदवी क प अहवाल तयार क न िव ापीठास सादर कर यासाठी सू चना

13.1 पदवी क पासाठी मागदशक त ाची िनवड

1. आपण कृिषिव ान पदवी अथवा उ ानिव ा पदवी िश ण मास वेश घे त यानंतर आपण िनवडले या
िवषयावर क प अहवाल तयार कर यासाठी संबंिधत त ता े ामधील मागदशक त ाची िनवड करावी.
2. आपण िनवडलेला मागदशक त अथवा िश क हा कृिष िव ान े ातील कोण याही
िवषयातील/िव ाशाखेतील आिण आपण िनवडले या िवषयातील त आिण िकमान पद यु र पदवीधारक
(Post Graduate in Agricultural Sciences) असावा. सदर त ास कृिष िश ण, संशोधन आिण कृिष
िव तार कामाचा िकमान पाच वष चा अनुभव असावा.

3. आपण िनवडलेले मागदशक त िश क हे कृिष महािव ालयात अथवा कृिष िव ापीठाम ये िकमान सहायक
ा यापक (Assistant Professor) आिण यावरील पदावर कायरत असावेत. कृिष िव ान क ात िकमान
िवषय िवशेष (Subject Matter Specialist) आिण यावरील पदावर कायरत असावेत अथवा कोण याही
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 19
 कृिष िश ण व संशोधन आ थापनांवर समक पदांवर कायरत अथवा िनवृ असावेत.

4. उपरो त अ. . 2 व 3 म ये िदलेली शै िणक पा ता आिण काय नुभव असले या त ांना मु त

िव ापीठामाफत कोणतीही लेखी मा यता घे याची आव यकता नाही. मा एका मागदशक त ास एका
शै िणक वष म ये कमाल 5 िव ा य या पदवी क पासाठी मागदशक त हणू न काम करता येईल.
5. कृिष िव ान िव ाशाखेम ये कृिष िव ान (Agriculture) , उ ान िव ान (Horticulture) , पशु िव ान
(Animal Husbandry) , दु धशा (Dairy Sciences), पशु वै कीयशा (Veterinary Sciences) ,
वनशा (Forestry) , म य िव ान (Fisheries) , कृिष जैवतं ान (Agro Bio-Technology) , कृिष
अिभयांि की (Agricultural Engineering) , गृ हिव ान (Home Sciences) आिण त सम कृिष आधारीत
(Allied and Applied Agricultural Sciences) शाखांचा समावेश होतो.

13.2 पदवी क प तयार क न सादर कर यासाठी मागदशक सू चना

01. िव ा य नी आपला क प अहवाल पिरपू ण व पात यावरील प ासह िदले या मुदतीम ये आप या
न दणीकृत कृिष िश ण क ावर सादर करावा आिण तशी पोहच पावती यावी.
02. कृिष िश ण क ांनी मुदतीम ये ा त झाले या सव क प अहवालांची कृिष िव ान आिण उ ानिव ा अशा
दोन या ा क न दोन वतं बंडल िदले या मुदतीम ये िव ापीठा या परी ा िवभाग युिनट - 3 म ये सादर
करावीत.

03. मािहतीपु तकेम ये िदले या मुदतीनंतर कोण याही िव ा य चा क प अहवाल कोण याही क ावर सादर
क न घे यात येणार नाही याची न द घे यात यावी, आिण कोण याही िव ा य ने मुदतीम ये अथवा मुदतीनंतर
कोणताही क प अहवाल िव ापीठात डायरे ट पाठवू नये, पाठिव यास अशा अहवालाची न द घे यात येणार
नाही.
04. पदवी क प अहवालाचे मू यमापन, त डी परी ा आिण अंितम क प अहवाल जमा करणे
यासंबंधीची संप ू ण ि या ऑनलाईन प तीने राबिव याचा हा िनणय घे यात आलेला आहे .
तरी िव ा य नी कृ षी िव ान / उ ानिव ा पदवी क प यासंबंधी पायरल क प सबिमशन
करतेवेळी िव ापीठाने िदले या मागदशक सू चनांचा अवलंब करावा. संबंिधत मागदशक सू चना
जानेवारी 2023 या कालावधी दर यान िव ापीठ पोटलवर उपल ध के या जातील.

13.3 पदवी क प अहवाल तयार कर यासाठी शासकीय सू चना

01. यशवंतराव च हाण महारा मु त िव ापीठाचे कृिषिव ान पदवी व उ ानिव ा पदवी हे दो ही पदवी
िश ण म येकी 160 ेयांकांचे असून यांपैकी आपण 128 ेयांकाचे कृिषिव ान पदवीसाठी आव यक
उ ानिव ा पदिवका, कृिष यवसाय यव थापन पदिवका आिण कृिष प कािरता पदिवका हे तीन पदिवका
िश ण म पू ण केलेले असणे आव यक आहे. तर उ ानिव ा पदवी िश ण मासाठी आव यक फळबागा
पदिवका, भाजीपाला पदिवका आिण फु लशेती व ांगण उ ान हे तीन पदिवका िश ण म पू ण केलेले असणे
आव यक आहे .
02. पदवी िश ण मास वेश घे त यानंतर पदवी क प तयार कर यासाठी उ बोधनाबाबत क ामाफत िकमान
तीन संपकस े घे तली जातात. वरील तीनही संपकस ास िव ा य ने उप थत राहणे बंधनकारक आहे . या सव
संपकस ा या कालावधीत आपण क मुख / संयोजक , समं क यांचेशी चच क न पदवी क प अहवाल
तयार कर यािवषयी, िवषय व मागदशक त िनवडीिवषयी, परी ा प दती, क प मु यमापनिवषयी चच
क न शंकासमाधान क न यावे.
03. आपणास कृिषिव ान पदवी [B.Sc. (Agriculture)] हवी अस यास मािहती पु तकेतील कृिषिव ान पदवी
क प सूचीमधील कोणताही एक िवषय िनवडू न यावर आधािरत क प अहवाल तयार क न सादर करणे
आव यक आहे . आपणास उ ानिव ा पदवी [B.Sc. (Horticulture)] हवी अस यास मािहती पु तकेतील
उ ानिव ा पदवी क प िवषयसूचीतील कोणताही एक िवषय घे ऊन यावर आधारीत क प अहवाल तयार
क न सादर करणे आव यक आहे . एखा ा िव ा य ला िवषयसु ची म ये िदले या िवषयािशवाय इतर
नािव यपू ण अथवा कालानु प अथवा यथोिचत िवषयावर क प अहवाल तयार करावयाचा अस यास अशा
िव ा य नी मागदशक ा यापकांसमवेत चच क न क प अहवालाचे घटक व उपघटकांची नावे िन चत
क न क प अहवाल तयार करावा.
04. क प अहवाल तयार कर यासाठी िव ा य ने िनवडले या िवषयावर सखोल वाचन, मनन आिण वेगवेग या

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 20

 िठकाणी उदाहरणाथ, कृिष िव ापीठातील ंथालये, कृिष आिण फलो ान खाते, बागायतदार संघ, गितशील
शेतक यांशी चच आिण आपण िनवडले या िवषयाशी संबंिधत सं थांना आिण िठकाणांना भेटी दे ऊन या
िठकाणाहू न िनवडले या क पाबाबत नमुना आराख ाम ये िदले या मु ावर मािहती संकिलत करावी.
05. आपण क प अहवाल तयार कर यासाठी िनवडले या िवषयाबाबतचे संदभ ंथ, पु तके, पु तका, मािसके,
घडीपि का, शासकीय सं था, सेवाभावी सं थांचे अहवाल आिण इंटरनेटव न डाऊनलोड केलेली मािहती
संकिलत क न क प अहवाल िलिह यासाठी आप या मागदशक ा यापकांना दाखवून मािणत क न
यावी.
06. आपण उपरो त संकिलत केले या मािहती या ोतांचा उपयोग क न वत : संबंिधत मािहतीची टाचणे/नोटस
फु ल केप न दवहीम ये वतः या भाषेत आिण वत: या ह ता रात िलहू न काढावीत आिण याचा उपयोग
क प अहवालाचे ह तिलिखत तयार कर यासाठी करावा. सं दभ ोतातील मािहतीची जशी या तशी अथवा
िकरकोळ फेरफार क न न कल (कॉपी) क नये. आपण िनवडले या त मागदशकांकडू न संप ू ण
क पा या कालावधीत िकमान 6 ते 10 वेळा आव यकते माणे मागदशन िमळवावे. यासाठी आपण
वेळोवेळी आप या त मागदशका या संपक त राहावे.
07. आपला पदवी क प अहवाल मू यमापन करताना खालीलपै की कोण याही एक अथवा अिधक कारणांमुळे
नाकारला जाईल याची अहवाल सादर करतानाच न द यावी.
1. जुनी आिण कालबा मािहती आिण डे टा क प अहवालात समािव ट के यास.
2. शु लेखना या असं य चुका अस यास आिण िदलेली मािहती सु संगत व तकशु नस यास.
3. क प अहवालातील आलेख आिण छायािच े खराब, अ प ट आिण अयो य िठकाणी िद यास.
4. क प अहवाल लेखनासाठी िशफारस केलेला फॉ ट, आराखडा, आकृितबंध व माणप े िव ापीठाने
िदले या नमु या माणे नस यास.
5. क प अहवालात कमी अिधक माणात मािहतीची न कल अथवा उता याची आदलाबदल के याचे
आढळू न आ यास.
08. त डी परी े या वेळी पुढील कागदप े सोबत आण यािशवाय आपली त डी परी ा घे यात येणार नाहीः 1.
आपले ओळखप , 2. पदवी वेश परी ा (CET) गुणप क, 3. आपण संकिलत केलेली पु तके, मािसके,
इंटरनेट ट, 4.आपली पदवी क प ह तिलिखताची त, 5. मागदशक त ांनी तपासून लेखी सूचना केलेली
टं किलिखत त. त डी परी े या वेळी आपणांस त ांमाफत तपासलेला पायरल क प अहवाल व
क पातील दु त करावया या ु ट चा अहवाल दान कर यात येईल.
09. पदवी क प अहवाल सादर करणा या िव ा य चे मू यमापन साधारणपणे एि ल मिह यात क प मू यमापन
त ामाफत केवळ नािशक येथे कर यात येईल. क प अहवाल यश वीिर या त डी व लेखी परी ा वतं पणे
िकमान 50% गुण िमळवून पू ण के यानंतरच कृिषिव ान अथवा उ ानिव ा पदवी िश ण माचे माणप
दान कर यात येत.े
10. कृिषिव ान/उ ानिव ा पदवी क प अहवाल िव ापीठाला सादर करताना िदले या सूचनांनुसार online soft
copy क न िव ापीठ portal वर अपलोड करावी. क पावर आधािरत त डी परी ा पू ण झा यानंतर आिण
त डी परी े या वेळी िव ापीठाकडू न िदले या सूचनांचा अंतभ व क न अंितम क प अहवाल त Online
प तीने, िव ापीठाने तयार केले या पोटलवरच PDF File व पात िव ा य नी वतः या Login मधून
अपलोड करावी. याचबरोबर िव ा य नी क प मू यमापन त ाने तयार केलेला क प मू यमापन अहवाल
दे खील संबंिधत िठकाणी अपलोड करावा. ऑनलाइन क प सॉ ट कॉपी अपलोड करतेवेळी िव ा य ने त डी
परी े यावेळी तसेच संबंिधत क प मू यमापन अहवालात (Project Evaluation Report) नमू द
केले या सव सू चनांचा अंतभ व केलेला आहे याची खा ी झा यानंतरच संपुण क प अहवालाची पीडीएफ
फाईल अपलोड करणे अपेि त आहे . नंतरच असा क प अहवाल क ा या Login मधुनं क ाकडू न
िव ापीठास फॉरवड केला जाईल. यानुसार िव ापीठातही संबंिधत िवभागाकडू न िव ा य ने सव सूचनांचा
अंतभ व केला आहे की नाही याची खातरजमा क नच क प अहवाल माणप आिण अंितम िनकाल
दे यासंदभ तील कायवाही केली जाईल.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 21

13.4 पदवी क प अहवाल तयार कर यासाठी तांि क सू चना
01. क प अहवाल 100 पानांपे ा कमी आिण 150 पानांपे ा जा त असता कामा नये. अस यास असा क प
अहवाल तपासला जाणार नाही. तसेच आप या क प अहवाल िवषयास अनुस न िव ापीठाने िविहत
केले या आराख ानुसारच तयार करावा.
02. पदवी क प अहवालातील सव माणप े िव ापीठाने िदले या फॉरम ॅ टनुसारच दे यात यावीत. पदवी क प
अहवाल तयार करताना मराठी आिण इं जी अशा दो ही कार या लेखनासाठी पुढीलपैकी कोणताही एक 12
पॉइंट युिनकोड font (Arial Unicode MS OR DVOT-Surekh OR DVOT-Yogesh) िनवडावा व 1.5
लाईन पेस ठे वावी.
03. पदवी क प अहवाल टं किलिखत करतांना साधारणपणे एका पानावर 3-4 पॅ रा ाफ असावेत. क प अहवाल
टं किलखीत करताना (बाइं डग के यानंतर) कागदा या चारही बाजू ंनी िकमान एक-एक इंच जागा िश लक
राहील अशा कारे टं किलिखत करावा. क प अहवालातील सव पानांवर अनाव यक जागा सोडू नये. सव
पानांवर पान मांक पानावर खाल या बाजू स म यभागी इं जीम ये नमूद करावा. मजकुरा या दो ही बाजू एका
लाईनम ये अलाईन क न या यात. अहवाला या सलग मजकुरामधील दोन ओळ म ये दीड पेस आिण दोन
पॅ रा ाफ म ये दोन पेस ठे वावी.
04. पदवी क प अहवालात फोट या पानांची सं या जा तीत जा त 20 पानांपयतच (एकुण क पा या पानां या
20% एवढी) असावी. क प अहवालामधील सव फोटो ाफ हे 4 X 6 इंच साईज आिण रं गीत असावेत आिण
ते पांढ या शु आट पेपरवर आडवे िचकटवावेत. एका पानावर केवळ दोन आडवे फोटो ावेत. फोटो या
खाल या बाजू ला फोटो मांकासह मािहती िलहावी. साधारणपणे 25-30 फोटो ा स लावावेत. िपका या जाती,
िकडी, रोग, तणे , ि या,अिभवृ दी/बीज ि या प दती, पाणीप दती या सवच उपघटकात येकी िकमान 4-
5 फोटो लावणे आव यक आहे .
05. पदवी क प अहवाल तयार कर यासाठी A-4 साईज इ झ युिट ह बॉं ड पेपर वापरावा. मुखपृ ठासाठी
िहर या रं गाचा कागद वापरावा आिण यावर 5 X 7 इंच आकाराचा िवषयानु प रं गीत फोटो आडवा
िचकटवावा. क प अहवालातील दोन घटकांमधील सेपरे टर कागद हा िन या रं गाचा वापरावा आिण या
कागदावर कागदा या खाल या भागात खालून 2 इंच जागा सोडू न घटकाचे नाव एकाच ओळीत िलहावे.
06. पदवी क प अहवालातील क पाचे 8-10 उ े श एकाखाली एक या माणे ावेत. यांना मांक ावेत. उ े श
पॅ रे ाफ प तीने िलहू नयेत. क पाचा सारांश दे ताना संप ू ण क प अहवाल कॅ न हावा. केवळ तावना
परत िलहू नये. अहवालाम ये े , उ पादन आिण उ पादकता यांची िज हािनहाय, रा यिनहाय चालु वष तील
िव मान आकडे वारीसह मागील पाच वष ची, आलेखांसह िव लेषणा मक मािहती नमूद करावी.
07. पदवी क प अहवालात तापमान से सइसम ये, पाऊस िमिलमीटरम ये, अंतरे फु टांम ये, पाणी िलटरम ये,
कीटकनाशकांचे माण 10 लीटर पा यासाठी, उ पादन एकरी टनाम ये अथवा वटलम ये अथवा िकलोम ये
ावे. भारत सरकारने बंदी घातले या कीटकनाशकां या िशफारशी दे यात येऊ नयेत. उदाहरणाथ,
बी.एच.सी., डी.डी.टी., ए डोस फॉन फॉ फोिमडॉन, मोनो ोटोफॉस इ यादी.
08. पदवी क पातील िविवध शा ीय नावे (वन पती, िजवाणू, िवषाणू, बु रशी इ.) इटािलक टाईलम ये नमुद
करावीत.
09. पदवी क प अहवालाम ये केवळ उपल ध मािहती एकि त क न भ नये तर उपल ध मािहती आिण
े ावरील अनुभवांचे िव लेषण क न आप या श दाम ये िलहावे. मा शेतक यांचे अनुभव दे ताना केवळ
भाविनक पातळीवर अितरं जीत गो टी दे ऊ नयेत; तर यांना आकडे वारीचा अथवा िहशेब िट पणीचा आधार
यावा. िपका या जात म ये केवळ कृिष िव ापीठांनी िवकिसत केले या जाती न दे ता खाजगी िबयाणे
कंप यां याही जात ची मािहती ावी.
10. शेतक यां या यशोगाथा या घटकात िकमान एक शेतकर्याची यशोगाथा, या शेतकर्याने वापरले या
तं ानाची, यव थापनाची, आ थक ताळे संबंधाची आकडे वारीयु त िव लेषणा मक मािहती नमुद करणे
आव यक आहे . यशोगाथेत शेतक यांचा फोटो, संप ू ण नांव व प ा मोबाईल फोन ही मािहती येक
यशोगाथे या सु वाती या पानां या वर या उज या बाजू स फोटोखाली नमुद करावी.
11. संदभ ंथांची सूची दे ताना लेखकाचे नाव, पु तकाचे नाव, काशन वष, काशक, पान मांक या प तीने
ावे. उदाहरणाथ - भुजबळ िभमराज, पु पभारती, 1990, कॉ टने टल काशन, पुणे, पान 10-18.
12. आपण संबंिधत क प अहवालाचे संप ू ण ह तिलिखत थम पानापासून (मुखपृ ठापासून) शेवट या पानापयत
(संदभ ंथसूचीपयत) तयार क न संगणकावर ोसेस क न िकमान दोन वेळा वतः तपासु न पु हा-पु हा

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 22

 दु त क न मागदशक त ास तपासणीसाठी ावे. सदर ह तिलखीत अथवा संगणक टं किलिखत तीवर
मागदशक त यांनी तपासून यो य िठकाणी लेखी वा रीसह शेरा अथवा सूचना करणे बंधनकारक आहे.

13.5 पदवी क प अहवाल सादर कर यासाठी सू चना

कृिष िव ान आिण उ ानिव ा पदवी या िव ा य नी आपला क प मू यमापन आिण त डी परी ेचा िनकाल
िव ापीठा या वेबसाईटवर पाहावा आिण यानंतर पुढीलपैकी यांना लागू असलेली कायवाही करावी.

1) कृिषिव ान/उ ानिव ा पदवी क प अहवाल िव ापीठाला सादर करताना िदले या सूचनांनुसार online
soft copy क न िव ापीठ portal वर अपलोड करावी. क पावर आधािरत त डी परी ा पू ण झा यानंतर
आिण त डी परी े या वेळी िव ापीठाकडू न िदले या सूचनांचा अंतभ व क न अंितम क प अहवाल त
Online प तीने, िव ापीठाने तयार केले या पोटलवरच PDF File व पात िव ा य नी वतः या
Login मधून अपलोड करावी. याचबरोबर िव ा य नी क प मू यमापन त ाने तयार केलेला क प
मू यमापन अहवाल दे खील संबंिधत िठकाणी अपलोड करावा. ऑनलाइन क प सॉ ट कॉपी अपलोड
करतेवेळी िव ा य ने त डी परी े यावेळी तसेच संबंिधत क प मू यमापन अहवालात (Project
Evaluation Report) नमू द केले या सव सू चनांचा अंतभ व केलेला आहे याची खा ी
झा यानंतरच संपुण क प अहवालाची पीडीएफ फाईल अपलोड करणे अपेि त आहे . नंतरच असा
क प अहवाल क ा या Login मधुनं क ाकडू न िव ापीठास फॉरवड केला जाईल. यानुसार
िव ापीठातही संबंिधत िवभागाकडू न िव ा य ने सव सूचनांचा अंतभ व केला आहे की नाही याची
खातरजमा क नच क प अहवाल माणप आिण अंितम िनकाल दे यासंदभ तील कायवाही केली
जाईल.
2) पदवी क प अहवाल िविहत कालावधीनंतर सादर करणा या िव ा य ना . 300/- + दर िदवसाला
.10 या माणे िवलंब शु क भरावे लागेल.
3) पदवी क प अहवाल मू यमापन आिण त डी परी ा या दो हीम ये नापास झा यास िव ा य ने पुढील वष
क प अहवाल न याने तयार क न अथवा दु त क न िदले या कालावधीम ये आप या कृिष िश ण
क ावर सादर करावा.
4) पदवी क प अहवाल मू यमापनाम ये पास झा यास मा त डी परी ेत नापास झा यास िव ा य ने पुढील
वष पुनपरी ाथ अज व शु क भ न केवळ त डी परी ेला उप थत राहावे.
5) पदवी क प मू यमापन अहवालात नापास झा यास मा त डी परी ेत पास झा यास िव ा य ने पुढील
वष पुनपरी ाथ अज व शु क भ न आपला क प अहवाल िदले या कालावधीम ये आप या कृिष
िश ण क ावर सादर करावा. िव ा य ने त डी परी ेला पु हा उप थत राहणे आव यक नाही.
6) िव ा य ने पदवी क प अहवालाम ये कॉपी के याचे आढळून आ यास यास शु य गुण दे यात येतात.
अशा वेळी िव मान क प अहवाल आिण िव मान मागदशक त र बातल कर यात येतो. अशा वेळी
िव ा य ने पुढील वष नवीन िवषय आिण नवीन मागदशक त िनवडू न न याने क प अहवाल िदले या
मुदतीत पुनपरी ा शु क भ न आप या कृिष िश ण क ावर सादर करावा.
7) वरील 1 ते 5 पैकी कोणतीही कायवाही करताना िव ाथ ने सदर िश ण मास वेश घे त यापासून 3 वष
पू ण झालेली अस यास अशा िव ा य नी वरील पैकी कोणतीही कायवाही न करता पुढील वष न याने
पदवी वेश परी ा पास क न न याने पदवी िश ण मास वेश यावा आिण पदवी क प अहवाल
आप या कृिष िश ण क ावर िदले या कालावधीम ये सादर करावा. आपला पदवी क प अहवाल सादर
करताना क प अहवालाचा फॉ ट, फॉरम ॅ ट, अनु मिणका, माणप े, पिरचयप ासाठी मु त िव ापीठा या
http://www.ycmou.ac.in OR http://ycmou.digitaluniversity.ac या वेबसाईटला भेट दे ऊन नवीन
सूचनांचा अवलंब करावा.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 23

13.6 पदवी क प अहवालासाठी मराठी आिण इं जी फॉ ट चा नमुना

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 24

13.7 कृ िष िव ान पदवी आिण उ ािव ा पदवी क प अहवाल िवषय यादी:
1. कृ िषिव ान पदवी क प िवषयसू ची
िटप: िवषयांची यादी ही पिरपू ण नसू न आपणास याम ये बदल क न हवा तो िवषय िन चत करता येईल अथवा नवीन िवषय िनवडता
येईल. िनवडले या िवषयास िव ापीठाची मा यता घे याची गरज नाही.
52. रबर उ पादन तं ान
1.1 िपकवार िवषय
53. साग उ पादन तं ान
01. ऊस-उ पादन तं ान
54. िनलिगरी उ पादन तं ान
02. कापू स-उ पादन तं ान
55. बांबू उ पादन तं ान
03. गहू उ पादन तं ान
56. वन एरंड (ज ॅ ोफा) उ पादन तं ान
04. भात उ पादन तं ान
57. नीम उ पादन तं ान
05. भूईमूग उ पादन तं ान
58. मधुमका उ पादन तं ान
06. तूर-उ पादन तं ान
59. जे ोफा उ पादन तं ान
07. हरबरा-उ पादन तं ान
60. लसु न घास उ पादन तं ान
08. मका-उ पादन तं ान
61. यु ट उ पादन तं ान
09. वारी-उ पादन तं ान
62. कृिष दशना या आयोजनाचा अ यास
10. बाजरी उ पादन तं ान
63. एखा ा शहरातील कृिष सेवा क ांचा अ यास
11. सू यफू ल उ पादन तं ान
64. कृिष िनिव ठांचा तुलना मक अ यास
12. सोयािबन उ पादन तं ान
65. िव ा य खतांचा तुलना मक अ यास
13. करडई उ पादन तं ान
66. रासायिनक खतांचा तुलना मक अ यास
14. नागली उ पादन तं ान
67. िकटकनाशकांचा तुलना मक अ यास
15. राजिगरा उ पादन तं ान
68. बुरशीनाशकांचा तुलना मक अ यास
16. मूग उ पादन तं ान
1.2 आंतरिव ाशाखीय िवषय
17. उडीद उ पादन तं ान
01. कोरडवाहू शेती तं ान
18. मटकी उ पादन तं ान
02. पीक-उ पादनातील सचन प त चा अ यास
19. हु लगा (कुलथी) उ पादन तं ान
03. जैिवक पीक-संर ण तं ान
20. मसू र उ पादन तं ान
04. वन पतीज य िकडनाशकांचे उ पादन तं ान
21. चवळी उ पादन तं ान
05. पीक-उ पादनात संगणकाचा वापर
22. वाटाणा उ पादन तं ान
06. िनयंि त वातावरणातील पीक-उ पादन तं ान
23. घेवडा उ पादन तं ान
07. तण यव थापन तं ान
24. मोहरी उ पादन तं ान
08. बीजो पादन तं ान
25. तीळ उ पादन तं ान
09. ऊितसंवधन तं ान
26. वरई उ पादन तं ान
10. सि य शेती तं ान
27. कारळा उ पादन तं ान
11. सि य शेती माणीकरण तं ान
28. राळा उ पादन तं ान
12. खते व पाणी यव थापन
29. बरसीम उ पादन तं ान
13. मधमाशीपालन तं ान
30. टायलोहे म ॅ टा उ पादन तं ान
14. जैिवक खते उ पादन तं ान
31. शेवरी उ पादन तं ान
15. मृ द संधारण व भूस ु धार प त चा अ यास
32. अंजन ास उ पादन तं ान
16. पीक-उ पादनात सू म अ न यांचा अ यास
33. पवना ास उ पादन तं ान
17. पीक-संजीवकांचा अ यास
34. नेपीअर ास उ पादन तं ान
18. कृिषविनकी उ पादन तं ान
35. िगनीया ास उ पादन तं ान
19. वन रोपवािटका यव थापन तं ान
36. एरंडी उ पादन तं ान
20. मृ द व जल संधारणात कृिषविनकी प त चा अ यास
37. ऑईल पाम उ पादन तं ान
21. धा य साठवणूक तं ान
38. ताग उ पादन तं ान
22. कृिष-उ पादनात ला टक चर तं ान
39. तुती उ पादन व रे शीम उ ोग तं ान
23. कृिष े ात अपारं पािरक उज ोतांचा अ यास
40. घायपात उ पादन तं ान
24. कृषी औजारे आिण कृिषयं ांचा अ यास
41. कोरफड उ पादन तं ान
25. जैिवक िकड िनयं क उ पादन तं ान
42. सु गंधी वन पती उ पादन तं ान
26. गांढुळ खत उ पादन तं ान
43. हॅ िनला उ पादन तं ान
27. शेळी पालन तं ान व यवसाय यव थापन
44. ऍनोटा उ पादन तं ान
28. मढीपालन तं ान व यवसाय यव थापन
45. दवणा ास उ पादन तं ान
29. है सपालन तं ान व यवसाय यव थापन
46. रोशा उ पादन तं ान
30. गायपालन तं ान व यवसाय यव थापन
47. िस ोनेला उ पादन तं ान
31. इमुपालन तं ान व यवसाय यव थापन
48. लेमन ास उ पादन तं ान
32. वराहपालन तं ान व यवसाय यव थापन
49. पचौली उ पादन तं ान
33. कु कुटपालन तं ान व यवसाय यव थापन
50. िजरॅ नइम उ पादन तं ान
34. ससेपालन तं ान व यवसाय यव थापन
51. माका उ पादन तं ान
35. मधुमि कापालन तं ान व यवसाय यव थापन

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 25

36. रे शीमशेती तं ान व यवसाय यव थापन 53. बेकरी यवसाय यवसाथापन
37. पशु यवसाय यव थापन 54. अ न ि या उ ोग
38. टाच उ पादन तं ान 55. करार शेती यव थापन
39. दाल िमल तं ान 56. कंपनी शेती यव थापन
40. ऑईल िमल तं ान 57. कृिष वयंरोजगार योजना
41. तंबाखू ि या तं ान 58. मिहला बचत गटांचा अ यास
42. सु गंधी तेल िन मती तं ान 59. औषधी वन पत चा अ यास
43. पशु खा िन मती तं ान 60. शेतकरी आ मह यांचा अ यास
44. कृिष-पुरक उ ोग - म यशेती 61. शेतकरी कजबाजारीपणाचा अ यास
45. कृिष िवपणन यव थापन 62. शेतीमधील िवपरीत हवामानाचा अ यास
46. एखा ा शहरातील कृिष उ प न बाजार सिमत चा अ यास 63. कृिष िवभागा या शासकीय योजनांचा अ यास
47. एखा ा िज ातील सहकारी कृिष सं थेचा अ यास 64. पाणलोट े िवकास अ यास
48. कृिष मािहती-तं ान 65. आदश गावांचा कृिष िवषयक अ यास
49. कृिष स ला सेवा 66. सि य शेती करणार्या गावांची यशोगाथा
50. कृिष- दशन 67. एका मक िपक उ पादन प त चा अ यास
51. कृिष िनय त 68. कृिष िव ापीठातील संशोधन योजनांची पिरणामकारकता
52. कृिष-पयटन 69. कृिष दशन आयोजनाचा अ यास
2. उ ानिव ा पदवी क प सू ची

िटप: िवषयांची यादी ही पिरपू ण नसू न आपणास याम ये बदल क न हवा तो िवषय िन चत करता येईल अथवा नवीन िवषय िनवडता
येईल. िनवडले या िवषयास िव ापीठाची मा यता घे याची गरज नाही.
2.1 फळझाडांचा अ यास 03. नवलकोल उ पादन तं ान
04. कोबीवग य भाजीपाला उ पादन तं ान
01. ा उ पादन तं ान 05. टोम ॅ टो उ पादन तं ान
02. आंबा उ पादन तं ान 06. वांगी उ पादन तं ान
03. पे उ पादन तं ान 07. भडी उ पादन तं ान
04. िचकू उ पादन तं ान 08. बटाटा उ पादन तं ान
05. नारळ उ पादन तं ान 09. काकडी उ पादन तं ान
06. सु पारी उ पादन तं ान 10. गरकीन उ पादन तं ान
07. काजू उ पादन तं ान 11. िमरची उ पादन तं ान
08. डा ळब उ पादन तं ान 12. रताळी उ पादन तं ान
09. बोर उ पादन तं ान 13. कांदा उ पादन तं ान
10. सं ा उ पादन तं ान 14. गाजर उ पादन तं ान
11. मोसंबी उ पादन तं ान 15. सु रण उ पादन तं ान
12. लबू उ पादन तं ान 16. बीट ट उ पादन तं ान
13. पपई उ पादन तं ान 17. मुळा उ पादन तं ान
14. केळी उ पादन तं ान 18. ावणघेवडा उ पादन तं ान
15. अननस उ पादन तं ान 19. गवार उ पादन तं ान
16. क लगड उ पादन तं ान 20. चवळी उ पादन तं ान
17. पपनस उ पादन तं ान 21. वाटाणा उ पादन तं ान
18. अंजीर उ पादन तं ान 22. भोपळा उ पादन तं ान
19. फणस उ पादन तं ान 23. त डली उ पादन तं ान
20. चच उ पादन तं ान 24. कारली उ पादन तं ान
21. सीताफळ उ पादन तं ान 25. दोडका उ पादन तं ान
22. रामफळ उ पादन तं ान 26. घोसाळी उ पादन तं ान
23. आवळा उ पादन तं ान 27. अळू उ पादन तं ान
24. कवठ उ पादन तं ान 28. शेवगा उ पादन तं ान
25. जांभूळ उ पादन तं ान 29. कढीप ा उ पादन तं ान
26. फालसा उ पादन तं ान 30. करटोली उ पादन तं ान
27. कोकम उ पादन तं ान 31. ले ूस उ पादन तं ान
28. चारोळी उ पादन तं ान 32. ोकोली उ पादन तं ान
29. िलची उ पादन तं ान 33. आ ळबी उ पादन तं ान
30. ॉबेरी उ पादन तं ान 34. पालेभा या उ पादन तं ान
31. पॅ शन ु ट उ पादन तं ान 35. भाजीपाला ि या उ ोग
32. िब बा उ पादन तं ान
2.3 फु लझाडांचा अ यास
33. करवंद उ पादन तं ान
34. ऍ होकॅ डो उ पादन तं ान 01. गुलाब उ पादन तं ान
35. फळे ि या उ ोग 02. शेवंती उ पादन तं ान
2.2 भाजीपाला िपकांचा अ यास 03. झडू उ पादन तं ान
01. कोबी उ पादन तं ान 04. ऍ टर उ पादन तं ान
02. फु लकोबी उ पादन तं ान 05. गेला डया उ पादन तं ान

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 26

06. िनशीगंधा उ पादन तं ान
07. ल ॅ डओलस उ पादन तं ान
08. िलली उ पादन तं ान
09. िझिनया उ पादन तं ान
10. कानशन उ पादन तं ान
11. डे िलया उ पादन तं ान
12. ज मीन (जाई, जुई, मोगरा) उ पादन तं
13. कदळी उ पादन तं ान
14. बोगनवेल उ पादन तं ान
15. जरबेरा उ पादन तं ान
16. ऑ कड उ पादन तं ान
17. हं गामी फु लझाडांचे उ पादन
18. बो साय यव थापन
19. जोजोबा उ पादन तं ान
20. ट हीया उ पादन तं ान
21. फु ले ि या उ ोग
22. शु क फु ले (Dry flowers) उ ोग
2.4 मसालावग य िपके व औषधी वन पत चा अ यास
01. हळद उ पादन तं ान
02. आले उ पादन तं ान
03. लवंग उ पादन तं ान
04. िमरी उ पादन तं ान
05. लसू ण उ पादन तं ान
06. वेलदोडा उ पादन तं ान
07. जायफळ उ पादन तं ान
08. पानवेल उ पादन तं ान
09. कॉफी उ पादन तं ान
10. शतावरी उ पादन तं ान
11. सफेद मुसळी उ पादन तं ान
12. अ वगंधा उ पादन तं ान
13. इसबगोल उ पादन तं ान
14. गुगु ळ उ पादन तं ान
15. रानवांगी उ पादन तं ान
16. िरठा उ पादन तं ान
17. पानमळा यव थापनाचा अ यास
18. औषधी वन पती उ पादन तं ान
2.5 ांगणउ ान अ यास
01. एखा ा शहरातील उ ानांचे यव थापन
02. एखा ा शहरातील उ ानांचा अ यास
03. प लक गाडनची आखणी आिण रचना
04. एखा ा शहरातील वृ राजीचा अ यास
05. एखा ा शहरातील परसबागांचा अ यास
06. एखा ा शहरातील टे रेस गाडनचा अ यास
07. आधुिनक पु परचना अ यास
08. एखा ा शहरातील लॉनचा (िहरवळ चा) अ यास
09. एखा ा शहरातील लतावेल चा अ यास
10. एखा ा शहरातील गृ हिनम ण सोसायट या बागेचे िनयोजन
आखणी आिण उभारणी
11. शोिभवंत वन पत चा अ यास
12. एखा ा शहरातील रोपवािटकांचा अ यास
13. औ ोिगक वसाहतीमधील बागांचा अ यास
14. औ ोिगक वसाहतीमधील उ ानांचा अ यास
15. एखा ा शहरातील रोपवािटकांचा अ यास
16. एखा ा शहराभोवताल या फामहाऊसेसचा अ यास
17. हॉटे ल इंड ीजमधील ांगणउ ानांचा अ यास
2.6 यव थापन, ि या, िवपणन अ यास
01. आधुिनक रोपवाटीका अ यास
02. थेट शेतमाल िव ी यव थेचा अ यास
ान
03. शेड नेट मधील भाजीपाला उ पादन तं ान
04. िनयंि त आधुिनक सचन णाल चा अ यास
05. एखा ा िपका या िनय तीचा अ यास
06. रोपवाटीका यव थापन
07. उती संवधन तं ान
08. कोरडवाहू फळबागांचे यव थापन
09. एखा ा िज ातील फळबागा िवकास योजनेचा अ यास
10. पॉिलहाऊसमधील भाजीपाला उ पादन
11. भाजीपाला िनजलीकरण तं ान
12. हळद ि या तं ान
13. आले ि या तं ान
14. कांदा ि या तं ान
15. लसू ण ि या तं ान
16. फळे , भाजीपाला- ि या तं ान
17. फळे , भाजीपाला, फु ले ि या तं ान
18. बेदाणा उ पादन तं ान
19. वाईन उ पादन तं ान
20. एखा ा शहरातील फळे , भाजीपाला ि या उ ोगांचा
अ यास
21. एखा ा शहरातील फळे , भाजीपाला आिण फु लांची हाताळणी
आिण यापार प ती
22. एखा ा शहरातील लोिर ट शॉपचा अ यास
23. फळे , भाजीपाला आिण फु लां या िनय तीतील सम या आिण
वाव
24. एखा ा शहरातील कृिष उ प न बाजारसिमतीमाफत
होणा या फळे , भाजीपाला आिण फु लां या यापाराचा
अ यास
2.7 इतर िवषय
01. मातीिवना शेती (हाय ोपॉिन स) उ पादन तं ान
02. शहरी शेती उ पादन तं ान
03. टे रेस गाडन तं ान
04. लोबल गॅ प मािणकरणाचा अ यास
05. ि या उ ोगामधील मािणकरण णाल चा अ यास
06. वन पतीज य िकडनाशकांचे उ पादन तं ान
07. िकड स ह ण ( ॉपसॅ प) योजनांचा अ यास
08. औषधी व सु गंधी वन पती रोपवाटीका तं ान
09. फळ िपकांमधील वळण व छाटणी प त चा अ यास
10. उ ानिव ा िपकांमधील संिजवकांचा अ यास
11. उ ानिव ा िपकांमधील खास प त चा अ यास
12. कृिष दशन आयोजनाचा अ यास
13. एखा ा शहरातील कृिष सेवा क ांचा अ यास
14. कृिष िनिव ठांचा तुलना मक अ यास
15. िव ा य खतांचा तुलना मक अ यास
16. रासायिनक खतांचा तुलना मक अ यास
17. िकटकनाशकांचा तुलना मक अ यास
18. बुरशीनाशकांचा तुलना मक अ यास
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 27
14. सव कृ िष िश ण मांसाठी संपकस वे ळाप क

माळी िश ण माणप िश णकम (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स . िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक संपकस
आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-101 T: 1. फळे , भाजीपाला आिण फु लांचे मह व; 2. फळे , भाजीपाला आिण
फु लझाडांसाठी हवामान; 3. फळे , भाजीपाला आिण फु लझाडांसाठी लागणारी जमीन
P : 1. परसबागेचा नकाशा तयार क न आखणी करणे, 2. बागेतील जिमनीची
तपासणी व माती परी ण करणे
03 13 .08 .2022 AGR-101 T: 1. फळझाडे , भाजीपाला व फु लझाडे यां या लागवडी या प ती, 2. बागेसाठी
जमीन ,ितचा िवकास आिण संर ण, 3. बागेची आखणी आिण लागवड
P: 1. बागेतील झाडाझुडपांची ख ा खोदू न लागवड, 2. बागेतील कुं ांची िनवड क न
झाडे लावणे
04 14 .08 .2022 AGR-101 T: 1. झाडां या वाढीसाठी आव यक अ न ये, 2. सि य आिण रासायिनक खते,
3. बागेसाठी पा याचे िनयोजन
P: 1. बागकामासाठी लागणा या साधनांची ओळख आिण वापर करणे,
2. काडीकच यापासून कंपो ट खत तयार करणे
05 20 .08 .2022 AGR-101 T: 1. बागेम ये आ छादनाचा वापर, 2. बागेतील झाडांची छाटणी, वळण आिण आधार
दे ण,े 3. उ पादन वाढिव या या िवशेष प ती
P: 1. घर या घरी गांडूळखत ( ह मकंपो ट) तयार करणे
06 27 .08 .2022 AGR-101 T: 1. बागेम ये संजीवकांचा वापर, 2. बागेतील आंतरिपके आिण आंतरमशागत,
3. तणे आिण तणांचे िनयं ण
P: 1. बागेतील झाडांना पाणी दे णे
07 28 .08 .2022 AGR-101 T: 1. बागेतील रोग आिण यांचे िनयं ण, 2. बागेतील िकडी आिण यांचे िनयं ण,
3. फळांची काढणी व हाताळणी
P: 1. बागेतील झाडांना खते दे णे
08 03 .09 .2022 AGR-101 T: 1. भाजीपाला काढणी व हाताळणी, 2. फु लांची काढणी व हाताळणी,
3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. बागेतील झाडांना आधार दे णे व संर ण करणे
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-102 T: 1. आंबा व काजू लागवड, 2. केळी आिण लबू वग य फळझाडांची लागवड,
3. नारळ, सु पारी आिण िचकू लागवड
P: 1. बागेतील झाडांना आधार व वळण दे ण,े 2. झाडांना खते दे या या प तीचा
अ यास करणे
11 17 .09 .2022 AGR-102 T: 1. पे , पपई व अंजीर लागवड, 2. डा ळब व आवळा लागवड, 3. चच, बोर,
सीताफळ लागवड

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 28

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स . िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
P: 1. पॉलीटनेलम ये भाजीपाला व फु झाडांची रोपे तयार करणे, 2. आंबा मोहोराचे
संर ण करणे
12 24 .09 .2022 AGR-102 T: 1. टोम ॅ टो, वांगी व िमरची लागवड, 2. कोबीवग य भा यांची लागवड,
3. वेलवग य भा यांची लागवड
P: 1. बोरी या झाडांची छाटणी करणे, 2. फळझाडांचा बहार धरणे
13 25 .09 .2022 AGR-102 T: 1. शगावग य भा यांची लागवड, 2. कांदा, लसूण, बटाटा व भडी लागवड,
3. मूळभा या आिण कंदभा या लागवड,
P: 1. वेलवग य भा यांची बांधणी करणे
14 01.10.2022 AGR-102 T: 1. पालेभा यांची लागवड, 2. शेवगा, कढीप ा व हादगा लागवड,
3. अपारं पिरक भाजीपाला लागवड
P: 1. कंदवग य फु लझाडांची लागवड करणे
15 02.10.2022 AGR-102 T: 1. गुलाब, झडू , अॅ टर व िझिनया लागवड; 2. कानशन, जरबेरा व आ कड
लागवड; 3. शेवंती, डे िलया व गेला डया लागवड
P: 1. गुलाबाची छाटणी करणे
16 08.10.2022 AGR-102 T: 1. िनिशगंधा, लॅ िडओलस व िलली लागवड; 2. ज मीनची लागवड
P: 1. फळे , भाजीपाला व फु लांची पिरप वते या ल णांव न काढणी करणे
17 15.10.2022 AGR-102 T: 1. फळे , भाजीपाला, फु ले ि या व मू यवृ ी 2. तुती, ॉबेरी उ पादन तं ान 3.
पुरवणी फणस, कोकम, अननस उ पादन तं ान
पु तका P: 1. आंबा, आवळा व डा ळब ि या तं ानाचा अ यास करणे, 2. टोम ॅ टोव
पालेभा या ि या तं ानाचा अ यास करणे.
18 16.10.2022 AGR-102 T: 1. अॅ होकॅ डो, जांभूळ, करवंद उ पादन तं ान 2. मसाला िपकांचे उ पादन तं ान
पुरवणी 3. परसबागेतील संि य िपक उ पादन तं ान
पु तका P: 1. मसाला िपकांची ओळख व लागवड तं ानाचा अ यास करणे
19 29.10.2022 AGR-102 T: 1. आ ळबी आिण प िलना उ पादन तं ान 2. सु गंधी व औषधी वन पती
पुरवणी उ पादन तं ान, 3. िनयंि त वातावरणातील िपक उ पादन तं ान
पु तका P: 1. आ ळबी आिण प िलना उ पादन प त चा अ यास करणे.
20 05. 11.2022 AGR-102 T: 1. रोपवािटका व बागेतील यांि कीकरण प ती, 2. अंतगत व अंितम परी ेबाबत
पुरवणी सूचना
पु तका P: 1. आधुिनक भाजीपाला रोपवािटकेतील तं ानाचा अ यास करणे.
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-103 T: 1. रोपवािटका थापनेची कायप ती, 2. रोपवािटकेसाठी जागेची िनवड आिण
पू वतयारी, 3. रोपवािटकेतील मातृ व ृ ाची लागवड आिण संगोपन
P: 1. रोपवािटकेचा नकाशा/आराखडा तयार क न आखणी करणे,
2. रोपवािटकेसाठी लागणा या िविवध सािह य व साधनांचा अ यास.
23 19.11.2022 AGR-103 T: 1. रोपवािटकेतील अिभवृ ीसाठी मा यमे आिण सािह य, 2. रोपवािटकेसाठी
िविवध ह यारे व अवजारे , 3. रोपवािटकेतील अिभवृ ी गृ हे
P: 1. रोपवािटकेमधील अिभवृ ी मा यमांचा अ यास करणे, 2. वन पत ची िबयांपासून

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 29

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स . िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
अिभवृ ी करणे
24 26.11.2022 AGR-103 T: 1. रोपवािटकेत झाडांची शाखीय अिभवृ ी व उितसंवधन, 2. रोपवािटकेतील
झाडांची िबयांपासून अिभवृ ी, 3. रोपवािटकेतील अिभवृ ीसाठी संजीवकाचा वापर
P: 1. वन पत ची शाखीय प तीने अिभवृ ी करणे, 2. रोपवािटकेत वाफे तयार क न
ते िनजतुक करणे
25 27.11.2022 AGR-103 T: 1. रोपवािटकेत झाडां या कलमा-रोपांचे संर ण, 2. रोपवािटकेमधील झाडां या
कलमांची िनगा, 3. कलमा रोपांचे िव ीसाठी सं करण
P: 1. कलमा-रोपांची बदलणी / पुनल गवड करणे
26 03.12.2022 AGR-103 T: 1. रोपवािटकेतील मजुर यव थापन, 2. कलमा-रोपांचे िव ीसाठी व गकरण व
दशनीय मांडणी, 3. रोपवािटकेतील वाफे आिण गृ हांचे िनजतुकीकरण
P: 1. रोपवािटकेत अिभवृ ीसाठी लागणा या िविवध संजीवकांची ावणे, िम णे
करणे
27 04. 12.2022 AGR-103 T: 1. लॅ ट लायबरी संक पना व कायप ती, 2. रोपवािटकेतील वषभरातील िनिव ठा
व कामांचे िनयोजन, 3. रोपवािटकेतील खच चे अंदाजप क व आ थक िनयोजन
P: 1. रोपवािटकेतील अिभवृ ि गृ हांचाअ यास करणे
28 10.12.2022 AGR-103 T: 1. शासना या रोपवािटका िवकास योजना, 2. रोपवािटकेचे अथशा ,
3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. रोपवािटकेत कामाचे आिण खच चे अंदाजप क तयार करणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपरः 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-104 T: 1. परसबाग, 2. बागबिगचा आराखडा, 3. बागेतील सजीव आिण िनज व घटक
P: 1. परसबागेचा आराखडा तयार करणे, 2. ांगणउ ानातील सजीव, िनज व घटक
मांडणीचा अ यास करणे
31 24.12.2022 AGR-104 T: 1. बागेतील बांधकामे, 2. िहरवळीचे कार, 3. बागेतील झुडपांचे कार
P: 1. बागेतील झाडांचे संर ण करणे, 2. बागेत िहरवळ (लॉन) तयार करणे
32 07.01.2023 AGR-104 T: 1. कुं पण आिण कडांचे कार, 2. शोिभवंत पानांची, फु लांची झुडपे, 3. घरात
ठे व यासाठी शोिभवंत झाडांची िनवड
P: 1. पा यातील वन पत ची लागवड करणे, 2. माती यितिर त मा यमांचा उपयोग
क न झाडांची लागवड
33 08.01.2023 AGR-104 T: 1. िनवडुं गाचे कार, 2. लतावेल चे कार, 3. माड (पाम) आिण बांब ू
P: 1. काचपा ातील बाग तयार करणे
34 14.01.2023 AGR-104 T: 1. ऑिकड, 2. वामन वृ (बोनसाय), 3. पा यात वाढणा या शोिभवंत वन पती P:
1. टांग यासाठी (हँ गग बा केट) कुं ा तयार करणे
35 21.01.2023 AGR-104 T: 1. े णीय झाडे , 2. ग चीवरील बाग, 3. खडकबाग
P: 1. झाडांपासून बो साय तयार करणे
36 22.01.2023 AGR-104 T: 1. पु परचना, 2. दशनात सहभाग, 3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. फु लां या िविवध पु परचनांचा अ यास करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपरः 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 30

कृ िष-अिध ठान िश णकम (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स . िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक संपकस
आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-201 T: 1. मृदा, मृदांचे मह व आिण मृदा घटक; 2. खडक आिण खिनजे;
3. मृदािन मती व जिमनीचा उभा छे द
P :1. खडक व खिनजे ओळखणे, 2. जिमनी या उ या छे दांचा अ यास करणे
03 13 .08 .2022 AGR-201 T: 1. माती या कणांचे गुणधम आिण जिमनीची संरचना, 2. जिमनीतील सि य पदाथ,
जिमनीचे भौितक व रासायिनक गुणधम, 3. जिमनीतील पाणी
P: 1. पृ थःकरणासाठी मातीचा नमुना घे णे, रं ग व तापमान मोजणे, 2. जिमनीचा पोत
तपासणे
04 14 .08 .2022 AGR-201 T: 1. महारा ातील जिमनी व यांचे गुणधम; 2. जिमनीची धूप आिण मृदसंधारण;
3. मृदा सव ण, वग करण व पाणलोट े
P: 1. जिमनीचा सामू, िव ुतवाहकता मोजणे, 2. जिमनीतील उपल ध न , फु रद व
पालाश काढणे
05 20 .08 .2022 AGR-201 T: 1. वन पतीला लागणारी पोषक अ न ये; 2. वन पतीतील अ न यांची कमतरता
आिण उपल धता, 3. जिमनीची सु पीकता, उ पादन मता व खतांचा संतुिलत वापर
P: 1. कंपो ट, हिमकंपो ट व िनळे -िहरवे शेवाळ खत तयार करणे
06 27 .08 .2022 AGR-201 T: 1. मृदा चाचणी, वन पती पृ थ करण आिण खतांचे यव थापन; 2. पाणी परी ण
आिण सि य खते, 3. सि य खतांची िन मती
P: 1. माती परी ण अहवाल वाचन क न िपकांसाठी िम , संयु त खतांची मा ा
ठरिवणे
07 28 .08 .2022 AGR-201 T: 1. िजवाणू खते िन मती आिण सि य शेती, रासायिनक खते आिण रासायिनक
खतांचा वापर; 2. संयु त खते, िम खते आिण व प खते
P: खतांचे नमुने गोळा क न यांचे अ न यां या कारानुसार वग करण करणे
08 03 .09 .2022 AGR-201 T:1. खतांची साठवण आिण हाताळणी,2.रासायिनक खत िवषयक िनयं ण कायदा
P: 1. अ न यांची कमतरता ल णे अ यासून मु य व सू म अ न यांची उपाययोजना
09 10 .09 .2022 AGR-201 T: 1. चुनखडीयु त जिमनी, गुणधम व यव थापन, 2. जिमन आरो य व यव थापन
पुरवणी 3. मृद व जल दु षण
पु तका P: 1. जिमनीतील उपल ध लोह, मंगल, ज त, तांबे आिण बोरॉन तपासणी करणे
10 11 .09 .2022 AGR-201 T: 1. अ न य यव थापन, 2. दु र थ संवेदन यं (िरमोट से सग) जी.पी.एस.,
पुरवणी जी.आय.एस. 3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
पु तका P: 1. सचना या पा याची त तपासणे, 2. उ या िपकातील अ न यांची वरीत
तपासणी करणे.
11 17 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
12 24 .09 .2022 AGR-202 T :1. वन पतीशा ाची ओळख व शाकीय अंग,े 2. वन पतीमधील जननीक अंगांची
रचना व काय, 3. वन पती पेशी, ऊती व ऊितसमूह
P: 1. वन पत चे मूळ, खोड, पानांचे पांतर, 2. फु लांचे िविवध भाग व िबजव गकरण,
एकदल, ि दल वन पती गुणधम अ यासणे.
13 25 .09 .2022 AGR-202 T: 1. मुळ, खोड व पानांची अंतररचना; 2. सपु प वन पत चे वग करण;
3. ावणे, किलले आिण वन पती पेशी
P: 1. ावणे, किलले, आ ल, अ कल चे गुणधम, 2. सहिजवी न थरीकरण, वसन
भागाकार, इ.
14 01.10.2022 AGR-202 T: 1. वन पतीमधील पाणी शोषण व िवतरण; 2. काश सं लेषण व वसन;
3. वन पती वाढ व िनयं के,
P: 1. िबया यातील सु ताव था, िपकातील ताणांचा अ यास, 2. मडे लचा िनयम,
फु लांची िनिर णे घे णे व से फग प तीचा अ यास करणे.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 31

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स . िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
15 02.10.2022 AGR-202 T: 1. वन पतीमधील पुन पादक वाढ, िविवध ताण व शरीरिकयाशा आिण िपकांचे
उ पादन, 2. रोपपैदास शा ाची ओळख व रोपपैदाशीची मूलत वे,
3. वपरागीत व परपरागीत िपकातील रोपपैदास प ती
P: 1. िबयाणे िन मती े ास भेट व िकयांची न द, 2. िबयाणे ि या क व िबयाणे
पिर ण
16 08.10.2022 AGR-202 T: 1. दजदार िबयाणेिन मतीची मूलत वे व कायप ती; 2. िबयाणे िन मती,
3. िबज ि या व परी ण
P: 1. वन पती जैव तं ान आिण जनिनक अिभयां ीकीतील उदाहरणे अ यासणे, 2.
संगरीत िबयाणे िन मती या प ती व बीज ि या, 3. िबयाणे-परी ण, िव ी व िबयाणे
कायदा.
17 15.10.2022 AGR-202 T: 1. वन पती जैव तं ानाची ओळख व उितसंवधन, 2. सू म वधने व िनलंिबत
संवधने, कॅ लस संवधन; 3. ऊितसंवधने व रोप पैदास
P: 1. उितसंवधन योगशाळे स भेट दे ऊन रचना, काय, उपकरणे यांचा अ यास करणे
18 16.10.2022 AGR-202 T: 1. िपकांची जनिनक पांतरे , 2. यापारी त वावर सू म वधन,
P: 1. उितसंव धत ऊस, केळी िपक लागवड े ास भेट व अ यास करणे
19 29.10.2022 AGR-202 T: 1. पीक वाण संर ण व शेतकरी ह क कायदा-2001, 2. भाजीपाला, नगदी िपके व
पुरवणी चारा िपके िबजो पादन, 3. अ नघटक : शोषण, चयापचय आिण न व िलपीड
पु तका अिभकरण
P: 1. पीक वाण संर ण व शेतकरी ह क कायदा-2001अंतगत वाणांची न द
करणेसाठी अज भरणे, 2. भाजीपाला िबयाणे काढ या या प ती आिण ा यि के
20 05. 11.2022 AGR-202 T: 1. िपक सु धारणेची िच हांकृत िनवड प त, 2. अवषण आिण ार ितकार म रोप
पुरवणी पैदास, 3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
पु तका P: 1. वन पती या अंगकांम ये न व िथनांचे माण अ यास कर या या प ती व
ि या यांचा अ यास करणे, 2. वन पत या वाढी या िविवध अव थांवर तणां या
होणा या पिरणामांचे तुलना मक सां यकीय ा पृ थकरण करणे,
3. वपरािगकरण पुंकेसर काढणे आिण परागीकरण प त
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-203 T :1. िकटकशा पिरचय, 2. कीड यव थापन, 3. नुकसानकारक िकडी व उपयु त
कीटक
P: 1. कीटका या शरीररचनेचा अ यास करणे, 2. कीटकां या जीवनकमांचा अ यास
23 19.11.2022 AGR-203 T: 1. पीक-संर ण साधने , िनगा व दे खभाल, 2. जैिवक कीडनाशके व यांचे उ पादन
तं , 3. अ नधा ये व कडधा यावरील मुख िकडी
P :1. िपकांवरील नुकसानकारक आिण उपयु त कीटकांचा अ यास, 2. जैिवक
कीडनाशक, रोगनाशकांचा वापर करणे
24 26.11.2022 AGR-203 T: 1. गळीत धा ये व नगदी िपकांवरील िकडी, 2. फळझाडांवरील िकडी,
3. भाजीपा यावरील िकडी
P: 1. िपक संर ण साधनांची ओळख, वापर, दु ती, िनगा राखणे; 2. िपकांवरील
रोगा या ल णांव न रोग ओळखणे
25 27.11.2022 AGR-203 T :1. फु लझाडे आिण पॉिलहाऊसमधील िकडी, 2. वन पती या रोगांची ओळख आिण
मह व, 3. िपका या रोगावर वातावरणाचा पिरणाम
P: 1. बु रशीज य रोगाचा जीवन म अ यासणे
26 03.12.2022 AGR-203 T: 1. बु रशीज य व िजवाणुज य रोग, 2. िवषाणुज य व मायको लाझमाज य रोग, 3.
जैिवक रोगनाशके उ पादनतं
P: 1. फवारणीसाठी कीटकनाशके व बु रशीनाशकाचे ावण तयार करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 32

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स . िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
27 04. 12.2022 AGR-203 T :1. अ नधा ये व कडधा यावरील रोग, 2. गळीत धा ये व नगदी िपकांवरील रोग, 3.
फळझाडांवरील रोग
P: 1. धा य साठवणुकीतील िकड चा अ यास करणे
28 10.12.2022 AGR-203 T: 1. भाजीपा यावरील रोग, 2. फु लझाडे आिण पॉिलहाऊसमधील रोग
P: 1. उं दीर आिण गोगलगाय चा बंदोब त करणे
29 17.12.2022 AGR-203 T: 1. िपकांवरील िकड चे व गकरण व यांचा उ े क हो याची कारणे,
पुरवणी 2. िपकांवरील रोगांचा उ े क हो याची कारणे, 3. िकड सं ह ण, ादु भ वाचा अंदाज व
पु तका यव थापना या आधुिनक प ती
P: 1. अ नधा य, कडधा य, गळीतधा ये व नगदी िपकावरील िकड ची ओळख व
नुकसानीचा कार, 2. अ नधा य, कडधा य, गळीतधा य, व नगदी िपकावरील रोगांची
ओळख व नुकसानीचा कार
30 18.12.2022 AGR-203 T: 1. रोगांचे सव ण, ादु भ वाचा अंदाज व यव थापना या आधुिनक प ती, 2.
पुरवणी िपकांमधील सु कृ म चे यव थापन, 3. अंतगत परी ेबाबत सूचना
पु तका P: 1. फळझाडे , भाजीपाला, फु लझाडे व पॉलीहाऊसमधील िपकांवरील िकड ची
ओळख आिण नुकसानीचा कार, 2. फळझाडे , भाजीपाला, फु लझाडे व
पॉलीहाऊसमधील िपकांवरील रोगांची ओळख आिण नुकसानीचा कार,
3. सु कृ म ची ओळख आिण नुकसानीचा कार
31 24.12.2022 अंतगत परी ा पेपर: 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
32 07.01.2023 AGR-204 T :1. कृ िषशा ाची ओळख, 2. कृ िष-हवामानशा , 3. जमीन
P: 1. पज यमापक, तापमापक, आ तामापक यं ाची ओळख, काय अ यासणे,
2. िबया याला जीवाणुखते, बु रशीनाशकाची बीज ि या करणे
33 08.01.2023 AGR-204 T :1. मशागतीचे उ े श, 2. िबयाणे व बीज ि या, 3. खते व खत यव थापन
P :1. िपकाला पाणी दे या या िविवध प ती, 2. पीक-उ पादनातील िविवध
आ छादकांचा अ यास करणे
34 14.01.2023 AGR-204 T :1. पाणी यव थापन, 2. तणे व तण यव थापन, 3. कोरडवाहू शेती
P :1. शेतातील तणांची ओळख व तणिनयं णा या प त चा, 2. पीकप तीचा अ यास
35 21.01.2023 AGR-204 T :1. िपक व शेती प ती, 2. ऊस-उ पादन तं ान, 3. कापू स-उ पादन तं ान
P :1. ऊसाची सु धािरत जोडओळ व प ा प तीने लागवड करणे
36 22.01.2023 AGR-204 T :1. भुईमुंग उ पादन तं ान, 2. सोयाबीन-उ पादन तं ान, 3. तूर-उ पादन तं ान
P: 1. भुईमुंगातील आंतरमशागतीसाठी िविवध औजारांचा वापर करणे
37 28.01.2023 AGR-204 T :1. तृ णधा य उ पादन तं ान, 2. कडधा य-उ पादन तं ान, 3. गळीतधा य
उ पादन तं ान
P :1. भाताची चारसु ी प तीने लागवड करणे
38 04.02 .2023 AGR-204 T :1. चारािपके उ पादन तं ान, 2. गवतिपके-उ पादन तं ान
1 P: 1. गळीतधा य व कडधा य िपकांम ये गंधक व कॅ शययमचा िज समचा वापर
39 05 .02 .2023 AGR-204 T :1. हवामानातील बदल आिण िपकावरील होणारा पिरणाम व उपाययोजना,
पुरवणी 2. बटाटा उ पादन तं ान, 3. तंबाखू उ पादन तं ान
पु तका P: 1. हवामान बदलांचा िपकां या वाढीवर होणारा पिरणाम अ यासणे, 2. कृ िष
अवजारांची ओळख आिण वापर करणे
40 11 .02 .2023 AGR-204 T :1. शु गरबीट उ पादन तं ान, 2. स ीय शेती उ पादन तं ान, 3. अंतगत व अंितम
पुरवणी परी ेबाबत सूचना
पु तका P: 1. बटाटा बेणे िनवड आिण लागवड करणे, 2. कृ िष संशोधन क ास भेट देऊन
िविवध िपकां या लागवडीचा अ यास करणे, 3. गांडूळखत व स ीय लरी उ पादन
करणे.
अंतगत परी ा पेपर: 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 33

उ ानिव ा पदिवका (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक संपकस
आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान.
02 06 .08 .2022 AGR-225 T: 1. फळे , भाजीपाला आिण फु लांचे मह व 2. फळे , भाजीपाला आिण
फु लझाडांसाठी हवामान, 3. फळे , भाजीपाला आिण फु लझाडांसाठी जमीन
P: 1. बागेचा नकाशा तयार क न आखणी, 2. बागेतील जिमनीची तपासणी व माती
परी ण करणे
03 13 .08 .2022 AGR-225 T: 1. फळझाडे , भाजीपाला व फु लझाडां या लागवडी या प ती, 2. बागेसाठी जिमन
व ितचा िवकास आिण संर ण, 3. बागेची आखणी आिण लागवड
P: 1. बागेतील झाडाझुडपांची ख ा खोदू न लागवड करणे, 2. बागेतील कुं ांची िनवड
क न झाडे लावणे
04 14 .08 .2022 AGR-225 T: 1. झाडां या वाढीसाठी आव यक अ न ये, 2. सि य आिण रासायिनक खतांचा
वापर, 3. बागेसाठी पा याचे िनयोजन
P: 1. बागकामासाठी लागणा या साधनांची ओळख आिण वापर करणे,
2. बागेतील काडीकच यापासून कंपो ट खत तयार करणे
05 20 .08 .2022 AGR-225 T: 1. बागेम ये आ छादनाचा वापर, 2. बागेतील झाडांची छाटणी, वळण आिण
आधार, 3. उ पादन वाढिव या या िवशेष प ती
P: 1. गांडूळखत ( ह मकंपो ट) तयार करणे
06 27 .08 .2022 AGR-225 T: 1. बागेम ये संजीवकांचा वापर, 2. बागेतील आंतरिपके आिण आंतरमशागत, 3.
तणे आिण तणांचे िनयं ण
P: 1. बागेतील झाडांना पाणी दे णे
07 28 .08 .2022 AGR-225 T: 1. बागेतील रोग आिण यांचे िनयं ण, 2. बागेतील िकडी आिण यांचे िनयं ण, 3.
फळांची काढणी व हाताळणी
P: 1. बागेतील झाडांना खते दे णे
08 03 .09 .2022 AGR-225 T: 1. भाजीपाला काढणी व हाताळणी, 2. फु लांची काढणी व हाताळणी,
3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. बागेतील झाडांना आधार दे णे व संर ण करणे
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-226 T: 1. आंबा व काजू उ पादन, 2. केळी, लबू वग य फळझाडांचे उ पादन,
3. नारळ, सु पारी आिण िचकू उ पादन
P: 1. बागेतील झाडांना आधार व वळण दे ण,े 2. बागेतील झाडांना खते दे या या
प तीचा अ यास करणे
11 17 .09 .2022 AGR-226 T: 1. पे , पपई व अंजीर उ पादन, 2. डा ळब व आवळा उ पादन, 3. चच, बोर,
सीताफळ उ पादन
P: 1. पॉलीटनेलम ये भाजीपाला व फु झाडांची रोपे तयार करणे, 2. आंबा मोहोराचे
संर ण करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 34

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
12 24 .09 .2022 AGR-226 T: 1. टोम ॅ टो, वांगी व िमरची उ पादन, 2. कोबीवग य भा यांचे उ पादन,
3. वेलवग य भा यांची उ पादन
P: 1. बोरी या झाडांची छाटणी करणे, 2. फळझाडांचा बहार धरणे
13 25 .09 .2022 AGR-226 T: 1. शगावग य भा यांचे उ पादन, 2. कांदा, लसूण, बटाटा व भडी उ पादन,
3. मूळवग य भा यांचे उ पादन
P: 1. वेलवग य भा यांची बांधणी करणे
14 01.10.2022 AGR-226 T: 1. पालेभा यांचे उ पादन, 2. शेवगा, कढीप ा व हादगा उ पादन,
3. अपारं पिरक भाजीपाला उ पादन
P: 1. कंदवग य फु लझाडांची लागवड करणे
15 02.10.2022 AGR-226 T: 1. गुलाब, झडू , अॅ टर व िझिनया उ पादन, 2. कानशन, जरबेरा व आ कड
उ पादन, 3. शेवंती, डे िलया व गेला डया उ पादन,
P: 1. गुलाबाची छाटणी करणे
16 08.10.2022 AGR-226 T: 1. िनिशगंध, लॅ िडओलस व िलली उ पादन, 2. ज मीनचे उ पादन
P: 1. फळे , भाजीपाला व फु लांची पिरप वते या ल णांव न काढणी करणे
17 15.10.2022 AGR-226 T: 1. फळे , भाजीपाला व फु लांचे वग करण, 2. अितघनता व उ चघनता लागवडी या
पुरवणीपु त प ती, 3. फळे , भाजीपाला व फु लांची साठवणू क
का P: 1. अितघनता प तीने लागवड केले या िपकांना वळण व छाटणी प त चा
अ यास, 2. ा िपका या वळण व छाटणीचा अ यास करणे
18 16.10.2022 AGR-226 T: 1. ा उ पादन, 2. करवंद, फालसा व बेल उ पादन, 3. सफरचं द व ॉबेरी
पुरवणीपु त उ पादन P: 1. फळे व भाजीपाला िपकां या बाजारपेठेचा अ यास
का
19 29.10.2022 AGR-226 T: 1. पॉिलहाऊस व शेडनेटमधील भाजीपाला उ पादन, 2. भाजीपाला िपकांचे
पुरवणीपु त िबजो पादन, 3. अननस व फणस उ पादन
का P: 1. फळे , भाजीपाला व फु ले साठवणू कीसाठी शीत साखळी व शीतक ांचा अ यास
20 05. 11.2022 AGR-226 T: 1. पीअर, पीच व लम उ पादन, 2. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
पुरवणीपु त P: 1. शेडनेटमधील भाजीपाला िपकांचे पाणी व खत यव थापनाचा अ यास
का
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-227 T: 1. रोपवािटका थापनेची कायप ती, 2. रोपवािटकेसाठी जागेची िनवड आिण
पू वतयारी, 3. रोपवािटकेतील मातृ व ृ ांची लागवड आिण संगोपन
P: 1. रोपवािटकेचा आराखडा तयार क न आखणी करणे, 2. रोपवािटकेसाठी
लागणा या साधनांचा अ यास करणे
23 19.11.2022 AGR-227 T: 1. रोपवािटकेतील अिभवृ ीसाठी मा यमे आिण सािह य, 2. रोपवािटकेसाठी
िविवध ह यारे व अवजारे , 3. रोपवािटकेतील अिभवृ ीगृ हे
P: 1. रोपवािटकेमधील अिभवृ ी या मा यमांचा अ यास करणे, 2. वन पत ची
िबयांपासून अिभवृ ी करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 35

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T(Theory): पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P(Practical): कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
24 26.11.2022 AGR-227 T: 1. रोपवािटकेत झाडांची शाखीय अिभवृ ी व ऊितसंवधन, 2. रोपवािटकेतील
झाडांची िबयांपासून अिभवृ ी 3. रोपवािटकेतील अिभवृ ीसाठी संजीवकाचा वापर
P: 1. रोपांची शाखीय प तीने अिभवृ ी करणे, 2. रोपवािटकेत वाफे तयार क न ते
िनजतुक करणे
25 27.11.2022 AGR-227 T: 1. रोपवािटकेत झाडां या कलमा-रोपांचे संर ण, 2. रोपवािटकेतील झाडां या
कलमांची िनगा, 3. कलमा-रोपांचे िव ीसाठी सं करण
P: 1. कलमा-रोपांची पुनल गवड करणे
26 03.12.2022 AGR-227 T: 1. रोपवािटकेतील मजू र यव थापन, 2. कलमा-रोपांचे िव ीसाठी व गकरण व
दशनीय मांडणी, 3. रोपवािटकेतील वाफे आिण अिभवृ ी गृ हांचे िनजतुकीकरणP:
1. रोपवािटकेत अिभवृ ीसाठी संजीवकांची ावणे तयार करणे
27 04. 12.2022 AGR-227 T: 1. लॅ ट लायबरी : संक पना व कायप ती, 2. रोपवािटकेतील वषभरातील
िनिव ठा व कामांचे िनयोजन, 3. रोपवािटकेतील खच चे अंदाजप क व आ थक
िनयोजन P: 1. रोपवािटकेतील अिभवृ ि गृ हांचा अ यास करणे
28 10.12.2022 AGR-227 T: 1. शासना या रोपवािटका िवकास योजना, 2. रोपवािटकेचे अथशा ,
3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. रोपवािटकेतील कामांचे आिण खच चे अंदाजप क तयार करणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपर 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-228 T: 1. परसबाग, 2. बागबिगचा आराखडा, 3. बागेतील सजीव आिण िनज व घटक
P: 1. परसबागेचा आराखडा तयार करणे, 2. ांगणउ ानातील सजीव व िनज व
घटकांचा अ यास करणे
31 24.12.2022 AGR-228 T: 1. बागेतील बांधकामे, 2. िहरवळीचे कार, 3. बागेतील झुडपांचे कार
P: 1. बागेतील झाडांचे संर ण करणे, 2. बागेत िहरवळ (लॉन) तयार करणे
32 07.01.2023 AGR-228 T: 1. कुं पण आिण कडांचे कार, 2. शोिभवंत पानांची आिण फु लांची झुडपे,
3. घरात ठे व यासाठी शोिभवंत झाडांची, िनवड, मांडणी आिण िनगा
P: 1. पा यातील वन पत ची लागवड करणे, 2. जिमनीिशवाय झाडांची लागवड
करणे.
33 08.01.2023 AGR-228 T: 1. िनवडुं गाचे कार, 2. लतावेल चे कार, 3. माड (पाम) आिण बांब ू
P: 1. काचपा ातील बाग तयार करणे
34 14.01.2023 AGR-228 T: 1. ऑिकड, 2. वामन वृ (बोनसाय), 3. पा यात वाढणा या शोिभवंत वन पती
P: 1. टांग यासाठी (हँ गग बा केट) कुं ा तयार करणे
35 21.01.2023 AGR-228 T: 1. े णीय झाडे , 2. ग चीवरील बाग, 3. खडकबाग
P: 1. झाडांपासून बो साय तयार करणे
36 22.01.2023 AGR-228 T: 1. पु परचना, 2. दशनात सहभाग, 3. अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. फु लां या िविवध पु परचनांचा अ यास करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपर 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 36

कृ िष यवसाय यव थापन पदिवका (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक
संपकस आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-217 T : .1कृ िष-अथशा ाचे व प आिण या ती; .2मागणी आिण मागणीचा
िस ांत; .3पुरवठा आिण पुरव ाचा िस ांत
P: .1कृ िषमाला या मागणी, पुरव ाचा अ यास करणे, .2उ पादन खच या
िविवध घटकांचा अ यास करणे
03 13 .08 .2022 AGR-217 T: .1उपयोिगता िव लेषण, .2उ पादन आिण उ पादनाला भािवत करणारे
घटक, .3 यव थापनशा संक पना आिण िवकास
P: .1कृ िष िव पुरिवणा या सं थांचा अ यास करणे, .2कृ िष यवसायातील
अिभलेख,े .3लेखा पु तकांचा अ यास करणे
04 14 .08 .2022 AGR-217 T: .1कृ िष यव थापन संक पना आिण मह व, .2कृ िषसाधन ोत यव थापन,
.3कृ िष यवसायातील िव यव थापन
P: .1कृ िष यवसाय वैय तक अंदाजप क तयार करणे, .2दे शांतगत मुख कृ िष-
बाजारपेठांचा अ यास करणे
05 20 .08 .2022 AGR-217 T: .1कृ िष यवसायासाठी िव लेषणाची साधने , .2कृ िष-िवपणन : या या आिण
या ती, .3शेतीमाला या िव ीची काय
P: .1कृ िषमाला या िव ी यव थेचा अ यास करणे
06 27 .08 .2022 AGR-217 T: .1दे शांतगत िवपणन, .2शेतीमाल बाजार यव थेचा खच,
.3िव ी यव थेतील िनयमन
P: .1कृ िषमाला या गुणव ा मापदं डांचा अ यास करणे
07 28 .08 .2022 AGR-217 T: .1शेतीउ पादनाची िनय त ,गरज ,प ती आिण काय .2कृ िषमाल िनय तीसाठी
बाजारपेठ व मालाचा दज ; .3जागितक यापार व मािहतीतं ान
P: .1कृ िषमाला या आयात, िनय त धोरणाचा अ यास करणे
08 03 .09 .2022 AGR-217 T: .1फळे , भाजीपाला िनय त, .2फु लांची िनय त .3 ,अंतगत व अंितम
परी ेबाबत सूचना
P: .1फळे , भाजीपाला आिण फु लां या िनय तीचा अ यास करणे
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-218 T: .1कृ िषसेवा क ांची गरज; .2सु धािरत वाणांची उ पती व िन मती;
.3रासायिनक खते, रोग आिण कीड ितबंधक औषधे यांचा वापर
P: .1कृ िषसेवा क सु कर यासाठी आव यक बाब ची मािहती घे ण,े
.2कृ िषसेवा क ामाफत पुरिव यात येणा या सु िवधांचा अ यास करणे
11 17 .09 .2022 AGR-218 T: .1कृ िषसेवा क चालिव यासाठी अहता, .2कृ िषसेवा क सु कर याचे िनयम
व िनयामावली, .3कृ िषसेवा क ाचे आ थक िनयोजन
P: .1कृ िषसेवा क ा या कायप तीचा अ यास करणे, .2कृ िषसेवा क ावर
उपल ध िनिव ठांची यादी व कमत िमळिवणे
12 24 .09 .2022 AGR-218 T: .1िनिव ठा-बी-िबयाणे व नसरी रोपे यव थापन, .2िनिव ठा-रोग व
कीडनाशके, इतर रसायने , औजारे , .3िनिव ठा- सचन वापर यं े, इतर सािह य व
सामगी
P: .1कृ िषसेवा क सु करणेसाठी आव यक भांडवल,कजसोयी यांचा अ यास
करणे, .2 क ा या अथशा ाचा अ यास करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 37

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
13 25 .09 .2022 AGR-218 T: .1 यव थापनासाठी लागणारे मनु यबळ व यांि क बळ, .2िनिव ठा िव ी
यव थेतील िविवध काय, .3 िवकेते-खरे दीदार संबंध
P: .1कृ िषसेवा क ाकडू न शेतक या या अपे ांचा अ यास करणे
14 01.10.2022 AGR-218 T: .1िनिव ठांची रोख ,उधार िव ी व यानंतरची हमी, .2िव ी यव थेचा खच व
नफा, .2िनिव ठा िव ी यव थापनामधील काय मता
P: .1कृ िषसेवा क ावरील उपल ध कृ िष-रसायनांची चिलत आिण शा ीय
नावा माणे यादी करणे
15 02.10.2022 AGR-218 T: .1शेती-उ पादनाशी िनगिडत योजना, िशफारशीसंबंधी स ला, .2कृ िष पत-
पुरवठा स ला, .3पीक िनयोजनासंबंधी स ला
P: .1कीटकनाशके, बु रशीनाशके, जीवाणुखते, रासायिनक खते यांचे वग करण
करणे
16 08.10.2022 AGR-218 T: .1कृ िषसेवा क ामाफत दे यात येणा या सेवास ला यासंबंधी मािहती,
.2शेतमाल िव ी यव थेसंबंधी स ला P: कृ िष स ला सेवा क ास भेट दे ऊन
तेथील सेवांची आदश कृ िषसेवा क ातील सेवांशी तुलना करणे
17 15.10.2022 AGR-218 T: .1जागितक यापार संघटन आिण कृ िष यापार, .2कृ िष िव ी
पुरवणीपु तका यव थापनातील बदल, नवीन कायदे आिण िनयमावली, .3कृ िष माला या कमती
P: .1िविवध कृ िष उ ोगांना भेटी व पाहणी अहवाल तयार करणे .2 ,कृ िष वन
शेतीस भेट आिण अहवाल तयार करणे
18 16.10.2022 AGR-218 T: .1कं ाटी शेती ,सामुिहक शेती व सहकारी शेती प ती, .2आप ी यव थापन
पुरवणीपु तका आिण िपक िवमा योजना, .3कृ िष उ ोजकता िवकास
P: .1कृ िष यवसाय सं ापनातील िविवध घटकांचा अ यास करणे
19 29.10.2022 AGR-218 T: .1एका मक अ न ये, पाणी, खते, कीड, रोग आिण िव ी यव थापन,
पुरवणीपु तका .2वनशेती व कृ िष वािनकी, .3चारा िपकांचे अथशा
P: .1िविवध िपकां या लागवड खच चा अ यास करणे
20 05. 11.2022 AGR-218 T: .1कृ िष यवसाय सं ापन व समािव ट घटकांची या ती, .2अंतगत व अंितम
पुरवणीपु तका परी ेबाबत सूचना
P: .1कृ िषसाठी कज पुरवठा ताव तयार करणे
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-219 T : .1कृ िष ि या उ ोगाची गरज, .2 ि यायु त पदाथ ची साठवण व िव ी
.3 ि या उ ोगासाठी भांडवल,
P : .1 ि यायु त उ ोगातील अडचणी आिण वैिश ांचा अ यास करणे,
.2 ि या-उ ोगा या अथशा ाचा अ यास करणे
23 19.11.2022 AGR-219 T: .1 ि या उ ोगासाठी शासकीय योजना, .2 ि यायु त पदाथ ची िनय त
.3दु ध यवसाय
P : .1एखा ा ि या-उ ोगाचा अ यास करणे, .2दु ध यवसायाचा अ यास
करणे
24 26.11.2022 AGR-219 T: .1दु ध यवसायासाठी सोयी-सु िवधा, .2दु ध यवसाय व ि या,
.3कु कुटपालन
P : .1कु कुटपालन यवसायाचा अ यास करणे.2 ,रोपवाटीका यव थापन
प तीचा अ यास करणे.
25 27.11.2022 AGR-219 T : .1कु कुटपालन यव थापन, .2रोपवािटका, .3रोपवािटका यव थापन
P : .1 लोिर ट शॉप यव थापनाचा अ यास करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 38

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
26 03.12.2022 AGR-219 T : .1रोपवािटका उ पादनाचे िवपणन, .2' लोिर ट शॉप'ची थापना आिण
संचालन, .3' लोिर ट शॉप यव थापन
P: .1आप या पिरसरातील कृ िषपयटन थळांची मािहती घे ऊन यांची यादी तयार
करणे
27 04. 12.2022 AGR-219 T : .1कृ िष-पयटनाची मूलत वे, .2कृ िष-पयटन थळाची िन मती, .3िवशेष
पयटन
P : .1किष-पयटन आिण कृ िष- दशनाम ये मािहती-तं ानाचा वापर करणे
28 10.12.2022 AGR-219 T : .1िवशेष कृ िष- दशने, .2कृ िष- दशनासाठी मािहती-तं ानाचा वापर ,
.3अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P : .1कृ िष- दशनआयोिजत कर यासाठी क प आराखडा तयार करणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपर: 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-220 T : .1सं ेषणाची मूलत वे, .2सं ेषणाचे कार, .3सं ेषणातील अडथळे
P : .1सं ेषण च ाचा अ यास करणे, .2लेखी व त डी सं ेषणाचा अ यास करणे
31 24.12.2022 AGR-220 T : .1 भावी सं ेषण, .2 यवसाय सं ेषण, .3उ ेजनांची काय
P : .1सं षणातील अडथ यांचा अ यास करणे, .2जािहरातीसाठी यो य
मा यमाची िनवड करणे
32 07.01.2023 AGR-220 T : .1उ ेजनाची प ती, .2सं थां या संधानाकिरता सं ेषण, .3कृ िष-सं ेषणाची
सारमा यमे
P : .1कृ िष- दशनासाठी सं ेषणाचा वापर करणे, .2कृ िष स ला सेवेसाठी भावी
सं ेषणाचा अ यास करणे
33 08.01.2023 AGR-220 T : .1िनय त उ ेजन, .2संगणक पिरचय, .3संगणकाची अंतगत मािहती
P: .1संगणकातील एम.एस.वडची ओळख क न घे ण.े
34 14.01.2023 AGR-220 T : .1सॉ टवेअरची मािहती, .2म टमीिडया व इंटरनेटची ओळख,
.3कृ िष े ात संगणकाचा वापर
P : .1िपक उ पादनम ये संगणका या वापरासाठी मािहती तयार करणे
35 21.01.2023 AGR-220 T : .1मािहती-तं ानाचा उपयोग, .2डे टा बेस म ॅ नेजमट, .3मािहती-तं ानाचा
वापर
P : .1कृ िष आिण कृ िष यवसायातील वेब साईटची यादी तयार करणे
36 22.01.2023 AGR-220 T : .1शेती यवसायाकिरता इंटरनेटचा वापर, .2अॅगी-इ फॉरम ॅ िट स.3 ,अंतगत
व अंितम परी ेबाबत सूचना
P : .1फळे , भाजीपाला, फु लबाजारातील मागील दरांची मिहनावार मािहती एक
क न दरां या चढ-उताराचा अ यास करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपर: 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 39

कृ िष-प कािरता पदिवका (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक
संपकस आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-221 T: 1. कृ िष-प कािरता, .2कृ िष प कािरतेची त वे .3कृ िष प कािरतेची उि टे
P: .1महारा ातील मराठी दै िनकांतील मािहतीचे िव लेषण करणे, .2शेतीिवषयक
मािसकांचा अ यास करणे .
03 13 .08 .2022 AGR-221 T: .1कृ िष-प कािरतेची काय, .2बातमी, .3कृ िष-प कािरतेचे व प
P: .1महारा ातील शेतीिवषयक दै िनकातील/मािसकातील संपादकीय लेखांचा
अ यास करणे ,
.2 आकाशवाणी/दू रदशन वरील शेतीिवषयक कायकमांची मािहती घेणे
04 14 .08 .2022 AGR-221 T: .1कृ िष-प कािरतेचे कार, .2मा यमां या काय लयाचे व प, .3वृ प ांची
मांडणी व सजावट
P: .1 गितशील शेतक याची आिण कृ िष शा ाची मुलाखत घे णे ,
.2शेतीिवषयक वृ लेख /यशोगाथा िलिहणे
05 20 .08 .2022 AGR-221 T: .1चांग या कृ िष-वात हाराचे गुण, .2कृ िष-प कािरतेतील श दयोजना व
वा यरचना, .3मुलाखत-तं आिण मं
P: .1शेतीिवषयक जािहरात चा अ यास करणे.
06 27 .08 .2022 AGR-221 T: .1वृ लेख आिण यशोगाथा .2 ,संपादकीय, .3खास अंक आिण लेखमाला,
P: .1कृ षीिवषयक छायािच े , रे खािच े आिण यंगिच े यांचा अ यास करणे
07 28 .08 .2022 AGR-221 T: .1कृ िष-जािहराती .2 ,िच आिण छायािच , .2कृ िष पुरवणी
P: .1िदले या लेखाचे मुि तशोधन क न सु धािरत त तयार करणे
08 03 .09 .2022 AGR-221 T: .1संपादन .2 ,मू यमापन .3 ,अंतगत व अंितम परी ेबबात सूचना
P: छापील सािह याचे व मजकुराचे मू यमापन करणे.
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-222 T: .1कृ िष-सं ापन, .2सं ापन ितमाणे, .3कृ िष-सं ापन ि या
P: .1संदेशवहन ि या व या िकयेतील घटक ओळखणे. .2आकाशवाणी
सारणासाठी कायकम तयार करणे.
11 17 .09 .2022 AGR-222 T: .1वैय तक सं ापन, .2गट सं ापन, .3समूह सं ापन,
P: .1दू रिच वाणीसाठी योजनेची मािहती दे णारी संिहता तयार करणे,
कृ िषयोजनांची मािहती दे णारी ह तपि का ,घडीपि का ,पु तका तयार करणे
12 24 .09 .2022 AGR-222 T: .1संगणक आिण इले ॉिनक सं ापन, .2कृ िषवा मय, .3नवाचारांचे
सं ापन
P: .1कृ िषयोजनेला िस ी दे णारे िभ ीप क तयार करणे .2कृ िषिवषयक
वृ कथांचा अ यास करणे.
13 25 .09 .2022 AGR-222 T: .1सं ापन सम या, .2कृ िष-प कािरता, .3कृ िष-प कािरता : छापील मा यमे
P: .1सभेला हजर राहू न सभेचा वृ ांत तयार करणे.
14 01.10.2022 AGR-222 T: .1कृ िष प कािरता-इले ॉिनक मा यमे, .2कृ िष-बातमी संकलन, .3बातमी
िलखाणातील द ता
P: .1कृ िष दशनाचे आयोजन व बात या तयार करणे.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 40

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
15 02.10.2022 AGR-222 T : .1बातमी लेखना या प ती, .2बातमीची मांडणी, .3कृ िष-कायकमां या
बात या
P: .1कृ िष काय मांसंबंधी पिरप क तयार करणे
16 08.10.2022 AGR-222 T: .1बातमीची त तयार करणे, .2कृ िष-बात यांचे िनयोजन
P: .1मह वा या य त या मुलाखतीवर आधािरत वृ ांत तयार करणे.
17 15.10.2022 AGR-222 T: .1जनसंपक मा यमांशी िनगडीत कायदे , .2जनसंपक मा यमे आिण समाज ,
पुरवरणीपु तका .3कृ िष-प कािरतेत सामािजक मा यमांचा वापर
P: .1लोकसहभागातून ामसव णात गावाचे िविवध नकाशे तयार करणे ,
.2लोकसहभागातून ामसव णा या िविवध िव लेषण प त चा अ यास क न
आकृ ती रे खाटन करणे
18 16.10.2022 AGR-222 T: 1लोकसहभागातून ाम सव ण )PRA(, .2कलह-संघष यव थापन ,
पुरवरणीपु तका .3नेत ृ वगुण िवकास
P: .1कृ िष उ पादने लोकि य कर यासाठी जािहरात करणे
19 29.10.2022 AGR-222 T: .1बाजारािभमुख कृ िष िव तार, .2प कारीतेची सवसमा य त वे व िस ांत ,
पुरवरणीपु तका .3कृ िष प कारीतेतील संधी आिण मय दा
P: .1िविवध कृ िष उ पादनांची गरज ओळख यासाठी बाजारपेठांचे सव ण
करणे
20 05. 11.2022 AGR-222 T: .1उ ोजकता िवकास, .2अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
पुरवरणीपु तका P: .1 ि या उ ोगाबाबतचा क प अहवाल तयार करणे
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-223 T: .1आधुिनक प कािरतेची मूलत वे आिण कार, .2आधुिनक प कािरतेचे
घटक, .3मािहती-तं ानाचे मायाजाल,
P : .1आधुिनक प कािरते या घटकांचा अ यास करणे, .2मा यम व समाजाचे
नाते यांचा अ यास करणे.
23 19.11.2022 AGR-223 T: .1आंतररा ीय सं ापन व आपण, .2समाज आिण मा यमां या गुं याची
सोडवणू क,
.3आधुिनक मुि त मा यमे
P : .1सजनशील लेखन आिण चालू घडामोड वरील मािहतीचे सादरीकरण करणे,
.2वृ प ातील बात यांचे व गकरण व कृ िषिवषयक छायािच ांचे वणन करणे
24 26.11.2022 AGR-223 T: .1 - ा य मा यमांचे बदलते व प, .2संगणकाचा वापर, .3सायबर
प कािरता
P : .1कृ िष-उ ोगाला भेट दे ऊन या आधारे बातमी व लेख तयार करणे,
.2संकेत थळासाठी लेखन करणे
25 27.11.2022 AGR-223 T : .1िवकास प कािरतेचे बदलते व प .2 ,मा यमांची बदलती आशय घनता ,
.3संशोधनािध ठत आिण शोध प कािरता
P : कृ िष काय लया या भेटीव न वात कन करणे.
26 03.12.2022 AGR-223 T : .1 िश णाचे मह व, .2आंतररा ीय घडामोड चे आव यक सामा य ान,
.3िविवध े ातील थािनक व चालू घडामोडी
P : .1नैस गक आप चे वात कन करणे व वृ प ातून िस ीस पाठिवणे.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 41

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
27 04. 12.2022 AGR-223 T : .1जनसंपक चे प कािरतेतील थान, .2मािहतीपट- िच पट यांची िन मती,
.3म टमेिडया प कािरता
P : दू रिच वाणीसाठी संिहता लेखन करणे,
28 10.12.2022 AGR-223 T : .1फोटो प कािरता, .2मा यमातील आधुिनक यव थापन .3 ,अंतगत व
अंितम परी ेबाबत सूचना
P : .1जनसंपक अिधका याची मुलाखत घे ऊन मुलाखतीचा अहवाल तयार करणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपर: 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-224 T : .1दु ध यवसाय, .2कु कुटपालन, .3शेळी-मढीपालन आिण वराहपालन
P : .1दु ध यवसायासंबंधी यशोगाथा तयार क न ती कृ षीिवषयक मािसकात
िस करणे,
.2यश वी फळ ि या-उ ोगावर लेख तयार क न तो वृ प ाम ये िस करणे.
31 24.12.2022 AGR-224 T : 1. रोपवािटका, .2म यशेती, .3सि य खते
P : .1म यबीज क ाला भेट दे ऊन वृ प ासाठी बातमी तयार करणे, .2वाईनरी
उ ोगािवषयी मािहती दे णारी मुलाखत िस करणे.
32 07.01.2023 AGR-224 T : .1फु लशेती, .2कृ िष-पयटन, .3इतर पू रक उ ोग
P : .1दू रिच वाणीसाठी फळरोपवािटका यवसायाची मािहती दे णारी संिहता तयार
करणे, .2 ि या उ ोगातील अडचण वर लेख िलिहणे.
33 08.01.2023 AGR-224 T : .1िविवध शासकीय योजना, .2भारतीय शेती, .3फळे आिण भाजीपाला
यावरील ि या
P : .1शेळी-मढीपालन उ ोगािवषयी मािहती दे णारा कायकम आकाशवाणीव न
सािरत करणे.
34 14.01.2023 AGR-224 T : .1धा य- ि या, .2ऊस- ि या, .3औषधी व मसाला वन पित- ि या
P: .1हिरतगृ हाम ये फु लशेती करणा या उ ोजकाकडू न फु लां या िव ी यव थेची
मािहती िमळवून यावर वृ कथा िलिहणे.
35 21.01.2023 AGR-224 T : .1म य- ि या, .2 ा वाईन-उ ोग, .3िविवध शासकीय योजना
P : .1 ि या उ ोगासाठी लागणारी कागदप े लोकांना मािहत हो यासाठी
िभ ीप के तयार करणे.
36 22.01.2023 AGR-224 T: .1 क प अहवाल, .2 ि या-उ ोगांसाठी आव यक परवाने .3 ,अंतगत व
अंितम परी ेबाबत सूचना
P: .1पू रक उ ोगांसाठी असणा या शासकीय योजनांची मािहती दे णारी घडीपि का
तयार करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपर: 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 42

फळबागा पदिवका िश णकम (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक
संपकस आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-205 T: .1 फळबागा लागवडीसाठी वाव व महारा ातील फळबागा िवभाग,
.2फळबागांसाठी यो य हवामान व जमीन, .3फळाबागा लागवडीसाठी जागेची
िनवड
P: .1 फळबागा लागवडीसाठी जमीनीची िनवड, आखणी आिण लागवड,
.2फळझाडांची छाट कलम, गुटी कलम व दाब कलमाने अिभवृ ी करणे
03 13 .08 .2022 AGR-205 T: .1 फळबागांचे िनयोजन, आखणी आिण लागवड प ती, .2कोरडवाहू
फळबागांचे यव थापन, .3 फळबागेतील मशागती या प ती
P: .1 भेट व शडा कलम व डोळा भ न अिभवृ ी, .2लागवडीसाठी ख ा खणणे
आिण भरणे
04 14 .08 .2022 AGR-205 T: .1फळझाडांसाठी अ नांशांची गरज आिण पाणीपुरवठा, .2फळबागांतील
तणांचे िनयं ण, .3फळबागांची छाटणी आिण वळण दे या या प ती
P : .1फळबागेची लागवड आिण झाडांना आधार दे ण,े .2फळबागांसाठी पाणी
आिण खते दे या या प त चा अ यास करणे
05 20 .08 .2022 AGR-205 T: .1डो यांमधील फळांकुरांची िन मती, .2फळांची गळ, गळी या अव था,
कारणे आिण उपाययोजना .3 ,फळांची िवरळणी ,िवरळणीची गरज आिण
कायप ती
P: 1. फळझाडांची छाटणी करणे आिण वळण दे ण,े 2. फळांची िवरळणी, गरज
आिण कायप ती
06 27 .08 .2022 AGR-205 T : .1फळबागांसाठी संजीवकांचा वापर, .2फळझाडां या कमी उ पादकतेची
कारणे व उपाययोजना, .3फळांची काढणी, वगवारी, प ॅ कग आिण िव ी यव था
P: .1फळझाडांसाठी लागणा या संजीवकांचे ावण तयार करणे
07 28 .08 .2022 AGR-205 T: .1िबयांची सु ताव था आिण उगवणश ती, .2फळझाडां या शाखीय
अिभवृ ी या प ती, .3रोपवािटकेतील अिभवृ ि गृ हे
P: .1फळांची प वता तपासणी, काढणी, तवारी आिण प ॅ कग करणे
08 03 .09 .2022 AGR-205 T: .1फलो ान िवकासातील रोपवािटकेचे मह व, .2शासना या फलो ान
िवकास योजना .3 ,अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना.
P: .1रोपवािटका थापन कर यासाठी आराखडा तयार करणे आिण
अिभवृ ि गृ हांचा अ यास करणे
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-206 T: .1आंबा उ पादन तं ान, .2केळी उ पादन तं ान, .3 ा -उ पादन तं ान
P: .1इनिसटू प तीने आं याची लागवड करणे आिण गावठी आं याचे सु धािरत
जातीत पांतर करणे, .2बाड िम ण आिण बोड पे ट तयार करणे आिण ितचा
वापर करणे
11 17 .09 .2022 AGR-206 T: .1सं ा उ पादन तं ान, .2मोसंबी उ पादन तं ान, .3 लबू-उ पादन तं ान
P: .1फळबागेतील आंतरमशागत व तणिनयं ण करणे, .2आंबा मोहोराचे संर ण
करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 43

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
12 24 .09 .2022 AGR-206 T: .1पपनस उ पादन तं ान, .2 ेपफु ट उ पादन तं ान, .3डा ळब-उ पादन
तं ान
P: .1 ा वेल ची एि ल छाटणी करणे, .2 ा बागेवर कीटकनाशकांचे आिण
रोगनाशकांचे ावण तयार क न फवारणे
13 25 .09 .2022 AGR-206 T: .1पे उ पादन तं ान, .2पपई उ पादन तं ान, .3अंजीर-उ पादन तं ान
P: .1आं या या झाडांना क टारची ि या करणे
14 01.10.2022 AGR-206 T: .1बोर उ पादन तं ान, .2सीताफळ उ पादन तं ान, .3रामफळ-उ पादन
तं ान
P: .1 ा वेल ची ऑ टोबर छाटणी करणे आिण खोडावर गड लग करणे
15 02.10.2022 AGR-206 T: .1क लगड उ पादन तं ान, .2खरबू ज उ पादन तं ान, .3िबबा-उ पादन
तं ान
P: .1फळझाडांना बहार ि टमट दे णे
16 08.10.2022 AGR-206 T : .1जांभूळ उ पादन तं ान, .2 चच-उ पादन तं ान
P: .1फळझाडांना खते व पाणी दे या या प ती अ यासणे
17 15.10.2022 AGR-206 T : .1चे री उ पादन तं ान, .2सफरचं द उ पादन तं ान .3पीअर ,पीच , लम
पुरवणीपु तका उ पादन तं ान
P: .1िबया याची सु ताव था न ट कर या या प त चा अ यास करणे .2 ,रोग
िकड चा ादु भ व असले या बागांना भेट दे णे
18 16.10.2022 AGR-206 T : .1 ॅगन ू ट व नोनी ु ट उ पादन तं ान .2 बेलफळ उ पादन तं ान,
पुरवणीपु तका .3चहा उ पादन तं ान
P: .1फळां या साठवणुकीत होणारे भौितक व रासायिनक बदलांचा अ यास
करणे ,
19 29.10.2022 AGR-206 T : .1सु गंधी वन पती उ पादन तं ान .2 ,औषधी वन पती उ पादन तं ान,
पुरवणीपु तका 3. मधमाशापालन
P: .1फळ ीया उ ोगास भेट दे णे
20 05. 11.2022 AGR-206 T : .1घन लागवड आिण िमडो ऑचड प ती .2 ,अंतगत व अंितम परी ेबाबत
पुरवणीपु तका सूचना
P: .1औषधी व सु गंधी वन पत ची ओळख आिण अ यास करणे
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-207 T : .1काजू उ पादन तं ान, .2िचकू उ पादन तं ान, .3नारळ-उ पादन
तं ान
P: .1 ॉबेरीची रोपापासून लागवड करणे, .2िचकू फळांची पिरप वतेची ल णे
बघून काढणी करणे
23 19.11.2022 AGR-207 T : .1सु पारी उ पादन तं ान, .2अननस उ पादन तं ान, .3कॉफी-उ पादन
तं ान
P: .1फळझाडांना वळण आिण आधार दे ण,े .2गावठी आव या या रोपांवर
डोळा भरणे
24 26.11.2022 AGR-207 T : .1रबर उ पादन तं ान, .2ऑईलपाम (ते यामाड (उ पादन तं ान,
.3 ॉबेरी-उ पादन तं ान

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 44

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
P: .1फळांची िवरळणी क न संजीवकांचा वापर करणे, .2िचकूची भेट कलमाने
अिभवृ ी करणे
25 27.11.2022 AGR-207 T : .1िलची उ पादन तं ान, .2अॅ होकॅ डो उ पादन तं ान, .3आवळा-
उ पादन तं ान
P: .1फणसाची आिण काजू ची अिभवृ ी करणे,
26 03.12.2022 AGR-207 T : .1कोकम उ पादन तं ान, .2प ॅ शनफू ट उ पादन तं ान, .3फणस-उ पादन
तं ान
P: .1कलमां या खोडाभोवती आ छादन आिण कलमावर सावली करणे
27 04. 12.2022 AGR-207 T : .1करवंद उ पादन तं ान, .2फालसा उ पादन तं ान, .3चारोळी-उ पादन
तं ान
P : .1फळझाडांवरील िकडी ओळखू न यांचा बंदोब त करणे
28 10.12.2022 AGR-207 T : कवठ उ पादन तं ान, .2कमरख ( टार अॅपल-(उ पादन तं ान .3 ,अंतगत
व अंितम परी ेबाबत सूचना
P : फळझाडांवरील रोग ओळखू न यांचा बंदोब त करणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपर: 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-208 T : .1फळांचे उ पादन, .2फळांची काढणीनंतर होणारी नासाडी व यव थापन,
.3फळांची काढणी, तवारी आिण प ॅ कग
P: .1फळांची पिरप वता ओळखू न फळांची काढणी करणे, .2फळांची तवारी
करणे
31 24.12.2022 AGR-208 T : .1फळांची साठवण, वाहतूक आिण िव ी यव था, .2फळ ि या आिण
फळांची िनय त, .3आंबा आिण केळी
P: .1फळांचे प ॅ कग करणे, .2फळांची साठवण करणे
32 07.01.2023 AGR-208 T : .1 लबू वग य फळे आिण ा ,े .2िचकू, पे आिण पपई, .3डा ळब, बोर,
सीताफळ, अंजीर आिण आवळा
P: .1फळे हवाबंद ड यात िटकिवणे, .2फळांपासून जॅ म, जेली आिण माम लेड
तयार करणे
33 08.01.2023 AGR-208 T : .1 ॉबेरी, िलची, आिण अननस .2फळां या िकयेची आव यकता,
.3फळां या िकयेची मूलत वे आिण कायप ती
P: .1फळांचे मुरंबे आिण पाकवलेले पदाथ तयार करणे
34 14.01.2023 AGR-208 T : .1फळे हवाबंद ड यात िटकिवणे, .2फळांपासून जॅ म, जेली, माम लेड तयार
करणे; .3फळांचे मुरंबे आिण पाकवलेले पदाथ तयार करणे
P: .1फळां या रसापासून सरबत तयार करणे
35 21.01.2023 AGR-208 T : .1फळांचे रस आिण सरबते तयार करणे, .2फळांपासून लोणची आिण
चट या तयार करणे आिण फळे वाळिवणे, .3िशरका तयार करणे
P: .1फळांपासून लोणची आिण चट या तयार करणे
36 22.01.2023 AGR-208 T: .1फळांपासून उपपदाथ तयार करणे, .2फळांपासून म िन मती .3 ,अंतगत व
अंितम परी ेबाबत सूचना
P: .1फळे सु कवून साठवणे करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपर: 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 45

भाजीपाला पदिवका िश णकम (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक
संपकस आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-209 T: .1भाजीपाला लागवडीचे मह व आिण वाव; .2भाजीपाला लागवडीखालील
े , उ पादन आिण उ पादकता; .3भाजीपाला लागवडीसाठी जमीन आिण
हवामान
P: .1परसबागेची आखणी करणे, .2भाजीपाला िपकां या िबयाणांची ओळख
क न घे णे
03 13 .08 .2022 AGR-209 T: .1भाजीपाला िपकांचे वग करण, .2भाजीपाला-उ पादनाचे कार,
.3भाजीपाला अिभवृ ीची मूलत वे आिण कायप ती
P: .1िबया यांची उगवणश ती तपासून उगवणपू व ि या करणे,
.2गादीवा यावर रोपे तयार करणे
04 14 .08 .2022 AGR-209 T: .1भाजीपाला उ पादनात जाितवंत िबया याचे मह व, .2भाजीपाला
िबया याची सु ताव था आिण उगवण श ती, .3भाजीपाला रोपवािटका
यव थापन
P : भाजीपा यासाठी खते व पाणी दे या या प त चा अ यास करणे
05 20 .08 .2022 AGR-209 T: .1िबगरहं गामी भाजीपाला लागवड, .3भाजीपाला िपकां या लागवड प ती, .3
भाजीपाला िपकांमधील पीक प ती
P: .1भाजीपा यावरील कीड व रोगांची ओळख आिण िनयं ण करणे
06 27 .08 .2022 AGR-209 T : .1भाजीपाला िपकांसाठी खतांचे यव थापन, .3भाजीपा यासाठी पाणी
यव थापन, .3भाजीपाला पीक-संर ण
P: .1भाजीपा यातील तणांचे िनयं ण करणे
07 28 .08 .2022 AGR-209 T: .1भाजीपाला िपकांमधील आंतरमशागत, .2भाजीपाला िपकांना वळण आिण
आधार दे ण,े .3भाजीपाला िपकां या फळधारणेतील सम या आिण उपाययोजना
P: .1भाजीपाला िपकांना वळण आिण आधार दे णे
08 03 .09 .2022 AGR-209 T: .1भाजीपाला िपकांम ये संजीवकांचा वापर, .2भाजीपाला पीक लागवडीचे
अथशा .3 ,अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: .1भाजीपाला िपकांत संजीवकांचे ावण तयार क न वापरणे
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-210 T: .1टोम ॅ टो उ पादन तं ान, .2वांगी उ पादन तं ान, .3िमरची, ढोबळी
िमरची आिण प ॅ पिरका-उ पादन तं ान
P: .1टोम ॅ टो याझाडांना आधार दे ण,े .2टोम ॅ टोवरीलफळ पोखरणा या अळीचे
िनयं ण करणे
11 17 .09 .2022 AGR-210 T: 1. काकडी, घे रकीन, ढे मसा उ पादन तं ान, 2. दोडका, घोसाळी आिण
पडवळ उ पादन तं ान, 3. दु धी-भोपळा, कारली आिण चोचो-उ पादन तं ान
P: 1. िमरचीतील फळगळ कमी कर यासाठी संजीवकांचा वापर करणे,
2. काकडीवग य िपकांवरील पाने पोखरणा या अळीचा बंदोब त करणे
12 24 .09 .2022 AGR-210 T: .1क लगड आिण खरबू ज उ पादन तं ान, .2तांबडा भोपळा आिण कोहळा
उ पादन तं ान, .3घे वडा-उ पादन तं ान
P: .1भोपळावग य भा यांची पॉिलब ॅ गम येरोपे तयार करणे, .2क लगड, खरबू ज
फळांची प वता तपासून काढणी करणे
13 25 .09 .2022 AGR-210 T: 1. वाल (पावटा) उ पादन तं ान, 2. चवळी आिण गवार उ पादन तं ान,

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 46

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
3. वाटाणा-उ पादन तं ान
P: 1. वाटा यावरील भुरी रोगाचे िनयं ण करणे
14 01.10.2022 AGR-210 T: .1बीट ट उ पादन तं ान, .2शेवगा आिण कढीप ा उ पादन तं ान,
.3त डली, करटोली आिण परवल-उ पादन तं ान
P: .1 शतावरी िपकाची काढणी करणे
15 02.10.2022 AGR-210 T: .1शतावरी उ पादन तं ान, .2अ वगंधा उ पादन तं ान, .3आले आिण
अळू -उ पादन तं ान
P: .1शेवगा िपकाची छाटणी करणे
16 08.10.2022 AGR-210 T : .1हळद उ पादन तं ान, .2कोरफड आिण रानवांगी-उ पादन तं ान
P: .1आले आिण हळद यां या लागवडी या प त चा अ यास करणे
17 15.10.2022 AGR-210 T : .1भाजीपाला बीजो पादना या िविवध प ती, .2वेलची आिण हॅ नीला
पुरवणीपु तका उ पादन तं ान .3 ,दालिचनी आिण ऑल पायसेस उ पादन तं ान
P: .1भाजीपा या या बीज रचनेचा अ यास क न उगवण आिण साठवणीचा
अ यास करणे .2 ,िविवध भाजीपाला िपकां या जात िनहाय िबयाणांची ओळख
आिण अ यास करणे
18 16.10.2022 AGR-210 T: 1. जायफळ आिण जायप ी उ पादन तं ान, 2. लवंग आिण काळी िमरी
पुरवणीपु तका उ पादन तं ान, 3. बडीशोप आिण इसबगोल उ पादन तं ान
P: 1. िविवध मसाला िपकां या िबयाणांची व जात ची ओळख आिण अ यास
करणे
19 29.10.2022 AGR-210 T : .1जीरे आिण मोहरी उ पादन तं ान, .2केशर उ पादन तं ान ,
पुरवणीपु तका .3ट ॅ िपओका उ पादन तं ान
P: .1भाजीपाला िबयाणे उ पादन क ास भेट दे ऊन F 1हाय ीड सीड ॉड शनचा
अ यास करणे व िबयाणे ि या आिण प ॅ कगची मािहती घे णे
20 05. 11.2022 AGR-210 T : .1सु रण व कणगर उ पादन तं ान, .2अतंगत आिण अंितम परी ेबाबत
पुरवणीपु तका सूचना
P: .1मसाला िपकां या बागेला भेट दे ऊन मसाला िपकांची ओळख व अ यास
करणे
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-211 T : .1पानकोबी, लालकोबी आिण चायनीज कोबी, .2फु लकोबी उ पादन
तं ान, .3नवलकोल-उ पादन तं ान
P: .1कोबीवग य भा यांची पॉिलटनेलम ये रोपे तयार करणे, .2बटा ाची
लागवड करणे
23 19.11.2022 AGR-211 T: .1बोकाली आिण बु से स ाऊट उ पादन तं ान, .2भडी उ पादन तं ान,
.3बटाटा-उ पादन तं ान
P: .1कां ा या िपकावर काढणीपू व ि या करणे, .2रता याची लागवड करणे
24 26.11.2022 AGR-211 T: .1कांदा उ पादन तं ान, .2लसूण उ पादन तं ान, .3रताळी-उ पादन
तं ान
P: .1भडीची काढणी व तवारी करणे, .2पालक आिण मेथीची लागवड करणे
25 27.11.2022 AGR-211 T: .1गाजर उ पादन तं ान, .2मुळा उ पादन तं ान, .3शलगम (ट नप-(
उ पादन तं ान
P: .1सफेद मुसळीची लागवड करणे
26 03.12.2022 AGR-211 T : .1सफेद मुसळी उ पादन तं ान, .2पालक उ पादन तं ान, .3मेथी-
कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 47
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
उ पादन तं ान
P: .1 धगरी आ ळबी उ पादनासाठी बेड भरणे
27 04. 12.2022 AGR-211 T: .1को थबीर उ पादन तं ान, .2ले ूस उ पादन तं ान, .3मश म-
उ पादन तं ान
P: .1बेबीकॉनची प वता ओळखू न काढणी करणे
28 10.12.2022 AGR-211 T: .1बेबीकॉन उ पादन तं ान, .2झुिकनी-उ पादन तं ान .3 ,अंतगत आिण
अंितम परी ेबाबत सूचना
P: .1भाजीपाला-उ पादन खच काढणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपर: 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-212 T: .1भाजीपाला काढणी, .2भाजीपाला काढणीनंतर होणारी नासाडी,
.3भाजीपाला काढणीनंतरचे यव थापन
P: .1भाजीपा याची काढणी करणे, .2भाजीपा याची तवारी करणे
31 24.12.2022 AGR-212 T: .1भाजीपा याची तवारी आिण प ॅ कग, .2भाजीपा याची साठवण,
.3वांगीकुळातील भाजीपाला
P: .1भाजीपा याचे प ॅ कग करणे, .2भाजीपा याची शीतक ात साठवण करणे
32 07.01.2023 AGR-212 T: .1काकडी, भोपळा, शगवग य भाजीपाला व बेबीकॉन, .2कोबीवग य
भाजीपाला, .3कंदवग य, मूळवग य व बहु वष य भाजीपाला
P: .1कंदवग य भा यांची साठवण करणे, .2भाजीपा याची वाहतूक करणे
33 08.01.2023 AGR-212 T: .1भडी, पालेभा या व मश म, .2भाजीपा याची वाहतूक, .3भाजीपा याची
िव ी यव था
P: .1भाजीपा याची िव ी करणे
34 14.01.2023 AGR-212 T: .1भाजीपा याची िनय त, .2भाजीपाला ि या उ ोग, .3शासकीय
भाजीपाला िवकास योजना
P: .1टोम ॅ टोचे ि यायु त पदाथ तयार करणे
35 21.01.2023 AGR-212 T: .1भाजीपाला िकयेची आव यकता, .2भा या हवाबंद ड यात िटकिवणे,
.3भा यांपासून लोणची तयार करणे
P: .1भाजीपा याची सु कवणी करणे
36 22.01.2023 AGR-212 T: .1भाजीपाला सु किवणे आिण ि यायु त पदाथ, .2टोम ॅ टोचे ि यायु त
पदाथ तयार करणे .3 ,अतंगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: .1िनय तीसाठी भाजीपा याची तयारी करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपर: 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 48

फुलशे ती आिण ांगणउ ान पदिवका (ऑग ट 2022 ते जानेवारी 2023)
संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
01 01 .08 .2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक
संपकस आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान
02 06 .08 .2022 AGR-213 T : 1. फु लबागा लागवडीचे मह व, सम या आिण उपाययोजना,
2. फु लशेतीसाठी यो य हवामान व जमीन 3. महारा ातील फु लशेती िवभाग,
P: 1. फु लां या बाजाराला भेट, 2. हवामानानुसार महारा ातील फु लशेती
िवभागांचा अ यास करणे
03 13 .08 .2022 AGR-213 T: 1. फु लशेतीसाठी जागेची िनवड, 2. फु लशेतीचे िनयोजन, आखणी आिण
लागवड प ती, 3. फु लझाडासाठी पोषक अ न ये आिण खते
P: 1. फु लझाडांसाठी खते दे या या प त चा अ यास करणे, 2. फु लझाडांसाठी
पाणी दे या या प त चा अ यास करणे
04 14 .08 .2022 AGR-213 T: 1. फु लझाडांचे पाणी यव थापन, 2. फु लझाडांम ये फु ले ये याची ि या,
3. फु लझाडांची लिगक अिभवृ ी
P : 1. फु लझाडांची अिभवृ ी करणे, 2. फु लझाडांची पुनल गवड करणे
05 20 .08 .2022 AGR-213 T: 1. फु लझाडांची शाखीय अिभवृ ी, 2. बागेत करावयाची सवसाधारण कामे,
3. उ पादनवाढीसाठी उपचार प ती
P: 1. बागेतील झाडांची छाटणी क न आकार दे णे
06 27 .08 .2022 AGR-213 T : 1. फु लशेतीम ये संजीवकांचा वापर; 2. कंदांचे कार आिण यांची साठवण;
3. फु लांचे काढणीनंतरचे तं ान
P: 1. फु लझाडांम ये संजीवकांचा वापर करणे
07 28 .08 .2022 AGR-213 T: .1फु लशेतीम ये पॉिलहाऊसचे मह व, .2हिरतगृ हात फु लझाडांची लागवड, .3
हिरतगृ हातील पीकसंर ण
P: .1फु लां या उ पादनवाढीवर खास उपचार प त चा अ यास करणे
08 03 .09 .2022 AGR-213 T: .1हिरतगृ हातील फु लांची काढणी, हाताळणी व िव ी यव था, .2हिरतगृ हांचे
िविवध उपयोग .3 ,अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: पॉिलहाऊसचे कार अ यासणे, फु लझाडांची लागवड करणे
09 10 .09 .2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
10 11 .09 .2022 AGR-214 T: .1गुलाब उ पादन तं ान, .2शेवंती-उ पादन तं ान
P: .1गुलाबाची डोळे भ न अिभवृ ी करणे, गुलाबाची छाटणी करणे
11 17 .09 .2022 AGR-214 T: .1िनिशगंध उ पादन तं ान, .2 लॅ िडओलस-उ पादन तं ान
P: .1हं गामी फु लझाडांची शडा खुडणी करणे, .2मोगरावग य फु लझाडांची छाटणी
करणे
12 24 .09 .2022 AGR-214 T: .1लीली उ पादन तं ान, .2अॅ टर-उ पादन तं ान
P: .1 ट ँ डड शेवंती या उ पादनासाठी क यांची खुडणी करणे .2 ,अबोली ,क हे र
व तगर फु लझाडांची लागवड करणे
13 25 .09 .2022 AGR-214 T: .1झडू उ पादन तं ान, .2गेला डया उ पादन तं ान
P: .1कमळ आिण पालिललीची लागवड करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 49

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
14 01.10.2022 AGR-214 T: .1िझिनया-उ पादन तं ान .2 ,मोगरावग य फु लझाडांचे उ पादन तं ान
P: .1फु लझाडां या कंदाची काढणी व साठवण करणे
15 02.10.2022 AGR-214 T: .1अबोली उ पादन तं ान, .2क हे र उ पादन तं ान
P: .1पॉिलहाऊसमधील िपकांवरील िकड चे िनयं ण करणे
16 08.10.2022 AGR-214 T: .1तगर उ पादन तं ान, .2कदळी उ पादन तं ान, .3इतर कंदवग य फु लांचे
उ पादन तं ान
P: .1पॉिलहाऊसमधील िपकांवरील रोगांचे िनयं ण करणे
17 15.10.2022 AGR-214 T: .1फु लिपकां या बीजो पादन प ती, .2फु लझाडातील िवकृ ती आिण याचे
पुरवणीपु तका िनयं ण, .3शहरी ांगण उ ान
P: .1फु लां या िबजो पादन े ास भेट दे ऊन अहवाल तयार करणे .2 ,शहरी
उ ानांना भेटी दे ऊन वेगवेग या बागांचा आराखडा, घटक, शोभीवंत झाडे , फु ले,
बागांचे कार यांचा अ यास .िनम ती कामात सहभाग व अहवाल तयार करणे
18 16.10.2022 AGR-214 T: .1कमी जागेतील बगी याचे िनयोजन, .2रॉक गाड स, .3उभट आकारा या
पुरवणीपु तका बागा
P: .1टे रारीयम तयार करणे
19 29.10.2022 AGR-214 T: .1हँ ग ग गाड स, .2टे रारीयम कवा बॉटल गाड स, .3टफ व टफ यव थापन
पुरवणीपु तका P: .1टफ िनम ती क पास भेट व सिच अहवाल तयार करणे
20 05. 11.2022 AGR-214 T: .1 टे ज डे कोरेशन व पु प दशन, .2अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
पुरवणीपु तका P: .1उभट बाग, टे ज डे कोरे शन तयार करणे, पु प दशनातुन सहभाग, सिच
अहवाल तयार करणे
21 12. 11.2022 अंतगत परी ा पेपर: 2 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
22 13.11.2022 AGR-215 T : .1कानशन उ पादन तं ान, .2जरबेरा-उ पादन तं ान
P: .1पॉिलहाऊसम ये जरबेराची लागवड करणे, .2पॉिलहाऊसम ये कानशनची
लागवड करणे
23 19.11.2022 AGR-215 T: .1ऑ कड उ पादन तं ान, .2डे झी-उ पादन तं ान
P: .1हं गामी फु लझाडांची लागवड करणे, .2बहु वष यू फु लझाडांची लागवड करणे
24 26.11.2022 AGR-215 T: .1अँ थुिरअम उ पादन तं ान, .2डे िलया-उ पादन तं ान
P : .1कंदवग य फु लझाडांची लागवड करणे, .2अपारं पिरक फु लझाडांची
लागवड करणे
25 27.11.2022 AGR-215 T: .1 ेिल झया उ पादन तं ान, .2अँिट हनम-उ पादन तं ान
P: .1फु लझाडांवरील िकड चे िनयं ण करणे
26 03.12.2022 AGR-215 T: .1ना ससस उ पादन तं ान, .2 टॉक-उ पादन तं ान
P: .1फु लझाडांवरील रोगांचे िनयं ण करणे
27 04. 12.2022 AGR-215 T: .1िज सोिफला उ पादन तं ान, .2 ट ॅ िटस-उ पादन तं ान
P: .1 काढणीनंतर फु ले िटकिव यासाठी रासायिनक ावणांचा वापर करणे

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 50

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक ा यि क स ः P: कायपु तकाः वेळ दु पारी 14:00 ते 17:00 वाजता
28 10.12.2022 AGR-215 T: .1गुलटोप उ पादन तं ान, .2कॉन लॉवर उ पादन तं ान, .3 वीट
सु लतान-उ पादन तं ान
P: .1फु लझाडांम ये संजीवकांचा वापर करणे
29 17.12.2022 अंतगत परी ा पेपर: 3 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)
30 18.12.2022 AGR-216 T: .1फु लांची पिरप वता, .2फु ले पिरप व कर या या प ती, .3फु ले
िटकिव यासाठी वातावरणाचे यव थापन
P: .1फु लांची काढणी आिण हाताळणी करणे, .2फु लांची तवारी आिण प ॅ कग
करणे
31 24.12.2022 AGR-216 T: .1फु लांची काढणी, हाताळणी आिण तवारी; .2फु ले साठिव या या प ती;
फु लांचे प ॅ कग, वाहतूक आिण िव ी यव था
P: .1गुलाबापासून गुलकंद ,जॅ म आिण जेली तयार करणे, .2िविवध
पु परचनांचा अ यास करणे
32 07.01.2023 AGR-216 T: 1. फु लांपासून ि यायु त पदाथ तयार करणे, 2. शु क फु ले आिण यां या
िविवध रचना, 3. पु परचना
P: 1. उ ानाचे िविवध कार आिण प ती अ यासणे, 2. उ ानातील सजीव
घटकांचा अ यास करणे
33 08.01.2023 AGR-216 T: 1. उ ानातील िनज व घटक, 2. उ ानातील िहरवळ, 3. उ ानातील वृ
आिण झुडपे
P: 1. उ ानातील िनज व घटकांचा अ यास करणे
34 14.01.2023 AGR-216 T: 1. उ ानातील कुं पणे आिण िकनारी; 2. उ ानातील हं गमी फु लझाडे ,
3. उ ानातील िनवडुं ग आिण रसाळ वन पती
P: 1. उ ानात रॉकरी तयार करणे
35 21.01.2023 AGR-216 T: .1 ांगण उ ानाची मुलत वे .2उ ानाचे कार, .3उ ानाचे िनयोजन आिण
आराखडा ,
P: .1उ ानात िहरवळ आिण झाडा झुडपांची लागवड करणे
36 22.01.2023 AGR-216 T : 1. उ ानाचा नमुना क प आिण उभारणी, 2. उ ानाची िनगा आिण
दे खभाल, 3 अंतगत व अंितम परी ेबाबत सूचना
P: 1. उ ानाचे िनयोजन आिण नमुना आराखडा तयार करणे
37 28.01.2023 अंतगत परी ा पेपर: 4 (बौि क 20 गुण + ा यि क 20 गुण)

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 51

पय वरण अ यास (2022-2023)

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ सकाळी 10:00 ते 13:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक
01 13.08.2022 संयु त संपकस : मु त कृ िष-िश णाची संक पना आिण वाटचाल, वा षक
संपकस आराखडा आिण पु तकांचे िवतरण, सूचना, शंका-समाधान.
02 14.08.2022 EVS-201 1. पय वरण संक पना 2. पय वरण व समाज पर परसंबंध
03 20.08.2022 EVS-201 1. संर ण, संवधन, िनसग व पय वरण 2. नागरीकरण व औ ोिगकीकरण
04 27.08.2022 EVS-201 1. जल यव थापन
05 28.08.2022 EVS-201 1. जंगले व वने 2. शेती
06 03.09.2022 EVS-201 1. पय वरणिवषयक चळवळी
07 10.09.2022 EVS-201 1. जागितक पय वरण संर ण
08 11.09.2022 EVS-201 1. वातावरणातील फेरबदल 2. जैिवक िविवधता
09 17.09.2022 अंतगत परी ा पेपर: 1 (बौि क : 20 गुण)

कृ िषिव ान आिण उ ानिव ा पदवी क प संपकस ( 2022 - 2023)

संपक- संपकस अ यासकम बौि क स ः T: पा पु तकाः वेळ दु पारी 02:00 ते 05:00 वाजता
स क. िदनांक संकेतांक
01 13.08.2022 AGR-301 पदवी क प अहवालाची ओळख, क प अहवाल िवषयाची िनवड, क प
AGR-302 अहवाल मागदशक त ाची िनवड
02 28.08.2022 AGR-301 क प अहवाल अनु मिणका तयार क न घे ण,े संदभ ंथ, पु तके, मािसकांचे
AGR-302 संकलन करणे व क प तयार कर याबाबत मागदशन करणे.
03 10.09.2022 AGR-301 क प अहवाल तयार कर याचे िनयोजन तपासून मा यता दे णे आिण क प
AGR-302 अहवालाचा क चा आराखडा मा य करणे.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 52

15. ऑनलाईन वे श अज भरलेला नमुना अज

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 53

16.ऑनलाईन वेश अज
ऑनलाईन वेश अज )Blank Online Form Format) सदरील अज ऑनलाईन वेश अज भर यासाठी उपयु त ठरे ल
असा िव ा य ने पेन या सहा याने सदरील अज त मािहती भरावी आिण या या आधारे ONLINE य अज भरावा.

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 54

कृ िष िश ण म मािहतीपुि तका 2022 : 58