r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O

H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©Ñ„ ™¨ ê^£ 200/-

^èŒ~° : 100/-
`˘e =Ú„^Œ} : [#™êÇ≤Ïu, 2008
HBT ѨÙ#~°∞‡„^Œ} : E<£, 2012
© H˘_»=\˜QO Æ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
„Ѩ`∞« ʼnõΩ, q=~åʼnõΩ : ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ |∞H± „@ãπ,ì
áê¡\ò <≥O. 85, ÉÏÖÏr#QÆ~ü
QÆ∞_ç=∞ÖϯѨÓ~ü, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ – 500 006
á¶È<£ : 23521849
www.hyderabadbooktrust.blogspot.com

=Ú„^Œ} : J#∞Ѩ=∞ „Ñ≤O@~üû, „w<£ =Óº,

ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ |∞H± „@ãπì 126, âßOu#QÆ~,ü ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ – 28
á¶È<£ : 23391364, 23304194
Email: anupamaprinters@yahoo.co.in
 25. r=Hõ}ÏÅ x~å‡}O 78
26. r=Hõ}ÏÅ f~°∞`≥#∞flÅ∞ 81
27. UHõH} õ – |ǨïHõ}r=ÙÅ∞ 86
q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ 28. [#∞º=ÙÅ [QÆ<åfl@HõO 90
29. [#∞º=ÙÅ „Ѩ`åѨO 93
30. =∞`åÅ∞ – [#∞º=ÙÅ∞ 97
=ÚO^Œ∞=∂@ ã≤. ÉèÏ㨯~°~å=Ù vii
31. [#∞º=ÙÅ ™êfi~°|ú ∞kú 100
<å =∂@ H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ xxi
32. r=âßGO – „áê}∞Å „Ѩ=~°#Î 103
1. =∞x+≤ HÍ~°}[#∞‡_®? 1
33. ™êfi~°[ú #∞º=ÙÅ∂ – x™êfi~°ú „Ѩ=~°#Î 107
2. Kå=٠ѨÙ@HõÅ∞ 5
34. r=Ѩi}Ï=∞O`À =∂~°x ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ 110
3. Pk=∂#=ÙÅ Ãã<· û£ 8
35. [#∞º=ÙÅ∞ – „áê}∞Å∞ 114
4. =∞#‰õΩ J#∞"≥#· Éè∂í q∞ ѨÙ@∞ìHõ ã¨fi~°∂ѨO 12
36. [#∞º=ÙÅ P`«‡Ç¨Ï`«º 117
5. =∞#∞+¨µÅ [O`«∞ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ 14
37. ã¨∂Hõ∆ ‡™ê÷~ÚÖ’ r="åºáê~°O 120
6. qâ◊fiOÖ’ =∞x+≤ ™ê÷#O 17
38. „áê}∞Å r=Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ ∞ 123
7. r=Ѩi}Ï=∞O – Jã¨=∂#`«Å∞ 20
39. r=Ѩi}Ï=∞O – ™ê=∂lHõÑe¨¶ `åÅ∞ 128
8. =∞#∞+¨µÅ∂ – [O`«∞=ÙÅ∂ 23
40. J}z"Õ`‰« Ωõ QÆ∞iHÍ=_»O [#∞ºÖ’Ѩ=∂? 132
9. =∞# â◊s~åÅ ã¨OH˜+¡ ì¨ x~å‡}O 26
41. ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ 137
10. Ü«∞^ä•~°=÷ ¸ – J=QÍǨÏ<å 30
42. ÉÏH©iì Ü«∂ qâıëêÅ∞ 140
11. ÉèÏ"åʼnõΩ Hˆ O„^ŒO "≥∞^Œ_Õ 32
43. ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ`À =∞# HÍѨÙ~°O 143
12. "≥∞^Œ_∞» HõkeOKÕ QÆO^Œ~Q° Àà◊O 35
44. ã¨∂Hõ;r=ÙÅ „Ѩ"∞Õ Ü«∞O 146
13. "≥∞^Œ_∞» Ö’x ^Õ=Ùà◊√§ 38
45. [QÆ^HÕ gõ ~°∞Å∞ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ 149
14. r= Ѩ^•~°O÷ – ѨÙ@∞ìHõ 41
46. PǨ~°OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂ 152
15. „áê}∞ŠѨi}Ï=∞O 44
47. ÉÏH©iì Ü«∂ QÆ∞iOz J=QÍǨÏ# 155
16. Ѩi}Ï=∂Ö’¡ ~°HÍÅ∞ 50
48. ÉÏH©iì Ü«∂`À =∞# ã¨O|O^è•Å∞ 158
17. „áê}∞Å ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ – Éè∫uHõ „¿Ñ~°}Å∞ 55
49. ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ HõeQˆ ÖÏÉè#í ëêìÅ∞ 161
18. =∞#ã¨∞, K≥`· #« ºO 58
50. ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ z#fl`«=Ú‡à◊√§ 164
19. |∞nú – ¿ÇÏ`«∞"å^Œ=¸ 61
51. "≥~· ã° Åπ `À =∞#"≥~· O° 167
20. =∞#∞+¨µÖ’¡x ÉèÏ"åÅѨ~O° Ѩ~° 64
52. „ѨÑO¨ K«"åºÑÎ̈OQÍ "≥~· ã° Åπ ^•_ç 170
21. „áê}∞Å PÜ«Ú+¨µ¬ 68
53. Éè∫uHõ^$Œ HõÊ^äOŒ P=â◊ºHõ`« 173
22. „áê}∞Å ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ – =∞#∞+¨µÅ „Éè=í ∞Å∞ 70
23. =∞x+≤ PÜ«Ú~å~ÀQͺÅ∞ 72
24. =Úã¨e`«#O ZO^Œ∞H˘ã¨∞OÎ k? 75
 JOH˜`«O

J=∞‡ H˘_»=\˜QOÆ \˜ =~°∂kèx

<å#fl H˘_»=\˜QOÆ \˜ ‰õΩ@∞O|~å=Ù QÍ~°‰¡ Ωõ
 vii
=ÚO^Œ∞=∂@
~ÀÇ≤Ï}© „Ѩ™ê^£ QÍ~°∞ '„Ѩ*Ï™êÇ≤Ïu—,'J~°∞}`å~°—,'qâßÖÏO„^è—Œ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ„uHõÖ’¡
H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ „"åã¨∞#Î fl "庙êÖ’¡ H˘xflO\˜x ¿ãHõiOz [#™êÇ≤Ïu ã¨Oã¨"÷ å~°∞
''r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O— J<Õ "åºã¨ ã¨OѨÙ\˜x "≥Å∞=iã¨∂,Î ^•xH˜ =ÚO^Œ∞=∂@
„"åÜ«∞=∞x ##∞fl HÀ~å~°∞. ZO`À FÑ≤H`õ À PQÍ~°∞. HõO∆ `«=ºO HÍ#O`« JÅ㨺O KÕâß#∞.
<å HÍi‡Hõ=~°æ q∞„`«∞_˘Hõ~∞° H˘xfl~ÀAÅ „H˜`"« ∞Õ =∂ Hõ|∞~°¡ „Hõ=∞OÖ’ K≥ÑÊ≤ # ~Ô O_»∞
q+¨Ü∂« Å∞ <å gѨ٠K≥à√◊ §# K«iz D =ÚO^Œ∞=∂@ "≥O@<Õ „"å™êÎ"å? ÖË^•? Jx
xÖË™ê~Ú! =ÚO^Œ∞ P q+¨Ü∂« Å∞–
a.>ˇH± ã≤qÖò WO[hiOQ∑{Z"£∞.Zãπ.ã≤. HÔ q∞„ã‘ì ~Ô O_»∞ _ç„w HÀ~°∞ûÅÖ’ XˆH™êi
L#fl`«„âı}Ö˜ ’ LfÎ~`‚° « ™êkèOz, S.U.ZãπH˜ HÀzOQ∑ fã¨∞H˘O@∞#fl XHõ q^•ºi÷x,
HÍi‡‰õΩ_»Q∞Æ `«# `«O„_çH˜ á¶È<£ KÕã≤ ''<å<åfl! áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ∞ âß„ã¨Î ™êOˆHuHõ~O° QÍÅÖ’
ZO`À Jaè=$kúx ™êkèOK«QÍ, ZO`À „áêp# <åQÆiHõ`Q« ÅÆ =∞#^ÕâO◊ ZO^Œ∞‰õΩ WO`«QÍ
"≥#∞Hõ|_çáÈ~Ú =ÙOk?—— Jx J_çyOk. ''Hõ~°‡ã≤^•úO`«O`À "≥∞^Œ_»∞, =∞#ã¨∞Å#∞
xOѨÙH˘#fl U *Ï`≥<· å âßG q*Ï˝#~°OQÍÖ’¡ #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞ K≥Ü∞« ºÖË^∞Œ QÍ `«b—¡ —
Jx QÆu`åi¯Hõ Éè∫uHõ"å^Œ q^•ºi÷Ü∞« QÆ∞ P HÍi‡‰õΩ_»∞ L#fl`« q^•º=O`«∞~åÅQÆ∞
‰õÄ`«∞iH˜ *Ï˝<ÀѨ^âÕ O◊ KÕâß_»∞.
XHõ |∞e¡ Ü«Ú=HÍO„\ÏHõ~ì ∞° ã¨∞Éσ~å=Ù, J`«x q∞„`«∞_»∞ ѨÓ@∞QÍ `åˆQã≤
~å„u 9 QÆO@ʼnõΩ "≥∂\Ï~°∞ ÃãH· Ř ∞ÃÑ· 80 H˜.g∞. "ÕQOÆ `À XHõ #QÆ~O° Ö’x áêi„âßq∞Hõ
„áêO`«OÖ’x „Ѩ^•è # ~°ÇϨ ^•iÃÑ· ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ`«∞<åfl~°∞. ''gà◊§~ÚáÈ=@O MÏÜ«∞O——
Jx ~À_»∞¤ "å~°#=Ù#fl [#O J#∞H˘O@∞<åfl~°∞. 10 xq∞ëêÅ∞ QÆ_=» Hõ =ÚO^Õ ~À_»∞ä Ñ·
Py=Ù#fl ÖÏsx QÆ∞^ÕãÌ ≤ "åi^Œ~Ì ∞° Ѩ_áç ÈÜ«∂~°∞. 108 ã¨sfiã¨∞ ѨÙ}º=∂ Jx "≥O@<Õ
"åà◊√§ P #QÆ~O° Ö’ XHõ ã¨∂Ѩ~ü ÃãÊëêe\© Ǩã¨Ê@ÖòH˜ `«~e° OK«|_®¤~∞° . „_≥=· ~üH˜
t~°„™êÎ}O =ÙOk QÆ#∞Hõ `«Å‰õΩ ^≥|ƒ `«QÖÆ ^¡Ë ∞Œ . "≥#Hõ‰ ‰õÄ~˘Û#fl <å q∞„`«∞_ç |O^è∞Œ =ÙH˜
`«Å ֒Ѩe ÉèÏQÍxH˜ ^≥|ƒ`«ye ~°H„Îõ ™ê="≥∞Oÿ k. PѨ~ˆ +¨<£ KÕ¿ãÎ „|`«H=õ K«∞Û. ÖËxKÀ
K«xáÈ=@O MÏÜ«∞O Jx J`«x _®Hõ~ì ∞° q∞„`«∞_»∞ K≥áêÊ_»∞. Pi÷Hõ ™ÈÎ=∞`« ÖËx"å~°∞
HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ PѨˆ~+¨<£ [iyOk. „|uHÍ_»∞. ('t~°„™êÎ}O ÃÑ@∞ìHÀ=∞x áÈbã¨∞Å∞
ZO`«QÍ<À "ÕkOè Kå~°∞! "ÕkOè K«‰Ωõ O_® ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ ã‘fiHõiOKÕ ™ê÷~ÚH˜ =∞# ã¨=∂[O
KÕ~Ö° ^Ë ∞Œ Hõ^•!) 108 JO|∞Öˇ<û£ ã¨sfiã¨∞ 㨄Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕã#≤ O^Œ∞=ÖÏ¡, „Ѩ=∂^ŒO
viii
[iy# „áêO`åxH˜ J`«ºO`« P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ – xѨÙ}∞Öˇ#· _®Hõ~ì ∞° ¡ QÆÅ
Pã¨∞Ѩ„u JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO_»@O =Å#, Hõ`∆ Q« Í„`«∞x ~°HÎõ |O^è∞Œ =ÙÅ∞ _»|∞ƒ, Pf‡Ü«∞`«
=Ù#fl "åà◊√§HÍ=@O =Å# ã¨∞Éσ~å=Ù "≥∞^Œ_∞» H˜ PѨ~ˆ +¨<£ q[Ü«∞=O`«OQÍ [iyOk.
„|uHÍ_»∞. JO`«QÍ 'HÍOÑ≤Hˆ¡ +¨<û£ — ‰õÄ_® ÖË=Ù. HÍx 10= `«~Q° uÆ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl J`«x
a_»¤ "≥∞^Œ_»∞#∞ ã¨fiã¨÷`« ‰õÄ@=ÚÖÖ’ áêã¨ì~°∞¡ É’kèOKÕ „ѨÉèí∞=Ù =∞Ç≤Ï=∞Å∞
P„Hõq∞OK«∞H˘<åfl~Ú. `å#∞ „ѨÉ∞íè =Ùx „áêi÷OK«@O =Å¡<Õ `«# `«O„_ç JáêÜ«∞O #∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_®¤_x» P 15 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ ÉÏeHõ ѨÓiÎQÍ #=Ú‡`«∞#flk. J^Õ
q+¨Ü∞« O "Õ∞#`«`Î À K≥Ñʨ QÍ P"≥∞ `«# Éè~í ‰Î° Ωõ D q+¨Ü∞« O K≥ÑÊ≤ Ok. P Éè~í ΰ =∞Ô~=~À
HÍ^Œ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ L^•Ç¨Ï~°}Ö’ „Ѩ™êÎqOz# QÆu`åi¯Hõ Éè∫uHõ"å^ŒO PHõoOѨ٠KÕã∞¨ H˘#fl
HÍi‡‰õΩ_Õ. ¿Ñ~°∞ ǨÏi<å~åÜ«∞} J#∞H˘O^•O. „ÔHã· =Ψ áêã¨~ì ∞° g∞^Œ KåÖÏ HÀѨO =zÛOk
J`«xH˜. `«# "Õ∞#HÀ_»efl ^•~°∞} JO^èqŒ âßfiã¨O #∞Oz |Ü«∞@Ѩ_Ü Õ ∂« Å#∞H˘<åfl_»∞.
'„ѨÉ∞íè =Ù ^ŒÜ∞« =Å¡ g∞ <å#fl „|uH˜ |Ü«∞@Ѩ_®¤_x» J<åfl=@, hˆH=∞<åfl |∞^Œ∞Oú ^•,
„ѨÉèí∞=Ù ÖË_»∞ yÉèí∞=Ù ÖË_»∞† =¸~°öOQÍ PÖ’zOK«@O =∂<ÕÜü∞— J<Õ Ñ¨^ŒúuÖ’
ǨÏi<å~åÜ«∞} q~°∞K«∞H˘xѨ_Ö» ^Ë ∞Œ . „H˜Ok q^èOŒ QÍ P J=∂‡~Úx Z_»∞ºˆH\ò KÕ™ê_»∞.
''HÍi‡‰õΩ_»∞ : #∞=Ùfi 10= `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ~å?
J=∂‡~Ú : J=Ù#∞ =∂=∞Ü«∂º.
HÍi‡‰õΩ_»∞ : ѨsHõÅ∆ ∞ ^ŒQ~æÆ H° ˘KåÛ~Ú QÆ^•. Z\Ï¡ K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl=Ù~å?
J=∂‡~Ú : ÉÏQÍ<Õ K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl =∂=∞Ü«∂º.
HÍi‡‰õΩ_»∞ : K«^=Œ @"≥∞O^Œ∞‰õΩ~å! Uã¨∞ „ѨÉ∞íè =Ù#∞ ÉÏQÍ „áêi÷¿ãÎ \ÏÑπ~åOH±`À
áêãπ J=Ù`å=Ù QÆ^~Œ å?——
J=∂‡~ÚH˜ =∂=∞ ã¨OÉèÏ+¨} PO`«~º° O J~°"÷ ∞≥ ÿ `«ÖÁOK«∞H˘x <ÕÅK«∂ѨÙÅ∞
K«∂ã¨∂Î xÅ∞ÛO_çáÈ~ÚOk. JѨÙ_»∞ =∞# HÍi‡‰õΩ_»∞ ''=∞Oz =∂~°∞¯Å`À áêãπ HÍ=\ÏxH˜
ÉÏQÍ K«^∞Œ =ÙHÀ=@O Z\Ï¡ J=ã¨~"° ∂≥ , g∞ <å#fl „|`«H\õ ÏxH˜ ã¨HÍÅOÖ’ =∞OzQÍ
PѨ~ˆ +¨<£ [~°Q@ Æ "Õ∞ HÍ~°}O. JO`ÕQÍx „ѨÉ∞íè =Ù =∞ǨÏ`«ºO J#∞H˘O>Ë á⁄~°áê@∞——Jx
q=iOKå_»∞. P J=∂‡~Ú H˘kÌQÍ ã≤QÆ∞æѨ_»∞`«∂ JHõ¯_ç #∞Oz *Ï~°∞H˘x "Õ∞#`«Î
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ |∞OQÆ=¸u`À "≥o§ ''<Õ##flk =∂=Ü«∞º`À ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊ=O@∂—— QÆ∞xã≤Ok.
HÍx P áêѨ "≥∞^Œ_∞» Ö’ YzÛ`«OQÍ „Ѩâfl◊ `«Öuˇ OÎ k. (ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ "åãÎ̈=O. ¿Ñ~°∞¡
=∂„`«O =∂~åÛ.)
WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ „Ѩu XHõ¯iH© x`«ºrq`«OÖ’ J<ÕHõO Z^Œ∞~°=Ù`«∂
=ÙO\Ï~Ú......Ãã#· ∞û "庙êÅ ã¨OѨÙ\Ö˜ ’ WÖÏO\˜ J<ÕHÍ<ÕHõ J#∞Éè"í åÅ#∞ ѨiQÆ}#Ö’H˜
 ix
fã¨∞HÀ=@O =ÖË¡ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ QÍ~°∞ ''^Õ=Ù_»∞<åfl_»x "åkOKÕ "åi`À ÖË_x» K≥Ñʨ _»O`À
T~°∞HÀ‰õΩO_® [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ∞¨ @#Å "≥#∞Hõ Z@∞=O\˜ Éè∫uHõâ‰◊ Ωõ ÅÎ ∞ ѨxKÕ™êÎÜ∂≥
¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞Å∞ q=iOK«QÅÆ QÍe—— J<åfl~°∞ 'Éè∫uHõ^$Œ HõÊ^äOŒ J=â◊ºHõ`—« "åºã¨OÖ’.
J~Ú`Õ WÖÏO\˜ Éè∫uHõ"å^Œ ^Œ$+≤xì ѨÓ~°fiѨHO∆õ KÕÜ∞« _®xˆH ѨÓ*Ïi=~°Oæ ''QÍeÖ’
nѨO ÃÑ\ì̃ ^Õ=Ù_® h ^ŒÜ∞« JO>Ë ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . =∂#= „ѨÜ∞« `«fl=Ú#flѨÙ_Õ ^≥=· ã¨Ç¨ Ü«∞O
JO^Œ∞`«∞O^Œx—— Ju`≥eq ã¨=∂^è•#q∞™êÎ~∞° . ~°H~õ H° ÍÅ =∞`«"å^Œ∞Å∞ "åi "åi =∞`åÅ
QÆ∞iOz, ^Õ=Ùà§◊ QÆ∞iOz, =∞Ç≤Ï=∞Å QÆ∞iOz x~°O`«~O° „ѨKå~°O KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ Éè∫uHõ"å^Œ∞ÖË
ã¨OѶ∞¨ \˜`Ñ« _¨ ç âß„ã‘Ü Î ∞« ^Œ$HõÊ^ä•xfl x~°O`«~O° „ѨKå~°O KÕÜ∂« e. ''|Å=O`«"∞≥ #ÿ ã¨~Ê° =Ú
K«e p=∞Å KÕ`l« H˜¯ Kå=^≥ ã¨∞=∞f—— J#fl ã¨∞=∞u â◊`H« Oõ Ö’ XHõ Ѩ^ºŒ ѨOHÎ̃x J~°O÷
KÕã¨∞H˘x q_çáÈ~Ú =Ù#fl Éè∫uHõ"å^Œ∞ÅO`å UHõ"≥∞ÿ =¸_è»qâßfi™êÅ<À_çOK«_®xH˜
„Ѩ [ Ö’¡ H ˜ "≥ à ϧe. JÖÏO\ ˜ " åiH˜ [#™êÇ≤ Ï u "å~° ∞ „Ѩ K « ∞ i㨠∞ Î # fl
~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£QÍi...'r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O— "åºã¨ ã¨OѨÙ\˜ qÅ∞"≥·#
JO|∞Åá⁄kÖÏ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. '„Ѩ*Ï™êÇ≤Ïu— Ѩ„uHõ ^•fi~å, ã¨ÉÅíè ^•fi~å „Ñ¨*Ï
ã¨O㨯 $ux, âß„ã‘Ü Î ∞« ^Œ$HõÊ^ä•xfl 30 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ „ѨKå~°O KÕã∞¨ #Î fl
[#™êÇ≤Ïu ~ÀÇ≤Ï}© „Ѩ™ê^£QÍi Éè∫uHõ"å^Œ ^Œ$HõÊ^äŒ Ãã#· ∞û "庙êÅ#∞ XHõ ã¨OѨÙ\˜QÍ
„ѨK∞« iOK«@O Jaè#O^ŒhÜ«∞O. J<ÕHõ ™êÇ≤Ï`«º„QÆO^ä•Å‰õΩ `À_»∞ q*Ï˝#âßG ѨÙã¨HÎ ÍÅ#∞
~Ô O_çO\˜x WO`«‰Ωõ „H˜`"« ∞Õ [#™êÇ≤Ïu ã¨Oã¨÷ „ѨK∞« iOzO ^Œ#flk QÆ=∞xOK«=Åã≤#
q+¨Ü∞« O. P~ü.HÔ . „"åã≤# 'Ѩi}Ï=∞âß„ã¨OÎ –„Ѩ^=Œä ∞áê~îåÅ∞— `˘e „ѨK∞« ~°} HÍQÍ, ÉÁ„~å
QÀ=~°<÷ £ 'r=qHÍã¨O— =∞e „ѨK∞« ~°}. '^Œi≈x— J<Õ HÍ=ºO [#™êÇ≤Ïu Hõq KèåÜ«∞~å*ò
qt+ì̈ ~°K#« Ö’¡"˘Hõ\ .˜ Wk ѨÓiÎQÍ "≥*· Ï˝xHõ âß„™êÎÅ#∞ Hõq`«fiOQÍ K≥ÑÊ≤ #k. Ѩk
ã¨O=`«û~åÅÅ „H˜`O« D '^Œi≈x— HÍ=ºO '„Ѩ*Ï™êÇ≤Ïu—Ö’ ^è•~å"åÇ≤ÏHõQÍ "≥Å∞=_ç
`«~åfi`« „QÆO^ä㌠"Î̈ ∞≥ Oÿ k. =∞#efl Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« efl QÍqOKÕ J^Œ∞ƒù`~« K° #« ~Úk.
D ã¨OѨÙ\˜Ö’x Ãã<· û£ "庙êÅ∞ â◊√^Œú Ãã#· ∞û "庙êÅ∞ HÍ^Œ∞. Pi÷H,õ ™ê=∂lHõ,
~å[H©Ü«∞, ™êO㨯 $uHõ JOâßÅÃÑ· QÆu`åi¯Hõ ^Œ$HõÊ^äŒO #∞O_ç KÕã≤# "åºYºÅ∞,
=ºOQÀ‰õΩÅÎ ∞, K«∞~°HÅõ ∞, ã¨∂\˜ q=∞~°≈Å`À ‰õÄ_ç#qQÍ =ÙO_»@O ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ QÍi
Ãã#· ∞û "庙êÅ „Ѩ`ºÕ Hõ`.« D "庙êÅ∞ K«^∞Œ =Ù`«∞#flѨÙ_»∞ UOÔQÅ∞û '_»Ü∞« ÖˇHHì̃ û± PѶπ
<ÕK~« —ü QÆ∞~˘ÎzÛOk.
D K«~åK«~° „ѨÑO¨ Kåxfl `«# ã‘fiÜ«∞q<À^ŒO HÀã¨O U^À Jf`«âH◊ Θ ã¨$+≤Oì zO^Œ<Õ
=∞`«"å^Œ∞Å (`åuÎ fiHõÉèÏ+¨Ö’ ÉèÏ="å^Œ∞Å) qâßfi™êxfl „ѨHõ$uâßG"Õ`«ÎÅ ™ê=∂lHõ
âßG"Õ`«ÎÅ Pq+¨¯~°}Å∞ u~°∞QÆ∞ÖˉõΩO_® ѨÓ~°fiѨHõ∆O KÕã≤#ѨÊ\˜H© =~°æ ã¨=∂[=¸
x
^•xÜ«∞O^Œe PkèÑ`¨ º« â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ qãÎ̈ $`«OQÍ, ^Œ∂‰õΩ_»∞QÍ ™êyã¨∞#Î fl =∞`åÅ „ѨKå~°O,
"å~°∞ ™êyã¨∞#Î fl ^ÀÑ≤_Ãô Ñ`«<Î åÅ =Å¡ HõÅ∞æ`∞« #fl ÉèÜ í ∞« O, JÉè„í ^Œ`,« J`åºâ◊ P^è∞Œ xHõ
<åQÆiHõ`Ö« ’ =¸_èq» âßfi™êʼnõΩ HÍ~°}OQÍ ~ÀÇ≤Ï}© „Ѩ™ê^£QÍ~°∞ ã¨iQÍæ<Õ qâı+¡ O≤ Kå~°∞.
^Õ=Ù_»<Õ "å_˘Hõ_∞» <åfl_»∞. JxflO\˜ ã¨$+≤,ì ã≤uÎ , ÅÜ«∞ Hõ~ΰ "å_Õ##fl, (=¸~°)ö qâßfiã¨"∞Õ
Jxfl qâßfi™êʼnõΩ h~°∞–Z~°∞=Ù Jx "≥∞^Œ_∞» Ö’ „H˜Ü∂« jÅ Hõ}*ÏÅO =Ù#fl „Ѩu=ºH˜HÎ ˜
J=QÍǨÏ# Hõeæ™êÎ~Ú. ^Œ∞~°^Œ$+¨ì"Õ∞q∞@O>Ë L#fl`« q^•º=O`«∞Å "≥∞^Œà◊√§ ‰õÄ_®
x„^•}ã≤u÷ Ö’ =Ù<åfl~Ú. P ǨxHõ~° ã≤u÷ H˜ "≥^· ºŒ O KÕÜ∞« ^ŒÅz# ™ê=∂lHõ HÍ~°ºHõ~Åΰ ‰õΩ
D "庙êÅ∞ =∞Oz B+¨^•è Å∞. U B+¨^•è xfl ZѨÙ_»∞ ZO`« Ѩi=∂}OÖ’ W"åfiÖ’
™ê=∂lHõ "≥^· ∞Œ º_ç ѨiѨHfiõ `«ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok.
=∂~°∞„"≥∂Qˆ K«ÑC¨ à◊§‰õΩ ‰õÄ_® „áêp#∞Å∞ Jf`«â‰◊ Ωõ ÅÎ #∞ PáêkOK«@O "åi
*Ï˝# Ѩiq∞ux ã¨∂zã¨∞OÎ ^Œh, =¸_èq» âßfi™êʼnõΩ H˘`«~Î O° QÆ∞Å∞ ѨÙÅ∞=Ú‰õΩO@∂, "å\˜x
|ÅѨ~K° _« O» `«=∞ [#‡Ç¨ÏHõ¯~Ú#@∞ì „Ñ¨=iÎOKÕ ''P^è∞Œ xHõ P@q‰õΩÅ——ÃÑ· J<ÕHõ "庙êÖ’¡
~ÀÇ≤Ï}© „Ѩ™ê^£ KÕã#≤ =ºOQƺ q=∞~°≈ =∞#ã¨∞ûÔHO`À "≥∞^Œ_∞» HÔ O`À 'ibѶ—π Hõeãæ ∞¨ OÎ k.
=∞#ã¨∞ J<Õ ^•xH˜ "≥∞^Œ_∞» `À ã¨O|O^èOŒ ÖË^<Œ Õ "å^Œ#‰õΩ ~°∞A=ÙÖË=¡ Ù JO\Ï~°∞ "åºã¨H~õ .ΰ
"≥∞^Œ_∞» Ö’x ֒Ѩe ÉèÏQÆOÖ’ xH˜Ñ∆ "Î̈ ∞≥ ,ÿ ™êO㨯 $uHõ "å`å=~°}O =Å¡ =∂=¸Å∞
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ J=ºHõOÎ QÍ =ÙO_ç [fi~°O f„=OQÍ =zÛ#ѨÙ_À, ѨÓ@∞QÍ `åy#ѨÙ_À, u~°<åà◊§
_»Ñ¨CÅ â◊ÉÏÌÅ∞ q#flѨÙ_À =ºHõÎ=∞ÜÕ∞º =∂@ŠѨ~°OѨ~°‰õΩ ã¨O^Œ~åƒùxfl|\˜ì ã¨Okè
„¿ÑÖÏѨ#QÍ<À, "åQÆ∞_»∞QÍ<À, J=∞‡"å~°∞ P=Ç≤ÏOK«_O» QÍ<À =i‚™êÎO. Pf‡Ü«ÚÅ Z^Œ∞@
=∂„`«"∞Õ =∞#ã¨∞Ö’ =∂@ "≥à§◊ É’ã¨∞‰õΩO\ÏO. Hõ#Hõ =∞#ã¨∞ "Õ~∞° QÍ ÖË^∞Œ . "≥∞^Œ_∞»
֒Ѩeá⁄~°Ö’ ^•y=ÙO_Õ q^Œ∞º`ü Hõ}–`«~O° QÆ ã¨=Ú^•Ü«∞O =∂„`«"∞Õ .
„áê}∞Å PÜ«Ú~åÌÜ∞« O, =∞x+≤ PÜ«Ú~å~ÀQͺÅ∞, =Úã¨e`«#O ZO^Œ∞H˘ã¨∞OÎ k,
H˘O^Œ~∞° z#fl=Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ ZO^Œ∞‰õΩ =Úã¨e"å~°=Ù`å~°∞, Jã¨Å∞ Kå=Ù ZÖÏ =ã¨∞OÎ k
J#fl q+¨Ü∂« Å#∞ q=iOKÕ "庙êÖ’¡x XHõ "åºã¨OÖ’ ''^•xfl (XHõ „áê}˜ â◊s~åxfl)
i¿Ñ~°∞ KÕã∞¨ H˘O@∂ ZÅ¡HÍÅO #_»Ñ_¨ O» Hõ<åfl ^•x ™ê÷#OÖ’ J^Õ [#∞ºÑ¨^•~°O÷
Hõe#æ =∞~˘Hõ „áê}˜x ÃÑOz ÃÑ^ŒKÌ Ü Õ ∞« _»O „ѨH$õ uH˜ `«‰Ωõ ¯= ''Y~°∞Û——`À ‰õÄ_ç# =º=Ǩ~°O——
J#fl "åHõºOÖ’ Ö’`≥#· `åuÎ fiHõ`« Wq∞_ç =ÙO^ŒxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JÖψQ ''<åâ◊#=Ú H͉õΩO_®
ZÅ¡HÍÅ=¸ xeKÕk P`«‡HÍ^Œ∞† =∞# _ç.Z<£.U.—— J#fl XHõ¯ "åHõºOÖ’ Wq∞_ç=Ù#fl
q+¨Ü∞« O ZO`À l*Ï˝™êѨÓi`«O. D "åHõºO q"ÕHÍ#O^Œ∞_»∞, ™êfiq∞~å=∞f~°÷ QÍ~°Å
„H˜Ok "åHͺÅ#∞ ã¨∞Êù~} ° ‰õΩ `≥zÛOk.
''^è~·≥ º° =O`«∞_ç"å, =¸_è®Kå~åÅ#∞ =keOK«∞H˘x ¿ãfiKåÛù rqq HÍ.....ã¨<åºã¨∞Å∞
Éè∫uHõâß„ãÎ̈OÖ’ J*Ï˝#∞Å∞. nxH˜ HÍ~°}O "å~°∞ ãÔ̈~#· „QÆO^äÑŒ ~¨ #°î O KÕÜ∞« áÈ=_»"∞Õ .
 xi
¿ÇÏ`«∞"å^ŒO =∂#= r=# q^è•#"≥∞#ÿ @¡~Ú`Õ =∂#=*Ïu ã¨=∞ã¨ºÖˇ<Àfl JO`«iOz
=ÙO_Õq——. – ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ∞_»∞.
''#∂`«# "≥Å∞QÆ∞ „Ѩ™êkOz# âßGq*Ï˝<åxfl QÆ#∞Hõ h=Ù r~°O‚ KÕã∞¨ HÀÖËHõ
áÈ~Ú#@¡~Ú`Õ ....`å`«=Ú`åÎ`Å« `À Hõeã≤ Ñ≤`$« Ö’HõOÖ’ rqOK«@"Õ∞ "Õ∞Å∞! WOHÍ
xÅ∞ÛO\Ï"≥O^Œ∞‰õΩ. g_À¯Å∞—— – ™êfiq∞ ~å=∞f~°.ú
„ѨÑO¨ Kåxfl „H©ã∞¨ ΠѨÓ~°fiO 4 "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ^Õ=Ù_»∞ ã¨$+≤Oì Kå_»<Õ
ɡa· Öò ã≤^•úO`«O J`«ºO`« J*Ï˝#ѨÓi`«=∞x P^è∞Œ xHõ q*Ï˝#O xã¨ûO^ÕÇϨ OQÍ ~°∞A=Ù
KÕã∞¨ #Î flk. JÖψQ ^Õ=Ù_»∞ "≥Ú^Œ@ h~°∞ ã¨$+≤Oì Kå_»<kÕ ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ HõeÊ`«QÍ^èŒ Jx
YQÀà◊, Éèí∂QÀà◊ âß„™êÎÅ∞ ™êkèHÍ~°OQÍ x~°∂Ñ≤OKå~Ú. qâ◊fiO ZÖÏ =ÙxH˜Ö’H˜
=zÛO^Œ#fl q+¨Ü∞« "≥∞ÿ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞`«ã∞¨ ÅÎ Y∞~å#∞QÍx, Ü«¸^Œ∞Å =∞`«Ñq¨ „`«
„QÆO^äOŒ QÍx "Õ^"Œ ^Õ •Ö’¡QÍx U Ѩq„`«— „QÆO^äOŒ Ö’#∞ "åãÎ̈= ã¨=∂Kå~°O ÖË^∞Œ . Jhfl
ѨÙH˜¯\˜ÑÙ¨ ~å}ÏÖË. =¸_è#» =∞‡HÍÅ∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ HÀ, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`åxHÀ =∂„`«"∞Õ K≥Ok#
*Ï_®ºÅ∞QÍ H˘O`«=∞Ok "Õ¿ã g~°OQÆO, J~Ú`Õ Jq"ÕHOõ HÍHõáÈ`Õ @Hõ¯i`«#O, Jxfl
^ÕâßÅÖ’ Ü«ÚQÆÜÚ« QÍÅ∞QÍ qq^èŒ ~°HÍÅ JO^èqŒ âßfi™êÅ∞ KÀ@∞ KÕã∞¨ H˘<åfl~Ú. Éè∫uHõ,
r=âß„™êÎÖ’¡ Ѩiâ’^è#Œ Å∞ [iy `«`Ê« eù `« Pq+¨¯~°}Å∞ U ã¨=∂*ÏÖ’¡#~Ú`Õ qãÎ̈ $`«
„ѨKå~°OÖ’H˜ "≥àϧÜ≥∂ P ã¨=∂*ÏÖ’¡ JO^èqŒ âßfi™êÅ∞ #tOK«@"Õ∞QÍHõ ã¨$+≤Hì ~õ ΰ ÉèÏ=#
Ѩ@∞ì‰Äõ _® ã¨_e» áÈ`«∂ =ÙOk. J<ÕHõ Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« <£ ^ÕâßÖ’¡ J<ÕHõ K«iÛÅ `«Å∞ѨÙÅ#∞
`≥iKÕ"å~°∞ ‰õÄ_® ÖËHõ áê_»∞|_ç áÈ`«∞<åflÜ«∞#fl "åãÎ̈=O Ãã#· ∞û =∂#= =∞ã≤ëÎ ê¯xH˜
"≥Å∞QÆ∞ „Ѩ™êkã¨∞OÎ ^Œx ~°∂_èç Ѩ~∞° ã¨∞#Î flk. J~°∞=Ù >ˇHÍflÅrH˜ ÃÑ^ŒÑÌ @ ‘ "Õã#≤ KÀ@
Jk ‰õÄ_® ^Õ=Ù_çH˜ ¿ã= KÕã∞¨ OÎ ^Œ#fl q+¨Ü∞« O ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ 'ÉèHí —Î̃ =Ú~°∞QÆ∞HÍÅfiÅ
™ê÷~Ú #∞Oz =ÚiH˜ #^Œ∞Å ™ê÷~ÚH˜ ÃÑ~°Q@ Æ O `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flk. J~Ú#ѨÊ\˜H© 50
ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« <å\˜ Ѩiã≤u÷ `À áÈeÛ`Õ H˘xfl JO^èqŒ âßfi™êÅ∞ =∞# ã¨=∂[OÖ’
‰õÄ_® `«QÍæÜ∞« x K≥Ñʨ Hõ `«Ñʨ ^Œ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ "≥^· ºŒ âßGO Jaè=$kú K≥O^Œ@O =Å#
=∞â◊¥z, HõÅ~å, ¿ÑQ¡ ∞Æ =O\˜ ~ÀQÍʼnõΩ =∂K«=∞‡, =∂~°=∞‡ =O\˜ „QÍ=∞^Õ=`«Å
P„QÆÇϨ "Õ∞ HÍ~°}=∞x, [O`«∞|Å∞ÖË x"å~°} K«~º° J<Õ =¸_è#» =∞‡HõO <Õ_∞» ^•^•Ñ¨Ù
J^Œ$â◊º=∞~ÚO^Œ#fl "åãÎ̈=O QÆ∞iÎOKåÅO\Ï~°∞ "åºã¨H~õ .ΰ PŃ~üì S<£ã<ì‘ £ K≥ÑÊ≤ #@∞¡
''"≥·*Ï˝xHõ Ѩiâ’^èŒ#Å∞ =∞# Hõà‹§^Œ∞@ [iˆQ ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ HÍ~°ºHÍ~°} ^Œ$+≤ì`À
gH˜O∆ KÕO^Œ∞‰õΩ „áÈ`«ûÇ≤Ï™êÎ~Ú. Jq =¸_è#» =∞‡HÍÅ#∞ `«yOæ K«QÅÆ ∞æ`å~Ú—— J#fl ^•xÖ’
ZO`≥<· å ã¨`º« =ÚOk.
xii
ã¨OѨ^ÅŒ ∞, K«^∞Œ =ÙÅ∞ ÉÏQÍ =Ù#fl ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ K≥Ok# ÃÑ^•ÌÜ∞« <≥=~°<åfl
K«xáÈ~Ú#ѨÙ_»∞ PѨÙÅÎ ∞ P =ºH˜HÎ ˜ 㨇 $`«ºO[e Ѷ∞¨ \˜ã∂¨ Î ¿ÑrÅ ¿ÑrÅ „ѨH@
õ #e=fi@O
`≥Å∞QÆ∞<å@ ~Ú\©=Å ã¨O=`«û~åÖ’¡ XHõ X~°=_ç J~ÚOk. K«xáÈ~Ú# =ºH˜Î á¶⁄\’
„H˜O^Œ D â’¡HOõ LO@∂O@∞Ok–
*Ï`«ãº¨ Ç≤Ï „^è∞Œ "À =∞$`«∞º„~°∞=÷ O [#‡ =∞$`«ãº¨ K«!
`«™ê‡ ^Œ ѨiǨÏ~凈~÷ #`«fiO â’z`«∞ =∞~°›ã!≤ !
(ѨÙ\ì̃#"åxH˜ =∞~°}=Ú `«Ñʨ ^Œ∞. =∞~°}=Ú Ñ≤^ÑŒ ¨ [#‡=Ú `«Ñʨ ^Œ∞. HÍ=Ù#
Jx"å~°º"≥∞#ÿ h q^è∞Œ ºHõÎ ^è~Œ ‡° x~°fiǨÏ}=Ú #O^Œ∞ h=Ù ^Œ∞ódOѨ~å^Œ∞.)
Jxfl =∞`åÅ∞ D q+¨Ü∞« OÖ’ UH©ÉÏè =O Hõeæ =Ù<åfl~Ú. JÖψQ „Ѩu =∞`«OÖ’
ã¨fi~°#æ ~°HÍÅ∞<åfl~Ú. ^Õ=Ùà◊√§ ^ŒÜ∂« ºÅ∞<åfl~°∞.
ѨÙ\˜ì#"åiH˜ =∞~°}O `«Ñ¨Ê^Œ∞ J#flk JO^Œi J#∞Éèí=OÖ’x q+¨Ü«∞"Õ∞.
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í, ZÖÏO\˜ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ ~°∞QƇ`« Ñ‘_`ç ∞« _»∞ H͉õΩO_® K«xáÈ~Ú# =ºHÎ̃
QÆ∞iOz ''ZO`« =∞Oz Kå=Ù K«zÛáÈÜ«∂_À——,''„|uH˜#O`«HÍÅO ÃÑ^ŒÌѨÙeÖÏQÍ<Õ
„|uHÍ_»∞, XHõ¯ ѨÓ@ ‰õÄ_® Z=iKÕ`« KÕ~ÚOK«∞HÀ‰õΩO_® =∂@Ѩ_‰» Ωõ O_® ѨÙeÖψQ
áÈÜ«∂_»h—— ''JO^ŒiH© WO`« =∞Oz Kå=Ù ~å^Œh—— |O^è∞Œ q∞„`«∞Å∞ "åºMϺxOK«@O
JO^ŒiH© `≥eã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞. ÉÏQÍ „|uH˜#ѨÙ_»∞ =∞Oz¿Ñ~°∞#fl =º‰õΩÅÎ ∞ =$^•úѺ¨ OÖ’
fã¨∞‰õΩ K«xáÈÜÕ∞"å~°∞ ‰õÄ_® =ÙO\Ï~°∞. JÖÏO\˜"åi QÆ∞iOz ''D =∞x+≤H˜ WÖÏO\˜
Kå=Ù ~å‰õÄ_»xk. J~Ú<å U [#‡Ö’ KÕã#≤ áêѨ"∂≥ D [#‡Ö’ Hõ\ ì̃ ‰õΩ_çÑO≤ k——
JO@∂ =ÙO\Ï~°∞. x`«ºÜ«∞=fi#O`À =ÙO_»@O QÆ∞iOz ‰õÄ_® =∞x+≤ J<åk HÍÅO
#∞Oz `«Ñ¨# Ѩ_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl_»∞. P `«Ñ¨#Ö’OKÕ J=∞$`«O `åy [~å=∞~°}ÏÅ∞
ÖˉΩõ O_® x`«ºO Éè’QÆÖÏÅã¨`Ö« ’¡ =Úxy `ÕÅ∞`«∞O_Õ ã¨∞~°∞Å#∞ ã¨$+≤Oì Kå~°∞. <ÕÅ#∞
q_çz ™ê=Ú KÕã#≤ „áêp# t+¨"ì ∞Õ ^èÀ=~å‚Å∞, P „Hõ=∞OÖ’<Õ P`«‡Å`À ã¨OÉèÏ+≤OKÕ"å~°∞,
#~°Hõ x"å~°}Ï „Hõ`∞« =ÙÅ∞ [i¿Ñ"å~°∞, ã¨fi~åæxH˜ xK≥Û#"≥∞@∞¡ xi‡OKÕ"å~°∞, =∞O„`åÅ`À
zO`«HÍÜ«∞Å∞ ~åÅ∞™êÎ=∞<Õ"å~°∞, =ÚǨ˙~åÎÅ∞ ÃÑ>Ëì âß„ã¨∞ÅÎ ∞, Éè∂í `«„¿Ñ`« Ñ≤âßKåÅ#∞
=^ŒÅQ˘>Ëì =∂O„u‰õΩÅ∞ JfO„kÜ«∞â◊‰Ωõ ÅÎ `À ‰õÄ_ç=Ù<åfl~°#∞H˘<Õ XHõ ÃÑ^ŒÌ ã¨=ÚǨÏO
=∂#= ã¨=∂[OÖ’ J<åkQÍ U~°Ê_ç <Õ\ H˜ © ^Œ~å˚QÍ =∞#∞QÆ_» ™êyã¨∂<Î Õ =ÙOk. nxH˜
ã¨=∂O`«~O° QÍ Jxfl HÍÖÏÖ’¡#∞ ~ÀQÍʼnõΩ zH˜`û« KÕã≤ ™êfiO`«# KÕ‰Äõ ~ˆ Û "≥^· ∞Œ ºÅ∞
=ÙO@∂<Õ =Ù<åfl~°∞. 'P^è∞Œ x‰õΩÖ’¡— 'J`«ºkè‰Ωõ Å∞— ZO^Œ∞HÔ <· å =∞Ozk(!), ''U ѨÙ@ìÖ’
U áê=ÚO^À?—— J#fl "≥∞Oÿ _£ Ãã\òÖ’ =ÙO_ç ~ÀQÆx"å~°} H˘~°‰Ωõ "åºáêsHõ~}° "≥^· ∞Œ º_çfl,
ѨÓ*Ïix UHõHÍÅOÖ’ P„â◊~Úã¨∞Î<åfl~°∞. ~ÀQÆx"å~°} JOu=∞ÉèÏ~åxfl gi~°∞=Ù
 xiii
("≥^· ∞Œ º_»∞, ѨÓ*Ïi) ^Õ=Ù_çÃÑ<· Õ "ÕÜ∞« _»O U =∂„`«O HÍHõ`åmÜ«∞O HÍ^Œ∞. Wk ^ÀÑ≤_ô
ã¨O㨯 $u Ü≥ÚHõ¯ ~Ô O_»∞ áê~å≈fiÅ∞. JÖÏ XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’ H˘>Ë¿ì ãÎ P ^ÀÑ≤_ô ã¨O㨯 $u
#tOK«^Œ∞. ¿ÇÏ`«∞|^Œú Ѩ^ŒúuÖ’ [##, =∞~°}ÏÅ∞ PÜ«Ú~å~ÀQͺŠQÆ∞iOz#
âßGq*Ï˝<åxfl J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe.
''=∞# =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ =∞u=∞~°∞ѨÙ, PÖ’K«<å "ÕQOÆ =∞O^ŒyOK«@O
=ÔQ~· åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. g\˜Ö’ H˘xflO\˜H© HÍ~°}O ^ä~·≥ å~Ú_£ Ö’áêÅ∞, ‰õΩ@∞O|ã¨É∞íè ºÅ
=∞~°}O, x„^ŒÖqË ∞, JO@∞"åº^è∞Œ Å∂, W`«~° =∞O^Œ∞Å ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åÅ∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q U"≥<· å
HÍ=K« ∞ Û........„H˜ = ÚÅ #∞Oz HÍáê_» Q Æ e y# W=¸º<£ =º=㨠÷ =Ü« ∞ 㨠∞ û`À
|ÅÇ‘Ï#Ѩ_#ç ѨÙ_»∞ Jk â◊s~°OÖ’ q_»∞^ŒÅKÕ¿ã UO\© ÉÏ_ôʼnõΩ ''`«=∞—— Ѩ^•~å÷xH©,
ɡ@· #∞Oz „Ѩ"tÕ Oz# â◊„`«∞ Ѩ^•~å÷ʼnõÄ `Õ_®Å∞ QÆ∞iÎOK«@O Hõ+=ì¨ ∞ø`«∞Ok..............
WÖÏ "≥Ú`«ÎO g∞^Œ J<ÕHõ ~°HÍÅ HÍ~°}ÏÅ∞ =Úã¨e`«<åxH© HÍ~°}=∞=Ù`åÜ«∞x
~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« O "≥Ú`«OÎ ã¨=∂*ÏxH˜ „Ѩ`ºÕ H˜Oz áêʼnõΩʼnõΩ QÆ=∞#OÖ’
=ÙO>Ë =Úã¨e`«#O JO`« `«fi~°QÍ ~å‰õΩO_® =ÙO_»\ÏxH˜ J=ã¨~=° ∞QÆ∞ ™ê^è•~°}.
=ºHÎ̃Q`Æ « *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ fã¨∞HÀQÆÅ∞æ`åO. J~Ú`Õ QÆ`« 15 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ "≥^· ºŒ ~°OQÆO
ѨÓiÎQÍ "åºáê~°â‰◊ Ωõ ÅÎ KÕ`∞« Ö’¡H˜ "≥o§ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ JO^Œx =∂q∞_çÑO¨ _»∞QÍ =∂~°@O
=Å¡ ¿Ñ^ŒÅ∞ `«O_ÀѨ`O« _®Å∞QÍ ã¨fiã¨`÷ « ã¨ÉÅíè #∞ ™êfiq∞rÅ#∞ P„â◊~Úã¨∞<Î åfl~°x K≥Ñʨ Hõ
`«Ñʨ ^Œ∞.
Z=~°∞ ZѨÙ_»∞ K«xáÈ`å_À <˘ã¨\ ˜ g∞^Œ ^Õ=Ù_≥ÑÙ¨ _À ~åã≤ ÃÑ\Ïì_∞» , ^•x #∞O_ç
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=\ÏxH˜ Zxfl *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ fã¨∞H˘<åfl, ~°H} ∆õ U~åÊ@∞¡ KÕã∞¨ H˘<åfl x~°~H÷° "õ ∞Õ
J<Õ "Õ^•O`« ^èÀ~°}˜, ^•xx |ÅѨiKÕ J<ÕHõ Hõ^äŒÅ∞ Jxfl ã¨O㨯 $`«∞ŠѨÙ~å}
WuǨ™êÖ’¡ =Ù<åflÜ«∞x =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ÉèÏ~°`O« Ö’x ѨsH˜`∆ ü =∞Ǩ~åA =∞~°}O Hõ^Œä
nxH˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}. W^Õ x["≥∞ÿ`Õ WO_çÜ«∂`Àã¨Ç¨ J<ÕHõ ^ÕâßÅ „Ѩ[Å ã¨QÆ@∞
PÜ«Ú~åÌÜ∞« O QÆ}hÜ«∞OQÍ 40 ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç 70ã¨O=`«û~åʼnõΩ ZÖÏ ÃÑiyO^À,
't=Ù_®[˝ ÖËx^Õ p"≥∞<ÿ å ‰õΩ@ì^∞Œ — Jx |Å¡Q∞Æ ^Õ"Ì å~°∞ UO ["å|∞ K≥ÑÙ¨ `å~°∞?
„Ѩu =∞x+≤H˜ `å#∞ gÅ~Ú#O`« Z‰õΩ¯= HÍÅO „|u‰õΩO_®Å<Õ HÀiHõ KåÖÏ
ÉÅOQÍ Ñ¨Ù~å`«# HÍÅO #∞Oz =ÙO^Œx ~å=∂Ü«∞}, ÉèÏ~°`Q« Í^äÅŒ ∞ K«kq# "å~°O^ŒiH©
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. N~å=Ú_ç `«O„_ç [#Hõ =∞Ǩ~åA 12,000 ã¨O=`«û~åÅ∞ „|uHÍ_»<kÕ
ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}"Õ∞#x =∞# =∞O>Ë ã¨OѶ∞π Ѩi"å~ü â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ „Ѩ[efl ~Ô K«ÛQ˘@ì=KÕÛ"≥∂QÍx,
k=º=∞ǨÏ`«∞ÅΠѨÙ@ìÑi¨ Î ™ê~ÚÉÏÉÏ 80 ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨÓiÎ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_®<Õ Kå=Ù
=ÚOy\’¡ =Ù<åfl_»#fl q+¨Ü«∂xfl PÜ«∞# Éèí‰õΩÎÖË JOwHõiã¨∞Î<åfl~°∞. WѨÙ_»∞ `«#∞
xiv
"å_»∞`«∞#fl =∞O^Œ∞Åhfl =∂<Õã≤ ™ê^è•~°} =∞x+≤ u<Õ PǨ~°O fã¨∞H˘O@∂, U^À
XHõ =ÚiH˜"å_»Ö’ P„â◊=∂xfl U~åÊ@∞ KÕã¨∞‰õΩO>Ë ™ê~ÚÉÏÉÏ XHõ¯ ã¨O=`«û~°O
‰õÄ_® „|`«H@ õ O Hõ+=ì̈ ∞x _èO» HÍ Éè*í Ï~ÚOz K≥Ñʨ =K«∞Û.
''=Úã¨e`«<åxH˜ u<Õ uO_çH˜—— ã¨O|O^èŒ=ÚO^Œh ''â◊s~åxfl "åºÜ«∂=∞O
^•fi~å<À, LѨ"å™êÅ ^•fi~å<À ''„â◊=∞ ÃÑ\˜#ì ѨÙ_»ÖÏ¡ rq`«HÍÅO á⁄_çyOK«|_»∞`ÀO^Œx
~°∞A=~ÚOk—— Jx D "åºã¨H~õ ΰ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∂« xH˜ 'QÆ∞~°∞"å~°O LѨ"å㨠ã¨=∞~°#÷ HÀ,
'~°O*Ï<£ LѨ"å㨠ã¨=∞~°÷#HÀ— =∞`«"å^Œ∞Å∞ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩO>Ë "åi J*Ï˝#ѨÙ
Ju`≥eqH˜ *ÏeѨ_@ » O q∞#Ǩ =∞#O KÕÜ∞« QÆeyO^Õq∞ ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ ~ÀÇ≤Ï}© „Ѩ™ê^£
K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« O ~ÀQÆx^•# q^è•<åÅxflO\˜Ö’ U<å\˜ #∞OKÀ L#fl q+¨Ü∞« "Õ∞. XHõ<å_»∞
J#∞Éè=í *Ï˝#OQÍ<Õ L#fl q+¨Ü∞« O „ѨÜ∂≥ QÆâß„™êÎa=è $kú „Hõ=∞OÖ’ ã≤^•úO`« *Ï˝#OQÍ
ÃÑ"· ∞≥ @∞ìH˜ KÕiOk. U XHõ¯\˜ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ HÍ^Œx, Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ HõxÑ≤OKÕ „Ѩu
ã¨OѶ∞¨ @#‰õΩ, Pq+¨¯~°}‰õΩ =∞#O QÆ=∞xOѨÙÖ’H˜ fã¨∞H˘#x <ÕÑ^¨ ºŒä O KåÖÏ =ÙO@∞O^Œx
QÆ=∞#OÖ’H˜ fã¨∞HÀ"åe.
~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ „Ѩu K≥`"Ϋ åQÆ∞_»∞#∞ Ѩ„uHõÅ∞ Ѩ`åHõji¬HÖõ ’¡ „"åÜ«∞@O
=∂<Õã≤, JÖψQ \©.g.Ö’ P HÍ~°º„Hõ=∂xfl Ѩiq∞`«OQÍ „Ѩ™ê~°O KÕã¨∂Î, #∂`«#
âß„ã¨Î, ™êOˆHuHõ Pq+¨¯~°}Å QÆ∞iOz, "å\˜x Pq+¨¯iOKÕ âßG"Õ`«ÎÅ QÆ∞iOz
PHõ~°¬}©Ü«∞OQÍ Ñ¨`åHõ ji¬HõÖ’¡ „"å¿ãÎ ÖËHõ „Ѩ™ê~°O KÕ¿ãÎ =∂#"åo Ü«∂=`«∞Î
ã¨∞YâßO`«∞Å`À =i÷Ö¡Ë J=HÍâ◊O "≥~Úº ~Ô @∞¡ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞
K«∂^•ÌO– ''=Úkq∞ÃÑ· x`«ºÑ¨iâ’^茉õΩ_»∞—— J<Õ ji¬Hõ „H˜Ok 14 =∂iÛ 2008
PO„^è*Œ ’ºu 'ã¨HÅõ — ¿ÑrÖÁ PKå~°º HõÅ∂¡i ã¨∞Éσ~å=Ù QÍi =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌŠѨiâ’^è#Œ
QÆ∞iOz =¸_»∞ =ÚHõ¯Ö’¡ „"å™ê~°∞. _ç.Z<£.U. #∞ ÉÏQÆ∞ KÕã∞¨ H˘<Õ â◊HÎ̃ â◊s~åxH˜
ã¨fi`«Ç¨ QÍ<Õ =ÙO^Œh, =Ü«∞ã¨∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘Ån P â◊HÎ̃ `«Q∞Æ `æ ∂« =ã¨∞OÎ ^Œh, JÖÏ
`«Q_æÆ O» ÃÑ· fã¨∞H˘<Õ PǨ~°O „ѨÉÏè =O KåÖÏ =ÙO^Œx `«# ѨijÅ#Ö’¡ `ÕeO^Œ#fl
"å~°#Î ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ¿ÑrÖ’ Ѩ`åHõji¬HÖõ ’ „"å¿ãÎ JO^Œi ^Œ$+≤Öì ’Ñ¨_ç "åi P~ÀQͺxH˜
ZO`« "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À QÆ^•! JÖÏ „"åã≤# "å~°Î ZO^Œ~À HõÅ∂¡i ã¨∞Éσ~å=ÙÅ#∞
ã¨$+≤Oì KÕk QÆ^•! J^Õ Ñ¨„uHõ 18 =∂iÛ 2008 <å\˜ ã¨OzHõ ¿Ñr 2Ö’ ''Z~Ú_£û
"≥·~°ãπ‰õΩ *’Åáê@—— J<Õ =∞‰õΩ@O`À =Ù#fl z#fl "å~°Î „ѨHÍ~°O ÃÇÏKü.S.q.Ö’x
[#∞º„Hõ=∞O ZÖÏ xÜ«∞O„uã¨∞OÎ ^À âßG"Õ`ÅΫ ∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°x „"åâß~°∞. ZO`« â◊√Éè"í å~°!Î
HÍx JO^Œ∞‰õΩ ˆH\Ï~ÚOz# ã¨÷ÅO 50. K«.ÃãO.g∞. =∂„`«"Õ∞. =∞# ZÅ„HÍìxH±
g∞_çÜ«∂‰õΩ WÖÏO\˜ Ö’HõHõàϺ} q+¨Ü«∂Å∞ Jã¨Å∞ Ѩ@ì=Ù. ''„ѨQÆujÅâ◊‰õΩÎÅ——‰õΩ
 xv
‰õÄ_® WÖÏO\˜ q+¨Ü∂« Å∞ JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀ^ŒQæÆ q+¨Ü∂« Å∞QÍ ÖËHáõ È=@O qëê^ŒH~õ °
qz„`«O. WÖÏO\˜ âßG q*Ï˝# q+¨Ü∂« Å`À ‰õÄ_ç# ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ „"åã¨∞#Î fl "庙êÅ#∞
„Ѩu ã¨OzHõÖ’ "Õã∞¨ #Î fl '„Ѩ*Ï™êÇ≤Ïu— Ѩ„uHõ#∞ Jaè#OkOKåe, „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. J~Ú`Õ
Wk „Ѩ^•è # „ã¨=Ou k#Ѩ„uHõʼnõΩ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O HÍÖË^∞Œ Hõ^•.
D ~ÀAÖ’¡ q^•º=O`«∞ÅQÆ∞ Ü«Ú=`«Ö’ [OH± Ѷ٨ _£ (K≥`uΫ O_ç) u#@O ÃÑ^ŒÌ
á¶êº+¨<Q£ Í `«Ü∂« ~Ô O· k. nx=Å¡ â◊s~° ~ÀQÆx~À^èHŒ âõ H◊ Î̃ ZÖÏ `«yáæ È`ÀO^À, ''=∞x+≤
PÜ«Ú~å~ÀQͺÅ∞—— J#fl "åºã¨O KåÖÏ q*Ï˝#^•Ü«∞HõOQÍ q=iOzOk. WÖÏO\˜
"庙êÅ#∞ Hõ~Ñ° „¨ `åÅ∞QÍ "Õã≤ qãÎ̈ $`«OQÍ „Ѩ[Ö’¡ „ѨKå~°O KÕ¿ã âß„ã‘Ü Î ∞« q*Ï˝#
"ÕkHõÅ J=ã¨~"° ∞≥ O`≥<· å <Õ_∞» Ok.
ZѨÙ_À 350 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« [x‡Oz W\©=Å HÍÅO =~°‰Ωõ =∞#‰õΩ
HõxÑ≤OK«‰Ωõ O_® =∞#‰õΩ "Õ∞Å∂, H©_∂» –Ô~O_»∂ KÕã∞¨ #Î fl ÉÏH©iì Ü«∂, "≥~· ã° Åπ QÆ∞iOz
"庙êÅ∞ ™ê^è•~°} q^•º=O`«∞ʼnõΩ q*Ï˝# QÆ#∞Åx K≥Ñʨ =K«∞Û. Éè∫uHõâß„™êÎÖflË QÍx,
r=âß„™êÎxfl U<å_»∂ J^躌 Ü«∞#O KÕã≤ Z~°∞QÆx <åÖÏO\˜ "å~°∞ XHõ¯™êi K«^=Œ QÍ<Õ
J~°=÷ ∞ÜÕ∞º@@∞¡ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ „"åâß~°∞. JO^Œ∞‰õΩ "åix =∞#™ê~å Jaè#Okã¨∞<Î åfl#∞.
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨Ö’ áêѨÙÅ~ü Ãã#· ∞û ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ „"å¿ã "åiÖ’ KåÖÏ =∞Ok r=~åt
Ü«∂=`«∂Î =∞#∞+¨µÅ K≥ÑC¨ KÕ`Ö« ’¡ "≥∞eˆQ@@∞¡ KÕÜ∞« @O ™ê^躌 =∞#fl@∞¡ „"åã¨∞OÎ \Ï~°∞.
D ÉèÏ=# ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞O`«∞_»QÆ∞ ^Õ=Ù_˘Hõ_»∞<åfl_»<Õ ÉèÏ=# Ü≥ÚHõ¯ =∞~À áê~°≈fi"Õ∞.
=∞x+≤Ö’x D ÉèÏ=# ÃÑ`«ÎO^•s`«<åxH˜, ã¨Oã¨÷Ö’¡, =º=ã¨÷ÃÑ· =ºH˜Î ÃÑ`«Î<åʼnõΩ,
JOu=∞OQÍ "≥Ñ· Ö¨¶ ϺʼnõΩ ^•ifã¨∞OÎ k. ''r=~åt Ü«∂=`«∂Î =∞#∞+¨µÅ K≥ÑC¨ KÕ`Ö« ’¡
"≥∞Å∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ ÉèÏ=#Ö’ x[OÖË^Œ∞—— J#fl q+¨Ü«∂xfl ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ ã¨Ê+¨ìOQÍ
„ѨH\õ O˜ z, ''„áê}∞Åhfl XHõ ^•x g∞^Œ XHõ\ ˜ P^è•~°Ñ_¨ `» å~Ú. HÍx =∞# r=#â‹e· x
âßã≤OKÕq ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞—— Jx JO@∞<åfl~°∞. áêѨO ^Õ=Ùà◊√§ JxÑ≤ã¨∞ÎOk Hõ^Œ∂!
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ<Õq L<åflÜ«∞x ‰õÄ_® =∞# ã¨∞^Œ∂~° Éè∂í `«HÍŠѨÓsfi‰õΩʼnõΩ ''`≥eÜ«∞^Œ∞
Hõ#∞Hõ "å\˜H˜ „áêux^躌 O =Ç≤ÏOKÕ ^Õ=Ùà‹§=~°∞ ÖË̂~"≥∂?!—— Jx ã¨$+≤"ì å^Œ∞ÅÃÑ· KèÖ« ’HÎ̃
qã≤~å~°∞ ~°K~« Ú`«. =Ú‰õΩ¯Å‰õΩ QÆ∞_»H¤ @ õ ∞ìHÀ=@O `«=∞ ã¨OѨÓ~°‚ JÇ≤ÏO™ê"å^•xH˜
„ѨfHõ J#∞‰õΩ<Õ *ˇ#· ∞Å∞, P QÆ∞_»¤ ^•fi~å Ñ‘ÖÛË QÍe`Àáê@∞ `«=∞ â◊s~°OÖ’H˜ J#∞x`«ºO
HÀ\Ï¡k ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ „Ѩ"tÕ ã¨∞<Î åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë ZO`« `«Å_¡ Åç ∞¡`å~ÀQÆ^•!
ÉÏH©iì Ü«∂#∞ =∞x+≤ Hõ#∞Q˘#flk W\©=ÖË. J<ÕHõ P^è∞Œ xHõ âßG Jq+¨¯~°}ʼnõΩ
S~Àáê YO_»O ѨÙ\ì̃Å∞¡ J~Ú#>Ë¡ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ LxH˜x QÆ∞iÎOK«\ÏxH˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ #ç
ѨiHõ~åxfl "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ¨Ù#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕãO≤ k ‰õÄ_® S~Àáê YO_»OÖ’x ǨÖˇO_£ ^ÕâO◊ Ö’.
xvi
ã¨∂Hõ∆ ‡^Œi≈x Ü«∞O„`åÅ Jaè=$kú „Hõ=∞OÖ’ J`«ºO`« P^è∞Œ xHõ"∞≥ Oÿ k ZÅ„HÍìxH± >ˇe™È¯Ñ¨Ù.
nx ^•fi~å =∂„`«"∞Õ xs˚=–r= ^ŒfiO^Œfi ã¨fiÉèÏ=O Hõe#æ ÉÏH©iì Ü«∞O Hõ<åfl =O^Œ~Ô @∞¡
z#fl^ŒQ∞Æ "≥~· ã° π „H˜q∞x Éè∫uHõOQÍ =∂#=Ù_»∞ ^Œi≈OK«QÅÆ ∞æ`∞« <åfl_»∞. ã¨Q@Æ ∞# ÉÏH©iì Ü«∞O
(UHõ=K«#O) ÃãA · XHõ q∞b¡g∞@~°∞Ö’ "≥Ü∂≥ º=O`«∞. ''ÃÑxûÖò`À HÍy`«OÃÑ· ÃÑ\ì̃#
K«∞Hõ¯Ö’ ÅHõ∆ ÉÏH©iì Ü«∂ Wq∞_ç áÈQÆÅ=Ù—— Jx K≥Ñʨ @O ^•fi~å 3= `«~Q° uÆ Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ ‰õΩ
‰õÄ_® ÉÏH©iì Ü«∂ ZO`« z#fl^À J~°O÷ KÕ~ÚOKå~°∞ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£. JÖψQ „Ѩu =∞x+≤
^ÕǨÏOÖ’#∂ =O^Œ HÀ\˜ HÀ@¡ r=Hõ}ÏÅ∞O_»QÍ, "å\˜`Àáê@∞ "≥~ÚºHÀ\˜ HÀ@¡
ÉÏH©ìiÜ«∂ ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã¨∂Î =ÙO\ÏÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#flѨÙ_»∞ XHõ¯Hõ∆}O Xà◊√§
[Å^Œiã¨∞OÎ k Hõ^∂Œ ? S`Õ D ÉÏH©iì Ü«∂<Õ =∞#Ö’ ÖËHáõ È`Õ =∞#O LxH˜Ö’ˆH =KÕÛ"å~°O
HÍ^Œ#fl q+¨Ü∞« O `≥Å∞ã¨∞H˘#fl `«~åfi`« „ѨH$õ u ã¨∂„`åÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x, "å\˜ Hõ#∞QÆ∞}OQÍ
rqOK«\ÏxH©, „ѨHõ$u „Ѩà◊Ü«∂Å=Å¡ J<ÕHõ r=*Ï`«∞Å∞ =∞\ì̃Ö’ Hõeã≤áÈ~Ú#@∞¡
=∞#O ‰õÄ_® =∞\˜Öì ’ Hõeã≤áȉõΩO_® LO_»\ÏxH˜ fã¨∞HÀ=Åã≤# K«~º° Å QÆ∞iOz
xѨÙ}∞Å∞ K≥¿ÑÊ q+¨Ü∂« Å#∞ ã‘fiHõiOKÕ "≥∞Oÿ _£Ãã\ò ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜ D "庙êÅÖ’x
J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å∞ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ `» å~Ú.
UHõH}õ r=ÙÅQÆ∞ ÉÏH©iì Ü«∂Ö’ ‰õÄ_® _ç.Z<£.U. J}∞=Ù =ÙO@∞O^Œx, J^Õ
"å\˜ =Oâ◊áê~°OѨ~º° ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ xˆ~tÌ ã¨∞OÎ ^Œx `≥eã≤#ѨÙ_»∞ =∞x+≤H,˜ [O`«∞=ÙʼnõΩ
QÆÅ ã¨∞^Œ∂~° r=Ѩi}Ï=∞ ã¨O|O^èOŒ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. „Ѩu rqx <Õ~∞° QÍ Ñ¨~O° „|Ǩϟ‡,
JÖÏ¡<À, „ѨÉ∞íè "À ã¨$+≤Oì Kå_»#fl #q∞‡Hõ ZO`« =¸_èq» âßfiã¨"∂≥ #x PÖ’K«<åѨ~∞° ʼnõΩ
JxÑ≤OK«Hõ =∂#^Œ∞. UHõH} õ r=ÙÅ #∞O_ç |ǨïHõ}r=ÙÅ∞, Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ qt+¨ì
"≥∞^Œ_∞» Hõe#æ =∂#=Ù_»∞ Pq~°ƒqù OKå_»#fl _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^ŒO =∂#"åoH˜ KÕã#≤
¿ã= J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ∞æ`å=Ú.
ÉÏH©ìiÜ«∂ =Å¡<Õ áêÅ∞ ÃÑ~°∞QÍæ ~°∂áêO`«~°O K≥O^Œ∞`«∞O^Œx ÃÑ~°∞QÆ#flO
A„~°∞H˘<Õ"åiÖ’ ZO^ŒiH˜ `≥Å∞ã¨∞? á⁄@ìÖ’ JÅû~ü =KÕÛk ѨKÛ« à◊√§ u#@O =Å¡<#Õ x
XHõÑC¨ _»∞ QÆ\ Qì̃ Í J#∞H˘<Õ"å~°∞. HÍ^Œ∞ =∂#ã≤Hõ XuÎ_ç „Ñ¨^•è # HÍ~°}=∞x <Õ\ H˜ ©
J<ÕHõ =∞Ok _®Hõì~°∞¡ ‰õÄ_® K≥ѨÙ`«∞O\Ï~°∞. q~°∞QÆ∞_»∞QÍ P=∞¡ `«@ã‘÷Hõ~°} H∆Í~°
„^•=}ÏÅ#∞ =∞O^Œ∞QÍ ~Úã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. JѨÊ\˜H© ~ÀQÆO =Úki`Õ (JO>Ë „=}O
U~°Ê_ç`)Õ â◊G zH˜`û« KÕ™êÎ=∞O\Ï~°∞. HÍx nxÃÑ· 1982 #∞Oz Ѩiâ’^è#Œ Å∞ KÕã∞¨ #Î fl
ÉÏa =∂~°¬Öò J<Õ P„¿ãeì Ü«∞<£ âß„ãÎ̈"`Õ Î« D ~ÀQÍxH˜ HÍ~°}O ~ÀQÆ∞Å r~°H‚ ÀâßÖ’¡
=Ù#fl XHõ ~°HOõ ÉÏH©iì Ü«∂ Jx K≥ÑÊ≤ `Õ #=∞‡O á⁄=∞‡Ok P<å\˜ âßG „ѨÑO¨ K«O.
P=∞¡ „^•=}OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂ „|uH˜=ÙO_Õ J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^∞Œ á⁄=∞‡Ok. `«#∞ Hõ#∞Q˘#fl
 xvii
q+¨Ü∂« xfl x~°∂Ñ≤OK«\ÏxH˜, ã¨^~Œ ∞° ÉÏH©iì Ü«∂ Hõey# „^•=}Ïxfl `å<Õ `åy JÅû~ü
`≥K∞« ÛH˘x, `«~åfi`« #Ü«∞O KÕã∞¨ H˘<åfl_®Ü«∞#! JѨÙ_»∞ =∂„`«"∞Õ „ѨÑO¨ K«O ÉÏa =∂~°¬Öò#∞
JOwHõiOzOk. 2005Ö’ ÉÏa =∂~°¬Öò‰Ωõ <ÀɡÖò |Ǩï=∞u ÅaèOzOk. ~ÀÇ≤Ï}©
„Ѩ™ê^£ „"åã≤# D q+¨Ü∂« xfl K«kq#ѨÙ_»∞ 'Ѩ^∞Œ QÆ∞~å_»∞ =∂@ áê_çÜ∞« ø^è~Œ K° Å≥ ∞¡—
J#fl <å#∞_ç <Õ\ H˜ © ZO`« Hõ~Àî ~° "åãÎ̈="≥∂, P =∂@#∞ =∂~åÛÅO>Ë ZO`« =¸ÅºO
K≥eO¡ KåÖ’ Pâ◊Û~°ºO Hõeãæ ∞¨ OÎ k.
QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ‰õΩ ‰õÄ_® ÉÏH©ìiÜ«∂<Õ HÍ~°}=∞x, zQÆ∞à◊§"åѨÙH˜ HÍ~°}=∞QÆ∞
ÉÏH©iì Ü«∂<Õ QÆ∞O_≥[|∞ƒ‰õΩ HÍ~°}=∞x #∂`«# Ѩiâ’^è#Œ Å∞ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~Ú. Hõ#∞Hõ
"≥Å∞ѨŠ#∞Oz â◊s~°OÖ’H˜ K˘~°|_Õ ÉÏH©iì Ü«∂ U ÉèÏQÆOÖ’ W|ƒOk HõeOæ z<å "≥O@<Õ
*Ï„QÆ`ÑΫ _¨ ®Åx ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ KÕã#≤ ÃÇÏK«ÛiHõ ZO`À qÅ∞"≥O· k.
J~Ú`Õ H˘xfl~°HÍÅ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ q∞^äÕ<£ "åÜ«Ú=Ù#∞ Ñ‘ÖËÛã≤ „w<£ ǨÏ∫ãπ
„ѨÉÏè "åxfl `«y™æ êÎÜ∞« x, =∞iH˘xfl ã¨~Ú<≥_· #£ ∞ Ǩ~ÚQÍ P~°yOz, |OQÍ~°O, "≥O_ç
Ѩi„â◊=∞Å =Å¡ [iˆQ [ÅHÍÅ∞ëêºxfl x"åiã¨∞<Î åflÜ«∞x =ÚiH˜h\˜ Ѩiâ◊√„Éè`í ‰« Ωõ (ã‘¿Ñ*ò
„\©\ò"∞≥ O\ò) ÉÏH©iì Ü«∂<Õ qxÜ≥∂y™êÎ~x° 10 =`«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ Ãã#· ∞û ѨÙãÎ̈HÍÖ’¡
‰õÄ_® =ÙOk. ÉÏH©iì Ü«∂ =Å¡ U\Ï 15 "ÕÅ HÀ@¡ H˜Ö’ „QÍ=ÚÅ PH˜û[<£ L`«ÊuÎ
J=Ù`«∞O^Œ@. _®Hõ~ì ∞° ¡ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ „"åã≤# D "庙êÅ∞ K«^∞Œ =Ù`«∂ =ÙO>Ë „ѨH$õ uÖ’x
ÉÏH©iì Ü«∂ JO`å U^À LѨ„^Œ=O =zÛ K«zÛáÈ`Õ "≥Ú`«OÎ r=~åt K«zÛf~°∞`«∞O^Œx
J~°"÷ ∞≥ ÿ =∞#O "å\˜Ñ@ ¨ ¡ ZO`« „â◊^•úâ‰◊ Ωõ ÅÎ `À "≥∞ÅQÍÖ’ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok.
=∞# â◊s~°O ֒Ѩe ÉÏH©iì Ü«∂ "≥Å∞Ѩe #∞Oz „Ѩ"tÕ OKÕ Ç¨xHõ~° ÉÏH©iì Ü«∂`À
Ü«Ú^ŒOú KÕã∞¨ OÎ k. r~°‚ „Ѩ„H˜Ü∞« ‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok. u#fl PǨ~åxfl q_»Q˘\˜ì q@q∞#¡#∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕ™êÎ~Ú. Z<≥fl<Àfl LѨÜ∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ Ѩ#∞Å∞ KÕ™êÎ~Ú. =∞# â◊s~°O ã¨fiÜ«∞OQÍ
`«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀÖËx 'ÔH——q@q∞<£#∞ Wq L`«ÊuÎ KÕ™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hˆ Ü«∂O\˜ |Ü«∂\˜Hû±
=Å¡ â◊s~°OÖ’x LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ Ǩx HõÅQƉΩõ O_® *Ï„QÆ`Ϋ fã¨∞HÀ"åe.
Ü«∂O\˜ |Ü«∂\˜Hû± #∞ `«Ñʨ xã¨iQÍ =∞l˚Q`Æ À<Õ "Õã∞¨ HÀ=∞x <å z#flѨÙ_»∞ =∂ =∞Oz
=∞OQÆe _®Hõ~ì ∞° K≥Ñʨ @O D "庙êÅ∞ K«k"Õ@ѨÙ_»∞ Ü«∂k H˘™ÈÎOk. =∞l˚QxÆ O_®
=∞Oz ÉÏH©iì Ü«∂ =ÙO@∞O^ŒO\Ï~°∞ ~ÀÇ≤Ï}© „Ѩ™ê^Œ∞.
WO`« ã¨~fi° â◊H=Î̃ ∞O`«=∞QÆ∞ ÉÏH©iì Ü«∂ J`«ºO`« ã¨∂Hõ∆ ‡rq =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ@.
"å\˜H˜ ''<À~°∂, J=Ü«∞"åÅ∞, "≥∞^Œ_∞» Un ÖˉΩõ O_® u#^Œy# ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷xfl
ã¨g∞Ñ≤Oz ^•xfl P~°yOK«_»O, `«^•fi~å â◊H˜Îx á⁄O^Œ@O "å\˜ ã¨r=â‹·e—— Jx
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« efl KÕã∞¨ OÎ k. ^•x ã¨O`å# L`«ÊuÎ ™ê=∞~°º÷ O =∞#efl
xviii
J|∞ƒ~°Ñ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k. „Ѩu ÉÏH©iì Ü«∞O „Ѩu 20 x=ÚëêÅH˘Hõ™êi ~Ô O_»∞QÍ pÅ∞`«∂
8QÆO@Ö’¡ 10 ÅHõÅ∆ ÃÑQ· Í ã¨O`å<åxfl L`«ÊuÎ KÕã∞¨ OÎ ^Œx r=âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ ∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°@.
U "Õ^ŒO, U WuǨã¨O, U =∞`«„QÆO^äŒO D q+¨Ü«∂xfl K≥Ñ≤ÊO^À K≥ѨÊO_»Ü«∂º
Ñ‘~îåkèѨ`«∞Å∂, áÈÑπ™ê~°∞Å∂, =ÚÖÏ¡™êÉòÅ∞ Jx |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ "åiH˜ KèåÖˇO*ò
qã¨~°QÆeˆQ ã¨`åÎ Hõ=¸ºxã¨∞ìÖˇ·<å ã¨O`«iOK«∞‰õΩO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O_»∞<À Jx
<åHõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. JO`ÕHÍ^Œ∞ WÖÏO\˜ ã¨∂Hõ∆ ‡rqx `˘e™êiQÍ HõxÃÑ\ì̃# Å∂~¸
áêâ◊Û~ü =~°÷Oux „ѨQÆujÅ q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂Åhfl Q˘Ñ¨Ê ѨO_»∞QÆQÍ [~°áêeû#
J=ã¨~"° ∞≥ O`≥<· å =ÙO^Œx <Õ#∞ D ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ ã¨∂zã¨∞<Î åfl!
"≥~· ã° π QÆ∞iOz „"åã≤# "庙êÅÖ’ `˘e"庙êxfl Q˘Ñ¨Ê ã¨`º« O`À ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
„áê~°OaèOKå~°∞. ''„ѨHõ$uÖ’ ~ÀQÍÅ ÉÏi Ѩ_»x „áê}˜ Un LO_»^Œ∞——. D ÉÏ^èŒ
ÉÏH©ìiÜ«∂‰õΩ ‰õÄ_® `«Ñ¨Ê^Œ@. g\˜H˜ "≥·~°ãπ=Å¡ ~ÀQÍÅ∞ ã¨O„Hõq∞™êÎÜ«∞@. "≥·~°ãπ,
ÉÏH©iì Ü«∞O Hõ<åfl ÃãA · Ö’ KåÖÏ z#fl^Œx, ZÅ„HÍìxH± "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ¨Ù HõxÃÑ\ì̃# `«~åfi`Õ
nx ^Œ~≈° #ÉèÏQƺO =∞#‰õΩ HõeOæ k! Wq ã¨fiÜ«∞OQÍ r=„Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡ áêÖÁæ#=@. ''"≥~· ã° π
J<Õk r=Ѩ^•~å÷xH©, xs˚= Ѩ^•~å÷xH˜ =∞^茺ã¨÷OQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk—— JO@∞<åfl~°∞
~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£. ''`«y# J=HÍâ◊O ^˘~°H#õ ѨÙ_»∞ Z<åflà◊§ áê>ˇ<ÿ åã¨~ˆ Z@∞=O\˜ K≥`· #« º=Ú
ÖˉΩõ O_® Ѩ_=ç ÙO_Õ "≥~· ã° π áÈQÆ∞ `«#‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ r=~°™êÜ«∞# "å`å=~°}OÖ’H˜
„Ѩ"ÕtOK«QÍ<Õ ''"Õ∞Å∞H˘x—— K«HõK«HÍ Ñ¨#∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_»∞`«∞Ok—— Jx ‰õÄ_®
ã¨Ê+¨ìѨiKå~°∞ ''ÉÏH©ìiÜ«∂‰õΩ z#fl `«=Ú‡à◊√§—— J#fl "åºã¨OÖ’. 'JÅqHÍx KÀ@
Jkè‰Ωõ Å=∞#~å^Œ∞ qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"=Õ ∞—— J#fl Ѩ^ºŒ ѨOHÎ̃ QÆ∞~˘Î™ÈÎOk Hõ^∂Œ ?
''â◊s~° ^è~Œ ‡° âßGO: qO`«Å∞–qâıëêÅ∞ (a.Ãã~ˆ Ü æ ∞≥ "£)—— ѨÙãÎ̈HOõ K«kq#ѨÙ_»∞
Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ r=ÙÅ∞ „ѨH$õ u Ѩi}Ï=∂Å#∞ `«@∞ìH˘x xÅ^˘‰õΩ¯H˘x r"åxfl
™êyOK«\ÏxH˜ Zxfl "ÕëêÅ∂ ^•ÖÏÛÜ≥∂, JÖÏ "ÕëêÅ#∞ =∂~°∞ÛH˘#ÖËx r=ÙÅ∞ ZÖÏ
#tOzáÈÜ«∂Ü≥∂ `≥eã≤ Z=i"≥∞<ÿ å ã¨~ˆ ã¨O„Éè=í ∂â◊Û~åºÅÖ’ =ÚxyáÈ`åO.
XHõ "åºã¨OÖ’ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ ~åQÆŠѨiã≤`÷ ∞« Å#∞ JOK«<å "Õã∞¨ H˘x
^•xfl `«@∞ìH˘<Õ =ÚO^Œã¨∞Î U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞H˘<Õ `≥eq`Õ@Å∞ HõeQÆ∞O_ç P r=ÙÅ∞
rqOK«Ö^Ë ∞Œ . *Ïu r=ÙÖ’¡ ‰õÄ_® "≥q· ^躌 =ÚO@∞Ok. „ѨH$õ uÖ’ <≥=∞‡kQÍ =zÛ#
=∂~°∞ÊÅ#∞ `«@∞ìHÀQÆe#æ q „|uH˜, "å\˜ ã¨O`å#O Jaè=$kú K≥Ok q∞QÆ`åq #tOKå~Ú.
P „Hõ=∞OÖ’ [#∞º=ÙÖ’¡ Éè∂í QÀà◊OÃÑ· Jxfl „áêO`åÖ’¡#∞ „ѨH$õ u Ѩi}Ï=∞O XˆH HÍÅOÖ’
XˆHq^èOŒ QÍ [~°QHÆ áõ È=@O ‰õÄ_® #∂`«# r=ÙÅ Pq~åƒù=O`Àáê@∞ 350 HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"Õ∞ ~°∂á⁄Ok# "≥·~°ãπ, ÉÏH©ìiÜ«∂Å ã¨O`å#O ‰õÄ_® rqã¨∂Î
 xix
=ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°}=∞x `ÕeOk. "≥~· ã° π ã¨fi`«Ç¨ QÍ r=Hõ}O HÍHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H˜ W`«~°
r=ÙÅ Hõ}ÏÖ’¡H˜ „Ѩ"ÕtOz ''H˘OѨ#∞ H˘ÖË¡~°∞—— KÕÜ«∞@OÖ’ "å\˜H˜ ã¨i`«∂ˆQ
ǨxHõ~r° =ÙÖËg WO`«=~°‰Ωõ Hõ#∞Q˘#|_»Ö^Ë ∞Œ . J~Ú`Õ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ XHõ "åºã¨OÖ’
''D ~ÀA =∞#=∞#∞‰õΩ#flk ~ˆ Ѩ٠`«ÑC¨ HÍ=K«∞Û—— J#@O âß„ã‘Ü Î ∞« PÖ’K«<å f~°∞
J#@OÖ’ U=∂„`«O ã¨O^ÕÇÏ≤ OK«#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . 19= â◊`å|ÌÑÙ¨ J<ÕHõ 'ã¨`åºÅ∞—. 20=
â◊`å|ÌÑÙ¨ #∂`«# Pq+¨¯~°}Å "≥Å∞QÆ∞Ö’ áêH˜H∆ õ ã¨`åºÅh, Jã¨`åºÅx `ÕÖÏÜ«∞#fl
q+¨Ü∞« O QÆ=∞#OÖ’ =ÙOK«∞HÀ"åe. Wk =∂#= ã¨=∂[ Ѩi}Ï=∂Å q*Ï˝#O`Àã¨Ç¨
Ü«∂=`«∞Î q*Ï˝<åxH˜ =iÎã∞¨ OÎ k. Jã¨Å∞ =∞`åxH˜, `åuÎ fiHõ âß„™êÎxH˜ =Ù#fl =∞øeHõ"∞≥ #ÿ
`Õ_® WHõ¯_Õ =ÙOk. =∂#= *Ï˝# g∞=∂O㨉Ωõ ã¨O|OkèOz# q*Ï˝#âßGO `«`Ϋ fiâßGO,
HÍQÍ, J*Ï˝#O ÖË^• ã¨OÎ aèOz# PÖ’K«#‰õΩ K≥Ok#k =∞`«O. JO^Œ∞=Å¡ =∞`åxH˜
=¸_èq» âßfiã¨O, KèåO^ŒãO¨ P^è•~åÅ∞. HÍx q*Ï˝#âßGO „ѨH$õ uÖ’x ~°ÇϨ ™êºÅ#∞
x~°O`«~O° "≥^∞Œ ‰õΩ`«∂ =ÙO@∞Ok. #∂`«# Pq+¨¯~°}Å∞ áê`«"å\˜x ã¨ik^Œ#Ì ∂ =K«∞Û
ѨÓiÎQÍ u~°ã¯¨ iOK«#∂ =K«∞Û. Hõ#∞Hõ D ~Ô O_çO\˜H˜ á⁄`«∞Î ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . 'Éè∫uHõ^$Œ HõÊ^äOŒ
P=â◊ºHõ`—« "åºã¨OÖ’ D q+¨Ü∂« xfl ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ ^Œ$_èO» QÍ, „ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
D ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ âß„ã‘Ü
Î ∞« q^è•# Ñ≤`å=∞Ǩï_»∞QÍ JO^Œ~∂° P"≥∂kOKÕ ã¨~ü
„á¶êOã≤ãπ ÉËH<õ £ `«# '#∂º J\Ï¡O\˜ã—π J<Õ „QÆO^äOŒ Ö’x ~Ô O_»∞ "åHͺÅ#∞ L^ŒÇϨ iOK«@O
J=ã¨~°=∞xÑ≤™ÈÎOk.
''=∂‰õÄ L<åfl~Ú =∂Ü«∂*ÏÖÏÅ∞. =∞# *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å#∞ "≥∂ã¨Ñ¨ÙzÛ
L#flkÖË#@∞¡QÍ#∞ ÖËxk L#fl@∞¡QÍ#∞ K«∂Ñ≤ q㨇ܫ∞O KÕÜ∞« QÆeQˆ ã≤„`åÅ∞ – „ѨH$õ u
ã≤^Œú=∞~Ú# qâıëêÅ∞ K«∂Ñ≤ q∞=Ú‡Å#∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕã≤#@∞¡QÍ<Õ g∞
WO„kÜ«∂Å#∞ Hõ#∞=∞~°z JO`«H#õ fl Pâ◊Û~°ºHõ~=° ÚÅ~Ú# =∂Ü«∂*ÏÖÏÅ#∞ K«∂Ñ≤
K«H`˜ ∞« Å#∞ KÕÜ∞« QÆÅ â◊HΘ =∂Ö’#∂ =ÙOk. HÍx J\˜ì Jã¨`º« =ÚÅ#∞ "Õ∞=Ú QÆi›™êÎ=Ú.
„ѨH$õ ux x~°∂Ñ≤OKÕ @ѨÙ_»∞ ã¨`åºxfl =∞~°∞QÆ∞Ѩ~K° ‰« Ωõ O_® Ü«∞^ä•`«^OŒä QÍ z„uOK«_"» ∞Õ
=∂ ^è~Œ ‡° O. ^•xfl Ju„Hõq∞OK«_O» =∞Ǩ J==∂#Hõ~° HÍ~°ºOQÍ "Õ∞=Ú Ñ¨iQÆ}™˜ êÎ=Ú——.
(''âßGq*Ï˝#O–=∂#= rq`«O—— ѨÙã¨HÎ Oõ ¿Ñl 15 #∞O_ç)
D "åºã¨ ã¨OѨÙ\˜Ö’x ''J}z"Õ`«‰õΩ QÆ∞iHÍ=_»O [#∞ºÖ’Ѩ=∂—— J#fl
"åºã¨OÖ’x q+¨Ü∂« Å „Ѩ™êÎ=#`À D ã¨OѨÙ\˜H˜ <å =ÚO^Œ∞=∂@ =Úy™êÎ. XHõ¯
=ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë _®ifi<£ „ѨH$õ u ZOÑ≤Hõ ã¨∂„`åxfl u~°ã¯¨ iOz# â◊‰Ωõ ÖÎ Ë ã¨=∂[OÖ’x
ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ#∞ ã¨=∞i÷OK«\ÏxH˜ _®ifi<£ 'ã¨Ô~· fi=Öò PѶπ k Ѷ≤>ˇìãπì— ã¨∂„`åxfl
=„H©HõiOKå~°∞. QÆ`« 20 ã¨O=`«û~åÅÖ’ W"Õ â◊‰õΩÎÅ∞, ã¨=∂[OÖ’ H˘xfl *Ï`«∞Å
xx
"≥#HõÉÏ@∞`«<åxH˜ "åi [#∞º=ÙÖË HÍ~°}=∞x ^ŒÉÏ~Úã¨∞<Î åfl~°x, nxH˜ ZÖÏO\˜ âß„ã‘Ü Î ∞«
P^è • ~åÅ∞ ÖË = x K« H õ ¯ QÍ q=iOKå~° ∞ . WO^Œ ∞ ‰õ Ω "åºã¨ H õ ~ ° Î # ∞ qâı + ¨ O QÍ
Jaè#OkOK«=Åã≤O^Õ.
U W`«~° rqH˜ ÖËx q^èOŒ QÍ =∂#=rqH˜ J#∞=OtHõ ÅHõ} ∆ ÏÅ`Àáê@∞ Pi˚`«
ÅHõ}∆ ÏÅ∞ ‰õÄ_® =ÙO\Ï~Ú. D q+¨Ü∂« xfl ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ `«# "åºã¨OÖ’ K«H¯õ QÍ
K«iÛOz `≥Å*¡ Ïu Hõ<åfl #Å¡*Ïu `«‰Ωõ ¯= ã¨=∞~°`÷ Q« ÅÆ "å~°∞ J<Õ "å^Œ##∞, ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’
J„QÆ=~å‚Å HõO>Ë â◊¥„^Œ, Juâ◊¥„^Œ (^Œo`«) =~å‚Å∞ Ç‘Ï#"≥∞#ÿ `≥eq`Õ@Å∞ QÆÅ"å~°<Õ
"å^Œ#Å#∞ âß„ã‘Ü Î ∞« OQÍ u~°ã¯¨ iOKå~°∞.
"≥Ú`«OÎ g∞^Œ Ѩ^•~°÷ Ѩi}Ï=∞ „Hõ=∞OÖ’ J`«ºO`« ™êO„nHõ~}° K≥Ok# „^Œ=º~åt
HÍÅQÆ=∞#OÖ’ XHÍ<˘Hõ QÆu`åi¯Hõ ã¨=∞Ü«∂# Éèíà◊√§# „|^ŒúÖˇ· â◊HõÖÏÅ∞QÍ
q~°l=∞‡|_»@O, Jq HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ J<ÕHõ #Hõ„∆ `« =∞O_»ÖÏÅ∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ@O, "å\˜Ö’
=∞# ã¨∂~°º#Hõ„∆ `« =∞O_»ÅO XHõ@#fl q+¨Ü∂« xfl, D =∞O_»ÅOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ Éè∂í „QÆÇϨ O
U~°Ê_»@O, Éè∂í „QÆÇϨ Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ ã¨~à° ¿◊ ãO„nÜ«∞ J}∞=ÙÅ∞, ã¨OH˜+¡ ì̈ ¿ãO„kÜ«∞
J}∞=ÙÅ∞ „áÈ\ © # ∞¡ , [#∞º=ÙÅ∞, _ç . Z<£ . U., "≥ · ~ ° ã π , UHõ H õ } r=ÙÅQÆ ∞
ÉÏH©ìiÜ«∂......z=~°‰õΩ „\˜eÜ«∞<£ Hõ}ÏÅ∞ („áœ_軄áêÜ«∞OÖ’) Hõeæ# =∂#=rq
Pq~åƒù=O.......W^ŒO`å U ã¨$+≤Hì ~õ ΰ Ѷ∞¨ #HÍ~°º"≥∂ HÍ^Œ∞, ã¨ÇϨ [Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’
qq^èŒ ^ŒâÅ◊ ∞ =∂„`«"∞Õ #x =i‚Oz#, q=iOz# f~°∞.....J<ÕHõ "庙êÖ’¡ ã¨=∂[OÖ’x
™êfi~°÷ѨÓi`« áêÅHõ=~åæÅ#∞ xt`«OQÍ, =ºOQƺOQÍ q=∞i≈Oz# f~°∞. [#∞º=ÙÖË
ã¨=∞™êÎxfl x~°~‚ Ú™êÎÜ∞« #fl xÜ≥∂–_®ifix[O Jâß„ã‘Ü Î ∞« `«#∂, ™êfi~°Ñ÷ Ó¨ i`« =~åæÅ
¿ã=Hõ "Õ∞^ä•=ÙÅ ™È+¨Öò–_®ifix[O ^Œ∞~å‡~°æ "å^Œ#Å#∞ „uÑ≤ÊH˘>Ë^ì •HÍ _®Hõ~ˆì \ò ~ÀÇ≤Ï}©
„Ѩ™ê^£ `«# "庙êÖ’¡ q=iOKå~°∞. J~Ú`Õ D ã¨OѨÙ\˜ Ãã<· û£ "庙êÅ ã¨OHõÅ#O
QÆ#∞Hõ #_»Hõ JO`« ã¨~à° O◊ QÍ ÖËHáõ È=@O ã¨ÇϨ ["Õ∞. J~Ú<å Wk „QÆO^äqŒ Å∞=#∞
`«yOæ K«^∞Œ .
D "庙êÅ∞ „"åã≤# _®Hõ~ì ∞° ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£#∞, „ѨK∞« iã¨∞#Î fl [#™êÇ≤Ïu "åix
=∞~˘Hõ™êi Jaè#Okã¨∂Î ...
22.3.2008 – ã≤. ÉèÏ㨯~°~å=Ù
q[Ü«∞"å_».
 xxi
<å =∂@
D "庙êÅhfl '„Ѩ*Ï™êÇ≤Ïu—, `«k`«~° Ѩ„uHõÅ HÀã¨=¸, "≥Éò Ѩ„uHõÅ HÀã¨=¸
~åã≤#q. <Õ#∞ r=âßGO K«^∞Œ =ÙHÀÖË^∞Œ . <Õ#∞ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fln, ѨxKÕã#≤ n #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ~ü
Ѷ≤lH±û ~°OQÆOÖ’. J~Ú`Õ `«H˜¯# ™ê=∂#ºáê~î°‰õΩÖÏ¡ˆQ <Õ#∞ "å~åÎѨ„uHõÖ’¡#∂,
g∞_çÜ∂« Ö’#∂ `≥eÜ«∞*Ë¿ã q*Ï˝#q+¨Ü∂« Å#∞ Pã¨H`Î̃ À K«^∞Œ =Ù`«∂LO\Ï#∞. g\˜Ö’
W\©=Å ã¨OK«Å#O Hõeyã¨∞#Î flq r=âßGOÖ’x qâıëêÖË#x Jx JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞.
"å\˜x J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ™ê=∂#ºáê~î°‰õΩ_çÖψQ „Ѩܫ∞uflOKå#∞. <å‰õΩ
J=QÍǨÏ# J~Ú#O`«=~°‰Äõ J=hfl <åÔHO`À Pâ◊Û~åºhfl, ‰õΩ`«∂ǨÏÖÏhfl HõeyOKå~Ú.
P ÉèÏ"åÅ#∞ `«H˜¯# áê~î°‰õΩÅ`À ѨOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞ˆH <Õh "庙êÅ∞ ~åâß#∞. <Õ#∞
g@xfl\˜Ö’#∂ xëê‚`∞« }‚xQÍx, K«^∞Œ =~°∞ʼnõΩ L^Àƒ^èÅŒ ∞ K≥Ü∞« ºQÆey#"å}‚xQÍx HõÅÖ’
‰õÄ_® J#∞HÀ#∞. FÑ≤Hõ KÕã∞¨ ‰õΩx, J<ÕHõ ѨÙãÎ̈HÍÖ’¡#∂, WO@Ô~fl\ò "≥ÉòÃã@ · Ö¡ ’#∂
„Ѩ^•è #OQÍ WOw¡+µ¨ Ö’ ÅaèOKÕ Ãã#· ∞û q+¨Ü∂« Å#∞ "≥uH˜ K«^=Œ ÖËx "åiH˜ <å "庙êÅ∞
U =∂„`«O Pã¨HÎ̃ HõeyOz<å <å Ѩx <≥~"° iÕ #>Ë.ì
„Ѩã∞¨ `Î « ã¨=∂[OÖ’ k„Qƃ=ù ∞ HõeyOKÕ "≥~· ∞° ^蕺Å∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. J`åº^è∞Œ xHõ
r=#â‹e· h, `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl áêâßÛ`«º ã¨O㨯 $uh J=ÅOaOKÕ D`«~O° =∂#ã≤HOõ QÍ
P@qHõ^Œâ◊Ö’ LO^Œ<Õk =∞#O QÆ∞iÎOKåe. ™ê=∂lHõ ~°∞QƇ`«Åxfl\˜H© HÍ~°}O
=~°æã¨=∂[Ѩ٠^Œ∞+¨ìâ◊‰õΩÎÅ∞ HÍQÍ "å\˜H˜ `À_»=Ù`«∞#flq "≥∂_»~üfl "Õ+¨OÖ’ L#fl
=¸_è#» =∞‡HÍÅ∂, J=QÍǨÏ<å~åÇ≤Ï`«ºO, Éè∫uHõ"å^Œ^$Œ HõÊ^äOŒ ÖËHáõ È=_»O =ÔQ~· åÅx
<åHõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. áÈbã¨∞Å∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ <Õ^•HÍ „Ѩ=HõÅÎ ∞QÍ K«ÖÏ=∞}˜ JÜÕ∞"å~°O^Œ~∂° ÖˇO· yHõ
=~°fi~üÅì x Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O Pâ◊Û~°ºO. ÃÑQ· Í gà◊√§ `«=∞H˜ `≥eÜ«∞xk ÖË^#Œ fl@∞ì
=∂\Ï¡_∞» `«∂ LO\Ï~°∞. giÖ’ H˘O^Œ~∞° =∞x+≤ K«zÛáÈÜ«∂Hõ U=∞=Ù`«∞O^À ‰õÄ_®
K≥ÃÑÊÜ«∞ºQÆÅ~°∞. '#∞"≥fiѨÙÊ_≥<· å K«zÛ K«∂âß"å <åÜ«∞<å?— Jx gà◊§x Z=~°∂ J_»Q~Æ ∞° !
ÃãO· \˜ã∞¨ Åì ∂, "Õ^•O`«∞Å∂ ã¨=∞Lr˚Å∞ HÍ~°∞. Ãã#· ∞û `≥eÜ«∞‰õΩO_® "Õ^•O`«O
=∂\Ï¡_"Õ å~°∞ J*Ï˝#∞Å∞† "åiˆHg∞ `≥eÜ«∞^Œ∞ ã¨iHõ^•, `≥eÜ«∞^Œx‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œ∞.
"å~°∞ Ãã·O\˜ã¨∞ìÅ ã¨~°ã¨# xÅ=_®xH˜ J#~°∞›Å∞. nxH˜ =ÚYºHÍ~°}O Uq∞@O>Ë
"Õ^•O`«∞Å∞ K≥¿ÑÊ=hfl =∞<ÀÉèÏ=#ÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ Õ q+¨Ü∂« Å∞. "≥∞^Œ_∂» , <å_ô=∞O_»Å=¸
ZÖÏ Ñ¨xKÕ™êÎÜ∂≥ , UÜÕ∞ ÉèÏ=#Å∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ ZHõ¯_≥H¯õ _» UÜÕ∞ #∂º~À„\Ï<£ûq∞@~°=¡ Å¡
xxii
`«Ö`ˇ ∞« `Î åÜ≥∂ 1990Å `«~"° å`« [iy# Ѩiâ’^è#Œ Å∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~Ú.
Hõà√◊ § =¸ã¨∞‰õΩx ^蕺#OKÕã∂¨ Î U "≥#∞fláê=ÚÖ’<À =}∞‰õΩ ѨÙ@ìQÍ<Õ ã¨$+≤ì ~°ÇϨ ™êºÅhfl
`≥eã≤áÈÜ«∂Ü«∞x J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ x*Ï~ÚfѨ~∞° ÖË J~Ú#ѨÊ\˜H© Ju ™ê=∂#º™ê÷~ÚÖ’
JáÈǨÏʼnõΩ QÆ∞i J=Ù`«∞<åfl~°x =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. |∂@HÍÅ∞ K≥ÑÊ≤ #=∞‡|eˆH"åix
Hõi#î OQÍ tH˜O∆ Kåe. [Ѩ`á« êÅ∞ KÕ¿ãÎ =∞#âß≈Ou ÅaèOK«^xŒ HÍ^Œ∞. Ñ‘H#õ ∞ K«Ñʨ iã¨∂Î
ѨãÑ≤ Å≤ ¡ x„^ŒáÈ`Õ JO^ŒiH© âßOuQÍ<Õ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx JO^Œ∞Ö’ áêÅ∞ ~å=<Õk
=∂„`«O =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Ñ‘Hõ x[O, áêÅ∞ J|^ŒOú . ѨÓ[Å∂, ^蕺#=¸‰õÄ_®
JO`Õ. Wk u~°∞QÆ∞ÖËx ã¨`º« O.
Ãã#· ∞û `«#‰õΩ `≥eÜ«∞x q+¨Ü∂« Å#∞ `≥eÜ«∞xqQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}㘠∞¨ OÎ k. `≥eã≤#
"å\˜H˜ Ãã^· •úOuHõ q=~°}Å#∞ Wã¨∞OÎ k. áê`«ã^≤ •úO`åÅ#∞ ã¨"åÅ∞KÕ¿ã H˘`«Î ™êH∆ͺÅ∞
ÅaèOz#ѨÙ_»ÖÏ¡ "å\˜x ã¨=iOK«∞‰õΩO@∞Ok. WO^Œ∞Ö’ Éè+Ë *¨ ÏʼnõÄ, Ñ≤_"ç å^•Å‰õÄ
KÀ@∞O_»^∞Œ . „Ѩu~ÀE H˘`«Î q+¨Ü∂« Å∞ H˘Å¡Å∞QÍ Éˇ@ · Ѩ_∞» `«∞#fl D HÍÅOÖ’ "å\˜x
ã¨∂Å÷ OQÍ<≥<· å ™ê=∂#ºáê~ Ωõ ʼnõΩ q=iOK«_O» Ãã#· ∞û ~°K~« Ú`«Å ÉÏ^躌 `«. =∞#ã¨∞H˜
`Àz# ÉèÏ"åÅ#∞ U =∂„`«=¸ q=iOK«‰Ωõ O_® ~Ô O_»∞ ѨO‰õΩÖÎ ’¡ ~å¿ãã≤ ^•<≥flÖÏ
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åÖ’ áê~ Ωõ ÅH˜ =kÖË¿ã ǨωõΩ¯ HõqѨÙOQÆ=ÙʼnõΩ LO@∞O^Õ"∂≥ HÍx
Ãã#· ∞û ~°K#« ʼnõΩ ã¨Ê+ì̈`« KåÖÏ J=ã¨~O° . `≥Å∞QÆ∞Ö’ âßG~°K#« Å∞ Ju`«‰Ωõ ¯=QÍ =ã¨∞#Î fl
=∂@ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨`º« O.
Hˆ =ÅO XHõ âß`«O áê~ Ωõ Å#∞ =∂„`«"∞Õ PHõi¬OKÕ Ãã#· ∞û q+¨Ü∂« Å#∞ ÉÏ^躌 `å
Ü«Ú`«OQÍ ~åÜ«∞_»O J=ã¨~=° ∂? WѨÊ\˜H© WOw¡+µ¨ ѨÙãÎ̈HÍÅ#∞ H˘x K«^=Œ ÖËx `≥Å∞QÆ∞
áê~ Ωõ Å∞ L<åfl~°h, "åiÖ’ JuH˘kÌ=∞Ok J~Ú<å D "庙êÅ#∞ K«^=Œ QÀ~°∞`å~°h
<å L^ÕâÌ O◊ . JÖÏ K«kq#"åiÖ’ q^•º~°∞Ö÷ =ˇ ~Ô <· å LO>Ë "åiH˜ H˘xfl q+¨Ü∂« Ö’¡<<·≥ å
Pã¨HΘ Hõey`Õ =∞iO`« =ÚO^Œ∞HÔ o§ J^Œ#Ѩ٠q=~åÅ#∞ ¿ãHõiOK«=K«∞Û. "åiÖ’ Z=Ô~<· å
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ âßG"Õ`ÅΫ ∞QÍ Z^ŒQ=Æ K«∞Û. W=hfl Q˘O`≥=∞‡ HÀiHõÖÏ¡ JxÑ≤Oz#ѨÊ\˜H©
Ãã#· ∞û QÆ∞iOz ~åÜ«∞_»O KåÖÏ J=ã¨~O° . `≥Å∞QÆ∞ ~°K#« ŠѨikèx ÃÑOK«_®xÔH<· å
Ãã#· ∞û "庙êÅ∞ ѨxH˘™êÎ~Ú.
¿ÇÏ`«∞"å^Œ"∞Õ ãÔ̈~#· ^Õ"∂≥ , Éè∫uHõ"å^•xfl #=∞‡_»"∞Õ ã¨|ÉË"∂≥ J<Õ JxtÛ`«
=∂#ã≤Hõã≤÷uÖ’ L#fl"åiH˜ D "庙êÅ∞ `À_»Ê_»`å~Ú. QÆ∞_ç¤#=∞‡HÍÅ#∞ `≥QÆ<å_Õ
„ѨQuÆ "å^Œ∞ʼnõÄ, "å=∞ѨH∆õ "Õ∞^è•=ÙʼnõÄ D q=~åÅ∞ H˘O`«=~°‰Äõ ѨxH˜~å=K«∞Û.
W@∞=O\˜ Ѩiq∞`«„ѨÜ∂≥ [#O Hõey# D "庙êÅ∞ áê~ ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞QÍ Ñ¨xK≥Ü∞« º=Ù.
g\˜H˜ ~Ô Ñ¶~Ô¨ #∞ûÅ∞ W=fi_»O Hõ+=ì̈ ∞xÑ≤Oz "å\˜x L@OH˜OK«Ö^Ë ∞Œ . ã¨O^ÕÇ¨ Å∞#fl"å~°∞
 xxiii
##∞fl D"≥∞~ÚÖò ^•fi~å ã¨O„Ѩk¿ãÎ <å‰õΩ `≥eã≤#O`«=~°‰Äõ ["å|∞e=fiQÆÅ#∞. g\˜x
qq^èŒ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ "庙êÅ∞QÍ ~åã≤# HÍ~°}OQÍ H˘O`« ѨÙ#~°∞HÎ̃ ^À+¨O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ã¨OHõÅ#OQÍ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl áê~ Ωõ Å∞ nxH˜ Hõq∆ ∞™êÎ~x° Ptã¨∞<Î åfl#∞.
Ѩx ™êkèOz# q∞„`«∞Å∞ kq‰õΩ=∂~üQÍiH©, H˘`«ÑÎ e¨ ¡ ~°qÉÏ|∞QÍiH©, [#™êÇ≤Ïu
HÍ~°º=~åæxH©, =ÚO^Œ∞=∂@ ~åã≤# ÉèÏ㨯~°~å=Ù QÍiH© <å Hõ$`«[`˝ Å« ∞.
"Õ∞ 2008 – H˘_»=\˜QOÆ \˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
rohiniprasadk@yahoo.com
[#™êÇ≤Ïu"å~°∞ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ ѨÙ#~°∞‡„kOz# `«~"° å`« WѨÙÊ_»∞ ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ |∞H±
„@ãπì D ѨÙãÎ̈HÍxH˜ „Ѩã∞¨ `Î ~« ∂° áêxflKÕÛO^Œ∞‰õΩ ã¨OHõeÊOKå~°∞. "åiH©, =ÚYºOQÍ
w`å ~å=∞™êfiq∞QÍiH© <å Hõ$`«[`˝ « `≥Å∞ѨىõΩO@∞<åfl#∞. WÖÏO\˜ ~°K#« Å∞ ™ê=∂#º
áê~ Ωõ Å#∞ ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ PHõi¬¿ãÎ JO`« =∞Oz^Œh, WO^Œ∞Ö’x Pã¨HΘ áê~ Ωõ Å#∞
WOHÍ =∞Oz~°K#« Å#∞ K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ „¿Ñ~°}xã¨∞OÎ ^Œh <å L^ÕâÌ O◊ . D™êi H˘xfl
z„`åÅ#∞‰õÄ_® *’_çOKÕ „ѨÜ∞« `«flO [iyOk. áê~ Ωõ Å∞ nxfl‰õÄ_® P^Œi™êÎ~x°
Ptã¨∞Î<åfl#∞.
~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
U„Ñ≤Öò 2012
1. =∞x+≤ 'HÍ~°}[#∞‡_®?—
Éè∫uHõ"å^•xfl #"Õ∞‡"åiH˜ =∞x+≤ ^≥"· åOâ◊ãO¨ Éè∂í `«∞_»∞ HÍ_»x K≥Ñʨ =Åã≤#
J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . HÍx =∞x+≤H˜ LO_Õ "≥∞^Œ_∞» „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ k. ^•x=Å¡ |∞kúx QÆ∞iOz#
"å^Œ#Öˇ<Àfl `«Ö`ˇ ∞« `Î å~Ú. q*Ï˝#Ѩ~O° QÍ K≥áêÊÅO>Ë =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ#∂, ™ê=∂lHõOQÍ#∂
=∞x+≤ J#∞ÉèíqOKÕ Hõ+¨ìã¨∞MÏÅxflO\˜H© "≥∞^Œ_Õ HÍ~°}O. `«# QÆ∞iOp, Ѩiã¨~åÅ
QÆ∞iOp, J=QÍǨÏ# Hõey, J#∞Éè∂í u á⁄O^ŒQeÆ Qˆ „áê}˜ =∞x+≤ XHõ¯_Õ. J~Ú#ѨÊ\˜H©
qâ◊fiOÖ’ |∞kú J<Õk JO`« „áê^äqŒ ∞Hõ"∞≥ #ÿ ^• J<Õ^˘Hõ „Ѩâfl◊ . TÇ≤ÏOK«~å#O`« ÃÑ^Œ^Ì #·≥
D qâ◊fiOÖ’ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ K«∂¿ãÎ =∞#‰õΩ ã¨Å÷ , HÍÅ, Ѩ^•~å÷Å#∞
(¿ãÊãπ, >ˇ"ÿ ∞£ , "Õ∞@~ü) QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞OÎ k HÍx |∞kú, PÖ’K«#Å QÆ∞iOz# L^•Ç¨Ï~°}Å∞
Éè∂í q∞g∞^Œ `«Ñʨ =∞Ô~Hõ¯_® Hõ#|_»=Ù. qâ◊fiOÖ’ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ #Hõ„∆ `åÅ∞ ¿ÑÅ_»=¸, ~ˆ _çÜ∞Õ +¨<£
„Ѩ™ê~°O HÍ=_»=¸ =ÔQ~· å ã¨OѶ∞¨ @#ʼnõΩ ''™ê‰õΩ∆ Å∞—— LO_»=Åã≤# J=ã¨~O° Hõ#|_»^∞Œ .
W`«~° Qˆ ÅH©ûÖ’¡#∂, „QÆÇ¨ Ö’¡#∂ |∞kúr=ÙÅ∞ LO_Õ J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯"Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©
|∞kú J<Õk qâ◊fiOÖ’ XHõ „Ѩ^è•#ÅHõ∆}OQÍ Hõ#Ѩ_»^Œ∞. „áê}˜H˜ `«# Ѩiã¨~åʼnõΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ =∞ã≤ÖËO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ ѨxH˜=KÕÛ |∞kúqHÍã¨O „ѨHõ$uÖ’ XHõ
xÜ«∞q∞`«áê„`« x~°fiÇ≤Ïã¨∞OÎ ^Œ#∞HÀ=_»"∞Õ ã¨|ÉË"∂≥ . =∞x+≤H˜ =∂„`«"∞Õ LO_Õ "≥∞^Œ_∞» ‰õÄ,
|∞kúHQ© ÅÆ ã¨O|O^è•xfl K«iÛOKÕ =ÚO^Œ∞ =∞x+≤ Jã¨Å∞ ZÖÏ Ñ¨Ù\Ïì_À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
`«H¯˜ # „áê}∞Å∞ ZÖÏO\˜"<·≥ å =∞x+≤ x[OQÍ ''HÍ~°}[#∞‡_®——? JO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_®
|∞∞A=ÙÖËg Hõ#|_»=Ù.
_®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^•xfl P"≥∂kOz#"å~°∞ Ãã`· O« r=Ѩi}Ï=∂xH˜ =∞x¿+
Ѩ~åHÍ+ì̈ Jx ÉèÏq™êÎ~∞° . =∞#‰õΩ `≥eã≤# [O`«∞*ÏuÖ’ J`«∞º#fl`«"∞≥ #ÿ k =∞x+≤*Ï`Õ
Jx =∞#O J#∞‰õΩO@∂ LO\ÏO. WO^Œ∞Ö’ x[OÖË^xŒ ã‘"ì <≥ *£ QË ÀÖò¤ J<Õ âß„ãÎ̈"`Õ Î«
"åkOKå_»∞. _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^ŒOÖ’ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ#∞‰õÄ_® PÜ«∞# ã¨∂zOKå_»∞.
`«=∞ Ѩiã¨~åÖ’¡ =∂~°∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ qaè#flr"åÅ=∞^躌 =∞#∞QÆ_HÔ» ·
[iy# áÈ\©H˜ `«@∞ìHÀQÆey# âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞ |ÅѨ_#ç O^Œ∞=Å¡<Õ H˘xfl *Ï`«∞Å∞
2 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
|uH˜ ''|@ìH\õ Ïì——Ü«∞h `«H¯˜ #q #tOzáÈÜ«∂Ü«∞h _®ifi<£ J<åfl_»∞. nxH˜ P^è∞Œ xHõ
q*Ï˝#O [#∞ºÑ¨~°"≥∞ÿ# (*ˇ<≥\ ˜H±) q=~°} WzÛOk. W=hfl HÍã¨ÎHÍã¨ÎQÍ <≥=∞‡kQÍ
[iˆQ =∂~°∞ÊÅ∞. QÀÖò¤ nxfl ã¨=iOz H˘xfl r=*Ï`«∞Å∞ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ@∞ì# #tOzáÈ=\ÏxH˜
_®ifi<£ K≥ÑÊ≤ # HÍ~°}O XHõ¯>Ë ã¨iáÈ^Œx J<åfl_»∞. nxH˜ XHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ P~°∞#fl~°
HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ JO`«iOz# _≥·<À™ê~ü ~åHõ∆ã¨|Å∞¡Å#∞
K≥ѨÙÊHÀ=K«∞Û. JO`«iHõ∆O#∞Oz =zÛ Éèí∂q∞x _èôH˘#fl XHõ „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# Lů
HõeyOz# L`åÊ`«O=Å¡<Õ ã¨∞=∂~°∞ 15 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞ Éè∂í q∞g∞^Œ "≥eq¡ iã≤#
D ÉèÏs[O`«∞=ÙÅ∞ JO`«iOKåÜ«∞<Õ ã≤^•úO`«O LOk. JѨÙÊ_»∞ QÍeÖ’H˜ ÖËz#
^èŒ∂o"Õ∞Ѷ¨∞O J<ÕHõ ã¨O=`«û~åÅ∞ ã¨∂~°ºHÍOux J_»∞¤‰õΩx pHõ\ ˜x, j`«Åã≤÷uh
HõeyOzO^Œh, _≥<· À™ê~°∞Å∞ u<Õ "≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® "å`å=~°}OÖ’ qѨs`«"∞≥ #ÿ
=∂~°∞ÊÅ∞ `≥zÛO^Œh TÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ [#∞ºÑ¨~°"≥∞ÿ# áÈ\©H˜
ã¨O|OkèOK«x ÉÏǨϺHÍ~°}ÏÅ∞ r=~åtÖ’ ÃÑ#∞=∂~°∞ÊÅ∞ `ÕQÆÅ=h, `≥KåÛÜ«∞h
K≥Ñʨ _®xH˜ Wk XHõ L^•Ç¨Ï~°}.
Jã¨Å∞ Éèí∂q∞g∞^Œ r=~åt ZÖÏ Pq~°ƒùqOzOk? ™œ~°‰õΩ@∞O|O`ÀÉÏ@∞
~°∂á⁄Ok#, Éè∂í QÀà◊O =Ü«∞ã¨∞û 460 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞ HÍQÍ, Éè∂í q∞ Hˆ O„^ŒOÖ’x
"Õ_qç ∞H˜ Hõiy K«ÖÏ¡~Q° Í `«Ü∂« ~Ô #· Ju„áêp# tÅÅ =Ü«∞ã¨∞ 390 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅx
`ÕeOk. D `«~∞° "å`« ''`«fi~°Ö’<Õ—— (350 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ) `˘e UHõH} õ r=ÙÅ∞
ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. P `«~∞° "åu Ѩi}Ï=∞O =∞#O J#∞‰õΩ#flO`« „Hõ=∞OQÍ [~°Q<Æ ÖÕ ^Ë ∞Œ .
|ǨïHõ}r=ÙÅ∞ 80 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« =~°‰Äõ Pq~°ƒqù OK«<ÖÕ ^Ë ∞Œ . JO>Ë ^•^•Ñ¨Ù
300 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ UHõH} õ r=ÙÅ∞ ''~å[ºO——KÕâß~Ú. |ǨïHõ}r=ÙÅ∞ qaè#fl
~°∂áêÖ’¡ PHõ™ê‡`«∞QÎ Í XHõ¯ ÃÑ@∞ì# ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. D "≥q· ^躌 O 53 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
„H˜`O« JO`« PHõ™ê‡`«∞QÎ Í#∂ `«yáæ È~ÚOk. Wk „Hõ=∞OQÍ HÍHõ, PyPy, ÃÇÏK«∞Û`«Q∞Æ Åæ `À
[iy# =∂~°∞Ê Hõ#Hõ nx "≥#Hõ ''ã¨$+≤~ì K° <« å„Hõ=∞O—— Un ÖË^hŒ , ÉÏǨϺѨiã≤`÷ ∞« Ö’¡
Hõey# =∂~°∞ÊÖË HÍ~°}=∞h `≥Å∞™ÈÎOk.
WHõ =∞#∞+¨µÅ „Ѩ`ºÕ Hõ`« QÆ∞iOz K≥áêÊÅO>Ë =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ `«H¯˜ # „áê}∞Å`À
áÈe¿ãÎ Juã¨OH˜+¡ "ì̈ ∞≥ #ÿ "≥∞^Œ_∂» , <å_ô=º=™ê÷ L<åfl~Ú. #~åÅ∞ HõeyOKÕ ÉèÏ=#ÖË
=∞x+≤H˜ PÖ’K«#Å#∂, q"ÕK#« #∂, =ÚO^•Ö’K«##∂ „Ѩ™êk™êÎ~Ú. J=QÍǨÏ# J<Õk
=∞x+≤H˜ `«Ñʨ Éè∂í q∞g∞k =∞ˆ~ „áê}˜H˜ L#fl@∞ì ^•YÖÏÖË^∞Œ . W^Õ =∞# Q˘Ñ¨Ê`«#O
J#∞‰õΩO\ÏO. HÍx Wk x[O HÍHõáÈ=K«∞Û. ZQÆ`åoQÍ K≥áêÊÅO>Ë P~°∞HÍà◊√§#fl
p=∞Å∂, W`«~° H©@HÍÖË ~Ô O_»∞HÍà◊§ =∞#∞+¨µºÅ#∞ QÆ∞iOz `«‰Ωõ ¯=QÍ J#∞HÀ=K«∞Û.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 3
<å_ô=º=ã¨÷ ÖË#O`« =∂„`å# `«H¯˜ #r"åÅ∞ ''Q˘Ñ¨Êq——HÍ"å? Ju ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂ѨOÖ’
LO_Õ ÉÏH©iì Ü«∂ Éè∂í q∞ ѨÙ\˜#ì k "≥Ú^ŒÅ∞ `«H¯˜ # „áê}∞Åxfl\˜H<õ åfl Z‰õΩ¯=QÍ Jaè=$kú
K≥O^•~Ú. XHõ¯ =∞x+≤ ¿ÑQÆ∞ÅÖ’ LO_Õ ÉÏH©iì Ü«∂ ã¨OYº "≥Ú`«OÎ Éè∂í q∞g∞^Œ LO_ç#
ÃÑ^ŒÌ „áê}∞ÅxflO\˜H<õ åfl Z‰õΩ¯=. `«H¯˜ # U „áê}‘‘ |`«HÖõ xË Ñ¨iã≤`÷ ∞« Ö’¡ ~°H~õ H° ÍÅ
ÉÏH©iì Ü«∂ =∞OK«∞H˘O_»Å#∞Oz JyflѨ~fi° `åÅ^•HÍ Z<Àfl „Ѩu‰õÄÅ"å`å=~°}ÏÖ’¡
K«H¯õ QÍ =$kú K≥O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. =∞#‰õΩ <å_ô=∞O_»ÅO^•fi~å Åaèã∞¨ #Î fl â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ K«∂ã¨∞‰õΩx
Jxfl\˜H<õ åfl =∞#"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê J#∞HÀ=_»OÖ’ J~°O÷ ÖË^OŒ \Ï_»∞ QÀÖò.¤
P^è∞Œ xHõ=∂#=Ù_ç Pq~åƒùxH˜ ^•ifã≤# <åÅ∞QÆ∞ =ÚYºã¨OѶ∞¨ @#Å∞ ZO`«
Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ [iQÍÜ≥∂ QÀÖò¤ q=iOKå_»∞. ѨkÅHõÅ∆ ‰õΩ ÃÑ|· _ç# [O`«∞*Ï`«∞Å#∞
ã¨∞=∂~°∞ 35 =~åæÅ∞QÍ qÉèlí ™êÎ~∞° . JO^Œ∞Ö’ =∞#∞+¨µÅ∞ "≥<fl≥ =ÚHõQÅÆ XHõ =~åæxH˜
K≥O^Œ∞`å~°∞. <Õ\ ˜ „áê}∞Ö’¡ g\˜ ã¨OYº XHõ âß`«O =∂„`«"∞Õ . `«H¯˜ # Éè∂í K«~åÅhfl
=∞~˘Hõ¯ =~åæxH˜ K≥Ok#q. "å\˜ ã¨OYº =∞#Hõ<åfl KåÖÏ Z‰õΩ¯"Õ. q∞ye# „áê}∞Ö’¡
KåÖÏ=∞@∞‰õΩ [ÅK«~åÅ∞. =∞#∞+¨µÅ Pq~åƒù"åxH˜ HÍHõ`åmÜ«∞OQÍ ^•ifã≤# "ÕÅH˘nÌ
ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ =Ú_çÑ_¨ Lç <åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ U XHõ¯>ÿ̌<å =∞~Àq^èOŒ QÍ
[iQÆ∞O>Ë P^èŒ∞xHõ=∂#=Ù_»∞ Pq~°ƒùqOz LO_Õ"å_»∞HÍ_»x QÀÖò¤ J<åfl_»∞.
r=Ѩi}Ï=∞O =∞ˆ~^À Ѩ^uúŒ Ö’ [iy=ÙO>Ë =∂#ã≤Hãõ ʨ $ǨÏ#∂, K≥`· <« åºxfl Hõey#
=∂#=Ù_»∞ ~°∂á⁄Ok LO_Õ"å_»∞HÍ_»∞.
g\˜Ö’ "≥Ú^Œ\ k˜ 53 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`Ñ« Ù¨ „áê}∞Ö’¡ "≥<fl≥ =ÚHõ‰Ωõ U~åÊ@∞
XHõ¯ *ÏuÖ’<Õ HõÅQÆ_»O. z#flz#fl áê=ÚÅ#∞Oz U#∞QÆ∞Å∂, uq∞OQÆÖÏÅ^•HÍ
Z<≥fl<Àfl [O`«∞=ÙÅ Pq~åƒù"åxH˜ =¸Å"≥∞#ÿ `˘e "≥<fl≥ =ÚHõ P<å\˜ qaè#fl„áê}∞Å
J=âıëêÖ’¡ XHõ¯~°HOõ „áê}˜Ö’<Õ ^Œ~≈° #q∞zÛOk. nx `«~∞° "å`« KåÖÏHÍÖÏxH˜ XHõ
ã¨OѶ∞¨ @# [iyOk. KÕÑŨ =O\˜ J<ÕHõ [ÅK«~åÖ’¡ LÉèÜ í ∞« K«~O° ÖÏ Éè∂í q∞g∞kH˘zÛ
#_»=\ÏxH˜, `«# â◊s~°ÑÙ¨ |~°∞=Ù#∞ "≥ÚÜ«∞º\ÏxH˜ J#∞"≥#· HÍà◊√§ QÆey# „áê}˜
XHõ¯>Ë Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛOk. nx`À "≥<fl≥ =ÚHõQÅÆ H˘xfl „áê}∞Å∞ Éè∂í K«~åÅ∞ HÍQÆeQÍ~Ú
=∞m§ KåÖÏ HÍÖÏxH˜ =∞~˘Hõ ÃÑ^Œ=Ì ∂~°∞Ê HõeyOk. Éè∂í q∞g∞^Œ ~åHõã∆ |¨ Å∞¡Å∞ Ѩi_èq» e¡#
HÍÅOÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêezÛ ÃÑOKÕ H©~∆ ^° •Å∞ z#fl Ѩi=∂}OÖ’ LO_Õq. Jq ~åHõã∆ |¨ Å∞¡Å
HÍà◊ § H˜ O ^Œ Ѩ _ ç #ÅQÆ ‰ õ Ω O_® ~å„uà◊ √ § u~° ∞ QÆ ∞ `« ∂ LO_Õ q . ~åHõ ∆ ã ¨ | Å∞¡ Å ∞
JO`«iOzáÈ=_®xH˜ LÖϯáê`«O HÍ~°}OHÍQÍ, H©~∆ ^° •Å∞ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok J<ÕHõ
*Ï`«∞Å`Àáê@∞ =∞x+≤ Pq~°ƒùqOK«\ÏxH˜ P™ê¯~°O U~°Ê_çOk. "å\˜Ö’ H˘xfl
''#~°"å#~åÅ∞—— x\Ï~°∞QÍ xez, #_»=_»O, ѨiQÔ `«_Î O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~Ú. Wk ã¨∞=∂~°∞
40 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ P„ѶH≤ ÍÖ’ [iyOk. "å`å=~°}=∂~°∞ÊÅ=Å¡ =$Hõ~∆ åt
4 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
ZO_çáÈ=_»O`À K≥@¡=∞^茺 MÏm ã¨÷ÖÏÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. "å\˜x ^•@∞`«∞#flѨC_»∞
„‰õÄ~°=∞$QÍÅ ÉÏi# Ѩ_»‰õΩO_® LO_»\ÏxH˜ Ѩ~°∞QÆ∞ J=ã¨~°"≥∞ÿOk. Ô~O_»∞HÍà◊§
#_»Hõ`ÀÉÏ@∞ |∞kúqHÍã¨O, "Õ@‰õÄ, uO_çH© Ѩ¨iHõ~åÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ=Åã≤#
J=ã¨~°O. JO^Œ∞‰õΩ `«y# <Õ~°∂Ê Jhfl „Hõ=∞OQÍ JÅ=~°∞K«∞‰õΩ#fl Pk=∂#=ÙÅ∞
JO`«HOõ `«‰Äõ `≥eqx ™êkèOKå~°∞.
WO^Œ∞Ö’ =ÚYºq+¨Ü«∞O Uq∞@O>Ë – D=∂~°∞ÊÅhfl Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ,
Éè∫QÀoHõ=∂~°∞ÊÅ „¿Ñ~°}`À [iy#"Õ. g\˜ "≥#Hõ ''L^ÕâÌ —◊ —"Õ∞n ÖË^∞Œ . `«H¯˜ # „áê}∞Ö’¡#∂
JO`Õ. uq∞OQÆÅO=O\˜ [O`«∞=ÙÅ∞ h\˜Ö’ `ÕÅ∞`å~ÚQÆ#Hõ Éè∂í K«~åÅ HõO>Ë ÃÑ^ŒqÌ QÍ
~°∂á⁄O^•~Ú. JÖψQ Ѩ‰Ω∆õ ÅHõ<åfl Éè∂í K«~åÅ∞ ÃÑ^ŒqÌ . W@∞=O\˜ Éè∫uHõ„¿Ñ~°}ʼnõΩ
=∞x+≤ Jf`«∞_»∞HÍ^Œ∞. „ѨHõ$u ã¨∂„`åÅ∞ =∞x+≤H©, ѨÙ=ÙfiʼnõÄ, ѨÙ@ìQ˘_»∞QÆ∞ʼnõÄ
XHõÖψQ =iΙê~Ú. r=~åt HÍÅO`Àáê@∞ JO`«HOõ `«‰Äõ ã¨OH˜+¡ ãì¨ fi¨ ~°∂áêefl ã¨O`«iOK«∞
‰õΩO@∞O^Œh, =∞x+≤ ѨÙ@∞ìHõ ^•x Ѷe¨ `«"∞Õ #h J#∞‰õΩO@∂LO\ÏO HÍx Jk á⁄~°áê@∞.
Ѩ~å#flÉè∞í ‰õΩ¯Åx ¿Ñ~°∞ á⁄Ok# ¿Ñ~°Ãã\· òû Z<≥fl<Àfl Jaè=$kú K≥O^•~Ú, K≥O^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
W=hfl Ѩi}Ï=∞''q[Ü«∂ÖË——. „ѨH$õ uÖ’ =∞x+≤k „Ѩ`ºÕ Hõ™ê÷#O J<Õ ÉèÏ"åxfl q*Ï˝#O
~ÀA~ÀA‰õÄ Ñ¨\ÏѨOKåÅ∞ KÕ™ÈÎO^Œx „á¶ê~Ú_£ J<åfl_»@. "≥Ú^Œ@ HÀÃÑiflHõãπ Éè∂í q∞
ã¨∂~°∞º_ç K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∞O^Œx K≥Ñʨ _»O, _®ifi<£ „Ѩuáê^Œ#Å∂, „á¶ê~Ú_£ ã≤^•úO`åÅ∂
J@∞=O\˜".Õ =∞x+≤ Pq~°ƒqù Oz#O`« =∂„`å# `«H¯˜ # „áê}∞Å∞ "≥#Hõ_∞» QÆ∞ "≥Ü∞« ºÖË^∞Œ .
"≥<fl≥ =ÚHõQÅÆ [O`«∞=ÙÅ∂, J<ÕH~õ H° ÍÅ [ÅK«~åÅ∂, ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∂ Jhfl "Õ\ H˜ qõ QÍ
=$kúKO≥ ^Œ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ =∞x+≤H˜ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ XHõ LxH©, P`å‡,
JO`«~å`å‡ LO\ÏÜ«∞x J#∞HÀ=_»O „Éè"í ∞Õ Hõ^•.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 5
2. Kå=ÙѨÙ@HõÅ∞
|u‰õΩ#fl =∞#∞+¨µÅ‰õΩ QÆÅ =ÚYºÅHõ} ∆ O K≥`· #« ºO. `«e¡ Hõ_∞» ѨÙÖ’ Ñ≤O_»^⌠Ö◊ ’
LO_»QÍ<Õ Wk „áê^äqŒ ∞Hõ™ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. =∞x+≤ ÃÑiy ÃÑ^Œ=Ì Ù`«∞#flH˘nÌ
Wk Z‰õΩ¯"≥,· =∂#ã≤HKõ `·≥ #« º"Õ∞ Ü«∞^ä•~°=÷ ∞h, =∞#‰õΩ Hõ#|_Õ Ö’Hõ=∞O`å q∞^二 Jh
JxÑ≤OKÕ^•HÍ Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok. =ã¨∞ÑÎ ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ü«∞^ä•~°`÷ « J<Õk =∞# K≥`· <« åºxH˜ ã¨O|O^èOŒ
ÖËx^Œx Öˇx<£ J<åfl_»∞. =∂i¯ûã¨∞Åì ∞ HÍx S<£+~ì¨ Ú<£=O\˜ "Õ∞^è•=ÙÅ∞‰õÄ_® Ü«∞^ä•~å÷xH©
=∞# K≥`· <« åºxH© ã¨O|O^è"Œ ∞Õ nÖË^xŒ JOwHõiOKå~°∞. ZO`«\ ˜ q∞^䕺"å^Œ∞Öˇ<· å "≥∞^Œ_∞»
‰õÄ_® qâ◊fiOÖ’x Ѩ^•~°~÷ åtÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"∞Õ #x XѨÙʉõΩO\Ï~°∞. "≥∞^Œ_∂» , H˘xfl~°HÍÅ
„áê}∞ʼnõΩ L#fl<å_ô =∞O_»Å=¸ ZѨÙÊ_»∞, Z@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ ~°∂á⁄O^•Ü≥∂
q*Ï˝#O K≥ÑÙ¨ `«∞Ok. D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ 450 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ~°∂á⁄Ok#
Éè∂í q∞g∞^Œ =∞#∞+¨µÅ∞ ѨÙ\˜ì 20 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÖË J~ÚO^Œx QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe.
JO>Ë =∞x+≤H˜ `«# "≥∞^Œ_∞» ^•fi~å Åaèã∞¨ #Î fl ã¨Ê $Ç¨Ï U~°Ê_»x HÀ\Ï¡k ã¨O=`«û~åÅ
„H˜`O« #∞Op Ѩ^•~°O÷ J<Õk LO@∂<ÕLOk. =∂iû¯[O K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl "åiH˜ W^ŒO`å
„Ѩ`ÕºHõOQÍ K≥ѨÊ#=ã¨~°OÖË^Œ∞QÍx `«=∞ ''=∞#ã¨∞Å∞—— HõeyOKÕ ~°Hõ~°HÍÅ ÉèÏ"åÅ
Ѩ~°OѨ~°Ö’ H˘@∞ì‰õΩáÈÜÕ∞"åiH˜ Wk ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∂Î<ÕLO_®e. =∞x+≤
"≥∞^Œ_∞» Ö’x Hõ}*ÏÅO PÖ’K«#‰õÄ, *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ HÎ̃ ,© q"ÕK#« ‰õÄ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. HÍx
Jk‰õÄ_® Ѩ^•~°O÷ `À ~°∂á⁄Ok#^Õ. =∞#∞+¨µÅ LxH˜H˜ "åi K≥`· #« ºO HÍ~°}OHÍ^Œh
ã¨=∂[OÖ’ "åi LxH˜=Å¡<Õ K≥`· #« ºO U~°Ê_»∞`«∞O^Œh =∂~üû¯ J<åfl_»∞.
u~°∞Ѩu "≥Ú‰õΩ¯Å∞, ™ê~ÚÉÏÉÏ Éè[í #Å∂ y@ìx XHõ "≥∂ãÎ̈~∞° ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞ʼnõΩ
‰õÄ_® =∞#ã¨∞Ö’ H˘xfl ''J#∞=∂<åÅ∞—— LO_»@O K«∂ã¨∂LÎ O\ÏO. <å ÖˇH¯õ # nxH˜
=ÚYºHÍ~°}O Kå=Ù#∞ QÆ∞iOz# ã¨O^ÕÇ¨ Å∞. Z<Àfl ã¨O=`«û~åÅ∞ |uH˜, PÖ’zOz,
#qfi, U_çÛ, U^À XHõ<å_»∞ âßfi㨠ёÅÛ_»O =∂<Õã#≤ =∞x+≤ LxH˜H˜ Kå=Ù J<Õk
âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# JO`«O Jx JOwHõiOK«_®xH˜ ''=∞#™⁄ѨÊ^Œ∞——. =∞~°}O J<Õk
r=Ѩi}Ï=∂xH˜ J=ã¨~O° Jx iK«~¤ü _®H˜<û£ =O\˜ âßG"Õ`ÅΫ ∞ JO\Ï~°∞. K«zÛ#
`«~∞° "å`« =∞#Ö’ ''#tOK«xk—— Un LO_»^∞Œ . =∞x+≤ â◊s~°O Ü«∞O„`«Ñ~¨ O° QÍ =O^•
#∂@Ü«∂Éè̌· Uà◊§‰õΩ q∞Oz ''#_»=^Œ∞——. Jiy, `«iy tkäÅ=∞=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ
#∂@W~°"·≥ ^•\˜# ''â◊`åkèH—õ — =$^Œ∞Öú =ˇ ~°∂ LO_»~∞° . r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ Kå=Ù J<Õk
„ѨH$õ uѨ~O° QÍ K«∂¿ãÎ ''ÖÏÉè^í •Ü«∞HõO——.
6 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
<å<å\˜H˜ JiyáÈÜÕ∞ „Ѩu„áê}˜ â◊s~åhfl ÉÏQÆ∞KÕã¨∂Î HõÅHÍÅO =∞<Õfl@∞ì
K≥Ü∞« º_»OHõO>Ë P â◊s~°OÖ’ ''ѨxH˘KÕÛ—— Ѩ^•~å÷xfl H˘`«Î â◊s~°OÖ’ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\ì̃ =Úã¨e
â◊s~åxfl J=`«eH˜ <≥@_ì "» ∞Õ „ѨH$õ uH˜ ''ã¨∞ÅÉèOí —— J=Ù`«∞Ok. ѨxH˘KÕÛ Ñ¨^•~°O÷ JO>Ë
=∞#Ö’x [#∞ºÑ¨^•~°O÷ . =∞#"åà◊√§ J#∞‰õΩO@∞#fl@∞ìQÍ =∞#Ö’ ''J=∞~°"∞≥ #ÿ k—— P`«‡
HÍ^Œ∞. [#∞ºÑ¨^•~°O÷ .
nxfl =ºuˆ~H˜ã∞¨ #Î fl W`«~° Éè∫uHõ"å^•Å∞‰õÄ_® ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . =∞x+≤ â◊s~°OÖ’
HÍÅO`ÀÉÏ@∞ =$^•÷Ѻ¨ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ HõÅQÆ_O» Jx"å~°ºO HÍ^Œh, [#∞º=ÙÖ’¡ JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂
[iˆQ ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ#∞ ã¨ik^Œ∞‰Ì Ωõ <Õ „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ [#∞º=ÙÖ’¡<Õ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞h
"≥Å_¡ ~» ÚOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© H˘O`«HÍÖÏxH˜ D i¿Ñ~°∞ JO`«∞zHõ¯x U"À HÍ~°}ÏÅ=Å¡
=∞O^Œyã¨∞OÎ ^Œh, „Hõ=∞OQÍ "å~°H÷ ºõ O Kå=Ù‰õΩ ^•ifã¨∞OÎ ^Œh „ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡ ~°∞A=~ÚOk.
g\˜HQ˜ ÅÆ r=~°™êÜ«∞# HÍ~°}ÏÅÃÑ· Ѩiâ’^è#Œ Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
J<ÕHõ `«# ѨÙã¨ÎHÍÅÖ’ _®H˜<£û Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ „Ѩ™êÎqOKå_»∞.
Éè∂í q∞ Pq~°ƒqù Oz# `˘e^ŒâÖ◊ ’¡ h\˜Ö’ ~°H~õ H° ÍÅ ~°™êÜ«∞#Ѩ^•~å÷Å∞ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ
Ѩ~㰠ʨ ~°O HõÅ~ÚHõ K≥O^Œ_O» =Å¡ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ ™êkèOK«QeÆ y# r=~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∞
~°∂á⁄O ^•Ü«∞x (=∂i¯ûã¨∞ì =ºuˆ~Hõ) áêâßÛ`«º q*Ï˝#"Õ∞ K≥ÑÙ¨ `ÀOk. XHõ™êi D
[#∞ºÑ¨^•~°÷O `«Ü«∂~°Ü«∂Hõ Jk x~°O`«~°O `«##∞ `å#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞‰õΩO@∂
=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∞O ^Œx _®H˜<û£ JO\Ï_»∞. „áê}∞Å∞ ѨÙ\˜,ì ''Ü«ÚHõ—Î —=Ü«∞ã¨∞ KÕ~∞° ‰õΩx,
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ ™êkèOK«_O» `À "å\˜ ''Ѩx—— J~ÚáÈ`«∞Ok. WHõ Jq K«zÛáÈ~Ú `«=∞
ã¨O`«ux ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ ѨH¯õ ‰õΩ `˘ÅQÆ_"» ∞Õ ''=∞Ozk——. ZO`À q"ÕK<« å, P`«‡x„QÆÇϨ =¸
™êkèOKå=∞#∞‰õΩ#fl =∞#∞+¨µÅ ^ŒQ~æÆ ∞° flOp [O`«∞=ÙÅ∂, „H˜g∞H©@HÍÅ∞ Jxfl\˜Ö’#∂
‰õÄ_® `«y# ã¨=∞Ü«∞O =KÕÛã¨iH˜ ã¨$+≤ìHÍ~åºxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# L„^ÕHÍÅ∂,
''=∞<ÀqHÍ~åÅ∂—— Jxfl\˜h ''™êfi~°Q÷ ∞Æ }O—— Hõey# [#∞º=ÙÖË Hõey™êÎ~Ú. D Ѩx
ZO`« ÉÏQÍ [iy`Õ ã¨O`å#O JO`« K«H¯õ QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. r=Ѩi}Ï=∞O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ѨÊ\˜
#∞Op Wk x~å@OHõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙOk. Wk ZO`« =∞øeHõ"∞≥ #ÿ ÅHõ} ∆ O JO>Ë
nx`À áÈe¿ãÎ áêezÛ ÃÑOKÕ H©∆~°^•Å‰õΩ LO_Õ ''=∂`«$„¿Ñ=∞—— `«~°∞"å`« ZѨÙÊ_À
~°∂á⁄Ok# ÅHõ} ∆ O.
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. Ǩx HõÅQƉõΩO_® K«∂ã¨∞HÀ=_»O „Ѩu‰õÄÅ
Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ Ö’#=‰õΩO_® `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»O, ÖË^• "å\˜H˜ `«@∞ì‰Ωõ <Õ ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ ã¨O`«
iOK«∞HÀ=_»O W=hfl r=~åt ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ HÍ=_»O`À Pâ◊Û~°ºOÖË^∞Œ . U^À XHõ „áê^äqŒ ∞Hõ
™ê÷~ÚÖ’<≥<· å K≥`· #« ºO. ã¨Ê $Ç¨Ï "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q „áê}˜HÀ\˜H˜ J=ã¨~=° ∞Ü«∂~Ú.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 7
Kå=Ù#∞ QÆ∞iOz# ^Œ$HõÊ^äŒO =∂@ ZÖÏ L<åfl W\©=Å r=âß„ã¨ÎOÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩiâ’^è#Œ Å∞, ѨÙ@Hõ QÆ∞iOz# JÜ≥∂=∞Ü«∂xfl Ѩ\ÏѨOK«Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~Ú.
HÀ¡xOQ∑, ^•xH˜ ã¨O|OkèOz# "å~°ÎÅ∞ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ r=Ѩ^•~°÷O QÆ∞iOz#
J=QÍǨÏ#Ö’ ÃÑ#∞=∂~°∞ÊÅ∞ Hõeyã¨∞<Î åfl~Ú. „áê}∞Å∞ ѨÙ@ì_O» =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. "å\˜
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÖÏ, "å\˜Ö’ HõeQˆ âßs~°Hõ =∂~°∞ÊÅ∂ Jxfl\˜h xÜ«∞O„uOK«_O» ™ê^躌 =∞x
q*Ï˝#O x~°∂Ñ≤™ÈÎOk. [#∞º=ÙÅ#∞ Hõ$„u=∞OQÍ `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º_»O, >ˇã@ ìπ ∂º|∞Ö’¡
Ñ≤Å¡Å#∞ ÃÑOK«_»O áê`«|_ç# q^ŒºÖˇ·áÈÜ«∂~Ú. Hõ$„u=∞K«~°ºÅ^•fi~å Ѩ‰õ∆ΩʼnõÄ,
[O`«∞=ÙʼnõÄ (J#∞=∞u¿ãÎ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ ‰õÄ_®) J^Œ#Ѩ٠"Õà¥◊ § W`«~° J=Ü«∞"åÅ∞
ÃÑiˆQ@∞ì K≥Ü∞« º_»O gÅ=Ù`∞« O^Œx Ѩiâ’^è#Œ Å∞ x~°∂Ñ≤OKå~Ú. ''qâßfiq∞„`«ã$¨ +≤—ì — Z=Ô~<· å
K≥Ü∞« º=K«∞Û. =∞x¿+ ã¨$+≤Hì ~õ ΰ J=Ù`«∞<åfl_»∞. ''Jxfl\˜h—— ã¨$+≤Oì z# ã¨$+≤Hì ~õ ΰ J<Õ"å_»∞
=∞Ô~=~°∂ ã¨$+≤Oì K«#=ã¨~O° ÖËx ''ã¨fiÜ«∞OÉè∞í =Ù—— J#∞HÀ=_»OHõO>Ë „ѨH$õ u J<Õ^•xfl
Z=~°∂ ã¨$+≤Oì K«#=ã¨~O° ÖËxkQÍ ÉèÏqOK«_"» ∞Õ ã¨||∞Hõ^• Jx ~°ÃãÖò ZѨÙÊ_À J<åfl_»∞.
„áê}∞Å∞ Jaè=$kúKO≥ ^Õ HÍÅOÖ’, H˘xfl Éè∫uHõÑi¨ ã≤`÷ ∞« Ö’¡ =∞x+≤ Pq~åƒù=O
[iyOk. =∞#∞+¨µÅ∞ ã¨=∞+≤Qì Í rqOK«_O» `«Ñʨ xã¨i J=_»O`À D<å_»∞ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
U~°Ê_ç# ™ê=∂lHõÅHõ} ∆ ÏʼnõΩ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ Ѩ_®¤~Ú. ѨÙ@ì_O» , Kå=_»O "å\˜`À =Ú_çÑ_¨ ¤»
ÉèÏ=#Å∞ Jhfl P@qHõ^⌠Ö◊ ’ ~°∂á⁄O^•~Ú. =∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’ Hõey# Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞ÊÅ∞
J`«x PÖ’K«#ʼnõÄ, "åãÎ̈"åʼnõΩ `Õ_® ÖË^"Õ ∂≥ J#flO`« „Éè=í ∞#∞ HõeyOKÕ ™ê÷~ÚH˜
ÃÑiQÍ~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ Ñ¨Ù\ì̃# "≥O@<Õ á⁄O^Œx K≥`· #« ºO Kå=Ù`À XHõ¯™êiQÍ JO`«"∞≥ ÿ
áÈ`«∞O^Œx #=∞‡_»O =∞#‰õΩ Hõ+¨ìO JxÑ≤ã¨∞ÎOk. =∞~°}Ï#O`«~°rq`«O QÆ∞iOz#
TǨÏÅ∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú. =∞iHÍã¨Î H˜Ok™ê÷~ÚÖ’ =∞#‰õΩ ã¨ÇϨ [OQÍ rq`å#∞Éè=í O
<Õˆ~Ê HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^èŒO=Å¡ ''Jxfl\˜h P_çOKÕ—— â◊H˜Îx QÆ∞iOz# ÉèÏ=#Å∞
`«Öˇ`«∞Î`å~Ú. g\˜x QÆ∞iÎOz JO^ŒiÖ’#∂ ã¨Ô~·# J=QÍǨÏ# HõeˆQ@∞ì K«∂_»_»O
Éè∫uHõ"å^Œ∞Å Hõ~=ΰ ºO.
8 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 9
3. Pk=∂#=ÙÅ Ãã<· û£ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õÄ, `«=∞ ™ê\˜"åiH˜‰Äõ _® ѨxH˘KÕÛO^Œ∞‰õÄ D q^ŒºÅhfl Ju „áê^äqŒ ∞Hõ
™ê÷~ÚÖ’ `˘e =∂#=ÙʼnõΩ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤~Ú. U ^ŒâÖ◊ ’ "≥Ú^ŒÖO·ˇ ^À ã¨iQÍæ `≥eÜ«∞^Œ∞
QÍx, `«=∞Hõ<åfl KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ"≥·# "Õ∞=∞`ü U#∞QÆ∞=O\˜ [O`«∞=ÙÅ#∞ Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ
q*Ï˝#O U XHõ¯i ™⁄`«∂HÎ Í^Œ∞, ã¨=∞+≤Qì Í ~ÀA"ås rq`åÖ’¡ Z^Œ∞~°Ü∞Õ HõëêìÅ#∞ "Õ\Ï_»_O» Ö’ =∂@Å∞ =∂\Ï¡_Q» ÅÆ QÆ_O» =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ZO`À ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_Oç k. WHõ P
Z^Œ∞~°∞¯O@∂, „ѨH$õ ux QÆ∞iOz #Å∞QÆ∞iH© ѨxH˘KÕÛ ã¨=∂Kå~åxfl áÈQÆ∞K≥Ü∞« º_»O, `«~"° å`« ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ áÈÔQ#· ã¨=∂Kå~å#flO`å *Ï˝#q*Ï˝#~°∂áêÖ’¡ =∞#∞+¨µÅ∞
^•xfl qâı+¡ O≤ z ã¨`åºÅ#∞ ~°∂_èQç Í `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ `˘e =∂#= `«=∞ ã¨O`«uH˜ JOkOK«QeÆ QÍ~°∞. Kå=Ù `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<Õ =∂~°Oæ Z@∞=O\˜^<·≥ å Jk
ã¨=∂*ÏÅhfl KÕã∂¨ <Î Õ =KåÛ~Ú. WÖÏ áÈQÆ∞Ѩ_#ç ã¨=∂Kå~°"∞Õ ~åÉ’ÜÕ∞ `«~åÅ∞ HõxÃÑ\˜#ì "åi áêe\˜H˜ q*Ï˝#"Õ∞.
q+¨Ü«∂ʼnõΩ ѨÙ<åkJ~ÚOk. D q+¨Ü«∂Åxfl\˜H© Z_»`≥QÆx ã¨O|O^èŒO LO_Õk. ~åuѨx=Ú@¡ `«Ü∂« s XHõ¯>Ë =∂#=*Ïux KåÖÏ =ÚO^Œ∞‰õΩ<≥\ Oì˜ k. U ~°HOõ
q*Ï˝#=∞O>Ë ã¨„Hõ=∞OQÍ =º=ã‘H÷ iõ OK«|_ç# ã¨=∂Kå~°"∞Õ QÆ#Hõ "≥Ú^Œ\’¡ Jã¨Ê+ì̈OQÍ ~å~Ú Z@∞=O\˜ PÜ«Ú^è•xH˜ ѨxH˘ã¨∞OÎ ^À, JÖÏO\˜"H≥ ¯õ _» ^˘~°∞‰õΩ`åÜ≥∂, ^•xfl
QÀK«iOz# q+¨Ü∂« ÖË Z<Àfl `«~åÅáê@∞ ѨijÅ#Å∞ [iÑ≤# g∞^Œ@ rq`«ã`¨ åºÅ∞QÍ X_»∞ѨÙQÍ ZÖÏK≥Hͯ֒ =ÔQ~· åÅhfl P<å\˜ L#fl`« âß„™êÎÖ·ˇ LO\Ï~Ú. xѨC‰õΩ ZO`«\ ˜
x~åú~} ° JÜ«∂~Ú. „‰õÄ~°[O`«∞"≥<· å [_»∞ã¨∞OÎ ^Œh, U |∞~°^QŒ ∞Æ O@Ö’HÀ LáêÜ«∞OQÍ <≥@Qì eÆ y`Õ ZO`«\ ˜
„Ѩ H õ $ uÖ’x K≥ @ ¡ ∂ =∞$QÆ"≥∞ÿ<å xã¨ûǨÜ«∞ã≤÷uÖ’ `«=∞‰õΩ PǨ~°O HÍQÆÅ^Œh „QÆÇ≤ÏOK«@O "åiH˜
KÕ = ∞Å=∞^è Œ º uiˆ Q [O`« ∞ "Õ∞Å∞KÕãO≤ k. `å=Ú "Õ\Ï_Õ [O`«∞=ÙÅ#∞ PÜ«Ú=ÙѨ@∞ìg∞^Œ H˘@ì_O» , K«~å‡xfl XÅ=_»O,
*ÏÅOÖ’ XHõ\Q˜ Í Pq~°ƒqù Oz# =∂O™êxfl xѨCÅg∞^Œ<À, LѨC`À<À xÅ=LOK«_»O, ™ê\˜"åi QÍÜ«∂ʼnõΩ
=∂#=*Ïu "å#~°^⌠#◊ ∞ ^•\˜ „áê^äqŒ ∞HõzH˜`û« K≥Ü∞« º_»O, UÜÕ∞ „áêO`åÖ’¡ ZѨC_≥ÑC¨ _»∞ Z@∞=O\˜ [O`«∞=ÙÅ∞,
ZO`À ZkyOk. „Hõ = ∞OQÍ u#^Œy#g, u#^ŒQÆxg ^Œ∞OѨÅ∂, Ѷ¨ÖÏÅ∂ ^˘~°∞‰õΩ`åÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O,
=∞#∞+¨µÅ‰õÄ `«H˜¯# [O`«∞=Ù ~°∞`«∞=ÙÅ#∞|\˜ì Z@∞=O\˜ „áêO`åʼnõΩ "≥à§◊ _»O „âıÜ∞« 㨯~°"∂≥ QÆ=∞xOK«_O» WÖÏO\˜
ʼnõÄ =∞^茺 ѨÓ_»ÛÖËx Z_»O q=~åÅhfl #Å∞QÆ∞~°∂ ѨOK«∞‰õΩ<Õ"å~°x TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. Wk q[Ü«∞=O`«OQÍ
U~° Ê _» ™ êyOk. z#fl [iyO^Œ#_®xH˜ ™êHõ∆ ºO =∞#"Õ∞. =∂#=ÙÅ [<åÉèÏ W@∞=O\˜ q*Ï˝#O ã¨Ç¨ Ü«∞O`À<Õ
QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ, ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞QÍ WO`«QÍ ÃÑ~°QQÆ eÆ yOk.
ã¨=∂[rq`«O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì, W^ŒO`å YzÛ`«OQÍ ZÖÏ [iyO^Œ#_®xH˜ ™êH∆ͺÖËg ÖË=ÙQÍx „á¶ê<£û ^ŒH} ∆˜
32 "ÕÅ ÜÕ∞à◊§<å\˜ ˆHÅO_»~ü QÆ ∞ Ǩ Ï Ö’¡ `« Å ^•K« ∞ ‰õ Ω O@∂,
„áêO`«OÖ’x H˘xfl QÆ∞ǨÏÖ’¡ 32 #∞Oz 11 "ÕÅ Uà◊§„H˜`O« wã≤# ‰õΩ_»ºz„`åÅ#∞
ã¨OKå~°rq`åÅ∞ QÆ_Ñç #≤ `˘e
QÆ∞iOz 1860 „áêO`åÖ’¡ `≥eã≤Ok. J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ D z„`«Hàõ ^◊ •fi~å JѨÊ\˜"åiQÆ∞iOz
=∂#=ÙʼnõΩ Ãã·<£û`À ã¨O|O^èŒO Uq∞@xÑ≤ã¨∞ÎOk HÍx, P@qHõ, |~°ƒ~°^Œâ◊ÅÖ’<Õ
H˘O`« `≥Å∞™ÈÎOk. `å=Ú "Õ\Ï_»∞`«∞#fl [O`«∞=ÙÅѨ@¡ Hõ$`«[`˝ åÉèÏ=O`À<À, ÉèHí ÉΘ Ïè =O
=∞#∞+¨µºÅ∞ x`«º=¸ „ѨHõ$ux ѨijeOK«_»O JÅ"å@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. `å=Ú
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü∂« Å#∞ ™ê\˜"åi`À ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅhfl `«=∞`«=∞ `À<À D ÉÁ=∞‡Å∞ wã≤LO\Ï~°x Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. ÉÁ=∞‡Å‰õΩ "å~°∞ [i¿Ñ
â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞|\˜ì U"À H˘xfl „áêO`åňH Ѩiq∞`«O JÜ«∂~Ú HÍx =∞#∞+¨µÅ∞ `«O`«∞Åhfl x[rq`«OÖ’ Jq Z^Œ∞Ô~·#ѨC_»∞ Ѷ¨e`åÅx™êÎÜ«∞x J=∂Ü«∞HõOQÍ
=∂„`« O ^è ≥ · ~ ° º OQÍ x"åã¨ Ü ≥ ∂ QÆ º O HÍ=xÑ≤ O z# „áêO`åʼnõ Ω ‰õ Ä _® "≥ o § #"Õ∞‡"åˆ~"≥∂ ‰õÄ_®.
ã≤~÷ Ñ° _¨ Q» eÆ QÍ~°O>Ë JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O "åi ѨijÅ<åâ◊H,Ω `≥eq`Õ@Å∂ ѨxH˘KåÛ~Ú „Ѩ"tÕ OK«_"» ∞Õ Hõ+=ì̈ ∞xÑ≤OKÕ W@∞=O\˜ pHõ\ Q˜ ∞Æ Ç¨ÏÖ’¡ ™ê=∂#ºOQÍ â◊ÉÏÌÅ∞
QÆ#Hõ<Õ. ÉÏQÍ „Ѩu^èfiŒ x™êÎÜ∞« x QÆ∞iÎOKåHõ D ÉÁ=∞‡Å‰õΩ =∞O„`«`O« „`åÅ LKåÛ~°}`À#∂,
xѨC KÕã<≤ å, ~åu Ѩx=Ú@∞¡ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl, K«e „áêO`åÖ’¡ [O`«∞=ÙÅ∞ K«~å‡Å∞ Pk=∞ѨÓ[Å`À#∂ ã¨O|O^èOŒ LO_çLO@∞O^Œ<Õ „Ѩuáê^Œ#Å∂ =KåÛ~Ú. „áêp#
HõÑC¨ HÀ=_»O <ÕiÛ<å, W=hfl =∞#∞+¨µÅ‰õΩ JÅ=_ç# „Ѩ`ºÕ HõÅHõ}∆ ÏÅ∞. „áê}ÏÅ∞ ^ŒH¯˜ OK«∞ P~å^è<Œ åã¨Ö÷ ÏÅ∞QÍ JxÑ≤ã∞¨ #Î fl QÆ∞ǨÏÖ’¡#∂, WOQÆO¡ _£Ö’x ™Èì<£ ÃÇÏO*ò=O\˜ x~å‡}Ï
10 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Ö’¡#∂ â◊ÉÏÌÅ∞ ÉÏQÍ =∂~°∞"≥∂QÆ∞`åÜ«∞<Õk P^è∞Œ xHõÑi¨ â’^è#Œ Ö’¡ "≥Å_¡ Ò`ÀOk. JѨÊ\’¡
„Ѩun =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ã¨O„Éè=í ∂â◊Û~åºÅ∞ HõeyOKÕk QÆ#Hõ =∂~°∞"≥∂Qˆ K«ÑC¨ à◊§‰õΩ‰õÄ_®
„áêp#∞Å∞ Jf`«â‰◊ Ωõ ÅÎ x PáêkOzLO_»=K«∞Û. QÍ~°_Hô ,© =∞O„`åʼnõÄ Éè^Ë OŒ ÖËx P
~ÀAÖ’¡ XˆH „â◊√uÖ’ QÆ}ÏKåi KÕ¿ã â◊ÉÏÌÅhfl WÖÏO\˜ QÆ∞ǨÏÖ’¡ ~Ô ™⁄<≥<û£ ^•fi~å |ÅѨ_ç
QÆ\ Qì˜ Í qxÑ≤OzLO\Ï~Ú. (=∞O„`åÅ LKåÛ~°}‰õΩ WѨÊ\˜H© =∞# ^ÕâO◊ Ö’ ZO`À
â◊HxΘ PáêkOK«_O» K«∂ã¨∂<Î LÕ <åflO) k#k#QÆO_»OQÍ a`«∞‰õΩa`«∞‰õΩ=∞O@∂ |uH˜#
JѨÊ\˜ „Ѩ[Å#∞ W@∞=O\˜ ™ê=¸Ç≤ÏHõ„áê~°#÷ Å∂, ã¨=∂"ÕâßÅ∂ UHõO KÕãL≤ O\Ï~Ú.
"åi SHõ=∞`«ºO Ѩ~㰠ʨ ~° ã¨ÇϨ HÍ~åxfl ÃÑOá⁄OkOz, rq`«HÍÖÏxfl á⁄_çyOzLO@∞Ok
Hõ#Hõ W@∞=O\˜ „áêO`åÅx HõxÃÑ@ì_O» ‰õÄ_® XHõ Ãã<· ûÕ .
P HÍÅOÖ’ =∞#∞+¨µÅ#∞ ÉÏQÍ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤# =∞~˘Hõq+¨Ü«∞O „ã‘ÎÅ
ã¨O`å<À`«ÊuÎ. `«=∞ `≥QÅÆ #∞ [O`«∞=ÙÅ, „ѨH$õ uâ◊‰Ωõ ÅÎ ÉÏi#Ѩ_ç JO`«iOzáȉõΩO_®
HÍáê_»QeÆ y#k ã¨OMϺ|Å"Õ∞#x "å~°∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. ã¨O`å<À`«ÊuÎ ™ê=∞~å÷ºxH˜ „ѨfHõÖ#·ˇ
P Ü«ÚQÆÑÙ¨ 'J=∞‡`«e—¡ ÉÁ=∞‡Å∞ KåÖÏ ^˘iHÍ~Ú. <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ JOQÆ∞àÏÅ x_çq Hõey#
D ÉÁ=∞‡Å#∞ KÕ`Ñ« @ ¨ ∞ì‰Ωõ x U"À `«O`«∞Å∞ [i¿Ñ"å~°x Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞.
=∞# ^ÕâO◊ Ö’#∂ `«=fiHÍÖ’¡ ÅaèOz# W@∞=O\˜ ÉÁ=∞‡Å∞ =∂`«$™êfi=∞º ÉèÏ=#‰õΩ
ã¨OHˆ `åÅ∞QÍ HõxÑ≤OKå~Ú. ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ ã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ =∞~˘HõãO¨ Hˆ `«O =∞# ^ÕâO◊ Ö’
J<åkQÍ Ñ¨ÓlOѨ|_»∞`«∞#fl eOQÆ~°∂ѨO. W^ŒO`å Ãã·<£û JO>Ë Ç¨™êºã¨Ê^ŒOQÍ
JxÑ≤OK«=K«∞Û QÍx `«=∞ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx #q∞‡# JѨÊ\˜ „Ѩ[Å∞
D `«O`«∞Åhfl qkèQÍ ã¨=∂[„âıÜ«∞ã¨∞û HÀã¨"Õ∞ [iáê~°∞. =∞`«O ¿Ñ~°∞`À
JÅÊã¨OMϺ‰õΩÅ∞ W`«~∞° Å#∞ =∞Éèºí ÃÑ>Ëì ^Œâ◊ JѨÊ\˜HO˜ HÍ „áê~°OÉèOí HÍÖË^∞Œ .
JÅOHÍ~å~°÷O "≥∞_»Ö’ ^èŒiOz# ѨÓã¨Å∂, Z=ÚHõÖËHÍHõ, H˘xfl "Õ∞=∞`ü
U#∞QÆ∞ ^ŒO`åÅg∞^•, Z=ÚHõÅg∞^• K≥H¯˜ #, ÖË^• wã≤# H˘xfl ÉÁ=∞‡Ö’¡ K«O„^Œ∞_ç
Hõà◊Å∂, #Hõ∆„`åÅ qâıëêÅ∂ HõxÑ≤OKå~Ú. Jq JѨÊ\˜ YQÀà◊âßGq=~åÅ∞
J~ÚLO\Ï~Ú. PHÍâßxfl xt`«OQÍ Ñ¨ijeOz, ~°∞`«∞=ÙÅ#∞ |\˜ì [iˆQ =∂~°∞ÊÅ#∞
#"≥∂^Œ∞ KÕâß~°#_®xH˜ Wk ™êHõ∆ ºO. ѨxQÆ@∞ì‰Ωõ x D Ѩx KÕâß~°O>Ë P q=~åÅ∞
"åi x`«ºrq`åʼnõΩ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ #ç "Õ J~ÚLO\Ï~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨∂~°∞º_ç=Å¡ "Õ_gç ∞,
"≥Å∞`«∞~°∂ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞h, K«O„^Œ∞_ç=Å¡ "≥Å∞`«∞~°∞ =∂„`«"Õ∞ Åaèã¨∞ÎO^Œh, W=hfl
`«∂~°∞Ê# L^Œ~ÚOz, Ѩ_=» ∞@ Jã¨qÎ ∞™êÎÜ∞« h "å~°∞ QÆ=∞xOKå~°∞.
=∞|∞ƒÅ∂, L~°∞=ÚÅ∂, "≥∞~°∞ѨÙÅ∂, "å<å, =∞OK«∂, =_»QàÆ ¥◊ § ZHõ¯_≥H¯õ _»
ZѨC_≥ѨC_»∞ ‰õΩ~°∞™êÎÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O "åiH˜ KåÖÏ J=ã¨~°=∞~ÚOk. pHõ\’¡
^•i `«ÑÊ≤ #"åiH˜ H˘xfl #Hõ„∆ `åÅ∞ `À_»Ê_»`åÜ«∞x "å~°∞ „QÆÇÏ≤ OKå~°∞. D>ˇÅ∂, ~åà◊¥§
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 11
qã≤i#ѨC_»∞ ZO`≥O`« ^Œ∂~°OáÈ`åÜ≥∂, qÅ¡=ڇŠÃã<· û£ Z@∞=O\˜^À "åiH˜ KåÖÏ
q+¨Ü«∂Å∞ <ÕiÊLO\Ï~Ú. JÖψQ h\˜ÅHõ∆}ÏÅ∂, JO^Œ∞Ö’ =ÚxˆQq, `ÕÖËg
qq^è=Œ ã¨∞=Î ÙÅ QÆ∞}ÏÅ∂, [ÅK«~åÅ qâıëêÅ∂ =ÔQ~· åÅhfl `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O JѨÊ\’¡
XHõ Q˘Ñ¨Ê âßGO=O\˜^.Õ
`«=∞ â◊s~åʼnõΩ `«yÖË QÍÜ«∂Å∂, JѨC_»ÑC¨ _»∂ =KÕÛ ~ÀQÍÅ∂, `«Ñʨ xã¨iQÍ
=KÕÛ =Úã¨e`«#=¸, Kå=Ó "≥Ú^ŒÖ=·ˇ hfl "åi J=QÍǨÏ#‰õΩ =zÛLO\Ï~Ú. P^è∞Œ xHõ
ÃÇ˙"≥∂¿ãÑ≤Ü«∞<£û *Ïu Pq~°ƒùqOK«Hõ =Ú#∞¿Ñ â◊"åÅ#∞ Y##O KÕ¿ã PKå~°O
"≥ Ú ^Œ Ö ˇ · O k. Hõ # Hõ Kå=Ù|`« ∞ ‰õ Ω Å#∞ QÆ ∞ iOz =∞#∞+¨ µ ʼnõ Ω U<å_À
`≥eã≤LO@∞O^Œ#∞HÀ=K«∞Û. „Ѩã∂¨ uÖ’ *Ï„QÆ`ÅΫ ∂, Ñ≤ÅÅ¡ x *Ï„QÆ`QΫ Í ÃÑOz, áÈ+≤OK«_O»
=∞#∞+¨ µ Å∞ <Õ ~ ° ∞ Û‰õ Ω <åfl~° ∞ . Öˇ · O yHõ Ñ ¨ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # Éè Ï "åÅ∂, "å\˜ = Å¡ Hõ e ˆ Q
™ê=∂lHõ Ñ ¨ i }Ï=∂Å∂, =∞#∞+¨ µ Å=∞^è Œ º JѨ C _» Ñ ¨ C _» ∂ `« Ö ˇ ` Õ Î q"å^•Å∂
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl `«~"° åu Ü«ÚQÆOÖ’ U~°Ê_ç# ã≤~÷ r° q`åÅ ™ê=∂lHõ ã¨fi~°∂áêxfl „ѨÉÏè q`«O
KÕâß~Ú. W^ŒO`å Ãã<· û£ HÍ^Œx Z=~°∂ J#ÖË~∞° . ѨÙãÎ̈HÍÅ∂, ã¨∂¯à◊¥§ ÖËx P HÍÅOÖ’
z#fl`«#O#∞Op Kå=Ù|`«∞‰õΩÅ#∞ x~°~‚ ÚOKÕ ~ÀA"ås ã¨=∂Kå~åxfl `≥QÖÆ ’x ÃÑ^ŒÅÌ #∞
K«∂ã≤ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O ZO`« =ÚYºOQÍ LO_Õ^À =∞#O J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. D ~ÀAÖ’¡
Ãã<· û£ `À ѨiK«Ü∞« O ÖˉΩõ O_® =∞# rq`åÅ∞ "≥à§◊ =∂iáÈQÆÅ"Õ"∂≥ HÍx Pk=∞Ü«ÚQÆOÖ’
=∂„`«O „Ѩu"åiH© D q+¨Ü«∂Åhfl `≥eã≤LO_»_»O KåÖÏ J=ã¨~°=∞ÜÕ∞^Œx
TÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
"≥Ú^Œ\’¡ ã¨=∞+≤ìQÍ =∂#=„âıÜ«∞ã¨∞û‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_ç# D q*Ï˝#=∞O`å
„Hõ=∞OQÍ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ`#« ∞ HÀÖ’Ê~ÚOk. ëê=∂#∂¡, QÆ}ÏKå~°`¡ À "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =∞`«=º=ã¨÷
™ê=∂#º„Ѩ[ʼnõΩ LO_ç# *Ï˝# J=ã¨~åÅ#∞ "≥#‰õΩ¯<≥>ãìË ,≤ "åiH˜ ã¨ÇϨ [OQÍ LO_Õ
JÜ≥∂=∞Ü«∂xfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk. =~°æ=º=ã¨÷ ѨÙOA‰õΩ<åflHõ, „ѨtflOKÕ "≥·Yix
J}QÆ^˘Hõ¯_»O L^Œº=∞O ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. =∞# ^Õâ◊OÖ’ =~å‚Å, ‰õΩÖÏÅ
„áêuѨkHõg∞^Œ Z‰õΩ¯==∞Ok *Ï˝# ã¨=Úáê~°#˚ ‰õΩ J#~°∞›Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}O˜ K«|_®¤~∞° . Hõ~∞° _‚ Hç ˜
QÆ∞~°∞qzÛ# âßѨO Hõ^Œä `≥eã≤#^Õ. JkèHãõ O¨ MϺ‰õΩÅ∞ QÆ∞_ç#¤ =∞‡HÍÅ#∞ =^Œ∞Å∞HÀÖËHõ
J*Ï˝#O`À H˘@∞ìq∞\Ïì_∞» `«∂, "≥#Hõ|_ç# =~åæÅ∞QÍ <Õ\ H˜ © H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~°∞. Ãã#· ∂û,
q*Ï˝ # =¸ |_» ∞ QÆ ∞ "åiH˜ JO^Œ ∞ ÉÏ@∞Ö’ ÖË H õ á È=_» O Ü« ∂ ^Œ $ zÛù H õ O ZO`«
=∂„`«=¸HÍ^Œ∞. Pk=∂#=ÙÅ∞ `«=∞‰õΩ `≥eã≤# Ãã#· ∞û`Àã¨Ç¨ L#fl"å@xfl\˜h JO^Œ~∂°
ã¨=∂#OQÍ Ñ¨OK«∞‰õΩx q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ rq`åÅ∞ QÆ_áç ê~°∞. W~°=Ü≥ÚºHõ\’ â◊`å|ÌOÖ’
XHõ=OHõ ~À^Œãq‘ [Ü«∂Å∂, J}∞â◊HÎ̃ ™ê=∞~÷º° =¸ LO_»QÍ =∞~˘Hõ=OHõ =Ú_»∞ѨÙÅ∂,
"≥Ú‰õΩ¯Å∂, ÉÏ}Ï=∞u =ÔQ~· åÅ`À „Ѩ[Å∞ ã¨`=« ∞`«OJ=Ù`«∞#fl D<å\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞
Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤ì J~Ú#"Õ.
12 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 13
4. =∞#‰õΩ J#∞"≥#· Éè∂í q∞ ѨÙ@∞ìH,õ ã¨fi~°∂ѨO =Ú^ŒÅÌ ∞ JѨC_»ÑC¨ _»∂ `ÀHõK∞« Hõ¯Å∂, LůÅ~°∂ѨOÖ’ ã¨∂~°∞º_ç̂Hã≤ qã¨∞~°∞QÍ =zÛ
Ѩ_∞» `«∂ LO_Õq. D `åH˜_ç ~å#∞~å#∞ `«y<æ å ѨÓiÎQÍ PyáÈÖË^∞Œ .
P Ü«ÚQÆOÖ’ Éèí∂„QÆǨÏOg∞^Œ W@∞=O\˜q P_»áê^Œ_»áê Ѩ_»∞`«∂LO_»_»O
Éè∂í q∞g∞^Œ r=~åt ѨÙ\˜,ì =∞#QÆey =∞#‰õΩ Jxflq^è•ÖÏ ™œHõ~º° OQÍ JxÑ≤OKÕ
=Å¡ h~°∂, r=HÀ\˜ Pq~åƒù"åxH˜ ^•ifã≤# r=~°™êÜ«∞#Ѩ^•~å÷Å∂ kQÆ∞=∞u
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ ''J^Œ$+¨=ì âß`«∂—Î — U~°Ê_»Ö^Ë hŒ , L#fl Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ `«@∞ìHÀQÆeQˆ ÅHõ}
∆ ÏÅ∞QÆÅ
JÜ«∂Ü«∞x H˘O^Œ~∞° âßG"Õ`ÅΫ ∞ „Ѩuáêkã¨∞<Î åfl~°∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Éè∂í q∞ ÃãQÆÅ∞
„áê}˜HÀ\˜ =∂„`«"Õ∞ Éèí∂q∞g∞^Œ =∞#QÆ∞Å∞QÆ∞`ÀO^Œh q*Ï˝#O K≥ѨÙ`«∞Ok. =∞#O
Hõ‰Ωõ ¯`«∂, "Õ_Qç Í LO_Õk. „QÆÇϨ OQÍ U~°Ê_»Ñ¤ C¨ _»∞ JO`« "Õ_ç ÖËHáõ È~Ú<å, ã¨∂~°∞º_ç
Ñ‘ÖÛË QÍb, K«∂_»QeÆ y# "≥Å∞`«∞~°∂, `åà◊QeÆ y# LëÈ‚„QÆ`å Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ U~°Ê_»Ö^Ë ∞Œ .
ÖψQ Éè∂í q∞Ü≥ÚHõ¯ Ѩ^•~°~÷ åt QÆ∞~°∞`åfiHõ~¬° }=Å¡ ã¨OHÀK«O K≥OkOk. P HÍ~°}OQÍ#∂,
g\˜H˜ `«@∞ìHÀÖËx „áê}∞Å∞ U"≥<· å ѨÙ\˜<ì å `«fi~°Ö’<Õ JO`«iOzáÈ~ÚLO\Ï~Ú. Éè∂í q∞H˜
JѨÊ\˜H˜ WOHÍ ~ˆ _çÜ∂≥ ^è•i‡Hõ`« ѨÓiÎQÍ H©} ∆ O˜ K«x |~°∞"≥#· Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ
L#fl PHõ~¬° }â◊HxΘ JkèQqÆ ∞Oz J=Ü«∞"åÅ#∞ HõkeOK«QeÆ Qˆ â◊HΘ =∞# HõO_»~åʼnõΩ
LO_»_»O=Å¡#∂ Éèí∂q∞ "Õ_≥Hõ¯™êyOk. JO^Œ∞=Å¡ xÔHÖò, W#∞=Ú=O\˜ |~°∞"≥·#
LOk. "å\˜ â◊HHΘ ˜ q∞Oz# |~°∞=Ù =∞#‰õΩÖË^∞Œ . <ÕÅg∞^Œ #_çKÕ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ U#∞QÆ∞ÅHõ<åfl
֒ǨÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl Hˆ O„^ŒO „^Œ=~°∂áêxfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. P HÍ~°}OQÍ Éè∂í q∞
h\˜Ö’ D^Õ uq∞OQÆÖÏÅ∞ ÃÑ^ŒqÌ HÍ=_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºOÖË^∞Œ . JÖψQ Ѩ‰Ω∆õ Å∞ `ÕeHõQÍ<Õ
=O\˜ „QÆǨʼnõΩ JÜ«∞™ê¯O`«ˆH∆„`«O U~°Ê_çOk. =∞#HÍà◊§‰õΩ `«yÖË ÃÑK«∂Û („Hõãπì),
LO\Ï~Ú. D Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ "≥#Hõ L#fl Éè∫uHõHÍ~°}ÏÅ∞ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞xqHÍ=Ù.
^•x H˜O^Œ "Õ∞O\òÖò q_çQÍ U~°Ê_®¤~Ú. ֒ѨÅ∞#fl "Õ_qç ∞=Å¡ #+¨Oì HõÅQÆ#@∞=O\˜
Z=i „Ѩ"∞Õ Ü«∞=¸ ÖˉΩõ O_® [iy# D ''ã¨$+≤—ì — "≥#HÍÅ ''~°ÇϨ ™êºÅ∞—— Ug L#fl@∞ì
r=~åt ѨÙ@∞ìH˘zÛOk. ZO^Œ∞HõO>Ë r=~°™êÜ«∞xHõѨ^•~å÷Å∞ LëÈ‚„QÆ`«Ö’ HõeˆQ
Hõ#|_»^Œ∞.
ÃÑ^Œ=Ì ∂~°∞ÊʼnõΩ `«@∞ìHÀÖË=Ù. D ~ÀAÖ’¡ „w<£ÇϨ ∫ãπ "åÜ«Ú=ÙÅ „ѨÉÏè "åxfl QÆ∞iOz#
J#O`«O JxÑ≤OKÕ qâßfiO`«~åà◊OÖ’ áêÅѨÙO`« Qˆ ÅH©ûÖ’ ã¨∂~°∞º_»∞ J#|_Õ
PO^Àà◊# JO^Œ∞Hˆ .
XHÍ<˘Hõ #Hõ„∆ `«OK«∞@∂ì, Éè∂í g∞, W`«~„° QÆÇ¨ Å∂ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. ã¨∂~°∞º_ç`À ã¨Ç¨
WHõ "å`å=~°}O ã¨OQÆu. "≥Ú^Œ\’¡ `ÕeHÔ #· "åÜ«Ú=ÙÅhfl "Õ_H≥ ¯˜ # Éè∂í q∞
D ''™œ~°‰Ωõ @∞O|O—— JO`å XˆH™êiQÍ ã¨∞=∂~°∞QÍ 460 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O«
JO`«~åƒùQOÆ #∞Op, „Hõ=∞OQÍ JyflѨ~fi° `åÅ#∞Op ɡ\· H˜ ˜ ~å™êQÍ~Ú. g\˜Ö’ <≥„· \∏[<£,
U~°Ê_çOk. ã¨g∞ѨOÖ’ XHõ ã¨∂Ѩ~Àfl"å ¿ÑÅ_»O`À P „áêO`«OÖ’ "åºÑ≤Oz LO_ç#
HÍ~°ƒ<£_Ü » ∂« HÔ · û_£ =O\˜q ~À^ŒãÖ≤ ’H˜ "≥o§áȉõΩO_® Éè∂í =∂ºHõ~¬° }=Å¡ "å`å=~°}ѨÙ
"åÜ«Ú=ÙÅhfl áÈQÆ∞Ѩ_,ç QÆ∞~°∞`åfiHõ~¬° } HÍ~°}OQÍ P „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ "Õ∞Ѷ∂¨ xH˜ #_çÉÁ_»∞#¤
á⁄~°QÍ U~°Ê_®¤~Ú. h\˜Pqi =~°¬OQÍ ‰õΩiã≤ ã¨=Ú„^•Å∂, =∞Ǩã¨=Ú„^•Å∂
ã¨∂~°∞º_»∞ #Hõ„∆ `«"∞≥ ÿ "≥ÅQÆ_O» "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. P ^Œi^•Ñ¨ÙÖ’¡ L#fl "Õ_qç ∞H˜ HÍã¨Î ™êO„^ŒOQÍ
U~°Ê_»_®xH˜ ^•i fã≤Ok. ‰õΩiã≤#KÀ@ LO_ç# Å=}ÏÅ∞ h\˜Ö’ Hõiy ã¨=Ú„^•Åhfl
LO_Õ ã≤eHˆ @∞¡‰Äõ _® U~°Ê_»ÖHË áõ ÈÜ«∂~Ú. ã¨∂~°∞º_ç ã¨~ã° <¨ Õ L#fl |∞^è„Œ QÆÇϨ Ѩ٠Hˆ O„^ŒOÖ’
LѨCh\˜`À xO_®~Ú. HÍ~°ƒ<£_Ü » ∂« HÔ · û_£ tÅÅ`À ~°™êÜ«∞xHõOQÍ HõÅ=QÍ HÍ~˘Ê<Õ@∞¡
W#∞=Ú LOkHÍx Éè∂í q∞g∞^Œ L#flO`«QÍ ã≤eHˆ @∞¡ Hõ#|_»Háõ È=\ÏxH˜ HÍ~°}O W^Õ
U~°Ê_çLO\Ï~Ú. D<å_»∞ JyflѨ~fi° `åÅ #∞Oz "≥Å∞=_Õ "åÜ«Ú=ÙÖ’¡ PH˜û[<£ LO_»^∞Œ .
HÍ=K«∞Û. K«O„^Œ∞_çg∞^•, x<åfl "≥Ú<åfl JOk# ã¨=∂Kå~°O=Å¡ ‰õΩA_çg∞^• L#flq
W^Õ Ñ¨iã≤u÷ JѨC_»∂ LO_Õ^xŒ J#∞‰õΩO>Ë D ~ÀAÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞#fl 21%
~åà◊¥§~°Ñʨ ÖË#x `ÕeOk. ã¨∂~°∞º_çH˜ ^Œ∂~å#, j`«Å„áêO`åÖ’¡ "åÜ«Ú=ÙÅhfl QÆ_H¤» \õ ˜ì
PH˜û[<£ P `«~°∞"å`« WOˆH"À =∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ QÍeÖ’ KÕiLO_®e. h\˜Ö’
QÆ∞~°∞=Ù`À "≥Ú^ŒÅ∞H˘x "≥Å∞Ѩe „QÆÇ¨ Å∞QÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. P =∞^躌 QÆ∞~°∞„QÆÇϨ Og∞^Œ‰Ωõ
`˘eQÍ J=`« i Oz# "≥ Ú Hõ ¯ Å∞ 㨠∂ ~° º ~° t ‡=Å¡ H˜ ~ ° } 㨠O Ü≥ ∂ QÆ O ^•fi~å
áê~å+¨Ø\ò`À kOÑ≤# JO`«iHõÑ∆ i¨ Hõ~O° JO`«HOõ `«‰Äõ ™êO„^Œ"∞≥ #ÿ q+¨"åÜ«Ú=ÙÖ’¡
HÍ~°ƒ<£_»Ü«∂ÔH· û_£#∞ Ñ‘Å∞Û‰õΩx PH˜û[<£#∞ q_»∞^ŒÅKÕã¨∂Î LO_Õq. Wk „Hõ=∞OQÍ
„Ѩ"tÕ Oz HÍ¿ãѨ\ H˜ ˜ "Õ_qç ∞H˜ =∂_ç=∞Ããá· È~ÚOk. QÆ∞~°∞=Ù Hˆ O„^ŒOÖ’ Ѷ∞¨ #Ѩ^•~°OÌ
ÃÑiy, ã¨∞=∂~°∞ 57 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ h\˜Ö’#∂, QÍeÖ’#∂ ZO`«QÍ
LO_Õ J=HÍâ◊OÖË^xŒ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞.
Hõeã≤O^ŒO>Ë PH˜û[<£#∞ Ñ‘eÛ |`«HQõ eÆ y# [O`«∞=ÙÅ∞ ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å=_»O ™ê^躌 "≥∞Oÿ k.
ã¨∂~°∞º_çH˜ ^Œ∂~å#, j`«Å„áêO`åÖ’¡ "åÜ«Ú=ÙÅhfl QÆ_H¤» \õ ì˜ QÆ∞~°∞=Ù`À "≥Ú^ŒÅ∞
=∞iH˘O`«HÍÖÏxH˜, 40 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@, QÍe Ñ‘ÖËÛ Éèí∂K«~åÅ∞‰õÄ_®
H˘x "≥Å∞Ѩe „QÆÇ¨ Å∞QÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. D ™œ~°‰Ωõ @∞O|O U~°Ê_ç# `˘e^ŒâÖ◊ ’ |Ü«∞\˜
Pq~°ƒqù OKå~Ú.
„QÆÇ¨ Å∞ WOHÍ ~°∂ѨÙk^Œ∞HÌ ÀÖË^∞Œ . ѨÓ\¡ ’ HõH∆õ º „áêO`åÖ’¡ Ѷ∞¨ hÉèqí Oz# "åÜ«Ú=ÙÅ
14 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
nx=Å¡ `ÕÅ∞`«∞#fl^Õ=∞O>Ë „áê}∞Å Pq~åƒù"åxH˜ J_»∞¤ `«QÅÆ xg, ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ gÕ –
J<ÕHõ Ѩiã≤`÷ ∞« Å „Hõ=∞OQÍ<À W`«~„° QÆÇ¨ ʼnõΩ aè#flOQÍ XHõ¯ Éè∂í q∞ ~°∂á⁄O^Œ@Og∞^Œ
=∂„`«"Õ∞ r=~åt JHõ¯_» L^ŒƒùqOKÕ J=HÍâ◊O LO@∞O^Œx ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
‰õΩ[„QÆÇϨ Og∞^Œ XHõÑC¨ _»∞ h~°∞ LO_Õ^xŒ YzÛ`«OQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. PHÍÅOÖ’ r=Hõ}ÏÅ
ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ ^•i uÜ«∞ºQÆey# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ LO_Õ"Õ"≥∂#x âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ Pâ◊QÍ
J<Õfi+≤ã∞¨ <Î åfl~°∞. Lů֒¡#∂, `ÀHõK∞« Hõ¯Ö’¡#∂ ¿ãO„kÜ«∞ (P~åæxH±) Hõ}ÏÅ∞<åflÜ«∞x
"å~°∞ J#∞=∂xã¨∞<Î åfl~°∞. Éè∂í q∞H˜ "≥ÅѨŠZHõ¯_» r=Hõ}ÏÅ∞ ^˘iH˜<å Jk J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
q+¨Ü∞« OQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
5. =∞#∞+¨µÅ, [O`«∞=ÙÅ ÅHõ}
∆ ÏÅ∞
Ü«¸~°ÑÖπ ’ P^è∞Œ xHõq*Ï˝<åxH˜ P^Œ∞ºÅÖ’ XHõ_#·≥ ~ˆ <Õ ^ÕHÍ~üÎ J<Õ „ÃÑO¶ Kü
âßG"Õ`«Î Ѩk¿ÇÏ_À â◊`å|ÌOÖ’ [O`«∞=ÙÅ „Ѩ=~°Î##∞ „Ѩ™êÎqOKå_»∞. "å\˜H˜
=∞#∞+¨µÅÖÏQÍ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ"Y·≥ i LO_»^hŒ , ѨÙ@∞ìH`õ À =zÛ# ã¨ÇϨ *Ï`åxfl|\˜ì „Ѩ=iΙêÎ
Ü«∞h J<åfl_»∞. „Ѩ=~°Î# q+¨Ü«∞OÖ’ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ, [O`«∞=ÙʼnõÄ LO_Õ `Õ_®Å
QÆ∞iOz# K«~°Û JѨÊ\˜#∞Op H˘#™êQÆ∞`«∂<ÕLOk. ѨÙ@∞ìHõ`À =zÛ# ÅHõ∆}ÏÅ∞
=ÚYº=∂, Ѩiã¨~åÅ „ѨÉÏè ="Õ∞ =ÚYº=∂? D K«~Û° ‰õΩ `«fi~°Ö’<Õ H˘`«Î „¿Ñ~°}Å∞
ÅaèOK«™êQÍ~Ú. Ѩ^≥úxq∞^À â◊`å|ÌO JO`«=∞ÜÕ∞<å\˜H˜ Ü«¸~°Ñπ^ÕâßÖ’¡ P„Ѷ≤HÍ,
Pã≤Ü∂« `«k`«~° =Å㨄áêO`åÅ#∞Oz qO`«[O`«∞=ÙÅ#∞ Ѩ@∞ìH˘zÛ [O`«∞„Ѩ^~Œ ≈° #
âßÅÖ’¡ LOK«_O» "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. g\˜Ö’ JѨÊ\˜ ™ê=∂#∞ºÅ#∂, âßG"Õ`ÅΫ #∂‰õÄ_®
qâı+¨OQÍ PHõi¬Oz#q zOáêOr, X~åOQÆ∞\Ï<£, Q˘iÖÏ¡ "≥Ú^ŒÖˇ·# `ÀHõÖËx
"åe_çHÀ`«∞Å∞. J_»=ÙÖ’¡ H͉õΩO_® É’#∞Ö’¡ "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ ^ŒQiæÆ #∞Oz K«∂_»_O» `À
D #~°"å#~åÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù =∞#∞+¨µÖÏ¡Qˆ Hõ#|_»_O» , „Ѩ=iÎOK«_O» JO^ŒiH© J^Œ∞ƒù`O« QÍ
JxÑ≤OzOk.
1830ÅÖ’ Kå~üã¡ π _®ifi<£ ÅO_»<£ [O`«∞„Ѩ^~Œ ≈° #âßÅÖ’ "å\˜x "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ
K«∂ã≤ xt`«OQÍ Ñ¨ijeOKå_»∞. `åxzÛ# PǨ~°Ou<Õ Ñ¨^fúŒ , J^ŒOÌ Ö’ K«∂ã¨∞‰õΩ#flѨC_»∞
"å\˜ „Ѩ=~°<Î å, `«# =∞ø`üP~°<æ #£ ∞ `«#ÖψQ <À\˜^QŒ ~æÆ ° ÃÑ@∞ìHÀ=_»=¸ Jhfl J`«xH˜
KåÖÏ Jã¨HHÎ̃ ~õ O° QÍ JxÑ≤OKå~Ú. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ‰õΩHõ¯Å=O\˜ ÃÑOѨÙ_»∞[O`«∞=ÙÅ∞
WO\’¡ `«Å∞ѨÙQ˘àϧÅ∂ =ÔQ·~åÅ#∞ `≥~°=_»O, W`«~° z#flz#fl Ѩ#∞Å∞ K≥Ü«∞º_»O
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 15
„Ѩ[ʼnõΩ `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞Hõx "å\˜ `≥eq ѨãÑ≤ Å≤ Å¡ ™ê÷~ÚÖ’ LO@∞O^Œh, zOáêrÅ
=O\˜q Zky# Ñ≤ÅÅ¡ `≥eq`Õ@Å∞ Hõey#=h ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ =sæHiõ ã¨∂Î H˘O^Œ~∞°
ѨijʼnõΩÅ∞ „ѨuáêkOKå~°∞.
"≥*· Ï˝xHõ J=QÍǨÏ# JO`«QÍ ~°∂á⁄O^Œx P ~ÀAÖ’¡ D "åe_çHÀ`«∞Å#∞,
=∞#∞+¨µÅ`À áÈÅÛ_»O`À ѨijʼnõΩÅ∞ `«$Ñ≤ÑÎ _¨ ®¤~∞° . JO^Œ∞KÕ`« W=hfl "åiH˜ "≥Ú~°@∞
J_»q=∞#∞+¨µÖÏ¡QÍ, ZkwZ^ŒQxÆ "≥∞^Œ_∞» `À ã¨`=« ∞`«=∞ÜÕ∞ „áê}∞ÖÏ¡QÍ HõxÑ≤OKå~Ú.
`«=∞ J^Œ∞ƒù`<« Ñ·≥ Ù¨ }Ϻxfl „Ѩ^iŒ ≈OKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨ÇϨ [ J~°}º"å`å=~°}ÏxH˜ ^Œ∂~°"∞≥ #ÿ D
[O`«∞=ÙʼnõΩQÍx, "å\˜x QÆ=∞xOz J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ K«∂¿ã"åiH˜QÍx J=HÍâßÅ∞
HõÅQÆ<ÖÕ ^Ë ∞Œ . JO^Œ∞Hõ<Õ D Ѩiâ’^è#Œ Å∞ J<ÕHõ `«ÑC¨ _»∞ „Ѩuáê^Œ#Å`À "≥Ú^ŒÅÜ«∂~Ú.
D J=QÍǨÏ# ZO`« Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ ^ŒO>Ë 1790 #∞Op 2002Ö’ H˘xfl \© HõOÃÑhÅ
J_»fi~°~ì Ú*ò"∞≥ O@¡^•HÍ zOáêrÅ KÕ`« HõÑC¨ Å∂, ™êã¨~`¡° À \© `åyOK«_O» XHõ „Ѩ^•è #
PHõ~°¬}QÍ LO_Õk. ã¨Ô~·# Ѩ^ŒúuÖ’<À, HÍã¨Î `«Ñ¨CÅ `«_»HõQÍ<À D „áê}∞Åhfl
=∞#∞+¨µÅx ZÖÏ J#∞Hõi™êÎÜ∂≥ K«∂_»_O» =~°Hˆ „Ѩ[Å Pã¨HΘ Ѩiq∞`«=∞ÜÕ∞k. J=hfl
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ P@qHõ~°∂áêÖÏ¡ˆQ JxÑ≤OKå~Ú. J_»=ÙÖ’¡x `«H˜¯# „áê}∞Å`À#∂,
H©~∆ ^° •Å`À#∂ áÈe¿ãÎ D "åe_çHÀ`«∞ʼnõΩ ZO`«\ ˜ L#fl`« "Õ∞^è㌠∞¨ û LO@∞O^À JkèHõ
ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« Jq =∂#==∞$QÍÖ’, [O`«∞=Ù=O\˜ =∞#∞+¨µÖ’
"åiH˜ JO`«∞Ѩ@Öì ^Ë ∞Œ . "å\˜H˜ ZO`«áê\˜ q"ÕK<« å, J=QÍǨÏ<å LO\ÏÜ≥∂ "åiH˜
J~°O÷ HÍÖË^∞Œ . Wk "åiH˘Hõ ã¨=∞㨺QÍ, ã¨"åÅ∞QÍ Ñ¨i}q∞OzOk.
"åe_çHÀ`«∞Å#∞ K«∂_»\ÏxH˜ =ÚO^Õ _®ifi<£ ^ŒH} ∆˜ J"≥∞iHÍ ^ŒH}
∆˜ J„QÍxH˜
"≥o§ JHõ¯_» J_»q=∞#∞+¨µÖÏ¡QÍ rqã¨∞#Î fl P@q‰õΩÅ#∞ K«∂âß_»∞. JO^Œ~∂° =∂#=ÙÖË
J~Ú#ѨÊ\˜H© JHõ¯_ç"åi r=#â‹·eH©, `«H˜¯# <åQÆi‰õΩʼnõÄ áÈeHõÖË Hõ#|_»ÖË^Œ∞.
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O "å~°∞ ѨÙ\˜ì ÃÑiy# "å`å=~°}"Õ∞<å? D ã¨OѶ¨∞@# _®ifi<£
PÖ’K«#Å#∞ f„=OQÍ „ѨÉÏè q`«O KÕãO≤ k. „ѨH$õ u `«# „ѨÉÏè =O`À H˘O_»Å, Hõ#∞=∞Å
~°∂áêÅ#∞ <≥=∞‡kQÍ =∂iÛ#>Ëì ÉÏǨϺѨiã≤÷`«∞Åhfl =∞#∞+¨µÅ, `«H˜¯# „áê}∞Å
ÅHõ∆}ÏÅ#∂, ã¨fiÉèÏ"åhfl =∂iÛLO\ÏÜ«∞x J`«#∞ „QÆÇ≤ÏOK«™êQÍ_»∞. Uk U"≥∞ÿ<å
„áê}∞Å ã¨fiÉèÏ"åxH˜ =¸ÅHÍ~°}O ѨÙ@∞ìH`õ À =KÕÛ [#∞ºÅHõ}∆ ÏÖÏ, Ѩiã¨~åÅ „ѨÉÏè ==∂
J<Õk z‰õΩ¯g_»x ã¨=∞㨺QÍ Z<Àfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`ÀOk.
1960 `«~∞° "å`« P„ѶH≤ ÍÖ’x \ÏOQÆhºHÍ ã¨~ã° ∞¨ û „áêO`«OÖ’x zOáêOrÅ#∞
*Ë<£ QÆ∞_®Öò Z<Àfl ã¨O=`«û~åÅáê@∞ Ѩijeã¨∂Î =KåÛ~°∞. P"≥∞ ¿ãHõiOz# ã¨=∂Kå~°O
ZO`À qÅ∞"≥#· kQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ rqOKÕ zOáêOrÅ=∞^躌 Z<≥fl<Àfl
16 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
~°HÍÅ =ºHÎ̃Q`Æ ã« O¨ |O^è•Å∂, J#∞|O^è•Å∂, Jã¨∂Ü«∞Å∂, á⁄~°á⁄KåÛÅ∂ `«Ö`ˇ ∞« `Î ∂«
LO\ÏÜ«∞x P"≥∞ QÆ=∞xOKå~°∞. "å\˜ „Ѩ=~°<Î å, ã¨fiÉèÏ"åÅ∂ ^•^•Ñ¨ÙQÍ =∞#∞+¨µÅO`«
ã¨OH˜¡+¨ìOQÍ LO_»QÆÅ=x ~°∞A=~ÚOk. D ѨijÅ#Å=Å¡ Pk=∂#=ã¨=∂*ÏÅ
ÅHõ}∆ ÏÅ∂, P<å\˜ =º‰õΩÅÎ =∞^躌 LO_ç# ã¨O|O^è•Å∂ =ÔQ~· åÅhfl `≥e¿ã J=HÍâ◊O
LO^Œx Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ L<åflÜ«∞#∞‰õΩ#fl „Ѩ`ºÕ Hõ`Å« „áê^è•#º`«
`«Q™æÆ êyOk. ѨiHõ~åÅ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ HÀ=_»O, `å=Ú <Õ~∞° Û‰õΩ#fl q+¨Ü∂« Å#∞ J#∞Hõ~}°
^•fi~å `«=∞ Ñ≤šʼnõΩ <Õ~°Ê_»O "≥Ú^ŒÖˇ·#=hfl zOáêOrÖ’¡ ‰õÄ_® Hõ#|_®¤~Ú.
ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ HÍHõ ÖˇO· yHõã∞¨ YO HÀã¨=∞x â◊$OQÍ~°OÖ’ áêÖÁæ<kÕ =∞#∞+¨µÅ∞ =∂„`«"∞Õ
J<Õk‰õÄ_® `«Ñʨ x ~°∞A=~ÚOk. J@∞=O\˜ Ѩ#∞Å∞ zOáêOrÅ∞ ‰õÄ_® KÕ™êÎÜ∞« x,
"å\˜Ö’¡ H˘xfl ã¨fieOQÆãO¨ Ѩ~å¯xH˜ X_çQ_Æ `» åÜ«∞h, =∞iH˘xfl Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û‰õΩ ~åx
[O`«∞=ÙÅ`À Hõeã≤ áêÖÁæO\ÏÜ«∞h QÆ=∞xOKåHõ ã¨O`å<À`«ÊuÎ „Ѩ"∞Õ Ü«∞"Õ∞g∞ ÖË^xŒ
`Õ@`≥Å"¡ ∞≥ Oÿ k. Jq 'â◊„`«∞—=¸HõÅg∞^ŒÑ_¨ ç Ü«Ú^•úÅ∞‰õÄ_® KÕ™êÎ~Ú. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡
Jq |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ ™ê\˜ [O`«∞=ÙÅx "≥∂ã¨OKÕ™êÎÜ∞« x‰õÄ_® `≥eã≤Ok. WÖÏO\˜=hfl
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ „Ѩ`ºÕ HõO J#∞‰õΩ<Õ P™ê¯~°O `«yáæ È`«∂=zÛOk.
=∞#∞+¨µÅ‰õÄ, [O`«∞=ÙʼnõÄ L#fl `Õ_®ÖËg QÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#q HÍ=h,
=º`庙êÅhfl "≥∂`å^Œ∞Ö’<Õ Hõ#|_»`åÜ«∞h _®ifi<£ J<åfl_»∞. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ „Ѩ`ºÕ Hõ`«
ÖË^xŒ HÍ^Œ∞. P`«‡*Ï˝#OÖ’#∂, =ÚO^•Ö’K«#Ö’#∂, Ѩiã¨~åÅ#∞ W+ì̈O =zÛ#@∞ìQÍ
=∂~°∞ÛHÀQÆÅQÆ_O» =ÔQ~· åÖ’¡#∂ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ U „áê}∞Å∂ ™ê\˜~å=Ù. P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O
[#∞º=ÙÅ q=~åÅ#∞ Ѩijeã¨∞OÎ k. =∞#∞+¨µÅ‰õÄ zOáêOrʼnõÄ [#∞ºÑ¨~O° QÍ Zxfl
áÈeHõÅ∞#flѨÊ\˜H© =∞O^Œ|∞kúQÅÆ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ, Jxfl\˜H<õ åfl `≥e"≥#· zOáêOrʼnõÄ
L#fl `Õ_®Å∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»`å~Ú. ZO`À „â◊=∞Ѩ_ç ÉèÏ+¨ <ÕiÊ#ѨÊ\˜H© zOáêrÅ∞
=∂#ã≤HOõ QÍ ~Ô O_Õà§◊ ѨãÑ≤ Å≤ ¡ ™ê÷~ÚH˜ q∞Oz Z^ŒQÖÆ =Ë Ù. áÈeHõÅ∂, `Õ_®Å QÆ∞iOz
ZO`«~Ú<å K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. HõÑʨ Å HÍà◊§‰õÄ, QÆaƒÖÏÅ ~Ô Hõ¯Å‰õÄ x~å‡}OÖ’QÆÅ áÈeHõÅ∞
ã¨Ê+¨Oì QÍ Hõ#|_»`å~ÚQÍx HõÑʨ Å∞ QÍeÖ’ ZQÆ~Ö° =Ë Ù. ~Ô O_»∞*Ï`«∞Å∂ XHõ¯ ‰õΩ^Œ∞\˜#∞Oz
ѨÙ\ì̃#=x `≥eã≤#ѨÊ\˜H© ^Õx „Ѩ`ºÕ Hõ`« ^•x^Õ. =∞# ѨÓsfi‰õΩÅ∞ ÅHõ#∆ fl~° Uà◊§<å\˜
"å~°∞. zOáêOrÅ∞ =∞# ѨÓsfi‰õΩÅ∞ #∞Oz 60 ÅHõÅ∆ Uà◊§ „H˜`O« "Õ~∞° Ѩ_®¤~Ú.
[#∞º=ÙÖ’¡ ‰õÄ_® Páê\˜ áÈeHõÅ∂, `Õ_®Å∂ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ HÍx „Ѩ=~°#Î Ö’¡ `Õ_®Å∞
=∂„`«O KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ Hõ#|_»`å~Ú. =∞#∞+¨µÅ∞ "≥·q^茺Éèíi`«"≥∞ÿ# Ѩiã¨~åÖ’¡
rqOK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞ Hõ#Hõ "åiH˜ Jaƒ# â◊‰õΩÎÅhfl Ѩiã¨~åÅ =¸ÅOQÍ
U~°Ê_ç#"Õ#x xâ◊ÛÜ«∞OQÍ K≥Ñʨ =K«∞Û.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 17
"≥Ú`«ÎOg∞^Œ WO`«=~°‰õÄ =i‚Oz# áÈeHõÅ∂, =º`庙êÅ∂ Jhfl Hõeã≤
=∞#x =∞iO`« QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ~¨ K° _« O» Ö’ Pâ◊Û~°ºO ÖË^∞Œ . Wq ~Ô O_»∂ "≥Å∞QÆ∞h_»ÖÏ¡QÍ
XHõ^•<˘flHõ\ ˜ "≥O@ÃÑ@∞ì‰Ωõ x HõxÑ≤™êÎ~Ú. =∞#x fiÛk^ÕqÌ [#∞º=ÙÖÏ, J#∞Éè"í åÖÏ
J<Õ „Ѩâfl◊ ‰õΩ „ѨH$õ uÖ’ ã¨∞Å∞"≥#· ã¨=∂^è•#O ÅaèOK«^∞Œ .
6. qâ◊fiOÖ’ =∞x+≤ ™ê÷#O
Éè∂í q∞g∞k „áê}∞Åxfl\˜Ö’H˜ `≥e"≥#· =∂#=ÙÅ∞ `«=∞QÆ∞iOp, `«=∞ ѨÙ@∞ì
ѨÓ~Àfi`«~Î åÅ QÆ∞iOp, `«=∞ Ѩiã¨~åÅQÆ∞iOp ZO`ÀHÍÅOQÍ PÖ’zã¨∂<Î LÕ <åfl~°∞.
„ѨH$õ u QÆ∞iOz# ãÔ̈~#· J=QÍǨÏ# ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flH˘nÌ D q+¨Ü∂« Ö’¡ =Ú#∞Ѩ٠LO_ç#
JáÈǨÏÅhfl „Hõ=∞OQÍ Ñ¨\ÏѨOK«Å=Ù`«∞<åfl~Ú. PHÍâ◊OÖ’ L#fl #Hõ„∆ `åÅ∂, „QÆÇ¨ Å
ã¨OQÆu `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ D ~ÀAÖ’¡ Éè∂í q∞g∞^Œ<HÕ ÍHõ JO`«iHõO∆ Ö’ u~°∞QÆ∞`«∞#fl
>ˇe™È¯ÑπÅ∞‰õÄ_® L<åfl~Ú. ~åǨï=Ó, Hˆ `«∞=Ó JO@∂ Kå^Œ™êÎÅ∂, „QÆÇϨ }ÏÅ#∞
K«∂ã≤ ÉèÜ í ∞« Ѩ_Õ ~ÀAÅ∞ áÈ`«∞<åfl~Ú. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ P^è∞Œ xHõ YQÀà◊âß„™êÎÅ ^•fi~å
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü∂« Å#∞ XHõ™êi ѨÙ#~å=Ö’Hõ#O KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
ã¨∂~°∞º_»∞ áêÅѨÙO`« J<Õ ˆQÅH©ûÖ’ XHõ #Hõ∆„`«O. D #Hõ∆„`«ã¨=Ú^•Ü«∞O
KåÖÏ ÃÑ^ŒkÌ . ^•x H˘Å`«ÅH˜ H˜Ö’g∞@~°∞¡ KåÅ=Ù. HÍOu ã¨O=`«û~åÅ∞ HÍ"åe.
ÃãHõO_»∞‰õΩ 186 "ÕÅ "≥∞àÿ √◊ § „ѨÜ∂« }˜OKÕ HÍOuH˜~}° ÏÅ∞ XHõ ã¨O=`«û~°Oáê@∞ „Ѩãi¨ ¿ãÎ
`˘q∞‡k#fl~° ÅHõÅ∆ HÀ@¡ H˜Ö’g∞@~°∞¡ "≥à`◊ å~Ú. JO^Œ∞=Å¡ XHõ HÍOuã¨O=`«û~°O
JO>Ë ^•^•Ñ¨Ù Ѩk ÅHõÅ∆ HÀ@¡ H˜Ö’g∞@~°∞.¡ D ÖˇH¯õ # K«∂¿ãÎ ã¨iÊÖÏHÍ~°OÖ’ LO_Õ
áêÅѨÙO`« J_»H¤ ˘Å`« ÅHõH∆ ÍOuã¨O=`«û~åÅ∞. nx XHõ JOK«∞#∞Oz ~Ô O_ÀJOK«∞‰õΩ
KÕ~_° ®xH˜ HÍOuˆH ÅHõ∆ ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ_∞» `«∞Ok. Wk =∞^躌 Ö’ W_ôÖ¡ ÏQÍ LaƒLO@∞Ok.
Hˆ O„^ŒO=^ŒÌ nx =∞O^ŒO Ѩk"ÕÅ HÍOuã¨O=`«û~åÅ∞. (Éè∂í q∞ K«∞@∞ìH˘Å`« 40 "ÕÅ
H˜Ö’g∞@~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ Hõ#Hõ =∞x+≤H˜ D ^Œ∂~åÅ∞ TÇ≤ÏOK«~å#O`« ÃÑ^ŒÌq.) D
„|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ K«„HõO XHõ™êi QÆ∞O„_»OQÍ u~°Q_Æ ®xH˜ 20 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ_∞» `«∞Ok.
qâ◊fiOÖ’ áêÅѨÙO`«=O\˜ Qˆ ÅH©ûÅ∞ =O^ŒÅHÀ@∞¡<åfl~Ú. XHõ¯ áêÅѨÙO`«Ö’<Õ ã¨∞=∂~°∞
4 =O^ŒÅHÀ@¡ #Hõ„∆ `åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ z#flg, =∞# ã¨∂~°∞º_çH<õ åfl KåÖÏÃÑ^ŒgÌ
J<ÕHOõ . ã¨∂~°∞º_»∞ XHõ ã¨Q@Æ ∞ÃãA · #Hõ„∆ `«O. áêÅѨÙO`« "≥ÅѨe JOK«∞Å∞ =OѨÙuiy#
ÉÏǨï=ÙÖÏ¡ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Ö’ XHõ JOK«∞# "≥uH˜`Õ HÍx Hõ#|_»#O`« ™ê=∂#º"≥∞#ÿ
#Hõ∆„`«O ''HÀ\˜ „ѨÉèíÅ`À "≥eˆQ—— =∞# ã¨∂~°∞º}˜‚ QÆ∞~°∞ÎѨ@ì_»"Õ∞ Hõ+¨ìO J=Ù`«∞Ok.
18 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
qâ◊fiO ã¨OQÆu JÖÏ LOz, =∞# áêÅѨÙO`«Ö’<Õ =∞# ã¨∂~°∞º_çHQ˜ Íx, =∞#‰õΩQÍx
„Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ™ê÷#O Un ÖË^<Œ kÕ ã¨Ê+ì̈O. ''ã¨$+≤—ì —Ö’ =∞#O KåÖÏQ˘Ñ¨Ê"åà◊§=∞#∞‰õΩ<Õ
"åiH˜ JǨÏO U^≥<· åLO>Ë Jk Jã¨=∞O[ã¨=∞<Õ J<åe.
=∞# áêÅѨÙO`« Qˆ ÅH©ûH˜ ã¨g∞ѨOÖ’ W`«~° #Hõ„∆ `«ã=¨ Ú^•Ü«∂Å∞ W~°"·≥ L<åfl~Ú.
W=hfl XHõ [@∞ì. W=hfl Hõeã≤H@ õ ∞ìQÍ Hõ^∞Œ Å∞`«∂O\Ï~Ú. ''=∞#—— [@∞ì‰Ωõ K≥Ok#^≥#·
=∞$QÆt~° ~åtÖ’x PO„_À"≥∞_® Qˆ ÅH©û áêÅѨÙO`«ÖψQ ÃÑ^ŒkÌ . WkHÍHõ z#flq H˘xfl
L<åfl~Ú. WÖÏO\˜ =∞~˘HõQ∞Æ OѨ٠Hõ<åº~åtÖ’ LOk. JO^Œ∞Ö’ "ÕÅH˘nÌ Qˆ ÅH©ûÅ∞<åfl~Ú.
=∞~˘Hõ qâı+¨"Õ∞q∞@O>Ë W@∞=O\˜ ''™ê÷xHõ——[@∞¡ H˘xfl =∞Ǩã¨=Ú^•Ü«∂Å∞QÍ
HõxÑ≤™êÎ~Ú. D =∞Ǩã¨=Ú^•Ü«∂ÅÖ’ H˘xfl\˜ J_»H¤ ˘Å`« 30 HÀ@¡ HÍOu ã¨O=`«û~åÅ∞
LO@∞O^Œx `≥Å∞™ÈÎOk. HÍ~°}"Õ∞q∞\’ ã¨iQÍæ `≥eÜ«∞^Œ∞QÍx qâ◊fiOÖ’x Ѩ^•~°~÷ åt
JO`å WÖÏ =∞Ǩã¨=Ú^•Ü«∂Å ~°∂ѨOÖ’ "åºÑÎ̈"∞≥ Lÿ Ok. ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ g\˜Ö’
z#flz#fl[@∂¡, XH˘¯Hõ¯ [@∞ìÖ’#∂ z<åfl, ÃÑ^•Ì Qˆ ÅH©ûÅ∂, Qˆ ÅH©ûÖ’¡ =O^ŒÅHÀ@¡
#Hõ„∆ `åÅ∂, "å\˜Ö’ H˘xfl\˜K∞« @∂ì uiˆQ „QÆÇ¨ Ö’¡ H˘xfl\˜g∞^Œ r=~åt ÃÑiˆQ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∂
HõxÑ≤™êÎ~Ú.
XHõ â◊`å|ÌO „H˜O^Œ^•HÍ =∞x+≤H˜ HÍe#_»HÍ, =∞zÛHõ[O`«∞=ÙÅ∂, `≥~K° åѨ
Ѩ_»=ÖË ~°"å}ωõΩ ѨxH˘KåÛ~Ú. =∞# ™œ~°‰õΩ@∞O|O ''[~ÚOK«_»O—— P^èŒ∞xHõ
Ѩi}Ï=∞"Õ∞. J~Ú<å ''Ѩ$käfi ^•\˜`—Õ — Jhfl W|ƒO^Œ∞ÖË. =∞# ™œ~°‰Ωõ @∞O|O ''ÃÑ~°_∞» ——#∞
^•@_®xˆH P^èŒ∞xHõ ¿ãÊãπ+≤ÑπʼnõΩ ^ŒâßÉÏÌÅ ã¨=∞Ü«∞O Ѩ_»∞`ÀOk. =∞#‰õΩ KåÖÏ
^ŒQ~æÆ Ö° ’ L#fl #Hõ„∆ `«O „áêH˜û=∂ ÃãO\ÏÔ~· =∞#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞#fl~° HÍOuã¨O=`«û~åÅ
^Œ∂~å# LOk. ™êOˆHuHõ Jaè=$kú^•fi~å HÍOu "ÕQOÆ Ö’ Ѩ^À=O`«∞ ™êkèOz<å D
„Ѩܫ∂}ÏxH˜ #ÅÉè̌· ã¨O=`«û~åÅ∞ ÃÑ·<Õ Ñ¨_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [iˆQ
~À^Œã„‘ ѨÜ∂« }ÏÖ’¡ "≥à§ı "å~°∞ HÍѨ~åÅ∞ KÕã,≤ Ñ≤Åe¡ fl ~À^ŒãÖ≤ ’<Õ Hõx, ÃÑOz, <åq‰õΩÅ∞QÍ
`«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º_»O `«Ñʨ xã¨i J=Ù`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë W=hfl XHõ`~« O° "åiH˜ ™ê^躌 =∞ÜÕ∞
Ѩ#∞Å∞ HÍ=Ù.
„ѨH$õ u JO>Ë ÉèÜ
í ∞« O U~°Ê_»_®xH˜ HÍ~°}ÏÖ’¡ =∞x+≤H˜ `˘e#∞Op `«=∞‰õΩ#fl
Ѩiq∞`«∞Åx QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ# =ÚYº"≥∞#ÿ k. =ÚO^Œ∞ `«# Ѩiã¨~åÅ QÆ∞iOp,
`«~∞° "å`« "≥Ú`«OÎ Éè∂í q∞ QÆ∞iOp, q*Ï˝#O Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl H˘nÌ qâ◊fiO QÆ∞iOz#
ã¨=∂Kå~°O `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl =∂#=Ù_çH˜ qâ◊fiOÖ’ `«# LxH˜x QÆ∞iOz# l*Ï˝ã¨ Z‰õΩ¯=
J=Ù`ÀOk. `«# ''JÅÊ`«fiO—— `≥eâßHõ ''q#Ü«∞ÉèÏ=#—— HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. ZO^Œ∞HõO>Ë H˘xfl
Éè∫QÀoHõ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ `«ÖˇuÎ# r=Ѩi}Ï=∞O =∞x+≤ ~°∂áêhfl, PÜ«Ú~åÌÜ«∂hfl,
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 19
â◊HÜ Î˜ Ú« ‰õΩÅÎ h xˆ~tÌ OzO^Œ<kÕ =∞izáÈ~å^Œ∞. Éè∂í =∂ºHõ~¬° }â◊HxΘ JkèQqÆ ∞Oz ~ÀA"ås
Hõ^ŒeHõ‰õÄ, Ѩ#∞ʼnõÄ `«y#O`« |~°∞=Ó, HõO_»~åÅ |Å=¸ =∞x+≤H˜ L<åfl~Ú.
XHõ\ #˜ fl~° ~Ô O_»∞g∞@~°¡ x_çq Hõey# â◊s~åÅ∂, _≥Ƀ·è̌ Z#Éè̌· Uà◊§ rq`«HÍÅ=¸
L#fl =∞#∞+¨µÅ‰õΩ |∞kúqHÍã¨O^•fi~å ™êkèOz# ™êOˆHuHõÑi¨ *Ï˝#O`À `«Ñʨ ã¨fi`«Ç¨ QÍ
„QÆ Ç ¨  O`« ~ ° Ü « ∂ <åÅ∞ KÕ ¿ ã ™ê=∞~° ÷ º O ÖË ^ Œ ∞ . `˘e^Œ â ◊ Ö ’¡ Ô Q beÜ≥ ∂ =O\˜
âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ ∞JO`«iHõO∆ Ö’H˜ K«∂ã≤ q=~åÅ∞ ¿ãHõiOKå~°∞. 1957Ö’ ã¨∂ÊuflH± „ѨÜ∂≥ QÆO`À
™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ ~À^Œã‘Ü«ÚQÍxfl „áê~°OaèOzOk. 1977Ö’ J"≥∞iHÍ
„ѨÜ≥∂yOz# "˘ÜÕ∞[~ü–2 <ÒHõ „Ѩã¨∞Î`«O ™œ~°‰õΩO@∞O|O á⁄e"Õ∞~°Å∞ ^•\˜
JO`«iHõO∆ Ö’H˜ "≥oáÈ`ÀOk.
„Ѩã∞¨ `Î O« Pã¨HÎ̃ ~ˆ HÔ uÎã∞¨ #Î fl q+¨Ü∞« O W`«~„° QÆÇ¨ Ö’¡ „áê}∞Å∂, |∞kúr=ÙÅ∂
L<åfl~å J<Õ „Ѩâflı . D J<Õfi+¨}‰õΩ <å™ê 1992 #∞Op „Ѩ}ÏoHÍ|^ŒOú QÍ „ѨÜ∞« `åflÅ∞
"≥ Ú ^Œ Å ∞ÃÑ\˜ ì O k. =∞#‰õ Ω `≥ e ã≤ # Ѩ ^ Œ ú u Ö’ r=Ѩ i }Ï=∞O [~° Q Æ _ ®xH˜
"å`å=~°}OÖ’#∂, LëÈ‚„QÆ`Ö« ’#∂ H˘xfl Ѩiq∞`«∞Å∂, h~°∞ „^Œ=~°∂ѨOÖ’ LO_Õ
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∂ J=ã¨~O° J=Ù`å~Ú. J=hfl W`«~#° Hõ„∆ `åÅ „QÆÇϨ ã¨=Ú^•Ü«∂Ö’¡#∂ [iˆQ
J=HÍâ◊O LOk. ã¨∂~°∞º_çH,© Éè∂í q∞H˜ „Ѩ`ºÕ Hõ`« Ug∞ ÖË^#Œ ∞‰õΩ<åflHõ WÖÏO\˜ #Hõ„∆ `åÅ∂,
"å\˜K«∞@∂ì uiˆQ „QÆǨÅg∞^Œ r=~åt ѨÙ@ì_®xH˜ J#∞"≥·# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HõÅQÆ_»O
J™ê^茺"Õ∞g∞HÍ^Œx âßGA˝Å #=∞‡HõO. â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# >ˇe™È¯ÑπÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À
W`«~#° Hõ„∆ `åÅ K«∞@∂ì uiˆQ „QÆÇ¨ Ö’¡ Éè∂í q∞x áÈe#q L<åflÜ«∞x ã¨Ê+ì̈"∞≥ Oÿ k. JHõ¯_çH˜
"≥o§~å=_»O WѨÊ\’¡ J™ê^躌 O Hõ#Hõ D l*Ï˝ã¨ Ñ¨ijÅ#Å ™ê÷~ÚÖ’<Õ q∞yeOk.
Éè∂í q∞H˜ "≥ÅѨŠ=∞#‰õΩ ''`À_»∞——QÍ Z=Ô~<· å L<åfl~å J<Õk `Õe`Õ r=Ѩi}Ï=∞O
QÆ∞iOz# =∞# J=QÍǨÏ#‰õΩ KåÖÏ qã¨Î $u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#‰õΩ Ju ã¨g∞Ѩ„QÆÇϨ "≥∞#ÿ
‰õΩA_çg∞^Œ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ HÀã¨O "≥`∞« ‰õΩÖÏ@ JO^Œ∞Hˆ .
20 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
7. r=Ѩi}Ï=∞O, Jã¨=∂#`«Å∞
„áê}∞Ö’¡ [#∞º=ÙÅ áê„`« Z@∞=O\˜^À Ѩijeã¨∞#Î fl P^è∞Œ xHõÑi¨ â’^艌 Ωõ Å∂,
"åi „Ѩuáê^Œ#Å∂ f„="≥∞ÿ# q=∞~°≈ʼnõΩ Ö’#=Hõ `«Ñ¨Ê_»OÖË^Œ∞. U „áê}˜ÔH·<å
(JO^Œ∞Ö’#∂ =∞x+≤ *ÏuH˜) ZÖÏQÀ JÖÏ `«# =∞#∞QÆ_»#∞ H˘#™êyOK«_»O,
ã¨O`å<À`«ÊuÎ ™êkèOK«_»O J<Õ"Õ rq`«ÅH∆ͺÅx JOwHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ=∞OkH˜
JÉèºí O`«~åÅ∞<åfl~Ú. =∂#=*Ïu L#fl`«"∞≥ #ÿ ^Œh, ZO`À ã¨O™ê¯~°O Hõey#^Œh =∞#‰õΩ
ã¨ÇϨ [OQÍ LO_Õ JǨÏOHÍ~° ÉèÏ"åÅ#∞ HÍãÎ̈ ѨH¯õ #ÃÑ\ì̃ _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`åxfl
J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë =∞@∞‰õΩ D „Ѩuáê^Œ# ã¨||∞QÍ<Õ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. â◊s~°x~å‡}O
`«k`«~° Jã¨OMϺHõ"∞≥ #ÿ JOâßÅ ^Œ$ëêì º =∞x+≤*Ïu‰õÄ_® W`«~r° "åÖÏ¡ Pq~°ƒqù Oz#^Õ.
r=~åt JO`å Éè∫uHõ„¿Ñ~°}ʼnõΩ Ö’<≥· Éè∂í q∞g∞k D ^Œâ‰◊ Ωõ Ѩi}Ï=∞O K≥Ok#^Œ<kÕ
x~åHõiOK«ÖxË ã¨`º« O. UHõH} õ r=ÙÅ #∞Oz =∞#^•HÍ Jxfl „áê}∞Å∂ =O^ŒÅHÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ `«~|° _ç J<ÕH~õ H° ÍÅ QÆ\ ì̃ áÈ\©Åx q[Ü«∞=O`«OQÍ Z^Œ∞~°∞¯#flO^Œ∞=ÖË¡
W^ŒO`å ™ê^躌 "≥∞#ÿ ^Œ<kÕ ‰õÄ_® `≥eã≤#^Õ. WO^Œ∞Ö’ =ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O Jã¨=∂#`«.
Éè∫uHõѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ `«@∞ìHÀQÆey# ™ê=∞~°úºO Jxfl~°HÍÅ â◊s~°ÅHõ∆}ÏʼnõÄ, "å\˜H˜
^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ [#∞ºã¨=Ú^•Ü«∂ʼnõÄ ã¨=∂#OQÍ LO_»^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ „ѨH$õ u ÃÑ>Ëì áÈ\©Ö’
H˘<Õfl QÔ Å∞™êÎ~Ú. Jã¨=∂#`« LO>Ë<Õ =_»áÈ`« HÍ~°º„Hõ=∞O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨=∂#`«
U=∂„`«=¸ ÖËHáõ È=_»"∞Õ „ѨH$õ u^è~Œ å‡Å =¸Åã¨∂„`«O.
™êfi~°[÷ #∞º=ÙÅ „Ѩuáê^Œ#Ö’ W^ŒO`å |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ [~°QQÆ eÆ y# „Ѩ„H˜Ü∞« Å
„Hõ=∞O HÍ*ÏÅ^Œh, „Ѩf „áê}˜ â◊s~°OÖ’#∂ [#∞º™ê÷~ÚÖ’ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
x`«º=¸ [~°∞QÆ∞`«∞#fl „ѨÜ∞« `åflŠѶe¨ `«=∞h „ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ |∞∞A=ÙKÕã∞¨ <Î åfl~Ú. n#~°O÷
Uq∞@O>Ë r=~åt K«i„`« Ü«∂=`«∂Î _çZ<£U `«k`«~° [#∞ºÑ¨^•~åúÅhfl `«=∞#∞ `å=Ú
ѨÙ#óã¨$+≤ì KÕã¨∞H˘<Õ HÍ~°º„Hõ=∞O =∂„`«"Õ∞. „áê}∞Åhfl WO^Œ∞‰õΩ `«ÅXQÆæ=Åã≤O^Õ.
WO^Œ∞Ö’ q"ÕH=õ ¸, q"ÕK<« å "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜H˜ ™ê÷#O L#fl@∞ì Hõ#|_»^∞Œ .
D „Ѩuáê^Œ# q#fl"åiH˜ ^•^•Ñ¨Ù ÅHõ∆ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ [O`«∞=ÙÅ#∞O_ç
"Õ~∞° Ѩ_ç ã¨=∂[ rq`«O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ì̃# `«=∞ <åQÆiHõ`å, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∂, h`«∞Å∂,
s`«∞Å∂, xÜ«∞=∞x|O^è#Œ Å∂ Jhfl h~°∞HÍiáÈ~Ú#@∞ìQÍ JxÑ≤OK«_O» Ö’ Pâ◊Û~°ºO
ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Ö’#∂ J<ÕHõ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ ÉˇÉ· òÖò "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =∞`«„QÆO^ä•Ö’¡ ã¨$+≤Qì ∞Æ iOp,
ÉèQí =Æ O`«∞_ç L^ÕâÌ ßÅQÆ∞iOp ã¨∂‰õΩÅÎ ∂, LѨ^âÕ ßÅ∂ qx #q∞‡#"åiH˜ Wk ѨzÛ
<åã≤ Î H õ "å^Œ O ÖÏQÍ JxÑ≤ ã ¨ ∞ Î O k. H˘O^Œ ~ ° ∞ Éè ∫ uHõ " å^Œ ∞ ʼnõ Ω ‰õ Ä _® W^˘Hõ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 21
Ü«∂O„uHõ"å^ŒOÖÏQÍ, =∂#=ã¨O㨯 $uˆH J==∂#Hõ~O° QÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û. JO`ÕHÍHõ,
D ÖˇH¯õ # K«∂¿ãÎ =∞# rq`åʼnõΩ P^Œ~≈° =O`«"∞≥ #ÿ QÆ=∞ºO Un ÖË#@∞ìQÍ `Àã¨∞OÎ k.
[#∞º=ÙÅ ™êfi~°Åú Hõ}
∆ ÏÅ#∞ QÆ∞iOz „Ѩuáêkã¨∞#Î fl"å~°∞ =∞#O "å\˜H˜ Jxfl
q^è•Åß Ö’|_ç LO_®ÅxQÍx, LO@∞<åfl=∞xQÍx K≥Ñʨ _»O ÖË^∞Œ . r=Ѩi}Ï=∞"å^•xH˜
|ÅO KÕ‰õÄ~°∞ã¨∂Î, =∞#Ö’#∂, `«H˜¯# „áê}∞Ö’¡#∂ „ѨHõ$uѨ~°OQÍ [#∞º=ÙÅ∞
x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl áê„`« Z@∞=O\˜^À "å~°∞ q=iã¨∞Î<åfl~°∞. [QÆ<åfl@HõOÖ’ ^Õ=Ù_çH˜
Z@∞=O\˜ áê„`å ÖË^Œx "å~°∞ ã¨Ê+¨ìOKÕã¨∞Î<åfl~°∞. Z\ÁpÛ =∞#∞+¨µÅ rq`åÖ’¡
r=Ѩ i }Ï=∞OHõ < åfl Ju"Õ Q Æ " ≥ ∞ ÿ # =∂~° ∞ ÊÅ∞ ™ê=∂lHõ Ñ ¨ i =∂}ÏÅ^•fi~å
HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ [#∞º=ÙÅ`À u#flQÍ ã¨O|O^èOŒ ÖË#@∞=O\˜ J<ÕHJõ OâßÅ∞
=∞#∞+¨µÅ rq`åÖ’¡ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. =∞# ã¨=∂[rq`«=¸, ™ê\˜"åi`À
ã¨O|O^è•Å∂, HõàÅ◊ ∂, ™êÇ≤Ï`«º=¸, ã¨O㨯 $f W"Õg âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏʼnõΩ ^•if¿ã
[#∞º=ÙÅ=Å¡ Hõey#q HÍ=Ù. D ~°H"õ ∞≥ #ÿ Ѩi}Ï=∂Å∞ Ju ã¨∂Hõ∆ ‡™ê÷~ÚÖ’ XHõ¯
=∞x+≤*ÏuÖ’ =∂„`«"Õ∞ Z@∞=O\˜ [#∞ºÑ¨i=~°Î#Å∞ Hõeyã¨∞Î<åflÜ≥∂ âßG"Õ`«ÎÅ∞
J`åº^èŒ∞xHõ Ѩiâ’^èŒ#Å^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. g\˜ ã¨OQÆu
„Ѩã¨∞Î`åxH˜ ѨHõ¯#ÃÑ_ç`Õ „áê}∞Åxfl\˜H© J=ã¨~°=∞ÜÕ∞ Éè’[#x„^•"≥∞ÿ^äŒ∞<å^Œ∞Åhfl
=∞@∞‰õΩ [#∞º=ÙÅ∞ âßã≤Oz#>Ëì J=∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞<Õk x[O. Z\ÁpÛ =∞#O
"å\˜ '=∂@— q#=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . JÖÏ [~°Q@ Æ OÖË^∞Œ ‰õÄ_®.
XHõÑC¨ _»∞ =∞#∞+¨µÅ „Ѩ=~°#Î ‰õΩ HÍ~°}ÏÅ#∞ =∞<À qâı+¡ } ¨ ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ
„ѨÜ∞« `åflÅ∞ [iQÍ~Ú. `«~"° åuHÍÅOÖ’ "≥∞^Œ_∞» Ö’#∂, `«H¯˜ # â◊s~°OÖ’#∂ UÜÕ∞
L„^ÕHÍÅ∞ Z@∞=O\˜ r=~°™êÜ«∞xHõ =∂~°∞ÊÅ#∞ Hõey™êÎÜ∂≥ , Z@∞=O\˜ Ǩ~À‡#¡#∞
q_»∞^ŒÅKÕ™êÎÜ∂≥ J~°O÷ HÍ™êyOk. „Ѩã∞¨ `Î O« [#∞ºÑ¨~O° QÍ [#‡`«ó H˘O^ŒiH˜ H˘xfl
~°HÍÅ ã¨fiÉèÏ"åÅ∞ LO_»=K«∞Û<Õ"∂≥ ##fl Ѩiâ’^è#Œ Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡
[#∞º=ÙÅ∞ „áê}∞Ö’¡ ã¨$+≤Oì KÕ ã¨ÇϨ *Ï`«O (W<£ãOì≤ H±)ì =∞#∞+¨µÖ’¡ „Ѩ`ºÕ Hõ Ѩi}Ï=∂Å#∞
Hõeyã¨∞OÎ k. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ J„ÔQ+¨<£ J<Õ ã¨fiÉèÏ"å<Õfl fã¨∞HÀ=K«∞Û. ã¨O^Œ~åƒùxfl |\˜ì
nxfl ^Œ∞~å„Hõ=∞}QÍ<Õ, ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ`«#OQÍ<À, Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ „Ѩ=$uÎQÍ<À ѨiQÆ}™˜ êÎO.
„H©_Ö» ’¡<À, "åºáê~°OÖ’<À nx=Å¡ q[Ü«∂Å∞ ™êkèOz# "åix =∞#O "≥∞K«∞Û‰õΩO\ÏO.
JÖψQ `«# Ñ≤ÅÅ¡ <À, =∂<å<Àfl HÍáê_»∞HÀ=\ÏxH˜ u~°Q|Æ _»¤ „ã‘ÅÎ #∞ „ѨâO◊ ã≤™êÎO.
HÍh Ü«Ú^•úÖ’¡#∂, =∞`«HÅõ ǨÖ’¡#∂ „‰õÄ~°OQÍ „Ѩ=iÎOz#"åix ^Œ∞Ü«∞º|_»`åO.
H˘O`«=∞Ok <Õ~ã° ∞¨ Ö÷ ’¡ W^˘Hõ =∂#ã≤H~õ ∞° QƇ`« ™ê÷~ÚH˜ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘xfl [O`«∞=ÙÅ∞ PǨ~°OHÀã¨O W`«~° [O`«∞=ÙÅ#∞ "Õ\Ï_»∞`«∞#flѨC_»∞
~°HáÎõ ê`«O [iy ^Œ∞~å„Hõ=∞} KÕã∞¨ #Î fl@∞ìQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx P K«~º° Å "≥#Hõ ^ÕfiëêÅ∞,
22 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 23
HõHÅ∆õ ∂ LO_»=Ù. XHõ lOHõHÀã¨O XHõ ѨÙe W`«~Ñ° Ù¨ Å∞Å`À áÈ\©Ñ_¨ ∞» `«∞Ok HÍx Jk =∞#x „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKåe. |ÅÇ‘Ï#∞Å#∞ QÍeH˜ =kÖˇÜ∞« º‰õΩO_® HÍáê_»∞‰õΩx, [O`«∞=ÙʼnõÄ,
=∞#∞QÆ_HÔ» · [iy# [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ áÈ\©. „ѨH$õ uÖ’ qiqQÍ ÅÉèºí OHÍx"å\˜ HÀã¨"∞Õ =∞#‰õÄ Éè^Ë OŒ LO^Œ<kÕ x~°∂Ñ≤OKåe. JÖψQ L„^ÕHÍÅ∂, P"ÕâßÅ∂ =∞#‰õΩ ã¨ÇϨ ["Õ∞.
áÈ\© [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ‘ÖËÛ QÍe=O\˜ ^•xHÀã¨O áÈ\© J=ã¨~°=∞=^Œ∞. „áê}∞Ö’¡ "å\˜x =ºH˜ÎQÆ`«HõHõ∆Å∞ f~°∞ÛHÀ=\ÏxH˜H͉õΩO_® ã¨=∞ã¨=∂*Ïxfl x~ÀkèOKÕ"åiѨ@¡
™ê=∂#ºOQÍ >ˇ™ÈìÃã~ì å<£ J<Õ =∞QÆ Ç¨~À‡<£ J„ÔQ+¨<£ q+¨Ü∞« OÖ’ ѨxKÕã∞¨ OÎ k. Wk „Ѩ^Œi≈O Kåe. XH˘¯Hõ¯ =∞x+≤Ö’#∂ LO_Õ qq^èŒ~°HÍÅ ™ê=∞~å÷ºÅx JO^ŒiH©
Z‰õΩ¯"≥`· Õ ^Œ∞~å„Hõ=∞} ã¨fiÅÊHÍ~°}ÏÅ=Å¡‰Äõ _® [iˆQ J=HÍâ◊O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#∞+¨µÅ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ q^èOŒ QÍ "å_»∞HÀQÆey`Õ [#∞º=ÙÅ ™êfi~°^÷ Àè ~°}x˜ =∞#O uÑ≤ÊH˘@ìQÅÆ O.
q+¨Ü∂« xH˜ =¿ãÎ =∞QÆ"åiÖ’ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ „Ѩ=$uÎ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ Z‰õΩ¯"Õ. [O`«∞=ÙÅÖÏQÍ
H͉õΩO_® =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ѨQÆÅ∂, HõHõ∆Å∂, HÍ"ÕëêÅ∂ LO\Ï~Ú. U<å_À [iy# 8. =∞#∞+¨µÅ∂, [O`«∞=ÙÅ∂
J==∂<åÅ∂, J<åºÜ«∂Å∂, ã¨fiÖÏÉèÏxÔH· `«ÅÃÑ>Ëì ^Œ∞â◊Û~°ºÅ∂ =∞#∞+¨µÅ
Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ^•_»∞ʼnõΩ ^•ifã¨∂LÎ O\Ï~Ú. JÖψQ =∞# `«H¯˜ # HÀiHõÅ∂, "åOKèÅ« ∂
Jxfl\˜Ö’#∂ =∞# "≥∞^Œ_»∞Ö’ ~°Hõ~°HÍÅ „Ѩ„H˜Ü«∞Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. Jxfl~°HÍÅ „áê}∞Åhfl XˆH ‰õΩ^Œ∞\˜#∞Oz ѨÙ\ÏìÜ∞« x =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. g\˜Ö’ =∞##∞
P"ÕâßÅ#∂ J^Œ∞ѨÙKÕã¨∞‰õΩx ã≤÷`«„ѨA˝ÅÖÏQÍ rqOK«_»O JO^ŒiH©, Jxfl"Õà◊ÖÏ U=∂„`«=¸ áÈÅxg, =∞#`À H˘O`« áÈÅÛ^Œy#g, =∞#‰õΩ ^ŒQ~æÆ ° |O^è∞Œ =ÙÅxÑ≤OKÕ
™ê^躌 OHÍHõáÈ~Ú<å =∞# „Ѩ=~°#Î ‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ =∂#ã≤Hõ „¿Ñ~°}Å#∂, "å\˜ "≥#Hõ "å#~åÅ∂ WÖÏ J<ÕHOõ L<åfl~Ú. [O`«∞=ÙÅ`À áÈe¿ãÎ =∞x+≤H˜ „Ѩ`ºÕ Hõ`« HõeyOKÕ
ѨxKÕã∞¨ #Î fl r=~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å#∂ H˘O`«=~°HÔ <· å J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O J=ã¨~O° . ÅHõ}
∆ ÏÅ∞ KåÖÏ<Õ L<åfl~Ú. "Õ∞^è•â◊HÖÎ̃ ’#∂, ™êOѶ∞≤ HõÑi¨ }Ï=∞OÖ’#∂ [O`«∞=ÙÖ’¡
D ã¨OQÆ`∞« Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ÑC¨ HÀ"åÅO>Ë ã¨=∂[„âıÜ∞« ã¨∞ûÔH· =∞#∞+¨µÅO^Œ~∂° =∞x+≤H˜ ™ê\˜~åQÆey#q KåÖÏ`«‰Ωõ ¯=. r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ =∞x+≤H˜ Jaƒ# „Ѩ`ºÕ Hõ`«
ã¨=∞+≤Qì Í Hõ$+≤ K≥Ü∞« º=Åã≤# J=ã¨~O° <å<å\˜H© ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. Ѩ~∞° Å Ç≤Ï`åxfl HÀ~°∞`«∂ Åhfl ^•^•Ñ¨Ù XˆH™êi ~°∂á⁄O^•~Ú. Ô~O_»∞HÍà◊§g∞^Œ #_»=QÆÅQÆ_»O, Ѩx=Ú@∞¡
x™êfi~°÷"≥·Yix „Ѩ^Œi≈OKÕ „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ „ѨHõ$u U =∂„`«=¸ ã¨Ç¨ÏHõiOK«^Œ<Õk KÕã¨∞HÀ=_»O, =ÚO^•Ö’K«#`À =º=ǨÏiOK«_»O "≥Ú^ŒÖˇ·# qâı+¨â◊‰õΩÎÅhfl Hõeã≤
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. Jã¨=∂#`«ÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç áÈ\©``« fi« "Õ∞ Ѩ~=° ∂=kèQÍ [~°∞QÆ∞`«∂ U~°Ê_®¤~Ú. nx=Å¡ H˘xfl J#∞HÀx =∂~°∞ÊÅ∞ [iQÍ~Ú.
=ã¨∞Î#fl r=Ѩi}Ï=∞O Ѩ~°Ç≤Ï`«"≥·Yi Jã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#^Œx x~°∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. QÍÜ«∞Ѩ_»¤
[O`«∞=Ù‰õΩ ™ê\˜ „áê}∞Å∞ "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∞O JOkOK«Ö=Ë Ù ã¨iHõ^• HÍáê_Õ „ѨÜ∞« `«flO‰õÄ_®
K≥Ü∞« º=Ù. WÖÏO\˜ q+¨Ü∂« Ö’¡ =∞#∞+¨µÅ „Ѩ=~°#Î "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op "Õ~∞° QÍ LO_Õk.
`«=∞ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ Ѩ~㰠ʨ ~° ã¨ÇϨ HÍ~°O KåÖÏ J=ã¨~=° ∞x "å~°∞ U<å_À QÆ∞iÎOKå~°∞.
[#∞º=ÙÅ ã¨ÇϨ ["≥Y· iH˜ J_»∞H¤ @õ Ñì _¨ _» O» "≥Ú^ŒÖ·ˇ KåÖÏHÍÅ"≥∞Oÿ k. =Ú~îåÅ∞QÍ, `≥QÅÆ ∞QÍ,
QÆ∞ǨÏÖ’¡ `«Å ^•K«∞‰õΩO@∂ rqOz# Pk=∂#=ÙÅ∞ HõÅã≤Hõ@∞ìQÍ LO_»_»O
JÅ=~°∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. ã¨fiO`« Pã≤Î J<Õ^nÕ ÖËx P Ü«ÚQÆOÖ’, ^˘OQÆ`#« O, <Õ~åÅ∂
Z~°QxÆ `˘e ã¨=∂[OÖ’ Kå=Ù `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»"∞Õ rq`«ÅHõ∆ ºOQÍ LO_Õk. ã¨=∂[O
ÃÑiy, JO^Œ∞Ö’ =~åæÅ∂, qÉè^Ë •Å∂ U~°Ê_»_O» "≥Ú^ŒÅÜ«∂Hõ =∞#∞+¨µÖ’¡ JO`«s#¡ OQÍ
Ô~O_»∞HÍà◊§ #_»Hõ=Å¡ ™ÈˆH QÍe, ZO_»ÅÖ’ =∂~°∞Ê
L#fl Ѩâ√◊ „Ѩ=$uÎ =∞m§ `«Ö`ˇ ™Î« êyOk.
=∞#∞+¨µÅO^Œ~∂° ã¨=∂#OHÍ^Œx x~°∂Ñ≤OKÕ"å~°∞ ã¨=∂[OÖ’x Jã¨=∂#`«Å‰õΩ =∞x+≤ Pq~åƒù=O [~°Q_Æ "» ∞Õ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ . ÅHõÖ∆ Ïk ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« Éè∫QÀoHõ
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ Hõey# =∂~°∞ÊÅ=Å¡ <åÅ∞QÆ∞HÍà◊§`À ѨiQÔ `ÕÎ #~°"å#~°*Ï`«∞Ö’¡ H˘xfl\˜H˜
^•xfl ™ê‰õΩQÍ K«∂ѨÙ`å~°∞. =∞#∞+¨µÅO^Œ~∂° ã¨=∂#O HÍ^Œx [#∞º™ê÷~ÚÖ’‰õÄ_®
~Ô O_»∞HÍà◊§ #_»Hõ `«Ñʨ xã¨i J~ÚOk. =ÚO^Œ∞HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞QÍ =∂~°_O» `À "å\˜H˜
`ÕÅ∞`ÀOk. x*ÏxH˜ P q+¨Ü∞« O ã¨=∂[OÖ’x Jã¨=∂#`«Å#∞ ~°∂ѨÙ=∂Ѩ_®xH˜
24 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
H˘`«Î <≥Ñ· Ù¨ }ºO JÅ=_çOk. KÕ`∞« Å∂, "Õà§◊ Hõ^eŒ HõÅ#∞ âßã≤OKÕ "≥∞^Œ_∞» Ö’x ÉèÏQÍÅ∞
qѨs`«OQÍ Jaè=$kú K≥O^•~Ú.
Ѩx=Ú@¡^•fi~å PǨ~°O =∞iO`« ÉÏQÍ ã¨OáêkOK«∞HÀ=_»O`À ~å#∞~å#∞
ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ Ѩ#∞ʼnõΩ KÕ`∞« Å∞ JÖ"å@∞Ѩ__» O» , ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ "≥∞^Œ_∞» ÃÑ~°Q_Æ O»
[iyOk. U~°∞‰õΩu<Õ ^Œâ◊#∞Oz "Õ\Ï_Õ ^Œâ◊‰õΩ KÕ~°∞HÀ=_»O`À =ÚO^Œ∞QÍ
PÖ’zOK«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. nxH˜ `«y#>Ëì "≥∞^Œ_∞» qѨs`«OQÍ ÃÑiyOk. JO^Œ∞=Å¡
=∞x+≤ `«Å ÃÑ^Œ^Ì ~Œ ÚOk. "å#~åÖÏ¡ H͉õΩO_® x\Ï~°∞QÍ xÅ|_»¤ =∞x+≤H˜ =ÚYO
JO`«HOõ `«‰Äõ qâßÅ=∞=Ù`«∞#fl "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ H˜Ok ÉèÏQÍ# J=∞iOk.
[O`«∞=ÙÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ\ì̃# H˘kÌã=¨ ∞Ü«∂xˆH <ÕÅg∞^ŒÑ_¨ ç K«HKõ H« Í #_»=_»O,
`«e"¡ O≥ @ ѨiQÔ `«_Î O» KÕ™êÎ~Ú. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«fi~°QÍ ÃÑ^Œ"Ì ·≥ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞‰õΩ =KÕÛ™êÎ~Ú.
=∞#∞+¨µÖ’¡ JÖÏHÍ^Œ∞. Ñ≤Å¡Å∞ xã¨ûǨÜ«ÚÖˇ· ѨÙ@ì_»"Õ∞HÍ^Œ∞, `«=∞ rq`«HÍÅOÖ’
<åÅ∞QÀ=O`«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅÖ’<Õ QÆ_∞» ѨÙ`å~°∞. D ã¨∞n~°=… º=kèÖ’ "åi "≥∞^Œ_∞» JO`«∞ÖËx
Jaè=$kú ™êkèã∞¨ OÎ k.
`«H¯˜ # "å#~°*Ïu [O`«∞=ÙÅ`À áÈe¿ãÎ =∞#∞+¨µºÅ∞ ѨÙ>Ëì Ѩ^uúŒ KåÖÏ q+¨Ü∂« Ö’¡
„Ѩ`ºÕ Hõ=∞<Õ K≥áêÊe. „Ѩã∂¨ u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ã‘ÅÎ ∞ Jã¨Ç¨ Ü«∞`«‰Ωõ Ö’<≥#· O`«QÍ =∞ˆ~
"å#~°*Ïu „áê}˜ q+¨Ü∞« OÖ’#∂ [~°Q^Æ ∞Œ . =∞x+≤ ™ê=∂lHõrq`åxH©, ~Ô O_»∞HÍà◊§
#_»H‰õ Äõ nx`À ã¨O|O^èOŒ LO^Œx H˘O^Œ~∞° âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ Jaè„áêÜ«∞O. _®ifi<£ ã≤^•úO`«O
„ѨHÍ~°O K«∂¿ãÎ „Ѩã∂¨ uÖ’ W`«~∞° Å ã¨Ç¨ Ü«∞O á⁄Ok# `«Å∞¡Å∞ á⁄O^Œx"åiHõ<åfl
ÉÏQÍ =∞#QÆeQÍ~°#fl=∂@. "å#~åÖÏ¡ ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ Ѩ^uúŒ J=ÅOaOz# „ã‘ÅÎ Ö’ =∞~°}O
Z‰õΩ¯=QÍ ã¨OÉèqí OzLO_®e. JO^Œ∞=Å¡ P â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú.
~Ô O_»∞HÍà◊§ #_»Hõ HÍ~°}OQÍ =∞#∞+¨µºÅ Hõ\ ɘ Ïè QÆÑÙ¨ "≥_Å» ∞Ê `«H¯˜ # "å#~°*Ïu
[O`«∞=ÙÅHõ<åfl `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. Ü≥∂x=∂~°Oæ W~°∞Hõ=_»O=Å¡ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ@ì_O»
Hõ+¨ì=∞=Ù`«∞Ok. `«e¡H˜ ÉÏ^èŒ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯"Ò`«∞Ok. =∞x+≤ "≥∞^Œ_»∞ Ѩi=∂}O
ѨÙ\˜#ì ѨÊ\˜`À áÈe¿ãÎ ÃÑ^ŒÜ Ì ∂« Hõ =¸_çO`«Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÀ`«∞Ö’¡ Wk ~Ô O_çO`«Ö.Ë
D Ѩi=∂}O QÆ~ƒ° Où Ö’ L#flѨÙÊ_Õ ã¨*Ï=ÙQÍ [~°QÍÅO>Ë `«e¡ a_»#¤ ∞ 21 <≥ÅÅ∞
"≥ÚÜ«∂ºe. JÖÏ [iy`Õ Ñ¨Ù>Ë<ì å\˜H˜ tâ◊√=Ù `«Å qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ~Ú a_»¤ ɡ@ · ‰õΩ
~å=_»O J™ê^躌 =∞ø`«∞Ok. <≥ÅÅ∞ xO_»_O» zOáêOrÖ’¡ =∞x+≤ÖψQ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
HÍx tâ◊√=Ù "≥∞^Œ_∞» Ö’ =∞x+≤H<õ åfl KåÖÏ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ѨÙ\ì̃#ѨÙÊ_»∞ HÀu
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#∞+¨µºÅO`« xã¨ûǨÜ«∞OQÍ LO_»=Ù.
=∞x+≤H˜ r=Ѩi}Ï=∞O =∞O^ŒyOz ™êOѶ∞≤ Hõrq`«O "≥Ú^ŒÅ=_»O`À ^•xH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ â◊s~°OÖ’, =ÚYºOQÍ "≥∞^Œ_»∞Ö’#∂, W`«~° ÅHõ∆}ÏÖ’¡#∂ =∂~°∞ÊÅ∞
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 25
Jx"å~°ºO JÜ«∂~Ú. <À\˜ x~å‡}OÖ’#∂, <åÅ∞Hõ HõO_»~åÖ’¡#∂ [iy# Jaè=$kú
=∂\Ï¡__» ®xH©, ÉèÏ+¨ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õÄ ^ÀǨÏ^ŒO KÕãO≤ k. z#flz#fl `≥QÅÆ ∞QÍ ã¨=∂[rq`«O
„áê~°OaèOz# Pk=∞=∂#=ÙʼnõΩ ÉèÏëê, `«^•fi~å W`«~∞° Å`À ã¨OѨ~¯° =¸ HõeyOz#
ÖÏÉèÏÅ∞ WO`åJO`åHÍ^Œ∞.
=∞x+≤ =º=™êÜ«∞O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜,ì ã≤~÷ x° "å™êÖ’¡ rqOK«_O» `À u<Õ PǨ~°OÖ’
"≥q· ^躌 O ÃÑiyOk. HÍ~ÀƒÃÇÏ· „_Õ@¡ ~°∂ѨOÖ’ J<ÕHõ ^è•<åºÅ∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú.
P~ÀQƺO "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_Oç k. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêÅ∞ =∂xÊ W`«~° PǨ~°O JÅ"å@∞K≥Ü∞« º_»O
gÅ~ÚOk. `«Å∞¡Å∞ =∞Oz áÈ+¨HPõ Ǩ~°O u#_»O=Å¡ Ѩk, Ѩk¿ÇÏ#∞<≥ÅÅÖ’ =∞e
HÍ#∞ʉõΩ ã≤^OúŒ J=™êQÍ~°∞. „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `åºÅ‰õΩ QÆ∞iH͉õΩO_® =∞#∞+¨µÅ∞ `«=∞#∞
`å=Ú HÍáê_»∞HÀQÆeQÍ~°∞. ѨÙ\˜#ì ѨÙÊ_»∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ L#flѨÊ\˜H© =∞#∞+¨µÅ∞ XHõiH˘Hõ~∞°
`À_»Ê_Õ ã¨=∂[rq`«O^•fi~å W`«~„° áê}∞ÅHõ<åfl Jaè=$kú ™êkèOK«QeÆ QÍ~°∞.
D Ѩi}Ï=∂Å=Å¡ U=∞ø`«∞Ok? =∞#∞+¨µºÅ `«ÅÅ∞ ѨÙ\˜#ì ѨÙÊ_»∞ JO`«HOõ `«‰Äõ
ÃÑ^ŒÌ"Ò`å~Ú. ã¨Ç¨Ï[„Ѩã¨∂uÖ’ tâ◊√=Ù `«Å <˘‰õΩ¯‰õΩáÈ~Ú ÉèíiOK«~åx ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#∞Ѩ\ ˜Hõ<åfl D ~ÀAÖ’¡ ã≤*ËiÜ«∞<£ Ѩ^ŒúuÖ’ Ñ≤Å¡Å∞ ѨÙ@ì_»O
Z‰õΩ¯"≥O· k. â◊„ãÎ̈zH˜`û« Ö’ [iy# Jaè=$kú nxH˜ H˘O`« HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. HÍx Ñ≤ÅÅ¡ ∞
`«ÅÅ∞ JO`«HOõ `«‰Äõ ÃÑ^ŒqÌ HÍ=_»O‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}"Õ∞"≥∂. D<å\˜ áÈ\©
„ѨÑO¨ K«OÖ’ `≥eq`Õ@Å∞ ÖˉΩõ O_® ÃÑ~°Q_Æ O» Jã¨OÉè=í O Hõ#Hõ Wk „ѨH$õ uÖ’ [iy#
U~åÊ>Ë"≥∂.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ\ì̃ ÃÑ~°Q_Æ ®xH©, =∞#∞+¨µÅ∞ ã¨=∂*ÏÅ∞QÍ U~°Ê_»_®xH©‰Äõ _® QÆ\ ˜ì
ã¨O|O^èOŒ LO^Œx H˘O^Œ~∞° âßG"Õ`ÅΫ O\Ï~°∞. ã¨=∞+≤Qì Í ÃÑOz# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ |uH˜ |@ìH>õ ìË
J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=. JO^Œ~∞° P_»"åà◊§‰õÄ HÍ#∞Ê XˆH™êi ~å^Œ∞ QÆ#Hõ ™ê\˜"åiH˜
`À_»Ê_»_O» , XHõi#∞Oz =∞~˘Hõ~∞° <Õ~∞° Û‰õΩx Ñ≤Åe¡ fl HÍáê_»_O» gÅ=Ù`«∞Ok. SHõ=∞`«º"Õ∞
=∞Ǩ|ÅOQÍ ÃÑiy# Pk=∂#=ÙÅ `≥QÅÆ ‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑOѨHOõ Ö’x „áê=ÚYº`« J~°"÷ ∞≥ ÿ
LO@∞Ok. W=hfl P^è∞Œ xHõ âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞ |ÅѨ__» ®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕãL≤ O_®e.
D ~ÀAÖ’¡ =∞#∞+¨µºÅ P~ÀQƺO ÉÏQÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_Oç k. >ˇã@ìπ ∂º|∞Ö’¡ tâ◊√=ÙÅ∞
~°∂á⁄O^Õ ~ÀAÖÁKåÛ~Ú. =∞x+≤ â◊s~°x~å‡}O =∂„`«O P<å\˜ „Ѩ`ºÕ HõÑi¨ ã≤`÷ ∞« Ö’¡
~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩO^Œ<Õk =∞izáÈ~å^Œ∞. PÜ«Úˆ~fi^ŒOÖ’#∂, W`«~° „ѨHõ$u"≥·^•ºÖ’¡#∂
Jã¨ÇϨ [ r=#q^è•<åxfl QÆ∞iOz q=∞i≈ã¨∂Î Q˘O`«∞zOK«∞‰õΩ<Õk JO^Œ∞Hˆ .
26 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
9. =∞# â◊s~åÅ ã¨OH˜+¡ ì̈ x~å‡}O
„áê}∞Å â◊s~åÖ’¡ Juã¨∂Hõ∆ ‡™ê÷~ÚÖ’‰õÄ_® ZO`À q=~°"≥∞ÿ# x~å‡}O
Hõ#|_»∞`«∞Ok. =∞# Jã≤ÑÎ O¨ [~°O K«H¯õ x "≥∞HÍxHõÖò WO[h~ü ~°∂á⁄OkOz#@∞ìQÍ
LO@∞Ok. =∞# âßfiã¨HÀâ◊=º=™ê÷, ~°Hõ΄Ѩã¨~°}=∞O_»Å=¸ =∞Oz 'Ѩ¡OaOQ∑—`À
`«Ü∂« ~Ô #· @∞ìQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. =∞# #~åÅ∂, <å_ô=∞O_»Å=¸ HõOѨӺ@~üÅ#∞ áÈe#q.
=∞# Hõ O _» ~ åÅ∂, K« ~ ° ‡ =¸ Ju K« H õ ¯ x áêˆ H lOQ∑ #=¸<åÅ∞. WHõ =∞#
ѨOKÕO„kÜ«∂Å∂ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ q. "åã¨#Å#∞ W>Ëì ѨãQ≤ >Æ ìË =Ú‰õį, ~°H~õ H° ÍÅ ~°∞K«∞Å#∞
QÆ∞iÎOKÕ <åÅ∞HÍ, J<ÕHõ ^èfiŒ #∞Å#∂, áê@Å#∂ áê_»QeÆ y# Q˘O`«∂, p=∞ z@∞‰õΩ¯=∞O>Ë
Hõ#∞‰õΩ¯<Õ K≥=ÙÅ∂, pHõ\’¡ q∞#∞‰õΩq∞#∞‰õΩ=∞<Õ #Hõ„∆ `åefl K«∂¿ã Hõà¥◊ §, WÖÏ Jhfl
ã¨∞xt`«"∞≥ #ÿ ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ ѨiHõ~åÖË.
qeÜ«∞O ¿Ñb J<Õ Ñ¨^xú≥ q∞^À â◊`å|ÌÑÙ¨ =∞`«É’^艌 Ωõ _»∞ „ѨH$õ uÖ’#∂, „áê}∞Å
â◊s~åÖ’¡#∂ Ju ã¨OH˜∆+ì̈"≥∞ÿ# x~å‡}O LO^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ''PǨ, WO`« K«Hõ¯x
Ѩx`«#O "≥#∞Hõ ZO`« ÉèQí =Æ „`ÕÊ~°} LO@∞O^À!—— Jx Pâ◊Û~°ºÑ¨_®¤_@ » . x~°∞+Ì Oì̈ QÍ,
<≥Ñ· Ù¨ }ºO`À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ *Ë|∞QÆ_Ü
ç ∂« ~°O ZO`« K«H¯õ QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^À |u‰õΩ#fl „áê}∞Å
â◊s~å=Ü«∞"åÅ∂, JO`«~åƒùQÍÅ∂ `«=∞ Ѩ#∞Å∞ `å=Ú JO`« K«H¯õ QÍ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~Ú.
JO>Ë D QÆ_Ü ç ∂« ~åxH˜ XHõ x~å‡`« L#fl>Ë.ì ÖËHáõ È`Õ Z=i „Ѩ"∞Õ Ü«∞=¸ ÖˉΩõ O_®
„ѨH$õ uÖ’ Jhfl ZÖÏ ã¨=ºOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú? KåÖÏ =ÚYº=º=Ǩ~åÅÖ’ =∞#
„Ѩ"∞Õ Ü«∞"Õ∞ `«‰Ωõ ¯=. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#O K≥Ü∞« º=Åã≤O^ŒÖÏ¡ QÍe Ñ‘ÅÛ_»"∞Õ . JO^Œ∞Ö’
â◊s~°O =∞#‰õΩ ѨxH˘KÕÛ PH˜û[<£#∞ Ñ‘Å∞Û‰õΩx `«H˜¯#"å\˜x â◊s~°OÖ’x W`«~°
=∂e<åºÅ`À ÉÏ@∞ qã¨iã˚ ∞¨ OÎ k. PǨ~°OÖ’#∂ JO`Õ. QÆ∞O_≥ Z=~ÀQ˘Ñ¨Ê Ѩx`«#O`À
KÕã≤# ѨOѨÙÖÏQÍ rq`åO`«O H˘@∞ì‰õΩO@∂<ÕLO@∞Ok. =∞# Hõà◊√§ JuQ˘Ñ¨Ê
ÔH"≥∞~åÅHõ<åfl xt`«OQÍ ^Œ$âߺÅx "≥∞^Œ_»∞‰õΩ JO^Œ*Ë™êÎ~Ú. =∞# J=ã¨~åʼnõΩ
J=∞i#@∞ìQÍ K«H¯õ QÍ `«Ü∂« ~Ô #· D U~åÊ@∞¡ 'Z=~À— L^ÕâÌ Ñ◊ Ó¨ ~°fiHõOQÍ ã¨$+≤Oì K«Háõ È`Õ
ZÖÏ ™ê^茺"≥∞ÿ#@∞ì? Uq∞\© =∂Ü«∂*ÏÅO? W^ŒO`å ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞Å∞ K≥¿ÑÊ
Ѩi}Ï=∞"å^ŒO HÍ~°}OQÍ<Õ gÅ~ÚO^Œx #=∞‡QÆÅ=∂? nx "≥#∞Hõ Z=i 'ǨÏã¨=Î ¸—
ÖË^•?
=Ú=∂‡\˜H© ÖË^OŒ \Ï_»∞ iK«~¤ü _®H˜<û£ . <åK«∞~°Öò ÃãÖˇH<∆õ £ „áêuѨkHõQÍ „Ѩu‰õÄÅ
Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ZѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ „áê}∞Ö’¡ [iy# =∂~°∞ÊÅ∞ "å\˜ ã¨O`«uH˜
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 27
ã¨O„Hõq∞Oz *Ïux xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ `À_»Ê_»_O» =Å¡<Õ „Hõ=∞OQÍ ã¨OH˜+¡ "ì̈ ∞≥ #ÿ â◊s~°
x~å‡}O U~°Ê_çO^Œ#fl _®ifi<£ ã≤^•úO`åxH˜ u~°∞QÆ∞ÖË^∞Œ . Wk '^Œ$HõÊ^äOŒ — ÖËx Ѩi}Ï=∞O.
nxH˜ 'L^ÕâÌ ßÅ∞— LO_»=Ù. Wq JxÜ«∞`«OQÍ (ˆ~O_»"∞£ ) HÍHõáÈ~Ú<å „áê}˜H˜ J^Œ#ѨÙ
â◊s~°â‰◊ Ωõ ÅÎ xKÕÛ kâ◊QÍ ™êˆQ Ѩi}Ï=∂ÖË. ZO^Œ∞HõO>Ë JxÜ«∞`«OQÍ [iˆQ ~°H~õ H° ÍÅ
Ѩi}Ï=∂ÅÖ’ (=Úº>Ë+<¨ Å£ ∞) KåÖÏ=∞@∞‰õΩ 'qѶŨ O— J=Ù`å~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ~Ô O_»∞
`«ÅÅ tâ◊√=Ù [x‡Oz H˘kÌ QÆO@Ö’¡<Õ =∞$u K≥OkO^Œ<Õ `«~Ç° ¨ "å~°ÅÎ ∞ K«^∞Œ =Ù`«∂
LO\ÏO. WÖÏO\˜q *Ïu |ÅѨ_\» ÏxH˜ `À_»Ê_Õ =∂~°∞ÊÅ∞ HÍ=Ù.
'^•H˜}
∆ ºO— ÖËx „ѨH$õ uÖ’ "≥Ñ· Ö¨¶ ϺxH˜ ^•if¿ã âßs~°H=õ ∂~°∞ÊŠѨ~º° =™ê#O
=∞$`«∞º"Õ. [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ P =∂~°∞ÊÅ∞ „áê}˜ ã¨O`«uH˜ JO^ŒH=õ ÚO^Õ „áê}˜ =∞~°}O˜ KÕ
J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯= Hõ#Hõ J@∞=O\˜ [#∞º=ÙÅ∞ r<£ ѨÓÖò#∞Oz Ui"ÕÜ∞« |_»`å~Ú.
=∞iO`« q=~°OQÍ K≥áêÊÅO>Ë „Ѩu „áê}˜#∞Op [#∞º=ÙÅ∞ Ñ≤šʼnõΩ H˘kÌáê\˜
=∂~°∞ÊÅ`À JO^Œ∞`å~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«e^¡ OŒ „_»∞Å#∞ áÈeLO\Ï~°∞ HÍx JK«∞Û
QÆ∞kÌ#@∞ìQÍ `«Ü∂« ~°=~°∞. D áÈeHõÖ’¡ H˘xfl |ÅѨ_,ç =∞iH˘xfl |ÅÇ‘Ï#Ѩ_=» K«∞Û.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ QÆ∞O_≥áÈ@∞‰õΩ QÆ∞iJÜÕ∞ ÅHõ} ∆ O |ÅѨ_`ç Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã¨∞ÅÉèOí QÍ [|∞ƒÑ¨_Õ
J=HÍâ◊O LO@∞Ok. ™ê=∂lHõѨi}Ï=∞O ™êkèOz# =∞x+≤*ÏuÖ’ ã‘iÜ«∞ãπQÍ
[|∞ƒÑ¨_#ç "åix "åi Hõ~å‡# =kÖËÜ∞« ‰õΩO_® zH˜`û« KÕã≤ P^Œ∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok
QÍx J_»=ÙÖ’¡ „ѨH$õ uã≤^OúŒ QÍ „áê}∞Å=∞^躌 [iˆQ áÈ\©Ö’ F@q∞ JO>Ë =∞$`«∞º"Õ.
z~°`Ñ« Ù¨ eHõ<åfl "ÕQOÆ QÍ Ñ¨iQÔ `«QÎ eÆ y# ÖË_ç |uˆH J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=. "ÕQOÆ QÍ Ñ¨iQÔ `ÕÎ
ѨÙeH˜ PǨ~°O ^ŒH˜¯ ^•x '=Oâ◊O— xÅ∞ã¨∞ÎOk. |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# ÖË_ç ѨÙeH˜
PǨ~°"∞≥ áÿ È=_»O`À J@∞=O\˜ ÖËà√◊ § ѨÙ>Ëì J=HÍâ◊O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. „Ѩu `«~O° Ö’#∂
|Å=`«Î~°"≥∞ÿ#g, |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ#g „áê}∞Å∞ ѨÙ_»∞`«∂<ÕLO\Ï~Ú. áÈ\©H˜ `«@∞ì‰õΩ<Õ
=∂~°∞ÊÖË xÅ∞™êÎ~Ú. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ Ѩi}Ï=∞O Z=~À xˆ~tÌ Oz#@∞ìQÍ XˆH kâ◊Ö’
™êQÆ∞`«∞Ok.
=∞# â◊s~°ÉÏè QÍÖ’¡x ã¨OH˜+¡ `ì̈ ‰« Ωõ Hõ#∞fl XHõ =∞Oz L^•Ç¨Ï~°}. ã¨∞=∂~°∞ XHõ
K«^~Œ Ñ° Ù¨ JOQÆ∞à◊O Ѩi}Ï=∞OÖ’ LO_Õ =∞# ~Ô \©<å Ѩ@ÅO g∞^ŒÑ_¨ Õ ^Œ$âߺÅ#∞
Ѩ<fl≥ O_»∞#fl~° HÀ@¡ #~åÅ JOK«∞Å∞ ѨiH˜™êÎÜ∞« x JOK«<å. J`åº^è∞Œ xHõ HÔ "≥∞~åÅ∞‰õÄ_®
D ™ê÷~Úx JO^Œ∞HÀÖË=Ù. J~Ú<å „Ñ¨H$õ uÖ’ D U~åÊ@∞ ZÖÏ [iyOk? UHõH} õ
r=ÙÅ∞QÍ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ r=„Ѩ™ê÷#O „Hõ=∞OQÍ J<ÕHõ Hõ}ÏÅ ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ ~°∂á⁄Ok
~°H~õ H° ÍÅ „áê}∞Å∞QÍ Ñ¨i}Ï=∞O [iyOk. J<ÕH~õ H° ÍÅ Hõ}ÏÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩx h\˜Ö’
`ÕÅ∞`«∞#fl D '`«∞>ˇ—ì Ö’ „Hõ=∞OQÍ XH˘¯Hõ¯ Hõ}ã¨=Ú^•Ü«∂xH˜ „Ѩ`ºÕ Hõq^è∞Œ Å∞ U~°Ê_®¤~Ú.
28 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 29
Hõ^ÅŒ _»O „áê~°OaèOz# `˘e „áê}∞ʼnõΩ „Ѩ^•è # WO„kÜ«∂Å∞ Hˆ O„nHõ$`«"∞≥ #ÿ '`«Å— J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ O`«=~°‰Äõ âßs~°Hõ Jaè=$kú [iyOk. [ÅK«~åÅ∞ K«∂_»QeÆ Qˆ HÍOf,
U~°Ê_çOk. HÍOuH˜~°}ÏÅ∞ ™ÈHõQÍ<Õ ~°™êÜ«∞xHõ=∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Õ Hõ}ÏÅ∞ Hõà◊§ q#QÆeQˆ â◊ÉÏÌÅ∂, Ñ‘ÅÛQÆey# PH˜û[<£ "å\˜ â◊s~åOQÍÅx ~°∂á⁄OkOKå~Ú. JÖψQ
Pq~åƒù"åxH˜ ^•ifâß~Ú. PǨ~°¿ãHõ~}° HÀ, „áê}~°H}∆õ HÀ "≥Å∞`«∞~°∞#∞ QÆ∞iÎOK«QÅÆ QÆ_O» =∞#q+¨ Ü « ∞ OÖ’‰õ Ä _® [iyOk. Ãã· < £ û ZѨ Ê \˜ H õ Ñ ¨ C _» ∞ H˘`« Î q+¨ Ü « ∂ Åx
„áê}˜H˜ J=ã¨~°"≥∞ÿOk. Hõà◊§ x~å‡}OÖ’#∂, "å\˜ ™ê=∞~°÷ºOÖ’#∂ JO`«HõO`«‰õÄ J<Õfi+≤ã¨∂ÎLO@∞Ok. =∞`åKå~°∞ºÖÏ¡QÍ „Ѩ=K«<åÅ∞ K≥Ü«∞º‰õΩO_® =Ú#∞ѨÙKÕã≤#
Jaè=$kú Jx"å~°º=∞~Ú LO_®e. JO>Ë U^À XHõ Ѩiã≤u÷ Ö’ ~Ô \©<å‰õΩ Ѩ^HŒ ˘O_»∞HÀ@¡ `«ÑÙ¨ ÊÅ#∞ ã¨ik^Œ∞‰Ì Ωõ O@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ x#fl "≥Ú#fl\˜ ^•HÍ A~åã≤H± Ü«ÚQÆO<å\˜
Hõ}ÏÅ∞ ã¨iáÈÖË^#Œ fl=∂@. „Ѩu‰õÄÅѨiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ `«@∞ìHÀÖËx J@∞=O\˜ „áê}∞Å∞ >ÿ̌~<° À™ê~°ãπ ~Ô H±û "Õ\Ï_Õ cèH~õ "° ∞≥ #ÿ ~åHõã∆ |¨ e¡ J#∞‰õΩ<åfl~°∞. H˘`«Î ™êH∆ͺŠ^Œ$ëêì º
JO`«iOzáÈQÍ "å\˜Hõ<åfl "≥∞~°∞ÔQ·# Hõà◊§ x~å‡}O `«Ñ¨Êxã¨i J~ÚO^Œ#fl=∂@. Jk "Õ\Ï_»Ö^Ë hŒ , ~å|O^Œ∞ÖÏQÍ W`«~° =∞$QÍÅ∞ K«OÑ≤# [O`«∞=ÙÅ â◊"åÅ∞ Ñ‘‰Ωõ ¯u<Õ^hŒ
W@∞=O\˜k `«Ñʨ =∞~˘Hõ q=~°} ™ê^躌 OHÍ^Œ∞. `≥eÜ«∞=zÛOk.
JÖψQ ~Ô Hõ¯Å∞‰õÄ_®. "≥Ú^Œ\’¡ H˘=∞‡#∞Oz H˘=∞‡‰õΩ QÔ O`«_®xH˜, HÍãÎ̈ ^Œ∂~°O r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ [iy# H˘xflq+¨Ü∂« Å∞ ZO`« Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ qQÍ JxÑ≤Oz<å
^Œ∂Hõ_®xH˜ ѨxH˘zÛ# K«~‡° ÉèÏQÆO QÍeÖ’ Zyˆ~O^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ ~Ô Hõ¯ÖÏQÍ `«Ü∂« ~°~Ú _®ifi<£ ã≤^•úO`åxH˜ J~°O÷ HÍx L^•Ç¨Ï~°}ÖËg WO`«=~°‰Äõ Hõ#|_»Ö^Ë <Œ Õ K≥áêÊe.
LO@∞Ok. WÖÏO\˜ „áê}∞Å∞ WѨÊ\˜H© HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÍe"Õà§◊ =∞^躌 ™êˆQ K«~‡° O L#fl
HõѨÊÅ∂, ѨÅK«x "≥_»Å∞Ê â◊s~åÅ`À ^Œ∂ˆH H˘xfl~°HÍÅ K≥@¡áê=ÚÅ∂, ѨHõ¯ÅÖ’
~Ô Hõ¯ÖÏ¡O\˜ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Hõey# `˘O_»Å∂ 'Jã¨OѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ — ~Ô Hõ¯Å`À |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú.
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ѨÙ~°∞QÆ∞ (ÉÁOÉÏi¤Ü∞« ~ü c\òÖò) `«# â◊„`«∞=ÙÅ g∞kH˜ XHõ qëêxfl z=Ú‡
`«∞Ok. JO^Œ∞Ö’ ~Ô O_»∞ "Õ~∞° "Õ~∞° ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∞O\Ï~Ú. (ÃÇÏ· „_ÀH˜fi<À<£, ÃÇÏ· „_Á[<£
ÃÑ~åÔH· û_£). Jq Hõeã≤#ѨÙÊ_»∞ ¿ÑÅ∞_»∞ ã¨OÉèqí Oz â◊„`«∞=Ù‰õΩ Ǩx HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D
¿ÑÅ∞_»∞ [~°QÍÅO>Ë XHõ L„`ÕÊ~°HOõ (ˆH@eãπ)ì ‰õÄ_® `À_»"åe. ѨÙ~°∞QÆ∞ â◊s~°OÖ’
~Ô O_»∞ q_çq_ç „QÆO^ä∞Œ Ö’¡ D ~Ô O_»∞ ~°™êÜ«∞<åÅ∂ xÅ=K≥Ü∞« º|_»`å~Ú. q_»∞^ŒÅ
JÜÕ∞@ ѨC_»∞ ѨÙ~°∞QÆ∞ L„`ÕÊ~°HÍxfl‰õÄ_® HõÅ∞ѨÙ`«∞Ok. „ѨH$õ uÖ’ Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊
Ѷe¨ `«OQÍ Wk [iyO^ŒO>Ë KåÖÏ Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx ÃÇÏ· „_ÀH˜fi<À<£, ÃÇÏ· „_Á[<£
ÃÑ~åÔH· û_£Å∞ ~Ô O_»∂ W`«~„° `å ѨÙ~°∞QÆ∞ â◊s~°OÖ’ ^•x Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ ѨxH˘KÕÛ Ñ¨^•~å÷Ö.Ë
Jq D q^èOŒ QÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ _» "» ∞Õ Ñ¨i}Ï=∞OÖ’ [iy# ã¨OѶ∞¨ @#. WÖÏO\˜ q=~°}Å∞
J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å Åaè™êÎ~Ú. WO^Œ∞Ö’ q∞ãì̈s Ug∞ÖË^∞Œ .
=∞~˘Hõ q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë =∞# â◊s~åÅ x~å‡}O =∞# r=Ѩi}Ï=∂xH˜
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ O`«=~°̂H [iyOk. ZÖˇ„HÀì=∂ÔQfl\˜H± =~°=‚ ∂ÅÖ’ =∞#Hõà√◊ § K«∂_»QeÆ Qˆ
HÍOu H˜~}° ÏÅ∞ XHõ z#flѨikèHˆ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ q. J@∞ J„ÖÏì=Ü≥ÚÖˇ\ò, W@∞ W<£„á¶ê~Ô _£
H˜~°}ÏÅx =∞#O K«∂_»ÖË=Ú. ˆ~_çÜ≥∂`«~°OQÍÅ∂, ZH±û, QÍ=∂H˜~°}ÏÅ∂ =∞#O \˜.Ô~H±û â◊"åÅ#∞ Ñ‘‰õΩ¯ u<Õk
ѨãH≤ @
õ <ì ÖÕ =Ë Ú. â◊|OÌ Ö’‰õÄ_® =∞#O q#QÆeQˆ q Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ "Õ. JÜ«∞™ê¯O`«Hˆ „∆ `åxfl
H˘xfl Ѩ‰õ∆ΩÅ∞ Ѩã≤Hõ\ ˜ì#@∞¡QÍ =∞#O QÆ∞iÎOK«ÖË=Ú. =∞# â◊s~°â◊‰õΩÎʼnõΩO_Õ D
Ѩ i q∞`« ∞ Åhfl „Ѩ H õ $ uÖ’ =∞# r=Ѩ i }Ï=∞O`À =Ú_ç Ñ ¨ _ ç # "Õ . =∞#‰õ Ω
30 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
10. Ü«∞^ä•~°=
÷ ¸, J=QÍǨÏ<å
=∞# Hõà§◊ ‰õΩ Hõ#|_Õ „ѨÑO¨ K«=¸, ã¨OѶ∞¨ @#ÖË =∞#‰õΩ Ü«∞^ä•~°O÷ . =∞# â◊s~åxH˜
U ~åÜ≥∂ `«ye`Õ HõeQˆ ÉÏ^è=Œ Å¡ ~å~Ú Ü«∞^ä•~°`÷ « =∞iO`«ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞OÎ k‰õÄ_®.
ã¨Ê~°≈^•fi~å<À, QÍÜ«∞O=Å¡<À ~å~Ú QÆ∞iOz =∞#‰õΩ HõeˆQ J=QÍǨÏ#`À ~åuH˜
ã¨O|O^èŒ"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞. K≥·`«#ºO (HÍ#¬ãπ<≥ãπ) L#fl „áê}∞Åxfl\˜H© D =ºH˜ÎQÆ`«"≥∞ÿ#
(ã¨ÉH˚ˇ "ì̃ )£ J=QÍǨÏ# LO@∞Ok. =ã¨∞ÑÎ ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ü«∞^ä•~°`÷ « (PɡH˚ "ì̃ £ iÜ«∂e\©) =∞#
K≥`· #« ºOÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ #ç q+¨Ü∞« OHÍ^Œx Öˇx<£ J<åfl_»∞. =∞#∞+¨µÅ LxH˜H˜ "åi K≥`· #« ºO
HÍ~°}O HÍ^Œx ã¨=∂[OÖ’ "åi LxH˜=Å¡<Õ "åiH˜ K≥`· #« ºO U~°Ê_»∞`«∞O^Œx =∂~ü¯û
J<åfl_»∞. =∂i¯ûã¨∞Åì ∞HÍx S<£ã~ì¨ Ú<£=O\˜ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ ‰õÄ_® Ü«∞^ä•~åúxH˜ =∞# K≥`· #« ºO
HÍ~°}O HÍ^Œx JOwHõiOKå~°∞.
Ѩ^•~°=÷ ¸, r=Ѩ^•~°=÷ ¸ ZÖÏ Ñ¨i}Ï=∞O K≥O^•Ü≥∂ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë „áê}∞ʼnõΩ
D K≥`· #« ºO ZÖÏ HõeyO^À J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. "≥∞^Œ_∂» , <å_ô=∞O_»Å=¸ ÉÏQÍ Jaè=$kú
K≥Ok# =∞x+≤*ÏuH˜ D J=QÍǨÏ# J`«∞º#fl`«™ê÷~ÚÖ’ LO@∞Ok. =∞x+≤ `«e¡ Hõ_∞» ѨÙÖ’
Ñ≤O_»^⌠Ö◊ ’ LO_»QÍ<Õ K≥`· #« ºO, ã¨Ê $Ç¨Ï J<Õq „áê^äqŒ ∞Hõ™ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú.
ÃÑiyÃÑ^Œ=Ì Ù`«∞#flH˘nÌ Wq Z‰õΩ¯"≥,· =ºHÎ̃Q`Æ ,« =ã¨∞QÎ `Æ Ü « ∞« ^ä•~°`ú Å« ‰õΩ `Õ_® ÖˉΩõ O_®
áÈ`«∞Ok. =∞`«=∂i‡Hõ^èÀ~°}˜ JuQÍ `«Å‰õΩ Ѩ\ ˜ìOK«∞‰õΩO>Ë =∂#ã≤HõK≥·`«#º"Õ∞
Ü«∞^ä•~°=÷ ∞h, =∞#‰õΩ Hõ#|_Õ Ö’Hõ=∞O`å q∞^二 Jh H˘O^ŒiH© JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ZO`«\ ˜ q∞^䕺"å^Œ∞Öˇ<· å "≥∞^Œ_∞» ‰õÄ_® qâ◊fiOÖ’x Ѩ^•~°~÷ åtÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"∞Õ #x
XѨC‰õΩO\Ï~°∞. =∞#ã¨∞ ÖË^• |∞kú J<Õ^•xH˜ "≥∞^Œ_»∞`À ã¨O|O^èŒO ÖË^Œ<Õ XHõ
„Ѩuáê^Œ# LOk. nxH˜ WO`«=~°‰Äõ ãÔ̈~#· ~°∞A"Õn ^˘~°HÖõ ^Ë ∞Œ . "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ ''"≥ÅѨŗ—
~°∂á⁄Ok# ÉèÏ=#ÖËg Hõ#|_»=Ù. "≥∞^Œ_∞» QÆ∞iOz x~°O`«~O° QÍ ™êQÆ∞`«∞#fl Ѩiâ’^è#Œ Ö’¡
Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ x*ÏÅ∞ ɡ@· Ѩ_∞» `«∞<åfl~Ú. "≥∞^Œ_∞» Ö’x HÀ\Ï#∞HÀ@¡ <å_ôHˆ O„^•Å=∞^躌
„Ѩ™ê~°=∞ÜÕ∞ ZÅ„H˜ìH± ã¨O^ÕâßÅ∂, "≥∞^Œ_»∞Ö’ `å`å¯eHõOQÍ q_»∞^ŒÅJÜÕ∞
~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∂ ~°H~õ H° ÍÅ ÉèÏ=#Å∞ HõÅQÆ*™Ë êÎÜ∞« x `≥Å∞™ÈÎOk. W^ŒO`å ã¨iQÍæ
J~°O÷ JÜÕ∞֒ѨÖË `˘O^Œ~Ñ° _¨ ç ÃÑ^ŒÌ „Ѩuáê^Œ#Å∞ K≥Ü∞« º_»O=Å¡ LѨÜ∂≥ QÆO LO_»Háõ ÈQÍ
=∞iO`« JÜ≥∂=∞Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë D „Ѩuáê^Œ#‰õΩ P^è•~åÅhfl
=ºHÎ̃Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ÉèÏ=#ÖË.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 31
"≥∞^Œ_∂» , H˘xfl ~°HÍÅ „áê}∞ʼnõΩ L#fl <å_ô=∞O_»Å=¸ ZѨC_»∞, Z@∞=O\˜
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ ~°∂á⁄O^•Ü≥∂ q*Ï˝#O K≥ÑÙ¨ `«∞Ok. D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ 450 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
„H˜`O« ~°∂á⁄Ok# Éè∂í q∞g∞^Œ =∞#∞+¨µÅ∞ ѨÙ\˜ì 20 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÖË J~ÚO^Œx
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. JO>Ë =∞x+≤H˜ `«# "≥∞^Œ_∞» ^•fi~å Åaèã∞¨ #Î fl ã¨Ê $Ç¨Ï U~°Ê_»x HÀ\Ï¡k
ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« #∞Op Ѩ^•~°O÷ ("Õ∞@~ü) J<Õk LO@∂<ÕLOk. =∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’x
Hõ}*ÏÅO PÖ’K«#‰õÄ, *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ HΘ ,© q"ÕK#« ‰õÄ `À_»Ê_»∞`«∞OkHÍx Jk‰õÄ_® Ѩ^•~°O÷ `À
~°∂á⁄Ok#^Õ. xs˚=Ѩ^•~å÷xH˜ =iÎOKÕ Éè∫uHõã∂¨ „`åÅhfl ^•xH© =iΙêÎ~Ú. qâ◊fiOÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ QÆ=∞x¿ãΠѨ^•~°÷O QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ#Hõ<åfl Ѩ^•~°÷"Õ∞
„áê^äHŒ qõ ∞Hõ"∞≥ #ÿ n, =∞øeHõ"∞≥ #ÿ n Jx `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
x["≥∞#ÿ P^è∞Œ xHõãO¨ 㨯 $u, ÖËHõ HõÅÛ~ü Éè∫uHõâß„ãÎ̈O=Å¡<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx
iK«~¤ü ¿Ñ<¶ =£ ∞<£ J<åfl_»∞. D<å\˜H© „ѨÑO¨ K«OÖ’x =∞`åÅhfl P@qHõÅHõ}∆ ÏÅ`À #$`«ºO
K≥Ü«∞º_»O K«∂ã¨∂ÎO>Ë Jk x[=∞xÑ≤OK«Hõ=∂#^Œ∞. =¸_è»#=∞‡HÍÅ∂, qHõ$`«"≥∞ÿ#
PKå~åÅ∂, x~°∂Ñ≤OK«#=ã¨~O° ÖËx „Ѩuáê^Œ#Å∞ D =∞`åʼnõΩ P^è•~åÅ∞. XHõ=OHõ
ã¨=∂*Ïxfl ^ÀÑ≤_Kô ãÕ ∂¨ Î ^•xH˜ QÆ∞iJ~Ú#"åi |ÅÇ‘Ï#`«Åx LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩO@∂
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}ÏÅx ''Ѩ~°——Ö’HõOÖ’ K«∂Ñ≤OKÕ =∞`«„ѨKå~°‰õΩÅ∞ ZÖÏO\˜"å~À
=∂=¸Å∞QÍ JO^ŒiH© `≥eÜ«∞^Œ∞. ~°H~õ H° ÍÅ [O`«∞=ÙÅ `«ÅÅ ^Õ=Ùà◊§`À H˘xfl =∞`åÅ∂,
ã¨Ow`«=¸, HÍ~°∂ì#∂¡ `«=∞‰õΩ q~°∞^Œú=∞<Õ =∞`åÅ∂, HõëêìÅ`À „áê}Og∞k
H˘zÛ#"åix ^Õ=Ù_»∞ ZѨC_À XHõѨC_»∞ „¿Ñ=∞`À HÍáê_»`å_»<Õ =∞`åÅ∂ WÖÏ
Z=i^•i# "å~°∞ „Ѩ[Åx âßÜ«∞â◊‰õΩÎÖÏ „Éèí=∞ÃÑ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. WO`«Hõ<åfl
''P^è∞Œ xHõ——Ѩ^uúŒ Ö’ JÜ≥∂=∞Ü«∞O ã¨$+≤Oì KÕ `«`Ϋ fi"Õ`ÅΫ ∂ L<åfl~°∞.
=∞`åÅ „ѨKå~åhfl, P^蕺u‡Hõ"å^Œ∞Åh ѨH¯õ # ÃÑ_ç`Õ x["≥∞#ÿ r=Ѩi}Ï=∞O
ZÖÏ [iyO^À `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ x*Ï~Úf`À „ѨÜ∞« uflOK«=K«∞Û. âßGѨiâ’^è#Œ Å∞
D Ѩ^uúŒ Ö’<Õ [~°∞QÆ∞`«∂=ã¨∞<Î åfl~Ú. âß„ã‘Ü Î ∞« OQÍ D<å_»∞ x~°∂Ñ≤`"« ∞≥ #ÿ ã≤^•úO`åÅH˜
J_»∞`¤ y« ÖË Ñ¶e¨ `åÅ∞ Z^Œ∞~Ô #· ѨC_»ÖÏ¡ P ã≤^•úO`åÅx =∂~°∞ÛHÀHõ`Ñ« ʨ ^Œ∞. WO^Œ∞Ö’
„Ѩ=K«<åÅx QÆ∞_çQ¤ Í #"Õ∞‡„ѨãH¨ Î̃ LO_»^∞Œ . S<£ã~ì̈ Ú<£ JO`«\ "˜ å_Õ "≥Ú^Œ\’¡ HÍfiO@"£∞
"≥∞HÍxH±û ã¨∂„`åÅx P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞. „Ѩã¨∞Î`«O q*Ï˝#O Ѩ^•~å÷hfl, qH˜~°}ÏÅh
(ˆ~_çÜ∞Õ +¨<)£ qâı+¡ } ¨ ^•fi~å J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ „ѨÜ∞« ufl™ÈÎOk. q^Œ∞º`«∞QÎ ÅÆ Hõ}ÏÅx
áêiìHÖ± ò PH˜ûÖË@~°`¡ À ѨiQÔ uÎOz XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ _èHô ˘<Õ@@∞ìKãÕ ≤ qâ◊fiO Pq~åƒù"åxH˜
^•ifã≤# aQ∑ÉOË Q∑ (ÃÑ^Œ¿Ì ÑÅ∞_»∞) Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤ãì ∞¨ <Î åfl~°∞. P q^èOŒ QÍ
q_»∞^ŒÅ J~Ú# qѨs`«"≥∞ÿ# â◊H˜Î=Å¡ Ju `«‰õΩ¯= rq`«HÍÅO Hõey# H˘xfl
32 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
ã¨∂Hõ∆ ‡Hõ}ÏÅ∞ ZÖÏ L`«ÊuÎ J=Ù`åÜ≥∂ QÆ=∞xOK«_»O gÅ=Ù`«∞Ok. WѨC_»∞
Hõ#|_»∞`«∞#fl qâßfiO`«~åà◊OÖ’x Ѩ^•~°~÷ åtH˜ W@∞=O\˜ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ ZÖÏ HõeQÍÜ≥∂
D Ѩiâ’^è#Œ Å=Å¡ `≥e¿ã J=HÍâ◊=ÚOk. |~°∞=Ó, q^Œ∞º`«∂‰Î Äõ _® ÖËx #∂„\˜<À
Hõ}ÏÅ∂, HõO\˜H˜ Hõ#|_»x _®~ü¯ "Õ∞@~ü J#|_Õ ''J^Œ$â◊º—— Ѩ^•~°~÷ åj =ÔQ~· åÅ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ ∞ „ѨÜ∞« uflã¨∞<Î åfl~°∞. W^ŒO`å ''ZO^Œ∞‰õΩ—— [iyO^Œ<kÕ
Ѩ\ Oì̃ K«∞HÀ‰õΩO_® ''ZÖÏ—— [iyO^Œx Ѩiâ’kèã∞¨ <Î åfl~°∞.
QÆ\Qì˜ Í „ѨÜ∞« ufl¿ãÎ `«Ñʨ Hõ#|_»x ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ JO`«iHõO∆ Ö’ Z<≥fl<Àfl L<åfl~Ú.
=∞ǨL`åÊ`«O Hõeyã¨∂Î ¿ÑeáÈÜÕ∞ #Hõ∆„`åÅ∂, "å\˜ #∞Oz „Ѩ™ê~°OJÜÕ∞ Ju
fHõ∆}"≥∞ÿ# H˜~°}ÏÅ∂, ZHõ¯}∞‚Oz =ã¨∞Î<åflÜ≥∂ JO`«∞zHõ¯x QÍ=∂, ZH±ûˆ~Å
„Ѩã~¨ }° =¸, TÇ≤ÏOK«~å#O`« ^Œ∂~å#LO_ç, Ju"ÕQOÆ QÍ ÉÁOQÆ~åÖÏ¡ uiˆQ Hˆ fi*Ï~°∂,¡
ѨÖÏû~°∂¡ WÖÏ qO`«Ö<ˇ Àfl [~°∞QÆ∞`«∂<ÕL<åfl~Ú. g\˜ f„=`«`À áÈe¿ãÎ =∞#O g\˜x
QÆ=∞xã¨∞<Î åfl"≥∂ ÖË^À J#fl q+¨Ü∞« O U =∂„`«=¸ J~°O÷ ÖËxkQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. QÆ=∞xHõ‰Ωõ
QÆ∞iJ=Ù`«∞#fl W=hfl ZÖÏ Pq~°ƒqù OKåÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂, QÆ=∞xOK«_O» J<Õ â◊HΘ
=∞#‰õΩ Jã¨Å∞ ZÖÏ JaƒO^À ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O Pã¨H˜ÎHõ~°OQÍ LO@∞Ok.
JO`ÕHÍ^Œ∞. nx=Å¡ =∞#‰õΩ#fl JáÈǨÏÅ∞ KåÖÏ=∞@∞‰õΩ `«Qˆ æ J=HÍâ◊O‰õÄ_® LOk.
11. ÉèÏ"åʼnõΩ ˆHO„^ŒO "≥∞^Œ_Õ
W\©=Å PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ ÅHõÖ∆ Ïk=∞Ok QÀ^•=i ѨÙ+¨¯~åʼnõΩ `«~Å° _»O \©qÖ’
K«∂ã≤# D ~°K~« Ú`«=O\˜ „Ѩ"å™êO„^è∞Œ ʼnõΩ `≥Å∞QÆ∞„Ѩ[Å∞ Z@∞QÍ "≥à√◊ `«∞<åfl~À#x
Pâ◊Û~°ºO HõeyOzOk. =¸_è#» =∞‡HÍÅ#∞ ѨxQÆ@∞ì‰Ωõ x „ѨKå~°OK≥Ü∞« º_»O HÍx, "å\˜
"åºÑ≤xÎ x~ÀkèOK«‰Ωõ O_® LO_»_O» QÍx „ѨÉ∞íè `åfiÅ "≥Y· i Jx ã¨Ê+¨Oì QÍ `≥Å∞™ÈÎOk.
P^è∞Œ xHõ ã¨=∂[O (*Ï˝#ã¨=∂[O) ™ê÷Ñã≤ ∞¨ <Î åfl=∞x Q˘Ñ¨ÊÅ∞ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞#fl „ѨÉ∞íè `«fiO
W@∞=O\˜^•<≥flÖÏ ã¨=∞i÷OK«∞‰õΩO@∞O^À `≥eÜ«∞^Œ∞.
„áêp#HÍÅOÖ’ =∞#^ÕâO◊ Ö’ ^Õ=Ù_»∞ ÖË_x» QÆ\ Qì˜ Í "åkOz, x~°∂Ñ≤Oz#
Ö’HÍÜ«∞`« =ÔQ~· å qq^èŒ `«`Ϋ fiâß„™êÎÅ QÆ∞iOz q=iã¨∂Î ^Õg„Ѩ™ê^£ Kè\« ’áê^蕺ܫ∞
KåÖÏ q+¨Ü∂« Å∞ ~åâß~°∞. D<å_»∞ q∞QÆ`å ã≤^•úO`åÅhfl áÈ~Ú XHõ¯ "Õ^•O`å<Õfl
=∞#"åà◊√§ Ѩ@∞ì‰Ωõ x "Õàϧ_»∞`«∞<åfl~°∞. "Õ^•O`«O JO>Ë<Õ `«`Ϋ fiâß„ãÎ̈O J<ÕO`«QÍ D
#=∞‡HõO |ÅѨ_Oç k. =∞#"åà◊§‰õΩ J<åkQÍ L#fl XHõ =ÚYºÅHõ} ∆ O Uq∞@O>Ë H˘`«Î
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 33
x^Œ~≈° <åÅ∞ Zxfl Hõ#|_»∞`«∞<åfl "å@xfl\˜h U^À XHõ áê`« ã≤^•úO`åxH˜ J#fi~ÚOz
^•<Õfl |ÅѨ~K° _« O» . W@∞=O\˜ ^èÀ~°}H˜ ˜ HÍ~°}ÏÅ∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
Ju „áêp#∞Öˇ·# ÉËaÖ’xÜ«∞#¡#∞Oz `«=∞‰õΩ ã¨O„Hõq∞Oz# #=∞‡HÍÅ#∞
„w‰õΩÅ∞ „H©ã∞¨ ‰Î Ωõ ѨÓ~°fiO J~Ú^•~°∞ â◊`åÉÏÌÅ „H˜`"« ∞Õ =∂~°∞Û‰õΩx P^è∞Œ xHõq*Ï˝<åxH˜
ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õâß~°∞. "å\˜Ö’x =¸_è#» =∞‡HÍÅ#∞ `˘ÅyOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. JѨÊ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ^$Œ HõÊ^äOŒ Hõey# âß„ã¨qÎ *Ï˝<åxH˜ ѨÙ<åk U~°Ê_çOk. P `«~∞° "å`«
H˘xfl â◊`åÉÏÌʼnõΩ Pi™êì\òÖò HÍÅOÖ’ „w‰õΩ ™ê„=∂[ºO qã¨ÎiOz ''"≥#Hõ|_ç#——
J<ÕH=õ ∞Ok „Ѩ[Å#∞ Ö’|~°∞K«∞‰õΩx áêeOK«=Åã≤# JQÆ`º« O U~°Ê_ç#ѨÙ_»∞ ÉËaÖ’x
Ü«∞#¡ÖψQ „w‰õΩÅ∞‰õÄ_® ™ê=∂#º„Ѩ[ÅÖ’ =¸_è#» =∞‡HÍÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz, |ÅѨ~K° «
=Åã≤=zÛOk. =∞#^ÕâO◊ Ö’ W@∞=O\˜ ã¨=∞㨺 ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∂ LO_Õ^À U"≥∂QÍx <å\˜H,©
<Õ\ H˜ ‰© Äõ _® P^è∞Œ xHõ âß„ã‘Ü
Î ∞« ^Œ$HõÊ^äOŒ [<åxH© JÅ=_»‰Ωõ O_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ qâ◊fi„ѨÜ∞«
`åflÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. `≥e™È `≥eÜ«∞HÀ, ã¨O㨯 $u, ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O J#∞‰õΩO@∂
=∞#Ö’ KåÖÏ=∞Ok "å\˜x |ÅѨ~∞° ã¨∞<Î åfl~°∞. D Ǩϟ~°∞Ö’ <Õ\ ˜ „Ѩ[ʼnõΩ =∂=¸Å∞
™ê÷~ÚÖ’‰õÄ_® <åã≤HÎ ,õ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ ^Œ$HõÊ^ä•Å∞ `«yáæ È`«∞<åfl~Ú. "åiH˜ HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl
JÜ≥∂=∞Ü«∞O H˘O`«~Ú<å `˘ÖQÍÅO>Ë ˆH=ÅO ''JO`å "˘\˜ì^Õ—— J#fl Ѩ^ŒúuÖ’
H͉õΩO_® ã¨iQÍæ q=iOKåe. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞# â◊s~åÅx~å‡}O Z@∞=O\˜^À,
Ѩi}Ï=∞^ŒâÖ◊ ’¡ Jq Uq^èOŒ QÍ =∂~°∞ÊK≥O^Œ∞`«∂ D<å\˜ ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åflÜ≥∂ P^è∞Œ xHõ
âß„ã¨Î q*Ï˝#Ѩ~O° QÍ =∞#O QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ ‰õΩO@∂LO_®e. J^Õ D "庙êÅ L^ÕâÌ O◊ .
=∞x+≤ PÖ’K«#ʼnõÄ, TǨÏʼnõÄ „Ѩ^•è #ˆHO„^ŒO "≥∞^Œ_,Õ PÖ’zOK«QÅÆ QÆ_O»
J<Õk =∞x+≤H˜ L#fl „Ѩ`ºÕ Hõ`.« ZO^Œ∞HõO>Ë =∞x+≤H© `«H¯˜ # „áê}∞ʼnõÄ L#fl =ÚYº"≥∞#ÿ
`Õ_®Å∞ "≥∞^Œ_»∞‰õΩ ã¨O|OkèOz#q. Z\ÁpÛ PÖ’zOK«QÆÅQÆ_»O r=~åtHõO`«\ ˜H©
J=ã¨~O° J#_®xH˜ ÖË^∞Œ . Jã¨Å∞ ''J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O——,''J=QÍǨÏ#—— J<Õq =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ
=∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# â◊‰õΩÎÅx QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. W@∞=O\˜ ''"Õ∞^èÀ"åºáê~åxH˜——
J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞ <å_ô=∞O_»ÅO =∂„`«O =∞x+≤‰Ωõ #fl ™ê÷~ÚÖ’ =∞ˆ~ „áê}©H© ÖË^∞Œ . Éè∂í q∞H˜
ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Äõ QÆ_zç # Ü«ÚQÍÖ’¡ `«H¯˜ # „áê}∞Å`ÀÉÏ@∞ =∞#∞+¨µºÅ∞‰õÄ_®
âßs~°Hõ Ѩi}Ï=∞ ^ŒâÅ◊ #∞ ^•\˜#"åˆ~. âßs~°HOõ QÍ =∞# "≥∞^Œ_∞» Ö’ Hõey# Ѩi}Ï=∂Å∞
Ju „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ q. `«~∞° "å`« [iy# ™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∂Åg∞^Œ nx „ѨÉÏè =O |ÅOQÍ
ѨxKÕãO≤ k. JÖψQ Éè∂í QÀà◊Og∞^Œ [iy# Éè∫uHõÑi¨ }Ï=∂Å∂, ™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∂Å∂
H˘O`«=~°‰Äõ "≥∞^Œ_∞» Ö’ =∂~°∞ÊÅ#∞ HõeyOKå~Ú.
WHõ "≥∞^Œ_∞» x~å‡}O Z@∞=O\˜^À K«∂^•ÌO. `«ÅÖ’ ѨلÔ~ ֒ѨŠÉè„í ^ŒOQÍ
J=∞iLO_Õ =∞x+≤ "≥∞^Œ_Õ J`«x ã¨∞Yã¨O`ÀëêʼnõÄ, =∞#∞QÆ_‰» Äõ HÍ~°}O, P^è•~°O
34 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
‰õÄ_®. ã¨∞=∂~°∞ 1300 „QÍ=ÚÅ |~°∞=Ù`À "≥~ÚºHÀ@¡ Hõ}ÏÅ`À T^•, QÆ∞ÖÏc~°OQÆ∞Ö’
LO_Õ D =∂Oã¨O=Ú^Œ‰Ì Ωõ ~°H„Îõ Ѩã~¨ } ° PQƉÄõ _»^∞Œ . `«H¯˜ # "å\˜H˜ Py`Õ JO`« #+ì̈O
LO_»^∞Œ HÍx "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ JÖÏ QÆ#Hõ [iy`Õ â◊s~åxH˜ ѨH"∆õ å`«O =KÕÛã¨∞OÎ k.
"≥∞^Œ_∞» Ö’ Z<Àfl „QÆO^ä∞Œ Å∂, <å_ôHˆ O„^•Å∂ LO\Ï~Ú. ã¨∂Å÷ OQÍ K≥áêÊÅO>Ë
=∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’ ÃÑÉ· Ïè QÍ# ÃÑ^Œ"Ì ∞≥ ^Œ_∞» LO@∞Ok. nx=Å¡<Õ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ L#fl`«
J=QÍǨ Ï # ™ê^è Œ º =∞=Ù`ÀOk. ^•xH˜ O ^Œ z#fl"≥ ∞ ^Œ _ » ∞ Hõ O _» ~ åÅ Hõ ^ Œ e Hõ # ∞
ã¨=∞#fiÜ«∞Ѩiz, â◊s~åxfl xÅHõ_Q» Í LOK«∞`«∞Ok. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêezÛÃÑOKÕ H©~∆ ^° •Å∞
Ѩi}Ï=∞O K≥O^Œ∞`«∞#flѨC_»∞ nx qHÍã¨O [iyOk. JO`«‰õΩ=Ú#∞Ѩ٠LO_ç#
~åHõ∆ã≤|Å∞¡ÅÖÏQÍ H͉õΩO_® Ѩiã¨~åÅ#∞ QÆ=∞xOz, "å\˜Ö’x =∂~°∞ÊʼnõΩ
„Ѩuã¨ÊOkOK«_O» , [iy#k H˘O`«=~°‰Äõ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ "å\˜
=∞#∞QÆ_‰» Ωõ `À_»Ê_®¤Ü∞« O>Ë JO^Œ∞‰õΩ D z#fl"≥∞^Œ_Õ HÍ~°}O. Jxfl\˜H<õ åfl H˜O^Œ, ÃÑ·
"å\˜x "≥#∞fláê=Ú‰õΩ *’_çOKÕ "≥∞^Œ_∞» ''HÍ_»—— LO@∞Ok. WO^Œ∞Ö’ L#flq J#|_Õ
=∞[˚, =∞^躌 "≥∞^Œ_∞» . Wq |e¡, HõÑʨ , KÕѨ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ *Ïu [O`«∞=ÙÅ#∞Op Jxfl\˜H©
LO\Ï~Ú. TÑ≤iuÜ«∞º_»O =ÔQ~· å JxÜ«∞O„u`«OQÍ [iˆQ Ju=ÚYºK«~º° ʼnõΩ W"Õ
P^è • ~° O . Ѩ i }Ï=∞^Œ â ◊ Ö ’ Jxfl\˜ H õ < åfl =ÚO^Œ ∞ ~° ∂ á⁄Ok# Éè Ï QÆ O W^Õ .
ÖˇO· yHõÉÏè =#Å∂, =ÚO^•Ö’K«# ÖˉΩõ O_® |ńѨÜ∂≥ QÍxH˜ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKÕ 'Ѩâ√◊ —ÅHõ} ∆ ÏÅ∂
nx HÍ~°}OQÍ<Õ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. =∞QÆ"åiH˜ =Ü«∞ã¨∞Ö’ L#fl „ã‘Î Hõ#|_»QÍ<Õ g∞^ŒÑ_¨ ®Åx
JxÑ≤OKÕk nx=Å¡<.Õ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ÃÑ^Œ"Ì ∞≥ ^Œ_∞» ‰õÄ_® LO@∞Ok Hõ#Hõ W@∞=O\˜
K«~º° Å∞ ã¨=∞#fiÜ«∞O`À xÜ«∞O„uOK«|_»`å~Ú. =∞#‰õΩ HõeQˆ ÉèÏ"åʼnõΩ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ
"≥ÅѨŠL#fl P^è•~åÖËg ''Hõ#|_»=Ù.—— ѨOKÕ„kÜ«∂Å^•fi~å =∞#‰õΩ JO^Œ∞`«∞#fl
ã¨=∂Kå~°=∞O`å‰õÄ_® "≥∞^Œ_∞» ^•fi~å JO^Œ∞`«∞#fl^Õ. =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ P"ÕâO◊ , ÉèÏ"åÅ∂
HõÅ∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x ZO`À x*Ï~Úu`À #"Õ∞‡"å~°∞ Ãã`· O« "≥∞^Œ_∞» KÕ¿ã QÆ=∞‡`«∞ÅÎ #∞
JkèQqÆ ∞OK«Ö~Ë x° QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. J@∞=O\˜"åiH˜ JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ K≥qÖ’ q#|_Õ
''ã¨O^ÕâßÅ∂—, "≥∞ʼnõΩ=QÍ L#flѨÙÊ_»∂, HõÅÅÖ’#∂ ''Hõ#|_Õ—— ^Œ$âߺÅ∂ Jhfl ‰õÄ_®
<å_ô=∞O_»ÅOÖ’x q^Œ∞º`ü„Ѩ™ê~åÅ „ѨÉÏè =OKÕ`« HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl"Õ. "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ â◊GzH˜`û«
[~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥∞^Œ_∞» Ö’x qq^èÉŒ Ïè QÍÅ#∞ ã¨Ê $tOz#ѨC_»∞ ~ÀyH˜ H˘xfl
*Ï˝Ñ¨HÍÅ∂, ~°∞K«∞Å∂, ^èŒfi#∞Å∂, "åã¨#Å∂, ^Œ$âߺÅ∂ J#∞Éèí=OÖ’H˜ =™êÎÜ«∞x
~°∞A=~ÚOk. ZO`« QÆ\^ì˜ <·≥ å ''#=∞‡HõO—— J<Õk "≥∞^Œ_∞» Ö’x xÜ«∞O„u`«, JxÜ«∞O„u`«
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ=Å¡ [iˆQ"å\˜ Ѷ¨e`«"Õ∞. "≥∞^Œ_»∂, <å_ô=∞O_»Å=¸ „Ѩu„áê}˜H©
LO_»=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ Hõ#Hõ D ÉèÏ=#Åhfl =∞x+≤=O\˜ „áê}∞ʼnõΩ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ "Õ.
=∞#‰õΩ q"ÕHÍhfl, JÜ≥∂=∞Ü«∂hfl, J*Ï˝<åhfl HõeyOKÕq‰õÄ_® D ÉèÏ=#ÖË.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 35
12. "≥∞^Œ_∞» HõeyOKÕ QÆO^Œ~Q° Àà◊O
=∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ HõeˆQ ÉèÏ=#Åxfl\˜H© "≥∞^Œ_»∞ x~å‡}=¸, Jk ѨxKÕ¿ã
q^è•<åÖË P^è•~°O. "≥∞^Œ_∞» Ö’x qq^èŒ ÉèÏQÍÅ∞ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ#∂, Hõeã≤H@õ ∞ìQÍ#∂ =∞#‰õΩ
HõeyOKÕ J#∞Éè"í åÖË =∞#H˘Hõ =∞#ã¨∞û LO^Œx JxÑ≤™êÎ~Ú. "≥∞^Œ_∞» Ö’x ''L#fl`«——
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ JO^Œ∞Ö’x U ÉèÏQÆOÖ’, ZÖÏ [~°∞QÆ∞`åÜ≥∂ WOHÍ =∞#‰õΩ ã¨iQÍæ
`≥eÜ«∞^Œ∞. JO`« =∂„`«OKÕ`« "≥∞^Œ_∂» , =∞#ã¨∂û (ÖË^• |∞nú) "Õ~∞° "Õ~h° ÉèÏqOz, P
^èÀ~°}Ö˜ ’ Ãã<· û£ ‰õΩ ''Jf`«"∞≥ #ÿ —— q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz TÇ≤ÏOK«_O» =∞OzkHÍ^Œ∞.
„áê}∞Å â◊s~åÅhfl r=~°™êÜ«∞xHõH} õ ÏÅ`À xO_ç#"Õ#x Ѩiâ’^è#Œ Å^•fi~å ~°∞A==Ù
`ÀOk. Hõ#Hõ â◊s~°„Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡x ''q∞ãì̈s—— <å<å\˜H© `«yáæ È`ÀOk. JO^Œ∞=Å¡ â◊s~°OÖ’
XHõ ÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ "≥∞^Œ_∞» QÆ∞iOz ‰õÄ_® Éè∫uHõ"å^Œ^$Œ +≤`ì À 㨿ÇÏ`«∞HõOQÍ<Õ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe.
_®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^•xfl D<å_»∞ Z=~°∂ â◊OH˜OK«~∞° . `˘e=$Hõ*∆ Ïu UHõH} õ
r=ÙÅ#∞Oz [O`«∞*ÏuHõ}ÏÅ∂, z#flz#fl [ÅK«~,° LÉèÜ í ∞« K«~åÅ∂, |Å∞¡Å∂, W`«~°
[O`«∞=ÙÅ∂, HÀ`«∞Å∂, "å#~åÅ∂, =∞#∞+¨µÅ∂ g@xfl\˜H© â◊s~°ÉÏè QÍÅÖ’ „Hõ=∞OQÍ
HõÅ∞QÆ∞`«∂=zÛ# =∂~°∞ÊÅ∂ W=hfl K«∂¿ãÎ „áê}∞Åxfl\˜H© ''‰õΩ^Œ∞~°∞—— XHõ¯>Ë#x
`≥Å∞™ÈÎOk. =∞i =∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ „Ѩ`ºÕ Hõ`« ZѨC_»∞ HõeyOk? ã¨∞=∂~°∞ 28 ÅHõÅ∆
ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ =∞x+≤ ѨÓsfi‰õΩÖ’¡ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ ã¨O|OkèOz# [#∞º=Ù (*ˇx\˜H)±
=∂~°∞Ê HõeyOk. QÆ`« 30–40 ÅHõÅ∆ Uà◊§Ö’ =∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ѩi=∂}O 400 ã≤.ã≤
(Ѷ∞¨ # ÃãO\©g∞@~°∞)¡ #∞Oz 1400 ã≤.ã≤.ʼnõΩ ÃÑiyOk. Wk Hˆ =ÅO â◊s~°O ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜
ã¨O|OkèOz#k HÍ^Œ∞. QÆ`O« Ö’ „ѨH$õ uÖ’#∂, Ѩiã¨~åÖ’¡#∂, "å`å=~°}OÖ’#∂
Hõey# |Å"≥∞#ÿ =∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ "å#~åÖ’¡x XHõ âßY ~Ô O_»∞HÍà◊§g∞^Œ #_»∞ã¨∂,Î
PǨ~°¿ãHõ~°} xq∞`«ÎO Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å`À ~åuѨx=Ú@∞¡ KÕã¨∞HÀ"åÅã≤# JQÆ`«ºO
U~°Ê_çOk. â◊s~°OÖ’ qq^èŒ J=Ü«∞"åÅ#∞ xÜ«∞O„uOKÕO^Œ∞‰õΩ "≥∞^Œ_»∞Ö’ qq^èŒ
ÉèÏQÍÅ∞<åfl~Ú. „Hõ=∞OQÍ =∞#∞+¨µÅ∞ z#fl `≥QÅÆ ∞QÍ, =Ú~îåÅ∞QÍ U~°Ê_ç rqOK«_O» ,
"Õ\Ï_»@O `«Ñʨ xã¨i J~ÚOk. D K«~º° Å∞‰õÄ_® "≥∞^Œ_∞» Ö’ Z#fl_»∂ÖËx =∂~°∞ÊÅ∞
HõeyOz, =∞x+≤*Ïux [O`«∞^Œâ#◊ ∞Oz =ÚO^Œ∞‰õΩ <≥\Ïì~Ú. ÃÑ^Œ"Ì ∞≥ ^Œ_∞» ÃÑ#· =Ú_»`Å«
á⁄~° D H˘`«Î <Õ~∞° ÊÅxfl\˜h „ѨuѶe¨ OzOk.
36 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Hˆ =ÅO yO[Å#∂, P‰õΩÅÅ=ÚÅ#∂ #=∞ÅQÆey# ^Œ=_»Å∂, ^ŒO`«x~å‡}=¸ =∂i
"≥∞^Œ_»∞ ÃÑ·á⁄~°Ö’ qq^èŒ J=Ü«∞"åŠѨxf~°∞‰õΩ U~åÊ@∞¡
D<å_»∞ ѨÙ\˜#ì ѨC_Õ tâ◊√=Ù `«Å ÃÑ^ŒkÌ QÍ LO\’Ok. `«Å QÆ~ƒ° ^ù •fi~°O#∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍ#∞ÊÖ’ Ü«∞=∞ÉÏ^茉õΩ QÆ∞iJÜÕ∞k =∞#∞+¨µÖË. `«H˜¯#
[O`«∞=ÙʼnõΩ D ã¨=∞㨺 LO_»^∞Œ . =Ú#∞Ѩ\ H˜ <õ åfl ã≤*iË Ü«∞<£ Ѩ^uúŒ Ö’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ@ì_O»
D<å_»∞ ™ê=∂#º"≥∞Oÿ ^ŒO>Ë JO^Œ∞‰õΩ â◊GzH˜`û« Ö’ Jaè=$kú`ÀÉÏ@∞ `«Å Ѩi=∂}O
ÃÑ~°Q_Æ O» ‰õÄ_® XHõ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞‰õΩ gÅ∞QÍ Ñ¨Ù\ì̃#ѨC_»∞ ѨلÔ~Ö’x
ѨQÆ∞à◊√§ ѨÓiÎQÍ =¸ã¨∞‰õΩx LO_»=Ù‰õÄ_®. „Ѩã¨∂u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥∞^Œ_»∞
<˘‰õΩ¯‰õΩáÈ`«∞#flѨC_»∞ HõeˆQ ÉÏ^èŒ („\Ï=∂) =∞#ã¨∞ ֒Ѩeá⁄~°Ö’¡ rq`«=∞O`å
QÆ∞~°∞ÎO@∞O^Œh, "≥K«Ûx„^Œ=O`À xO_ç, pHõ\ ˜QÍ LO_Õ QÆ~°ƒùO#∞Oz JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ
"≥Å∞`«∞~°∞O_Õ á⁄_ç"å`å=~°}OÖ’H˜ ~å=_»O XHõ ëêH±Jh H˘O^Œ~°∞ âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞. Kå=Ù‰õΩ `å`å¯eHõOQÍ ^ŒQ~ÔæÆ #· "å~°∞ pHõ\˜ ™⁄~°OQÆO "≥ÅѨŠHÍOuˆ~YÅ#∞
K«∂ã≤#@∞ì K≥ÑÙ¨ `å~°O>Ë ^•xH© nxH© ã¨O|O^èOŒ LO_»=K«∞Û#x gi TǨÏ. Pã¨HHΘ ~õ "° ∞≥ #ÿ
q+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë Pk=∂#=ÙÖ’¡ "≥∞^Œ_∞» Ѩi}Ï=∞O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl ^ŒâÖ◊ ’<Õ P_»"åi
Hõ\ ˜ Z=ÚHõÅ∞ "≥_Å» ∞Ê HÍ=_»O‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. _®ifi<£ ã≤^•úO`«O „ѨHÍ~°O W@∞=O\˜
[`«Å"ås =∂~°∞ÊÅ∞ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ Hõey# =º‰õΩÖÎ Ë Z‰õΩ¯=QÍ |uH˜ |@ìH@ õ _ì O» `À
D ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ ã¨O„Hõq∞Oz# "åi Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ''=Oâ’^•ú~‰° Ωõ ——ÅÜ«∂~°∞, `«Å ÃãA · ÃÑ~°Q_Æ O» ,
"≥∞^Œ_∞» |~°∞=Ù ÃÑ~°Q_Æ O» =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. =ÚO^•Ö’K«#‰õÄ, J=QÍǨÏ#‰õÄ, ÉèÏ+¨‰Äõ ,
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ W`«~â° ‰◊ Ωõ ÅÎ ‰õÄ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ "≥∞^Œ_∞» ÉèÏQÍÅhfl =∞#∞+¨µÖ’¡
=∂„`«"∞Õ ÃÑiy Jaè=$kúx ™êkèOKå~Ú.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 37
"å#~åÖÏ¡QÆ H͉õΩO_® =∞x+≤ =ÚYO z#fl^≥,· "≥∞^Œ_∞» ^•x ÃÑÉ· Ïè QÍxH˜ KÕiOk.
=∞x+≤ <åÅ∞Hõ‰Ωõ <À\’¡ ¿ãfiK«ÛQù Í =∞ã≤ÖOË ^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk. =∞x+≤ =∂@Å∞
<Õ~åÛ_»∞. ZO`À `≥eqHõey# Ñ≤Å¡zOáêOrʼnõΩ H˘O^Œ~°∞ Ѩiâ’^茉õΩÅ∞ Hõ+¨ìѨ_ç
=¸QÆ"åi ã¨O[˝ÅÉèÏ+¨ <Õ~°ÊQÆeQÍ~°∞. HÍx =∞#ÖÏQÍ =∂\Ï¡_ÕO^Œ∞‰õΩ "å\˜H˜
âßs~°Hõ„Ѩu|O^èŒHÍÅ∞<åfl~Ú. J~°∞ѨÙÅ∞, áÈeˆHHõÅ∞, =¸Å∞QÆ∞Å^Œâ◊ ^•\˜.
=∂\Ï¡_»<ÕiÛ# =∂#=ã¨=¸Ç¨ÅÖ’ ™ê=∂lHõѨi}Ï=∞O Ju"ÕQÆOQÍ [~°QÆ_»OÖ’
Pâ◊Û~°ºOÖË^∞Œ .
Ãã<· û£ ~°K~« Ú`« HÍ~ü¡ ¿ãQÆ<£ ''„_®QÆ<û£ PѶπ D_≥<—£ — J<Õ `«# ѨÙãÎ̈HOõ Ö’ =∞#
"≥∞^Œ_»∞Ö’ L#fl W<£Ñ¶¨~ü"Õ∞+¨<£#∞ ÖˇHõ¯QÆ@ì_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. ÉÏH©ìiÜ«∂#∞Oz
=∞x+≤^•HÍ „áê}∞Åhfl [#∞º=ÙÅ (r<£û) ã¨=Ú^•Ü«∂ÖË. g\˜Ö’#∂, g\˜ |Ü«∞\Ï
xH˜Ñ∆ "Ψ ∞≥ #ÿ ã¨=∂Kå~°"∞Õ (W<£Ñ~¨¶ "ü ∞Õ +¨<)£ "å\˜ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ P^è•~°O. =∞x+≤ „HÀ"≥∂*’"£∞Ö’
r=Hõ}ÏʼnõΩ =¸Å"≥∞#ÿ _çZ<£U Hõ}ÏÅ∞ Ju ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ `å\˜ xK≥Û#ÖÏ¡QÍ "≥∞euiy
LO\Ï~Ú. g\˜Ö’ L#fl Z ã≤ \˜ l J<Õ J~Ú^Œ∞=O^ŒÅHÀ@¡ r=~°™êÜ«∞#J}∞=ÙÖË
<åÅ∞QÆH~∆õ åÅ =~°=‚ ∂ÅQÍ r=Hõ}ÏÅ ''=~°#‚ —— ™ê^躌 Ѩ_∞» `«∞Ok. HõOѨӺ@~ü ѨiÉèÏ+¨Ö’
Wk Ô~O_»∞"ÕÅ HÀ@¡ ''a\òû——‰õΩ ã¨=∂#O. WkHÍHõ Hõ#flg, q#flg É’Öˇ_»∞
qâıëêÅ∞O\Ï~Ú. J=hfl Hõ^ÅŒä ∂, QÍ^äÅŒ ∞QÍ H˘`«`Î ~« åʼnõΩ K≥Ñʨ _»O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ "≥∞^Œ_∞» `À ÉÏ>Ë =∞u=∞~°∞ѨىõÄ_® =zÛOk Hõ#Hõ D q+¨Ü∂« Å#∞ „QÆO^ä㌠OΨ
K≥Ü∞« º_»O =∂=¸Å~ÚOk. ѨÙãÎ̈HÍÖË J~°∞^≥#· Ü«ÚQÍÖ’¡ „QÆO^ä㌠"Î̈ ∞≥ #ÿ *Ï˝#O ZO`À
JѨÓ~°fiHõOQÍ ÉèÏqOK«_O» =Å¡<Õ ÉèQí =Æ næ`,« ‰õΩ~å<£, ɡa· Öò, QÆ∞~°∞„QÆO^ä£ ™êÇ≤ÏÉò=O\˜q
Ѩq„`«O JÜ«∂~Ú.
"å\˜x J_»∞¤ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl KèåO^Œã¨"å^Œ∞Å∞ D<å\˜H© ™ê=∂#∞ºÅ rq`åÅ`À
K≥ÅQÍ\ÏÅ∞ P_»∞`«∂<Õ L<åfl~°∞. =∞i D<å_»∞ ã≤x=∂, ~ˆ _çÜ∂≥ , \©g, iHÍ~üŤ ∂,
>ËÑπÅ∂, ã‘_ôÅ∂ =ÔQÿ~åÖ’¡ Éèí„^ŒÑ¨~°K«|_»∞`«∞#fl ''*Ï˝#O——ÖˉõΩO_® =∞#‰õΩ ѨÓ@
QÆ_=» @OÖË^∞Œ . `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅ#∞^•\˜ =∞#O WO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ=∞O>Ë D
W<£Ñ~¨¶ "ü ∞Õ +¨<£ =Å¡<HÕ ^õ •. „Ѩ[Å#∞ J}K«_®xH˜ g\˜x ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕã∞¨ HÀ=_®xH©,
''Hõà§◊ Hõ^∞Œ HÌ À=_®xH©—— ‰õÄ_® D<å\˜ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ "≥#HÍ_»@OÖË^∞Œ .
38 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
13. "≥∞^Œ_∞» Ö’x ^Õ=Ùà◊√§
W`«~° PÖ’K«#ÖÏ¡Qˆ ÉèHí áÎ̃ ê~°=â◊º=¸, =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ P^蕺u‡HõÉÏè "åÅ∂‰õÄ_®
"≥∞^Œ_∞» Ö’x H˘xflÉèÏQÍÅÖ’ [iˆQ K«~º° Å=Å¡<Õ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x Ѩiâ’^è#Œ Å∞ ~°∞A=Ù
KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. J@∞=O\˜ #=∞‡HÍÖËg ÖËx"åiH˜‰Äõ _® Hõ$„u=∞OQÍ, "≥∞^Œ_∞» #∞ JÜ«∞™ê¯O`«
Hˆ „∆ `åxH˜ QÆ∞iKÕã≤ J"Õ ÉèÏ=#Å∞ HõeyOKÕO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« `åflÅ∞‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
J~Ú`Õ g\˜^•fi~å ^Õ=Ù_»∞<åfl_»<À, ÖË_<» À x~°∂Ñ≤OK«_O» gÅ=^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë #=∞‡HõO
L#fl"å~°∞ Jk‰õÄ_® ^Õ=Ù_ç Ѩ<Õ#h, =∞#ã¨∞‰õΩ ^Õ=Ù_ç QÆ∞iOz QÆ∞~°∞ÎKÕ¿ãO^Œ∞ˆH
J@∞=O\˜ U~åÊ@∞ [iyO^Œh "åkOKÕ J=HÍâ◊OLOk. Z\ÁpÛ W`«~°„`å
#=∞‡HõOÖËx"åiH˜ JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ ^Œ$âߺÅ∂, ^èfiŒ #∞Å∂ ã¨Ê+¨Oì QÍ q#|_ç, Hõ#|_ç#ѨÙÊ_»∞
"å~°∞ ^•xfl ^Õ=Ù_»∞<åfl_»#_®xH˜ '„Ѩ`º« Hõ—∆ ™êHõ∆ ºOQÍ ÉèÏqOz, „ѨÉÏè q`«∞Å∞ HÍ=K«∞Û.
P Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ D âß„ã‘Ü Î ∞« q=~°} LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ =» K«∞Û.
W"Õ HÍ^Œ∞. "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ ã¨~s°̊ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ ѨÓiÎ =∞`«∞=Î ∞O^Œ∞ W=fi‰õΩO_®
~ÀQÆ∞Å#∞ _®Hõ~ì ∞° ¡ H˘kÌQÍ =∂@Ö’¡ ÃÑ_»∞`«∂LO\Ï~°∞. P q^èOŒ QÍ `«=∞ â◊GzH˜`û« Ö’
U HÍ~°}O KÕ`<·≥ å á⁄~°áê@∞ [iy, ~ÀyH˜ ã¨$ ÊǨÏ`«ÑÊ≤ `Õ "≥O@<Õ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. WÖÏ
KÕã∂¨ ,Î "≥∞^Œ_∞» Ö’x H˘xfl ÉèÏQÍÅ#∞ ã¨Ê $tOz#ѨÙ_»∞ ~ÀQÆ∞Å∞ `«=∞‰õΩ `≥eã≤#g, ZѨÙÊ_À
z#flѨÙÊ_»∞ [iy#g ã¨OQÆ`∞« Å∞ QÆ∞~°∞HÎ ˘KåÛÜ«∞x K≥Ñʨ _»O [iyOk. g\˜Ö’ H˘xfl
"åã¨#Å∂, áê@Å =~°ã¨Å∂‰õÄ_® LO_»=K«∞Û. J„Ѩܫ∞`«flOQÍ =∞#ã¨∞ HõeyOKÕ
ÉèÏ"åʼnõΩ =∞iO`« Z‰õΩ¯= „ѨÉÏè =O LO@∞Ok Hõ#Hõ Wk `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~O° .
"≥∞^Œ_»∞‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õÄ D ~°Hõ~°HÍÅ PÖ’K«Åhfl =∂=¸Å∞QÍ ™êˆQ
z#flz#fl q^Œ∞º`ü `«~O° QÍÖË.
"≥∞^Œ_∞» Ö’x c\Ï `«~O° QÍÅ∞ ÃãHõO_»∞‰õΩ 13#∞Oz 30^•HÍ LO\Ï~Ú. Wq
KÕ`<« å=ã¨#÷ ∂, Hˆ O„nHõ$`« `åi¯Hõ PÖ’K«<å^èÀ~°}h˜ , |Ç≤Ï~°fi~°#Î (Z„HÀûì=~ü)ì "≥Yÿ ih
ã¨∂z™êÎ~Ú. ÃãHõO_»∞‰õΩ 7#∞Oz 13^•HÍ LO_Õ PÖÏÊù`~« O° QÍÅ∞ q„âßOuh, xi¡ÑãΨ u÷≤ h,
^蕺<åhfl, Ç≤ÏáÈfl<≤<#± ∂ ã¨∂z™êÎ~Ú. ÃãHõO_»∞‰õΩ 4#∞Oz 7^•HÍ LO_Õ f\Ï `«~O° QÍÅ∞
ѨQÆ\ ˜HõÅÅ∞ Hõ#_®hfl, ã¨$[<å`«‡Hõ`«#∂, ^蕺<åhfl, JfO„kÜ«∞ã¨OѶ¨∞@#Å#∂,
â◊s~°O#∞Oz "Õ~°~Ú# ÉèÏ=##∂, P^蕺u‡HõÉèÏ"åÅh Hõey™êÎ~Ú. ÃãHõO_»∞‰õΩ
XHõ\ ˜#fl~°#∞Oz <åÅ∞ˆQã≤ K˘Ñ¨ÙÊ# ˆ~ˆQ _≥ÖÏì `«~°OQÍÅ∞ QÍ_è»x„^Œ‰õΩ ã¨OˆH`åÅ∞.
"≥Ú^Œ\ ~˜ H° Oõ Z‰õΩ¯= f„=`«#∂, z=iq `«‰Ωõ ¯= f„=`«#∂ HõeyLO\Ï~Ú. `«H¯˜ #q
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 39
=∞^茺ã¨ÎO. ^蕺#OÖ’ L#flѨÙÊ_»∞ W=hfl =∂~°∞`«∂O\Ï~Ú. D =∂~°∞ÊÅ∞ ã¨÷Å,
„áêO`åÅ`À ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® JO^ŒiH© („ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ∂, Ñ≤Å¡Å∂, =$^Œ∞úÅ∂)
=iΙêÎ~Ú.
É∫^Œaú ‰è Ω∆õ =ÙÅ∞ ^蕺#OÖ’ L#flѨÙÊ_»∞ "åiÃÑ· [iÑ≤# ѨsHõÖ∆ ’¡ "≥∞^Œ_∞» =ÚO^Œ∞
ÉèÏQÆOÖ’ PÖ’K«#Åx ˆHO„nHõ$`«O Kտ㠄Ѩ„H˜Ü«∞Å∞ "ÕQÆ=O`«O JÜ«∂Ü«∞h,
Ѩiã¨~åÅ#∂, ã¨Å÷ ã¨fi~°∂áêhfl QÆ∞iÎOKÕ "≥∞^Œ_∞» ÃÑÉ· Ïè QÆO =∞O^Œyã¨∞OÎ ^Œh `≥eã≤Ok.
„ÔHÿã¨Î=Láê㨉õΩÅ∞ =∞O„`ÀKåÛ~°} KÕã¨∞Î#flѨÙÊ_»∞‰õÄ_® W^Õ [iyOk. ^蕺#OKÕã≤#
H˘O^ŒiH˜ QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ #∞Oz H˘O`« LѨâ◊=∞#O‰õÄ_® ÅaèOzOk. HÍx
P^è • ºu‡Hõ É è Ï "åÖ’¡ H˘xfl ^Õ = Ù_ç H ˜ ^Œ ∂ ~° " ≥ ∞ ÿ áÈ`« ∞ #fl@∂ì , JâßOuH˜
QÆ∞iJ=Ù`«∞#fl@∂ì‰õÄ_® JxÑ≤™êÎ~Ú. Ѩiâ’^èŒ#Ö’¡ g@xfl\˜h ѨiQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
„ѨÑO¨ K«OÖ’ WO`«=∞Ok "Õ~∞° "Õ~∞° ~°HÍÅ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ^Õ=Ù_çg∞^Œ #=∞‡HõO XˆHѨ^uúŒ Ö’
HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? WO^Œ∞Ö’ qq^è㌠O¨ 㨯 $`«∞Å=∞^躌 Z‰õΩ¯= `Õ_®Å∞ ‰õÄ_®
HõxÑ≤OK«=Ù. JO>Ë W@∞=O\˜ ÉèÏ"åʼnõΩ ã¨∞ÅÉèOí QÍ QÆ∞iJÜÕ∞ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ
L#fl>Ëì#x `ÕÅ∞`ÀOk. WO^Œ∞‰õΩ Éè∫uHõHÍ~°}ÏÖË"≥ÿ<å L<åflÜ«∂ Jx Ѩiâ’^èŒ#Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. H˘xfl „ѨÜ≥∂QÍÖ’¡ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ=Å¡ ÖÏÉèíO á⁄Ok#@∞ì
JxÑ≤Oz#_®xH˜ HÍ~°}O ^蕺#O =ÔQ~ÿ åÅ=Å¡ "≥∞^Œ_∞» Ö’ Hõ}`«Å=^ŒÌ LO_Õ ÉèÏQÍÅ∞
„¿Ñi`«O HÍ=_»"∞Õ #x `≥Å∞™ÈÎOk.
g\˜ =ÚYºL^ÕâÌ =◊ ∞ÖÏ¡ XHõ>.Ë Hˆ =ÅO "≥∞^Œ_∞» Ö’ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í "≥∞kÖË H˘xfl
ÉèÏ"åÅ#∞ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞QÍ KÕã¨∞‰õΩx H˘O^Œ~°∞ =∞`«O¿Ñ~°∞`À "≥∂™êÅ∞ K≥Ü«∞º_»O
[~°∞QÆ∞`ÀOk. Hõ#Hõ "≥∞^Œ_»∞Ö’ W@∞=O\˜ JÜ≥∂=∞Ü«∞O JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∂ ZO^Œ∞‰õΩ
HõÅ∞QÆ∞`ÀO^À ™ê=∂#º„Ѩ[ʼnõΩ `≥eÜ«∞*ˇÜ∞« º_»O J=ã¨~O° . =ÚYºOQÍ =∞#^ÕâO◊ Ö’
KÕ`|« _»∞Å∂, =∞O„`«QÍà◊§g∞^Œ #=∞‡HÍÅ∞ Z‰õΩ¯=. Hõhã¨O K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"åÔ~<ÿ å x*Ïx*ÏÅ
QÆ∞iOz PÖ’zOK«QeÆ y`Õ H˘O`« „ѨQuÆ x ™êkèOz#>Ë.ì "≥∞^Œ_∞» Ö’ U^À HÍ~°}OKÕ`«
Hõey# Éè∫uHõ"≥∞ÿ# JÅ[_çH©, ^Õ=Ù_»∞<åfl_»#fl #=∞‡HÍxH© ã¨O|O^èŒ"Õ∞g∞ÖË^Œx
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O KåÖÏ =ÚYºO. D Ѩiâ’^èŒ#Å=Å¡ H˘xfl =∂#ã≤Hõ~°∞QƇ`«Å‰õΩ
x"å~°}‰õÄ_® HõÅQÆ=K«∞Û. Wk =∞O^Œ∞Å∞ ÖˉõΩO_® "≥∞^Œ_»∞‰õΩ `«y# „¿Ñ~°}ezÛ
™êkèOK«=K«∞Û. ZÑ≤ÖÑˇ û‘ =Å¡#∂, =∂^ŒH„õ ^Œ"åºÅ=Å¡#∂‰õÄ_® H˘xfl P^蕺u‡HõÉÏè =#Å∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
H˘xfl Ѩiâ’^èŒ#Ö’¡ ''„¿Ñ`å`«‡Å∞—— P"ÕtOz#"åi "≥∞^Œ_»∞#∂, "åi#∞Oz
''ã¨O^ÕâßÅ∞—— JO^Œ∞‰õΩO@∞#fl W`«~∞° Å "≥∞^Œ_∞» #∂ áÈeÛ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞. K≥`ÿ #« ºO J<Õk
40 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=∞x+≤ K«zÛáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞ "≥∞^Œ_∞» `ÀÉÏ@∞ JO`«=∞ø`«∞O^•, ÖËHõ â◊s~åxH˜ |Ü«∞@
''H˘#™êQÆ∞`«∞O^•—— J<Õ^•xfl QÆ∞iOz‰õÄ_® aè<åflaè„áêÜ«∂Å∞<åfl~Ú. H˘#™êQÆ^OŒ >Ë
=∞x+≤H<õ åfl |bÜ«∞"≥∞#ÿ Jf`«âH◊ Θ U^À LO^Œ<"Õ åiH˜ #K«Û^Œ∞. ^Õ=Ù_ç QÆ∞iOz |ÅOQÍ
Hõey# ÉèÏ"åÅhfl‰õÄ_® "≥∞^Œ_∞» Ö’x #~åÅ q<庙êÅ=Å¡<Õ JO>Ë "å~°∞ XѨÙÊHÀ~°∞.
âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ ∞ H˘O^Œ~∞° =∂„`«O ^≥"ÿ åxfl QÆ∞iOz# TǨÏÅhfl "≥∞^Œ_∞» Ö’ HõeQˆ „Éè=í ∞ÖË#h,
^Õ=Ù_»<Õ"å_≥=_»∂ ÖË_»h JO\Ï~°∞. =∞`åxfl #"Õ∞‡"åiÖ’‰õÄ_® É∫^Œ∞úÅ∞ ^蕺#"Õ∞
=ÚYºOQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . ^Õ=Ù_»∞<åfl_®ÖË_® J<Õk "åiH˜ „Ѩ^•è #OHÍ^Œ∞.
"≥∞^Œ_∞» J<Õk H˘xfl J}∞=ÙÅ, Hõ}ÏÅ ã¨"∞Õ ‡à◊#O =∂„`«"∞Õ <å? =∞`«O J<Õ
''ã¨Ow`åxfl—— "≥∂yOKÕ "å~Ú^Œº"Õ∞ "≥∞^Œ_∞» HÍ^•? "å~Ú^•ºxH© ã¨Ow`åxH© L#fl
ã¨O|O^è"Œ ∞Õ "≥∞^Œ_∞» ‰õÄ, PÖ’K«#ʼnõÄ LO^Œ<"Õ å~°∂ L<åfl~°∞. K«∂ã¨∞#Î fl ^Œ$âߺÅ#∂,
á⁄O^Œ∞`«∞#fl W`«~° J#∞Éè"í åÅ#∂ "≥∞^Œ_∞» ZÖÏ Ñ¨ãQ≤ _Æ ∞» `ÀO^À ^Õ=Ù_ç LxH˜x‰õÄ_®
JÖψQ QÆ∞iΙÈÎO^Õ"≥∂? Jhfl ~°™êÜ«∞xHõ=∂~°∞ÊÖË J~Ú#ѨÙÊ_»∞ ^Õ=Ù_ç QÆ∞iOz#
ÉèÏ"åÅ∞ =∂„`«O J|^Œ"ú ∞≥ O^Œ∞‰õΩ HÍ"åe? Jn Ü«∞^ä•~°"÷ ∞Õ <Õ"∂≥ ?
Jã¨Å∞ Ü«∞^ä•~°`÷ « JO>Ë Uq∞\˜? "≥∞^Œ_∞» Ö’#∂,=∞#ã¨∞Ö’#∂ HõeQˆ ÉèÏ"åÅhfl
Ü«∞^ä•~°"÷ ∞≥ #ÿ "å? Ѩi}Ï=∞"å^•xfl|\ì̃ K«∂¿ãÎ x["≥∞#ÿ Ü«∞^ä•~°"÷ ∞Õ ^À `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
"≥∞^Œ_»∞ Ü≥ÚHõ¯ ÉÏ^茺`«HÍ^Œ∞. „ѨѨOK«OÖ’ „áê}˜Ü≥ÚHõ¯ Éèí„^Œ`«#∂, =∞#∞QÆ_»#∂
HÍáê_»_"» ∞Õ ^•x Ѩx. `«# LxH˜x QÆ∞iÎOK«∞‰õΩx, ã¨fiѨ~° Éè^Ë •xfl J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂,
L#fl HÍã≤x WO„kÜ«∂Å ã¨Ç¨ Ü«∞O`À ǨxH˜ QÆ∞iH͉õΩO_®, PǨ~åhfl, „Ѩ=∂^•Å#∂
HõxÃÑ_»∞`«∂, ã¨O`å<À`«ÊuÎx ™êkèã∂¨ ,Î gÅ∞#flO`«HÍÅO „áê}Ïxfl xÅ∞ѨÙHÀ=_»"∞Õ
^•x qkè. WÖÏ JO>Ë =∞x+≤x [O`«∞=ÙÅ ™ê÷~ÚH˜ kQÆ*ÏiÛ#@∞ì JxÑ≤ã∞¨ OÎ ^Õ"∂≥ HÍx
„áê}˜HÀ\˜Ö’x qq^èŒ[O`«∞=ÙÅ â◊s~°x~å‡}OÖ’x `Õ_®Å#∞ |\ì̃ K«∂¿ãÎ =∞x+≤H˜
=∞s Q˘Ñ¨Ê „Ѩ`ºÕ Hõ`« Un ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ Hˆ =ÅO PÖ’K«#Å#∂, TǨÏÅ#∂ P^è•~°O
KÕã∞¨ ‰õΩx ''Jhfl—— `≥Å∞ã¨∞##∞HÀ=_»O ãÔ̈~#ÿ Ѩx HÍHõáÈ=K«∞Û.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 41
14. r=Ѩ^•~°O÷ ѨÙ@∞ìHõ
=∞#‰õΩ Hõ#|_»∞`«∞#fl qâ◊fiO Pq~åƒù=O 1400 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@
[iyO^Œx âßG"Õ`ÅΫ JOK«<å. qâ◊fiOÖ’x ''Pk=∞——Ѩ^•~°O÷ „Ѩ^•è #OQÍ ÃÇÏ· „_˘[<£
"åÜ«Ú=Ù ~°∂ѨOÖ’ LO_Õk. QÆ∞~°∞`åfiHõ~¬° }=Å¡ Jk áÈQÆ∞|_ç# KÀ@¡Ö’ #Hõ„∆ `åÅ∞
ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. #Hõ„∆ `åÖ’¡ [iy# Ѩ~=° ∂}∞ã¨OÜ≥∂QÆ „Ѩ„H˜Ü∞« Å=Å¡ Ç‘ÏeÜ«∞O, HÍ~°ƒ<£,
<≥„· \Á[<£, PH˜û[<£ J}∞=ÙÅ∞ ~°∂á⁄O^•~Ú. g\˜Ö’ Ç‘ÏeÜ«∞O `«Ñʨ `«H¯˜ #q r=~åt
Pq~åƒù"åxH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ =¸ÅѨ^•~å÷Å∞. H˘xfl #Hõ„∆ `åÅ∞ ¿ÑeáÈQÍ D Ѩ^•~å÷Å∞
JO`«iHõO∆ Ö’H˜ "≥^[Œ Å¡|_®¤~Ú. Wq ~°™êÜ«∞xHõOQÍ Ñ¨~㰠ʨ ~°O HõÅ=_»O=Å¡ h\˜Pqi,
HÍ~°ƒ<£ _»Ü«∂ÔH· û_£, ~°Hõ~°HÍÅ ÃÇ·Ï„_ÀHÍ~°ƒ<£Å∂ `«Ü«∂~°Ü«∂~Ú. H˘`«Î #Hõ∆„`åÅ∞
ѨÙ@∞ìH˘zÛ# "åÜ«Ú"Õ∞Ѷ∂¨ Ö’¡ D Ѩ^•~å÷Å∞O_»_O» `À =∞# ™œ~°‰Ωõ O@∞O|O=O\˜"å\˜Ö’
W=hfl „QÆǨÅ∂, LѨ„QÆǨÅ∂, „QÆǨÏâ◊HõÖÏÅ∂, `ÀHõK«∞Hõ¯Å∂, LůÅ~°∂ѨOÖ’
Hõ#|_»`å~Ú. Éè∂í q∞=O\˜ „QÆÇ¨ Å∞ ã¨∂~°∞º_ç#∞Oz `«Q∞Æ =∂„`«O ^Œ∂~å# LO_»_O» =Å¡
JHõ¯_» r=~åt ѨÙ@ì_®xH˜ J#∞"≥#· Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_®~Ú.
Wk ZÖÏ [iyO^À `≥eÜ«∂ÅO>Ë Éè∂í q∞ ~°∂á⁄Ok# "≥Ú^Œ\ ˜ =O^ŒHÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅÖ’ [iy# =∂~°∞ÊÅ∞ TÇ≤ÏOK«∞HÀ"åe. JѨÊ\’¡ JyflѨ~fi° `åÅ ÃãQÆÅ∂,
á⁄QÆÅ∂ HõÅ∞ã¨∂LÎ O_Õq. "≥∞~°∞ѨÙÅ∂, Ñ≤_∞» QÆ∞Å`À q^Œ∞º`«∞Î "å`å=~°}OÖ’ „Ѩ™ê~°O
JÜÕ∞k. g@xfl\˜H© ã¨∂~°º~°t‡ `À_≥· x~°O`«~O° ~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ [~°∞QÆ∞`«∂LO_Õq.
<ÕÅ#∞Op, "å`å=~°}O#∞Op, `ÀHõK∞« Hõ¯Å∂, LÖϯáê`åÅ=Å¡#∂ ã¨=Ú„^Œ[ÖÏÖ’¡H˜
¿ãO„kÜ«∞Ѩ^•~å÷Å∞ KÕ~∞° `«∂LO_Õq. P q^èOŒ QÍ `«Ü∂« ~Ô #· HÍ~°ƒ<£ _»Ü∂« HÔ · û_£, "≥∞^ä<Õ ,£
ÃÇÏ· „_˘[<£ ã¨Ü∞« <≥_· =£ O\˜ Ѩ^•~å÷Å=Å¡ ~°H~õ H° ÍÅ K«HÔ ¯~°Å∂, Jq∞<ÀPã≤_∂» ,¡ #∂ºH˜Ü
¡ ∂≥
>ˇ_ÿ ∂» ¡ ~°∂á⁄O^•~Ú. r=Ѩ^•~å÷xH˜ P^è•~°É∂íè `åÖˇ#· „áÈ\©#∂¡, _ôZ<£U, P~üZ<£U=O\˜
"å\˜ x~å‡}ÏxH˜ W=hfl KåÖÏ J=ã¨~O° . "≥∞eHõÅ∞ uiy# `å\˜xK≥Û#ÖÏ¡ LO_Õ
_çZ<£U, P~üZ<£U Hõ}ÏÅ∞ "≥Ú^Œ\’¡ YO_®Å∞QÍ U~°Ê_ç<å `«fi~°Ö’<Õ ãÔ̈~#· ~°∂áêxfl
ã¨O`«iOK«∞‰õΩx, r=Pq~åƒù"åxH˜ ^•i U~°Ê_çOk. Hˆ =ÅO g\˜ HÍ~°}OQÍ<ÕHÍHõ,
Éè∂í q∞g∞^Œ ã¨=Ú„^•Ö’¡#∂, JyflѨ~fi° `åÖ’¡#∂ [iy# ~°™êÜ«∞xHõ=∂~°∞ÊÅ=Å¡‰Äõ _®
`˘e ã¨r=Ѩ^•~å÷Å∞ ã¨#flx áÈQÆ∞Å∞QÍ U~°Ê_»™êQÍ~Ú. g\˜ =ÚYºÅHõ∆}O `«=∞
HÍÑ‘Å#∞ `å"Õ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ H˘x =$kú K≥O^Œ@O.
D „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ "≥*· Ï˝xHõP^è•~åÅ HÀã¨O KåÖÏ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ [iQÍ~Ú.
1930ÅÖ’ ~°ëêºÖ’ Xáêi<£, WOQÆO¡ _£Ö’ *ˇ.a.Zãπ. ǨÖË<¤ £ r=Hõ}ÏÅ Pq~åƒù=O
42 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
QÆ∞iOz K≥ÑÙ¨ `«∂ "å`å=~°}OÖ’ PH˜û[<£ ÖËx Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡<Õ Jq ~°∂á⁄O^Œ_O» ™ê^躌 =∞x
„ѨuáêkOKå~°∞. JѨÊ\’¡ "å`å=~°}OÖ’ L#fl=ÖÏ¡ "≥∞^ä<Õ ,£ J"≥∂xÜ«∂, ÃÇÏ· „_˘[<£Å∞
=∂„`«"∞Õ . ~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å ^Œ$ëêì º Wk KåÖÏ =ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O. =∞#‰õΩ `≥eã≤#
<Õ\ ˜ „ѨÑO¨ K«OÖ’ PH˜û[<£ ÖˉΩõ O_® U [O`«∞=Ó |`«HÖõ ^Ë ∞Œ . JÖÏO\˜ ''„áê}"åÜ«Ú=Ù——
`˘e^ŒâÖ◊ ’x r=~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ J_»∞`¤ y« e r=~åt Pq~åƒù"åxˆH =ÚѨC
`≥zÛ LO_Õ^ŒO>Ë Pâ◊Û~°ºOQÍ<Õ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. nxH˜ HÍ~°}O Uq∞@O>Ë PH˜û[<£
W`«~°Ñ¨^•~å÷Å#∞Oz ÃÇ·Ï„_˘[<£#∞ ã¨O„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk. J^Õ Hõ#Hõ [iy`Õ z#flz#fl
~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å#∞Oz ã¨OH˜+¡ "ì¨ ∞≥ #ÿ r=~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å∞ `«Ü∂« ~°∞HÍÖË=Ù. JÖÏ
[~°QÍÅO>Ë ''q+¨ÑÓ¨ i`«—— "å`å=~°}"Õ∞ LO_®e! D<å_»∞ L#fl@∞ìQÍ "å`å=~°}OÖ’
21 âß`«O PH˜û[<£ JѨC_»∞ LO_çLO>Ë J_»∞QÆ∞Ö’<Õ Ç¨ÏOã¨áê^Œ∞ J~ÚLO_Õk Jx
ã¨∂„fHõiOKå~°∞. P ã¨∂„`«O P^è•~°OQÍ `«~"° åu ~ÀAÖ’¡ H˘xfl „ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ [iQÍ~Ú.
1950 „áêO`åÖ’¡ J"≥∞iHÍÖ’ Ü«¸~ˆ =O\˜ âßG"Õ`ÅΫ ∞ XHõ QÍAá¶êã¡ ∞¨ ¯Ö’
Pk=∞Ü«ÚQÆÑÙ¨ ã¨=Ú„^Œ[ÖÏÅx `«Ü∂« ~°∞KÕâß~°∞. ^•xfl "Õ_ç K≥Ü∞« ºQÍ Pqi ã¨∞_»∞Å∞
u~°Q™Æ êyOk. D =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl h\˜H˜ ZQÆ∞=# "≥∞^ä<Õ ,£ J"≥∂xÜ«∂, ÃÇÏ· „_˘[<£Å`À
‰õÄ_ç# ''"å`å=~°}Ѩ٠á⁄~°——#∞ ã¨$+≤Oì Kå~°∞. JO^Œ∞Ö’H˜ "≥∞~°∞ѨÙÖÏ¡QÍ q^Œ∞º`«∞#Î ∞
„Ѩ™ê~°OKÕâß~°∞. QÍAHõÑC¨ Ö’ K≥Å~ˆ y# D `«∞á¶ê#∞=Å¡ "åÜ«Ú=ÙÅ HõÅ~ÚHõ [iyOk.
`«^•fi~å `«Ü∂« ~Ô #· ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∞ ''ã¨=Ú„^Œ——[ÅOÖ’ Hõ~Q° QÆ Í Z<Àfl Jq∞<ÀPã≤_∞» ¡
~°∂á⁄O^•~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ á¶ê~å‡e¤ÃÇ·Ï_£, ÃÇ·Ï„_˘[<£ ã¨Ü«∞<≥·_£Å ^•fi~å ÔQ·¡ã‘<£
`«Ü∂« ~Ô O· k. P `«~"° å`« H˘<Õflà◊§‰õΩ P„¿ãeì Ü«∂Ö’ Ѩ_#ç XHõ Lůg∞^Œ ã¨∞=∂~°∞QÍ
W^Õ x+¨ÊuÎÖ’ „áÈ\©#∞¡ Hõ#|_»_O» `À D „Ѩuáê^Œ#‰õΩ |ÅO KÕ‰Äõ i#@ì~ÚOk.
ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ #@∞ì=O\˜ „ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ `«~"° å`« KåÖÏ [iQÍ~Ú. "å\˜=Å¡ Hˆ =ÅO
J"≥∂xÜ«∂, ÃÇÏ· „_˘[<£ ã¨Ü∞« <≥_· Å£ ^•fi~å Jq∞<ÀPã≤_∞» ¡ `«Ü∂« ~°=QÆÅ=x `ÕeOk.
_ôZ<£UÖ’x XHõ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# J_çh<£ D „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’¡ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl@∞ì
QÆ=∞xOKå~°∞. D Ѩ^•~°÷O=Å¡ U\˜Ñ‘ (J_ç<˘ã‘<£ „>ˇÿ á¶ê¿ãÊù\ò) Hõ}ÏÅ∞ ‰õÄ_®
`«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. Wk KåÖÏ =ÚYºq+¨Ü∞« O. ZO^Œ∞HõO>Ë D Hõ}ÏÖË =∞# â◊s~åÖ’¡
[iˆQ r=~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü«∞ʼnõΩ â◊H˜Îx™êÎ~Ú. _ôZ<£UÖ’ LO_Õ W`«~° Ѩ^•~å÷Å∞
ã¨Ü∞« <˘[<£, ã¨Ü∞« <ÀJã≤@b<£ J<Õq HõÅ=_»O^•fi~å `«Ü∂« ~°=QÆÅ=x `ÕeOk. WO^Œ∞Ö’
qâı+O¨ Uq∞@O>Ë Wq ~Ô O_»∂ J"≥∂xÜ«∂, ÃÇÏ· „_˘[<£ ã¨Ü∞« <≥_· Å£ #∞ áÈe#q. W=hfl
HÍ~°ƒ<£, <≥„· \˘[<£, ÃÇÏ· „_˘[<£ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ ~°H~õ H° ÍÅ x+¨Ê`«∞ÅÎ Ö’ HõÅ=QÍ U~°Ê_ç#q.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 43
g\˜x U HÔ q∞HõÖò „ѨÜ∂≥ QÆâßÅÖ’<≥<· å `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º=K«∞Û. Wq xs˚=~°™êÜ«∞<åÖË
J~Ú#ѨÊ\˜H© g\˜=Å¡<Õ r=~°™êÜ«∞<åÅ∞ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ k.
ã¨∂÷ÅOQÍ K≥áêÊÅO>Ë Éèí∂q∞g∞^Œ∞#fl xs˚==¸ÅHÍÅ#∞Oz Éè∫uHõ,
~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å^•fi~å H˘xfl Ѩ~åº=~°}Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ `«Ü∂« ~Ô #· Ѩ^•~åúÖË ''„áê}O——
L#fl r=~°™êÜ«∞#Hõ}ÏÅ∞ ~°∂á⁄O^Œ_®xH˜ HÍ~°}O JÜ«∂~Ú. „áê}O L#fl"å\˜H,©
ÖËx"å\˜H© =∞^躌 ã¨O÷ QÍLO_Õ „áÈ\©#∂¡, "≥~· ã° Åπ QÆ∞iOz =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Z<åflà◊§~Ú<å
xs˚=OQÍ Ñ¨_Lç #fl@ìxÑ≤OKÕ D Hõ}ÏÅ∞ J#∞"≥#ÿ KÀ\˜H˜ KÕ~Û° QÍ<Õ Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎ K≥Ok,
„áê}=Ú#fl r"åÖÏ¡Qˆ „Ѩ=iΙêÎ~Ú. Éè∂í „QÆÇϨ O K«Å|¡ _ç, ã¨=Ú„^Œ[ÖÏÅ∞ U~°Ê_ç, JO^Œ∞Ö’
Hõiy# ~°H~õ H° ÍÅ Å=}ÏÅ=∞^躌 H˘xfl =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ x~°O`«~O° QÍ
[iy# qq^èŒ ~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« ÖË ''`«Å=x`«ÅOѨÙQÍ—— r=~°™êÜ«∞#Ѩ^•~å÷Å `«Ü∂« sH˜
^•ifã≤ LO\ÏÜ«∞x P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O K≥ÑÙ¨ `ÀOk. P ™ê÷~Ú#∞Oz D<å_»∞ Hõ#|_»∞`«∞#fl
[O`«∞„ѨÑO¨ K«OÖ’ WO`«\ ˜ "≥q· ^躌 O ZÖÏ ™ê^躌 "≥∞Oÿ ^À, J<Õ^•xH˜‰Äõ _® q=~°}Å∞
W=fi=K«∞Û. „Hõ=∞OQÍ#∂, JOK≥ÅOK≥Å∞QÍ#∂, PHõ™ê‡`«∞QÎ Í#∂ [iy# J<ÕH=õ ∂~°∞ÊÅ
HÍ~°}OQÍ W=hfl [iQÍ~Ú.
D ^Œâ◊ `«fi~°Ö’<Õ Ñ¨Ó~°Î~ÚLO_®e. JO^Œ∞Hõ<Õ JÖÏO\˜ r"åÅ ™êH∆ͺÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ ^˘~°H@õ OÖË^∞Œ . [ńѨÑO¨ K«OÖ’ KåÖÏHÍÅO ''~å[ºO——KÕã#≤ r=~åt XHõ™êi
<ÕÅg∞^Œ HÍÅ∞ "≥∂ѨQÍ<Õ "≥ÚѨÊÅ ™ê÷#OÖ’ QÍex Ñ‘ÅÛQÆey# TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞
ã¨OáêkOK«∞‰õΩx =$kú K≥OkLO@∞Ok. P „Ѩ™ê÷<åxH˜ WHõ u~°∞QÆ∞ÖË^∞Œ . h\˜ Z^Œ_Ì ç
ÖËx „áêO`åÖ’¡ [ÅK«~åÅ∞ H˘#™êQÍ~Ú. Jaè=$kú‰Äõ _® K≥O^•~Ú. ~°H~õ H° ÍÅ „áêO`åÖ’¡
[iy# =∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ [O`«∞„ѨÑO¨ K«OÖ’ "≥q· ^躌 O ÃÑiyOk. JO`Õ. D~ÀAÖ’¡
‰õÄ_® „Ѩ`º« HõO∆ QÍ<À, Ѩ~ÀHõO∆ QÍ<À „ѨH$õ uÖ’ =∞x+≤ *’HõºO=Å¡<Õ Z<Àfl JѨÙ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ
r"åÅ∞ JO`«iOzáÈ`«∞<åfl~Ú. nxH˜ ÉÏ^躌 `« ѨÓiÎQÍ P^è∞Œ xHõ=∂#=Ù_ç^.Õ
44 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
15. á„ ê}∞ŠѨi}Ï=∞O
„Ѩã∞¨ `Î Ü
« Ú« QÆOÖ’ |∞kúr=ÙÅ∞QÍ rqã¨∞#Î fl =∞#‰õΩ ~°H~õ H° ÍÅ r=~åt`À xO_ç#
„ѨHõ$u J^Œ∞ƒù`«OQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ =∞#∞+¨µÖË ÖË#@∞=O\˜ Ü«ÚQÆO XHõ\ ˜
LO_Õ^hŒ , WOHÍ "≥#HÔ ¯o`Õ Z@∞=O\˜ „áê}© ÖËx Ѩiã≤u÷ ‰õÄ_® LO_Õ^hŒ QÆ∞~°∞OÎ K«∞
HÀ"åe. Éè∂í „QÆÇϨ O '=∞#HÀã¨O— U~°Ê_çO^Œ<kÕ J~°O÷ ÖËx ÉèÏ=#. H˘xfl Ü«∂^Œ$zÛùHõ
ã¨OѶ∞¨ @#ŠѶe¨ `«OQÍ `«Öuˇ #Î r=Ѩi=∂}OÖ’ =∞#∞+¨µÅ Pq~åƒù=O W\©=Å [iy#
XHõ Ѩi}Ï=∞O =∂„`«"∞Õ . Wk J#O`«OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞O^Œ#fl #=∞‡HõO‰õÄ_® Ug∞ÖË^∞Œ .
Éè∂í q∞g∞k r=~åtH˜ P~°OÉèOí J<Õk XHõ@∞Ok. Z\ÁpÛ _®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^ŒO
`≥eã≤#"åiH˜ ‰õÄ_® '"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\—˜ „áê}˜ Z=~À `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º‰õΩO_® ZÖÏ `«Ü∂« ~°~Ú
LO@∞O^ÀHõ^• Jx J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
WO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨O^ÕǨÏO 'r=â◊HÎ̃—x QÆ∞iOz#k. r=Ѩ^•~°÷O JO>Ë
Uq∞\’ =∞#‰õΩ `≥eã≤#>Ëì LO@∞Ok HÍx nxH˜ ã¨~Ô #· x~°fiK«#O K≥Ñʨ _®xH˜ Ji™êì\Ö∑ ò
HÍÅO #∞Op „ѨÜ∞« `åflÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åflÜ«∞. P^è∞Œ xHõHÍÅOÖ’ ^•x ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞
*Ïa`å "Õâß~°∞. „áê}˜ J#|_Õk `«# LxH˜x HÍáê_»∞‰õΩx, ^•xfl H˘#™êyOKÕ „ѨÜ∞« `«flO
KÕã∞¨ OÎ k. Jk ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ=Å¡ ѨÙ\ì̃ =∞m§ `«# ã¨O`«ux ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok.
„Ѩu „áê}˜Ö’#∂ r=Hõ}ÏÖ’¡ [#∞ºã¨=∂Kå~°O _çZ<£U ~°∂ѨOÖ’ xH˜Ñ∆ "Ψ ∞≥ ÿ LO@∞Ok.
„áÈ\©#¡^•fi~å ^•x „ѨÉèÏ=O â◊s~°ÅHõ∆}ÏÅ∞QÍ „ѨHõ\ ˜`«=∞ø`«∞Ok. „áê}∞Ö’¡
"≥∞\ÏÉ∏e["£∞ J<Õ r=#"åºáê~°O H˘#™êyOKÕ U~åÊ@∞ LO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’
"å`å=~°}O#∞Oz Ѩ^•~å÷Å#∞ ã‘fiHõiOK«_»O, `«^•fi~å á⁄Ok# â◊H˜Îx â◊s~åxH˜
JOkOK«_O» J<Õ „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. ÉÏǨϺ„ѨÑO¨ K«O#∞Oz Z@∞=O\˜ XuÎ_ç
Z^Œ∞~Ô <· å „áê}˜ `˘}Hõ‰Ωõ O_® `«# â◊s~°ÑÙ¨ JO`«~åƒùQÍÅx ã≤~÷ O° QÍ LOK«∞‰õΩ<Õ „ѨÜ∞« `«flO
KÕã∞¨ OÎ k. `«#=O\˜ W`«~° „áê}∞Å =∞#∞QÆ_‰» Ωõ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ∞» `«∂ "å@xfl\˜H© QÆ∞iÎOѨÙ
HõeQˆ ÖÏ K«∂ã¨∞OÎ k. ^•x [#∞ºÑ¨^•~°O÷ Ö’ ã¨ÇϨ [OQÍ [iˆQ =∂~°∞Ê(=Úº>Ë+<¨ )£ Å ^•fi~å
„ѨH$õ uÖ’x Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞#∞QÆ_» H˘#™êyã¨∞OÎ k. [#∞º=ÙÅ =∂~°∞ÊÅ∂,
ɡ\· ˜ „¿Ñ~°}Å∂ „áê}˜ Kå=Ù#∞ x~°~‚ Ú™êÎ~Ú.
r"åÅ∞ Ju„áêp#"≥∞#ÿ q. Éè∂í q∞g∞^Œ ã¨∞=∂~°∞ 380 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
H˜O^Œ@ [iy# r=Ѩ^•~°Ñ÷ Ù¨ Pq~åƒù=O QÆ∞iOz D<å\˜H© J<ÕHõ ã≤^•úO`åÅ „Ѩuáê^Œ#
[~°∞QÆ∞`ÀOk. r=Ѩ^•~°=ú ∞O>Ë ¿ãO„kÜ«∞Ѩ^•~å÷Å ã¨=Ú^•Ü«∞"Õ∞. `«Å=x`«ÅOѨÙQÍ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 45
XHõ Ѩ^uúŒ Ö’ Jq Hõeã≤#ѨC_»∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ ™êkèOz# Hõ}ÏÅ∞ ~°∂á⁄OkLO\Ï~Ú.
W^≥ÖÏ [iyOk? Pk=∞ã¨=Ú„^•Å h\˜ÃÑ·# `Õe# |∞_»QÆÖ’¡ HÍ~°ƒ<£`À ‰õÄ_ç#
J}∞=ÙÅ∂, JyflѨ~fi° `åÅ∞ "≥^[Œ e¡# |OHõ=∞\˜,ì ֒ǨÅ Hõ}ÏÅ∂ =zÛ KÕ~åÜ«∞x
TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. D |∞_»QÅÆ ∞ ¿Ñe#ѨC_»∞ z#flz#fl h\˜K∞« Hõ¯Å∞ K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~Ô · Wyi
áÈÜ«∂Ü«∞h, g\˜`ÀÉÏ@∞ ¿ãO„kÜ«∞Ѩ^•~°O÷ z#fl "≥∂`å^Œ∞Ö’¡ "≥^[Œ Å¡|_ç LO@∞O^Œh
TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. h\˜g∞^Œ #∂<≥ aO^Œ∞=ÙÅ=O\˜ eÑ≤_Ñ£ ^¨ •~å÷Å∞ Hõeã≤ XHõ á⁄~°ÖÏQÍ
U~°Ê_ç ¿ãO„kÜ«∞Hõ}ÏÅ#∞ áÈQÆ∞KÕãL≤ O@∞Ok. D z#fl ã¨OK«∞Ö’¡ W`«~° ¿ãO„kÜ«∞
Ѩ^•~å÷Å∞ XHõKÀ@ KÕiLO\Ï~Ú. "å\˜g∞^Œ ã¨∂~°º~°j‡, Ñ≤_∞» QÆ∞Å q^Œ∞º`«∂ΠѨx
K≥Ü∞« º_»O`À Jq∞<ÀPã≤_∂» ,¡ _çZ<£U, P~üZ<£UÅ =ÚHõ¯Å∂ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ Ñ¨iã≤`÷ ∞« Å∞
HõeQÍ~Ú. =~°¬ÑÙ¨ h~°∂, Ç≤Ï=∞áê`«=¸‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ `À_»Ê_®¤~Ú. Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ
~°™êÜ«∞<åÅ HõÅ~ÚHõ`À Zxfl~°HÍÅ ¿ãO„kÜ«∞Hõ}ÏÅ∞ U~°Ê_ç#ѨÊ\˜H© `«=∞#∞ `å=Ú
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ HÀQÆey# `˘e r=Hõ}ÏÅ∞ `«fi~°Ö’<Õ `«H¯˜ #"å\˜x áÈ\©Ö’ F_çOz
LO\Ï~Ú. g\˜ Ѩi}Ï=∞O=Å¡ `˘e „áȈHiÜ≥∂\ò Hõ}ÏÅ∞ ~°∂á⁄Ok LO\Ï~Ú.
D<å\˜ ÉÏH©ìiÜ«∂ H˘xfl D *Ïu"Õ. =∞#=O\˜ „áê}∞Ö’¡ LO_Õ Ü«¸ˆHiÜ≥∂\ò
Hõ}ÏÅ∞ =∞iHÍã¨Î ÃÑ^ŒqÌ QÍ, [\˜Åx~å‡}O HõeyLO\Ï~Ú.
Éè∂í q∞g∞^Œ Ju„áêp#"≥∞#ÿ `˘e r=Hõ}ÏʼnõΩ ™êH∆ͺÅ∞ „™Èì=∂\ÁÖÿ̌\ò *Ïu
tÅÅÖ’ ^˘iHÍ~Ú. D ~åà◊√§ HÍ~˘ƒ<Õ\ò, ÖË^• ã≤eHˆ \ò Ѩ^•~å÷Å`À á⁄~°Å∞QÍ ã¨∞=∂~°∞
350 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ U~°Ê_®¤~Ú. ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂ѨOÖ’ L#fl ã¨Ü∞« <ÀÉÏH©iì Ü«∂
=O\˜ r=Hõ}ÏÅ∞ g\˜ |∞~°^ŒÖ’ kQÆ|_ç, |OnÅÖÏQÍ W~°∞‰õΩ¯áÈÜ«∂~Ú. Wq
ã¨∂~°ºHÍOux H˜~} ° ã¨OÜ≥∂QÍxH˜ "å_»∞‰õΩ<åfl~Ú. ã¨=Ú„^Œf~åÅ "≥O|_ç "≥∞àÿ §◊ H˘nÌ
~åà◊§g∞^Œ k|ƒÅÖÏQÍ ÃÑiy# D ã¨∂Hõ∆ ‡Hõ}ÏÅ∞ ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ P@∞áÈ@∞Å`À h\˜H˜
`«_»∞ã¨∂Î, ZO_»#∞ Ñ‘Å∞Û‰õΩO@∂ ÅHõ∆Å Uà◊§áê@∞ Jaè=$kú K≥O^•~Ú. (h~°∂,
ã¨∂~°ºHÍOf, QÍeÖ’ PH˜û[<£ L#flKÀ@¡ W@∞=O\˜ r=Hõ}ÏÖË ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x
âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ #=∞‡HõO. JO^Œ∞Hõ<Õ ‰õΩ[„QÆǨÏOg∞k D<å\˜ Ѩiâ’^èŒ#Åhfl WÖÏ\˜
ã¨OѶ∞¨ @#Å ^•YÖÏÅ HÀã¨"∞Õ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú).
100, 200 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ Ü«¸Hˆ iÜ≥∂\ò*Ïu Hõ}ÏÅ∞ L`«ÊuÎ
JÜ«∂~Ú. L#fl`«„áê}∞ŠѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ Wk `˘e"≥∞@∞ì J#∞HÀ=K«∞Û. D Hõ}ÏÅ #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ
(ˆHO„^ŒO) K«∞@∂ì`å XHõ "≥∞"£∞„ÉË<£ á⁄~° LO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’ ã¨O`å<À`«ÊuÎ HõeyOKÕ
Hõ}qÉè[í #‰õΩ U~åÊ@∞ ™ê^躌 =∞ø`«∞Ok. JѨÊ\˜H˜ r=Hõ}ÏÅ JO`«~xü ~å‡}OÖ’ WO`«
46 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 47
ã¨OH˜+¡ `ì¨ « U~°Ê_»Ö^Ë ∞Œ . `«fi~°Ö’<Õ UHõH}
õ r=ÙÅ∞ H˘xfl |ǨïHõ}r=ÙÅ∞QÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. ÃÑiQÍ~Ú. „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `åºÅ=Å¡ <åâ◊#=∞=‰õΩO_® xez# D áêz=O\˜ Ѩ^•~°"÷ ∞Õ
`«∞>ˇìÖÏQÍ HõkÖË D Hõ}ã¨=Ú^•Ü«∞O „Hõ=∞OQÍ ''ã¨Ç¨Ïr=<åxH˜—— JÅ"å@∞ Ѩ_ç `˘e r=~åt. =∞#=∞O`å ^•xˆH "å~°ã∞¨ ÅO. Hõ#|_»#O`« <≥=∞‡kQÍ, ZO`ÀHÍÅOáê@∞
LO@∞Ok. =∞# â◊s~åÖ’¡ ‰õÄ_® q_çq_çQÍ H˘O`« ã¨fi`«O„`«OQÍ Ñ¨xKÕ¿ã ~°H~õ H° ÍÅ ™êy# r=~åt K«i„`« q=~åÅ∞ ã¨∂Å÷ OQÍ<≥<· å =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. WO^Œ∞Ö’ Z<≥fl<Àfl
=º=ã¨Å÷ ∞<åfl~Ú. "å\˜ =∞^躌 ã¨=∞#fiÜ«∂xH˜ ÉèOí QÆO Hõey`Õ „áê}ÏxˆH JáêÜ«∞O. =∞ǨÜ«ÚQÍÅ∂, Ü«ÚQÍÅ∂, ^ŒâÅ◊ ∂, â◊HÍÅ∂ QÆ_Kç å~Ú.
=∞ǨÜ«ÚQÆO ^Œâ◊ â◊HOõ ÅHõÅ∆ ã¨OII =∞ǨÜ«ÚQÆO ^Œâ◊ HÀ@¡ ã¨O.
ã‘<À*’~ÚH± xÜ≥∂r<£ ǨϟÖÁã‘<£ 0.1–0 "≥∞*’*’~ÚH± „ÔH>ˇ+¨ãπ 14.6-6.6
Ѩ¡~Ú™Èìã‘<£ 18–0.1 A~åã≤H± 20.0-14.5
Ѩ¡Ü≥Úã‘<£ 53–18 „>ˇÿÜ«∂ã≤H± 25.1-20.0
=∞Ü≥Úã‘<£ 230–53 ¿ÑeÜ≥∂*’~ÚH± ÃÑi‡Ü«∞ãπ 29.9-25.1
¿ÑeÜ≥∂r<£ FeQÀã‘<£ 340–230 HÍ~ÀƒxÃѶ~°ãπ 35.9-29.9
DÜ≥Úã‘<£ 560–340 _ô"ÀxÜ«∞ãπ 41.6-35.9
¿ÑeÜ≥Úã‘<£ 660–560 ã≤Å∂iÜ«∞<£ 44.4-41.6
P~ÀÌg+≤Ü«∞<£ 48.8-44.4
ã¨∞=∂~°∞ ÅHõ∆#fl~° Uà◊§ „H˜`«O JuQ˘Ñ¨Ê <å_ô=º=ã¨÷`À#∂, J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
ˆHO„aÜ«∞<£ 54.2-48.8
"≥∞^Œ_»∞`À#∂ P^èŒ∞xHõ=∂#=ÙÅ∞ Pq~°ƒùqOK«Hõ =ÚO^Œ∞ Éèí∂q∞g∞^Œ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ
r=Ѩi}Ï=∞"Õ∞ [iyOk. JO^Œ∞‰õΩ ~°OQÆO ã≤^OúŒ HÍ=_®xH˜ =O^ŒÅHÀ@¡ Uà◊√§ Ѩ\Oì˜ k. Éèí∂q∞ ѨÙ@∞ìHõ ÅQÍÜ«∞`«∞ ˆHO„aÜ«∞<£ ^•HÍ 460–54.2 HÀ@¡ ã¨O.
=∞x+≤H˜ =ÚO^Œ∞ ^Œâ◊Å"åsQÍ r=Ѩi}Ï=∞O ™êy, XHõ^•x "≥O@ XHõ\ ˜QÍ, ã¨∞=∂~°∞ 50HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ã¨=Ú„^•Ö’¡ XHõ¯ÃÑ@∞ì# |ǨïHõ} x~å‡}O
XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ XHõ^•x=Å¡ =∞~˘Hõ\ ˜QÍ ‰õÄ_® ~°Hõ~°HÍÅ [O`«∞=ÙÅ∞ ѨÙ\Ïì~Ú. Hõey# r=~åt Pq~°ƒqù OzOk. P Hˆ O„aÜ«∞<£^⌠Ö◊ ’ <ÕÅg∞^Œ „áê}∞Å∞O_ÕqHÍ=Ù.
r=~åt=Å¡#∂, W`«~„° `å ‰õÄ_® Éè∂í QÀà◊OÖ’#∂, ™ê÷xHõOQÍ qq^è㌠Ö÷¨ ÏÖ’¡#∂ Éè∫uHõ Éè∂í YO_®Å ~°∂ѨÙ~ˆ YÅ∞ "Õ~∞° QÍLO_Õq. 46HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ <å\˜ P~À¤q+≤Ü∞« <£
=∂~°∞ÊÅ∞ [iQÍ~Ú. Wq r=Ѩi}Ï=∞OÃÑ· f„=„ѨÉÏè "åÅ∞ HõeyOKå~Ú. h~°∂, <ÕÖÏ, ^ŒâÖ◊ ’ <Õ\ ˜ J\Ï¡O\˜H± =∞Ǩã¨=Ú„^Œ„áêO`åxH˜ W~°∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ L#fl YO_®Å∞ ^ŒQ~æÆ Ü
° ∂« ~Ú.
"å`å=~°}=¸ =∂~°∞`«∞#flH˘nÌ H˘`«Î r=~åt Pq~°ƒùqOK«_»O ™ê^茺"≥∞ÿOk. P HÍÅOÖ’ "≥<≥fl=ÚHõQÆey# Ju„áêp#"≥∞ÿ# ^Œ=_»ÖËx KÕѨÅ∞ "≥Ú^Œ@QÍ
JOK≥ÅOK≥Å∞QÍ [iy# D =∂~°∞ÊÅ „Hõ=∞O Wk. Pq~°ƒqù OKåÜ«∞x `≥Å∞™ÈÎOk. ã¨=Ú„^•Ö’¡ ѨQ_Æ Ñ» Ù¨ "≥ÚHõ¯Å=O\˜q „Ѩ`º« HõO∆ JÜ«∂~Ú.
`˘e r=Hõ}ÏÅ∞ ѨÙ\˜#ì ѨÊ\˜ xOp 100 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« =~°‰Äõ ~°=∂~°q∞ 43 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ<å\˜ ã≤Å∂iÜ«∞<£^⌠Ö◊ ’ <ÕÅg∞^Œ "≥Ú^Œ\ ˜ "≥ÚHõ¯Å∂,
[iy# r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ Éè∫QÀoHõ=∂~°∞ÊÅ áê„`« KåÖÏ LOk. (=O^Œ HÀ@¡ `Õà§◊ =O\˜ „áê}∞Å∂, h\˜Ö’ H˘xfl~°HÍÅ KÕÑŨ ∂ ^Œ~≈° #q∞KåÛ~Ú.
ã¨O=`«û~åÅO>Ë ZO`«\ ˜ ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# HÍÅ"≥∂ PÖ’zOz<å "≥O@<Õ J~°÷O HÍ^Œ∞. ^•^•Ñ¨Ù 39 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« _ô"ÀxÜ«∞<£ ^ŒâÖ◊ ’ Z<Àfl~°HÍÅ ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨
KÕÑŨ ∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. =∞iH˘xfl =∞Ozh\˜Ö’ ÃÑiQÍ~Ú. <ÕÅg∞^Œ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ ÃÑ~¶ flü
r=Ѩi}Ï=∂xH˜ H©ÅHÍOâ◊O HÍÅ"Õ∞.) JyflѨ~fi° `« „áêO`åÅ∂, "å\˜ ѨH¯õ <Õ `˘e<å\˜
"≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑ~°Q™Æ êQÍ~Ú. ™⁄~°KÑÕ Å¨ ∞ ~°∂á⁄O^•~Ú. ã¨∞=∂~°∞ 33 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ<å\˜
Éè∂í YO_®Å∂ <≥=∞‡kQÍ KÕ~∞° "Ò`«∂, "Õ~∞° Ѩ_∞» `«∂ r=Ѩi}Ï=∂xfl „ѨÉÏè q`«O KÕâß~Ú. HÍ~ÀƒxÃÑ~¶ ã° π ^ŒâÖ◊ ’ Ta<ÕÅÅ∂, "Õ_gç ∞, `Õ=∂ Hõey# "å`å=~°}=¸ U~°Ê_®¤~Ú.
D =∂~°∞ÊʼnõΩ `«@∞ì‰Ωõ O@∂ H˘`«Î ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩ#fl r=Hõ}ÏÅ∞ H˘<åflà◊§‰õΩ JHõ¯_» UѨÙQÍ ÃÑiy# J_»=ÙÅ∞ `«~"° åuHÍÅOÖ’ ÉÁQÆ∞æ xÅ=Å∞QÍ =∂~å~Ú. LÉèÜ í ∞«
h\˜Ö’x PH˜û[<£#∞ ã¨O„QÆÇÏ≤ OK«_O» ''<Õ~åÛ~Ú——. f~°„áêO`åÖ’¡ Ö’`«∞ÖËx hà◊§Ö’ K«~åÅ ã¨OYº ÃÑiy |Å∞¡Å∂, ѨÓiÎQÍ á⁄_ç <ÕÅg∞^Œ<Õ |`«HõQÆeˆQ "≥<≥fl=ÚHõQÆÅ
~åà◊§g∞^Œ fQÆÅÖÏQÍ, z#fl z#fl QÀbÅÖÏQÍ ~°H~õ H° ÍÅ PHÍ~åÖ’¡ Wq qѨs`«OQÍ „áê}∞Å∂ Pq~°ƒùqOKå~Ú. `«∂hQÆÅ=O\˜ Zyˆ~ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ
48 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. ~°=∂~°q∞ 27 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ÃÑi‡Ü«∞<£ ^ŒâÖ◊ ’ Éè∂í YO_®Åhfl
XHõ>ˇÿ¿ÑOlÜ«∂QÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. L`«Î~å~°÷QÀà◊OÖ’ ÃÑ·<£=O\˜ =$H∆ÍÅ∞ "≥Ú^Œ@QÍ
ѨÙ\Ïì~Ú. <ÕÖÏ, ã¨=Ú„^•Å∂ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ@∞ì# ~°∂áêO`«~O° K≥O^Œ_O» `À r=~åt K≥ÑÙ¨ ÊHÀ^Œy#
™ê÷~ÚÖ’ JO`«iOK«_»O `˘e™êiQÍ [iyOk. Ju„áêp#"≥∞ÿ# ¿ÑeÜ≥∂*’~ÚH±
=∞ǨÜ«ÚQÆO =Úyã≤Ok.
HÍÅO QÆ_∞» ã¨∂<Î Õ LOk. r=Ѩi}Ï=∞O H˘#™êQÆ∞`«∂<ÕLOk. ^•^•Ñ¨Ù 22.5
HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ<å\˜ "≥∞™È*’~ÚH± =∞ǨÜ«ÚQÆOÖ’ „>ˇÜ ÿ ∂« ã≤H± ^Œâ◊ "≥Ú^Œ\k˜ . WO^Œ∞Ö’
¿ÑOlÜ«∂ ~Ô O_»∞QÍ pe, L`«~Î å# Öψ~+≤Ü∂« , ^ŒH} ∆˜ Ï# =∞m§ QÀO_®fi<åÖÏO_£ J<Õ
Éèí∂ÉèÏQÍÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. Wk ~åHõ∆ã≤|Å∞¡Å HÍÅO. `˘eQÍ `åÉËà◊¥§, H©∆~°^•Å∂
ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. U 17 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"≥∂ "≥Ú^ŒÖˇÿ# A~åã≤H± ^Œâ◊Ö’
L`«~Î J° \Ï¡O\˜H± =∞Ǩã¨=Ú„^ŒO "≥_Å» ∞Ê J~ÚOk. ^ŒH} ∆˜ J\Ï¡O\˜H± =∞Ǩã¨=Ú„^ŒO
U~°Ê_çOk. <ÕÅg∞^Œ ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å^Õ ~å[ºO. Pk=∞*Ïu Ѩ‰Ω∆õ Å∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. Ñ‘`Å« ∂,
~˘Ü«∞ºÅ=O\˜ „áê}∞Å∞ ÃÑ~°Q™Æ êQÍ~Ú. ã¨∞=∂~°∞ 10 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« „ÔH>Ë+㨠π
^ŒâÖ◊ ’ L`«~Î J° "≥∞iHÍÖ’ ~åH© Ѩ~fi° `åÅ∞ ÖËKå~Ú. Wk JO`«=∞ÜÕ∞<å\˜H˜ ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å∂,
J<ÕHõ W`«~„° áê}∞Å∂ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú. ѨÓÅ"≥ÚHõ¯Å Pq~åƒù=O
[iyOk.
6.5 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« #∞Oz 25 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÅ„H˜`Ñ« Ù¨ =∞^躌 HÍÅOÖ’
L`«~Î J° "≥∞iHÍ YO_®xH©, Ü«¸~°Ñ‰π Äõ LO_ç# ÅOÔH `≥yáÈ~ÚOk. L`«~Î ,° ^ŒH} ∆˜
J"≥∞iHÍʼnõΩ ã¨O|O^èŒO U~°Ê_çOk. D ã‘<À*’~ÚH± =∞ǨÜ«ÚQÆOÖ’ <ÕÅg∞^•,
ã¨=Ú„^•Ö’¡#∂ <Õ_∞» =∞#‰õΩ `≥eã≤# „áê}˜HÀ\˜ Pq~åƒù=O [iyOk. Wk H©~∆ ^° •Å
Ü«ÚQÆO. QÆ`« 25 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åŠѨi}Ï=∂Å#∞ QÆ=∞x¿ãÎ J<ÕHõ Ç≤Ï=∞Ü«ÚQÍÅ∞
=zÛáÈ~Ú# ~°∞A=ÙÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. =∞^茺, ^ŒH˜∆}τѶ≤HÍ, K≥ÿ<å, *Ï"å "≥Ú^ŒÖˇÿ#
„áêO`åÖ’¡ =∞x+≤ ѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ ^•ifã≤# r"åÅ∞ Pq~°ƒqù OKå~Ú. D ã¨OѶ∞¨ @#Ö’¡
=∞x+≤ ѨÙ@ì_»O J<Õk HÍHõ`åmÜ«∞OQÍ, J<ÕHõ Ü«∂^Œ$zÛùHõq+¨Ü«∂ŠѶ¨e`«OQÍ
[iyO^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ .
=∞ǨÜ«ÚQÆO ^Œâ◊ â◊HOõ ÅHõÅ∆ ã¨O.
ã‘<À*’~ÚH± xÜ≥∂r<£ ǨϟÖÁã‘<£ 0.1-- 0
Ѩ~¡ Ú™⁄ìã<‘ £ 18 - 0.1
ѨÜ
¡ Ú≥ ã‘<£ 53 -- 18
=∞Ü≥Úã‘<£ 230 -- 53
¿ÑeÜ≥∂r<£ FeQÀã‘<£ 340 -- 230
DÜ≥Úã‘<£ 560 -- 340
¿ÑeÜ≥Úã‘<£ 660 -- 560
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 49
r=Ѩi}Ï=∞O PyáÈÖË^∞Œ . h\˜Ö’ ѨÙ\˜#ì r=~åt „Hõ=∞OQÍ ~°H~õ H° ÍÅ Ñ‘`Å« ∂,
KÕѨÅ∞QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂áÈ~ÚOk. WѨÊ\˜H© h\˜Ö’ ÃÑiˆQ =$Hõ∆*Ï`«∞Ö’¡ âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
„áêp#"≥ ∞ ÿ # "Õ " À, P^è Œ ∞ xHõ " ≥ ∞ ÿ # q U"À QÆ ∞ iÎ ã ¨ ∂ Î < Õ L <åfl~° ∞ . WO`« H ÍÅOQÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂=ã¨∞#Î fl „áê}∞Ö’¡ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ ÉÏH©iì Ü«∂#∞Oz „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ uq∞OQÆÅO
^•HÍ Jxfl\˜Ö’#∂ XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ r=Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. r=~åt UHõ`åfixH˜ ~°∞A=Ù
W^Õ. r=„Ѩ„H˜Ü«∞ʼnõΩ ^•ifã≤# Ѩ^•~°÷O Ô~ÿÉ’#∂ºH˜¡~ÚH±Pã≤_£ J#|_Õ P~üZ<£U
J~ÚLO@∞O^Œx H˘O^Œ~∞° âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ ∞ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞.
P~ü Z <£ U =∞# [#∞º=ÙÖ’¡ =ÚYºáê„`« # ∞ x~° fi Ç≤ Ï ã¨ ∞ Î O k. J#∞"≥ ÿ #
"å`å=~°}OÖ’, L#fl ~°™êÜ«∞xHõѨ^•~å÷Å#∞Oz `«#‰õΩ HÍÑ‘Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ
QÆey# ™ê=∞~°ºO÷ nxH˜ LOk. XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ P~üZ<£U „áÈ\©#¡ `«Ü∂« sH˜ LѨÜ∂≥ QÆ
Ѩ_∞» `«∞Ok. 20 ~°HÍÅ Jq∞<ÀPã≤_#¡» ∞OKÕ „áÈ\©#∞¡ `«Ü∂« ~“`å~Ú QÆ#Hõ Pk=∞
r=~åtÖ’ P~üZ<£U „Ѩ=ÚY"≥∞#ÿ kQÍ LO_çLO_®e. W@∞=O\˜ Ѩi}Ï=∂Å∞ qâ◊fiOÖ’
ZHõ¯_≥<ÿ å [iˆQ J=HÍâ◊O LOk.
r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«O J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åÅO>Ë XHõ *Ïu„áê}∞Å [<åÉèÏ#∞ XHõ
„Ѩ`ÕºHõã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ QÆ∞iÎOKåe. g\˜Ö’ „Ѩu„áê}˜H© `«=∞`«=∞ „Ѩ`ÕºHõ ÅHõ∆}Ï
Å∞O\Ï~Ú. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ [#∞º=ÙÅ x~å‡}O "å\˜ â◊s~åÖ’¡ LO@∞Ok. „áê}˜
rq`«HÍÅOÖ’ ^•x â◊s~°x~å‡}OÖ’ =∂ˆ~Êg∞ [~°Q^Æ ∞Œ . Z\ÁpÛ „áê}∞Å [<åÉèÏ
"≥Ú`«OÎ QÍ Ñ¨i}Ï=∞O K≥O^Œ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ ~°H~õ H° ÍÅ [#∞º=ÙÅ∞#fl „áê}∞Å x+¨ÊuÎÖ’
=∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ WOQÆO¡ _£Ö’
áêi„âßq∞Hõ qѨ¡=HÍÅOÖ’ PqiÜ«∞O„`åÅ∞ qѨs`«OQÍ "å_»_»O =Å¡ K≥@¡hfl
=∞ã≤ÉÏiáÈÜ«∂~Ú. #Å¡|_»¤ K≥@É¡ ’^≥Åg∞^Œ "åe# `≥Åx¡ ã‘`åHÀH zõ ÅHõÅhfl Ѩ‰Ω∆õ Å
HõO@|_ç "å\˜H˜ PǨ~°O J~ÚáÈÜ«∂~Ú. ^•O`À JѨÊ\˜=~°‰Äõ 2 âß`«O =∂„`«"∞Õ
LO_ç# #Å¡x ã‘`åHÀHõzÅHõÅhfl Kå=‰õΩO_® q∞yÖÏ~Ú. `«fi~°Ö’<Õ `≥Å¡x=hfl
K«zÛáÈ~Ú #Å¡x"å\˜ [<åÉèÏ ÃÑiyOk. JO`«=∂„`å# `≥Åx¡ q ѨÙ@ì_O» ѨÓiÎQÍ
PyáÈ~ÚO^Œx HÍ^Œ∞. ÉÏǨϺѨiã≤`÷ ∞« Å#∞|\˜ì r=Ѩi}Ï=∞O WÖψQ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
x[O K≥áêÊÅO>Ë nxfl r=Ѩi}Ï=∞O J#‰õΩO_® <åK«∞~°Öò ÃãÖˇH<∆õ ,£ ÖË^• „ѨH$õ u
x~°fiÇ≤ÏOKÕ Ui"Õ`Q« Í QÆ∞iÎOKåe.
âßs~°H=õ ∂~°∞ÊÅhfl r=Ѩi}Ï=∂xH˜ „ѨfHõÅ∞ HÍ"åÅxÖË^∞Œ . L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
=∞x+≤ ã¨QÆ@∞ Ѩi=∂}O =Ú#∞Ѩ\ ˜Hõ<åfl ÃÑiyOk. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O D<å_»∞
KåÖÏ=∞OkH˜ áœ+≤Hì Põ Ǩ~°O ÅaèOK«_=» ¸, ^•x „áê=ÚYº`«x P^è∞Œ x‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOK«
_»=¸#∞. Wk r=Ѩi}Ï=∞O=Å¡ Hõey# =∂~°∞Ê HÍ^Œ∞. WÖÏO\˜ ÅHõ∆}ÏÅhfl
50 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=Oâß#∞QÆ`O« QÍ ã¨O`«uH˜ JO^Œ∞`åÜ«∞x K≥Ñʨ ÖËO. JÖψQ r=Ѩi}Ï=∞O „Ѩu™ês
âßs~°H=õ ∂~°∞ÊÅ∞ HõeyOKåÅx‰õÄ_® ÖË^∞Œ . H˘xfl Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ ^•x=Å¡ XHõ~H° Oõ „áê}∞Å∞
`«H¯˜ #"å\˜H<õ åfl Z‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’ L`«ÊuÎ HÍ=K«∞Û. Ѩi}Ï=∞O JO>Ë Jaè=$kú Jx
‰õÄ_®HÍ^Œ∞. XHõ Ѩiã≤÷uÖ’ J#∞‰õÄÅO J~Ú# âßs~°Hõ=∂~°∞ÊÖË P Ѩiã≤÷`«∞Å∞
=∂iáÈQÍ<Õ „Ѩu|O^èŒHÍÅ∞ HÍ=K«∞Û. [O`«∞=ÙÅ∞ =∂iáÈ=Ù, Ѩiã≤÷`«∞Å#∞|\˜ì
ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞¡ [~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú.
„áê}∞Å∞ Ѩiã¨~åÅ=Å¡ „ѨÉèÏq`«O HÍ=_»O`À J~ÚáÈ^Œ∞. "å\˜=Å¡
Ѩiã¨~åÅ∞‰õÄ_® „ѨÉÏè q`«O J=Ù`å~Ú. Jq `«=∞K«∞@∂ì L#fl Ѩ^•~å÷Ö’¡Oz PǨ~°O
Ñ‘Å∞Û‰õΩO\Ï~Ú. =º~å÷efl qã¨i™˚ êÎ~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ "≥ÚHõ¯Å∞ =kÖË PH˜û[<£ "åÜ«Ú"Õ
[O`«∞=ÙʼnõΩ „áê}Ï^è•~°O. [O`«∞=ÙÅ∞ qã¨iO˚ z#k "≥ÚHõ¯Å‰õΩ Z~°∞=Ù J=Ù`«∞Ok.
`˘e<å\˜ ã¨=Ú„^ŒK~« åÅ∞ K«zÛ h\˜ J_»∞QÆ∞‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩ<åflHõ "å\˜ ÃÑO‰õΩÖ’¡x HÍe¬Ü∞« O,
HÍ~˘ƒ<Õ@∂¡ ã¨=Ú„^Œ[ÖÏÅ ÅHõ} ∆ ÏÅx =∂~åÛ~Ú. W=hfl „ѨH$õ uÖ’ Ü«∂O„uHõOQÍ,
x~°O`«~O° [iˆQ Éè∫uHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å∞. =∞x+≤*Ïu ‰õÄ_® g\˜ Ѷe¨ `«OQÍ Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛ#^Õ.
Éè∂í q∞x UÅ_®xH˜ =∞x+≤x Z=~°∂ `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« ºÖË^xŒ =∞#O QÆ∞iÎOKåe. Éè∫uHõ"å^ŒO
q=~°}xã¨∞OÎ k. P^蕺u‡Hõ„Ѩ=K«<åÅ∞ JÜ≥∂=∞Ü«∂xfl ÃÑOK«∞`å~Ú.
16. Ѩi}Ï=∂Ö’¡ ~°HÍÅ∞
=∂#=*Ïu Ѩ i }Ï=∞OÖ’ r=Ѩ i }Ï=∂xH˜ 㨠O ÉOkè O K« x J<Õ H õ
JOâßÅ∞<åfl~Ú. r=Ѩi}Ï=∞O „Ѩ^•è #OQÍ [#∞º=ÙÖ’¡ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ [iˆQ =∂~°∞ÊÅ
g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ∞» `«∞Ok. „áê}∞Ö’¡ P#∞=OtHõOQÍ, "å~°ã`¨ fi« OQÍ `«~"° åu`«~åʼnõΩ
JO^Õ âßs~°Hõ=∂~°∞ÊÖ’¡ JѨÊ\˜ "å`å=~°}ÏxH˜ ã¨iѨ_Õ"Õ q∞QÆ∞Å∞`å~Ú. |uH˜#
„áê}∞Ö’¡ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ ÅHõ} ∆ ÏÅhfl áÈQÆ∞Ѩ_ç |ÅѨ_`» å~Ú. `«~∞° =Ú`«∞#fl ѨÙeHõ<åfl
"ÕQOÆ QÍ Ñ¨iQÔ `«ÖÎ xË lOHõ |`«H^õ ∞Œ . HÍh lOHõʼnõÄ, ѨÙÅ∞ʼnõÄ `«y# âßs~°HÅõ Hõ}
∆ ÏÅ∞
U~°Ê_»_®xH˜ "ÕÅH˘nÌ ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ\ Oì˜ k. P^è∞Œ xHõ=∂#=ÙÅ∞ Pq~°ƒqù Oz QÆ\ Qì˜ Í
2 ÅHõÅ∆ Uà◊√§‰õÄ_® HÍÖË^∞Œ . `«H¯˜ # [O`«∞=ÙʼnõÄ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ =ÚYº"≥∞#ÿ `Õ_®
Uq∞@O>Ë =∞x+≤ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤u÷ HÔ <· å, "å`å=~°}ÏxÔH<· å `«@∞ìHÀQÆÅ_»∞. Hˆ =ÅO
`«# âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅg∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ‰» Ωõ O_® Z^Œ∞~°Ü∞Õ „Ѩuã¨=∞㨺‰õÄ `≥eq`Õ@Å`À
U^À XHõ LáêÜ«∞O HõxÃÑ@ìQÅÆ _»∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ =∞#∞+¨µÅ rq`åÅ∞ `«H¯˜ # „áê}∞ÅHõ<åfl
`«fii`«"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊʼnõΩ Ö’#Ü«∂~Ú. "åi „Ѩ=~°#Î ‰õÄ_® Ѩiã≤`÷ ∞« Åx|\ì̃ =∂~°∞`«∂
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 51
=zÛOk. ѨÙ@∞ìH#õ ∞|\˜ì =zÛ# ã¨ÇϨ *Ï`«O (W<£ãOì≤ H±) WO^Œ∞‰õΩ ã¨iáÈÖË^∞Œ . ã¨O™ê¯~°O
J=ã¨~°"≥∞ÿOk. „ѨHõ$u=Å¡ =∞#∞+¨µÅ∂, =∞#∞+¨µÅ=Å¡ "åi Ѩiã¨~åÅ∂ "ÕQÆOQÍ
=∂~°∞ÊÅ ‰õΩ QÆ∞iHÍ™êQÍ~Ú. ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞QÍ rqã¨∞#Î fl =∞#∞+¨µÅ=∞^蕺, "åiH©,
„ѨHõ$uH©=∞^蕺 ~°Hõ~°HÍÅ H˘`«Î Ѩiã≤÷`«∞Å∞ `«ÖˇuÎ#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ "å\˜H˜ `«y#@∞ìQÍ
ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ =∂~°∞ÊÅ∞ [~°QÍÅO>Ë JK«ÛOQÍ r=Ѩi}Ï=∞Og∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ †
JÖÏ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ ‰õÄ_®. „ѨH$õ uH˜ aè#flOQÍ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =∂#=rq`åÖ’¡ "åi „Ѩ=~°#Î #∞
âßã≤OKÕ xÜ«∞=∂Å∞‰õÄ_® Hõ$„u=∞OQÍ ~°∂á⁄O^ŒHõ `«Ñʨ ÖË^∞Œ . ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ „¿Ñ~°}ÖÏ¡
H͉õΩO_® JÅ"å@¡#∞ ã¨$+≤Oì K«∞HÀ=_»O=Å¡ =∞#∞+¨µÅ „Ѩ=~°#Î [\˜ÅO HÍ=_»O "≥Ú^ŒÖ,·ˇ
ã¨O㨯 $uH©, <åQÆiHõ`‰« Äõ J^Õ <åOk J~ÚOk. D ^èÀ~°}˜ "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∂<Õ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ,
`«H¯˜ # „áê}∞ʼnõÄ=∞^躌 U~°Ê_ç# `Õ_®Åhfl Ju"ÕQOÆ QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂áÈÜ«∂~Ú. ™ê=∂lHõ,
ã¨O㨯 $fѨ~O° QÍ [iˆQ Ѩi}Ï=∂Å∞ r=Ѩi}Ï=∞OHõ<åfl KåÖÏ `«fi~°QÍ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
`˘e=∂#=ÙÅ∞ „ѨH$õ u`À áÈ~å_ç [~ÚOz#"å~°∞. D áÈ~å@O Z<Àfl `«~åÅ
áê@∞ [iˆQ@@∞=O\˜k. JO^Œ∞Hõx `å=Ú <Õ~∞° Û‰õΩ#fl^ŒO`å "å~°∞ `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ã¨=∂Kå~°OQÍ#∂, ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞QÍ#∂ JOkã¨∂=Î KåÛ~°∞. D „ѨÑO¨ K«*Ï˝#"Õ∞ `˘e q*Ï˝#O
J~ÚOk. =∞ˆ~ „áê}˜H© ™ê^躌 OHÍx =∂#=ã¨O㨯 $uÖ’ W^˘Hõ =ÚYº"≥∞#ÿ JOâ◊O.
HÍx D „Hõ=∞OÖ’ ~ÀQÍÅ∂, =Úã¨e`«#=¸, Kå=Ó =ÔQ~· åÅ QÆ∞iOz‰õÄ_® "å~°∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O`À H˘xfl ÉèÜ í ∂« ʼnõΩ‰õÄ_® Ö’#=Hõ `«Ñʨ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ H˘xfl =∂#ã≤Hõ
|ÅÇ‘Ï#`«Å∂, f~°x ã¨O^ÕǨÅ∂‰õÄ_® `«Öˇ`«Î™êQÍ~Ú. „‰õÄ~°OQÍ, JxtÛ`«OQÍ
JxÑ≤ã∞¨ #Î fl „ѨÑO¨ K«OÖ’ `«=∞ LxH˜H˜ J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å „Ñ¨=∂^•Å∞ Z^Œ∞~°=Ù`«∞#fl@∞ìQÍ
"åiH˜ JxÑ≤OzOk. nxH˜ `À_»∞QÍ "åi J=QÍǨÏ#‰õΩ =zÛ# HÍ~°ºHÍ~°}ã¨OÉO^è•Å#∞
|\ì̃ K«~åK«~° „ѨÑO¨ Kåxfl #_çÑO≤ KÕ â◊HxÎ̃ QÆ∞iOz‰õÄ_® "å~°∞ Ü≥∂zOK«™êQÍ~°∞.
~°∞`«∞=ÙÅ =∂~°∞ÊÅ#∂, ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å Hõ^ŒeHõÅ#∂, "å#Å∂, =~°^ŒÅ∂, Hõ~°∞=Ù
HÍ@HÍÅ#∂ xÜ«∞O„uã¨∞Î#fl^≥=~°∞? Éèí∂q∞h, `«=∞ `≥QÆÅ =∞OzK≥_»¤Å#∂,
Ѩâ√◊ ã¨OѨ^#Œ ∂ HÍáê_»∞`«∞#fl ^≥=~°∞? K«zÛáÈÜ«∂Hõ =∞#∞+¨µÅˆH=∞=Ù`«∞Ok? WÖÏO\˜
ã¨"åÅHõ∆ ã¨O^ÕǨÅ∞ `«ÖˇuÎ#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ `˘e=∂#=ÙÅ∞ `«=∞‰õΩ J~°÷"≥∞ÿ#O`«=~°‰õÄ
q=~°}Å#∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. „ѨH$õ uâ◊‰Ωõ ÅÎ hfl `«=∞ÃÑ· Hõ~∞° }˜¿ãÎ =∞Ozh,
HÀѨ"Ú≥ ¿ãΠǨxh Hõey™êÎÜ∞« x J#∞‰õΩ<åfl~°∞. Jwfl, "åÜ«Ú^Õ=Ù_»∂, =~°∞}^Õ=Ù_»∂
Jx ^Õ=`«Å‰õΩ ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. K≥@#¡ ∂, ѨÙ@ìÅ#∂, [O`«∞~°∂áêÅ#∂ ѨÓlOKå~°∞.
XH˘¯Hõ¯ `≥Q‰Æ Äõ XH˘¯Hõ¯ P~å^躌 ^Õ=`«=O\˜ [O`«∞=Ù zǨÏflOQÍ LO_Õk. =∞#^ÕâO◊ Ö’
<åQÆ*Ïu"å~°∂, ѨÙ~å}ÏÖ’¡ â◊√#‰õΩ_ç H˘_»∞‰õΩ â∫#‰õΩ_ç „Ñ¨™êÎ=<å, ZÅ∞Hõg∞^Œ ã¨"ås
52 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
KÕ¿ã `˘O_»OQÆÅ q<åÜ«∞‰õΩ_»∂, =â◊Ѩ~°∞K«∞‰õΩ#fl áê=ÚÅ#∞ "≥∞_»Ö’ "Õã¨∞‰õΩx
^Œ∞#fláÈ`«∞<≥Hˆ ¯ t=Ù_∂» WÖÏ J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å [O`«∞=ÙÅ zǨflÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. W@∞=O\˜
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ =∞ÖËãÜ ≤ ∂« , P¢¿ãeì Ü«∂, L`«~Î J° "≥∞iHÍ, yh "≥Ú^ŒÖ#·ˇ „áêO`åÖ’¡x
`≥QÆÅ PKå~åÖ’¡‰õÄ_® Hõ#|_»`å~Ú. D [O`«∞=ÙÅ P~å^èŒ#Ö’ =ÚYºÉèí∂q∞Hõ
ëê=∂#∂¡, QÆ}ÏKå~°∂¡ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ P\qHõ ѨÓ*Ï~°∞Å^Õ. 30"ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`"« ∞Õ
pHõ\ ˜QÆ∞ǨÏÖ’¡ [O`«∞=ÙÅ ÉÁ=∞‡Å∞ wã≤, "å\˜ ã¨g∞ѨOÖ’ `«ÃÑÊ@∂¡, K«Ñ¨Ê@∂¡
=∂~°∞"≥∂Qˆ @∞ìQÍ H˘_»∞`«∂ Pk=∞`≥QÅÆ ∞ ѨÓ[Å=O\˜q x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°x `≥Å∞™ÈÎOk.
JÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ "åiH˜ Hõ#|_Õ ^Œ$âߺÅ∂, q#|_Õ K«ÑÙ¨ Êà◊¥§ "åi "≥∞^Œà§◊ g∞^Œ
f„="≥∞ÿ# „ѨÉèÏ=O HõeyOzLO\ÏÜ«∞h, JfO„kÜ«∞, JÖ∫H˜Hõâ◊‰õΩÎÅ QÆ∞iOz#
Jã¨Ê+ì̈ÉÏè =#Å∞ P Ü«ÚQÆOÖ’<Õ "≥Ú^ŒÖL·ˇ O\ÏÜ«∞h K≥Ñʨ =K«∞Û.
W=hfl âßs~°Hõ=∂~°∞ÊÅ`À ã¨O|O^èŒO ÖË#@∞=O\˜ `˘e™ê=∂lHõ Ѩi}Ï
=∂Å∞. JѨÊ\˜ „Ѩ[Å =∞#ã¨∞Ö’¡ `«Öuˇ #Î @∞=O\˜ J<ÕHõ ã¨O^ÕÇ¨ ʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞
"≥`∞« ‰õΩ¯<Õ „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞. Hõ#|_»x â◊‰Ωõ ÅÎ QÆ∞iOz# `˘e <≥~· ∂° ѨºÉèÏ=#Å∞ `«~∞° "å`«
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ =∞`åʼnõΩ ™Èáê<åÅ∞QÍ ~°∂á⁄O^•~Ú. ~ÀA"ås rq`åÖ’¡ J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å
Z^Œ∞~°Ü∞Õ ã¨=∞㨺Å#∞ ã¨=∞+≤Qì Í Z^Œ∞~˘¯<Õ „ѨÜ∞« `åflÅ ~°∂ѨOÖ’ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ P\qHõ
ѨÓ[Å∂, `«O`«∞Å∂, XHõ ѨÓ*Ïi=~åæxfl ã¨$+≤ìOKå~Ú. „ѨHõ$uâ◊‰õΩÎÅ#∞ =∞Oz
KÕã¨∞HÀ=_»O, `«=∞ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# HÀiHõÅ#∂, J=ã¨~åÅ#∂ "å\˜H˜ UHõHõ~~î°O`À
`≥eÜ«∞*ˇÜ∞« º_»O ("≥Ú^Œ\’¡ n#OQÍ Ü«∂zOz, „áêi÷OKÕ ^èÀ~°}˜ LO_ÕkHÍ^Œ∞. JO^Œ~∂°
ZÅ∞ÔQuÎ QÆ\ Qì˜ Í Ñ≤Å=_»O=O\˜^)Õ D `«O`«∞Ö’ ÉèÏQÍÅ∞QÍ LO_Õ=x TÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
D ã¨=∞+≤ì `«O`«∞Å=Å¡ z#flz#fl `≥QÅÆ ∞QÍ rqã¨∞#Î fl =∞#∞+¨µÖ’¡ SHõ=∞`«ºO ÃÑiyOk.
ZO`« „áê^äŒq∞Hõ~°∂ѨOÖ’ L#flѨÊ\˜H© =∞`«=∞<Õk JÅÊã¨OMϺ‰õΩÅ∞QÍ L#fl"åix
‰õÄ_»Q\Æ ì̃ |Å"≥∞#ÿ â◊HQÎ̃ Í `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« ºQÆÅ^Œ∞. `˘e=∂#=ÙÅ q+¨Ü∞« OÖ’‰õÄ_® J^Õ
[iy LO_®e. P HÍ~°}OQÍ W`«~`° Q≥ ÅÆ `ÀQÍx, JÅqHÍ#@∞=O\˜ „ѨH$õ uâ◊‰Ωõ ÅÎ `ÀQÍx
`« ŠѨ _ » _ ®xH˜ "åiH˜ ™êǨ Ï ã¨ O Hõ e yLO@∞Ok, P^è Œ ∞ xHõ Ü « Ú QÆ O Ö’ ‰õ Ä _®
ǨÏ~°ÇϨ ~°=∞Ǩ^Õ= "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ~°}x<å^•Å∞ Ããx· ‰õΩʼnõΩ ã¨∂ÊùixÎ =fi_»O =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞
Hõ#Hõ „áê^äqŒ ∞Hõ ™ê÷~ÚÖ’ =∞`«O =∞#∞+¨µÅ#∞ UHõO KÕ¿ãLO@∞Ok. ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’x
=º‰õΩÅÎ =∞^躌 U~°Ê_ç# ÃÑiy# SHõ=∞`«ºO =∞#∞+¨µÅ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ ÉÏQÍ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ _» O» `À
W@∞=O\˜ ™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∂Å∞ JO`«HOõ `«‰Äõ |ÅѨ_Lç O\Ï~Ú. =∞Op, K≥_∂» ,
Ѩ#∞ÅÖ’ K≥Ü«∞º^Œy#g, K≥Ü«∞ºQÆ∂_»xg, q^èŒ∞Å∂, ÉÏ^茺`«Å∂, <Õ~åÅ∂, tHõ∆Å∂
Jxfl\˜Q∞Æ iOp „Ѩ[Å∞ „Hõ=∞OQÍ x~°Ü ‚ ∂« Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩxLO\Ï~°∞.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 53
"≥Ú^Œ@ <À\˜=∂@QÍ#∂, eÑ≤ "≥Ú^ŒÅÜ«∂Hõ „QÆO^ä•Å~°∂ѨOÖ’#∂ D PKå~å
Åhfl `«~°"åu `«~åʼnõΩ JOkOK«|_®¤~Ú. Hõ^äŒÅ∂, QÍ^äŒÅ∂, ѨÙH˜¯\˜Ñ¨Ù~å}ÏÅ∂,
âßã¨<åÅ∂, x|O^èŒ#Å∂ WÖÏ ~°Hõ~°HÍÅ ~°∂áêÖ’¡ =∂#=ÙÅ∞ áÈQÆ∞KÕã¨∞‰õΩ#fl
q*Ï˝#=∞O`å ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å~°∂ѨOÖ’ „áêK«∞~°ºO á⁄O^Œ™êyOk. =∞#∞+¨µÅ â◊s~åÖ’¡
[#∞ºÑ¨ ~ ° O QÍ xH˜ ∆ Ñ ¨ Î " ≥ ∞ ÿ L#fl 㨠= ∂Kå~° O `ÀÉÏ@∞ "åi PÖ’K« # Ö’¡ # ∂,
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Ö’¡#∂, ѨÙãÎ̈HÍÅ∂ =ÔQ~· åÖ’¡#∂ Z<Àfl q+¨Ü∂« Å∞ áÈQÆ∞Ѩ_™» êQÍ~Ú. Wk
™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∂ʼnõΩ HÍ~°}O J~ÚOk. Ju `«‰Ωõ ¯==º=kèÖ’ [iˆQ D =∂~°∞ÊÅ∞
JK«ÛQÍ r=âß„™êÎxH˜ ã¨O|OkèOz# Ѩi}Ï=∂Å#∞ KåÖÏ=~°‰Ωõ "≥#H˜¯ <≥>âìË ß~Ú.
rq`åÅ∞ ~å#∞~å#∞ P^è∞Œ xHõO HÍ=_»O`À â◊s~åÅ∞ JO`« ^Œ$_èO» QÍ LO_»=Åã≤#
J=ã¨~O° `«yOæ k. JO^Œ∞=Å¡ =Ú#∞Ѩ\ `˜ À áÈe¿ãÎ P^è∞Œ xHõ=∂#=ÙÅ∞ HÍã¨Î <åE‰õΩQÍ
`«Ü∂« ~°Ü∂« ~°∞. JÖψQ "åi "≥∞^Œ_∞» Ö’ KåÖÏ Jaè=$kú [iyOk. Wq`«Ñʨ `«H¯˜ #
=∂~°∞ÊÅhfl ã¨=∂[Ѩ~°OQÍ<Õ [iQÍ~Ú. WO^Œ∞Ö’ =∞`«O, rq`«O QÆ∞iOz#
<≥~· ∂° ѨºÉèÏ=#Å áê„`« KåÖÏLOk.
"≥Ú`«OÎ g∞^Œ =∞`«ÉÏè =#Å∞ „áêp#HÍÅOÖ’ =∂#=ÙÅ rq`åÅ#∞ ã¨OѶ∞¨ \˜`O«
KÕã≤ "åix =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞HÔ o§#ѨÊ\˜H© "å\˜H˜ P^è•~°"∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ#Åhfl `«ÑÙ¨ ÊÅ
`«_H» Qõ Í, JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ<Õ LO_Õq. Z=iH˜ `Àz#@∞ìQÍ "å~°∞ q=~°}Å∞ W=fi_»O`À
qq^èŒ ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞ J=ÅOaOz# =∞`åÅ=∞^躌 qÉè^Ë •Å∂, q^ÕfiëêÅ∂ `«Ö`ˇ HΫ õ
`«Ñʨ ÖË^∞Œ . qq^èŒ =∞`«„QÆO^ä•Å =∞^躌 #∞O_Õ `Õ_®ÖË HÍHõ, QÆ`O« Ö’ ~åã≤ÃÑ\˜#ì q+¨Ü∂« Å
QÆ∞iOz Z=iH˜ J#∞"≥#· Ѩ^uúŒ Ö’ "å~°∞ q=~°}Å∞ W=fi_»O‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. =∞#
„áêp#™êÇ≤Ï`«º"≥∞#ÿ "Õ^•Ö’¡ JѨÊ\˜ „Ѩ[Å∞ L^ŒÇϨ iOz# PǨ~°O, QÀ=ÙÅ=O\˜
™ê=∂#º Ѩ^•Å‰õΩ `«~"° åu HÍÅOÖ’ JѨÊ\˜ áêÅHõ=~åæʼnõΩ J#∞‰õÄeOKÕ q^èOŒ QÍ
qѨs`«"∞≥ #ÿ , qz„`«"∞≥ #ÿ P^蕺u‡Hõ^Àè ~°}Ö˜ ’ q=~°}Å∞ W=fi|_®¤~Ú. "≥Ú^Œ@ =∂#=ÙÅ
"Õ∞^è㌠∞¨ û‰õΩ Ѩ^∞Œ #∞ÃÑ\ì̃# =∞`«ÉÏè =#ÖË `«~"° å`« „Ѩu|O^èHŒ ÍÅ∞ HÍ™êQÍ~Ú.
x~å‡}Ѩ~O° QÍ#∂, <å_»∞Ö’¡ [iˆQ „Ѩ„H˜Ü∞« ÅѨ~O° QÍ#∂ =∞#∞+¨µÅ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ
H˘xfl Ѩiq∞`«∞Å∞<åfl~Ú. XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å ^èÀ~°}˜ "≥Ú^ŒÅÜ«∂Hõ =∞#∞+¨µÅ∞
^•xfl ã¨∞Å∞=ÙQÍ =∂~°∞ÛHÀÖË~∞° . ZO^Œ∞HõO>Ë [#∞º=ÙÖ’¡ H˘`«~Î H° ÍÅ∞ ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å=_®xH˜
KåÖÏHÍÅO Ѩ_»∞`«∞Ok. HÍx ã¨=∂[OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∂, PÖ’K«#Ö’¡ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ
U~°Ê_»=Åã≤# Ѩi=~°#Î Å∂ KåÖÏ `«fi~°QÍ J=ã¨~=° ∞ø`å~Ú. "å\˜H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
„Ѩ[Å∞ `«=∞ "≥Y· ix "≥O@"≥O@<Õ =∂~°∞ÛHÀÖË~∞° . JO^Œ∞KÕ`« ™ê=∂lHõ Ѩi}Ï=∂Å
HÍ~°}OQÍ<À, ã¨=∂[OÖ’ PkèÑ`¨ º« O =∂~°_O» =Å¡<À H˘`«Î =∞`«O U^≥<· å `«Öuˇ #ΠѨÊ\˜H©
54 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
„Ѩ[ʼnõΩ áê`« "åã¨#Å∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ áÈ=Ù. H˘`«Î Ѩ^`ÌŒ ∞« ʼnõΩ JÅ"å@∞ Ѩ_Ö» xË „Ѩ[Å∞
™ê=∂lHõOQÍ Z<Àfl W|ƒO^Œ∞ʼnõÄ, Ç≤ÏO㨉õÄ, Ü«Ú^•úʼnõÄ, =∂~°}Ǩϟ=∂xH©
QÆ∞iJ~Ú# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ K«i„`«Ö’ H˘Å¡Å∞. |Å=O`å# ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ =∂ˆ~Û
„Ѩ„H˜Ü«∞Å=Å¡<Õ #~°*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨ÎO Ѩ~°Ñ‘_»# Ѩ~åÜ«∞}`«fiO J~ÚOk.
ã¨=∂[„âıÜ«∞ã¨∞ûÔH· "≥Ú^ŒÖˇ·# =∞`«ÉèÏ=#Åhfl ~°HõÎáê`åxH©, ^Œ=∞#huH© HÍ~°}O
JÜ«∂~Ú. WѨÊ\˜H© =∞`åÅ∞ =∞Oz"Õ#x #=Ú‡`«∂, "å\˜x Ѩ@∞ì‰Ωõ x "Õàϧ_Õ"å~°∞
"å\˜H˜ HÍÖ^À+¨O Ѩ\ ì̃O^Œx „QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõ „Ѩu =∞`«OÖ’#∂ L#fl =∞OzÅHõ∆}ÏÅ
QÆ∞iOz <≥f,Î <À~°∂ H˘@∞ì‰Ωõ O@∂LO\Ï~°∞.
Pk=∞ Hõ=¸ºx[O „Ѩ=i÷e#¡ ã¨`º« HÍÅO JO`«"∞≥ ÿ Zxfl "ÕÅ ã¨O=`«û~åÖˇO· ^À
Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞. =º‰õΩÎÅ =∂#ã≤Hõ, ™ê=∂lHõ|ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ
^ÀÑ≤_ô =~åæÅhfl WѨÊ\˜H˜ J~Ú^•~°∞"ÕÅ Uà◊§„H˜`«"Õ∞ =∞`åÅx `«=∞‰õΩ ѨxH˘KÕÛ
PÜ«Ú^èOŒ QÍ LѨÜ∂≥ yOK«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ÏìÜ∞« x KåÖÏ=∞Ok „QÆÇÏ≤ OK«~∞° . P
`«~"° å`« [iy#=hfl =~åæÅ=∞^躌 ÃÑ`«#Î OHÀã¨O [iy# áÈ~å\ÏÖË. g\˜Ö’ W`«~°
PÜ«Ú^è•Å`Àáê@∞ =∞`« "≥~· ∞° ^蕺Å∞‰õÄ_® ѨxH˘KåÛ~Ú. Ü«∞^ä•~°„÷ ѨÑO¨ Kåxfl QÆ∞iOz#
"åã¨qÎ Hõ^$Œ HõÊ^äOŒ „Ѩ[ʼnõΩ JÅ=_»‰Ωõ O_® KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ áêÅHõ=~åæÅ∞ =¸_èq» âßfi™êÅ#∞
"å_»∞HÀ=\ÏxH˜ "≥#HÍ_»=x `≥Å∞ã¨∞HÀÖËx"å~°∞ U^À ã¨O㨯 $uh, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∂
Ѩi~°H˜∆OK«∞‰õΩO@∞<åfl=∞<Õ QÆ∞_ç¤#=∞‡HõO`À "åiH˜ =`åÎã¨∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∂LO\Ï~°∞.
g@xfl\˜H© `À_»∞QÍ P^è∞Œ xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ [iy# áêi„âßq∞HõqѨ"¡ åÅ∂, ÃÑiy# Pi÷H,õ
~å[H©Ü∞« â◊‰Ωõ ÅÎ ∂ áê`« "≥~· ∞° ^蕺Åx `«=∞‰õΩ ѨxH˘KÕÛ Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ "å_»∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
Jxfl ~°HÍÅ |∞HÍ~ÚOѨÙʼnõÄ QÆ∞i J=Ù`«∞#fl ™ê=∂#º |_»∞QÆ∞rq k‰õΩ¯`ÀK«x
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ z‰õΩ¯‰õΩO@∞<åfl_»∞. |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ náêÅ#∞ Pˆ~Ê¿ã â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ ѨxKÕã∞¨ #Î fl
„Ѩã¨∞Î`« <ÕѨ^䌺OÖ’ nxfl J*Ï˝<åO^èŒHÍ~°O J#_®xH˜‰õÄ_® ÖË^Œ∞. "Õ^•Ö’¡ Jhfl
L<åflÜ« ∞ +¨ J<Õ Ñ¨ ^ Œ ú u Ö’ ¿ÇÏ`« ∞ "å^Œ ^ è À ~° } ˜ H ˜ J_» ∞ ¤ K ≥ ¿ ÑÊ <Õ \ ˜ Ç≤ Ï O^Œ ∂
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ∞ʼnõÄ, =∞^茺ܫÚQÍÅ =∞#ã¨Î`«fiO Hõey# =Úã≤¡O KèåO^Œã¨∞ʼnõÄ,
Ѩk¿ÇÏ_À â◊`å|úOÖ’ QÔ beÜ«∂=O\˜"åi <À~°∞ <˘ˆH¯¿ãO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOz# „ÔHã· =Ψ
=∞`åkèHÍ~°‰¡ Äõ ÃÑ^ŒQÌ Í `Õ_® HõxÑ≤OK«^∞Œ .
=∞`åÅhfl ZѨÙÊ_»∞, ZÖÏ, ZO^Œ∞‰õΩ `«Ö`ˇ åÎÜ∂≥ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë Jq D ~ÀAÖ’¡
ZO^Œ∞‰õΩ x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∂≥ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. =∞`«O JÃÑO_çHû± =O\˜^xŒ Z=~À J<åfl~°∞.
=∞# â◊s~°OÖ’ ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞‰õΩ z=~° L#fl JÃÑO_çHû± XHõÑÙ¨ Ê_»∞ =∞#‰õΩ ѨxH˘KÕÛ^Œ@.
D<å_»∞ ^•x=Å¡ LѨÜ∂≥ QÆ"∞Õ g∞ ÖËHáõ ÈQÍ JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ JÃÑO_çÃã\· 㘠π "åºkèx‰õÄ_®
Hõeyã¨∂LÎ O@∞Ok. ^•xfl `˘ÅyOK«_"» ∞Õ =∞Ozk. =∞`«=∞<Õk ‰õÄ_® JO`Õ.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 55
17. á„ ê}∞Å ÅHõ}
∆ ÏÅ∞, Éè∫uHõ¿„ Ñ~°}Å∞
ÉèQí =Æ O`«∞_ç ã¨$+≤ì QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» =∂<Õ¿ã,Î „ѨÑO¨ K«OÖ’ Wxfl~°HÍÅ
„áê}∞ÖˇO^Œ∞‰õΩ ѨÙ\ÏìÜ≥∂, "å\˜H˜ Wxfl~°HÍÅ â◊s~°ÅHõ∆}ÏÅ∞ ZÖÏ U~°Ê_®¤Ü≥∂
TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. `˘e™êiQÍ Pq~°ƒùqOz#ѨÊ\˜#∞Op r=Ѩ^•~°÷=¸, r=~åj
ZѨÙÊ_»∂ Éè∫uHõѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ =∂~°∞`«∂LO_Õq. Éè∫uHõHÍ~°}ÏÅ∂,
„¿Ñ~°}Å∂ ÖˉΩõ O_® U =∂~°∂Ê [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . '^≥=· âßã¨<åÅ∞— J=∞Öˇ#· @∞ì ^•YÖÏÅ∞
ÖË=Ù. z#flz#fl q+¨Ü«∂Ö’¡‰õÄ_® Wk ã¨Ê+¨ì=∞ø`«∞Ok. ÃÑ·#∞#fl gѨÙÉèÏQÆO
=Ú^Œ∞~°∞~°OQÆ∞`À#∂, H˜Ok á⁄@ì `ÕeHõ~O° QÆ∞`À#∂ J<ÕH~õ H° ÍÅ KÕÑŨ ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O ÃÑ#· Zyˆ~ Ѩ‰Ω∆õ ʼnõΩ =Ú^Œ∞~°∞~°OQÆ∞Ö’ h\˜Ö’ D^Œ∞`«∞#fl"å\˜x
QÆ∞iÎOK«_O» Hõ+Oì̈ . "å\˜H˜ Z~° JÜÕ∞ z#flKÕÑŨ ‰õΩ H˜O^Œ D^Œ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ `ÕeHõ~O° QÆ∞
QÆ∞iÎOK«_O» Hõ+Oì̈ . Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ =Úº>Ë+#¨ =¡ Å¡ XH˘¯Hõ¯ `«~O° Ö’#∂
Z<Àfl~°HÍÅ ~°OQÆ∞Å∞#fl KÕÑŨ ∞ ѨÙ_»`å~Ú. g\˜Ö’ q∞yÖËq Z@∞=O\˜"À xˆ~tÌ OKÕq
ÉÏǨϺѨiã≤`÷ ∞« ÖË. XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ â◊s~°ÅHõ}∆ ÏÅ∞ U~°Ê_®¤Hõ J"Õ "å\˜ ã¨O`å<åxH˜ ã¨O„Hõq∞OKÕ
J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=. `«=∞#∞ `å=Ú JáêÜ«∞O#∞Oz HÍáê_»∞‰õΩO@∂, `«=∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
PǨ~åxfl `ÕeHõQÍ ã¨OáêkOK«∞‰õΩO@∂ |`«H_õ ®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ~°OQÆ∞Å∞ P KÕÑŨ ‰õΩ
^ŒHͯ~Ú. WÖÏO\˜k ÖËx KÕÑŨ ∞ JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú.
H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡ WÖÏO\˜
=∂~°∞ÊʼnõΩ =∞x+≤ „Ѩ"Õ∞Ü«∞O‰õÄ_®
LO@∞O^Œx K≥ÑÙ¨ `«∂ HÍ~ü¡ ¿ãQÆ<£ XHõ
q+¨Ü∞« O „Ѩ™êÎqOKå_»∞. [áê<£ n=ÙÖ’¡
XHõ K À@ gѨ Ù g∞^Œ ™ê=Ú~åÜü ∞
Ü≥∂^èŒ∞Å "≥ÚǨÅ _ç*ˇ·<£ Hõey#
ZO„_» H ÍÜ« ∞ Å∞ qiqQÍ
^˘~° ∞ ‰õ Ω `åÜ« ∞ @. ™ê=Ú~åÜü ∞
™ê=Ú~åÜü∞ ZO„_»HÍÜ«∞ Ü≥ ∂ ^è Œ ∞ ÅO>Ë JHõ ¯ _ç " åiH˜ ZO`À
Q“~°=O Hõ#Hõ JÖÏO\˜q ^˘iH˜#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ *ÏÅ~°∞¡ "å\˜x K«OѨ‰Ωõ O_® =∞m§ ã¨=Ú„^ŒOÖ’
=^Œ∞Å∞`å~°@. ZO„_»HÍÜ«∞Å gѨÙg∞^Œ LO_Õ =∞K«ÛÅ∞ [#∞º=ÙÅ x~å‡}Ïxfl|\˜ì
~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ ~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ O\Ï~Ú. "å\˜Ö’ H˘xfl\˜H˜ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ ™ê=Ú~åÜü∞
Ü≥∂^è∞Œ Å "≥ÚǨÅ _ç*<·ˇ £ U~°Ê_»_O» `À "å\˜ „áê}ÏÅ∞ ^ŒHͯ~Ú. W`«~° _ç*#·ˇ ∞¡#fl Ñ‘`Å« hfl
56 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 57
PǨ~°O J~ÚáÈÜ«∂~Ú. P q^èOŒ QÍ ZO`ÀHÍÅOQÍ [~°∞QÆ∞`«∂O_»@O`À D =∂~°∞¯ ÃÑ^ŒKÌ @
≥ ∞ì U `«∞á¶ê#∞=Å¡<À Ѩ_áç ÈÜ«∂Hõ ^•x h_»Ö’ WO`« HÍÅ=¸ Z^ŒQÖÆ xË QÆ_,¤ô
Ñ‘`Å« [<åÉèÏ Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑiy P ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ |ÅѨ_Õ J=HÍâ◊O HõeyOk. „ѨH$õ uÖ’ Ñ≤zÛ "≥ÚHõ¯Å∂ ZO_» `«ye UѨÙQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. "≥ÚHõ¯Å∞ =∞x+≤`À#∂ áÈ\©Ñ_¨ Q» ÅÆ =Ù.
D =∞K«ÛÅ ~°∂ѨO J<ÕH~õ H° ÍÅ∞QÍ =∂~°∞`«∂LO@∞Ok. =∞x+≤ `«# ™ê÷xHõãO¨ 㨯 $ux "å_»‰Ωõ O_® áê_»∞ÃÑ>Ëãì #≤ Wà◊§Ö’H˜ "≥ÚHõ¯Å∂, fQÆÅ∂ ÃÑiy JÅ∞¡HÀ=_»O =∞#‰õΩ
|\ì̃ =∞OpK≥_∂» J#∞‰õΩO@∂ P =∂~°∞ÊÖ’¡ *’HõºO HõeyOK«∞‰õΩ<åfl_»#fl=∂@. `≥eã≤#^Õ.
WOQÆO¡ _£Ö’ áêi„âßq∞HõÜÚ« QÆO "≥Ú^ŒÅ∞ HÍ#ѨÙÊ_»∞ `≥Åx¡ ɡ~_° ∞» #fl K≥@g¡ ∞^Œ Éè∂í q∞g∞^Œ „áê}∞Å∞ ZÖÏO\˜ Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ Ö’#Ü«∂~Ú? nxH˜ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
`≥Åx¡ ã‘`åHÀHõzÅHõÅ∞ "åÅ∞`«∂LO_Õ=@. "å\˜x u<Õ Ñ¨‰Ω∆õ ʼnõΩ "å\˜x QÆ∞iÎOK«_O» ã¨=∂^è•#O ÖË^∞Œ . L#fl^ŒÖÏ¡ tÖÏ*ÏÅ ™êHõ∆ º"Õ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ "≥ÚѨÊÅ∞#fl KÕÑŨ
Hõ+Oì̈ JÜÕ∞k. ÉÁQÆ∞,æ PqiÜ«∞O„`åÅ∞ ~å=_»O`À `«fi~°Ö’<Õ WOQÆO¡ _£ Ѩiã¨~åÅhfl QÆ∞iOz É’Öˇ_∞» ã¨=∂Kå~°=ÚOk. JÖψQ HÍà◊√§#fl `˘O_»Å=O\˜ LÉèÜ í ∞« K«~åÅ
=∞ã≤ÉÏ~°_O» , K≥@h¡ fl #Å¡|_»_O» [iyO^Œ@. D qѨ=¡ O=Å¡ Z=iH˜ "Õ∞Å∞ [iy<å QÆ∞iOp `≥eã≤Ok. =∞i |∞~°^hŒ ~°∞ ZO_çáÈ=_»O`À `«Ñʨ xã¨i J~Ú <ÕÅ g∞^Œ J_»∞QÆ∞
`≥Åx¡ ã‘`åHÀHõzÅHõÅhfl Ѩ‰Ω∆õ ʼnõΩ |֡ᷠÈÜ«∂~Ú. WHõ q∞ye#q #Å¡xq =∂„`«"∞Õ . ÃÑ\˜#ì "≥Ú^Œ\ ˜ HÍà◊√§#fl KÕѨ =∂@ Uq∞\˜? J~°∞^≥#· ^•x tÖÏ[O D =∞^躌 <Õ
`≥Åx¡ "å\˜ ™ê÷#OÖ’ #Å¡xq „Ѩ`º« HõO∆ HÍ=_»O P<å\˜ âßG"Õ`ÅΫ ∞ Hõàϧ~å K«∂ã≤ ^˘iH˜O^Œ@.
Ѩi}Ï=∞"å^•xfl J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞. ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# Ñ‘`«ÖÏ¡ˆQ Wk‰õÄ_® =∞x+≤
*’HõºO=Å¡ Hõey# =∂~°∞Ê.
=∞x+≤ [O`«∞=ÙÅx =∞zÛHõ KÕã∞¨ HÀ=_»=¸, =º=™êÜ«∞=¸ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ÏìHõ
„ѨH$õ uÖ’ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ=_»O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. D<å_»∞ HÀ¡xOQ∑ QÆ∞iOz PO^Àà◊#
Ѩ_ç ǨÏ_®q_ç KÕã∞¨ #Î fl"å~°∞ D q+¨Ü∂« Å∞‰õÄ_® QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. "≥Ú^Œ@ ‰õΩHõ¯Å#∂,
`«~"° å`« "Õ∞HõÅ∞, Ѩâ√◊ =ÙÅ#∂ =∞zÛHõ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Pk=∂#=ÙÅ∞ "å\˜Ö’ =∞Ozg,
™œ=∞ºOQÍ LO_Õ *Ï`«∞Å#∞ ZOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. á⁄QÆ~∞° É’`«∞Å#∂, 'u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞— ÅHõ}∆ ÏÅ#∞
Hõey#"å\˜h K«O¿Ñã¨∂=Î KåÛ~°∞. q∞ye#"å\˜ ã¨O`«uH˜ J"Õ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ =KåÛ~Ú. D
q^èOŒ QÍ =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ J#∞"≥#· g, ѨxH˜=KÕÛg =∂„`«"∞Õ ÃÑOѨÙ_»∞ [O`«∞=Ù ÅÜ«∂~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ HÍà◊√§#fl KÕѨ tÖÏ[O
=º=™êÜ«∂xH˜ =ÚO^Œ∞ U~°∞‰õΩu<Õ ^ŒâÖ◊ ’ "≥∞^ÿ •<åÖ’¡ "≥ÚeKÕ yO[Å<Õ =∞#∞+¨µºÅ∞
u<åfl~°∞. =º=™êÜ«∞O "≥Ú^ŒÅÜ«∂Hõ "å\˜Ö’ =∞Oz"å\˜x ZOÑ≤HKõ ãÕ '≤ '<å~°∞—— á⁄Ü«∞º_»O
„áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. ^è•<åºÖËHÍ^Œ∞, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∂, u#_®xH˜ ѨxH˘KÕÛ [O`«∞=ÙÅ∂ Jhfl
ZOÑ≤Hõ K≥Ü∞« º|_®¤~Ú. nxH©, HÀ¡xOQ∑‰Äõ ÃÑ^ŒQÌ Í `Õ_® ÖË^#Œ ∞HÀ"åe. D L^•Ç¨Ï~°}Åhfl
„ѨH$õ uÖ’ [iˆQ áÈ\©Å‰õΩ =∞#∞+¨µºÅ∞ J_»∞Ѥ _¨ #ç ã¨OѶ∞¨ @#ÖË.
Zxfl HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"≥∞ÿ<å „áê}∞Å âßs~°HõÅHõ∆}ÏÅ∞ W@∞=O\˜
áÈ\©``« fi« O=Å¡<Õ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∂=KåÛ~Ú. H˘xfl "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ H˘Hõ™êi =KÕÛ
Ç≤Ï=∞Ü«ÚQÍÅ∂, PHõ™ê‡`«∞QÎ Í Zyã≤Ñ_¨ Õ JyflѨ~fi° `åÅ∂ ™ê÷xHõOQÍ ZO`À L`åÊ`åxfl
HõeyOKå~Ú. LëÈ‚„QÆ`Ö« ’#∂, `Õ=∞Ö’#∂ H˘kÌáê\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ [iy<å `«@∞ìHÀÖËx
z#flr"åÅ∂, „H˜g∞H©@HÍÅ∂ Z<Àfl. "å\˜x uO@∂<À, "å\˜g∞^Œ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ<À,
Ѩ~ÀHõO∆ QÍ<À P^è•~°Ñ_¨ Õ ÃÑ^Œ[Ì O`«∞=ÙÅ∞ JO`«iOzáÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∂ LO_Õk.
„ѨHõ$uÖ’#∂, W`«~° „áê}∞Å`À#∂ ZѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ áÈ\©Ñ¨_»∞`«∂ `«@∞ìHÀ=_®xH˜
J#∞QÆ∞}"≥∞#ÿ ÅHõ}∆ ÏÅ∞#fl r"åÅ∞ |uHÍ~Ú. Wk K≥@¡ q+¨Ü∞« O Ö’#∂ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
58 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
18. =∞#ã¨∞, K≥`· #« ºO
=∞#ã¨∞,ÖËHõ |∞kú J<Õn, "≥∞^Œ_∂» XHõ\ ˜ HÍ^•? Wk âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ #∂, `«`Ϋ fi"Õ`Ϋ
Å#∂, ™ê=∂#∞ºÅ#∂ ‰õÄ_® "ÕkOè KÕ ã¨=∞㨺. Ѩk¿ÇÏ_À â◊`å|ÌOÖ’ ~ˆ <Õ ^ÕHÍ~üÎ J<Õ
„ÃÑO¶ Kü `«`Ϋ fi"Õ`Ϋ nxfl QÆ∞iOz# K«~Û° ÖË=<≥`åÎ_∞» . D q+¨Ü∞« OÖ’ É∫^Œ=ú ∞`«OÖ’ L#fl
XHõ Jaè„áêÜ«∞O Uq∞@O>Ë =∞# ѨOKÕO„kÜ«∂Å∂, <å_ô=∞O_»Å=¸, "≥∞^Œ_»∂
=ÔQ~· åÅhfl r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ =∞#‰õΩ Ü«∞^ä•~°`÷ #« ∞ ã¨iQÍæ q=iOK«QeÆ Qˆ ™ê÷~ÚH˜
Zky LO_»Háõ È=K«∞Û. J=hfl Hˆ =ÅO =∞# =∞#∞QÆ_» H˘#™êQÆ_®xˆH `À_»Ê_»∞`«∂
LO_»=K«∞Û. WOHÍ P^è∞Œ xHõ ѨiÉèÏ+¨Ö’ K≥áêÊÅO>Ë Jk =∞# [#∞º=ÙÅ =∞#∞QÆ_»
HÀã¨"∞Õ [iy# U~åÊ@∞ HÍ=K«∞Û. „áê}∞ʼnõΩ P`«‡ Ѩi~°H} ∆õ HÀã¨=∞x ''JǨÏO—— (DQÀ)
J=ã¨~=° ∞ø`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë `«#‰õÄ, W`«~° „áê}∞ʼnõÄ L#fl `Õ_®#∞ QÆ∞iÎOK«ÖxË
„áê}˜ |`«HÖõ ^Ë ∞Œ . =∞#‰õΩ Ǩx HõeQˆ Ѩiã≤u÷ Z^Œ∞~Ô #· ѨÙÊ_»∞ Wk ÉÏQÍ ^Àº`«HOõ
J=Ù`«∞Ok.
™ê=∂#ºOQÍ WO„kÜ«∂Å#∞Oz ÅaèOKÕ „¿Ñ~°}Å∞ J=QÍǨÏ#, ÖË^• K≥`· #« ºO
~°∂ѨOÖ’ =∞#‰õΩ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ J#∞Éè"í åÅ∞QÍ ~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ O\Ï~Ú. Z\ÁpÛ =∞#
J=QÍǨÏ#‰õΩ Ѩiq∞`«∞Å∞O\ÏÜ«∞<Õk x~°∂Ñ≤OK«_»O Hõ+¨ìOHÍ^Œ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
ÃãHõO_»∞Hõ∞ 24 xâ◊ÛÅ#"≥∞#ÿ ÉÁ=∞‡Å∞ ã≤x=∂ sÅ∞QÍ u~°∞QÆ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ =∞# Hõà√◊ §
q_ç „¿Ñ¶=ÚÅ#∞ QÆ∞iÎOK«‰õΩO_® x[OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ^Œ$â◊ºOÖÏQÍ gH˜∆™êÎ~Ú. U
Ö’Ü«∞Ö’HÀ, q=∂#O #∞OKÀ `˘Oy K«∂ã¨∞#Î flѨÙÊ_»∞ =∞# HõO\˜H˜ Hõ#|_Õ ~Ô O_»∞
H˘Å`«Å ^Œ$âߺxH˜ Jf`«OQÍ =∞#‰õΩ ''Ö’`«∞—— QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ# f„=OQÍ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÖψQ ã¨Ow`«O qO@∞#flѨÙÊ_»∞ J<ÕHõ "å~Ú^•ºÅ∞ qq^è㌠fi¨ ~åÅ#∞
ѨeH˜ã∞¨ <Î åfl "≥Ú`«OÎ PÔ~¯„™êì "å~Úã¨∞#Î fl ''@∂º<£—— =∞#‰õΩ `ÕeHõQÍ Ñ¨@∞ì|_»∞`«∞Ok.
n#~°÷O Uq∞@O>Ë WO„kÜ«∂Å#∞Oz =∞#‰õΩ <Õ~°∞QÍ JO^Œ∞`«∞#fl „¿Ñ~°}Å#∞
''J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜—— =∞# J#∞Éè=í O KåÖÏ Ñ¨xKÕã∂¨ OÎ @∞Ok. ‰õΩHõ¯Å‰õΩ "åã¨#Ѩ>ìË
â◊H˜Î ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞O^ŒO>Ë =∞#‰õΩ Hõ#|_Õ ^Œ$âߺÅ`À áÈe¿ãÎ "å\˜
''„Ѷ∂¨ }——z„`åÅ∞ "å\˜H˜ KåÖÏ q=~°OQÍ J~°O÷ J=Ù`åÜ«∞@.
J#∞Éè"í åÅxfl\˜H© =¸ÖÏ^è•~°O ''<Õ#∞—— J<Õ ÉèÏ=#. J=`«e"å~°∞ ZO`«\ ˜
Pf‡Ü«ÚÖˇ<· å "åix ye¡`Õ =∞#‰õΩ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ^∞Œ . <Õ#∞, <åk J<Õ JǨÏOÉèÏ=#
=∞#‰õΩ ѨÙ@∞ìH`õ À ~åHõáÈ~Ú<å „Hõ=∞OQÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok. HÍx D JǨÏOÉèÏ=# ZO`«
Ü«∞^ä•~°"÷ ∞≥ ÿ #^À K≥Ñʨ _»O Hõ+Oì̈ . =∞#O Z^Œ∞QÆ∞`«∞#flH˘nÌ Jk =∂~°∞`«∂LO@∞Ok.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 59
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ XˆH =∞x+≤H˜ ÉÏźOÖ’#∂, #_ç=Ü«∞ã¨∞Ö’#∂, =Úã¨e`«#OÖ’#∂ ''<Õ#∞——
J<Õ ÉèÏ=# XˆHÖÏ LO@∞O^•? ÖËHõ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ H˘`«QÎ Í `«Ü∂« ~“`«∂LO@∞O^•?
ZO^Œ∞HõO>Ë z#flѨÙÊ_»∞ ''<Õ#∞—— J#|_Õ =ºH˜ÎH˜ ~°Hõ~°HÍÅ q+¨Ü«∂Å∂, q=~åÅ∂
QÆ∞~°∞OÎ \Ï~Ú. J<ÕHãõ O¨ Ѷ∞¨ @#Å QÆ∞iOz J<ÕHõ Jaè„áêÜ«∂Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. J^Õ =ºHÎ̃
ÃÑiy, ÃÑ^ŒÌ=Ù`«∞#fl H˘nÌ ''<Õ#∞—— J<Õ ÉèÏ=# =∂~°^Œ∞QÍx Z<Àfl áê`«q+¨Ü«∂Å∞
=∞~°záÈ=_»O, "å\˜ „áê^è•#º`« `«Q_æÆ O» , "å\˜ ™ê÷<Õ =∞ˆ~"À ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞i ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ =∂iáÈÜÕ∞ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ ''<Õ#∞—— J<Õk LO_»_O» x[O
HÍHõáÈ=K«∞Û. "≥∞^Œ_»∞ ''ã¨*Ï=ÙQÍ—— ѨxK≥Ü«∞º_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞@O>Ë „áê}˜
|u‰õΩ#flO`«HÍÅ=¸ ^•xH˜ Z^Œ∞~°ÜÕ∞ ~°Hõ~°HÍÅ J#∞Éèí∂`«∞Å#∞ J=QÍǨÏ#
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂, âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ ''JǨÏOÉèÏ=# #∞—— Hõeyã¨∂Î LOK«_"» ∞Õ . ZO^Œ∞HõO>Ë ^•x
=∞#∞QÆ_‰» Ωõ Jk KåÖÏ J=ã¨~O° .
=∞# "Õ^•O`«∞Å∞ `å_»∞#∞ K«∂ã≤ áê=∞#∞‰õΩ<Õ ~°Aã˚ ~¨ Ê° „ÉèÏOu QÆ∞iOz K≥ÑÙ¨ `«∂
LO\Ï~°∞. g\˜Ö’ Uk „Éè=í ∞, Uk x[O? Éè∫uHõ"å^Œ∞ʼnõΩ Ü«∞^ä•~°`÷ « JO>Ë "≥∞^Œ_∞»
''ã¨ÇϨ [——ã≤u÷ Ö’ L#flѨÙÊ_»∞ =∞#‰õΩ `≥e¿ã q+¨Ü∂« Å∞. J^Õ "≥∞^Œ_∞» =∞x+≤ ^蕺#OÖ’<À,
=∞QÆ`«QÍ<À L#flѨÙÊ_»∞ W`«~°~°HÍÅ ÉèÏ=#ʼnõÄ, „¿Ñ~°}ʼnõÄ Ö’#=Ù`«∞Ok Hõ#Hõ
JѨÙÊ_»∞ JxÑ≤OKÕ=hfl J"åã¨"Î åÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}O˜ Kåe. ^Õ=Ù_»∂, W`«~° P^蕺u‡Hõq+¨Ü∂« Å
QÆ∞iOz# ÉèÏ"åÅ#∞ ''JѨ™ê‡~°H—õ —ã≤u÷ Ö’ L#fl "≥∞^Œ_∞» Ö’ Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤Oì K«=K«Ûx
âß„ã¨ÎѨiâ’^èŒ#Ö’¡ `ÕeOk Hõ#Hõ "å\˜x „Éèí=∞ÅH˜O^Œ [=∞Hõ\Ïìe. Ѩ^ÕѨ^Õ JÖÏ
[~°∞QÆ∞`«∂LO>Ë ^•xfl =∂#ã≤Hõ~°∞QƇ`«QÍ ÉèÏqOKåe. É∫^Œ∞úÅ∞ D „Ѩuáê^Œ##∞
`«ÅH˜O^Œ∞Å∞ KÕã≤, ''JǨÏO—— J<Õ^Õ q∞^䌺 Jh, ^ÕǨxfl Ѩi~°H˜∆OKÕ „Ѩܫ∞`«flOÖ’
â◊s~°^~Œè å‡Å∞ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ =∞#‰õΩ P ÉèÏ=##∞ Hõeyã¨∂Î LO\ÏÜ«∞h, =∂~°‰Ωõ O_®
xeKÕ P`«‡K≥`· #« ºO LO_»^hŒ JO\Ï~°∞.
H˘xfl ~°HÍÅ =∂^ŒH„õ ^Œ"åºÅ∞ ¿ãqOz#"åiH˜ ''P^蕺u‡Hõ——ÉèÏ=#Å∞ Hõey#@∞ì
Ѩiâ’^èŒ#Ö’¡ QÆ∞iÎOKå~°∞. JÖψQ Ö’QÆ_» `«=∞‰õΩ ÉèÏ"À^ÕfiQÍxfl HõeyOz# H˘xfl
ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∞¨ ‰õΩO@∞#fl "åi "≥∞^Œ_∞» Ö’ ^•^•Ñ¨Ù JO`«\ ˜ f„="≥∞#ÿ =∂~°∞ÊÅ∞
=∞m§ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x `≥eã≤Ok. Hõ}`«Å H˜O^Œ LO_Õ "≥∞^Œ_∞» ÉèÏQÍxH˜, `«Åg∞^Œ LO_Õ
"≥∞^Œ_∞» ÉèÏQÍxH© ÅOÔH K≥_áç È~Ú# ~ÀQÆ∞ʼnõΩ `«=∞ â◊s~°ÉOíè y=∞‰õÄ, Ѩiã¨~åʼnõÄ
ã¨OÉO^èOŒ QÆ∞iÎOK«_O» Hõ+"ì̈ ∞≥ Oÿ k. |u‰õΩO_»QÍ<Õ â◊s~°O#∞Oz ''P`«‡—— "Õ~Ô ,· =∞#
â◊s~åxfl =∞#"Õ∞ ^Œi≈OK«QeÆ y#@∞ì H˘O^Œ~∞° ÉèÏqOK«_®xH˜ W^Õ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û#x
H˘O^Œ~°∞ âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ JO@∞<åfl~°∞. JÖψQ ZÑ≤ÖˇÑ‘û ~ÀQÆ∞ʼnõΩ =∞`«„¿Ñ~°}Å∞
HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x J<ÕHõ „ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡ `≥eã≤Ok.
60 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=∞#ã¨∞ J<Õ^•xH˜ "≥∞^Œ_»∞`À ã¨O|O^èŒOÖË^Œh, Jk Ѩi}Ï=∞^Œâ◊ʼnõΩ
Jf`«"∞≥ #ÿ ^Œh H˘O^Œ~∞° J#∞‰õΩO\Ï~°∞. nxH˜ ~°∞A=ÙÖËg Hõ#|_»=Ù. qâßfiO`«~åàÏhfl,
JO^Œ∞Ö’ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ∞¨ @#Åh JO`«\ h˜ K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ `≥eg, ã¨$ÊǨ,
J=QÍǨÏ<å "≥Ú^ŒÖˇ·# KÕ`«#`åfixH˜ ã¨O|OkèOz# QÆ∞}ÏÅ∞ „áê}∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞
Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ =x `≥Å∞™ÈÎOk.
Éèí∂q∞g∞^Œ `«Ñ¨Ê qâ◊fiOÖ’ r=~åt ÃÑiy# ^•YÖÏÖËg WO`«=~°‰õÄ
ÅaèOK«ÖË^Œ∞ HÍx `«y# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ ZHõ¯_≥·<å „áê}∞Å∞ L^ŒƒùqOKÕ
J=HÍâ◊O LO^Œx âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ ∞ #=Ú‡`å~°∞. JÖÏ [iy<å‰õÄ_® „áê}∞ÅH˜ LO_»QeÆ y#
H˘^ÀÌQ˘áÈÊ K≥`· #« ºO "å\˜ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ ѨxH˘KÕÛ q^èOŒ QÍ<Õ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. JO`ÕHÍx
qâßfixH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Äõ J@∞=O\˜ K≥`· #« ºO QÍx J=QÍǨÏ#HÍx ZO^Œ∞‰õÄ
''ѨxH˜~å=Ù——. qâ◊fi=∞O`å Ü«∞^ä•~°"÷ ∞Õ
HÍ=K«∞ÛQÍx JO^Œ∞Ö’ J=QÍǨÏ#
J<Õ ^ •xH˜ XHõ ™ê÷ # OQÍx,
J=ã¨~°OHÍx LO^Œ#_®xH˜ Z@∞
=O\˜ P^è•~åÅ∂ Hõ#|_»=Ù. XHõ¯
Éèí∂q∞<Õ fã¨∞‰õΩ<åfl =∞x+≤=O\˜
„áê}∞ʼnõ Ω QÆ Å ã¨ O H˜ ¡ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ #
â◊s~°O#∞Oz ''P`«‡—— "ÕÔ~·# ÉèÏ=# <å_ô=º=™ê÷, "≥∞^Œ_»∂, q"ÕK«<å,
q"ÕH=õ ¸ `«H¯˜ # r"åʼnõΩ LO_»=Ù.
JO^Œ∞=Å¡ "å\˜H˜ ÃÑ^ŒÌ #+ì̈O‰õÄ_® HõÅQÆ@OÖË^∞Œ . =∞#∞+¨µÅHõ<åfl ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜
ã¨∂Hõ;r=ÙÅ∞ ZO`À Jaè=$kú K≥Ok, Ǩ~ÚQÍ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. `«H¯˜ # „áê}∞ÖÏ¡Qˆ
"å\˜Ö’ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ O`«=~°‰Äõ r=Ѩi}Ï=∞O q[Ü«∞=O`«OQÍ<Õ [iyOk. =∞#ÖÏQÍ
Jq Uk ã¨`º« O U^Œã`¨ º« O Jx =∞^ä#Œ Ѩ_∞» `«∞#fl ã¨∂K«#ÖËg ÖË=Ù!
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 61
19. |∞nú,¿ÇÏ`«∞"å^Œ=¸
=∞# K«∞@∂ì L#fl „ѨÑO¨ Kåxfl =∞#O ѨOKÕO„kÜ«∂Å^•fi~å ѨiH˜™êÎO. ^•x=Å¡
*Ï˝#O á⁄O^Œ∞`åO. =∞#O ѨÙ\˜#ì ѨÊ\˜#∞Op |∞kú „Hõ=∞OQÍ qHõãã≤ ∞¨ OÎ k. J#∞Éè"í åÅ∞
=∞#‰õΩ Z<Àfl q+¨Ü∂« Å∞ <Õ~∞° Ê`å~Ú. =ÚYºO JxÑ≤Oz#q ÃÑ^Œ"Ì åi#∞Oz <Õ~∞° Û‰õΩx,
z#fl"åiH˜ <Õ~°∞Ê`åO. Hõhã¨O 50 "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ#∞Oz =∞#‰õΩ JÅ"å@~Ú#
™ê=∂lHõ rq`«O D ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl |ÅѨ~∞° ã¨∂=Î ™ÈÎOk. nxH˜ u~°∞QÆ∞ÖË^∞Œ .
„ѨH$õ u ã¨ÇϨ [OQÍ =∞#‰õΩ „Ѩ`º« HõO∆ QÍ <Õ̂~Êk `«‰Ωõ ¯"Õ. J~Ú`Õ Ñ¨Ù\ì̃#ѨÙÊ_»∞
=∞#‰õΩ ã¨O„Hõq∞OKÕ^ÖŒ Ï¡ ''Jhfl—— <Õ~fi° QÆey# "≥∞^Œ_∞» . Jk‰õÄ_® =∞# PÜ«Ú~åÌÜ∞« OÖ’
<åÅ∞QÀ=O`«∞ QÆ_Kç ^Õ •HÍ Z^Œ∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok. =∞x+≤ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ Jáê~°"∞≥ #ÿ
`≥eq`Õ@Å∂, J#∞Éèí==¸ `«Ñ¨Êxã¨i Hõ#Hõ Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ D U~åÊ@∞
~°∂á⁄OkOk. U [O`«∞"≥<· å ѨÙ\˜#ì ѨÙÊ_»∞ xã¨ûǨÜ«∞OQÍ<Õ LO@∞Ok HÍx =∞#∞+¨µºÅ∞
Ѩ~å^è•~°^⌠Ö◊ ’ QÆ_Ñç #≤ O`«HÍÅO =∞ˆ~ [O`«∞=Ó QÆ_Ñ» ^¨ ∞Œ .
=∞# WO„kÜ«∂Ö’¡ =ÚYº"≥∞#ÿ q Hõà√◊ §. Hõ#|_Õ =¸_»∞ H˘Å`«Å „ѨÑO¨ Kåxfl
=∞# Hõ#∞fl HÔ "≥∞~åÖÏQÍ ~Ô O_»∞ H˘Å`«Å ''`≥~—° —ÃÑ· K«∂ѨÙ`«∞Ok. =∞#‰õΩ Hõ#|_Õ =ã¨∞=Î ÙÅ∞
Jhfl XˆH ^Œ∂~°OÖ’ ÖË=x tâ◊√„áêÜ«∞OÖ’<Õ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hˆ ѨãÑ≤ Å¡≤ Å∞
J^ÕѨxQÍ `«=∞ KÕu"Õà◊§ˆHã≤ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. ÖËz #_»=ÖËHõáÈ~Ú<å
=ã¨∞=Î ÙÅ=∞^躌 ^Œ∂~åxfl ѨãH≤ @ õ _ì O» „Hõ=∞OQÍ "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ''<Õ#∞——, ''<å â◊s~°O——
J<Õ ÉèÏ=#‰õÄ_® KåÖÏ <≥=∞‡kQÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok. D ''JǨÏO—— ÉèÏ=<Õ `«~"° å`« ''P`«‡——
=ÔQ~· å JÜ≥∂ =∞Ü«∂xH˜ ^•ifã¨∞OÎ k. P@qHõ^⌠Ö◊ ’ ã¨=∞+≤ì rq`«O `«Ñʨ xã¨iQÍ
L#flѨÙÊ_»∞ =∞#∞+¨µÅ ÉèÏ+¨Ö’ <Õ#∞ J<Õ =∂@ LO_Õk HÍ^Œh, "Õ∞=Ú, =∞#O J<Õ
Ѩ^•Å∞ =∂„`«"∞Õ LO_Õ=h Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ JO\Ï~°∞.
=Ü«∞ã¨∞ ÃÑiˆQ H˘nÌ PÖ’K«#Å∞ ~å#∞~å#∞ ã¨OH˜+¡ =ì¨ ∞ø`å~Ú. TǨ„ѨÑO¨ KåxH©
Ü«∞^ä•~å÷xH© `Õ_® ÖË^"Õ ∂≥ J#flO`«QÍ ÉèÏ"åÅ∞ HõÅQÍѨÙÅQÆ=∞=Ù`å~Ú. g\˜=Å¡ H˘xfl
''P^蕺u‡Hõ——ÉèÏ=#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. („ѨH$õ u =∂Ü«∞. ѨÙ~°∞+¨µ_Õ Ü«∞^ä•~°O÷ .). ™ê=∂lHõ
Ѩi}Ï=∞OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ [iy, â◊s~°„â◊=∞ K≥Ü∞« º_®xH˜ W`«~∞° Å∞ ^˘iH˜#ѨÙÊ_»∞, „ѨH$õ uH˜
^Œ∂~°OQÍ KÕuH˜ =∞\˜ì JO@‰õΩO_® |`«HQõ eÆ y# XHõ =~°Oæ U~°Ê_çOk. ~ÀA"ås
„â◊=∞ `«ÑÊ≤ # D =~°Oæ PÖ’K«#Å#∂, "Õ∞^è㌠∞¨ û#∂ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩx, `åuÎ fiHõzO`«#Ö’
Ѩ_Oç k. nx=Å¡ Q˘Ñ¨Ê "Õ^•O`«``« åÎ fiÅ∂, ™êOѶ∞≤ Hõ ^Œ∞~°<åºÜ«∂Å∂‰õÄ_® [O@QÍ
62 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
"≥Ú^ŒÅÜ«∂~Ú. ѨiѨHfiõ `« K≥Ok# "≥∞^Œ_∞» XHõ P^Œ~≈° O. ^•xfl q∞Oz# Ü«∞^ä•~°O÷
ÖË^∞Œ . =∞#∞QÆ_» ZO`« =ÚYº"≥∂, J=QÍǨÏ<å JO`Õ =ÚYºO.
D<å\˜ q*Ï˝#O =∞ˆ~^À K≥ÑÙ¨ `«∞Ok. D K≥`· #« º=¸, J=QÍǨÏ<å <å_ô =∞O_»ÅO
L#fl H˘xfl „áê}∞ňH Ѩiq∞`«O. W@∞=O\˜ Q˘_»=ÖËg ÖˉΩõ O_® Ǩ~ÚQÍ |uˆHã¨∞#Î fl
r"åÅ∞ H˘Å¡Å∞QÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. ''|∞kúÖËx—— D „áê}∞Åhfl =∞#Hõ<åfl Ç‘Ï#"≥∞ÿ#q
J#∞HÀ=_®xH˜ P™ê¯~°O ÖË^∞Œ . Jã¨Å∞ |∞kú J=ã¨~=° ∂?
=∞# „ѨQuÆ Hˆ HÍHõ JÜ≥∂=∞Ü«∂xH˜‰Äõ _® =ÚYºHÍ~°}O =∞# |∞nú, <å_ô=º=™ê÷
J#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ OÖË^∞Œ . _®ifi<£ ã≤^•úO`«O K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ ™êy# r=Ѩi}Ï=∞OÖ’x
H˘xfl ^ŒâÖ◊ ’¡ |∞kúqHÍã¨O ''`«Å=x`«ÅOѨÙQÍ—— [iyOk. PÖ’K«#Å „ѨÑO¨ K«OÖ’ ÖËx"Õ
ÖË=Ù. nxH˜ =∞# rq`å#∞Éèí=O <Õ̂~Ê H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ `À_»=Ù`å~Ú. "≥Ú^Œ\ k˜
HÍ~°ºHÍ~°} ã¨O|O^èŒO. ‰õΩ=∞‡i „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® ‰õΩO_»Å∞ "å@O`«@ J"Õ
`«Ü∂« ~°==Ù. „ѨÑO¨ Kåxfl ''P_çOz, âßã≤OKÕ â◊H—Θ — ÖˉΩõ O_® U^≥<· å ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
`«H¯˜ # „áê}∞Å`À áÈe¿ãÎ =∞x+≤H˜ QÆÅ „Ѩ`ºÕ HõÅHõ} ∆ O `«##∞ QÆ∞iOz# ã¨Ê $ǨÏ,
q"ÕH=õ ¸. =∞u „Éèqí ∞Oz#"åix =kÖË¿ãÎ `«H¯˜ #"å~°O^ŒiH© J=QÍǨÏ<å, =∂#ã≤Hõ
K≥·`«#º=¸ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ LO\Ï~Ú. =∞#‰õΩ Hõ#|_ç, q#|_»∞`«∞#fl^ŒO`å D
J=QÍǨÏ#‰õΩ Ö’#=Ù`«∂ LO@∞Ok. Z\ÁpÛ D |∞kú J<Õk =∞#∞+¨µºÅ=O\˜ r=~åtˆH
Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ ^•, ÖËHõ qâ◊fiOÖ’ nxH˘Hõ™ê÷#O LO^• J<Õk =∂„`«O `ÕÅx q+¨Ü∞« "Õ∞.
qâßfiO`«~åà◊OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ∞¨ @#ʼnõΩ ''„¿ÑHõ‰∆ Ωõ Å∞—— LO_»=Åã≤# ''J=ã¨~"° ∞Õ g∞——
Hõ#|_»^∞Œ . |∞nú, J=QÍǨÏ<å J<Õ "å\˜ JQÆ`º« "Õ∞g∞ ÖË^xŒ Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
iK«~ü¤ ¿Ñ¶<£=∞<£ K≥Ñ≤Ê#@∞ì Z=~°∂ ÖËx J_»qÖ’ XHõ K≥@∞ì ‰õÄe#ѨÙÊ_»∞
K«ÑÙ¨ Ê_»~ÚO^• ÖË^•? q<Õ"å_Õ ÖË#ѨÙÊ_»∞ â◊ÉÏÌxH˜ Jã¨Å∞ J~°O÷ LO^•? LO^ŒO\Ï_»∞
¿Ñ<¶ =£ ∞<£. P J^Œ∞~°∞ Ѷe¨ `«OQÍ XHÍ<˘Hõ =ÚÅ∞¡g∞^Œ J#∞‰õΩx L#fl XHÍ<˘Hõ P‰õΩg∞^Œ
w`«Å∞ Ѩ_Õ J=HÍâ◊O LOk. D Hõ} ∆ OÖ’ K«ÑÙ¨ Ê_»∞ q#x"å~°∞‰õÄ_® `«~"° å`« P
P‰õΩg∞^Œ Ѩ_#ç w`«Å#∞ K«∂ã≤ JHõ¯_Õ^À HõOÑ≤OzLO@∞O^Œx TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. =∞s
ÉÏQÍ Ñ¨ije¿ãÎ ^•xH˜ HÍ~°}O K≥@∞ì ‰õÄÅ_»"Õ∞ Jx‰õÄ_® x~åúiOK«=K«∞Û.
Éè∫uHõãO¨ Ѷ∞¨ @#ʼnõΩ Éè∫uHõ"∞≥ #ÿ Ѷe¨ `åÅ∞ LO\Ï~Ú. `«=∞ ''J=ã¨~O° ——H˘nÌ "å\˜x
ѨãQ≤ @ Æ Qì eÆ y# r"åÅ∞ U"≥<· å LO>Ë Jk Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ [iy# ã¨OѶ∞¨ @# =∂„`«"∞Õ .
Jq ѨãQ≤ @ Æ _ì O» JO@∂ [iy`Õ Jk "å\˜ J=ã¨~O° =Å¡<.Õ JÖÏ Ñ¨ãQ≤ @ Æ Hì áõ È~Ú<å
„ѨH$õ uH˜ HõeQˆ #+ì̈O Ug∞ÖË^∞Œ .
D "庙êÅ L^ÕÌâ◊O =∞# Hõà‹§^Œ∞@ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∂Åhfl
Ü«∂O„uHõ, Éè∫uHõHÍ~°}ÏÅ=Å¡ [iy#"Õ#x QÆ∞~°∞KÎ Ü ≥ ∞« º\ÏxˆH. J^Œ∞ƒù`O« JxÑ≤OKÕ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 63
q+¨Ü∂« Åhfl‰õÄ_® K≥@∞ì#∞Oz ѨO_»∞ ~åe#O`« ™êfiÉèÏqHõOQÍ [iy#"Õ#x =∞#‰õΩ
"≥O@<Õ `«@Hì áõ È=K«∞Û. ''J™êfiÉèÏqHõOQÍ——, ''J™ê^è•~°}OQÍ—— [iy#@∞ì #=∞‡HõOQÍ
`≥eã≤# q+¨Ü∂« ÖËg ÖË=Ù. =∞#O Hõ<Õ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ HõÅÅ∂, q<Õ ''JfO„kÜ«∞——^èfiŒ #∞Å∂,
''=∞<À<Õ„`åʼnõΩ—— Hõ#|_Õ ^Œ$âߺÅ∂ Hˆ =ÅO "≥∞^Œ_∞» Hõeyã¨∞#Î fl QÆO^Œ~Q° Àà◊O =¸ÅOQÍ
U~°Ê_ç#q HÍ=<ÕO^Œ∞‰õΩ ~°∞A"Õg∞ ÖË^∞Œ .
P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O q∞ã¨sì Å#∞ q_»Q˘\˜áì êˆ~™ÈÎOk. W\©=e^•HÍ =∞# P`«‡ â◊s~°O
#∞Oz "Õ~~° Ú `«# â◊s~åxfl `å<Õ K«∂ã≤# ã¨OѶ∞¨ @#Å QÆ∞iOz `«~#°̊ Éè~í #°̊ [iyOk.
B\ò PѶπ ÉÏ_ô J#∞Éèí"åÅ<Õ"å\˜H˜ J~°÷OÖË^Œh, "≥∞^Œ_»∞Ö’x XHõ ÉèÏQÍxfl
ã¨Ê $tOz#ѨÙÊ_»∞ J@∞=O\˜ ÉèÏ=#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞h ã¨~°˚sÖ’ "≥Å¡_»~ÚOk.
„Ѩ`º« HõO∆ QÍ<À, Ѩ~ÀHõO∆ QÍ<À =∞# "≥∞^Œ_∞» <Õ~∞° Û‰õΩ#fl q+¨Ü∂« ÖË =∞~˘Hõ~∂° ѨOÖ’
P„ѨÜ∞« `«flOQÍ =∞# J#∞Éè=í OÖ’H˜ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ U^À J^Œ∞ƒù`O« [iyO^Œ#fl ÉèÏ=#
HõÅQÆ_O» Ö’ Pâ◊Û~°ºOÖË^∞Œ . ''ѨÓ#HõO—— =zÛ#"åiH˜ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ =¸~°Û~ù ÀQÆO LO^Œx
"≥^· ∞Œ ºÅ∞ K≥ÑÙ¨ `å~°∞. ã¨HÍÅOÖ’ zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È`Õ JÖÏ\˜"å~°∞ ~ÀQÆ„QÆã∞¨ ÖÎ á·ˇ È`å~°∞.
WѨÊ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ ZÖÏ U~°Ê_®¤Ü∂≥ "≥#‰õΩ¯ "≥o§ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O D "庙êÅ
L^ÕÌâ◊O. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞x+≤H˜ "≥∞^Œ_Õ „Ѩ`ÕºHõO. Wk ZÖÏ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩO^À
`≥eÜ«∂ÅO>Ë W`«~° "å#~åÅ, H©~∆ ^° •Å, [O`«∞=ÙÅ QÆ∞iOp "å\˜ Ѩi}Ï=∞O [iy#
Ѩ^uúŒ QÆ∞iOp `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. WOHÍ "≥#‰õΩ¯ "≥o§, "≥Ú^Œ\ ˜ [ÅK«~åÅ∂, |ǨïHõ}
UHõH} õ r=ÙÅ∂ ZÖÏ Ñ¨Ù\ÏìÜ∂≥ J<Õfi+≤OKåe. z=~°‰Ωõ Éè∂í g∞, ã¨∂~°∞º_»∂, #Hõ„∆ `åÅ∂
ZÖÏ U~°Ê_®¤Ü≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. =∞#‰õΩ `≥eã≤# Éè∫uHõã¨∂„`åÖËg Ju„Hõ=∞}‰õΩ
Ö’#=‰õΩO_® [iy# D Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ hfl K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ D qâ◊fiO QÆ∞iOz# ''L^ÕâÌ O◊ ——
Un ÖË^hŒ , Wk Z=i''bÖÏ—— HÍ^Œh JxÑ≤OK«H=õ ∂#^Œ∞. ''ѨzÛ—— Éè∫uHõ "å^•xH˜
`«y# „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O ÅaèOKÕ^•HÍ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞ʼnõΩ Jk`«Ñʨ =∞~À ^•i ÖË^∞Œ .
64 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
20. =∞#∞+¨µÖ’¡x ÉèÏ"åŠѨ~O° Ѩ~°
~°H~õ H° ÍÅ L^ÕfiQÍÅ∂, P"ÕâßÅ∂ (W"≥∂+¨<û£ ) =∞#∞+¨µÅÖ’ L#flO`«QÍ =∞ˆ~
„áê}˜H˜ LO_»=Ù. r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ `«H¯˜ # „Ѩ`ºÕ HõÅHõ}∆ ÏÅÉÏ@∞QÍ Wk‰õÄ_® =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
JÅ=_ç# QÆ∞}O. g\˜Ö’ â◊s~°ÅHõ}∆ ÏÅ∞QÍ U~°Ê_ç#q H˘xfl J~Ú`Õ =∞iH˘xfl Ѩiã¨~åÅ
=Å¡ =∞# „Ѩ=~°#Î Ö’ Hõey# =∂~°∞ÊÅ∞. ÉèÏ"åÅ<Õq ÉÏǨϺѨiã≤`÷ ∞« Å, „¿Ñ~°}ʼnõΩ
ã¨ÊOkOz =ºHõÎO Kտ㠄ѨHõ@#Å∂, `«`«Êùe`«OQÍ KÕѨ>Ëì K«~°ºÅ∂. Wq Jxfl
ã¨O㨯 $`«∞Ö’¡#∂, H˘O`«=~°‰Äõ [O`«∞=ÙÖ’¡#∂, z#flÑ≤ÅÖ¡ ’¡#∂ LO\ÏÜ«∞x _®ifi<£
QÆ∞iÎOKå_»∞. "å\˜x r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ U<å_À "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞QÍ „ѨuáêkOKå_»∞.
=∞#‰õΩ#fl ã¨ÊO^Œ#Ö’¡ Jxfl\˜H<õ åfl ã¨∞Å∞=ÙQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆey#k ÉèÜ í ∞« O.
Wk Jxfl „áê}∞Ö’¡#∂ Hõ#|_»∞`«∞Ok. ÉèÜ í ∞« O JO>Ë „áê}ÉèÜ í ∞« "Õ∞. PѨ^Œ Z^Œ∞~Ô #· ѨÙÊ_»∞
Kå=Ù#∂, W`«~° Ǩxh `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»O „áê}˜ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ =ÚYºO Hõ#Hõ Wk "≥∞^Œ_∞»
Ö’x ''"≥i· OQ∑——Ö’ `«Ñʨ xã¨iQÍ LO@∞Ok. ÉèÜ í ∞« OÖËx „áê}∞Å∞ ZѨÙÊ_À JѨÙÊ_»∞
ѨÙ\˜,ì ã¨HÍÅOÖ’ „Ѩ=∂^•xH˜ ã¨ÊOkOK«Hõ K«zÛáÈ~ÚLO\Ï~Ú. "å\˜ ã¨O`«u Jaè=$kú
JÜÕ∞ J=HÍâ◊O ÖËHáõ È=_»O`À ÉèÜ í ∞« O J<Õ ÉèÏ=#‰õΩ `«H¯˜ # â◊s~°J=Ü«∞"åÅ ™ê÷~ÚÖ’
„áê=ÚYº`« U~°Ê_çLO@∞Ok. ÉèÜ í ∞« O=Å¡ *Ï„QÆ`QΫ Í "≥∞ÅQÆ_O» , Éè„í ^Œ"∞≥ #ÿ =∂~åæxfl
J#∞ã¨iOK«_O» , g@xfl\˜H© J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ =ÚO^•Ö’K«##∞ ÃÑOK«∞HÀ=_»O „áê}∞ʼnõΩ
ÖÏaèOKå~Ú Hõ#Hõ W@∞=O\˜ ÉèÏ=# =∞#∞QÆ_‰» Ωõ `À_»Ê_çOk.
Wk J~°O÷ J~Ú#>Ëì LO@∞Ok HÍx H˘xfl z‰õΩ¯Å∞<åfl~Ú. ÉèÜ í ∞« O J<Õk ^Õxfl
K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ HõÅQÍe? xѨÙÊ HÍÅ∞`«∞O^Œh, Ѩ_Q» qÆ Ñ≤Ê# áê=Ú HÍ@∞ "≥Ü∞« ºÉ’`ÀO^Œh,
á⁄Oz L#fl ѨÙe g∞^Œ Ѩ_É» ’`ÀO^Œh, Ö’`«∞Ö’ *ÏiѨ_`ç Õ Kå=Ù `«Ñʨ ^Œh =∞#O
[#∞º=ÙÅ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀÖËO Hõ^•? JO>Ë H˘xfl q+¨Ü∂« Å∞ „áê}˜ x[rq`«OÖ’
<Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤O^Õ. ÖË^• JѨÊ\˜Hˆ J#∞Éè=í O á⁄Ok# W`«~° „áê}∞Å#∞Oz <Õ~∞° ÛHÀ"åe.
XHõ „ѨÜ∂≥ QÆOÖ’ ã¨O=`«û~°O xO_»x Ѩãá≤ êѨ#∞ H˘O_»zÅ∞=g∞^Œ Ѩ_∞» HÀɡ_`ç Õ
P tâ◊√=Ù‰õΩ Z@∞=O\˜ ÉèÜ í ∞« =¸ HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ . JÖψQ EÖ’ ѨÙ\˜ì ÃÑiy# HÀuÑ≤ÅÅ¡ ∞
"≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ áê=Ú#∞ K«∂ã≤#ѨC_»∞ ɡ^~Œ Ö° ^Ë ∞Œ . J_»=ÙÖ’¡ ÃÑiy#q =∂„`«O ÃÑ^ŒÌ
HÀ`«∞Å#∞ K«∂ã≤ áê=∞O>Ë ÉèÜ í ∞« Ѩ__» O» <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~Ú. J@∞=O\˜ HÀuÑ≤ÅÅ¡ ÉèÜ í ∂« xfl
g_çÜ∂≥ Ö’ K«∂ã≤# `«~"° å`« EÖ’x HÀuÑ≤ÅÅ¡ ∞‰õÄ_® áê=∞O>Ë ÉèÜ í ∞« Ѩ__» O» <Õ~∞° Û‰õΩ
<åflÜ«∞@. ZÅ„H˜Hì ± ëêH±=O\˜k `«ye#ѨÙÊ_»∞ LeH˜¯Ñ¨__» ®xH˜ "≥∞^Œ_∞» ^•HÍ ‰õÄ_®
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 65
áÈ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ''Jã¨OHõeÊ`«OQÍ—— "≥#∞fláê"Õ∞ ã¨ÊO^Œ##∞ Hõeyã¨∞OÎ k. JÖψQ ÃÑ^ŒÌ
K«ÑÙ¨ Êà◊¥§, "Õ_Qç Í `«yÖË xѨÓÊ, f„="≥∞#ÿ HÍOf =ÔQ~· åÅ∞. ÉèÜ í ∞« Ѩ_=» Åã≤# W`«~°
ã¨O^Œ~åƒùÅ#∞ QÆ∞iÎOK«_O» =∂„`«O [O`«∞=ÙʼnõΩ J#∞Hõ~} ° ^•fi~å<Õ J|∞ƒ`«∞Ok.
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# "≥∞^Œ_»∞ LO_»_»O=Å¡ `«H˜¯# [O`«∞=ÙʼnõΩ ÖËx
=ÚO^Œ∞K«∂ѨÓ, JѨÓ~°fi"≥∞#ÿ TǨâ◊HΩ ÉèÜ í ∞« Ѩ__» ®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕ™êÎ~Ú. JO^Œ∞‰õΩ
„Ѩ=∂^•xfl „Ѩ`º« HõO∆ QÍ K«∂_»_"» ∂≥ , ѨãH≤ @õ _ì "» ∂≥ [~°Q#Æ =ã¨~O° ÖË^∞Œ . Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’
Z^Œ∞~°∞HÍÉ’`«∞#fl „Ѩ=∂^•xfl TÇ≤ÏOK«∞‰õΩx QÆ[QÆ[ÖÏ_Õ Ñ¨iã≤u÷ Z=iHõ~Ú<å Z^Œ∞~°∞
HÍ=K«∞Û. ÉèÜ í ∂« xH©, ^•xH˜ „ѨuaO|O=O\˜ ã¨O`ÀëêxH© J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ r=~°™êÜ«∞#
Ѩ^•~å÷Å#∞ =∞# "≥∞^Œ_∞» Ö’ LO_Õ Jq∞QÆÖ¤ Ï, Ç≤ÏáȈHOѨ<,£ ÃÇÏ· áÈ^ä•Å=∞ãπ J<Õ =¸_»∞
=ÚYº"≥∞#ÿ ÉèÏQÍÅ∞ ã¨O^Œ~åƒùxfl|\ì̃ q_»∞^ŒÅKÕ™êÎ~Ú. "å\˜ Ѷe¨ `åÅ∞ ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ
LO\Ï~Ú. QÆ∞O_≥ "ÕQOÆ QÍ H˘@∞ìHÀ=_»O, ~À=∂Å∞ xHõ¯ÉÁ_»∞K«∞HÀ=_»O, ~°H„Îõ Ѩã~¨ } °
Z‰õΩ¯= J=@O`À K«~°‡O Z„~°|_»@O =ÔQ·~åÅhfl [iˆQ J=HÍâ◊O LOk. W=hfl
r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ „áê}∞ʼnõΩ Jaƒ# ÅHõ} ∆ ÏÅ∞.
g\˜`À ã¨O|O^èOŒ ÖËxq H˘xfl L<åfl~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ #=fiQÆÅQÆ@O. H˘O^Œ~∞°
Ѩiâ’^艌 Ωõ Å ÖˇH¯õ # Wk =∞x+≤ Pq~åƒù"åxH˜ =ÚO^Œ∞#∞Op L#fl ÅHõ}∆ O. L`åûǨÏOQÍ
L#flѨÙÊ_»∞ ‰õΩHõ¯Å∞ TÑ≤i=kÖË Ñ¨^uúŒ Ö’ `Õ_® HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. H˘xfl~°HÍÅ zOáêOr
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K«H¯˜ eyO`«Å∞ ÃÑ_ç`Õ "å\˜ =ÚYHõ=oHõÖ’¡ =∂~°∞ÊÅ∂, <À\˜"O≥ @ ^èfiŒ #∞Å∞
~å=_»=¸ QÆ=∞xOKå~°∞. "å\˜H‰˜ Äõ _® K«OHõÅÖ’#∂, Hõ_∞» ѨÙg∞^• K«H¯˜ eye Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞O^Œ@. Jq KÕ¿ã ^èfiŒ #∞Å∞ ^•^•Ñ¨ÙQÍ P Ѩiã≤u÷ Ö’ L#fl Ѩãá≤ êѨŠHˆ iO`«ÅÖψQ
=∞iO`« H©K∞« QÍ L<åflÜ«∞@. Wq #~°"å#~åÅ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’ LÖÏ¡ãO¨ QÍ LO_»_®xH˜
ã¨OHˆ `åÅ∞QÍ ~°∂á⁄OkLO\ÏÜ«∞x TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. g\˜=Å¡ QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ rqã¨∞#Î fl
„áê}∞Å =∞^躌 H˘O`« ã¨=∞#fiÜ«∞O U~°Ê_ç LO_»=K«∞Û. D ÅHõ} ∆ O K«∂ѨÓ, qxH˜_ô
ÖËx ѨãÑ≤ Å≤ Ö¡ ’¡ ‰õÄ_® LO@∞Ok Hõ#Hõ nxH˜ =¸ÅO r=Ѩi}Ï=∞^ŒâÖ◊ ’<Õ LO@∞O^Œx
„Ѩuáêkã¨∞<Î åfl~°∞. r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ `«H¯˜ # ÅHõ}∆ ÏÅÖψQ #=fi_»O‰õÄ_® =∞#∞+¨µÅ=∞^躌
ã¨ÇϨ HÍ~åxfl ÃÑOz, "åi =∞#∞QÆ_‰» Ωõ `À_»Ê_çLO_®e. zOáêOrÅÖ’ #=Ùfi=O\˜k
ã¨Ê~°≈ ^•fi~å<Õ =ã¨∞OÎ k. XHõ^•<˘flHõ\ ˜ `«~∞° =Ú‰õΩO@∂, H˜O^•g∞^• Ѩ_∞» `«∞#flѨÙÊ_Õ
JÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#‰õΩ P K«~º° ~˘Ñ¨ÙÊ`«∞#fl@∞ìQÍ LO@∞Ok. =∞#∞+¨µÅÖ’ #=Ófi,
Ǩ㨺O J<Õq ™ê=∂lHõ, =ºH˜QÎ `Æ |« O^è•Å#∞ |ÅѨ~∞° ™êÎ~Ú. #=Ùfi „Ѩ^•è #OQÍ P@QÀÅ∞
`«<åxH˜ ã¨OÉOkèOz#k Hõ#Hõ ÃÑ^Œ"Ì åà◊§Hõ<åfl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z‰õΩ¯=QÍ #=Ùfi`å~°∞.
66 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Hõ#∞QÆ∞_»¡ Hõ^eŒ Hõ‰Ωõ `À_»Ê_Õ <Õ„`«[ÅO KåÖÏ „áê}∞ʼnõΩ LO@∞Ok. HÍx U_»∞ѨÙ
=zÛ#ѨÙÊ_»∞ Hõhfl~°∞ H͈~Ûk =∞#∞+¨µÅ∞ =∂„`«"Õ∞. P=eOz#ѨÙÊ_»∂, Hõà◊√§
=∞O_»∞`«∞#flѨÙÊ_»∂, ÉÏQÍ #qfi#ѨÙÊ_»∂‰õÄ_® Hõhfl~°∞|∞‰õΩ`«∞Ok. #=ÙfiÖψQ
U_»∞ѨىõÄ_® =ÚYOÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. =ÚMÏxH˜ ã¨O|OkèOz# <å_»∞Å∞ D K«~º° Å#∞
xÜ«∞O „u™êÎ~Ú. =∞x+≤ `«# ÉèÏ"åÅ#∞ W`«~°∞ʼnõΩ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ã¨OˆH`«~°∂ѨOÖ’
`≥ e Ü« ∞ *ˇ Ü « ∞ º_®xH˜ #=Ùfi#∂, U_» ∞ Ѩ Ù #∂ LѨ Ü ≥ ∂ yOzLO\Ï_» h ,
™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∞OÖ’ W^˘Hõ ÉèÏQÆ=∞h âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ Jaè„áêÜ«∞O. JÖψQ ѨãÑ≤ Å≤ Å¡ ∞
U_çÛ, ˆHHõÅ∞ÃÑ\˜ì `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ `«=∞ W|ƒOkx QÆ∞iOz `≥eÜ«∞*ˇÜ«∞º_»O
r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ [iy# XHõ LѨÜ∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÖÏ Hõ#|_»∞`«∞Ok. W=hfl
[#∞º=ÙÅ™ê÷~ÚÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_ç# =º`庙êÅ∞. =∞QÆ<≥=∞e [`«Hõ@ì_®xH˜ <å@ºO KÕã≤
PHõ i ¬Oz#>Ë ì D Éè Ï =„Ѩ H õ @ # JO`å H˘O`« J@ì Ç ¨  㨠O QÍ, Juâ◊ Ü « ∞ OQÍ
"≥Ú^ŒÖˇ·LO@∞Ok.
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ JxÑ≤OKÕ f„="≥∞#ÿ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∂, „¿Ñ=∞, J#∞~åQÆO,
Jã¨∂Ü«∞, ^Õfi+¨O, J==∂#O, ã≤Q∞Æ ,æ ѨâßÛ`åÎÑO¨ , qѨs`«"∞≥ #ÿ x~åâ◊`À ‰õΩOyáÈ=_»=¸
=ÔQ·~åÅhfl r=Ѩi}Ï=∞O`ÀÉÏ@∞QÍ H˘#™êy# ™ê=∂lHõѨi}Ï=∂ŠѶ¨e`«"Õ∞.
Ü«∞^ä•~°`÷ ‰« Äõ , ^•xH˜ „ѨfHõ J~Ú# PÖ’K«#‰õÄ XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ `Õ_® `≥eÜ«∞x Ѩiã≤u÷
U~°Ê_»∞`«∞O^ŒO>Ë Jk "≥∞^Œ_∞» Ü≥ÚHõ¯ TǨâ◊HΘ =Å¡<.Õ zO`«#‰õÄ, q`«i¯OK«∞HÀ=_®xH©
ѨxH˘KÕÛ =∂#ã≤HKõ `·≥ #« ºO =∞#‰õΩ LO@∞Ok. nxH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ "≥∞^Œ_∞» Ü≥ÚHõ¯ =ÚO^Œ∞
ÉèÏQÆOÖ’ [iy# Jaè=$kú`ÀÉÏ@∞QÍ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ "ÕÅUà◊√§QÍ L#fl ã¨=∂[rq`«
K«i„`« ‰õÄ_® =∞# PÖ’K«<å ã¨~o° h, ÉèÏ=Ѩ~"° ∞≥ #ÿ ã¨ÊO^Œ#Å#∂ ~°∂á⁄OkOzO^Œ<Õ
K≥áêÊe.
JO`«‰õΩ=Ú#∞Ѩ٠[iy# H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#ʼnõÄ "≥∞^Œ_»∞Ö’ H˘xfl ÅOÔHÅ∞
U~°Ê_»`å~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl\˜H˜ =∞x+≤ rqã¨∞#Î fl ã¨=∂[Ѩ٠ã¨O㨯 $f, ã¨O™ê¯~°=¸
‰õÄ_® `À_»=Ù`å~Ú. =∞x+≤Ö’ HõeˆQ ÉèÏ"åÅ ã¨ÊO^Œ##∞ W=hfl Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ<À,
q_çq_çQÍ<À fiÛk^Œ∞`Ì å~Ú. WO^Œ∞Ö’ JK«ÛQÍ `«~å¯xH˜ Ö’|_ç#g, U =∂„`«=¸
Ö’|_»xg Jx q_»fÜ«∞ÖËx Ѩiã≤u÷ LO@∞Ok. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ JxÑ≤OKÕ
J#∞Éèí"åÅ∂, ã¨O`å<åxfl HÍáê_»∞‰õΩ<Õ ã¨fiÉèÏ==¸, <Õ~°∞Û‰õΩ#fl q+¨Ü«∂Å∂,
Ü«∞^ä•~°`÷ #« ∞ J#∞HõiOKÕ qq^èŒ Hõ$„u=∞„ѨÜ∞« `åflÅ∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl `«H¯˜ # „áê}∞ʼnõΩ
ÖËx ã¨OH˜¡+¨ì ÉèÏ=*ÏÖÏxfl L`«Ê#flO KÕ™êÎ~Ú. ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=¸, J^Œ∞ƒù`«OQÍ
JxÑ≤OK«_»=¸, QÆO^Œ~°QÀà◊=¸, PO^Àà◊<å, Pâ◊Û~°º=¸, x~åâß, xã¨Ê $Ǩ,
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 67
P`«‡qâßfiã¨=Ú, HÀѨ=¸, Pâ◊Å∂ W=hfl g\˜Ö’ ÉèÏQÍÖË. g\˜Ö’ H˘xfl <å=∞=∂„`«OQÍ
H©~∆ ^° •Ö’¡ "≥Ú^ŒÅ~ÚLO_»=K«∞Û. W=hfl "åã¨#‰õΩ ã¨O|OkèOz# "≥∞^Œ_∞» ÉèÏQÆOÖ’
^•^•Ñ¨Ù 15 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« Hõey# Ѩi}Ï=∂ŠѶe¨ `«=∞x TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞.
TǨHõÅÊ# K≥Ü∞« ºQÆey# "≥∞^Œ_∞» ÉèÏQÍʼnõΩ „¿Ñ~°} JO^Œ_O» `À H˘xfl „QÆO^è∞Œ Å#∞Oz
r=~°™êÜ«∞#Ѩ^•~å÷Å∞ L`«Ê#flOJ~Ú, ã¨O`À+¨ ÉèÏ=#<À, x~åâ◊<À Hõey™êÎ~Ú.
Z=i=Å¡<<·≥ å XHõ™êi "≥∂ã¨áÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞ "åig∞^Œ ^•_çK¿Õ ãÎ =∞m§ J@∞=O\˜k
[~°Q‰Æ Ωõ O_® LO@∞Ok. HÍ|\ì̃ „ѨfHÍ~°OQÍ HõÜ∞« ºO `«ÅÃÑ@ì_O» ÖÏaèã∞¨ OÎ k. JÖψQ
L^•~°ã¨fiÉèÏ"åxH˜ Hõ$`«[˝`« K«∂Ѩ_»O‰õÄ_®. n~°…HÍeHõ„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ QÆ=∞xOz
"≥∞ÅQÆ_O» , QÆ`O« Ö’ =∞# „Ѩ=~°#Î #∞ =∞izáȉõΩO_®LO_»_O» "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl #Å∞QÆ∞i`À
Hõeã≤ rqã¨∞#Î flѨÙÊ_»∞ JÅ=_Õ ÅHõ}∆ ÏÅ∞. W@∞=O\˜ ÉèÏ=*ÏÅOg∞^Œ ™ê÷xHõ ã¨O㨯 $`«∞Å
„ѨÉèÏ=O ‰õÄ_® LO@∞Ok. ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å ™êOQÆ`åºxfl HÀˆ~ „¿Ñ=∂, J#∞~åQÆ=¸.
^•x"≥O@ Jã¨∂Ü«∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ÉèÏ"åÅ∞‰õÄ_® ã¨=∂[Ѩ~"° ∞≥ #ÿ "Õ.
=∞<ÀÉèÏ"åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ=Å¡ =∞#∞+¨µÅ∞ `«=∞ ã¨O`å<åxfl =∞iO`« *Ï„QÆ`QΫ Í
HÍáê_»∞HÀQÆeQÍ~°∞. `«=∞ *Ïu"åiÖ’ ¿ãflǨÏÉèÏ=# ÃÑOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. ~°Hõ~°HÍÅ
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ Z^Œ∞Ô~·#ѨÙÊ_»∞ ã¨=∞㨺Å#∞ qâı¡+≤OK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. W=hfl H˘O`«=~°‰õΩ
[O`«∞=ÙÅ∞‰õÄ_® ™êkèOK«QÆÅ=Ù. JÖÏH͉õΩO_® =∞#∞+¨µÖ’¡ W`«~°∞Å ÉèÏ"åÅ#∞
TÇ≤ÏOK«∞HÀQÆÅQÆ_O» J<Õk `˘e~ÀAÖ’¡ "åi =∞#∞QÆ_‰» Ωõ KåÖÏ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Oç k.
Hˆ =ÅO `«~å¯xfl J#∞ã¨iOz Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ Z^Œ∞~À¯=_»OÖ’ *ÏѨºO [iˆQ J=HÍâ◊O
LO@∞Ok Hõ#Hõ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ Pq~åƒù=O H˜¡+¨ìѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ gÅ∞#flO`« `«fi~°QÍ
ã¨ÊOkOK«_®xH˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Lç O_»=K«∞Û.
68 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
21. á„ ê}∞Å PÜ«Ú+¨µ¬
`˘OÉè·ˇ Uà◊§ ÉÏ=∞‡Å∞O_»_O» KåÖÏ ‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ =∂=¸Å∞ q+¨Ü∞« "Õ∞. HÍh
Pq_» WO\˜ ɡ@ · `À@Ö’ uiˆQ Ñ≤@Åì ∂, H˘Å#∞Ö’x HõÑʨ Å∂, J<Õflà◊√§ |`«HÖõ =Ë Ù.
Z\ÁpÛ H˘xfl Q˘Å¡ÉÏè =∞Å∂, q∞_»`Å« ∂, K«∞OK«∞Å`À áÈe¿ãÎ =∂„`«O "å\˜ PÜ«Ú+¨µ¬
Z‰õΩ¯"Õ. JÖψQ XHõ¯~ÀA =∂„`«"∞Õ |uˆH nѨO ѨÙ~°∞QÆ∞Å=O\˜q q∞_»`Å« Hõ<åfl‰õÄ_®
JÖÏÊÜ«Ú+¨µ¯Å∞. ÖÏ~åfi^ŒâÖ◊ ’ Jq KåÖÏHÍÅO |`«∞‰õΩ`å~Ú QÍx Zyˆ~ =º=kè =∂„`«O
KåÖÏ `«‰õΩ¯=. q∞_»`« U ѨH˜∆HÀ, KÕѨHÀ PǨ~°O H͉õΩO_® |uH˜`Õ H˘xfl <≥ÅÅ
`«~"° å`« K«zÛáÈ`«∞Ok. z#flÑ≤@Åì ‰õΩ Jq ѨÙ\˜#ì U_®k֒ѨÙ<Õ ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=¸_»∞ <åÅ∞ˆQà◊§Hˆ =Úã¨e"≥á· È`å~Ú. HõÑʨ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ U_®k Ѩ_∞» `«∞Ok.
HõѨÊÅ∞ Ѩ^Õà◊√§ q∞Oz |`«Hõ=Ù. ™ê=∂#ºOQÍ XˆH*ÏuH˜ K≥Ok#"å\˜Ö’ ÃÑ^ŒÌq
Z‰õΩ¯=HÍÅO |`«∞‰õΩ`å~Ú. z#flz#fl HõÑʨ ÅHõO>Ë ÃÑ^Œ"Ì å\˜ PÜ«Ú+¨µ¬ Z‰õΩ¯=.
=∞#∞+¨µÖÏ¡QÍ ''Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û——‰õΩ KÕ~_° ®xH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OѨ>ìË „áê}∞Å
ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú+¨µ¬ Z‰õΩ¯=QÍ<Õ LO@∞Ok. z#fl ‰õΩO^ÕÅ∞Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«e=¡ ^ŒÌ H˘xfl "å~åÅ∞
=∂„`«"∞Õ QÆ_∞» ѨÙ`å~Ú. H˘xfl <≥ÅÖ’¡<Õ Jq ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ ã≤^"úŒ ∞≥ áÿ È`å~Ú. XHõ\ ˜
~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÖ’¡ "å\˜H˜ HÍÅO K≥eá¡ È`«∞Ok. `åÉËÅ∞=O\˜ „áê}∞Ö’¡ "≥∞\ÏÉÁe[O
r=„H˜Ü∞« xOáêkQÍ [~°Q_Æ O» =Å¡ Jq Z‰õΩ¯=HÍÅO |`«∞‰õΩ`å~Ú.
„áê}∞Å PÜ«Ú+¨µ¬ Jq ѨÙ\˜#ì ѨÊ\˜#∞Op K«zÛáÈÜÕ∞^•HÍ [iˆQ ã¨OѶ∞¨ @#Å
ã¨=∂Ǩ~°O=O\˜k. ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜ H˘xfl UHõH} õ r=ÙÖ’¡ ѨÙ@ì_O» qÉè[í # K≥O^Œ_O» ,
Kå=_»O =∂„`«"∞Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. |ǨïHõ}r=ÙÅhfl ™ê=∂#ºOQÍ Ñ¶Å¨ nHõ~} ° O K≥Ok#
JO_»OQÍ "≥Ú^ŒÖ,·ˇ ZkˆQ^Œâ#◊ ∂, ã¨O`å<À`«ÊuÎ HõeyOKÕ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û#∂ ^•\˜,
=Úã¨e"≥· z=~°‰Ωõ K«zÛáÈ`å~Ú. qq^è„Œ áê}∞Ö’¡ "≥Ú`«OÎ PÜ«Ú+¨µ¬Ö’<Õ HÍ^Œ∞† XH˘¯Hõ¯
^ŒâÅ◊ =º=kèÖ’‰õÄ_® `Õ_®Å∞O\Ï~Ú. XHõ ã¨O=`«û~°Oáê@∞ |uˆH H˘xfl ~Ô Hõ¯ÅѨÙ~°∞QÆ∞Å
ѨiѨHfiõ ^Œâ◊ XHõ¯~ÀA =∂„`«"∞Õ . =∞#∞+¨µÅ∞ `«=∞ PÜ«Ú+¨µ¬Ö’ 70 âß`«O ''=Ü≥∂[#∞Å∞——
QÍ QÆ_Ñ» Ù¨ `å~°∞. QÆ`« Z<Àfl â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ =∞#∞+¨µÅ J`«ºkèHõ (=O^Œ ã¨O=`«û~åʼnõΩ
q∞Oz#) PÜ«Ú+¨µ¬ ÃÑ~°QÖÆ ^Ë ∞Œ HÍx ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú+¨µ¬ =∂„`«O HÍÅO`À ÉÏ@∞ „Hõ=∞OQÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. áêi„âßq∞Hõ^âÕ ßÖ’¡ Ãã`· O« 18= â◊`å|ÌO z=~° Jk 40 Uà◊§‰õΩ q∞OK«Ö^Ë ∞Œ
HÍx D ~ÀAÖ’¡ 75 Hõ<åfl ÃÑiyOk. =Ü«∞ã¨∞=∞o§#"åiÖ’ ѨÙ~°∞+¨µÅHõ<åfl „ã‘ÖÎ Ë
JkèHOõ . Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêeKÕÛ H©~∆ ^° •Ö’¡ =∞x+≤ PÜ«Ú¿+¬ Z‰õΩ¯=.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 69
ã¨QÆ@∞# U#∞QÆ∞Å∞ 70 Uà◊¥§, ‰õΩHõ¯Å∞ 18 Uà◊¥§, Ñ≤Å∞¡Å∞ 14 Uà◊¥§,
QÆ∞„~åÅ∞ 20 Uà◊¥§, uq∞OQÆÖÏÅ∞ 50 Uà◊¥§, _ÕQÆÅ∂, QÆ∞_»¡QÆ∂|Å=O\˜q 60
Uà◊¥§, H˘xfl `åÉËà√◊ § 100 Uà◊¥§ |`«∞‰õΩ`å~Ú. ÃÑ^Œ`ú åÉËà√◊ § 200 Uà◊√§ |`«∞‰õΩ`å~Ú.
H˘xfl K≥@∞¡ (HÍeá¶ÈiflÜ«∂Ö’x ~Ô _£=Ù_£ ~°HÍÅ∞) 3000 Uà◊√§ rq™êÎ~Ú.
XH˘¯Hõ¯~°HOõ [O`«∞*ÏuH© ã¨Q@Æ ∞ PÜ«Ú+¨µ¬#∞ xˆ~tÌ OKÕq P *Ïu =∞#∞QÆ_‰» Ωõ
^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ HÍ~°}ÏÖË. (ã¨∂Å÷ OQÍ K«∂¿ãÎ ã¨O`å<À`«ÊuÎ HõeQÍHõ „áê}˜=Å¡ r=<åxH˜
LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ =#~°∞Å Y~°∞Û`«Ñʨ =∞~˘Hõ LѨÜ∂≥ QÆ"∞Õ n LO_»^∞Œ . "å\˜H˜ ''J=∞~°`fi« O——
Hõ e y`Õ "å\˜ *Ïuˆ H PǨ  ~° á êhÜ« ∂ Å∞ `« y #O`« Q Í JO^Œ = Ù. JO`« H õ < åfl
=ÚYºHÍ~°}"Õ∞q∞@O>Ë Jq J_»∞Ö¤ ‰Ë Ωõ O_® H˘#™êQÆ_O» =Å¡ „ѨH$õ uÖ’ [iˆQ <åK«∞~°Öò
ÃãÖˇH<∆õ £ Ui"Õ`‰« Ωõ JO`«~åÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „Ѩu`«~O° Ö’#∂ [#∞ºÑ¨~O° QÍ ã¨fiÅÊ
=∂~°∞ÊÅ∞ [~°Q_Æ O» =Å¡ =∂~°∞`«∞#fl Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ =∞#∞QÆ_» ™êyOK«_O»
gÅ=Ù`«∞Ok. Kå=ÙÖˉΩõ O_® XˆH~°HOõ ÅHõ}∆ ÏÅ`À rqã¨∞#Î fl „áê}∞Å∞ „Ѩu‰õÄÅ "å`å=~°
}ÏxH˜ `«@∞ìHÀÖËHáõ È=K«∞Û.
PÜ«Ú+¨µ¬ =ÚyÜ«∞\ÏxH˜ HÍ~°}ÏÅ QÆ∞iOz J<ÕHõ „Ѩuáê^Œ#Å∞<åfl~Ú.
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎÔH· [#∞º=ÙÅ∞ qÉèí[# K≥Ok#ѨÙÊ_»∞ JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∂ [iˆQ á⁄~°ÉÏ@∞¡
JO`«HOõ `«‰Äõ Z‰õΩ¯"≥· =Úã¨eÅHõ}∆ ÏÅ∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. Wk ZO`« `«fi~°QÍ [~°∞QÆ∞`«∞O
^Œ<Õ ^•O\’¡ `Õ_®Å∞O\Ï~Ú. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ "å~°H÷ ºõ O ~å=_®xH˜ KåÖÏ Uà◊√§ Ѩ_∞» `«∞Ok
HÍx H˘xfl KÕÑŨ Ö’ Wk ѨÙ\ì̃# H˘xfl QÆO@Ö’¡<Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. r=Hõ}ÏÖ’¡ ZѨÙÊ_»∞
"å~°H÷ ºõ O =ã¨∞OÎ ^À =ÚO^Œ∞QÍ<Õ x~°Ü ‚ ∞« =∞ø`«∞O^Œ<kÕ =∞~˘Hõ ã≤^•úO`«O. =∞#∞+¨µÅ,
[O`«∞=ÙÅ r=Hõ}ÏÅ#∞ „ѨÜ∂≥ QÆâßÅÖ’ ÃÑOz#ѨÙÊ_»∞ H˘`«Î Hõ}ÏÅ#∞ =∞~˘Hõ=º=ã¨Ö÷ ’H˜
50 ™ê~°∞¡ =∂ˆ~Û֒ѨÙ<Õ Hõ}ÏʼnõΩ ''=Ü«∞ã¨∞ =∞à◊§_»O—— P~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. =∞~˘Hõ „Ѩuáê^Œ#
~ÀQÆx~À^èOŒ HõeyOKÕ W=¸º<£ =º=ã¨÷ QÆ∞iOz#k. =∞#Ö’ nx ÉÏ^躌 `« x~°fiÇ≤ÏOKÕ
^ä=·≥ ∞ãπ „QÆOkè 50 Uà◊§ =Ü«∞ã¨∞ =KÕÛã¨iH˜ "≥Ú^Œ\H˜ <õ åfl KåÖÏ z#fl^≥á· È`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡
ɡ\· #˜ ∞Oz =∞#‰õΩ ™ÈˆH ~°H~õ H° ÍÅ „H˜=ÚÖ’¡ =∞Oz^Õ^À, HÍx^Õ^À QÆ∞iÎOK«_O» â◊s~åxH˜
Hõ+"ì̈ ∞≥ áÿ È`«∞Ok.
r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ Z‰õΩ¯= PÜ«Ú+¨µ¬ LO_»_O» =∞OzÅHõ} ∆ "Õ∞. =∞#∞+¨µÅ
PÜ«Ú+¨µ¬ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ "åi "≥∞^Œ_»∞ Ѩi=∂}O ÃÑ~°QÆ_»=¸, â◊s~åxfl
Ѩi~°HO∆˜ K«∞ HÀQÆey# ™ê=∞~°º÷ =¸, PѨ^‰Œ Ωõ ^Œ∂~°OQÍ áêiáÈQÆÅQÆ_=» ¸ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
HÍ=K«∞Û. ™ê=¸Ç≤ÏHõr=<åxH˜ JÅ"å@∞Ѩ_¤» =∞x+≤*ÏuH˜ PÜ«Ú+¨µ¬ ÃÑ~°Q_Æ =» ∞<Õ ÅHõ}∆ O
JO`«HõO`«‰õÄ |ÅѨ_çLO_®Åx Ѩiâ’^茉õΩÅ∞ TÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. D<å\˜H© Jaè=$kú
70 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
K≥Ok# ^ÕâßÖ’¡ ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú+¨µ¬ ÃÑ~°Q_Æ O» K«∂¿ãÎ D „Ѩuáê^Œ# ãÔ̈~#· ^Œx `À™ÈÎOk.
XO@iQÍ rqOKÕ „áê}∞Å`À áÈe¿ãÎ ã¨=∂[rq`«O H˘#™êyOKÕ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ Z‰õΩ¯=
PÜ«Ú+¨µ¬ HõeyOKÕ â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ H˘xfl`«~åÅ =º=kèÖ’<Õ |Å=`«~Î O° K≥O^ŒQÅÆ =Ù.
âßs~°HÖõ ’áêÅ∞ ã¨ik^Œ∞‰Ì Ωõ x, "≥∞~°∞QÔ #· P~ÀQƺO`À rqOK«QÅÆ QÆ_O» Ö’x "≥∞à◊√‰õΩ=Å#∞
=∞#∞+¨µÅ∞ ~åÉ’ÜÕ∞ `«~åʼnõΩ ã¨∞Å∞=ÙQÍ JOkOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ ã¨=∂[ѨÙ
™ê=∞~°º÷ O ÃÑ~°Q_Æ O» =Å¡ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ ™êkèOz# q[Ü«∂Å∞ JO^ŒiH© ѨxH˘KÕÛ
J=HÍâ◊O LO@∞Ok. qq^è~Œ O° QÍÖ’¡ <≥Ñ· Ù¨ }ºO ã¨OáêkOK«_®xH©, H˘`«Î q+¨Ü∂« Å#∞
Pq+¨¯iOK«_®xH© =º‰õΩÅÎ ‰õΩ gÅ=Ù`«∞Ok. W=hfl ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú+¨µ¬#∞ ÃÑOK«_®xH˜
ѨxH˘™êÎ~Ú. WO`«\ ˜ P^Œ~≈° =O`«"∞≥ #ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ ZHõ¯_≥<· å HõxÑ≤OK«@OÖË^OŒ >Ë Jk
™ê=∂lHõ=º=ã¨Ö÷ ’ L#fl ֒Ѩ"∞Õ `«Ñʨ r=âß„™êÎxH˜ ã¨O|OkèOz#kHÍ^Œ∞.
22. á„ ê}∞Å ÅHõ}
∆ ÏÅ∞, =∞#∞+¨µÅ É„ =
íè ∞Å∞
=∞#∞+¨µºÅ∞ `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅ`À áÈe¿ãÎ J™ê^è•~°}r=ÙÖË. =∞#∞+¨µºÅ „Ѩ`ºÕ Hõ
ÅHõ} ∆ ÏÅHõ∞ "åi "≥∞^Œ_∂» , ÉÏQÍ Ñ¨i}uK≥Ok# <å_ô=º=™ê÷ =ÚYºHÍ~°}ÏÅ∞. D
„Ѩ`ÕºHõÅHõ∆}ÏÖ’¡<Õ H˘xfl `«Ñ¨C_»∞ #=∞‡HÍʼnõÄ, „Éèí=∞ʼnõĉõÄ_® ^•ifã¨∞Î<åfl~Ú.
„ѨH$õ uÖ’ XHõ ÉèÏQÆOQÍHÍHõ, `«##∞ „Ѩ`ºÕ Hõã$¨ +≤Qì Í, "≥Ú`«OÎ „áê}˜HÀ\˜H˜ Ѩ~åHÍ+ì̈QÍ
ÉèÏqOKÕ =∞x+≤ Jã¨Å∞ ZÖÏ Ñ¨i}Ï=∞O K≥O^•_À `≥e¿ãÎ r=~åtx QÆ∞iOz# ã¨~Ô #·
J=QÍǨÏ# U~°Ê_»∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë P^蕺u‡Hõq=~°}Å#∞ Ѩ\ Oì˜ K«∞HÀ‰õΩO_®, ã¨ÇϨ [
q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz Ãã`· O« L#flgÖËxg HõeÊOK«∞‰õΩx QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ_¨ ‰» Ωõ O_® rqOK«_O»
KåÖÏ=∞OkH˜ J™ê^躌 O JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
'r=ã¨$+≤xì —J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O Hõ+"ì̈ ∞Õ g∞HÍ^Œ∞. "≥Ú^Œ@ UHõH}
õ r=ÙÅ ~°∂ѨOÖ’
Éè∂í q∞g∞^Œ L^Œƒqù Oz# r=~åt „Hõ=∞OQÍ |ǨïHõ}ã¨=Ú^•Ü«∂Å`À ‰õÄ_ç# „áê}∞Å
Pq~åƒù"åxH˜ ^•ifã≤Ok. W^ŒO`å ã¨=Ú„^Œ[ÖÏÖ’¡ =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ `«~|° _ç
[iy# Ѩi}Ï=∞O, ~°H~õ H° ÍÅ qO`«[O`«∞=ÙÅ`À Å∞HõÅ∞HõÖÏ_ç# P<å\˜ ã¨=Ú„^•Å
#∞Op, |∞~°^`Œ À xO_ç# [ÖÏâßÜ«∂Å#∞Op, [ÅK«~åÅ∂, LÉèÜ í ∞« K«~åÅ∂ ѨÙ@∞ì
H˘KåÛ~Ú. =∂~°∞`«∞#fl Éè∫QÀoHõ, "å`å=~°}Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ JO`«HOõ `«‰Äõ áÈ\© ÃÑiy,
ɡ\· ˜ =∂~°∞ÊʼnõΩ `«@∞ìHÀQÆey# âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞ Hõey# „áê}∞Å∞ =∂„`«"∞Õ |`«Hõ
QÆeQÍ~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl z„`«qz„`«"≥∞ÿ# ~°∂áêÅ#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. Éè∫uHõ
HÍ~°}ÏÅ∂, „¿Ñ~°}Å∂ ÖˉΩõ O_® U =∂~°∂Ê [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ .
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 71
''^≥=· âßã¨<åÅ∞—— J=∞Öˇ#· @∞ì ^•YÖÏÅ∞ UgÖË=Ù. z#flz#fl q+¨Ü∂« Ö’¡‰Äõ _®
Wk ã¨Ê+¨ì=∞ø`«∞Ok. ÃÑ·#∞#fl gѨÙÉèÏQÆO =Ú^Œ∞~°∞~°OQÆ∞`À#∂, H˜Ok á⁄@ì `ÕeHõ
~°OQÆ∞`À#∂ J<ÕHõ ~°HÍÅ KÕÑŨ ∞ Hõ#|_»`å~Ú. WÖÏ [~°Q_Æ O» =Å¡ ÃÑ#· Zyˆ~ Ѩ‰Ω∆õ ʼnõΩ
"å\˜x QÆ∞iÎOK«_O» Hõ+Oì¨ . JÖψQ "å\˜H˜ Z~° JÜÕ∞ z#flKÕÑŨ ‰õÄ H˜O^Œ D^Œ∞`«∞#flѨC_»∞
"å\˜x QÆ∞iÎOK«_»O Hõ+¨ì"Õ∞. `«=∞#∞ JáêÜ«∞O#∞Oz HÍáê_»∞‰õΩO@∂, `«=∞‰õΩ
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ PǨ~åxfl `ÕeHõQÍ ã¨OáêkOK«∞‰õΩO@∂ |`«H_õ ®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ~°OQÆ∞Å∞
P KÕÑŨ ‰õΩ ^ŒHͯ~Ú. WÖÏO\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^ŒÖxË KÕÑŨ ∞ JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú.
Z=~À ZOÑ≤Hõ KÕã≤#@∞ìQÍ JxÑ≤OKÕ „áê}∞Å ÅHõ∆}ÏÅhfl Ü«∂O„uHõOQÍ,
r=Ѩi}Ï=∞Ѩ٠áÈ\©Ö’ Ui"Õ`^« •fi~å q∞ye#"Õ#x KåÖÏ=∞Ok QÆ∞iÎOK«~∞° . nxH˜
`À_»∞QÍ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ '=∞Ç≤Ï=∞—Å QÆ∞iOz ã¨ÇϨ [OQÍ HõeQˆ „Éè=í ∞Å∞ H˘xfl LO\Ï~Ú.
U =OHÍÜ«∞<À J_»¤OQÍ HÀã≤#ѨC_»∞ JO^Œ∞Ö’x yO[Å∞ FO J<Õ PHÍ~°OÖ’
Hõ#|_»QÍ<Õ H˘O^Œ~∞° Ѩ~=° tOzáÈ`å~°∞. ^•x q=~åÅ∂, á¶È\’Å∞ Ѩ„uHõÅHÔ ‰õΩ¯`å~Ú.
J^Õ HÍÜ«∞#∞ =∞~˘Hõkâ◊Ö’ HÀã≤LO>Ë yO[Å U~åÊ@∞Ö’ W@∞=O\˜ '=∞ǨÏ`«∞Η
Hõ#|_çLO_Õk HÍ^Œx "åiH˜ `«@^ì ∞Œ .
XHõ Ѩ Ó Å"≥ Ú Hõ ¯
~Ô =∞‡Ö’¡ XHõ á¶È\’„QÍѶ~¨ ü FO
ã¨fi~°∂áêxfl QÆ∞iÎOKå_»∞. =∞#
^Õâ◊Ѩ٠XHõ ѨH˜∆ Hõ$ëê‚ Jx
J~°∞ã¨∞ÎO^Œ@. W@∞=O\˜
JáÈǨÏÅ∞ Jxfl =∞`åÖ’¡#∂
Hõ x Ñ≤ ™ êÎ ~ Ú. H˘xfl K≥ @ ¡
QÆ ∞ OѨ Ù Å<À, `Õ < ≥ Ñ ¨ @ ∞ì
ã¨fi~°∂áê<Àfl K«∂ã≤#ѨC_»∞
JO^Œ∞Ö’ JÖÏ¡ J<Õ J~°aH±
`Õ<≥Ѩ@∞ìÖ’ JÖÏ¡ ¿Ñ~°∞ JHõ ∆ ~ åÅ∞ Hõ # |_ç #
^•YÖÏÅ`À á¶È\’Å∞<åfl~Ú. H˘O^ŒiH˜ náêÅHÍO`«∞Ö’¡ ã≤Å∞= "≥Å∞QÆ∞`«∞#fl@∞ìQÍ
HõxÑ≤Oz, Pâ◊Û~åº#O^•Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. =∂#=ã¨=∂*ÏÅ∞ â‹â· =◊ ^ŒâÖ◊ ’ L#flѨC_»∞
"åi =∞#ã¨Î`«fiO z#flÑ≤Å¡Å#∞ áÈeLO_Õ^Œx Kåi„`«Hõ q*Ï˝# Ѩiâ’^èŒ#Å∞
`≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú. P ã≤u÷ D <å\˜H© H˘#™êQÆ∞`ÀO^Œ#_®xH˜ D L^•Ç¨Ï~°}Å∞ KåÅ∞.
=OQÆyO[Öˇ·<å, `Õ<≥Ѩ@¡~Ú<å `«Å=x`«ÅOѨÙQÍ "å\˜Ö’ Hõ#|_»∞`«∞#fl
ã¨ÇϨ [ˆ~YÅ∞ U"À H˘xfl eѨÙÖ’¡ J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ =∂@Å∞QÍ Hõ#|_ç#O`« =∂„`å#
72 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
"å\˜H˜ Z@∞=O\˜ „áê=ÚYº`å HõÅQÆ^∞Œ . D =∞^躌 `«Öuˇ #Î '~å=∞¿ã`«∞=Ù— ~°Éãíè Ö¨ ’
ã¨=Ú„^•Ö’¡ ã¨ÇϨ [OQÍ [iˆQ Ѩi}Ï=∂Å#∞ QÆ∞iOz# „Ѩ™êÎ=# =zÛOk. H˘O^Œ~∞°
„Ѩ|∞^Œ∞Åú ∞ 'K«∂_»QeÆ y#"åà◊§H˜ ÉèQí =Æ O`«∞_ç =∞Ç≤Ï=∞Å∞ ZÖˇ_¡ Ö» Ï HõxÑ≤OK«QÅÆ =Ù— Jx
„Ѩ=zã¨∂Î LO\Ï~°∞. H˘<Õflà◊§„H˜`O« XHõ „Ѩ=ÚY "å~°Ñ„¨ uHõ 'u~°∞Ѩu x^Œ~≈° <åÅ∞—
J<Õ ji¬H#õ ∞ „Ѩu"å~°O „ѨK∞« iOKÕk. |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ „Éè=í ∞Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_"» ∞Õ
JO^Œ∞Ö’x L^ÕâÌ O◊ .
Hõj‡~ü „áêO`«ÑÙ¨ J=∞~ü<å^ä£ t=eOQÆO ã¨ÇϨ [OQÍ =∞OK«∞=Å¡ ~°∂á⁄Ok#
PHÍ~°O. ™êìÅQÔ ‡· \ò J#|_Õ W@∞=O\˜ ã¨∞#flѨÙ~åu PHÍ~åÅ∞ „ѨH$õ uã≤^OúŒ QÍ QÆ∞ǨÏÖ’¡
U~°Ê_»`å~Ú. Z<Àfl â◊`åÉÏÌÅ H˜O^Œ@ „Ѩ[Å =∞#ã¨∞û#∞ K«eOѨ*ãË #≤ W@∞=O\˜
'qO`«Å∞— D<å\˜H© `«=∞ 'P^蕺u‡Hõ—â◊H`Î̃ À Ü«∂„`åã¨Ö÷ ÏÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
~°H~õ H° ÍÅ „áêO`åÖ’¡ [iy# =∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ [O`«∞„ѨÑO¨ K«OÖ’ "≥q· ^躌 O
ÃÑiyOk. JO`Õ. ZѨC_≥·<å, ZHõ¯_≥·<å Zxfl qO`« PHÍ~åÅ`À, Zxfl ~°OQÆ∞Å`À
Z@∞=O\˜ „áê}˜ (ÖË ^ • ^•x J=âı ë êÅ∞) Hõ x Ñ≤ O z<å âßG"Õ ` « Î Å ∞ ^•x
ѨÙ@∞ìÑÓ¨ ~Àfi`«~Î åÅ#∂, [#∞º™ê÷~Ú ^ŒQ~æÆ ∞° flOp ^•x â◊s~°x~å‡}Ïhfl q=iOK«QeÆ y#
Ѩiã≤u÷ Ö’ L<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© Z‰õΩ¯==∞Ok 'U ѨÙ@ìÖ’ U áê=ÚO^À— J<Õ Ñ¨^uúŒ Ö’
PÖ’zã¨∂,Î =∞Ç≤Ï=∞ÅHÀã¨O "≥`∞« ‰õΩ`«∂LO\Ï~°∞. qO`«„áê}∞Å<À, `«Å=x`«ÅOѨÙQÍ,
„ѨHõ$uÖ’ `«ÖˇuÎ, =∞#‰õΩ Ѩiz`«"≥∞ÿ# ã¨OˆH`åÅ∞QÍ JxÑ≤OKÕ qâıëêÅ<À K«∂ã≤
LeH˜¯Ñ¨__» O» , <À~°∞ "≥à§◊ ɡ\ ì̃ ÉèQí =Æ O`«∞_ç bÅÅ#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» P^è∞Œ x‰õΩÅ∞
K≥Ü∞« º^Œy# Ѩ#∞Å∞HÍ=Ù.
23. =∞x+≤ PÜ«Ú~å~ÀQͺÅ∞
D ~ÀAÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl âßGq*Ï˝# „ѨQuÆ x QÆ∞iOz ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ J~°O÷
HÍ=_»O Hõ+"ì̈ ∞Õ . =∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Äõ D Ѩiâ’^è#Œ Åhfl =∞#ˆHO 'X~°QÆ
ɡ\ÏìÜ∞« #flk— =∂„`«"∞Õ =ÚYº=∞xÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx âßGѨiâ’^è#Œ Å QÆ∞iOz ã¨∂Å÷ OQÍ<≥<· å
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O =∞~˘Hõq^èOŒ QÍ LѨÜ∂≥ QÆH~õ O° . nx=Å¡ =∞#K«∞@∂ì LO_Õ „ѨÑO¨ Kåxfl
QÆ∞iOp, =∞# rq`åÅx QÆ∞iOp =∞#‰õΩ HõeQˆ JÜ≥∂=∞Ü«∞O H˘O`«=~°‰Äõ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
>ˇeq[<£ Ãã\ò ZÖÏ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^À `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å JO`« #+¨Oì ÖË^"Õ ∂≥ HÍx =∞#
â◊s~åÖ’¡ L#fl r=Hõ}ÏÅ ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ QÆ∞iOz H˘O`«~Ú<å `≥e¿ãÎ =∞#‰õΩ#fl ã¨O„Ѩ^•Ü«∞
ÉèÏ=#Ö’¡ J~°O÷ ÖËxq U"≥<· å LO>Ë Jq `˘ÅyáÈ=K«∞Û. D <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ r=âßGOÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘xfl Ѩiâ’^è#Œ Å QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O LѨÜ∂≥ QÆH~õ O° QÍ LO@∞Ok.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 73
"≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ=Å¡ =∞# â◊s~åÅ QÆ∞iOz WѨÊ\˜Hˆ KåÖÏ `≥eã≤Ok. "≥^· ºŒ , â◊s~°
âß„™êÎÅ „ѨQuÆ =∞#ÔHO`À "Õ∞Å∞KÕãO≤ k. JÖψQ [#∞º™ê÷~Ú Ñ¨sHõÖ∆ ’¡ WOHÍ J<ÕHõ
q+¨Ü∂« Å∞ |Ü«∞@Ѩ_∞» `«∞<åfl~Ú. Hˆ #û~ü QÆ∞iOz# H˘xfl „ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡ H˘xfl =∂=¸Å∞
Hõ}ÏʼnõΩ 'J=∞~°`fi« O— ã≤kOú z, JO`«∞ÖˉΩõ O_® qÉè[í # K≥Ok "åºÑ≤KÎ O≥ ^Œ∞`åÜ«∞x
`≥eã≤Ok. Hˆ #û~ü Hõ}ÏÅ∞ `«=∞#∞ `å=Ú =Úã¨e`«#O#∞Op, q<åâ◊O#∞Op HÍáê_»∞
HÀQÆÅ=Ù. g\˜ n~å…ÜÚ« +¨µ¬‰Ωõ HÍ~°}O Uq∞\˜? Hõhã¨O H˘xfl ~°HÍÅ Hˆ #û~üÖ’ >ˇÖ’=∞ˆ~ãπ
J<Õ Ñ¨^•~°O÷ `«Ü∂« ~°=HõáÈ~Ú<å _ôZ<£U#∞ i¿Ñ~°∞KÕ¿ã P~üU_ô51_ô J<Õ =∞~À Ѩ^•~°O÷
Hˆ #û~ü Hõ}ÏÅ∞ JO`«iOzáȉõΩO_® HÍáê_»∞`ÀO^Œx `≥eã≤Ok. nxfl x~ÀkèOK«QÍ<Õ
Hõ}ÏÅ∞ =∞$`«∞º"å`«Ñ_¨ ®¤~Ú. Wk Hõ}ÏÅ∞ #tOK«‰Ωõ O_® K≥Ü∞« º_®xH˜ =∂~°Oæ Jx
K≥Ñʨ ÖËHáõ È~Ú<å âßG"Õ`ÅΫ ‰õΩ Hõ}ÏÅ "å~°Hú ºõ O QÆ∞iOz H˘`«Î ‰õÄ¡ ^˘iH˜#>Ëì JxÑ≤™ÈÎOk.
Hˆ #û~ü =zÛ#ѨÙÊ_»∞ _ôZ<£U#∞ i¿Ñ~°∞ KÕã≤ Hˆ #û~ü Hõ}ÏÅ rq`åxfl á⁄_çyOK«QeÆ y#
D P~üU_ô51_ô#∞ x~Àkè¿ãÎ Hˆ #û~ü Hõ}ÏÅ∞ =Úã¨e"≥· K«zÛáÈ=_»O, Hˆ #û~ü `«Q_æÆ O»
™ê^躌 =∞x `≥Å∞™ÈÎOk. `«# ã¨OYº#∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<Õ Hˆ #û~ü‰Ωõ zH˜`û« HÔ · „ѨÜ∞« uflOK«_®xH˜
W^˘Hõ =∂~°Oæ HÍ=K«∞Û. D Ѩiâ’^è#Œ Å =¸ÅOQÍ r=Hõ}ÏÅ rq`«HÍÅO ZO^Œ∞‰õΩ
`«Q∞Æ `æ ∞« O^À, ^•xfl ZÖÏ á⁄_çyOK«=K«∞Û<À J~°O÷ J=Ù`ÀOk. ^Œ∞~°^$Œ +ì̈O Uq∞@O>Ë
r=Hõ}ÏÅ PÜ«Ú+¨µ¬ ÃÑOz`Õ Hˆ #û~ü `«Ñʨ xã¨i HÍ=K«∞Û. W^Õ x["≥∞`ÿ Õ =ÚO^Œ∞ Q˘~Úº
"≥#Hõ #∞~Úº J#fl@∞ìQÍ LO@∞Ok. Uk U"≥∞ÿ<å W@∞=O\˜ Ѩiâ’^èŒ#Å ^•fi~å
âßG"Õ`«ÎÅ∞ =Úã¨e`«<åxH©, Kå=Ù‰õÄ H©ÅHõO ZHõ¯_»∞O^À `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flO
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
*’sQÆÅÃÑ· [iÑ≤# H˘xfl Ѩiâ’^è#Œ Ö’¡ „áê}∞Åxfl\’¡#∂ LO_Õ ''á¶È~ü¯ÃÇÏ_£
ÉÏH±û ZO1a—— J<Õ [#∞º=Ù ã¨OQÆu `≥eã≤Ok. D [#∞º=ÙÖ’¡ LO_Õ Ñ¨<fl≥ O_À #O|~ü
„HÀ"≥∂™È"£∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨÙÊ_»ÖÏ¡ =∞# r=Hõ}ÏÅ#∞ i¿Ñ~°∞KÕã,≤ "å\˜ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH˜
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_∞» `«∞Ok. Wk 'i>ÿ̌~—ü J~Ú`Õ „Ѩ=∂^ŒO. =$^•úѺ¨ OÖ’ [iy#@∞ìQÍ D
[#∞º=Ù U^À HÍ~°}OKÕ`« áê_»~Ú<å, h~°ãO≤ z<å z#fl=Ü«∞ã¨∞Ö’‰õÄ_® "å~°Hú ºõ ÅHõ}∆ ÏÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞@. J@∞=O\˜ =∂~°∞ÊÅ=Å¡ =∂=¸Å∞QÍ [iˆQ Hõ}qÉè[í # PyáÈ`«∞Ok.
á¶È~ü¯ÃÇÏ_£ ÉÏH±û ZO1a Hõ}ÏÅ qÉè[í ##∞ `«fii`«O K≥Ü∞« ºQÆÅ^Œ∞. e=~ü (HÍÖËÜ∞« O)
Hõ}ÏÅ∞ `«=∞#∞ `å"Õ∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ HÀQÆÅ=Ù.
ZÅ∞HõÅg∞^Œ [iÑ≤# H˘xfl Ѩiâ’^è#Œ Ö’¡ á¶È~ü¯ÃÇÏ_£ ÉÏH±û ZO1a `˘ÅyOz#
e=~ü Hõ}ÏÅ∞ `«fi~°QÍ ÃÑ~°Q@ Æ OÖË^xŒ ~°∞A"≥O· k. Hõ}qÉè[í #Ö’ =ÚO^Œ∞QÍ _ôZ<£U
áÈQÆ∞ŠѨÙ#~°∞`«ÊuÎ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P `«~"° å`« Hõ}O ~Ô O_»∞QÍ pÅ∞`«∞Ok ("≥∞\ÿ ’ã≤ã)π .
74 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Wk [~°Q‰Æ Ωõ O_® J_»∞Ѥ _¨ Õ Ñ≤21ã≤SÑ≤1 J<Õ „á⁄\©<£ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® á¶È~ü¯ÃÇÏ_£ ÉÏH±û
ZO1a xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. JÖòÃ˚ ÇÏ· =∞~üû "åºkè, Hˆ #û~ü "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜H˜ Ñ≤21ã≤SÑ≤1
Ü≥ÚHõ¯ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ HÍ~°}O J~Ú`Õ Hõ}ÏÅ#∞ pÅÛ_®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Z<£*=·ˇ ÚÅ#∞
á¶È~ü¯ÃÇÏ_£ ÉÏH±ûZO1ax xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
H˘O`«=∞OkH˜ z#fl`«#OÖ’<Õ Ç¨Ïz#û<£ yÅÊù~ü¤ „á⁄riÜ«∂ ã≤O„_À"£∞ J<Õ
J~°∞^≥·# "åºkè ™È‰õΩ`«∞Ok. P Ñ≤Å¡Å∞ Ju`«fi~°QÍ =∞# Hõà◊§=ÚO^Õ =Úã¨e"åÔ~·
Ѩ^=Œ ¸_Õà§◊ ֒ѨÙ<Õ K«xáÈ`å~°∞. D ÉÏÅ=$^Œ∞Åú Ö’ [iˆQ =∂~°∞ÊÖˇ@∞=O\˜q? K«~‡° O
=Ú_»`Å« ∞Ѩ__» O» , A@∞ì ~åeáÈ=_»O, Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ `«yáæ È=_»O, H©à§◊ <˘Ñ¨ÙÊÅ∞ WÖÏ
=$^•úѺ¨ OÖ’ =KÕÛ [|∞ƒÅhfl z#flÑ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ™È‰õΩ`å~Ú. |∞kúH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Äõ
=∂„`«O "åiH˜ =Úã¨eÅHõ} ∆ ÏÅ∞ HõÅQÆ=Ù. D "åºkèH˜ HÍ~°}O "åi Hõ}ÏÅ ã¨fi~°∂ѨOÖ’
Hõey# qHõ$u Jx `≥Å∞™ÈÎOk. Hõ}ÏÅ "≥Å∞Ѩeá⁄~°#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ
[#∞º=Ù áê_»~Ú`Õ WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ@.
n~å…ÜÚ« +¨µ¬ HõeyOKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ[#∞º=Ù Un ÖË^∞Œ . HÍh =∞#‰õΩ =∞Oz P~ÀQͺhfl,
Ѩ@∞`åfihfl W=fiQÆey# [#∞º=ÙÅ∞ KåÖÏ<Õ L<åfl~Ú. q_çq_çQÍ Wq =∞# rq`«HÍÖÏxfl
10–30 âß`«O =~°‰Äõ á⁄_çyOK«QÅÆ =Ù. g\˜ „ѨÉÏè =O ÉÏQÍ ÃÑ~°QÍÅO>Ë g@xfl\˜h
xÜ«∞O„uOz, 㨄Hõ=∞OQÍ Ñ¨x KÕ~ÚOK«QeÆ y#k _ôUZѶ–π 2 J<Õ XHõ [#∞º=Ù. D
[#∞º=ÙÖ’ HõeQˆ =∂~°∞Ê (=Úº>Ë+<¨ )£ _ôUZѶ–π 16 J<Õ =∞~˘Hõ [#∞º=Ù#∞ „ѨÉÏè q`«O
KÕã,≤ `«^•fi~å rq`«HÍÖÏxfl ÉÏQÍ á⁄_çyOK«QÅÆ ^Œ@. ã¨∂Å÷ OQÍ K≥áêÊÅO>Ë nx=Å¡
~ÀQÆx~À^èHŒ âõ H◊ HÎ̃ ,© =∞# Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ‰õÄ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ [#∞º=ÙÅ ™ê=∞~°º÷ O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"å\˜H˜ J_»∞Ѥ _¨ "Õ å\˜H˜ P@OHõO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. â◊s~°OÖ’ PH˜û[hHõ~} ° O^•fi~å [iˆQ
Ǩxx JiHõ\ ,ì˜ UO\© PH˜û_»O\ò „á⁄\©#¡ q_»∞^ŒÅ‰õΩ U~åÊ@∞¡ [~°∞QÆ∞`å~Ú. W^ŒO`å
=∞# ~ÀQÆx~À^èŒHõâ◊H˜Îh, P~ÀQͺhfl ÃÑOK«∞`«∞Ok. 'J=∞~°`«fiO— ã≤kúOK«HõáÈ~Ú<å
PÜ«Ú~åúÜ∞« O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞#O u<Õ PǨ~°O#∞Oz â◊s~°OÖ’H˜ q_»∞^ŒÅ J~Ú# „Ѷ‘ ~å_çHÖõ òû `«=∞‰õΩ#fl
XO@i ZÖˇ„HÍì<Å£ HÍ~°}OQÍ P=∞¡[hHõ~}° O, ÖË^• PH˜û_Õ+<¨ £ HõÅQÆ*™Ë êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡
r=Hõ}ÏÅ∞ (JHõ~∆ åÖÏ) Éèãí ‡‘ Hõ~} ° O K≥O^Œ∞`å~Ú. D ~ÀAÖ’¡ JO^Œ~∂° u<Õ [OH±ÑÙ¨¶ _£
J#|_Õ J~°O÷ ÖËx z~°∞uà◊√§ D „Ѷ‘ ~å_çHÖõ òû#∞ Z‰õΩ¯=QÍ q_»∞^ŒÅKÕ™êÎ~Ú. =∞#O
u<Õ PǨ~°O q+¨Ü∞« OÖ’ HÍãÎ̈ *Ï„QÆ`Ϋ =Ç≤Ï¿ãÎ =∞Ozk. =∞Oz PǨ~°OÖ’x q@q∞<£
D, ã≤, c\Ï Hˆ ~˘\˜<£ =O\˜ Ѩ^•~å÷Å∞ H˘O`«=~°‰Äõ "Õ∞Å∞KÕ™êÎ~Ú.
HÍ~°}ÏÖË"#·≥ ѨÊ\˜H© Kå=Ù J<Õk [#∞º=ÙÅ JOu=∞"≥Ñ· Ũ¶ ºOQÍ J#∞HÀ=K«∞Û.
JÖψQ =Úã¨e`«#O‰õÄ_® „Hõ=∞OQÍ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ H©} ∆ `« Jx
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 75
ÉèÏqOK«=K«∞Û. Kå=Ù#∞ JkèQqÆ ∞OK«ÖHË áõ È~Ú<å =∞x+≤ ~ÀQÆzH˜`û« ^•fi~å PÜ«Ú~åÌÜ∂« xfl
á⁄_çyOK«∞‰õΩO@∂<Õ L<åfl_»∞. D ~ÀQÍʼnõΩ, =ÚYºOQÍ J#∞=OtHõOQÍ =KÕÛ QÆ∞O_≥
[|∞ƒ, =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏO=O\˜ "å\˜H˜ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ HÍ~°}ÏÅ∞#flѨÙÊ_»∞ "å\˜x "≥Ú^Œ\’¡<Õ
HõxÃÑ\ì̃, `«y# K«~º° Å#∞ fã¨∞HÀQÆey`Õ =ºHÎ̃Q`Æ O« QÍ#∂, ã¨=∂[Ѩ~O° QÍ#∂ ZO`À
"Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx`ÀÉÏ@∞ Ѩi}Ï=∞^ŒâÖ◊ ’¡ ÅHõÅ∆ , HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =∂~°∞ÊÅ∞
K≥O^Œ∞`«∂, =∞x+≤Ö’#∂, W`«~° „áê}∞Ö’¡#∂ PÜ«Ú~å~ÀQͺÅ#∞ xˆ~tÌ OKÕ „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞
ã¨∂Hõ∆ ‡™ê÷~ÚÖ’ ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ≥∂‰õÄ_® J~°O÷ J=Ù`ÀOk.
24. =Úã¨e`«#O ZO^Œ∞H˘ã¨∞OÎ k?
=∞#O =∞#K«∞@∂ì L#fl „ѨÑO¨ Kåxfl ~Ô O_»∞~°HÍÅ∞QÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. "≥Ú^Œ\k˜
¿ÇÏ`«∞"å^ŒÑ¨^Œúu. Ô~O_ÀѨ^ŒúuÖ’ "Õ^•O`«^èÀ~°}©, P^蕺u‡Hõ"≥·Ys, q∞^䕺"å^Œ=¸
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q Z#fl~Ú<å Hõeã≤áÈ~Ú LO\Ï~Ú. WHõ P JÜ≥∂=∞Ü«∞OÖ’ Hõà§◊ ‰õΩ HõxÑ≤OKÕ
K«~åK«~„° ѨÑO¨ K«O QÆ∞iOz ZÖÏQÆ~Ú<å TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. D TǨÏÅ∞ <ÕÅq_çz#
™ê=ÚÖÏQÍ LO_»‰Ωõ O_®, =∞#‰õΩ `≥eã≤#O`«=~°‰Äõ „ѨH$õ ux q*Ï˝#Ѩ~O° QÍ J~°O÷
KÕã¨∞HÀ QÆey`Õ =∞#O HÍã¨Î „ѨQÆux ™êkèOz#>Ëì. ZO^Œ∞HõO>Ë Z=Ô~xfl K≥Ñ≤Ê<å
=∂#=ã¨=∂[O ™êkèOz# „ѨQuÆ q*Ï˝#ã¨=Úáê~°#˚ g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ #ç ^Õ.
=∞#∞+¨µÅH˜ Jxfl\˜Hõ<åfl =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O `«=∞ LxH˜. gÅ∞#fl<åflà◊√§
=∞Oz P~ÀQƺO`À |`«Hõ_»"Õ∞ =∞#‰õΩ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. JO^Œ∞Hõ<Õ D<å\˜H©
Z=i<≥<· å HõÅ∞ã¨∞HÀQÍ<Õ "≥Ú^Œ@ J„ѨÜ∞« `«flOQÍ ''ÉÏQÆ∞<åfl~å?—— Jx J_»∞QÆ∞`åO.
HÍx P~ÀQͺxfl ZO`«QÍ HÍáê_»∞‰õΩ<åfl =Úã¨e`«#O =∂„`«O ~åHõ=∂#^Œ∞. =∞x+≤H˜
J<åkQÍ „ѨH$õ uÖ’x „áê}∞Åxfl\˜H© =iÎOKÕ =Úã¨e`«#O, Kå=Ù =ÔQ~· åÅ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞. Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ #∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O =∞x+≤H˜ ã¨=∂[rq`«OÖ’ ™ê^躌 "≥∞Oÿ k.
ѨÙ\˜#ì ѨÙÊ_»∞ xã¨ûǨÜ«∞OQÍ L#flѨÊ\˜H© ѨãÑ≤ Å≤ Å¡ ∞ ÃÑ^ŒÜ
Ì ∂« Hõ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩO
\Ï~°∞. Ü«∞=fi#OÖ’ â◊HhΘ , |ÖÏhfl ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ ™ê=∞~å÷ºhfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. P `«~"° å`«
J#∞Éè=í O, `≥eq`Õ@Å∂ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~ÚHÍx â◊s~°O ã¨_e» áÈ`«∞Ok. <åQÆiHõ`« "≥Ú^ŒÖ·ˇ
#ѨÊ\˜ #∞Op =∞#"åà◊√§ x`«ºÜ«∞=fi#∞Å∞QÍ LO>Ë ÉÏQÆ∞O_»∞#x HõÅÅ∞ HõO@∂<Õ
L<åfl~°∞. =∞# ѨÙ~å}ÏÖ’¡x ^Õ=`«Å∞ J=∞~°∞ÖË HÍ^Œ∞. "åiH˜ ZѨÙÊ_»∂ =ÚÃÑʶ Uàı§!
=Úã¨e`«#O`À J=∞~°∞Öˇ`· Õ =∂„`«O ÖÏÉè"í ∞Õ =ÚOk? JO^Œ∞Hˆ =∞# n"≥#Ö¡ ’‰õÄ_®
PÜ«Ú~å~ÀQͺÅ∞ Hõe¿ãLO\Ï~Ú.
76 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
â◊s~°OÖ’ HõeQˆ ~ÀQÍÅ#∂, ~˘+¨µÅì #∂ ѨijeOz `«y# zH˜`û« K≥Ü∞« º_»O
U<å_À "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. K«~°‰õΩ_»∂, â◊√„â◊√`«∞_»∂, |∞^Œ∞ú_ç HÍÅO<å\˜ r=‰õΩ_»∂
¿Ñ~°∞á⁄O^•~°∞. g~°O`å `«=∞ HÍÖÏxH˜ ã¨OÉOkèOz#O`«=~°‰Äõ ''P^è∞Œ xHõ——q*Ï˝#O
™êkèOz#"åˆ~. =∞#^Õâ◊OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜#∞Op "Õ^•O`«^èÀ~°}˜ =∂„`«"Õ∞ LO_Õ^Œx
"åkOKÕ"åiH˜ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ#∞HÀ"åe. ZO^Œ∞HõO>Ë Éè∫uHõ"å^Œ, ¿ÇÏ`«∞"å^Œ, ^Œ$+≤ì
ÖˉΩõ O_® W@∞=O\˜ Ѩiâ’^è#Œ Å∞ K≥Ü∞« º_»O Z=iH© ™ê^躌 OHÍ^Œ∞. `«~"° åuHÍÅOÖ’
ã¨∂Hõ™∆ ê÷~ÚÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜ "å\˜=Å¡ HõeQˆ Ѩi}Ï=∂Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’
"≥^· ºŒ , â◊s~°âß„™êÎÅ∞ =ÚYºOQÍ Ñ¨tÛ=∞^ÕâßÖ’¡ KåÖÏ „ѨQuÆ x ™êkèOKå~Ú.
=Úã¨e`«#=¸, Kå=Ó Jã¨Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ =™êÎ~Ú? „áê~°|Oú , ѨÓ~°fi[#‡Ñ¶Å¨ O
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ Kå^Œ™êÎÅ#∞ ѨH¯õ #ÃÑ_ç`Õ „ѨH$õ uÖ’ W@∞=O\˜k ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∞O^À
PÖ’zOK«=K«∞Û. nxfl QÆ∞iOz# „Ѩuáê^Œ#Å∞ H˘xfl L<åfl~Ú. `«~`° ~« åxH© ã¨O`«uÖ’x
[#∞º=ÙÖ’¡ Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ HõeˆQ =∂~°∞ÊʼnõΩ ã¨ÊOkã¨∂Î, ÉÏǨϺѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ L#fl „áê}∞ÖË |`«HQõ ÅÆ =Ù. XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ Hõey# „áê}˜
„Ѩu‰õÄÅ"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ Z^Œ∞Ô~·`Õ K«zÛáÈ`«∞Ok. ^•xH˜ ѨÙ\˜ì# ã¨O`å#OÖ’ U
XHõ¯^•xÔH<· å J@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ `«@∞ìHÀQÆey# âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞ L#fl@ì~Ú`Õ
Hõhã¨O J^≥<· å |`«∞‰õΩ`«∞Ok. WHõ¯_» =ÚYºq+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë „áê}∞ÅÖ’ LO_Õ
_ôZ<£U `«# =∞#∞QÆ_#» ∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ â◊`q« ^è•ÖÏ „ѨÜ∞« uflã¨∂LÎ O@∞Ok. P
Ѩ^•~°O÷ ^Õx â◊s~°OÖ’ L<åfl Ѷ~¨ "° åÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í XHõ „áê}˜ â◊s~°O Ü«∂O„uHõOQÍ
H˘xfl ã¨O=`«û~åʼnõΩ q∞Oz ''#_»=^Œ∞——. ^•xfl i¿Ñ~°∞ KÕã¨∞‰õΩO@∂, ZÅ¡HÍÅO
#_»Ñ¨_»OHõ<åfl ^•x ™ê÷#OÖ’ J^Õ [#∞ºÑ¨^•~°÷O Hõey# =∞~˘Hõ„áê}˜x ÃÑOz
ÃÑ^ŒKÌ Ü ≥ ∞« º_»O „ѨH$õ uH˜ `«‰Ωõ ¯= ''Y~°∞Û——`À ‰õÄ_ç# =º=Ǩ~°O. WO^Œ∞Ö’ „Ѩ`º« HõO∆ QÍ
ã¨$+≤Hì ~õ ΰ Z=_»∂ ÖËHáõ È~Ú<å _®ifi<£ K≥ÑÊ≤ # r=Ѩi=∂}O ''QÆ∞_ç—¤ —QÍ W^Õ =∂~åæxfl
J#∞ã¨iã¨∞ÎOk. U ''L^ÕÌâ◊=¸—— ÖˉõΩO_® r=Ѩi}Ï=∞O gÅ∞#flO`« ã¨∞Å∞=ÙQÍ
=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍÅO>Ë „áê}∞Å∞ H˘O`«HÍÖÏxH˜ K«zÛáÈ=_»=¸, "å\˜ ™ê÷#OÖ’ "å\˜
[#∞ºÅHõ∆}ÏÅ#∞ H˘#™êyOK«QÆey# H˘`«Îq ѨÙ@∞ì‰õΩ~å=_»"Õ∞ ''`ÕeHõ——. n#fl~°÷O
KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë „ѨH$õ uÖ’ =Úã¨e`«#=¸, Kå=Ó ZO^Œ∞‰õΩ L<åflÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. <åâ◊#O
H͉õΩO_® ZÅ¡HÍÅ=¸ xeKÕk P`«‡HÍ^Œ∞, =∞# _ôZ<£U.
=∞# =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ =∞u=∞~°∞ѨÓ, PÖ’K«<å"ÕQOÆ =∞O^ŒyOK«_O»
=ÔQ~· åÅ∞ "≥Ú^ŒÖ∫`å~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl\˜H˜ HÍ~°}O ^ä~·≥ å~Ú_£ Ö’áêÅ∂, ‰õΩ@∞O|ã¨É∞íè ºÅ
=∞~°}O, x„^ŒÖËq∞, JO@∞"åº^èŒ∞Å∂, W`«~° =∞O^Œ∞Å ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åÅ∂ "≥Ú^ŒÖˇ·#q
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 77
U"≥<· å HÍ=K«∞Û. WqHÍHõ â◊s~°OÖ’x W=¸º<£=º=ã¨÷ =Ü«∞ã¨∞û`À |ÅÇ‘Ï#Ѩ_#ç ѨÙÊ_»∞
Jk â◊s~°OÖ’ q_»∞^ŒÅ KÕ¿ã UO\©ÉÏ_ôʼnõΩ ''`«=∞—— Ѩ^•~å÷xH©, ɡ\· #˜ ∞Oz „Ѩ"tÕ Oz#
''â◊„`«∞—— Ѩ^•~å÷ʼnõÄ `Õ_®Å∞ QÆ∞iÎOK«_O» Hõ+=ì̈ ∞ø`«∞Ok. =∂=¸Å∞QÍ =KÕÛ ~ÀQÍÅ∂,
XuÎ_∞» Å∂, Ѩiã¨~åÖ’¡ HõeQˆ =∂~°∞ÊÅ∂ WÖÏ "≥Ú`«OÎ g∞^Œ J<ÕH~õ H° ÍÅ HÍ~°}ÏÅ∞
=Úã¨e`«<åxH˜ ^•if™êÎ~Ú. W"ÕHÍHõ Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ [#∞º=ÙÖ’¡ HõeˆQ q<åâ◊O
z#flz#fl `«ÑÙ¨ ÊÅ∞QÍ "≥Ú^ŒÖ·ˇ H˘O`«HÍÖÏxH˜ â◊s~åxfl ÃÑ^ŒQÌ Í „ѨÉÏè q`«O KÕ¿ã ã≤u÷ H˜
KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok.
D ~ÀAÖ’¡ =∞x+≤ ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú~åÌÜ∞« O ÃÑiyáÈ`ÀOk. ^Õ=`«ÖÏ¡QÍ ZÅ¡HÍÅO
Ü«∞=fi#∞Å∞QÍ |`«HÖõ HË áõ È~Ú<å |uH˜#fl<åflà◊¥§ P~ÀQƺOQÍ LO_®Å#∞HÀ=_»OÖ’
`«ÑÙ¨ ÊÖË^∞Œ . =Úã¨e`«#O =∞#x ZÖÏ tkäÅO KÕã∞¨ OÎ ^À `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë P~ÀQͺxH˜
H©ÅHõO `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. KåÖÏ=∞OkH˜ =Úã¨e`«#OÖ’ âßs~°HÑõ @ ¨ ∞`«fiO `«y,æ ~ÀQÍÅ∂
~˘+¨µÅì áêÅ=_»"∞Õ HÍ^Œ∞. "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ ã¨O|OkèOz# ~°∞QƇ`«Å∞‰õÄ_® H˘xfl HõÅQÆ=K«∞Û.
g\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ#q *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î „Hõ=∞OQÍ `«yæáÈ=_»O, #~åÅѨ@∞`«fiO H©∆}`«=Å¡
ã¨O„Hõq∞OKÕ JÖò̊ÃÇÏ· =∞~üû "åºkè, „¿Ñ~°Hõ <å_ôH}õ ÏÅ "≥∂@~ü#∂º~å<£ [|∞ƒÅ∞, áêi¯#û<£
"åºkè =ÔQ~· åÅ∞. ѨÓ@QÆ_=» _®xHÀ, W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡<À giÖ’ H˘O^Œ~Ô <· å `«=∞‰õÄ
ã¨=∂*ÏxH© ѨxH˘KÕÛ H˘xfl =$`«∞ÎÅ#∂, Ѩ#∞Å#∂ H˘#™êyOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ giÖ’ Jx"å~°ºOQÍ HõeQˆ ~°∞QƇ`«Å∂, J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ ™œHõ~åºÅ∂
ã¨=∂[OÃÑ· Z@∞=O\˜ „ѨÉèÏ=O Hõey™êÎ~Ú? =}∞‰õΩ`«∞#fl J=Ü«∞"åÅ`À,
=∞O^Œyã¨∞#Î fl K«∂ѨÙ`À ZO`«=∞Ok =$^Œ∞Åú ∞ JÑ≤Hˆ¡ +¨<À¡, =∞~À ^Œ~M° Ï™ÈÎ K«kq, xOÑ≤,
KÕ`Ñ« @ ¨ ∞ì‰Ωõ x ‰õĺÅÖ’ xÅ|_®e? gix ã¨=∂[O ZO`«=~°‰Äõ Éèií Oz, P^ŒiOz,
áÈ+≤OK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok? =Ü«∞ã¨∞ =∞o§#"åiH˜ P„â◊=∂Å∂, W`«~° ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∂
U~åÊ@∞KÕã≤ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O WѨÊ\˜ˆH XHõ ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`ÀOk. gi
ǨωõΩ¯Å#∂, JkèHÍ~åÅ#∂ Ѩi~°HO∆˜ z, <åºÜ«∞, ™ê=∂lHõÑ~¨ O° QÍ HÍáê_»\ÏxH˜ Z<Àfl
ã¨Oã¨Å÷ ∞ U~°Ê_®¤~Ú, U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. Hõ$+≤ KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. g\˜x QÆ∞iOz „Ѩu"å~°∂
Ѩ\ Oì̃ K«∞HÀHõ `«Ñʨ ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ\ ˜ Ü«Ú=‰õΩÖË ~ˆ Ѩ\ ˜ =$^Œ∞Åú ∞!
78 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
25. r=Hõ}ÏÅ x~å‡}O
Ãã<· û£ ÖËHõ q*Ï˝#O J<Õk J<åkQÍ =∞#∞+¨µÅ ^≥#· Ok# rq`åʼnõΩ ѨxH˘KÕÛ
q+¨Ü∂« Å ã¨=∂Ǩ~°"∞Õ . q_çq_ç ã¨OѶ∞¨ @#Å∞QÍ JxÑ≤Oz# "å@xfl\˜ "≥#HÍ XˆH
~°H"õ ∞≥ #ÿ „ѨH$õ u^è~Œ å‡Å∂, ã¨∂„`åÅ∂ ѨxKÕã∂¨ Î LO\ÏÜ«∞<Õk =∞#∞+¨µÅ‰õΩ HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï
J=QÆ`"« ∞≥ #ÿ ã¨OQÆu. W@∞=O\˜ Ѩi*Ï˝#O XHõ=OHõ „Ѩ[Å rq`åÅ#∞ Éè∫uHõOQÍ
"≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~∞° ã¨∂Î LO>Ë =∞~˘Hõ=OHõ Jk „ѨÑO¨ Kåxfl QÆ∞iOz# =∞# ^èÀ~°}h˜ , PÖ’K«<å
q^è•<åhfl ‰õÄ_® HÍã¨HÎ Íã¨QÎ Í „ѨÉÏè q`«O KÕã∂¨ LÎ O@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ x#fl"≥Ú#fl\˜^•HÍ
`« ∞ ᶠê #∞Å∂, =~° ^ Œ Å ∂ 'qkè q ÖÏ㨠O —QÍ JxÑ≤ O KÕ " Õ " ≥ ∂ HÍx D~ÀAÖ’¡
LѨ„QÆÇϨ z„`åÅ∂, =ÚO^Œ∞QÍ<Õ JO^Õ "å`å=~°} ÃÇÏK«ÛiHõÅ∂ ™ê=∂#º"≥∞áÿ ÈÜ«∂~Ú.
=∞# „ѨÑO¨ K«O ^≥"· ånè#O HÍ^Œh, ^•xH˜ J<ÕHõ Éè∫uHõã∂¨ „`åÅ∞ =iΙêÎÜ∞« h, J=hfl
HÍ~°ºHÍ~°}ã¨O|O^èOŒ Hõey#=h `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»"∞Õ P^è∞Œ x‰õΩÅ ÅHõ} ∆ O.
D Éè∫uHõ, ¿ÇÏ`«∞"å^Œ^$Œ HõÊ^ä•xfl ã¨"åÅ∞ KÕã∞¨ #Î fl@∞ìQÍ JxÑ≤OKÕ H˘xfl „Ѩ`ºÕ Hõ
q+¨Ü∂« Ö’¡ =∞# â◊s~åÅ x~å‡}O ‰õÄ_® XHõ\ .˜ J<ÕHõ ã¨∂Hõ∆ ‡Hõ}ÏÅ ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ,
qq^èŒ JOQÍÅ=∞^躌 J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ã¨=∞#fiÜ«∞O`À =∞# „Ѩ`ºÕ HõÑ~¨ º° "ÕH}∆õ ÖˉΩõ O_® |u‰õΩ
#fl<åflà◊¥§ „Ѩu â◊s~°=º=™ê÷ 㨄Hõ=∞OQÍ Ñ¨xK≥Ü∞« º_»O K«∂¿ãÎ W^Õ^À ÉèQí =Æ O`«∞_ç bÅ
JxÑ≤OK«H=õ ∂#^Œ∞. HÍx W^ŒO`å r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ ÉèÏQÆ"∞Õ Jx x~°∂Ñ≤OK«=K«∞Û.
WO^Œ∞Ö’ Jf`«â‰◊ Ωõ ÅÎ ‰õΩ ™ê÷#OÖË^∞Œ .
ã¨∂Å÷ ^Œ$+≤Hì ˜ H˘xfl JOQÆ∞àÏÅ ÖË^• J_»∞QÆ∞ŠѨi=∂}OÖ’ Hõ#|_Õ „áê}∞Åhfl
ã¨fiÜ«∞OK«Å#Ü«∞O„`åÖÏ¡QÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. ѨÙ\ì̃#k ÅQÍÜ«∞`«∞ PǨ~°O ux ÃÑ~°Q_Æ O» ,
ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}ʼnõΩ ã¨ÊOkOK«_O» , ã¨O`å<À`«ÊuÎ K≥Ü∞« º_»O, K«zÛáÈ=_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
„áê}∞Åxfl\˜H© LO_Õ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞. J~Ú`Õ D HÍ~°º„Hõ=∞=∞O`«\ H˜ © =¸Å„Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl
"å\˜ r=Hõ}ÏÖ’¡<Õ [~°∞QÆ∞`å~Ú. Ѩk¿ÇÏ_À â◊`å|ÌOÖ’ "≥∞„ÿ HÀ™È¯ÑπÅ∞ HõxÃÑ\ÏìHõ D
ã¨∂Hõ∆ ‡„ѨÑO¨ K«O QÆ∞iOz =∞#‰õΩ HÍã¨HÎ Íã¨QÎ Í `≥eÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. r=âßGO WO`«QÍ
Jaè = $kú J=_®xH˜ Z_» ` ≥ Q Æ x Ѩ i â’^è Œ # Å∞ `À_» Ê _» ∞ `« ∞ <åfl~Ú. g\˜ x |\˜ ì
`≥eã≤#^Õq∞@O>Ë ã¨QÆ@∞# XHõ q∞b¡g∞@~À¡ "≥Ü≥∂º=O`«∞ Ѩi=∂}O Hõey#
r=Hõ}ÏÅhfl ã¨fiÜ«∞Oã¨=∞$kú Hõey#qQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. q_çQÍ rqOKÕ UHõH} õ r=ÙÅ
#=¸<åÜÕ∞ g\˜k‰õÄ_®. ÃÑ^ŒÌ [O`«∞=Ù â◊s~°O J<Õk J<ÕHõ UHõHõ}r=ÙÅ
ã¨=∂Ǩ~°O=O\˜^Õ J#flk =∞#O QÆ∞iÎOK«∞HÀ"åe. W=hfl `«=∞ áÈ+¨} ã¨OQÆu `å"Õ∞
K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. PǨ~åxfl ã‘fiHõiOz â◊HQÎ̃ Í =∂~°∞ÛHÀ=_»O, `«=∞ „Ѩ`ºÕ Hõq^è∞Œ Å#∞
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 79
x~°fiiÎOK«_»O, ѨÙ#~°∞`«ÊuÎx ™êkèOK«_»O Jhfl KÕ™êÎ~Ú. g@xfl\˜H© J=ã¨~°=∞ÜÕ∞
ã¨∂K«#Å∂, ã¨OHˆ `åÅ∂ D Hõ}ÏÖ’¡<Õ á⁄O^Œ∞Ѩ~K° |« _ç LO\Ï~Ú.
z#flz#fl r=Hõ}ÏÖ’¡x Hõ}[ÅOÖ’ `ÕÅ∞`«∂ LO_Õ =∞iO`« z#fl JO`«~åƒùQÍ
Å∞O\Ï~Ú. r=Hõ}ÏÅ∞ z#fl"ÕJ~Ú<å JO`«H<õ åfl z#flq ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë
„áê}∞Å â◊s~åÖ’¡ r=Hõ}ÏÅ „ѨÑO¨ K«O L#fl>Ëì XH˘¯Hõ¯ r=Hõ}OÖ’#∂ Juã¨∂Hõ∆ ‡=∞xÑ≤OKÕ
|$ǨÏ^Œ}∞=ÙÅ (=∂e‰õĺÖò), Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ „ѨÑO¨ K«O =∞~˘Hõ@∞O@∞Ok. J}∞=ÙÅ,
Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ`À áÈeÛ#@ì~Ú`Õ XH˘¯Hõ¯ r=Hõ}=¸ XHõ qâßfiO`«~åà◊"∞Õ . =∞#‰õΩ
Hõ#|_Õ Ñ¨^•~°=÷ ∞O`å ZO`À ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ J}∞=ÙÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩx LO@∞Ok Hõ#Hõ
„Ѩu r=Hõ}Ïhfl XHõ „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ x~å‡}OQÍ TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. Éè∂í q∞g∞^Œ `˘e
r=~åt D r=Hõ}ÏÅ∞QÍ L^Œƒqù Oz# `«~∞° "å`« H˘xfl =O^ŒÅ HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ^•HÍ
=∞#=O\˜ |ǨïHõ}r=ÙÅ∞ ѨÙ@ìÖ^Ë ∞Œ .
W^ŒO`å HõO\˜H˜ Hõ#|_»#O`« ™ê÷~ÚÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ [iyO^• Jx =∞#‰õΩ
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. =∞# Ãã·A#∞|\˜ì =∞#O g\˜x ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ#g, Ju ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ#g
J#∞‰õΩO@∂ LO\ÏOHÍx D ÉèÏ=#ʼnõΩ =ã¨∞QÎ `Æ « J~°"÷ ∞Õ g∞LO_»^∞Œ . =∞#O ^Õxfl
K«∂ã¨∞<Î åfl =∞# ÉèÏ"åÅhfl =∞# Ѩi=∂}Ïhfl, J#∞Éè"í åÅh|>Ëì LO\ÏÜ«∞x =∞#‰õΩ
"≥O@<Õ `«@^ì ∞Œ . z#flk, ÃÑ^ŒkÌ , ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ k, Z‰õΩ¯==º=kè, `«‰Ωõ ¯=¿ãѨÙ, Hõ}
∆ HÍÅO
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ J#∞Éè∂í `«∞ʼnõΩ =∞#∞+¨µÅ∞QÍ =∞# =ºHÎ̃Q`Æ É« Ïè =#ÖË P^è•~°O.
UHõH}õ r=ÙÅ∞ "Õ\ H˜ qõ QÍ<À, H˘xfl Hõeã≤ XHõ `«∞>ˇÖì ÏQÍ<À rq™êÎ~Ú. |ǨïHõ}
r=ÙÅ â◊s~°=º=ã¨÷ ã¨OH˜+¡ Oì¨ QÍ LO@∞Ok. r=Hõ}ÏÖ’¡ x~å‡}Ѩ~O° QÍ JO`« [\˜ÅO
HÍx „áȈHiÜ≥∂\ò ~°HÍÅ∂ (H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©ìiÜ«∂), =∞#É’\˜ „áê}∞Ö’¡ LO_Õ
Ü«¸Hˆ iÜ≥∂\ò ~°HÍÅ∂ LO\Ï~Ú. „Ѩã∞¨ `Î K« ~« Û° JO`å ~Ô O_À *Ïux QÆ∞iOz#^Õ.
=∞# ^ÕÇϨ OÖ’ QÆ∞O_≥, TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∂, =¸„`«ÑO≤ _®Å∂, HÍÖËÜ∞« =¸ WÖÏ XH˘¯Hõ¯\©
`«#Ѩx `å#∞ KÕã#≤ >Ëì r=Hõ}ÏÖ’¡ LO_Õ „ѨuXHõ¯ xi‡f qq^èÉŒ Ï^躌 `«Å∞ x~°fiiÎã∞¨ OÎ k.
r=Hõ}ÏÅ „Ѩ™êÎ=#Ö’ [#∞º=ÙÅ ã¨OQÆu Z‰õΩ¯=QÍ K≥ÑC¨ ‰õΩO\Ï~°∞QÍx W`«~É° Ïè QÍÅ
q=~åÅ∞‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞HÀ^Œy#"Õ. =∞#O‰õÄ_® J}∞=ÙÅ ™ê÷~ÚH˜ ‰õΩkOK«∞‰õΩáÈ~Ú
r=Hõ}ÏÅx ѨijeOK«QeÆ y`Õ "å\˜ QÆ∞iOz# Z<Àfl qâıëêÅ∞ `≥Å∞™êÎ~Ú.
=ÚO^Œ∞QÍ r=Hõ}O PHÍ~åxfl K«∂_®e. r=Hõ}ÏÅ ã¨fi~°∂áêxfl xˆ~tÌ OKÕ
XHõ K«~‡° O=O\˜k LO@∞Ok. WO^Œ∞Ö’ „áÈ\©#∂¡, eÑ≤_£ H˘=Ùfi`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl ~Ô O_»∞
á⁄~°Å∞O\Ï~Ú. "å\˜Ö’ <åoHõÖÏ¡QÍ#∂, ѨOÑπÅÖÏQÍ#∂ ѨxKÕ¿ã H˘xfl J}∞=ÙÅ∞
LO\Ï~Ú. nxH˜ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ q^Œ∞º`«∞ÎÖ’ ã¨fiÅÊ"≥∞ÿ# `Õ_® LO_»_»O=Å¡ ~°Hõ~°HÍÅ
Ѩ^•~å÷Å∞ ɡ\· #˜ ∞Oz ֒ѨeH©, ֒Ѩe#∞Oz ɡ\· H˜ © "≥à§◊ QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. ǨÏ_®q_çQÍ
x`«º=¸ ™êˆQ D ZQÆ∞=∞u, kQÆ∞=∞`«∞Å=Å¡<Õ =∞#O |uH˜LO\ÏO. Hõ}x~å‡}Ïxfl
80 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
xˆ~tÌ OKÕ J<ÕHõ „áÈ\©#∞¡O\Ï~Ú. Jq r=Hõ}O ֒ѨÅ∞#fl q_çq_çÉÏè QÍÅxflO\˜h
ãÔ̈~·# ™ê÷<åÖ’¡ xeÑ≤LOK«∞`å~Ú. Ãã·\’áê¡[O J<Õ Hõ}[ÅOÖ’ q^Œ∞º`«∞Î Hõey#
H˘xfl JÜ«∂#∂¡, Å=}ÏÅ∂ Hõiy LO\Ï~Ú. Wk q^Œ∞º^•fiǨÏHõOQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k
Hõ#Hõ r=Hõ}ÏÅ=∞^躌 ã¨OHˆ `åÅ „Ѩ™ê~°O gÅ=Ù`«∞Ok. PǨ~°OÖ’x áÈ+¨HÍÅ#∞
ã‘fiHõiOK«_»O, =º~å÷Åx qã¨i˚OK«_»O =ÔQ·~å HÍ~°º„Hõ=∞=∞O`å Hõ}*ÏÅOÖ’
[~°∞QÆ∞`«∂LO@∞Ok.
r=Hõ}ÏxH˜ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ Hˆ O„^ŒHOõ (#∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ) QÆ∞O„_»OQÍ LO@∞Ok. WO^Œ∞
֒ѨŠ=∞Ô~<Àfl LO\Ï~Ú. nx JO`«~åƒùQÍÅ#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ K«∞@∂ì ~Ô O_»∞ á⁄~°Å∞O
\Ï~Ú. `«H¯˜ # "å\˜Ö’ „áÈ\©##¡ ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã ~Ô É· ’™È"£∞Å∂, â◊HxÎ̃ q_»∞^ŒÅKÕ¿ã
"≥∞\ÿ ’ HÍO„_çÜ∂« =ÔQ~· åÅ∞O\Ï~Ú. ("≥ÚHõ¯Å r=Hõ}ÏÖ’¡ "≥∞\ÿ ’HÍO„_çÜ∂« |^Œ∞Å∞
HÀ¡~Àáê¡ãπì Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú) g\˜H˜ „Ѩ`ÕºHõOQÍ _ôZ<£U LO@∞Ok. ZO_Àáê¡l‡H±
~Ô \˜‰Ωõ ºÅ"£∞, QÀb˚ LѨH~õ } ° O J<Õq =∞_»`á« ⁄~°Å∞ Hõey#"≥,· H˘xfl J}∞=ÙÅ#∞ „Ѩ`ºÕ Hõ
QÆ=∞º™ê÷<åʼnõΩ KÕ~∞° ã¨∂LÎ O\Ï~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë J@∞=O\˜q Hõ}[ÅOÖ’ ¿ãfiK«ÛQù Í
`ÕÅ~å^Œ∞. JÖψQ Öˇ™· È™È"£∞ =ÔQ~· åÅ∞ r=Hõ}ÏxH˜ r~°=‚ º=ã¨=÷ O\˜q. g\˜Ö’ U XHõ¯Ñ¨x
ã¨=ºOQÍ [~°QHÆ õ áÈ~Ú<å =∞#Ѩx J~ÚáÈ~Ú#>Ë.ì QÆ∞O_≥HÀ, W`«~° â◊s~åOQÍÅHÀ
[i¿Ñ PѨ~ˆ +¨#∂¡, ã¨~s°̊ Å∂ `å`å¯eHõOQÍ<À, âßâ◊fi`«OQÍ<À LѨâ=◊ ∞#O Hõey™êÎ~Ú.
HÍx Hõ}ÏÅ =º=Ǩ ~åÖ’¡ W|ƒO^Œ∞Å∞ `«Öuˇ #Î @ì~Ú`Õ =∞#O ѨÙ@ìH=õ Ú#∞¿Ñ Ñ≤O_»~∂° ѨO
^•ÅÛHõ=ÚO^Õ ã¨=∞ã≤áÈ=K«∞Û. ѨÙ\ì̃# `«~"° å`« =∞#‰õΩ HõeQˆ [|∞ƒÅ∞ KåÖÏ=~°‰Ωõ
ÉÏH©iì Ü«∂, ÖËHõ "≥~· ã° Åπ HÍ~°}OQÍ `«Ö`ˇ ∞« `Î å~Ú Hõ#∞Hõ<Õ zH˜`û« ‰õΩ <å<å`«O\ÏÅ∂
Ѩ_»`åO. JÖψQ ˆH#û~ü=O\˜q ™ÈH˜#ѨC_»∞ r=Hõ}ÏÅ „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’¡ "≥·~°ãπ *’HõºO
KÕã∞¨ HÀ=_»O=Å¡ XH˘¯Hõ¯ ѨÙÊ_»∞ „áê}ÏO`«HOõ QÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞OÎ k.
=∞# rq`åxH˜ =¸ÖÏ^è•~°"∞≥ #ÿ r=~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl „Ѩu r=Hõ}O
Ö’#∂ JK«ÛQÍ Éè∫uHõ, ~°™êÜ«∞xHõã¨∂„`åÅ#∂, ^èŒ~å‡Å#∞ J#∞ã¨iOz #_»∞ã¨∂Î
LO\Ï~Ú. „Ѩ^•è #OQÍ HÍ~°ƒ<£, PH˜û[<£, <≥„· \Á[<£, ÃÇÏ· „_∏[<£ J}∞=ÙÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl
r=Hõ}ÏÖ’¡ âßGxÜ«∞=∂Å#∞ LÅ¡OѶ∞≤ OKÕ Jf`«„Ѩ„H˜Ü∞« ÖËg [~°Q=Æ Ù. Ju ã¨∂Hõ∆ ‡
"≥∂`å^Œ∞Ö’¡ =∞#‰õΩ J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞ JÜ≥∂_ç<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ W`«~° =¸ÅHÍÅn =ÚYºáê„`Õ.
=∞#O Ñ‘ÖÛË QÍe#∞Oz PH˜û[<£#∞ ã‘fiHõiOK«_O» , =º~å÷Åx qã¨iO˚ K«_O» "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
Ju =ÚYºHÍ~°ºHõÖÏáêÅxfl\˜H© J}∞=ÙÅ =∞^躌 #∞O_Õ ~°H~õ H° ÍÅ ã¨∂Hõ∆ ‡ q^Œ∞º`ü „Ѩ„H˜Ü∞« ÖË
HÍ~°}O. =∞# â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ∂, =∞# ã¨fiÉèÏ==¸ Jxfl\˜H© XHõq^èOŒ QÍ D Éè∫uHõâ‰◊ Ωõ ÖÎ Ë
HÍ~° } O. Jxfl\˜ H õ < åfl =ÚYº"≥ ∞ ÿ # ^Õ q ∞@O>Ë D Hõ } ÏÅ Pq~åƒù = O‰õ Ä _®
r=Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ ^•fi~å [iy#^Õ. WO^Œ∞Ö’ Jf`«â‰◊ Ωõ ÅÎ QÍ~°_ô Ug∞ÖË^∞Œ . D ã¨OQÆu
QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩO>Ë „ѨÑO¨ Kåxfl QÆ∞iOz# =∞#`«`Ϋ fi^èÀ~°}Ö˜ ’ =∂~°∞ÊHõeQˆ J=HÍâ◊=ÚOk.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 81
26. r=Hõ}ÏÅ f~°∞`≥#∞flÅ∞
|u‰õΩ#fl =∞x+≤x ~Ô O_»∞QÍ peÛ W^ŒiÌ x K≥Ü∞« ºÖË=Ú. HÍh „Ѩu â◊s~°OÖ’#∂
„áê}=Ú#fl HÀ\˜HÀ@¡ r=Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. â◊s~°O ã¨r=OQÍ L#fl<åflà◊¥§ JO^Œ∞Ö’x
r=Hõ}ÏÅhfl "Õ\ H˜ qõ QÍ |uˆHã¨∂LÎ O\Ï~Ú. „ѨuHõ}OÖ’#∂ r=O LO@∞Ok. =∞#
ÖˇH¯õ # r=Hõ}ÏÅ∞ „áê}∞Å∞ HÍHõáÈ=K«∞Û<Õ"∂≥ HÍx r=O, „áê}O J<Õ Ñ¨^•Å‰õΩ
ã¨Ô~·# x~°fiK«#O Uq∞\’#x PÖ’z¿ãÎ nx ã¨OQÆu JO`«∞zˆH¯ J=HÍâ◊OLOk.
r=~°™êÜ«∞# âßG=∞O`å D ã¨=∞㨺Å`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl^Õ.
r=Hõ}ÏŠѨi=∂}O KåÖÏ z#flk. „Ѩã^≤ úŒ âßG"Õ`Ϋ *Ï~ü¤ QÍ"≥∂"£ KåÖÏ Uà◊§
„H˜`O« =∞Oz áêѨٺÅ~ü Ãã<· û£ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ ~åã≤ P^è∞Œ xHõ q*Ï˝#qâıëêÅ#∞ ™ê=∂#º
áê~ Ωõ ʼnõΩ JOkOKÕ „ѨÜ∞« `«flO KÕâß_»∞. PÜ«∞# ~åã≤# H˘xfl Hõ^ÖŒä ’¡ q∞ãì̈~ü \Ï"£∞H˜<û£
J<Õ ÉËOH± QÆ∞=∂™êÎ XHõ`#« ∞ J}∞=ÙÅ QÆ∞iOz HõÅÅ∞HõO@∂, `å#∞‰õÄ_® J}∞=ÙÅ
Ѩ i =∂}ÏxH˜ ‰õ Ω kOK« ∞ ‰õ Ω áÈ~Ú, "å\˜ „Ѩ Ñ ¨ O K« O Ö’H˜ J_» ∞ QÆ ∞ ÃÑ\˜ ì # @∞ì
TÇ≤ÏOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. ã¨∂Hõ∆ ‡„ѨѨOKåxfl =i‚OK«\ÏxH˜ W^˘Hõ =∞OzѨ^Œúu. =∞#
â◊s~åÖ’¡x ã¨∞=∂~°∞ HÀ\˜HÀ@¡ r=Hõ}ÏÅ ã¨OQÆ`∞« Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë =∂#ã≤HOõ QÍ
=∞#O‰õÄ_® ã¨∂Hõ∆ ‡â◊s~åÅ∞ Hõey#@∞¡QÍ ÉèÏqOK«∞HÀ"åe. JÖÏKÕ¿ãÎ Éè∫uHõOQÍ
=∞#K«∞@∂ì =Ù#fl „ѨÑO¨ K«OÖ’HÍHõ =∞#=O\˜ „áê}∞Å â◊s~åÖ’¡ UO [~°∞QÆ∞`ÀO^À
J~°O÷ J=Ù`«∞Ok. Hõ#Hõ =∞# J=QÍǨÏ# ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨=Ú„^•Ö’¡x <åK«∂. H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂, "≥~· ã° Åπ ∂`«Ñʨ `«H¯˜ # „áê}∞Åxfl\˜
Ö’#∂ J<ÕHõ r=Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. =∞#Ö’x r=Hõ}ÏÅ∞ ZO`« z#fl"≥#· ѨÊ\˜H˜ "å\˜x
=~°ãQ¨ Í ¿Ñi¿ãÎ Éè∂í QÀàÏxfl 47 ™ê~°∞¡ K«∞@ì=K«∞Û. g\˜Ö’ Jxfl\˜H<õ åfl ÃÑ^ŒqÌ „ã‘ÅÎ ∞
q_»∞^ŒÅ KÕ¿ã "≥O„@∞Hõ "åºã¨O Hõey# JO_®Å∞. ѨÙ~°∞+¨µÖ’¡x g~°ºHõ}ÏÅ∞ g\˜Ö’
Ѩ^À=O`«∞ LO\Ï~Ú. Wq Jxfl\˜Hõ<åfl z#flq. r=Hõ}ÏʼnõΩ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#
rq`«HÍÅ=ÚO@∞Ok. W=hfl J<ÕH™õ ê~°∞¡ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ K≥O^Œ∞`«∂LO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
=∞# K«~°‡O 27 ~ÀAÅ H˘Hõ™êi H˘`«ÎkQÍ =∂~°∞`«∂LO@∞Ok. =∞x+≤ ã¨QÆ@∞
rq`«HÍÅOÖ’ "≥~Úº H˘`«Î K«~å‡Å∞ ^èiŒ OK«=K«∞Û.
r=Hõ}ÏÅhfl XHõÖÏ LO_»=Ù. ~°HOÎõ Ö’x Z„~°H} õ ÏÅ∞ aà◊§ÖÏ¡QÍ LO>Ë, <å_ô
Hõ}ÏÅ∞ á⁄_»∞QÍ\˜ Hˆ tHõÅ`À#∂, HõO_»~åÅ∂, Z=ÚHõÅ Hõ}ÏÅ∞ `«y# Ѩ\ +˜ `ì¨ `« À#∂
HõxÑ≤™êÎ~Ú. ~°HOÎõ Ö’x Z„~°H} õ ÏʼnõΩ `«Ñʨ `«H¯˜ #"å@xfl\˜H© Hˆ O„^ŒHOõ (#∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ)
LO@∞Ok. Wk r=Hõ}ÏxH˜ "≥∞^Œ_∞» =O\˜k.
82 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
„áê}=Ú#fl =∞#∞+¨µÅ∂, [O`«∞=ÙÖ’¡ =ÚYº„Ѩ„H˜Ü«∞Åhfl r=Hõ}ÏÖ’¡ ZÖÏ
[~°∞QÆ∞`åÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O. r=Hõ}O JO`«~åƒùQOÆ Ö’ Z<Àfl
„Ѩ„H˜Ü«∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú. HÍx r=Hõ}O "≥Ú`«ÎOQÍ áêÖÁæ<Õg L<åfl~Ú.
W@∞=O\˜ „Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ JOâßÅhfl r=Hõ}ÏÅ ÃÑá· ⁄~°Ö’¡ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
r=Hõ}ÏÅ K«∞@∂ì`å "å\˜x ã¨O~°HO∆˜ KÕ áê¡*χ "≥∞O„ÉË<£ Hõ=K«O LO@∞Ok. J~Ú`Õ
nxQÆ∞O_® „^Œ"åaèã¨~°} (P™È‡ã≤ãπ) Ѩ^ŒúuÖ’ J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»ÖÏ¡ H˘xfl Hõ}ÏÅ∞
(PH˜û[<£ =O\˜ áÈ+¨HÍÅ∞) ֒ѨeH© (HÍ~°ƒ<£ _»Ü∂« Hõû~Ú_£ =O\˜ =º~å÷Å∞) ɡ\· H˜ ˜
"≥à§◊ QÆÅ=Ù. PH˜û[<£, HÍ~°ƒ<£ _»Ü∂« Hõû~Ú_£, h~°∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ z#fl J}∞=ÙÅ∞ ¿ãfiK«ÛQù Í
„Ѩ " Õ t ™êÎ ~ Ú. HÍx Jq∞<À Pã≤ _ » ∂ ¡ , K« Ô H ¯~° Ѩ ^ •~å÷ Å =O\˜ ÃÑ^Œ Ì H õ } Ïʼnõ Ω
J=ã¨~=° Ú#flѨC_»∞ =∂„`«"∞Õ „Ѩ"âÕ O◊ Åaèã∞¨ OÎ k.
r=Hõ}ÏÅ Hõ=K«O =\ì̃ K«~‡° O=O\˜k HÍ^Œ∞. Hõ=K«ÑÙ¨ á⁄~°Ö’¡x J}∞=ÙÅ∞
ѨÅHõÖÏ¡QÍ H˘O`«=~°‰õÄ LѨi`«ÅOg∞^Œ Hõ^ŒÅQÆÅ=Ù. JO^Œ∞KÕ`« D Hõ=K«O
J=ã¨~åxfl|\ì̃ =∞O^ŒOQÍ<À, HÍãÎ̈ *Ï~°∞_»∞QÍ<À =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^ŒQÅÆ ^Œ∞. r=Hõ}O
֒ѨeH˜ Uk „Ѩ"tÕ OKåÖ’ x~°~‚ ÚOKÕk D Hõ=K«"∞Õ Hõ#Hõ nxH˜ ZO`À „áê^è•#º`«
LO@∞Ok. r=Hõ}ÏxH˜ ɡ·\Ï, ֒ѨÖωõÄ_® ''`«_ç—— "å`å=~°}"Õ∞ LO@∞Ok.
ZO^Œ∞HõO>Ë Hõ}*ÅOÖ’ 65 âß`«O hˆ~ LO@∞Ok. qq^èŒ r=Hõ}ÏÅ#∞ HõeÑ≤
LOK«\ÏxH˜‰õÄ_® Hõ=K«O ѨxH˘ã¨∞ÎOk. =∞#O u<Õ PǨ~°OÖ’ W\©=eHÍÅOÖ’
ǨxHõ~°"≥∞ÿ#qQÍ ÉèÏqOK«|_»∞`«∞#fl H˘=Ófi, H˘Öˇãì̈~åÖò "≥Ú^ŒÖˇ·#=hfl D Hõ=K«O
x~å‡}ÏxH˜ ѨxH˘™êÎ~Ú. #∂<≥Å∂, h~°∂ HõÅ=Ѩ٠Hõ#Hõ JyæÑÙ¨ Å¡ÖÏ¡ =~°ãQ¨ Í ¿Ñi#
QÔ H¡· ÀeÑ≤_,£ á¶ê™ÈÊùeÑ≤_£ Ѩ^•~å÷Åhfl Hõ}ÏxH˜ Hõ=K«OQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. [O`«∞=ÙʼnõΩ
aè#flOQÍ "≥ÚHõ¯Ö’¡#∂, ÉÏH©iì Ü«∂Ö’#∂ r=Hõ}ÏʼnõΩ =∞~˘Hõ á⁄~° LO@∞Ok. "≥ÚHõ¯Ö’¡
LO_Õ^•xfl ÃãÅ∞ºÖ’*ò JO\Ï~°∞. r=Hõ}ÏÅ Hõ=K«OÖ’ eÑ≤_£ H˘=ÙfiѨ^•~°O÷ `À ‰õÄ_ç#
~Ô O_»∞ á⁄~°Å∞O\Ï~Ú. D Ѩ^•~å÷ʼnõΩ Hõ}ÏʼnõΩ XHõ JOK«∞# á¶ê¿ãÊ@∞ ã¨=Ú^•Ü«∞O
LO@∞Ok. Hõ#Hõ ^•xH˜ h\˜x ''PHÍOH˜O∆ KÕ—— ÃÇÏ· „_ÀѶe≤ H± ÅHõ} ∆ O LO@∞Ok. D~°HOõ
H˘ã¨Å∞ á⁄~°Å‰õΩ ɡ\· "˜ Ñ·≥ Ù¨ # LO\Ï~Ú. ~Ô O_À H˘ã¨ ''[ÅÉèÜí ∞« O—— Hõey# ÃÇÏ· „_Àá¶ÈaH±
ÅHõ} ∆ O Hõey#k. D~°HOõ H˘ã¨Å∞ á⁄~°Å‰õΩ ֒Ѩe"≥Ñ· Ù¨ # LO\Ï~Ú. r=Hõ}Ïxfl ɡ\· ˜
„ѨѨOK«O#∞Oz "Õ~°∞KÕ¿ã D Hõ=K«O á⁄~°Ö’¡ H˘xfl „áÈ\©#∞¡ (=∂Oã¨Hõ$`«∞ÎÅ∞)
á⁄ky#@∞ìQÍ J=∞iLO\Ï~Ú. =∞iH˘xfl á⁄~°Å‰õΩ JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl@∞ìQÍ LO\Ï~Ú.
Wq Ѩiã¨~åÖ’¡x ~°™êÜ«∞xHõ=∂~°∞ÊÅ#∞ QÆ∞iÎOK«QÅÆ =Ù. á⁄_»∞K«∞H˘KÕÛ H˘xfl QÔ H¡ À„áÈ\©#‰¡ Ωõ
HÍ~ÀƒÃÇÏ· „_Õ\ò Hˆ âßÅ∞ |O^è<Œ åÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. D U~åÊ@∞=Å¡ Hõ}*ÅO ɡ\· ˜ `Õ=∞`À
HõÅ=‰õΩO_®LO@∞Ok.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 83
r=Hõ}ÏÅ Hõ=K«OÖ’ „áÈ\©#∞¡ KåÖÏ =ÚYºÉÏ^茺`«Å#∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~Ú.
á⁄~°ÅQÆ∞O_® Ѩ^•~å÷Å ã¨~Ñ° ~¨¶ åʼnõΩ g\˜Ö’ H˘xfl `À_»Ê_»`å~Ú. WO^Œ∞Ö’ H˘xfl Hˆ =ÅO
Q˘\ÏìÖÏ¡ ѨxKÕ™êÎ~Ú. JÖÏH͉õΩO_® Ѩ^•~å÷Å#∞ ''"≥∂ã¨∞HÔ àı§q—— =∞iH˘xfl LO\Ï~Ú.
q^Œ∞º^•"ÕâO◊ Hõey# ™È_çÜ∞« O, á⁄\Ï+≤Ü∞« O JÜ«∂#¡Ö’ ÃÇÏK«∞Û`«Q∞Æ Åæ ∞O_»_O» =Å¡
WÖÏO\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. Ǩ~À‡#¡^•fi~å JO^Õ ã¨OHˆ `åÅ#∞ =∞iH˘xfl ã‘fiHõiOz
Hõ}OÖ’x JO`«~åƒùQÍxH˜ KÕ~"° ™Õ êÎ~Ú. <å_»∞Ö’¡x r=Hõ}ÏÖ’¡ Wq =ÚYº„Ѩ„H˜Ü∞« Å∞.
WOH˘xfl Z<£*=·ˇ ÚÖÏ¡ L„`ÕÊ~°HÍÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. „áÈ\©#¡ x~å‡}OÖ’‰õÄ_® H˘xfl
ÉèÏQÍʼnõΩ g\˜Ñ@ ¨ ¡ PHõ~¬° }Ï, qHõ~¬° }Ï LO@∞Ok. r=Hõ}ÏÅ Hõ=K«ÑÙ¨ á⁄~°Ö’¡ g\˜
J=∞iHõ D ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞|>Ëì [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W^ŒO`å J}∞=ÙÅ Éè∫uHõ^~Œè å‡Å HÍ~°}OQÍ
[iˆQ U~åÊ@∞.
r=Hõ}ÏÖ’¡ „Ѩu^•xH© XH˘¯Hõ¯ ÉÏ^躌 `« LO@∞Ok Hõ#Hõ "å\˜ x~å‡}O‰õÄ_®
JO^Œ∞‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ LO@∞Ok. â◊s~åxHõO`«\ H˜ © PH˜û[<£ "≥∂ã¨∞HÔ à◊§_»O ~°HHÎõ } õ ÏÅ
Ѩx. g\˜Ö’x Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£ J<Õ „áÈ\©<£ TÑ≤iu`«∞ÖÎ ’¡x PH˜û[<£#∞ ã‘fiHõiã¨∞OÎ k.
Ѩiã¨~åÖ’¡ PH˜û[<£ "≥∂`å^Œ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë ^•xfl Ñ‘Å∞ÛHÀ=_»O, ^è=Œ ∞#∞Å^•fi~å
„Ѩ=Ç≤ÏOz qq^èŒ â◊s~°ÉÏè QÍÖ’¡x Hˆ â◊<åoHõÅ#∞ KÕ~∞° ‰õΩ<åflHõ JHõ¯_» PH˜û[<£ `«‰Ωõ ¯=QÍ
LO>Ë ^•xfl q_»∞^ŒÅK≥Ü∞« º_»O Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£‰Ωõ L#fl ~°™êÜ«∞xHõ ÅHõ} ∆ O. P `«~∞° "å`«
Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£ JHõ¯_» r=Hõ}ÏÅ∞ q_»∞^ŒÅKÕ¿ã HÍ~°ƒ<£_»Ü«∂Hõû~Ú_£#∞ Ñ‘Å∞Û‰õΩx
TÑ≤iu`«∞ÅÎ xâßfiã¨O ^•fi~å ɡ@ · ‰õΩ ѨOѨÙ`«∞Ok. =∞#O |`«H_õ ®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ D
HÍ~°º„Hõ=∂#flO`«\h˜ r=Hõ}ÏÅ∞ JK«ÛQÍ ~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å^•fi~å #_çÑ™≤ êÎ~Ú. JÖψQ
<å_»∞Ö’¡x r=Hõ}ÏÅ∞ q^Œ∞º`üãO¨ ^ÕâßÅ#∞ JO^Œ∞HÀ=_»O, „Ѩ™ê~°O K≥Ü∞« º_»O^•fi~å
=∞#‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ „¿Ñ~°}Å#∞ Hõey™êÎ~Ú. ¿ÑQÆ∞Ö’¡x Hõ}ÏÅ∞ PǨ~åxfl ã‘fiHõiOz,
r~°O‚ KÕã∞¨ HÀQÆey#qQÍ LO\Ï~Ú. HõO_»~åÖ’¡x Hõ}ÏÅ∞ <å_»∞Å „¿Ñ~°}Å#∞|\˜ì
ã¨OHÀK«, "åºHÀKåÅ∞ K≥O^Œ∞`«∂, Z=ÚHõÅ#∞ Hõ^eŒ ™êÎ~Ú. D ~°H~õ H° ÍÅ J=ã¨~åʼnõΩ
`«y#@∞ìQÍ r=Hõ}ÏÅ ã¨fi~°∂Ѩ=¸, ÅHõ} ∆ ÏÅ∂ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú.
UHõHõ}r=ÙÅ∞ "Õ\ ˜HõqQÍ |`«HõQÆÅ=ÙHÍx |ǨïHõ}r=ÙÖ’¡ D "≥·q^茺O
U~°Ê_»_O» , "å\˜=∞^躌 ã¨=∞#fiÜ«∞O ‰õΩ^Œ~_° O» Hõ#|_»∞`«∞Ok. =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
áê@∞ [iy# Ѩi}Ï=∂ŠѶe¨ `«"∞Õ =∞#=O\˜ „áê}∞Å Pq~åƒù=O. ã¨∂H∆͇uã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ
J}∞=ÙÅ∂, Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∂ H˘xfl „Ѩ`ºÕ HõÑi¨ ã≤`÷ ∞« Ö’¡ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ r=Hõ}ÏÅ∞QÍ
J=`«iOKåÜ«∞<Õk QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩO>Ë r=Ѩi}Ï=∞O U kâ◊QÍ H˘#™êyO^À J~°=÷ ∞=Ù
`«∞Ok.
84 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
`«y# "å`å=~°}OÖ’ LOz`Õ r=Hõ}ÏÅ∞ |u‰õΩO_ç qÉè[í # K≥O^ŒQÅÆ =Ù Hõ#Hõ<Õ
QÆ`« 50 Uà◊§#∞Op „ѨÜ∂≥ QÆâßÅÖ’¡ „Ѩ`ºÕ Hõ Ѩ^`úŒ ∞« Ö’¡ "å\˜x ÃÑOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞.
W^Õ Ñ¨^uúŒ Ö’ "≥~· ã° Åπ #∞ ÃÑOz áÈeÜ≥∂, á⁄OQÆ∞, P@Å=∞‡, QÆ=^Œaà◊§Å "åѨ٠"≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"å\˜ x"å~°}HÔ · \©HÍÅ#∞ "åH©û#∞¡ `«Ü∂« ~°∞ K≥Ü∞« º_»O‰õÄ_® gÅ=Ù`ÀOk. J=ã¨~åÅx
|\ì̃ LëÈ‚„QÆ`#« ∂, Hõ}ÏÅ∞ ÃÑiˆQ „^•=HÍhfl, P=iOzLO_Õ "åÜ«Ú=Ó =ÔQ~· åÅ#∂
ZOÑ≤HõKÕ™êÎ~°∞. r=Hõ}ÏʼnõΩ H˘O`« ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎ LO_»_»O=Å¡<Õ D q^èŒOQÍ
â◊s~°OÖ’x Hõ}ÏÅ#∞ QÍA‰õΩÃÑÊÅ =O\˜ "å\˜Ö’ ÃÑOz J=ã¨~å~°O÷ ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ
"å_»_O» gÅ=Ù`ÀOk. H˘xfl~°HÍÅ∞ q_çQÍ „^Œ=OÖ’ `ÕÅQÆÅ=ÙHÍx =∞iH˘xfl ^Õ<Àfl
JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x Z^Œ∞QÆ∞`å~Ú. g@xfl\˜h ~°H~õ H° ÍŠѨ^`úŒ ∞« Ö’¡ Hõ$„u=∞OQÍ `«Ü∂« ~°∞
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. W=hfl Juã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ =h, "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ ÖËHáõ È`Õ Hõ#|_»=h "Õ~ˆ K≥Ñʨ Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ .
r=Hõ}ÏÅ QÆ∞iOz =i‚ã¨∞Î#flѨÙ_»∞ Jq ZO`«z#fl"À K«Ñ¨C# J~°÷OHÍ^Œ∞.
=∞#∞+¨µÅ â◊s~°H} õ ÏÅHõ<åfl =O^Œ~Ô @∞¡ z#fl"≥#· ÉÏH©iì Ü«∂ UHõH} õ r=ÙÅ∞QÍ |`«∞‰õΩ`«∂
LO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞# ¿ÑQÆ∞Ö’¡ =∞# r~°=‚ º=㨉÷ Ωõ `À_»Ê_Õ ''DHÀÖˇ—· — *Ïu
ÉÏH©iì Ü«∞O x~å‡}O =∞# r=Hõ}ÏÅ`À áÈe¿ãÎ KåÖÏ ™ê^•QÍ LO@∞Ok. =∞#
r=Hõ}ÏÅ∞ ÃÑ^ŒÌ <ÒHõÖÏ¡O\˜"`·≥ Õ W=hfl "å\˜K∞« @∂ì `ÕÅ∞`«∂LO_Õ z#fl `≥Ñʨ ÖÏ¡O\˜q.
g\˜H˜ Hõ=K«OÖÏ Ñ¨xKÕ¿ã ÃÑá· ⁄~° XHõ@∞O@∞Ok. ֒Ѩe Hõ}*ÅO (Ãã\· ’áê¡[O) 70
âß`«O hˆ~. `«H¯˜ #^ŒO`å Hõ}O L`«ÊuÎ KÕ¿ã „áÈ\©<£ ZO*ˇ=· ÚÅ∂, Jq∞<ÀPã≤_∂» ,¡
QÆ∂H¡ À*ò Ѩ^•~å÷Å∂ =ÔQ~· å. ^•x=∞^躌 Ö’ LO_»K∞« \˜#ì ^•~°áÈÊQÆ∞ÖÏQÍ _ôZ<£U Hõ#|_»∞
`«∞Ok. "≥Ú`«OÎ Hõ}O Ѩi=∂}O ã¨∞=∂~°∞ 3 "≥∞„ÿ HÍ#∞¡ ("≥∞„ÿ HÍ<£ JO>Ë XHõ q∞b¡
g∞@~À¡ "≥Ü∂≥ º=O`«∞) J~Ú`Õ K«∞@ìqÑ≤Ê# _ôZ<£U ^•xH˜ "≥~ÚºO`«Å∞ á⁄_»=ÙQÍ
LO@∞Ok. ÉÏH©iì Ü«∞O Hõ}ÏʼnõΩ `ÀHõÅ=O\˜ Hˆ tHõÅ∞O\Ï~Ú. =∞# â◊s~åÖ’¡ XHõ¯
g~°ºHõ}ÏʼnõΩ =∂„`«"∞Õ W@∞=O\˜q HõxÑ≤™êÎ~Ú. g\˜x P_çOK«_O» =Å¡ D Hõ}ÏÅ∞
D^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`å~Ú. [\˜Åx~å‡}"Õ∞g∞ ÖËx W@∞=O\˜ Hõ}ÏÖ’¡ _ôZ<£U‰õΩ „Ѩ`ºÕ Hõ ~°H} ∆õ
Ug∞ LO_»^∞Œ . =∞# â◊s~°H} õ ÏÖ’¡x _ôZ<£U Hˆ O„^ŒHOõ Ö’ LO@∞Ok. P #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ‰Ωõ
Ô~O_»∞á⁄~°Å Hõ=K«O LO@∞Ok. "≥Ú^Œ@ ã‘^•™ê^•QÍ `«Ü«∂Ô~·# r=Hõ}r=ÙÅ∞
r=Ѩ i }Ï=∞„Hõ = ∞OÖ’ ZO`« 㨠O H˜ ¡ + ¨ ì ` « # ∞ ™êkè O KåÜ≥ ∂ Hõ } ÏÅ ™ê÷ ~ ÚÖ’<Õ
`≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. HõO\˜H˜‰õÄ_® Hõ#|_»x ÉÏH©ìiÜ«∂‰õÄ, =∞#‰õÄ áÈeHõÖË ÖË=O>Ë
JO^Œ∞‰õΩ =¸Å HÍ~°}ÏÅhfl Hõ}x~å‡} =º=ã¨Ö÷ ’<Õ "≥Ú^ŒÅÜ«∂Ü«∞x J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
Wxfl `Õ_®Å∞#flѨÊ\˜H© =¸Å„Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl XˆHÖÏ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x‰õÄ_® J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok.
=∞x+≤*Ïu ‰õÄ_® r=~åtÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"∞Õ #x W@∞=O\˜ q+¨Ü∂« Å=Å¡ `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
=∞# â◊s~°OÖ’x r=Hõ}ÏÖ’¡ 200‰õΩ ÃÑ|· _ç# ~°HÍÅ∞<åfl~Ú. Ѩã`≤ #« OÖ’ Wq
"ÕQOÆ QÍ Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎ K≥O^Œ∞`å~Ú. ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ JO>Ë XHõ r=Hõ}O ~Ô O_»∞QÍ pÅ_»O.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 85
WkHÍHõ Hõ}ÏÅ∞ Ѩi=∂}OÖ’ ÃÑ~°Q_Æ O» ‰õÄ_® ™êfiÉèÏqHõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ ™ê÷~ÚH˜
q∞Oz ÃÑiQÍHõ Hõ}O ~Ô O_»Ü∞Õ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. r=Hõ}ÏŠѨÙ#~°∞`«ÊuÎ [~°∞QÆ∞
`«∞#flѨÙ_»∞ H˘`«HÎ } õ ÏÅhfl HõÅHÍÅO =∞#∞fl`åÜ«∞x K≥Ñʨ ÖËO. XH˘¯Hõ¯ Hõ}ÏxH© ã¨Q@ Æ ∞
rq`«HÍÅO LO@∞Ok. Hõ#Hõ<Õ "å\˜ ã¨OYº Jáê~°OQÍ ÃÑ~°QÆ^Œ∞. ™ê=∂#ºOQÍ
<å_»∞ʼnõÄ, "≥∞^Œ_∞» ‰õÄ, QÆ∞O_≥‰Äõ ã¨O|OkèOz# Hõ}ÏŠѨÙ#~°∞`«ÊuÎ [~°Q_Æ O» KåÖÏ
J~°∞^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ "≥#∞fláê=Ú‰õΩ Ǩx Hõey<å, QÆ∞O_≥áÈ@∞, ѨH"∆õ å`«O=O\˜q
=zÛ<å HÀÅ∞HÀ=_»O Hõ+=ì¨ ∞=Ù`«∞Ok. Hõ}qÉè[í ##∞ H˘xfl Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«=K«∞Û.
Zky# â◊s~°OÖ’ HÍÖËÜ∞« O Hõ}ÏÅ∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ K≥O^Œ=Ù. J~Ú`Õ â◊„ãÎ̈zH˜`û« ^•fi~å
HÍÖËÜ∞« OÖ’ H˘O`«ÉÏè QÍxfl `˘Åy¿ãÎ `«H¯˜ #k =∞m§ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. K«~‡° O, ¿ÑQÆ∞Å∂
=ÔQ~· å r=Hõ}ÏÅ∂, ~°HHÎõ } õ ÏÅ∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl ZѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ ѨÙ@∞ìH˘ã¨∂LÎ O\Ï~Ú.
Z=ÚHõÖ’¡x =¸ÅQÆÖ’ LO_Õ Ãã"ì ∞£ (Ñ≤O_») Hõ}ÏÅ#∞Oz QÆO@‰õΩ ã¨Q@ Æ ∞#
ã¨∞=∂~°∞QÍ 300#∞Oz "≥~ÚºHÀ@¡ Z„~°~°HõÎHõ}ÏÅ∞ L`«ÊuÎ J=Ù`«∂LO\Ï~Ú.
r=Hõ}ÏxH˜ |Ü«∞\Ï, ֒ѨÖÏ LO_Ë =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∂, W`«~Ñ° ^¨ •~å÷Å∂ Jhfl Hõ}qÉè[í #
[~°QÍÖÏ, [iy`Õ ZѨC_»∞ [~°QÍe =ÔQ·~å q+¨Ü«∂Å#∞ x~°‚~Ú™êÎ~Ú. XH˘¯Hõ¯
r=Hõ}OÖ’#∂ LO_Õ qq^èŒ =∂Oã¨Hõ$`«∞ÎÅ∞ ~°Hõ~°HÍÅ ã¨OˆH`åÅ „Ѩ™ê~°OÖ’
áêÖÁæO\Ï~Ú. r=Hõ}OÖ’ U"Õ∞O Ѩ^•~å÷Å∞ `«Ü∂« ~°"åÖ’, ^•x rq`«HÍÅ"≥∞O`À,
J^≥ÑC¨ _»∞ qÉè[í #‰õΩ Ö’#"åÖ’ Jxfl\˜h J"Õ x~°~‚ Ú™êÎ~Ú. Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ JOK«<å"Õ¿ã
D „Ѩ „ H˜ Ü « ∞ ʼnõ Ä , xÜ« ∞ O„`« } ‰õ Ä f„=qѶ ¨ ∂ `« O Hõ e y#Ѩ C _» ∞ Hõ } qÉè í [ #
JO`«∞ÖˉΩõ O_® ÃÑiy Hˆ #û~ü=O\˜ "åº^è∞Œ Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. H˘xfl [#∞º=ÙÖ’¡ =º`庙êÅ∞
HõÅQÆ_O» `À Hõ}qÉè[í ##∞ x~ÀkèOKÕ H˘xfl „áÈ\©#∞¡ ѨxK≥Ü∞« º‰õΩO_®áÈ`å~Ú. qÉè[í ##∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ"å\˜H˜ „¿Ñ~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
r=Hõ}ÏÖ’¡ Z<Àfl ~°HÍÅ∞#flѨÊ\˜H© Jhfl "≥Ú^Œ\’¡ XHõÖψQ Pq~°ƒqù ™êÎ~Ú.
Ãã"ì ∞£ ÃãÖòû J#|_Õ Ñ≤O_»^⌠Ö◊ ’x D r=Hõ}ÏÅ#∞ QÆ∞iOz# W\©=Å ZO`À K«~Û°
[~°∞QÆ∞`ÀOk.D â‹·â◊=Hõ}ÏʼnõÄ H˘xfl ~°™êÜ«∞xHõã¨OˆH`åÅ∞ JOk#g∞^Œ@ Jq
Z=ÚHõÅ∂, HõO_»~åÅ∂, <å_»∞Å∂ =ÔQ~· åʼnõÄ Ñ¨xH˘KÕÛ q^èOŒ QÍ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∂
Z^Œ∞QÆ∞`å~Ú. „ã‘Î QÆ~°ƒùO ^•eÛ# "≥O@<Õ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜QÍ `«Ü«∂~°ÜÕ∞ Hõ}ÏÅ∞
„áê^äqŒ ∞Hõ"∞≥ #ÿ q. g\˜#∞Oz ѨÙ@ìÉ’ÜÕ∞ tâ◊√=Ù â◊s~°H}õ ÏÖËHÍHõ =∂q `«Ü∂« sH˜ J=ã¨~°
"≥∞#ÿ q‰õÄ_® ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. ѶŨ nHõ~}° O [iy# <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ `«~∞° "å`« ѨÙ@∞ìH˘KÕÛ
Hõ}ÏÖ’¡ „Hõ=∞OQÍ „Ѩ`ÕºHõ`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍÅO QÆ_»∞ã¨∞Î#flH˘nÌ g\˜Ö’ ~°HÍÅ∞
U~°Ê_»_O» `À H˘xfl\˜#∞Oz H˘xfl~°HÍÅ∞ =∂„`«"∞Õ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ Ñ¨iã≤u÷ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
z=~°‰Ωõ W=hfl HÍÖËÜ∞« O, QÆ∞O_≥ =ÔQ~· åʼnõΩ K≥Ok#qQÍ ~°∂á⁄O^•Hõ „Ѩu*ÏuH©
„Ѩ`ÕºHõÅHõ∆}ÏÅ∂, ÉÏ^茺`«Å∂ ã≤÷~°Ñ¨_»`å~Ú. H˘`«ÎQÍ Pq~°ƒùqOz# r=Hõ}ÏÅ=Å¡
86 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
P^è∞Œ xHõzH˜`åû q^è•#OÖ’ H˘xfl LѨÜ∂≥ QÍÅ∞<åflÜ«∞x W\©=Å Éˇ@ · Ѩ__» O» `À g\˜
QÆ∞iOz# K«~°Û ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. ˆH#û~ü, =∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏO, <å_»∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
áêi¯<£ã<¨ û£ =O\˜ ~°∞QƇ`«Å∞ Hõey#ѨC_»∞ =∞# r=Hõ}ÏÅ∞ H˘xfl ^≥|ƒu#_»"∂≥ , <åâ◊#O
HÍ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "å\˜™ê÷<Õ D Ãã"ì ∞£ Hõ}ÏÅ#∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ_ç`Õ Jq ã¨ÇϨ [OQÍ
Juj„Ѷ ¨ ∞ OQÍ Z^Œ ∞ QÆ ∞ `å~Ú, Hõ # Hõ ~Ày+≤ ì H õ } Ïʼnõ Ω Jq „Ѩ ` åº=∂flÜ« ∞ OQÍ
ѨxK≥Ü∞« ºQÆÅ=x ~°∞A"≥O· k. <Õ„`«Ñ@ ¨ ÅO (Ô~\©<å) "åº^è∞Œ ÅÖ’ #Ü«∞OHÍxq H˘xfl
D Ѩ^uúŒ Ö’ zH˜`û« á⁄O^Õ J=HÍâ◊O L#fl@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. Ñ≤O_»O `«Ü∂« ~Ô #· `«~∞° "å`«<Õ
D Hõ}ÏÅ∞ ÅÉèºí =∞=Ù`å~Ú. Hõ#Hõ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O QÆ∞iOz# q"å^•Å∞ D q+¨Ü∞« O`À
=Ú_çÑ_¨ ç L<åfl~Ú.
r=Hõ}ÏÅ QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ# D~ÀAÖ’¡ KåÖÏ „áê=ÚYº`«#∞ ã¨O`«iOK«∞
‰õΩO\’Ok. nx „ѨÉÏè =O ™ê=∂lHõ^$Œ HõÊ^äOŒ g∞^Œ ÉÅOQÍ Ñ¨xK≥Ü∞« ºÉ’`ÀOk.
27. UHõH}
õ , |ǨïHõ}r=ÙÅ∞
=∞#‰õΩ z#fl`«#O#∞Op „Hõ=∞OQÍ XHõ „áêѨOzHõ^Œ$HõÊ^äŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
„Ѩ^•è #OQÍ JO^Œ~O° ã¨=∂[OÖ’ rq™êÎO. Hõ#Hõ WO^Œ∞Ö’ ™ê=∂lHõq+¨Ü∂« ʼnõÄ,
=º‰õΩÅÎ ‰õΩ ã¨OÉOkèOz# =º=Ǩ~åʼnõÄ Z‰õΩ¯= „áê=ÚYº`« LO@∞Ok. ZѨC_≥<· å
PHÍâ◊OHˆ ã‘, K≥@∂¡K=Õ ∞Å∂, Ѩ‰Ω∆õ ňHã‘ K«∂ã≤#ѨC_»∞ =∂„`«O =∞#=∞O`å „Ñ¨H$õ uÖ’
XHõ ÉèÏQÆ"∞Õ Hõ^• Jx JxÑ≤ã∂¨ LÎ O@∞Ok. ~ÀA"ås ã¨=∞㨺Å=∞^躌 =∞#O r=âß„ã¨OÎ
QÆ∞iOzHÍx, W`«~° âß„ã¨qÎ +¨Ü∂« Å QÆ∞iOzHÍx Ѩ\ Oì˜ K«∞HÀ=_»O ™ê=∂#ºOQÍ `«‰Ωõ ¯"Õ.
ã¨∂¯Å∞, HÍÖËrÖ’¡ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<Õ@ѨC_»∂, H˘O^Œi L^ÀºQÆ J=ã¨~åÅ#∞|\ì̃ q^è∞Œ Å∞
x~°fiiÎã¨∞Î#flѨC_»∂ `«Ñ¨Ê "≥·*Ï˝xHõq+¨Ü«∂Åhfl ''J#=ã¨~°"≥∞ÿ#—— `«Å<˘Ñ≤ÊQÍ<Õ
JxÑ≤ ™ êÎ ~ Ú. J~Ú`Õ =∞#QÆ ∞ iOp, ™ê\˜ „ áê}∞Å QÆ ∞ iOp 㨠∂ ÷ Å OQÍ<≥ · < å
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O=Å¡ =∞# rq`«^$Œ HõÊ^äOŒ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_Õ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
W`«~‰° Ωõ ÖÏÅ∂, =∞`åÅ∂, ^ÕâßÅ∂, *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok#"åiѨ@¡ =∞# ÉèÏ"åÅ∞ =∞s
f„="≥∞ÿ#qQÍ ~°∂á⁄O^Õ „Ѩ=∂^ŒO L#flѨC_»∞ ''JO^ŒiÖ’#∂ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕk
=∂#=~°H"Îõ ∞Õ —— J<Õ ã¨OQÆu QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩO>Ë =∞Oz^ŒxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∞#∞+¨µÅ ~°HOÎõ Ö’x
„QÆ∂ѨÙʼnõΩ ‰õΩÖÏÅ"åsQÍ Ñ¨iQÆ}O˜ KÕ ''q^•ºkè‰Ωõ Å∞—— D<å\˜H© HõxÑ≤™êÎ~∞° .
™ê=∂lHõ~∞° QƇ`«Åhfl J*Ï˝#OÖ’#∞OKÕ Ñ¨Ù@∞ìH˘™êÎ~Ú. Hõ#Hõ âß„ã‘Ü
Î ∞« q+¨Ü∂« Å∞
JѨC_»Ñ¨C_»∂ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞HÀ=_»O ã¨=∂[„âıÜ«∞ã¨∞û‰õΩ =∞Ozk. K«∂_»\ÏxH˜ Zxfl
`Õ_®Å∞<åfl =∞#∞+¨µÅO^Œ~∂° [#∞ºÑ¨~O° QÍ XHõ>*Ë Ïu Jx q*Ï˝#O =∞#‰õΩ <Õ~∞° Ê`«∞Ok.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 87
W@∞=O\˜q z#fl`«#OÖ’<Õ Ñ≤šʼnõΩ <ÕiÊ`Õ ÃÑ^ŒÌÜ«∂Hõ *Ïu, =~°‚ q^ÕfiëêÅ∞
q∞ug∞~°‰Ωõ O_® LO\Ï~Ú. JÖψQ `«∞áê‰õΩÅ∞ fã¨∞‰õΩx ѨÙÅ∞Å∂, ã≤OǨÅ∂, U#∞QÆ∞Å∂
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ „áê}∞Å#∞ "Õ\Ï_ç K«OѨ_O» g~°∞Å ÅHõ} ∆ "Õ∞g∞ HÍ^Œx WѨC_»∞ JO^ŒiH©
ÉÏQÍ J~°=÷ ∞ø`ÀOk. U lOHõ<À K«OÑ≤#O^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌ ã≤hÇ‘Ï~ÀÅ∞‰õÄ_® HÀ~°∞Åì K«∞@∂ì
u~°Q=Æ Åã≤~å=_»O =∂=¸ÖˇO· k.
K«\ÏìÅ ã¨OQÆu ZÖÏL<åfl Wxfl~°HÍÅ [O`«∞=ÙÅ=∞^躌 |`«∞‰õΩ`«∞#fl =∞#‰õΩ
"å\˜`À ã¨O|O^èOŒ LO^Œx JO`« ã¨∞Å∞=ÙQÍ JxÑ≤OK«^∞Œ . HÀ`«∞Å∂, zOáêOrÅ∂
H˘O`«=~°‰õÄ =∞#ÖψQ HõxÑ≤™êÎ~Ú. ZÅ∞HõÅ∂, ‰õΩHõ¯Å∂, Ñ≤Å∞¡Å∂ =ÔQ·~åÅxfl\˜H©
<åÅ∞ˆQã≤ HÍà◊¥§, ~Ô O_Õã≤ K≥=ÙÅ∂, Hõà¥◊ §, XHõ =Ú‰õį, Ñ≤ÅÅ¡ x Hõ<Õ Ñ¨^fÌŒ Jxfl\˜Ö’#∂
=∞#x áÈe#@∞ì LO\Ï~Ú. HõÑʨ Å∂, KÕÑŨ ∂, Ѩ‰Ω∆õ Å∂, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∂ WÖÏ ^Œ∂~°O
áÈ~Ú#H˘nÌ D áÈeHõÖ’¡ Jã¨Ê+ì̈`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂áÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ r=~åt JO`«\ H˜ ©
H˘xfl áÈeHõÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. UHÍO_»OQÍ ÃÑiy# =∞Ǩ=$HõO∆ âßM’ѨâßYÅ∞QÍ pe#
Ѩ^uúŒ Ö’ „áê}∞Åhfl XˆH ‰õΩ^Œ∞\˜#∞Oz ѨÙ\ì̃#`«~"° å`« „Hõ=∞OQÍ "å\˜Ö’ "≥q· ^躌 O
U~°Ê_çO^Œ<kÕ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok.
Éèí∂q∞ LѨi`«ÅOg∞^Œ U^À XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# r=~åt „ѨuKÀ\Ï HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
g@xfl\˜ =∞^躌 <å, g@xfl\˜`À ÉÏ@∞QÍ =∞#=¸ rqã¨∞<Î åflO. „áê}∞Åhfl XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ
r=Ѩ^•~°O÷ `À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flq. =∞#∞+¨µÖ’¡ *Ï`«∞ÖÏ¡Qˆ „áê}∞Åhfl ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ z„`«
qz„`«"∞≥ #ÿ PHÍ~åÖ’¡ ѨÙ\˜ì ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H© "å\˜ â◊s~°ÑÙ¨ r=Hõ}ÏÅhfl XHõÖÏO\˜".Õ
''r=Ù_çx—— QÆ∞iOz P^蕺u‡Hõq+¨Ü«∂Å#∞ É’kèOKÕ"åik q∞_çq∞_ç*Ï˝#=∞x‰õÄ_®
J#ÖËO. WÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Ö’¡ ãÔ̈~·# ^Œ$HõÊ^ä•xH˜ q*Ï˝#âß„™êÎÖË J=ã¨~°=∞ø`å~Ú.
x[O K≥áêÊÅO>Ë „áê}O J<Õk ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# XH˘¯Hõ¯ r=Hõ}OÖ’#∂ x~°O`«~°O
[~°∞QÆ∞`«∞#fl r=~°™êÜ«∞#„Ѩ„H˜Ü∞« ŠѶe¨ `«"∞Õ . D =º=Ǩ~°O PyáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞ „áê}O
áÈ=_»O, rq =∞\˜Öì ’ Hõeã≤áÈ=_»O =ÔQ~· åÅhfl [~°∞QÆ∞`å~Ú.
r=~åt UHõH} õ r=ÙÅ∞QÍ<Õ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. =∞#‰õΩ Hõ#|_»∞`«∞#fl r"åÅhfl
|ǨïHõ} ã¨=Ú^•Ü«∂ÖË. UHõH} õ r=ÙÅ#∞ K«∂_®ÅO>Ë "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ J=ã¨~O° . Éè∂í q∞
Pq~°ƒqù Oz 460 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞ J~Ú#ѨÊ\˜H© D |ǨïHõ}r"åÅ∞ ѨÙ\˜ì 80-
53 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÖË J~ÚOk. r"åÖ’¡ "≥·q^茺O U~°Ê_»_»O‰õÄ_® JѨÊ\˜#∞OKÕ
"≥Ú^ŒÅ~ÚOk. JO`«=~°‰Äõ JO>Ë ã¨∞=∂~°∞ 300 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ Éè∂í q∞g∞^Œ
UHõHõ}r=ÙÅ∞ =∂„`«"Õ∞ LO_Õ=<Õk =∞#O QÆ=∞xOKåe. Pq^èŒOQÍ ZO`ÀHÍÅO
H˘#™êy# r=~åtÖ’ Ѩ~åº=~°}OÖ’ `«Öuˇ #Î U^À Éè∫uHõ, ~°™êÜ«∞xHõ=∂~°∞ÊÅ=Å¡
88 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ~°Hõ~°HÍÅ |ǨïHõ}r=ÙÅ∞ `˘e™êiQÍ Ñ¨Ù@∞ì‰õΩ~å™êQÍ~Ú. `«H˜¯#
„áê}∞Å`ÀÉÏ@∞ Éè∂í q∞g∞^Œ |`«∞‰õΩ`«∞#fl =∞#=∞O^Œ~O° D JѨÓ~°fi"≥∞#ÿ Ѷ∞¨ \ÏìxH©,
`«^#Œ O`«~° Ѩi}Ï=∂ÅH© "å~°ã∞¨ ÅO J<Õk QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe.
„áê}∞Ö’¡ ã¨∂Å÷ OQÍ ~Ô O_Õ ~°HÍÅ∞† ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜ UHõH} õ r=ÙÅ∂, `«H¯˜ #=hfl
|ǨïHõ}r=ÙÅ∂. UHõH} õ r=ÙÅ∞ D<å\˜H© HõxÑ≤™êÎ~Ú. J=hfl "Õ\ H˜ qõ QÍ ã¨OѨÓ~°`‚ «
™êkèOz# „áê}∞ÖË. 80 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« H˘xfl UHõH} õ r=ÙÅ∞ `«H¯˜ # "å\˜`À
ã¨ÇϨ r=#O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ì_O» `À =∞# ''Hõ^—Œä — „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. "≥Ú^Œ\’¡ W=hfl `«∞>ˇÖì ÏQÍ
U~°Ê_çLO_Õq. g\˜#∞Oz „ã¨qOz# zHõ¯x „^Œ=O J@ìÅ∞Hõ\ ì˜ ã¨∂~°º~°t‡=Å¡ Ǩx
HõÅQƉΩõ O_® HÍáê_Õk. D<å\˜H© =∞#‰õΩ Hõ#|_Õ áêp, =∞# ^ŒO`åʼnõΩ Ѩ>ìË QÍ~å
W@∞=O\˜ UHõH} õ r=ÙÅ `«∞>ì̌Ö.Ë q_çQÍ |`«∞‰õΩ`«∂ =ã¨∞#Î fl Hõ}ÏÅ∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜
J`«∞‰õΩ¯<Õ U~åÊ@∂, "å\˜ =∞^躌 ~°™êÜ«∞xHõãO¨ Hˆ `åÅ „Ѩ™ê~°O "å\˜Ö’ "≥q· ^躌 O
U~°Ê_»_»O ^•fi~å "å\˜ q^èŒ∞Ö’¡ Hõey#
„â◊=∞qÉè[í <å W=hfl P<å\˜ r=Ѩi}Ï=∞ѨÙ
=ÚYºJOâßÅ∞. [#∞º=ÙÅ ™ê÷~ÚÖ’ g\˜H˜
Åaè O z# „¿Ñ~° } Å#∞ J~° ÷ O KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω O>Ë
„áê}∞Ö’¡ x "≥ · q ^è Œ º O ZÖÏ `« Ö ˇ u Î O ^À
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜q UHõH} õ r=ÙÅ∞
HÍQÍ =∞x+≤ â◊s~°OÖ’ ã¨∞=∂~°∞ HÀ\˜HÀ@¡
r=Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú.
|ǨïHõ}r=ÙÖ’¡ Ju „áê^äqŒ ∞HõOQÍ
JxÑ≤OKÕq Z‰õΩ¯=QÍ ã¨=Ú„^•Ö’¡ HõxÑ≤OKÕ
ã¨ÊO*ò *Ï`«∞Å∞. g\˜ ѨÓ~°fi~°∂áêÅ∞ 60HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ ¢H˜`«O#∞Op L<åfl~Ú. J<ÕHõ
UHõ H õ } r=ÙÅhfl Hõ e ã≤ ã¨ Ç ¨ Ï r=#O
ã¨ÊO*ò*Ïu KÕ ã ¨ ∞ Î # fl@∞ì Q Í JxÑ≤ O KÕ D JHõ â ı ~ ° ∞ Hõ
("≥<≥fl=ÚHõ ÖËx) „áê}∞Ö’¡ J<ÕHõ ã¨∂Hõ∆~°O„^è•Å∞O\Ï~Ú. x~å‡}OÖ’ Ô~O_»∞
á⁄~°Å∞O\Ï~Ú. ֒Ѩe"≥·Ñ¨Ù L#fl ã¨#flx ˆHâßÅ=O\˜ `ÀHõÅ Hõ^ŒeHõ`À h~°∞
~°O„^è•ÅQÆ∞O_® „Ѩ=Ç≤ÏOK«_O» , JO^Œ∞Ö’x ã¨∂Hõ∆ ‡r"åÅ#∞ PǨ~°OQÍ ã‘fiHõiOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =kÖËã≤# h~°∞ ÃÑ·ÉèÏQÍ# L#fl Q˘@ìOÖÏO\˜ ~°O„^èŒO^•fi~å ɡ·@‰õΩ
áÈ`«∞Ok. `ÀHõÅ∂, "å\˜K∞« @∂ì HÍÅ~ü=O\˜ x~å‡}=¸ Hõey# HÀJ<ÀÃã\· ò Hõ}ÏÅ∞
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 89
֒Ѩeá⁄~° JO`«\Ï "åºÑ≤OzLO\Ï~Ú. g\˜x áÈe# `ÀHõÅ∞QÆÅ UHõHõ}r=ÙÅ∞
<Õ\ H˜ © HõxÑ≤™êÎ~Ú. ã¨ÊO*òÅ x~å‡}O K«∂¿ãÎ P Ü«ÚQÆOÖ’ U"À Ѩiã≤`÷ ∞« Å HÍ~°}OQÍ
W@∞=O\˜ UHõH} õ r=ÙÅ∞ J<ÕHOõ Hõeã≤ rqOK«_O» "≥Ú^ŒÅ~Ú LO@∞O^ŒxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
^•x`À |ǨïHõ}r=ÙÅ Pq~åƒù=O [iy#@∞ìQÍ H˘O^Œ~∞° âßG"Õ`ÅΫ ∞ TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞.
UHõH} õ rq`À áÈe¿ãÎ |ǨïHõ}r=ÙʼnõΩ Ǩx HõeQˆ J=HÍâßÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO\Ï~Ú.
`˘e^ŒâÖ◊ ’¡ ã¨=Ú„^ŒQ~Æ ƒ° Où Ö’ |ǨïHõ}ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞ LO_ç LO\Ï~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl
*ˇb¡ KÕÑŨ =O\˜q.
"≥Ú`«OÎ g∞^Œ H˘xfl UHõH}õ r=ÙÅ∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í |ǨïHõ}r=ÙÅ∞QÍ ~°∂áêO`«~O°
K≥O^Œ_O» J<Õk r=Ѩi}Ï=∞OÖ’x XHõ „Ѩ^•è #Ѷ∞¨ @ìO. ^•O`À „áê}∞Ö’¡ "≥q· ^躌 O
ÃÑiyOk. ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}Å =¸ÅOQÍ [#∞º=ÙÖ’¡ Hõey# H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ nxH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ
LO_»=K«∞Û. D<å_»∞ ‰õÄ_® UHõH} õ r=ÙÖ’¡#∂, W`«~° „áê}∞Å ã¨∂Hõ∆ ‡r=Hõ}ÏÖ’¡#∂
k„Qƃù=∞ HõeyOKÕO`« JO`«~üx~å‡}O Hõ#|_»∞`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯Hõ}=¸ XHõ z#fl
„ѨѨOK«O=O\˜k. r=„Ѩ„H˜Ü«∞Åhfl Hõ}O ™ê÷~ÚÖ’<Õ [~°∞QÆ∞`å~Ú. ÃÑ^ŒÌ„áê}∞Ö’¡
â◊s~åHõ$uÖ’ ZO`« ã¨OH˜+¡ `ì̈ « Hõ#|_»∞`«∞#flѨÊ\˜H© ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ r=Hõ}ÏÖ’¡<Õ „áê}∞Å
=∞#∞QÆ_‰» Ωõ Ju=ÚYº=∞xÑ≤OKÕ =º=Ǩ~°=∞O`å [~°∞QÆ∞`«∂LO@∞Ok. „áê}∞Åhfl
XHõ¯ ‰õΩ^Œ∞\˜#∞OKÕ Ñ¨Ù\ÏìÜ∞« x xã¨ûOâ◊Ü∞« OQÍ K≥Ñʨ \ÏxH˜ P^è•~°O r=Hõ}ÏÅ x~å‡}"Õ∞.
nxfl J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆey`Õ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ `«=∞ rq`åÅ#∞QÆ∞iOp, ã¨=∞㨺Å#∞QÆ∞iOp
ZO`« JÜ≥∂=∞Ü«∞O LO@∞O^À, `«=∞ LxH˜x QÆ∞iOz P^蕺u‡HõHÍ~°}ÏÅÔH·
"≥`«∞HÀ¯=_»O ZO`« J~°÷OÖËx q+¨Ü«∞"≥∂ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. „ѨHõ$uÖ’ ÉèÏQÆOQÍ,
r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ XHõ JOâ◊OQÍ Zky# =∂#=*ÏuH˜ `«=∞ QÆ∞iOz# ã¨~Ô #· J=QÍǨÏ#
LO_»_O» KåÖÏ J=ã¨~O° .
90 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
28. [#∞º=ÙÅ [QÆ<åfl@HõO
^•^•Ñ¨ Ù 150 Uà◊ § „H˜ ` « O _®ifi<£ `« k `« ~ ° ∞ Å∞ „Ѩ u áêkOz#
r=Ѩi}Ï=∞"å^•xfl P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O P"≥∂kOzOk. _®ifi<£ `«~"° å`« [#∞ºâß„ã¨OÎ
P ã≤^•úO`åxH˜ =∞iO`« Ѩ\ +˜ "ì̈ ∞≥ #ÿ q=~°} W=fiQÆÅ∞QÆ∞`ÀOk. „áê}∞Å, "≥ÚHõ¯Å
ÅHõ}∆ ÏÅhfl "å\˜ ã¨O`«uH˜ ã¨O„Hõq∞ã¨∞#Î flѨÙÊ_»∞ "å\˜ [#∞º=ÙÖ’¡ Ü«∂^Œ$zÛHõOQÍ#∂,
ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}Å^•fi~å#∂ [iˆQ =∂~°∞ÊÅ∞ âßs~°H=õ º`庙êÅx Hõey™êÎ~Ú. g\˜Ö’
H˘xfl P ã¨O`«u ÃÑiˆQ "å`å=~°}ÏxH˜ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ qQÍ LO_ç, `«~∞° "åu `«~åÅÖ’
=∞iO`«QÍ |ÅѨ_`» å~Ú. „Ѩu‰õÄÅ"≥∞#ÿ =hfl JO`«iOzáÈ`å~Ú. XˆH `«e^¡ OŒ „_»∞ÅHõ∞
ѨÙ\ì̃# ã¨O`å#OÖ’<Õ ~°H~õ H° ÍÅ =∂~°∞ÊÅ∞ U~°Ê_»O¤ , ã¨Å÷ HÍÖÏÅx|\ì̃ H˘O`«HÍÖÏxH˜
"å\˜Ö’ H˘`«Î *Ï`«∞Å∞ `«Öˇ`«Î_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞
„ѨÑO¨ K«OÖ’x qq^è„Œ áêO`åÖ’¡ [iy# D =∂~°∞ÊÅ∞ „Hõ=∞OQÍ „áê}˜HÀ\˜Ö’ "≥q· ^蕺xfl
`≥ z ÛÃÑ@ì Q Æ e QÍ~Ú. g\ ˜ Ö ’ Öˇ H õ ¯ ÖË # xfl *Ï`« ∞ Å∞ „Ѩ u ‰õ Ä ÅѨ i ã≤ ÷ ` « ∞ Ö’¡
JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú. D r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ ÉÏǨϺ, Éè∫QÀoHõ Ѩiã≤`÷ ∞« Å^Õ ÃÑK· ~≥ Úº.
"å\˜=Å¡ x~°O`«~O° U~°Ê_Õ XuÎ_=ç Å¡<Õ r=~åt ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ `«#‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ
â◊s~°ÅHõ∆}ÏÅ#∞ |ÅѨ~°∞K«∞‰õΩO@∂, HõëêìÅ#∞ ã¨Ç≤Ïã¨∂Î, <≥@∞ìH˘ã¨∂Î LO@∞Ok.
ã¨=∂[OÖ’ ¿Ñ^ŒiHÍhfl, Hõ+#ì̈ ëêìÅ#∂ z#flѨÊ\˜#∞Op ã¨ÇÏ≤ ã¨∞#Î fl"åiÖÏQÍ Éè∂í q∞
ѨÙ\ì̃# 450 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅÖ’ D<å\˜H© =∞#QÆey# „áê}∞Åhfl P@∞áÈ@¡‰Ωõ
`«@∞ì‰Ωõ O@∂ âßs~°HOõ QÍ ~å@∞`ÕÖÏÜ«∞x J#∞HÀ=K«∞Û.
r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«O=Å¡ Z<Àfl q+¨Ü∂« Å∞ J=QÍǨÏ#‰õΩ =ã¨∞<Î åfl~Ú. `«`Ϋ fi
^èÀ~°}˜ L#fl"åiH˜ `«=∞ Ѩiã¨~åÅ#∞ QÆ=∞xã¨∞#Î flѨÙ_»∞ D '[QÆ<åfl@HõO— JO`å Uq∞@x
JxÑ≤ ã ¨ ∂ Î L O@∞Ok. =∞#O „Ѩ H õ $ uqO`« Å #∞QÆ ∞ iOz# \© g HÍ~° º „Hõ = ∂Å∞
K«∂ã¨∞Î#flѨC_»∞ „ѨѨOK«OÖ’ „ѨuKÀ\Ï Å∞HõÅ∞HõÖÏ_»∞`«∞#fl ~°Hõ~°HÍÅ „áê}∞Å∂,
H©@HÍÅ∂ HõxÑ≤™êÎ~Ú. z<åflÃÑ^ŒÌ r"åÅhfl Jã¨OÉè=í O JxÑ≤OKÕ Ñ¨iã≤`÷ ∞« Ö’¡‰Äõ _®
XHõ^•<˘flHõ\ ˜ "Õ\Ï_»∞`«∂, `≥eqQÍ `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩO@∂, ZÖÏQÀJÖÏ `«O\ÏÅ∞Ѩ_ç
|uˆHã¨∂LÎ O\Ï~Ú. LxH˜ `≥eÜ«∞x =∂~°∞=¸Å nfiáêÖ’¡#∂, ã¨=Ú„^Œf~åÖ’¡#∂,
Ñ‘`« HõëêìÅ∞ JHõ∆~åÖÏ Ñ‘`«"Õ. ZO`«\ ˜ ѨzÛÉè∫uHõ"åkÔH·<å W=hfl K«∂ã≤#ѨC_»∞
ÉèíQÆ=O`«∞_ç bÅ JxÑ≤OK«HõáÈ~Ú<å „Ñ¨Hõ$uÖ’x D qz„`åʼnõΩ HÍ~°}"Õ∞q∞@x
ã¨O^ÕÇϨ O HõÅQÆ_O» ã¨ÇϨ [O. WHõ =∞#∞+¨µÅ q+¨Ü∂« ÅH˘¿ãÎ „¿Ñ=∞Å∂, ^ÕfiëêÅ∂,
ã¨∞Y^Œ∞MÏÅ∂, Kå=ÙѨÙ@HõÅ∂, Jã¨∂Ü«∞Å∂, J#∞~åQÍÅ∂, Jhfl k„Qƃ=ù ∞ HõeyOKÕqQÍ
LO\Ï~Ú. =∂#=<≥[· =∞x ZO`« ã¨iÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl Ѷ֨ Ï<å „Ñ¨=~°#Î ã¨ÇϨ [=∞h, `«H¯˜ #q
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 91
Jã¨ÇϨ [=∞h, =∞iH˘xfl qѨs`«"∞≥ #ÿ =h J#∞‰õΩO@∂LO\ÏO, r=Ѩi}Ï=∞"å^•xH©
g@xfl\˜H© L#fl ã¨O|O^èŒO K«Ñ¨ÙÊ# J=QÆ`«OHÍ^Œ∞. HÍh D '~°∂ѨHÍx—HõO`«\ ˜H©
~°K<« å, ^Œ~≈° Hõ`fi« O [#∞º=ÙÅ^Õ Jx iK«~¤ü _®H˜<û£ =O\˜ âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ Jaè„áêÜ«∞O.
„ѨHõ$uÖ’ ^ŒÜ«∂^•H˜∆}ϺÅ∞#fl@∞ìQÍ HõxÑ≤OK«^Œ∞. =#º„áê}∞Å q+¨Ü«∞OÖ’
K«OѨ_O» , Kå=_»O J<Õ"Õ r=#"åºáê~åÅ∞QÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. r=Ѩi}Ï=∞Ѩ٠áÈ\©H˜
`«@∞ìHÀÖËx „áê}˜H˜ tHõ∆ XHõ¯>ˆ =∞~°}^ŒO_»#. P „áê}˜ Kå=_»"∞Õ HÍHõ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’
^•x LxH˜‰Äõ _® ~°^=ÌŒ Ù`«∞Ok. áÈ\©Ö’ F@q∞H˜ ^•ifã≤# ^•x [#∞ºÑ¨^•~°O÷ ã¨O`å<À
`«ÊuÎ^•fi~å H˘#™êQƉõΩO_® Ui"ÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok. "≥O@<Õ Kå=HõáÈ~Ú<å U
=∞QÆlOHõÖ’¡<À P_»[O`«∞=ÙÔH· ‰õΩ=Ú‡ÖÏ@ʼnõΩ ky#"å\˜Ö’ F_ç#=hfl xã¨ûO`«∞QÍ
JO`«i™êÎ~Ú. =∞#‰õΩ ã¨∂÷ÅOQÍ Hõ#|_»∞`«∞#fl=hfl „áê}∞Å∂, =$Hõ∆*Ï`«∞ÖË
J~Ú#ѨÊ\˜H© D x~°O`«~° áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæO@∞#flq x*ÏxH˜ [#∞º=ÙÖË. „Ѩu
áÈ~å@=¸ ã¨=∞~°"ú ∞≥ #ÿ [#∞º=ÙÅ HÀã¨O [iˆQ =_»áÈ`« HÍ~°º„Hõ=∞"Õ∞. QÔ ez#"å_Õ
g~°∞_»∞. QÆ`« â◊`å|úOÖ’ <årÅ∞ =∞#∞+¨µÅ q+¨Ü∞« OÖ’ W^Õ Ñ¨^uúŒ x J#∞ã¨iOz XHõ
L#fl`«*Ïux `«Ü∂« ~°∞ KÔ Ü«∂ºÅx „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. Wk QÆ~›°hÜ«∞"Õ∞HÍHõ âßGѨ~O° QÍ
`«ÑC¨ ‰õÄ_®. r=~åt =∞#∞QÆ_‰» Ωõ „áê}∞Å "≥q· ^躌 O ZO`« J=ã¨~"° ∂≥ P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O
QÆ∞iÎOzOk. „áê}∞Å ÅHõ∆}ÏÅ∞ L#fl Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ `«Ü«∂~°=_»O,
J@∞=O\˜ „áê}∞Å ã¨OYº `å`å¯eHõOQÍ ÃÑ~°QÆ_»O x["Õ∞ J~Ú<å JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =∂i#ѨÙÊ_»∞ D ''L#fl`«—— „áê}∞Å∞ =ÚѨÙʉõΩ QÆ∞iHÍQÆÅ=Ù. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
(`å`å¯eHõO J#ÖËHáõ È~ÚѨÊ\˜H)© H˘xfl HÀ@¡Uà◊§áê@∞ „Ѩ|e# _≥<· À™ê~°*¡ Ï`«∞Åhfl
XHõ¯ LÖϯáê`«O HÍ~°}OQÍ `«∞_çzÃÑ@∞ì‰Ωõ áÈÜ«∂Ü«∞x P~°∞#fl~°HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ<å\˜
™êH∆ͺÅ∞ =∞#H©<å_»∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú. Jq u~°∞QÍ_ç#HÍÅOÖ’ #‰õΩ¯`«∂ xâßK«~åÅ∞QÍ
|uH˜# z#flz#fl H©~∆ ^° •Å‰õΩ ^≥|ƒ`«QÅÆ HõáÈ=_»O`À Jq „Hõ=∞OQÍ Éè∂í q∞#O`«\ h˜
P„Hõq∞OKÕâß~Ú. _≥<· À™ê~°∞¡ K«zÛáÈ~Ú<å Jq |uHÍÜ«∞O>Ë JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O "å\˜
â◊s~åÖ’¡#∂, PǨ~°ÑÙ¨ @Å"å@¡Ö’#∂, L#fl `Õ_®Å=Å¡<.Õ "å\˜ áÈeHõÅ`À ѨÙ@∞ìH˘zÛ#
"å\˜ ã¨O`å#O =∂i# Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ `«@∞ì‰Ωõ x 'ÉÏQÆ∞—Ѩ_Q» eÆ yOk. „ѨH$õ uÖ’ 'F_ç#—
[#∞º=ÙÅ∞ xâı≈+¨OQÍ #tã¨∞#Î flѨÊ\˜H© P^è∞Œ xHõ=∂#=ÙÅ∞ JѨÙ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ *Ï`«∞Å#∞
HÍáê_Õ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
WO^Œ∞Ö’ [#∞º=ÙÅ áê„`« Uq∞\˜? =∞#O ã¨O`å<À`«ÊuÎQÍ Ñ¨iQÆ}㘠∞¨ #Î flk
[#∞ºÑ¨^•~°úѨ٠=∂iÊ_ç =∂„`«"Õ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Juã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# ÉÏH©ìiÜ«∞"£∞#∞Oz
„|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# uq∞OQÆÅO^•HÍ „Ѩu „áê}˜H© "≥ÚHõ¯‰õÄ Ñ¨iq∞`«"≥∞ÿ# rq`«HÍÅO
LO@∞Ok. Jk, ѨÙ\˜,ì ÃÑiy K«zÛáÈÜÕ∞֒ѨÙ# ã¨O`å<À`«ÊuÎ [iyf~åe. JÖÏ
92 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
[iy`Õ `«Ñ¨Ê ^•xÖ’ L#fl [#∞ºÑ¨^•~°÷O Éèí∂q∞g∞^Œ H˘#™êQÆ^Œ∞. JO^Œ∞Hõ<Õ
„Ѩurg‰õÄ_® ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ rq`«HÍÅO ѨÓ~°Ü Î ∞Õ Ö’Ñ¨Å K«zÛáȉõΩO_® „Ѩ=∂^•Å#∞
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩO@∂, P`«‡~°H}∆õ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ |`«H_õ ®xˆH „ѨÜ∞« uflã¨∞OÎ k. ѨÙ@ì_O» , y@ì_O»
J<Õ Ñ¶∞¨ \ÏìʼnõΩ=∞^躌 [iˆQ =ÚYº„Ѩ„H˜Ü∞« ã¨O`å<À`«ÊuÎ. ѨÙ\ì̃# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉÏÖÏiëêìÅ#∞
^•\˜ `å=Ú ã¨fiÜ«∞OQÍ ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ ã≤^OúŒ HÍQÆey`Õ *Ïu H˘#™êy#>Ë.ì x*ÏxH˜
WHõ¯_» '*Ïu— JO>Ë [#∞ºÑ¨^•~°"÷ ∞Õ . =∞#"åà◊√§ 'P`«‡— J<Õ^•xfl J#â◊fi~°"∞≥ #ÿ kQÍ
ѨiQÆ}™˜ êÎ~∞° HÍx J@∞=O\˜^^Õ <·≥ å LO>Ë Jk [#∞ºÑ¨^•~°"÷ ∞Õ . D Ѩ^•~°O÷ `å#∞
J#O`«OQÍ =∞#QÆÅ∞QÆ∞`«∂ LO_»_®xH˜ „áê}∞Å â◊s~åÅ#∞ 'LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩO@∞Ok—.
iK«~¤ü _®H˜<û£ ÖˇH¯õ # Wk [#∞º=ÙʼnõΩO_Õ '™êfi~°Q÷ ∞Æ }O—. ã¨fi„ѨÜ∂≥ [#"Õ∞ „Ѩ^•è #ÅHõ∆ ºOQÍ
[#∞º=ÙÅ∞ „áê}∞Å ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ `«=∞‰õΩ ѨxH˘KÕÛ q^èOŒ QÍ '=∞Å∞K«∞‰õΩO\Ï~Ú—. P
ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ =∞#O ã¨fiÉèÏ"åÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}™˜ êÎO HÍx Jk x*ÏxH˜ =∞#x „áÈ„QÍ"£∞
KÕã∞¨ #Î fl [#∞º=ÙÅ „ѨÉÏè ="Õ∞.
nxH˜ Z<≥fl· <å L^•Ç¨Ï~°}Å∞ Hõ#Ѩ_`» å~Ú. uO_ç ux „áê}ÏÅ∞ HÍáê_»∞HÀx
„áê}˜ LO_»^∞Œ . ѨÙ\ì̃#k ÅQÍÜ«∞`«∞ |`«∞‰õΩ#∞ H˘#™êyOK«_"» ∞Õ r=~åt ^èºÕ Ü«∞O.
PHõe^ŒÑÙ¨ ÊÅhfl [#∞ºÑ¨^•~°Oú ã¨O~°H} ∆õ Hˆ . ѨÙ\ì̃# `«~"° å`« ZÖÏQÀ JÖÏ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx
|`«∞‰õΩ`«∞#fl „Ѩu r==¸ `«#‰õΩ Ǩx HõÅQƉΩõ O_®, *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ fã¨∞‰õΩO@∞Ok. „áê}∞Å∞
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨC_»∞ 'Kå=Ù `≥eq—x „Ѩ^iŒ ≈ã¨∞<Î åflÜ«∞O>Ë Jk [#∞º=ÙÅ∞ P`«‡ ~°H} ∆õ HÔ ·
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl U~åÊ@∞QÍ<Õ Ñ¨iQÆ}O˜ Kåe. „^è∞Œ =„áêO`«ÑÙ¨ [O`«∞=ÙÅ∞ K«eH˜ `«@∞ìHÀQÆey<å,
lOHõÅ∞, ѨÙÅ∞ʼnõΩ JO^Œ‰Ωõ O_® áêiáÈQÆey<å J^ŒO`å [#∞º=ÙÅ 'Ѩ<åflQÆ"∞Õ .—
JO`ÕHÍ^Œ∞ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û =KÕÛã¨iH˜ ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ qHÍ~åÅ∂,
™ê=∞~°ºú =¸ JO^Œ∞Hˆ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ ѨxH˜~åx =Úã¨e"åih, z#fl
Ñ≤ÅÅ¡ #∂, K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ HõÅ∞QÆ=Ù. x*ÏxH˜ Éè∫uHõOQÍ K«∂¿ãÎ =_»eáÈ~Ú
=Ú_»`Å« ∞Ѩ_¤» ^ÕÇϨ =¸, Z^ŒQxÆ J=Ü«∞"åÅ∂ PHõ~¬° }Ü © ∞« OQÍ LO_»Háõ È=_®xH˜ HÍ~°}
"Õ∞g∞ Hõ#|_»^∞Œ . J=Ü«∞=™œ+¨=ª O ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« #∞ HõeyOK«\ÏxH˜ HÍ~°}=∞ÖÏ¡ Jk
ã¨O`å<À`«ÊuÎ ™ê=∞~åúºxfl ã¨∂zOK«_»"Õ∞. „áê}∞Å HÀiHõÅ∂, J~Ú+¨ì`«Å∂, Jhfl
[#∞º ™ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ U~åÊ>Ë.¡ <À~°∂"å~¸ ÖËx "≥ÚHõ¯Å q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨fiÉèÏ"åÅ∂,
„Ѩ=~°<Î å "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "Õg =iÎOK«=x JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx "å\˜Ö’x [#∞ºÑ¨^•~°O÷ ‰õÄ_®
ã¨fi„ѨÜ∂≥ [<åÅx =∞izáÈ^Œ∞. [#∞º=ÙÅ "åºÑ≤HÎ ˜ "å\˜Ö’ ѨxH˘KÕÛq q`«<Î åÖË. q`«<Î åÅ∞
ѨiѨHfiõ `« K≥Ok# ^ŒâÖ◊ ’ `«Ñʨ Ѩà√◊ § u#^Œy#qQÍ LO_»=Ù. JѨC_Õ "å\˜x ux
yO[Å#∞ L"≥∞‡Ü«∞º_»O, Jq =∞m§ "≥ÚÅÔH`«_Î O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ѨzÛQÍ L#fl Ѷ֨ ÏÅ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 93
q`«<Î åÅ∞ "≥ÚÅÔH`«_Î ®xH˜ ã≤^OúŒ QÍ LO_»=Ù. Hõ#∞Hõ<Õ J=hfl P‰õΩѨKÛ« QÍ, P‰õΩÅ=∞^躌
^•y, Ѩ‰õ∆ΩÅ∂, L_»`«Å=O\˜ "å\˜x PHõi¬OK«xqQÍ LO\Ï~Ú. "≥ÚHõ¯Å∞
Ѩ~åQÆã¨OѨ~å¯xH˜ `À_»Ê_Õ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å#∞ PHõi¬OK«\ÏxH˜ ѨÙ=ÙfiÅ#∂, `Õ<≥#∂
U~åÊ@∞KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl, „|Ǩχ*ˇ=Ú_»∞ "≥ÚHõ¯Å‰õΩ =Úà◊√§ "≥Úez<å ZO_»‰Äõ h\˜=#~°∞ʼnõÄ
ÃÑ^ŒÌ=$H∆ÍÅ=∞^茺 áÈ\©Å∞ [iy<å J^ŒO`å "å\˜ [#∞º=ÙÅ∞ =∞#∞QÆ_»ÔH· KÕã¨∞Î#fl
„ѨÜ∞« `åflÖË. „ѨH$õ u 'P_»∞`«∞#fl— D <å@HÍxH˜ x["≥∞#ÿ ã¨∂„`«^•è i [#∞ºÑ¨^•~°"ú ∞Õ .
JÖÏJx [#∞º=ÙʼnõΩ PÖ’K«#Å∞O\ÏÜ«∞x HÍ^Œ∞. Wk J}∞=ÙÅ ™ê÷~ÚÖ’
r=~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~åúxH˜ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ JÅ=_ç# QÆ∞}O. #tOK«‰Ωõ O_® H˘#™êˆQ
H˜@∞‰õΩ '`≥eâßHõ— [#∞ºÑ¨^•~°Oú Zxfl l`«∞ÖÎ <·ˇ å LѨÜ∂≥ yOz, Jxfl J"åO`«~åÅ#∂
JkèQqÆ ∞OK«\ÏxˆH „ѨÜ∞« uflã¨∂Î LO@∞Ok.
29. [#∞º=ÙÅ Ñ
„ `¨ åѨO
ã¨=∂[O ZO`«QÍ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞ã¨∞<Î åfl =¸_è#» =∞‡HÍÅ∂, =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ JáÈǨÏÅ∂
U =∂„`«=¸ `«Q∞Æ `æ ∞« #fl ã¨∂K«#Å∞ Hõ#|_»@OÖË^∞Œ . áêÅHõ=~åæÅ |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõ"∞≥ #ÿ
„áÈ`åûǨÏ"Õ∞HÍHõ, nxH˜ ~Ô O_»∞~°HÍÅ „¿Ñ~°}Å∞ HÍ~°}OHÍ=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ k˜ „ѨH$õ uÖ’
Hõ#|_»∞`«∞#fl qO`«Å∂, qâıëêÅ∂. g\˜Ö’ JO`«iHõÑ∆ Ù¨ qO`«Å∂, =∞Ǩã¨=Ú„^•Å∂,
JyflѨ~fi° `åÅ=O\˜ Éè∫uHõJOâßÅ∞ H˘xfl HÍQÍ `«H¯˜ #q z„`«qz„`«OQÍ Hõ#|_Õ ~°H~õ H° ÍÅ
„áê}∞Å "≥q· ^躌 O. W=hfl 'ZHõ¯}∞‚Oz ZÖÏ—=KåÛÜ≥∂ H˘O^ŒiH˜ J~°O÷ HÍ^Œ∞. ~Ô O_Àk
=∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’ HõeQˆ QÆO^Œ~Q° Àà◊O. HõÅÅ∂, ã¨fi–Ѩ~° ÉèÏ=#Å∂, Kå=Ù#∞ QÆ∞iOz#
JÜ≥∂=∞Ü«∞=¸ =ÔQ·~åÅhfl WO^Œ∞Ö’x ÉèÏQÍÅ∞. K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"å~°∞‰õÄ_® D
JÜ≥∂=∞Ü«∞O#∞Oz ɡ·@Ѩ_»ÖËHõ ^≥·=ÉèíH˜Îh, =¸_è»#=∞‡HÍÅ#∂ P„â◊~Úã¨∞Î<åfl~°∞.
Ѩ~ÀHõO∆ QÍ g~°Okã¨∞#Î fl =∞^Œ`Ì ∞« =Å¡ K«^∞Œ =Ù~åx HÀ\Ï¡k=∞Ok [#O W^Õ Ñ¨^uúŒ Ö’<À,
=∞iO`« J^è•fi#ã≤u÷ Ö’<À rqã¨∞<Î åfl~°∞. =∞^躌 `«~Q° uÆ "åiH˜ `å=Ú ™ê=∂lHõÉÏ^躌 `«#∞
q㨇iã¨∞<Î åfl=∞h, XHõ~H° Oõ QÍ kQÆ∞==~°Oæ "åiH˜ „^ÀǨÏO KÕã∞¨ <Î åfl=∞h JxÑ≤OK«^∞Œ .
"åiÖ’ H˘O^ŒiHÔ <· å âßGq+¨Ü∂« Å∞ `≥eÜ«∞_»O J=ã¨~O° . P q^èOŒ QÍ H˘xfl JáÈǨÏÖˇ<· å
`«Qˆ æ J=HÍâ◊OLO@∞Ok. P kâ◊QÍ KÕã∞¨ #Î fl z#fl „ѨÜ∞« `«fl"Õ∞ D "庙êÅ ~°K#« .
r=Ѩi}Ï=∞O J<Õk H˘xfl ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∞ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ HõÅ~ÚHõ
K≥O^Œ_O» =Å¡ "≥Ú^ŒÖO·ˇ ^Œx P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O K≥ÑÙ¨ `ÀOk. "≥Ú^Œ@ ~°∂á⁄Ok# r=~°™êÜ«∞#
Hõ}ÏʼnõΩ `«=∞#∞ `å=Ú Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ HÀQÆey# ™ê=∞~°ºú O LOk. ã¨Ê\ù H˜ ÍÅÖ’ XˆH
94 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
~°Hõ"≥∞ÿ# J}∞=ÙÅ∞ 㨄Hõ=∞OQÍ ¿Ñ~°∞‰õΩ#fl Ѩ^ŒúuÖ’<Õ `˘e r=Hõ}ÏÅ∞ P~üZ<£U,
_çZ<£U áÈQÆ∞Å∞QÍ U~°Ê_çLO\Ï~Ú. D J}∞=ÙÅ∞ WÖÏ J=∞~°_®xH˜ Pk=∞HÍÅѨÙ
[ÖÏÅÖ’x |∞~°^ÖŒ ’ LO_ç# H˘xfl Å=}ÏÅ∂, ~°™êÜ«∞<åÅ∂ JK«∞ÛÅ∞QÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ç
LO_»=K«Û<Õ „Ѩuáê^Œ#‰õÄ_® LOk. XHõ™êi r=Hõ}ÏÅ∞ `«Ü∂« ~°Ü∂« Hõ "å\˜ ''ÅHõ∆ ºO——
XHõ>†Ë `«=∞#∞ `å=Ú Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ `«=∞''*Ïu——x H˘#™êyOK«_O» . iK«~¤ü
_®H˜<û£ K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ [#∞º=ÙʼnõΩ LO_Õ D ''™êfi~°—÷ —QÆ∞}"Õ∞ r=Ѩi}Ï=∂xfl âßã≤ã∞¨ OÎ k.
D „Ѩuáê^Œ#Ö’ H˘xfl Pã¨HHΘ ~õ "° ∞≥ #ÿ POâßÅ∞<åfl~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl\˜x QÆ`«
"庙êÖ’¡ K«iÛOKåO. "≥Ú^Œ@QÍ [#∞ºÑ¨^•~°O÷ <åâ◊#=∞=‰õΩO_® LO_®e. WO^Œ∞‰õΩQÍ#∞
„áê}˜, Kå=Ù J<Õk ÖˉΩõ O_® |`«∞‰õΩ`«∂<ÕLO_®e. „áê}˜ â◊s~°O Jiy, `«iy, tkäÅO
J=‰õΩO_®LO_®e. Wk „ѨH$õ uH˜ HÍãÎ̈ ''Y~°∞Û——`À ‰õÄ_ç# Ѩx. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞x+≤
â◊s~åxfl XHõ Ü«∂O„uHõ=º=ã¨Q÷ Í Ñ¨iQÆ}¿˜ ãÎ Jk 150 ã¨O=`«û~åÅ∞ q∞Oz ѨxK≥Ü∞« º^Œ∞.
JO^Œ∞Hõ<Õ 150 Uà◊§‰õΩ ÃÑ·|_ç# =$^Œ∞úÅ∞ Hõ#|_»~°∞. WÖÏ „áê}∞Å#∞ J<ÕHõ
ã¨O=`«û~åÅ∞ |uH˜OzLOK«_O» HõO>Ë [#∞ºÑ¨^•~°O÷ =∞~˘Hõ â◊s~°OÖ’ „Ѩ"tÕ OK«_"» ∞Õ
''K«=Hõ——. JO^Œ∞Hõx [#∞º=ÙÅ∞ „áê}˜x ã¨O`å<À`«ÊuÎHÔ · „¿Ñ~ˆ Ñ≤™êÎ~Ú. „áê}˜ â◊s~°O
Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û‰õΩ KÕ~∞° HÀQÍ<Õ „áê}˜H˜ `«y# =∞<ÀqHÍ~åÅ∞ "≥Ú^ŒÖ·ˇ ÃãH±ûѨ~"° ∞≥ #ÿ HÀiHõÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. P "≥O@<Õ `«y# *’_ç`À [`«H@ õ _ì O» , Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ@ì_O» [iyáÈ`å~Ú.
WHõ [#∞º=ÙÅ∞ ''KÕÑ\¨ #ì̃ ——Ѩx q[Ü«∞=O`«O J~Ú#>Ë.ì
WÖÏ =∞iH˘O`« ã¨O`å#O ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å=K«∞ÛQÍx "≥Ú`åÎxH˜ WHõÃÑ· „áê}˜ rq`«O
x~°~H÷° "õ ∞Õ . ã¨∂Å÷ OQÍ K«∂¿ãÎ „áê}˜ ѨÙ@ì_O» . ÃÑ~°Q_Æ O» , ã¨O`å<åxfl á⁄O^Œ_O» [iQÍHõ
WHõ q∞ye#k Kå=_»"∞Õ . [~°Q=Æ Åã≤#^ŒÖÏ¡ [#∞ºÑ¨^•~°O÷ Ü«∞=fi#OÖ’ L#fl =∞~˘Hõ
„áê}˜ â◊s~°OÖ’H˜ =∂iÛ_çHÍ=_»O. P `«~"° å`« =Úã¨e^≥· <å<å\˜H© tkäÅO HÍ#∞#fl
„áê}˜ â◊s~°O`À ''Ѩx——ÖË^∞Œ . H˘xfl H©@HÍÅ q+¨Ü∞« OÖ’ Wk "≥ÚǨÏ=∂@O ÖˉΩõ O_®
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. P_»ÑÙ¨ ~°∞QÆ∞#∞ Hõeã≤# "≥O@<Õ =∞QÆk K«zÛáÈ`«∞Ok. ÖË^• P_» ѨÙ~°∞QÆ∞
=∞QÆ^•xfl u<Õã∞¨ OÎ k. („áÈ\©##¡ ∞ =$^ä•K≥Ü∞« º_»O ZO^Œ∞Hõx!) WHõ [#∞º=ÙÅ∞ H˘`«„Î áê}˜x
ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜ ã≤^OúŒ K≥Ü∞« º_»O "≥Ú^ŒÖ_ˇ `» å~Ú. [#∞º=ÙÅ „Ѩ™ê÷#O WÖÏ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ
LO@∞Ok. „áê}∞Å∞ PHõe „¿Ñ~°}^•fi~å uO_ç HÀã¨O "≥`∞« ‰õΩ¯x, â◊s~åÅ#∞ P~ÀQƺOQÍ
ÃÑOK«∞‰õΩx, `«y# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨O`å#O á⁄O^Œ_®xH˜ `«Ü∂« ~°∞QÍLO\Ï~Ú. =∞#
PÖ’K«#Å#∂, HÀiHõÅ#∂, P"ÕâßÅ#∂ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz, x„QÆÇ≤ÏOz, J#∞Hõ∆}=¸
x~°fiiÎOKÕq [#∞º=ÙÖË##fl=∂@. JO^Œ∞Hõ<Õ =∞~À "åºã¨OÖ’ q=iOz#@∞ìQÍ =∞#Ö’
âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ k P`«‡HÍ^Œ∞. [#∞ºÑ¨^•~°O÷ .
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 95
q`«<Î åÅ#∞ ~åÖËÛ K≥@∞¡ `«=∞ _çZ<£U#∞ "≥^[Œ Å∞¡`∞« <åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ xH˜Ñ∆ "Î̈ ∞≥ ÿ
L#fl ã¨=∂Kå~°O H˘`«Î K≥@¡ ~°∂ѨHÅõ Ê#‰õΩ ^•i fã¨∞OÎ k. r=~åt `«# HÍÑ‘Å#∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ ã‘_Åô ∂, á¶êÑ¡ _‘ ãç ¯π Å=O\˜ [#∞ºÑ¨^•~å÷xfl „ѨÑO¨ K«Og∞kH˜
ѨOѨHõO KÕ™ÈÎOk. r=~åt JO>Ë áêp, áê‰õΩ_»∂, K≥@¡#∞Op, H©@HÍÅ#∞Op
L|∞‰õΩ`«∞#fl T@=O\˜ Ѩ^•~å÷Å∂HÍ^Œ∞. Jk XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ W#Êù~ˆ ‡+¨<£ >ˇHÍflÅr JO\Ï_»∞
_®H˜<û£ . <åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÖˇ#· z#flz#fl #∂ºH˜Ü ¡ ∂≥ >ÿ̌_£ Hõ}ÏÅ ã¨=∂Ǩ~°OÖÏQÍ Hõ#|_Õ
_ôZ<£U, P~üZ<£U áÈQÆ∞Å∞ nxH˜ „ѨfHõÅ∞. Wq ã‘_~ô å"£∞ÖÏQÍ XHõ™êi edOK«|_®¤Hõ
J<ÕHõ=∂~°∞¡ ѨijÅ#‰õÄ Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎH© Ö’#=Ù`«∂LO\Ï~Ú. XHõ *ÏuH˜ K≥Ok#
r"åÅxfl\˜H© D 'qkè ed`«O— XHõÖψQ LO@∞Ok.
_ôZ<£U J<Õk =∞#HÀã¨"Õ∞ Jx =∞#HõxÑ≤ã¨∞ÎOk HÍx x[O K≥áêÊÅO>Ë
„ѨÑO¨ K«OÖ’x „áê}∞Åhfl `«=∞ _ôZ<£U HÀã¨"∞Õ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. =∞#O H©Å∞ÉÁ=∞‡ÖÏ¡QÍ
_ôZ<£U K≥ÑÊ≤ #@∞ì KÕã∂¨ LÎ O\ÏO. =∞#efl =∞#O HÍáê_»∞‰õΩO@∂, PǨ~°O "≥`∞« ‰õΩ¯O@∂,
P~ÀQƺOQÍ |`«∞‰õΩ`«∂, ÃÑiyÃÑ^ŒÜ Ì ∂« Hõ XHõ *’_ôx "≥`∞« ‰õΩ¯x, HÍ=∞qHÍ~åʼnõΩÖ’<≥,·
ã¨O`å<åxfl L`«ÊuÎKÜ ≥ ∞« º_»O`À _ôZ<£U 'KÕÑ\¨ #ì˜ — Ѩx q[Ü«∞=O`«O J=Ù`«∞Ok. XHõ
q^èOŒ QÍ K«∂¿ãÎ W^ŒO`å _ôZ<£U P_çã∞¨ #Î fl <å@Hõ"∞Õ .
`«# *Ïux =$kú KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl „Hõ=∞OÖ’ _ôZ<£U W`«~~° H° ÍÅ`À x`«º=¸
áÈ\©Ñ¨_»∞`«∂LO@∞Ok. [O`«∞=ÙÅ=∞^茺 ~°HõÎáê`«O`À ‰õÄ_ç# ã¨Ê~°÷ÖËHÍ^Œ∞. K≥@∂¡,
"≥ÚHõ¯Å∂‰õÄ_® xâ◊≈|ÌOQÍ Ñ¨~㰠ʨ ~°O áÈ\©Ñ_¨ ∞» `«∂<ÕLO\Ï~Ú. ÃÑ^ŒKÌ @ ≥ ¡ h_»Ö’ ZO_»
`«QÅÆ Hõ Ѩ_Lç #fl QÆ_,¤ô á⁄^ŒÅ∂ U `«∞á¶ê#∞ `åH˜_Hç À K≥@∞ì ‰õÄeáÈQÍ<Õ XHõ¯™êiQÍ
UѨÙQÍ ÃÑ~°Q_Æ O» P~°Oaè™êÎ~Ú. Jq =∞#`À#∂ áÈ\©Ñ_¨ `» å~Ú. Z=~°∂ ÖËx WO\˜x
`«fi~°Ö’<Õ Ñ≤zÛ"≥ÚHõ¯Å∂, fQÆÅ∂ Hõ=Ú‡‰õΩx P„Hõq∞™êÎ~Ú. JѨC_»ÑC¨ _»∂ H˜Ok K≥~¸º,
ÃÑK· ~≥ ¸º J~Ú<å _ôZ<£U ã¨e¿Ñ W@∞=O\˜ ^•_çx Z=fi~°∂ PѨÖ~Ë ∞° . c_»∞Ѩ_#ç
ã¨Å÷ OÖ’ "≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑ~°Q_Æ O» Hõ+Oì̈ J~Ú#>Ëì ÃÑiˆQ J=HÍâ◊O L#flѨC_»∞ "≥ÚHõ¯Å∞
ÃÑ^ŒÌÉèí=<åÅ QÀ_»Ö’¡‰õÄ_® "Õà◊√¡ `«xfl "å\˜Ö’ ѨQÆ∞à◊√§‰õÄ_® HõeyOK«_»O
K«∂ã¨∂LÎ O\ÏO. W^ŒO`å „Ñ¨H$õ uѨ~O° QÍ _ôZ<£U KÕ¿ã P„Hõ=∞}.
JѨC_»ÑC¨ _»∂ _ôZ<£UÖ’ =Úº>Ë+<¨ ,£ ÖË^• L`«Êi=~°#Î [~°∞QÆ∞`«∂LO@∞Ok.
^•x=Å¡ L#fl [#∞º=ÙÖ’¡ H˘kÌáê\˜ =∂~°∞Ê HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Juã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ áÈQÆ∞Å
~°∂ѨOÖ’ L#fl [#∞º Ѩ^•~°÷O „ã‘Î, ѨÙ~°∞+¨ ã¨OÜ≥∂QÆOÖ’ H˘`«Î Hõ}ÏÅ∞QÍ
~°∂á⁄Ok#ѨC_»∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ J`«∞HÀ¯=_»OÖ’ á⁄~°áê@∞¡ ^˘ˆ~¡ J=HÍâ◊O LOk.
Ѩk"ÕÅ#∞Oz ÅHõ∆ ã¨O^Œ~åƒùÅH˘Hõ™êi WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∂LO@∞Ok. =∞x+≤Ö’ ã¨∞=∂~°∞
32 "ÕÅ [#∞º=ÙÅ∞O\Ï~Ú Hõ#∞Hõ ÃãH±û [#∞º=ÙÖ’¡ „Ѩu"åiH© Hõhã¨O XHõ =∂~°∞Ê
96 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. P~ÀQƺ=O`«∞Ö’¡‰õÄ_® Wk =∂=¸ÖË HÍx _ôZ<£UÖ’
[#∞ºã¨O|Okè`O« HÍxKÀ@¡ [iˆQ =∂~°∞ÊÅ „ѨÉÏè =O ÃÑH· ˜ Hõ#|_»^∞Œ . „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ
=∂~°∞ÊÅ∞ XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ =∞x+≤x Ñ≤O_»^⌠Ö◊ ’<Õ „ѨÉÏè q`«O KÕã,≤ =∞$`«∞º=Ù‰õΩ‰õÄ_®
^•ifÜ«∞QÆÅ=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë Hõ}qÉè[í # ^À+¨~Ç° Ï≤ `«OQÍ [~°Q^Æ ∞Œ . g\˜H˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ
ɡ·\ ˜#∞Oz ™ÈˆH ˆ~_çÜÕ∞+¨<£, qq^èŒ~°™êÜ«∞<åÅ ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ=O, „H˜=ÚÅ∂, "≥·~°ãπÅ∂
=ÔQ~· åÖËHÍHõ H˘xfl =Úº>Ë+<¨ Å£ ∞ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ Q͉õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú.
H˘xfl =Úº>Ë+<¨ Å£ ∞ „áê}˜ â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÖ’¡ =∂~°∞ÊÅ∞ Hõey™êÎ~Ú. tÖÏ*ÏÅ#∞
Ѩije¿ãÎ H˘xfl =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ#∞Op „áê}˜HÀ\˜Ö’ W@∞=O\˜ z<åflÃÑ^•Ì
=∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂<ÕL<åflÜ«∞x `≥Å∞™ÈÎOk. ÉÏǨϺѨiã≤`÷ ∞« ÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞#∞QÆ_»
™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ `À_»Ê_Õ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ Ui"Õ`‰« Ωõ `«@∞ì‰Ωõ x ã¨O`«u^•fi~å H˘#™êQÆ∞`å~Ú.
`å#∞QÍ =$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl [#∞ºÑ¨^•~°O÷ =∂~°∞Ê HõÅQƉΩõ O_® H˘#™êˆQ '„ѨÜ∞« `«flO—
KÕã∂¨ <Î Õ L#flѨÊ\˜H,© Éè∫QÀoHõ, "å`å=~°}=∂~°∞ÊÅ∞ H˘xfl =Úº>Ë+<¨ Å£ #∞ 'ã¨=∞i÷™êÎ~Ú—
r=Ѩi}Ï=∞O D =∂~°∞ÊÅ =¸ÅOQÍ<Õ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok.
XHõ Ü«ÚQÆÑÙ¨ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ J#∞‰õÄÅO JxÑ≤Oz# ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ =∞~˘HõÜÚ« QÆOÖ’
ѨxH˜~å‰õΩO_® áÈ=K«∞Û. JO^Œ∞‰õΩ J<ÕHHõ Í~°}ÏÅ∞ LO_»=K«∞Û. ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å∞ L#flO`«
HÍÅ=¸ "å\˜ áÈ\©H˜ `«@∞ìHÀQÆey# H©~∆ ^° •Å∞ z#flZÅ∞HõŠѨi=∂}OÖ’ ~å„uà◊√§
a`«∞‰õΩa`«∞‰õΩ=∞O@∂ ã¨OK«iOKÕq. ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å∞ JO`«iOKåHõ<Õ H©~∆ ^° •Å „áê|źO
ÃÑiyOk. ÉÏǨϺѨiã≤÷`«∞Å##∞ã¨iOz "≥ÚHõ¯Ö’¡, =$Hõ∆*Ï`«∞Ö’¡‰õÄ_® Ѩi}Ï=∂Å∞
H˘#™êQÆ∞`«∂<ÕL<åfl~Ú. Éè∂í q∞ ѨÙ\ì̃# HÍÅO#∞Op ~°H~õ H° ÍÅ =∂~°∞ÊʼnõΩ Ö’#=Ù`«∂
LO_»_O» =Å¡<Õ „áê}˜HÀ\˜Ö’ WO`« "≥q· ^躌 O HõeyOk. g\˜ "≥#HõL#fl Éè∫uHõ„¿Ñ~°}Å#∞
QÆ∞iοãÎ KåÖÏ~°HÍÅ â◊OHõÅ∞ f~°∞`å~Ú.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 97
30. =∞`åÅ∂, [#∞º=ÙÅ∂
q*Ï˝#O, ¿ÇÏ`«∞"å^ŒO JO@∂ZO`«=∞Ok ZO`« ǨÏ_®=Ù_çKãÕ ∞¨ <Î åfl u~°Ñu¨
Ö’#∂, ɡ["å_» Hõ#Hõ^Œ∞~°æ PÅÜ«∞OÖ’#∂ Éèí‰õΩÎÅ~°nÌ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂<ÕLOk. J~Ú`Õ
Wk XHõ ~å„ëêìxHÀ, ^ÕâßxHÀ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« OHÍ^Œ∞. ™ê=∂#∞ºÅ rq`åÖ’¡x
™ê=∂lHõ Pi÷Hõ JxtÛ`«ã≤÷u "åix =∞iO`« JÜ≥∂=∞Ü«∂xH©, QÆ∞_ç¤#=∞‡HÍʼnõÄ
QÆ∞iKÕ™ÈÎO^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ . Wk H˘O^Œi =ºH˜QÎ `Æ « #=∞‡Hõ=¸, |ÅÇ‘Ï#`åHÍ^Œ∞†
"ÕÅO"≥„i ™ê÷~ÚÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩa¡H± ã¨OѶ¨∞@#. W^≥O`« x~åâß[#HõOQÍ
JxÑ≤ã∞¨ #Î flѨÊ\˜H© ãÔ̈~#· J=QÍǨÏ##∞ ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞Å∞ `«=∞=O`«∞
„ѨÜ∞« `åflÅx H˘#™êyOK«H`õ Ñ« ʨ ^Œ∞. „áê}∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Äõ ÉèQí =Æ O`«∞_ç
„Ѩ"Õ∞Ü«∂xfl x~åHõiã¨∂Î J"≥∞iHÍÖ’x Ǩ~°fi~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ W.F.qÅû<£,
PH±ÊѶ¨~ü¤Ö’ iK«~ü¤ _®H˜<£û `«k`«~°∞Å∞ „ѨuáêkOz# ã≤^•úO`åÅ∞ áêuHõ, =ÚÃѶ·Ê
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ã¨OK«Å<åxfl Hõeyã¨∂=Î ã¨∞<Î åfl~Ú. â◊s~°x~å‡}Ѩ~O° QÍ ã¨OH˜+¡ `ì¨ « Hõey#
„áê}∞Å „Ѩ=~°#Î #∞ [#∞º=ÙÅ ÅHõ} ∆ ÏÅ^•fi~å qâı+¡ O≤ z q=iOK«=K«∞Û#h, WO^Œ∞Ö’
Jf`« q+¨Ü∂« ʼnõΩ ™ê÷#OÖË^hŒ gi^Œ~Ì ∂° „ѨuáêkOKå~°∞.
„áê}∞Å#∞ ã¨$+≤Oì z#k ^Õ=Ù_»<Õ ÉèÏ=# =∂#=*Ïu K«i„`«Ö’ XHõ ^ŒâÖ◊ ’
`«Öuˇ #Î `«ÑC¨ _»∞ #=∞‡HõO. r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`åxfl =ºuˆ~H˜OKÕ D ÉèÏ=*ÏÖÏxfl‰õÄ_®
âßG"Õ`ÅΫ ∞ qâı+¡ O≤ K«QÅÆ ~°∞. r=âßGOÖ’ [iy# Ѩi}Ï=∂Å#∞ QÆ=∞x¿ãÎ =∞`«ÉÏè =#Å∞
=∞#∞+¨µÅ "≥∞^Œ_∞» Ö’ ZѨC_»∞, ZO^Œ∞‰õΩ, ZÖÏ `«Ö`ˇ åÎÜ∂≥ J~°=÷ ∞=Ù`«∞O^Œx qÅû<£
J<åfl_»∞. =∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’ "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ H˘#™êy# [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞
=∞`åÅ#∞ QÆ∞iOz# #=∞‡HÍÅ#∞ ZÖÏ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåÜ≥∂ ™È+≤Ü∂≥ |Ü«∂År, ÖËHõ
™ê=∂lHõr=âßGO q=iOK«\ÏxH˜ „ѨÜ∞« uflã¨∞OÎ k. =∞`«=∞<Õk XHõ |Å"≥∞#ÿ ™ê=∂lHõ
â◊H˜ÎQÍ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’‰õÄ_® H˘O`«HÍÅOáê@∞ H˘#™êQÆHõ`«Ñ¨Ê^Õ"≥∂ HÍx J@∞=O\˜
ÉèÏ=#Å∞ ZÖÏ U~°Ê_®¤Ü∂≥ âßs~°HOõ QÍ#∂, [#∞º=º`庙êÅ^•fi~å#∂ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«Ûx
qÅû<£ Jaè„áêÜ«∞O. „Ѩ[Å =∞`«qâßfi™êʼnõΩ `«fi~°Ö’<Õ Ãã·^•úOuHõ ѨÙ<å^Œ∞Å∞
ÖˉΩõ O_®áÈ`å~Ú. ÃãHõO_»∞‰õΩ 24 „¿Ñ=¶ ÚÅ K˘Ñ¨C# HõkÖË xâ◊ÛÅ#z„`åÅ∞ ã≤x=∂
J<Õ ÉèÏ=##∞ HõeyOz#@∞ìQÍ<Õ =∞`«=∞<Õk Hˆ =ÅO XHõ „ÉèÏOu, "≥∞^Œ_∞» Ö’ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
HõeQˆ QÆO^Œ~Q° Àà◊"∞Õ `«=∞ qâßfi™êʼnõΩ ^•i fã¨∞OÎ ^Œ<kÕ ã¨¿ÇÏ`«∞HõOQÍ x~°∂Ñ≤OK«=K«∞Û.
=∞#∞+¨µÅ∞ ã¨=∂[rq`åʼnõΩ JÅ"å@∞Ѩ_∞» `«∞#fl ^ŒâÖ◊ ’ âßs~°HÑõ i¨ }Ï=∂Å
áê„`« `«Q™æÆ êyOk. z#flz#fl `≥QÅÆ ∞QÍ x=ã≤OK«™êy# Pk=∂#=ÙʼnõΩ ÉÏǨϺ„ѨÑO¨ K«ÑÙ¨
98 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Ü«∞^ä•~°÷`«#∞ QÆ∞iOz# Jã¨Ê+¨ìÉèÏ=#Å∞ ~°∂á⁄O^Œ_»O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#
#=∞‡HÍÅ∞ "åix HõeÑ≤LOK«_®xH˜ `À_»Ê_®¤~Ú. P q^èOŒ QÍ ™êO㨯 $uHõÑi¨ }Ï=∂Å
„áê^è•#º`« ÃÑiyOk. ã¨=∂[O qã¨iÎ OK«_O» `À =∞#∞+¨µÅ=∞^躌 ~å#∞~å#∞ =∞iO`«
[\˜Å"≥∞#ÿ ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê_»™êQÍ~Ú. `«=∞ rq`åÖ’¡x ã¨OH˜+¡ `ì¨ #« ∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂,
ÉÏǨϺ „ѨÑO¨ K«OÖ’ `«=∞ LxH˜x J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ HÀ=\ÏxH˜ =∞#∞+¨µÅ∞ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ
XHõ ÉèÏ=*ÏÖÏxfl P„â◊~ÚOK«™êQÍ~°∞. D „Hõ=∞OÖ’ =∞~˘Hõ=OHõ =∂#=ã¨=Ú^•Ü«∂Ö’¡
=~åæÅ∂, qÉèí[#Å∂‰õÄ_® "≥Ú^ŒÅÜ«∂~Ú. =∞#∞+¨µÅO^Œih HõeÑ≤LOK«\ÏxH©,
„ѨHõ$ux J~°÷OKÕã¨∞HÀ=\ÏxH© `åufiHõzO`«# J=ã¨~°=∞~ÚOk. =∞OzK≥_»¤Å∂,
áêѨѨÙ}ϺŠqK«Hõ∆}Ï, huxÜ«∞=∂Å∂, Hõ@∞ìÉÏ@∂¡ WÖÏ Jxfl\˜H© x~°fiK«<åÅ∞
`«Ñʨ xã¨i HÍ™êQÍ~Ú. D J=ã¨~åÅxfl\˜h f~°Û\ÏxH˜ =∞`«O H˘O`«=~°‰Äõ `À_»Ê_çOk.
["å|∞ ÖË^xŒ Ñ≤OKÕ „Ѩu „Ѩâfl◊ ‰õÄ =∞`åÅ∞ U^À XHõ~H° Oõ QÍ `«ÑC¨ _»∞ ã¨=∂^è•<åeã¨∂Î
=KåÛ~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ "å\˜=Å¡ ZO`« #+¨ìO Hõey<å „Ñ¨[Å∞ "å\˜<Õ #=∂‡~°∞.
áêâßÛ`«º<åQÆiHõ`Å« P^è∞Œ xHõ q*Ï˝# ^èÀ~°}˜ ÃÑiy áê`«#=∞‡HÍÅ#∞ „ѨtflOKÕ ™ê÷~ÚH˜
ZkˆQO`«^•HÍ =∞`åÅ^Õ ÃÑ· K≥~ÚºQÍ LO_Õk.
Jã¨Å∞ =∞# #=∞‡HÍʼnõÄ, "≥∞^Œ_∞» Ö’x [#∞ºx~å‡}ÏxH© ZO`«áê\˜ ã¨O|O^èOŒ
LO@∞Ok? Éè∫uHõOQÍ JѨÊ\˜ "åi =∞#∞QÆ_‰» Ωõ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã#≤ W@∞=O\˜ "≥Y· iH˜
`«y#@∞ìQÍ [#∞ºÑ¨i=~°#Î Å∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. _®H˜<û£ =∞`åxfl "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ
™ÈH˜# XHõ "≥~· ã° Qπ Í Jaè=i‚™êÎ_∞» . r=Ѩi}Ï=∞ѨÙáÈ\©Ö’ <≥Q_æÆ ®xH˜ =∞`«O =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
ѨxH˘zÛOk Hõ#Hõ ^•xH˜ J#∞QÆ∞}"≥∞#ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ [#∞º=ÙÖ’¡ |ÅѨ_®¤Ü∞« x qÅû<£
Jaè„áêÜ«∞O. =∞`«ÉÏè =#Ö’¡ "åãÎ̈qHõ`« Ug∞ÖË#ѨÊ\˜H© J^˘Hõ =∞O„`«OÖÏQÍ Ñ¨x
K≥Ü∞« º_»O`À "å\˜x #=∞‡_»O =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ÖÏaèOzOk.
W^Õ Ñ¨^uúŒ Ö’ "åkã¨∂Î D<å_»∞ =∞#O _®ifi<£ ã≤^•úO`åxfl P"≥∂kOK«_O» ‰õÄ_®
XHõ qâßfiã¨"Õ∞ Hõ^• J#=K«∞Û. JÖÏ K«∂¿ãÎ "åã¨Î=„ѨѨOKåxfl qâı¡+≤OK«_»OÖ’
=∞`åÅHõ<åfl _®ifix[OÖ’ Z‰õΩ¯= ™ê#∞‰õÄÅ`« LO^Œ#∞HÀ"åe. ™êO㨯 $uHõ <ÕÑ^¨ ºŒä O
ZO`« |ÅOQÍ Ñ¨ x KÕ ã ¨ ∞ Î # flѨ Ê \˜ H © , Ѩ i 㨠~ åÅ#∞ QÆ ∞ iOz# J=QÍǨ Ï #Ö’
P^è∞Œ xHõ=∂#=ÙʼnõΩ `«=∞ [#∞º=ÙÅ "å~°ã`¨ fi« O J_»∞~¤ åHõáÈ=K«∞Û. P„ѶH≤ Í QÆ_"¤ç ∞≥ ^ÿ •<åÖ’¡
rq`åÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜#ì `˘e ÃÇ˙"≥∂¿ãÑ≤Ü∞« <£û *ÏuH©, =∞#‰õÄ [#∞ºÑ¨~O° QÍ 0.01
âß`«O `Õ_®Å∞<åfl~Ú. JѨÊ\˜ 'J_»q=∞#∞+¨µÅ‰õÄ—, D<å\˜ P^è∞Œ x‰õΩʼnõÄ áÈeHõÖHˇ ¯õ _»!
[#∞º=ÙÖ’¡x D HÍã¨OÎ `« `Õ_® =∞#Ö’ ™êO㨯 $uHõOQÍ#∂, J=QÍǨÏ#Ö’#∂ WO`«\ ˜
=∂~°∞ÊÅ∞ ZÖÏ HõeyOzO^À WѨÊ\˜H© âßG"Õ`ÅΫ ‰õΩ ã¨Ê+¨Oì QÍ `≥eÜ«∞^Œ∞. =∞#∞+¨µÅ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 99
ã¨O㨯 $uÖ’ D<å\˜H© Ju"ÕQOÆ QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl =∂~°∞ÊʼnõΩ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ q=~°}
W=fi_»O ™ê^茺"Õ∞<å? ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# =∂#=K«i„`«Ö’ =∂~°∞`«∞#fl ™ê=∂lHõ=º=ã¨÷Å,
㨠O |O^è • Å#∞|\˜ ì `åuÎ fiHõ O QÍ =∞#∞+¨ µ Å PÖ’K« # Ö’¡ Hõ Å ∞QÆ ∞ `« ∂ =zÛ#
Ѩi}Ï=∂Åxfl\˜h [#∞º=ÙÅ ™ê÷~ÚÖ’ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O JO`« ã¨∞Å∞=ÙHÍ^Œ∞.
=∞`«=∞<Õk Hˆ =ÅO ^Õ=Ù_çH,© ѨÓ[ʼnõÄ, ã¨$+≤xì QÆ∞iOz# ÉèÏ"åʼnõÄ =∂„`«"∞Õ
Ѩiq∞`«OHÍÖË^Œ∞. 'Ѩ~°—Ö’HõO Hõ<åfl 'WǨϗ֒HõO QÆ∞iOz# q+¨Ü«∂ÖË =∞`åʼnõΩ
=ÚYºOQÍ LO_Õq. ™ê=¸Ç≤ÏHõã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~åxH©, áêÅHõ=~åæÅ∞ Ѩ\ ˜+¨ìOQÍ
xÅ^˘‰õΩ¯HÀ=\ÏxH©, p\˜H=© ∂\˜H© qѨ=¡ ^èÀ~°}∞Å∂, 'J~åK«H`õ fi« =¸— ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®
J}zLOK«\ÏxH˜ =∞`åÅ∞ ѨxH˘KåÛ~Ú. ã¨=∂[OÖ’ =∞`åÅ∞ ã¨Ê $tOK«x
JOâ◊=∞O@∂ LO_ÕkHÍ^Œ∞. =ºH˜ÎQÆ`«™ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^ŒÖˇ·# #=∞‡HÍÅhfl "≥Ú`«ÎO
㨠= ∂[=∞O`« \ Ï q㨠Πi Oz "Õ Å , ÅHõ ∆ Å =∞Ok XHõ ¯ `å\˜ g ∞^Œ xÅѨ \ ÏxH˜
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®¤~Ú. ã¨O㨯 $u J<Õk ZO`« ã¨OH˜¡+ì̈"≥∞ÿ#^ŒO>Ë JO^Œ∞Ö’x JOâßÅ#∞
q_»nã≤, ^Õx=Å¡ Uk ~°∂á⁄OkO^À, JO^Œ∞Ö’ =ºH˜QÎ `Æ É« Ïè =#Å áê„`« ZO`« LO^À
âßGѨ~O° QÍ q=iOK«_O» J™ê^躌 "≥∞#ÿ Ѩx.
J~Ú`Õ "≥∞^Œ_»∞‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õÄZ@∞=O\˜ ÉèÏ"åÅ∞ UÜÕ∞~°HÍÅ
#∂º~À„\Ïx‡ û@~ü r=~°™êÜ«∞<åÅ#∞ L`«ÊuÎK™Õ êÎÜ∂≥ âßG"Õ`ÅΫ ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. L^•Ç¨Ï
~°}‰õΩ =∞#‰õΩ =∞#âß≈Ou Hõey#ѨC_»ÖÏ¡ "≥∞^Œ_»∞Ö’ _ÀѨg∞<£ J<Õ Ñ¨^•~°÷O
`«Ü∂« ~°=Ù`«∂ LO@∞Ok. WO^Œ∞‰õΩ `À_»Ê_Õ J<ÕHõ [#∞º=ÙÖ’¡ XHõ^•x ¿Ñ~°∞ _ÀѨg∞<£
_ô 4 iÃãѨì~ü (_ô P~ü_ô4). ѨÓ[Å^•fi~å Jf`«â◊‰õΩÎÅ#∞ P~åkèOz LѨâ◊=∞#O
á⁄O^Õ"åiH˜ _ôP~ü_4ô „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ ZO`« |ÅOQÍLO>Ë JO`« Ǩ~ÚQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
[#∞º=ÙÖ’¡ [iˆQ Ü«∂^Œ$zÛùHõ =º`庙êÖ’¡ _ôP~ü_4ô ~°∂á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
H˘kÌáê\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ [iy`Õ J@∞=O\˜ "åiH˜ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ^èÀ~°}˜ Z‰õΩ¯=JÜÕ∞
J=HÍâ◊O LO@∞Ok. ÉèHí Íκ"ÕâO◊ `À L#‡`«∞ÖÎ ·ˇ TˆQ"åix K«∂ã≤#ѨC_»∞ `«H¯˜ #"åiH˜
J^Õ^À =∂^ŒHõ„^Œ"åºÅ „ѨÉèÏ=OÖÏQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk Hõ#Hõ W@∞=O\˜ #=∞‡HÍʼnõΩ
[#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ '*Ï_»ºO— HÍ~°}"≥∞ÿ LO@∞O^Œx ã¨∞Å∞=ÙQÍ #=∞‡=K«∞Û. ™ê=¸Ç≤ÏHõ™ê÷~ÚÖ’
`˘e=∂#=ÙÅ∞ |uH˜ |@ìH@ õ \ì ÏxH˜ `À_»Ê_ç# JOâßÖ’¡ =∞`«O‰õÄ_® =ÚYº"≥∞#ÿ ^Õ
Hõ#Hõ D [#∞ºÅHõ}∆ ÏÅ∞ H˘#™êy LO\Ï~Ú. J"≥∞iHÍÖ’ D=∞^躌 Hõ=ÅÅg∞^Œ [iÑ≤#
XHõ ã¨~ˆ fiÖ’ gZOU\©2 J<Õ [#∞º=Ù „ѨÉÏè =O=Å¡ =∞`«ÉÏè "åÅ∞ Z‰õΩ¯==Ù`åÜ«∞x
`≥eã≤Ok. Wk‰õÄ_® "≥∞^Œ_∞» Ö’x =¸_£#∞ xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. =ºH˜QÎ `Æ ™« ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^ŒÅÜÕ∞
D Éè Ï "åÅhfl ™ê=Ú^•Ü« ∞ Hõ O QÍ ã¨ = ∂[Og∞^Œ Ѩ x KÕ ã ≤ â◊ H ˜ Î = O`« " ≥ ∞ ÿ # qQÍ
100 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. H˘xfl â◊`åÉÏÌÅáê@∞ K«ÖÏ=∞}˜ J~Ú# `«~∞° "å`« g\˜x „ѨtflOz,
áê`«Ñ^¨ `ÌŒú ∞« ʼnõΩ Z^Œ∞s^Õ ™êǨÏã¨O K≥Ü∞« º_»O Z=iÔH<· å Hõ+Oì̈ J=Ù`«∞Ok. „Ѩ[ÅO`å
Hõeã≤H@õ ∞ìQÍ rqã¨∞#Î fl ã¨=∂[O =º‰õΩÅÎ ‰õΩ ZO`« ~°H} ∆õ xKÕÛ^ŒO>Ë, x#fl"≥Ú#fl\˜^•HÍ
'"≥e"≥Ü∞« º_»O— J<Õk Z=iÔH<· å Éèií OK«~åx tHõQ∆ Í LO_Õk. JO^Œ∞KÕ`« =∞`«ÉÏè "åʼnõΩ
=∂#=ã¨O㨯 $uÖ’ q_»nÜ«∞~åx J#∞|O^èOŒ U~°Ê_çáÈ~ÚOk. nxfl ZkiOKÕ â◊HΘ
P^è∞Œ xHõ q*Ï˝<åxfl #"Õ∞‡ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞ÅH˜ =∂„`«"∞Õ LOk.
W@∞=O\˜ „Ѩuáê^Œ#Å#∞ K«kq# H˘O^Œ~∞° W=hfl =∞`åʼnõΩ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ
P^è•~åÅ∞<åflÜ«∞O@∂ =∞`«^Àè ~°}∞Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_"» ∞Õ #x Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~∞° . Jk
U=∂„`«=¸ x[OHÍ^Œ∞. "≥Ú^Œ\ ˜ q+¨Ü∞« "Õ∞=∞O>Ë D [#∞º„Ѩuáê^Œ#‰õΩ YzÛ`«"∞≥ #ÿ
P^è•~åÖËg ÖË=Ù. ~Ô O_Àk XHõ"àÕ ◊ =∂#=K«i„`«Ö’x XHõ ^ŒâÖ◊ ’ J@∞=O\˜k [iy<å
^•xfl =∞#O D<å_»∞ ã¨=∞i÷OKåÅ#fl xÜ«∞=∞"Õ∞nÖË^∞Œ . =#º„áê}∞Ö’¡ [iˆQ =_»áÈ`«
áÈ\©Å‰õΩ =∂#=ÙÅ∞ Z^Œ∞sk#>Ëì Z@∞=O\˜ 'ã¨ÇϨ [—"≥Y· i<≥<· å P^è∞Œ xHõ=∂#=ÙÅ∞
uÑ≤Ê H˘@ìQÅÆ ~°∞. =∞`åÅ∞ QÆ`O« Ö’ x~°fiÇ≤ÏOz# áê„`« Z@∞=O\˜^À =∞#O ã¨=ºOQÍ
J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ HÀ"åe.
31. [#∞º=ÙÅ ™êfi~°|÷ ∞kú
|u‰õΩO>Ë |Å∞™ê‰õΩ u#K«∞Û. D ã¨OQÆu ''|∞kúÖxË —— QÍ_ç^ÅŒ H˜ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë „áê}∞ʼnõΩ#fl =ÚYºÅHõ} ∆ ÏÖ’¡ `«=∞#∞ `å=Ú HÍáê_»∞Hõ∞O@∂ LO_»_O»
XHõ\ ,˜ ã¨∂H∆͇uã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ Zg∞ÉωõÄ_® „Ѩu‰õÄÅѨiã≤u÷ Z^Œ∞~Ô `· Õ ^Œ∂~°O HÍ=\ÏxH˜
„ѨÜ∞« uflã¨∞OÎ k. PHõe f~°∞ÛHÀ=\ÏxH˜ `«H¯˜ # „áê}∞Åx K«OÑ≤ u#_»O, J`«‡~°H} ∆õ Ï,
ã¨O`å<åxfl HÍáê_»∞HÀ=@O, ''Ѩ~å~Ú——„áê}∞Åx `«iq∞H˘\ÏìÅxÑ≤OK«_»O, W=hfl
„áê}∞ʼnõΩ ã¨ÇϨ [OQÍ LO_Õ ™êfi~°"÷ Y·≥ iÖ’ ÉèÏQÍÖË. nxH˜ K≥@∞¡‰Äõ _® Jf`«O HÍ=Ù.
Éè∂í q∞Ö’x ™ê~åxfl ''HÍ*ˇÜ∞« º_»O—— Ö’#∂, ã¨~ã° #¨ ∞#fl "≥ÚHõ¯ÅHõ∞ ZO_» JO^Œ‰Ωõ O_®
"å\˜H<õ åfl Z`«∞QÎ Í ÃÑ~°Q_Æ O» Ö’#∂ Jq `«=∞ ''l`«∞ÅÎ #∞—— „Ѩ^iŒ ≈ã¨∂Î LO\Ï~Ú. WÖÏ
J#∞Hõ} ∆ =¸ ã¨fi„ѨÜ∂≥ [<åÅx ''™êfi~°|ú ∞kú——`À HõxÃÑ\ì̃ LO_ÕO^Œ∞HÔ · =∞# [#∞º=ÙÖË
=∞#x „áÈ`«ûÇ≤Ï™êÎÜ«∞h, Wk Hõ}ÏÅ r=~°™êÜ«∞xHõ™ê÷~ÚÖ’ [iˆQ „Ѩ„H˜Ü«∞ Jh
iK«~¤ü _®H˜<û£ `«k`«~∞° Å∞ „ѨuáêkOKå~°∞.
„áê}∞Å#∞ `«=∞ „ѨÜ∂≥ [<åÅHõ∞ J#∞QÆ∞}OQÍ „Ѩ=iÎOKÕ@∞ì „áÈ„QÍq∞OQ∑
KÕ¿ãq [#∞º=ÙÖË. 1976Ö’ D ã≤^•úO`åxfl „Ѩuáêkã¨∂Î _®H˜<û£ ~åã≤# ''ÃãeÊù+π
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 101
r<£—— J<Õ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ ѨkÅHõÅ∆ HÍÑ‘Å∞ J=Ú‡_»~ÚOk. nxfl QÆ∞iOz# J<ÕHõ „ѨâO◊ ã¨Å∂,
q=∞~° ≈ Å∂‰õ Ä _® „áêK« ∞ ~° º O á⁄O^•~Ú. r=âßGO, =∞#∞+¨ µ Å „Ѩ = ~° Î < å,
=∞#ãÎ̈`fi« âß„ãÎ̈O, =ÔQ~· åÖ’¡ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞s`«∞Ö’¡ J^躌 Ü«∞#O KÕã#≤ "å~°∞ H˘O^Œ~∞° D
ѨÙã¨HÎ Íxfl ^Œ∞Ü«∞º|\Ïì~∞° . ZO^Œ∞HõO>Ë DÖˇH¯õ # K«∂¿ãÎ =∞#∞+¨µÅ∂, `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅ∂,
"≥ÚHõ¯Å∂ Jhfl‰õÄ_® [#∞º=ÙÅ∞ K≥ÑÊ≤ #@ìÖÏ¡ P_Õ H©Å∞ÉÁ=∞‡Å#∞HÀ"åe. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
LO_Õ ~åQÆ^fiÕ ëêÅ<Õ HÍHõ PÖ’K«#Å∂, q"ÕH=õ ¸, qKÕK<« å, „¿Ñ~°}Å∂, ~°H~õ H° ÍÅ
Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ "åi „Ѩ=~°<Î å g@#xfl\˜h âßã≤OKÕ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ "Õ~h° , =∞#∞+¨µÅ∞ Ü«∂O„uHõOQÍ
P â◊‰Ωõ ÅÎ Hõ∞ Ö’|_ç LO\Ï~°h JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
W^˘Hõ qѨs`«ã^≤ •úO`«=∞h, WO^Œ∞Ö’ i_»H¬õ x[O (ÅѶڨ Hõ~} ° "å^ŒO) "≥Y· i
LO^Œh =∞iH˘O^Œ~O° \Ï~°∞. [\˜ÅOQÍ, ã¨OH˜+¡ Oì¨ QÍ HõxÑ≤OKÕ ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ Hˆ =ÅO
™ê=∂#º„Ѩ„H˜Ü∞« Å HõÅ~ÚHõ Ѷe¨ `«"∞Õ #x q=iOK«|∂#_»O ÅѶڨ Hõ~} ° "å^ŒO. „H©.ѨÓ.
<åÅ∞QÀ â◊`å|ÌOÖ’ ~°H~õ H° ÍŠѨ^•~åúÅhfl J}∞=ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞"Õ∞#x „ѨH\õ O˜ z#
„wH± `«`«fi"Õ`«ÎÅ∞ W@∞=O\˜k "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì~°∞. H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ „H˜`«O J}∞=ÙÅ∂,
Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ ã¨OQÆu =∞iO`« ÉÏQÍ J~°=ú ∞Ü«∂Hõ =∞#∞+¨µÅ PÖ’K«#Å∂, rq`«OÖ’
ã¨OѶ∞¨ @#Å∂ Jxfl\˜h J}∞„Ѩ„H˜Ü∞« ŠѶe¨ `«OQÍ q=iOK«=K«∞Û#<Õ ^èÀ~°}˜ „Ѩ|eOk.
W@∞=O\˜ ÅѶ¨ÚHõ~°}"å^Œ"≥·Yi P `«~°∞"å`« HÍã¨Î ã¨^Œ∞Ì=∞}˜yO^Œh, [#∞º=ÙʼnõΩ
JO`«∞ÖËx â◊HxΘ PáêkOK«_O» ‰õÄ_® J@∞=O\˜^#Õ h q=∞~°≈‰õΩÅO\Ï~°∞. D q=∞~°≈Ö’¡
H˘xfl\˜H˜ _®H˜<û£ ã¨=∂^è•#q∞KåÛ~°∞.
„áê}∞ŠѨÙ#~°∞`«ÊuÎ [iy#ѨC_»ÖÏ¡ "å\˜ â◊s~åÖ’¡x [#∞ºÑ¨^•~°O÷ `«##∞.
`å#∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok. `«e^¡ OŒ „_»∞Å â◊s~åÖ’¡x [#∞º=ÙÅhfl "åi`À<Õ
K«zÛáÈ`åÜ«∞x "Õ̂~ K≥Ñʨ #Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ . [iˆQ^ŒÖÏ¡ "åiÖ’L#fl „HÀ"≥Ú™È"£∞ ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞
XHõ>,ÿˇ `«=∞ ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ Ѩi~°HO∆˜ K«∞‰õΩO@∂ Ñ≤ÅÅ¡ â◊s~åÖ’¡ H˘#™êQÆ_"» ∞Õ . `«e¡ Ñ≤ÅÅ¡ #∞
~°H˜∆OK«∞‰õΩ<åfl, [O`«∞=ÙÅhfl =∞O^ŒÖ’x ™ê\˜ [O`«∞=ÙʼnõΩ Ǩx HõÅQƉõΩO_®
K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl J^ŒO`å "å\˜ [#∞º=ÙÅ∞ `«=∞ =∞#∞QÆ_»ÔH· ™êyã¨∞Î#fl áÈ~å@OQÍ<Õ
ÉèÏqOKåe. HÍH˜ Ñ≤Å¡ HÍH˜H˜ =Ú^Œ∞.Ì JO`ÕHÍ^Œ∞, HÀ~ÚÅ Ñ≤Å¡ JO>Ë HÍH˜H˜ Jã¨ÇϨ ºO
‰õÄ_®, =∞# |O^è∞Œ =ÙÖ’¡ ^Œ∂~°ÑÙ¨ |O^è∞Œ =ÙÅ Hõ<åfl ^ŒQiæÆ |O^è∞Œ =ÙÅ g∞^Œ J¿ÑHõ∆ LO_»_O»
ã¨ÇϨ [O. Wk ‰õÄ_® [#∞º=ÙÅ „ѨÉÏè ="Õ∞. =∞# „Ѩ=~°#Î Ö’ ã¨fi–,Ѩ~,° –Éè^Ë •Å∞<åflÜ«∞O>Ë
[#∞º=ÙÖ’¡x áÈeHõÖË HÍ~°}O. W^ŒO`å Ãã^· •úOuHõOQÍ ã¨=∞O[ã¨OQÍ<Õ JxÑ≤Oz<å
WO`« ^•~°∞}=∂ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. J#fl^Œ=Ú‡Å∞ H˘\Ï¡_»∞HÀ=@O, ã¨=u`«e¡ Jã¨Å∞
`«eH¡ <õ åfl‰õÄ_® „¿Ñ=∞`À ÃÑOz# ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ W=hfl ZÖÏ q=iOK«_O» ?
`«# Jaè„áêÜ«∂Å#∞ q=∞~°≈‰õΩÅ∞ `«ÑC¨ QÍ J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°O@∂ _®H˜<û£
H˘xfl q=~°}eKåÛ~°∞. Jã¨Å∞ [#∞º=ÙÅ áê„`« Uq∞\˜? *ˇ<≥\ ˜H± HÀ_£ J<Õk
102 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
q_çÉèÏQÍÅxfl\˜h „áê}˜ ~°∂ѨOÖ’ UHõO K≥Ü«∞ºQÆey# |∂¡„Ñ≤O\ò =O\˜^Œx
J#∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍx Jk x[OHÍ^Œ∞. U Ñ≤O_ç=O@ŠѨÙã¨HÎ Í<Àfl K«^∞Œ =Ù`«∂, J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
™ê=∞„yx KÕ‰õÄ~°∞ÛH˘x, ѨÙã¨ÎHõOÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞ìQÍ =O_ç`Õ J#∞‰õΩ#flk ã¨iQÍæ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. HÍx, `«Ü∂« ~Ô #· Ñ≤O_ç=O@Ö’x XH˘¯Hõ¯ #Å∞ã¨∞#∂ Ѩ@∞ì‰Ωõ x nx
`«Ü∂« sH˜ HÍ~°}O ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’x "≥Ú^Œ\=˜ ∂@ Jh, =∞~˘Hõ^•xH˜ ~Ô O_ÀѨ^OŒ P^è•~°=∞h
K≥ѨÙʉõΩO@∂ q=iOK«_»O ™ê^茺OHÍ^Œ∞. `«Ü«∂sѨ^Œúu "≥Ú`«ÎOQÍ Ñ≤O_ç=O@
Pq~åƒù"åxH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok. P q=~°}Ö’ XHõ¯ Ѩ^OŒ =∂i¿ãÎ (L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
K«HÔ ¯~° |^Œ∞Å∞ LѨC J#∞‰õΩO^•O) Ñ≤O_ç=O@ ÅHõ}∆ O =∂iáÈ=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ Ѩ^uúŒ Ö’
H˘xfl =O@HÍÅ#∂, ~Ô O_ÀѨ^uúŒ Ö’ H˘xfl =O@HÍÅ#∂ `«Ü∂« ~°∞KÕâßHõ "å\˜=∞^躌
`Õ_®Å‰õΩ HÍ~°}O `«Ü∂« s Ѩ^uúŒ Ö’ XHõ¯Ñ¨^OŒ `Õ_®QÍ LO_»_"» ∞Õ Jx K≥Ñʨ =K«∞Û.
JO`Õ. XH˘¯Hõ¯ [#∞º=Ó XH˘¯Hõ¯ ÅHõ}∆ ÏxH˜ Ü«∂O„uHõOQÍ ^•ifã¨∞OÎ ^Œ#_»O á⁄~°áê@∞.
[#∞ºâßG"Õ`ÅΫ ∞ ѨiQÆ}O˜ KÕ^ÖŒ Ï¡ XH˘¯Hõ¯ [#∞º=ÙÖ’ HõeQˆ `Õ_®=Å¡ „áê}˜ â◊s~°ÅHõ}∆ ÏÖ’¡
"≥Ú`«OÎ QÍ ZÖÏO\˜ =∂~°∞Ê HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ<^Õ .Õ
r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ XˆH `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ ѨÙ\˜ì# W^ŒÌ~°∞Ñ≤Å¡Å â◊s~°ÅHõ∆}ÏÖ’¡
Z@∞=O\˜ `Õ_®Å∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞<Õ^Õ =ÚYºO. ZO^Œ∞HõO>Ë Jq ÃÑiQÍHõ ÉÏǨϺѨiã≤`÷ ∞« Ö’¡
=∂~°∞ÊÖË"<·≥ å Hõey`Õ "å\˜H˜ `«@∞ì‰Ωõ <Õ ™ê=∞~°º÷ O XHõ^•xH˜ Z‰õΩ¯=QÍ<À, `«‰Ωõ ¯=QÍ<À
LO_Õ J=HÍâ◊O LO@∞Ok.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Hõ~∞° "˘zÛ, <ÕÅg∞^Œ QÆ_¤ç `«‰Ωõ ¯"≥#· ѨC_»∞ Z`«∞QÎ ÍLO_Õ K≥@¡ P‰õΩÅ#∞
JO^Œ∞‰õΩx u#QÆey# [O`«∞=Ù |uˆH J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=. ^•x, "≥∞_®, HÍà◊¥§ JO^Œ∞‰õΩ
J#∞=ÙQÍLO>Ë Jk áÈ\© Ѩiã≤÷uH˜ `«@∞ì‰õΩ#fl>Ëì. ^•x ã¨O`å<åxH˜ ‰õÄ_® J"Õ
ÅHõ}∆ ÏÅ∞ Jaƒ`Õ, Hõ~∞° =Ù H˘#™êQÆ∞`«∞#fl „áêO`«OÖ’ D *Ïu =iúÅ∞¡`∞« Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞†
D [O`«∞=ÙÅhfl ZQÆ|_ç K≥@¡x u<≥Ü«∞º_»O`À JÖÏ K≥Ü«∞ºÖËx [O`«∞=ÙÅ∞
#tOzáÈ`å~Ú. q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ [#∞º=ÙÅ^Õ ÃÑK· ~≥ Úº J=Ù`«∞Ok. WO^Œ∞Ö’ XHõ
q+¨Ü∞« O QÆ=∞xOKåe. âßs~°H=õ ∂~°∞ÊÅhfl [#∞º=ÙÅ=Å¡<Õ HõÅQÆHáõ È=K«∞Û. JÖψQ
[#∞º=ÙÖ’¡ `«Ö`ˇ ÎÕ „Ѩu=∂~°∂Ê âßs~°HÅõ Hõ} ∆ OQÍ ~°∂á⁄O^ŒHáõ È=K«∞Û. HÍÅ∞ qiy,
ѨiÔQ`«ÎÖËHõáÈ~Ú# lOHõ ѨÙe "å`«|_ç`Õ ^•x [#∞º=ÙÅ∞ #t™êÎ~Ú. HÍx Jk
[#∞ºÑ¨~O° QÍ [iy# r=Ѩi}Ï=∞OHÍ^Œ∞.
[#∞º=ÙÅ „‰õÄ~°ãfi¨ ÉèÏ=O [O`«∞âß„™êÎxH˜ `≥eÜ«∞xkHÍ^Œ∞. ã≤OǨÅ=O\˜ KåÖÏ
[O`«∞=ÙÖ’¡ U^≥<· å =∞QÆ[O`«∞=Ù H˘`«QÎ Í P_»[O`«∞=Ù`À[`«H>õ ìË =ÚO^Œ∞ JѨÊ\˜Hˆ
Jk Dx# ‰õÄ#Åxfl\˜h K«O¿Ñã¨∞OÎ k. nx`À ‰õÄ#ʼnõΩ áêe=fi_»O =∂x# P_»
[O`«∞=Ù â◊s~°O [`«H>õ OìË ^Œ∞‰õΩ J#∞"≥#· =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. H˘`«Î 'Éè~í ‰Î° Ωõ — áê`«
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 103
[#∞º=ÙÅ#∞ <åâ◊#OKÕã≤ `«# [#∞º=ÙʼnõΩ J=HÍâ◊O HõeÊOK«_O» gÅ=Ù`«∞Ok. <À~°∞ÖËx
‰õÄ#Å#∞ WÖÏ ^•~°∞}OQÍ K«OѨ_O» =∞#‰õΩ k„Q̓ùOuh, AQÆ∞Ѩû#∂ Hõeyã¨∞OÎ k.
HÍx x*ÏxH˜ WHõ¯_» ѨxKÕã∞¨ #Î flk =∞QÆãO≤ ǨÏѨ٠„‰õÄ~°ãfi¨ ÉèÏ=O HÍ^Œ∞† ^•x [#∞º=ÙÅ
'™êfi~°|÷ ∞^Õ—ú . "å#~åÅ∂, lOHõÅ∂ Jhfl QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ rqã¨∞#Î flѨÊ\˜H© XHõ '=∞QÆ~åÜ«Ú_ç—
ÃÑ`«#Î O #_»∞ã¨∂LÎ O@∞Ok. =∞QÆ[O`«∞=ÙÅ ‰õΩ=Ú‡ÖÏ@Ö’¡ QÔ ez# =∞$QÆ"∞Õ UѨÙQÍ
ÃÑiy, =∞Oz ã¨O`å<åxflKÕÛ P_»[O`«∞=ÙÅ#∞ '=â◊—Ѩ~∞° K«∞‰õΩO@∞Ok. WHõ =∞O^ŒÖ’
ѨÙ@∞ìH˘KÕÛ Ñ≤Å¡[O`«∞=ÙÅhfl ^•x [#∞º=ÙÖË HõeyLO\Ï~Ú. H˘O`«HÍÖÏxH˜ Jk
=Úã¨e^≥,· Ѩ@∞ì `«ÑÊ≤ áÈÜÕ∞ Ѩiã≤u÷ =zÛ#ѨÙ_»∞ =∞~˘Hõ HÀ_≥[O`«∞=Ù ^•xfl ã¨"åÅ∞KÕã,≤
F_çOz, `«i"Õ∞ã≤, `«# '=Oâßxfl— ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∞Ok. WÖÏ „Ѩu [O`«∞=ÙÖ’#∂
L#fl [#∞ºÑ¨^•~°Oú `«H¯˜ #"å\˜ ™ê÷<Õ `«##∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ KÕã∞¨ HÀ=_®xˆH „ѨÜ∞« uflã¨∂Î
LO@∞Ok. =∞QÆ[O`«∞=ÙÅ∞ J_»=ÙÖ’¡ `«=∞ „áêO`«ÑÙ¨ ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ ‰õΩ QÆ∞~°∞QÎ Í JHõ¯_»H¯õ _®
=¸„`«qã¨~°˚# KÕ™êÎ~Ú. "å\˜x Ѩã≤Hõ\ ˜ì# áÈ\©^•~°∞¡ JHõ¯_»∞#fl P_»=∞$QÍÅ#∞
ã¨g∞Ñ≤OK«‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ Wk `À_»Ê_»∞`«∞Ok. W^ŒO`å x["Õ∞J~Ú<å
=∞#∞+¨µÅ=O\˜ 'L#fl`«— „áê}∞Ö’¡‰Äõ _® [#∞º=ÙÅ^Õ x~°O‰õΩâ◊`fi« =∞h, Jq âßã≤Oz#
„ѨHÍ~°"∞Õ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ "å^•xfl JO^Œ~∂° JOwHõiOK«@OÖË^∞Œ .
32. r=âßGO, á„ ê}∞Å Ñ
„ =
¨ ~°#Î
™ê=∂#ºOQÍ r=âßG^Œ$+≤`ì À „áê}∞Å#∞ Ѩijeã¨∞#Î flѨÙÊ_»∞ "å\˜ ѨÙ@∞ìHÍ,
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÖÏ, =∞#∞QÆ_®, ã¨O`å<À`«ÊuÎ, Jq ã¨OK«iOKÕ Ñ¨iã¨~åÅ∂ =ÔQ~· åÅ QÆ∞iOz
=∂„`«"∞Õ „Ѩ™êÎqã¨∂LÎ O\ÏO. J~Ú`Õ =∞#∞+¨µÅÖψQ „áê}∞Åxfl\˜H© `«=∞ *ÏuH˜ K≥Ok#
™ê\˜ „áê}∞Å`À#∂, W`«~°r"åÅ`À#∂ ã¨O|O^è•Å∞O\Ï~Ú. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ#flO`«
L#fl`«™ê÷~ÚÖ’ ÉèÏ=#Å∂, PÖ’K«#Å∂ ÖËHáõ È~Ú<å KåÖÏ~°HÍÅ „áê}∞Å „Ѩ=~°#Î
[\˜ÅOQÍ<Õ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. =ÚYºOQÍ HÀ`«∞Å∂, #~°"å#~åÅ∂ („ˆQ\ò UÑπû)
"≥Ú^ŒÖˇ·#=hfl |$O^•Å∞QÍ rq™êÎ~Ú. "å\˜ "≥·Yix QÆ=∞x¿ãÎ P^èŒ∞xHõ=∂#=ÙÅ
Pq~åƒù = O [iˆ Q <å\˜ Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å QÆ ∞ iOz H˘O`« = ~° ‰ õ Ä `≥ Å ∞㨠∞ Î O k. `« #
r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«O „áê}∞Å „Ѩ=~°Î##∞ Uq^èŒOQÍ qâı¡+≤OK«QÆÅ^À#x _®ifi<£
ã¨fiÜ«∞OQÍ KåÖÏ PÖ’zOKå_»@. nxfl QÆ∞iOz P `«~"° å`« qã¨Î $`«"∞≥ #ÿ Ѩiâ’^è#Œ Å∞
[iQÍ~Ú. âßG"Õ`ÅΫ =∞^躌 f„="≥∞#ÿ Éè^Ë •aè„áêÜ«∂Å∞ `«Ö`ˇ _Ϋ ®xH˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ D
âß„™êÎxfl ™È+≤Ü∂≥ |Ü«∂År, ÖË^• ™ê=∂lHõr=âß„ã¨OÎ JO\Ï~°∞. ã¨∂Å÷ OQÍ K≥áêÊÅO>Ë
„Ѩ=~°#Î ‰õΩ HÍ~°}ÏÅ#∞ âßs~°HÅõ Hõ}
∆ ÏÖ’¡ "≥`H« _õ "» ∞Õ WO^Œ∞Ö’ L^ÕâÌ O◊ .
104 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
WO^Œ∞Ö’ H˘xfl q"å^•ã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ JOâßÅ∞<åfl~Ú. D "å^Œ##∞|\˜ì K«∂¿ãÎ
=∞#∞+¨µÖ’¡QÅÆ `Õ_®Å∞ =∂~°ÛÖËx=x JxÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ J™ê¯~°OLOk. Hˆ =ÅO ™ê=∂lHõ
Jã¨=∂#`«Å∂, K«i„`«Ö’ [iy# J<åºÜ«∂Å∂ W@∞=O\˜ `Õ_®Å‰õΩ HÍ~°}O
HÍ*ÏÅ=h, H˘O`«=∞Ok ѨÙ@∞ìH`õ À<Õ J^è=Œ ÚÅ∞QÍ Ñ¨Ù_»`å~°h J#_®xH˜ J=HÍâ◊O
ÅaèOz#@ì=Ù`«∞Ok. QÆ`«OÖ’ <årÅ∂ `«k`«~°∞ÅO`å =~°‚q^ÕfiëêÅ`À W@∞=O\˜
„Ѩuáê^Œ#Å∞ KÕâß~°∞ Hõ#Hõ WÖÏO\˜ q+¨Ü∂« ÅO>Ë KåÖÏ=∞OkH˜ #K«Û^Œ∞. XHõÑÙ¨ Ê_»∞
g\˜ P^è•~°OQÍ J"≥∞iHÍ=O\˜ ^ÕâßÖ’¡ #Å¡"åiH˜, "≥#Hõ|_ç# `«~°QÆ`«∞ʼnõÄ
ã¨~fi° =∂#=™œ„ÉèÏ`«$`«fiO JO@∂ „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å#∞ HõeÊ¿ãÎ ÖÏÉèOí ÖË^xŒ H˘O^Œ~∞°
"åkOKå~°∞. Wk ѨÓiÎQÍ `«ÑÙ¨ Ê_»∞ "å^Œ#. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ ѨÙ@∞ìH`õ À Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ
U~°Ê_Õ âßs~°HÅõ Hõ}∆ ÏÅ#∞ ™ê‰õΩQÍ K«∂Ñ≤ =∞#∞+¨µÅÖ’ Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å∞ x~°∂Ñ≤OKåÅ<Õ
^Œ∞~°∞^ÕâÌ O◊ ÖË#O`«=~°‰Äõ W@∞=O\˜ ѨijÅ#Å#∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O`À `«ÑÙ¨ ÊÖË^∞Œ .
D q+¨Ü«∞OÖ’ =∞#∞+¨µÅ QÆ∞iOz K≥ѨÙʉõΩ<Õ=ÚO^Œ∞ W`«~°„áê}∞Å ã¨OQÆ`«∞Å∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. D q+¨Ü∂« Åxfl\˜Ö’#∂ J`åº^è∞Œ xHõÑi¨ â’^è#Œ Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
"å\˜^•fi~å áê`«ã^≤ •úO`åÅhfl `å~°∞=∂~°∞=Ù`«∞<åfl~Ú. J=hfl K«iÛOKÕ =ÚO^Œ∞QÍ
=∞iH˘xfl q+¨Ü∂« Å∞ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ"åe.
[O`«∞=ÙʼnõΩ W<£ã≤ìOH±ì, ÖË^• ã¨Ç¨Ï*Ï`«O LO@∞O^Œx JO\Ï~°∞. HÍÖÏ#∞
QÆ∞}OQÍ "å\˜ „Ѩ=~°#Î Ö’ HõeQˆ =∂~°∞ÊÖËg PÖ’K«#^•fi~å [iˆQqHÍ=Ù. P_», =∞QÆ
„áê}∞Å∞ [`«H>õ @ìË Ñ¨ÙÊ_»∞QÍx, `«e„¡ áê}˜ ‰õÄ#Å#∞ ™ê‰õΩ`«∞#flѨÙÊ_»∞QÍx JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
Hõ#|_»x H˘`«~Î H° Oõ „Ѩ=~°#Î ‰õΩ HÍ~°}O „¿Ñ~°}ʼnõΩ ã¨ÊOkOKÕ ã¨ÇϨ *Ï`«"∞Õ . ãÔ̈~#·
„Ѩ=~°#Î Hõey# *Ï`«∞Å∞ H˘#™êQÆ∞`å~Ú. =#º*Ï`«∞Ö’¡ „Ѩu„áê}© ZO`À Z‰õΩ¯=QÍ
ã¨O`å<À`«ÊuÎx ™êkèOz#ѨÊ\˜H© P ѨÙ\˜#ì Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ r=Ѩi}Ï=∞Ѩ٠áÈ\˜H© `«@∞ìHÀÖËx=hfl
K«zÛáÈ`å~Ú QÆ#Hõ<Õ "å\˜ ã¨OYº Jáê~°OQÍ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® LO@∞Ok. D Ui"Õ`«
HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ H˘xfl âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞ |ÅѨ_`» å~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ fÑ≤ ~°∞z JO>Ë
W+ì̈Ñ_¨ Õ *Ï`«∞ÖË HõxÑ≤™êÎ~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë áÈ+¨}‰õΩ ѨxH˘KÕÛ Ñ¶Ö¨ ÏÖ’¡ K«HÔ ¯~° áêÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok Hõ#Hõ "å\˜x W+¨Ñì _¨ _» =» ∞<Õk =∞#∞QÆ_‰» Ωõ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã∞¨ OÎ k. D
ÅHõ}∆ O "å\˜ ã¨O`«uH˜ J|∞ƒ`«∞Ok. Hõ#Hõ W^Õ `«~`° ~« åÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. J@∞=O\˜
"åº"≥∂ǨÏO ÖËx „áê}∞Å∞ |Å=~°Hú "õ ∞≥ #ÿ PǨ~°O JO^ŒHõ JO`«iOzáÈ~ÚLO\Ï~Ú.
JO^Œ∞KÕ`« ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =∞# HÀã¨O uÜ«∞ºx Ѩà§◊ #∞ ã¨$+≤Oì Kå_»x J#∞HÀ=_»OÖ’
J~°O÷ ÖË^∞Œ . fÑ≤ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ =∞#‰õΩ #K«Û_»O ã¨ÇϨ ["Õ∞. Z\’pÛ =∞#H©<å_»∞ K«HÔ ¯~°
JO>Ë "≥∂A HõÅQÆ_=» ∞<Õk r=Ѩi}Ï=∂xH˜, â◊s~°áÈ+¨}‰õÄ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü∞« O
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 105
HÍ^Œ∞. ã¨∂÷ÅHÍÜ«∂xH˜, ~°Hõ~°HÍÅ [|∞ƒÅ‰õÄ ^•if¿ã D JÅ"å@∞ =∂#=ÙÅ∞
Hõ$„u=∞OQÍ ™êkèOz# =∂~°∞Ê. ™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∞O „ѨH$õ uHõ<åfl Ju"ÕQOÆ QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞O
^Œ#_®xH˜ W^˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}.
W@∞=O\˜ „¿Ñ~°}ʼnõΩ =∂#=*Ïu Jf`«OHÍ^Œ∞. [#∞º=ÙÅ∞ „ѨѨOK«OÖ’
J#O`«OQÍ H˘#™êˆQO^Œ∞Hõx ™êfi~°„÷ ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕã∞¨ <Î åflÜ«∞x ÃÇÏK«ÛiOz# iK«~¤ü _®H˜<û£
`å#∞ J@∞=O\˜ "≥Y· ix ã¨=∞i÷OK«@OÖË^hŒ , XHõ ã¨=∞㨺‰õΩ HÍ~°}O q=iOz#O`«
=∂„`å# ^•xH˜ =`åÎã∞¨ ѨÅ∞‰õΩ`«∞#fl@∞ìHÍ^Œh KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=Åã≤=zÛOk.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ HÍ=∞qHÍ~åÅ q+¨Ü«∞OÖ’ =∞#∞+¨µÖ’¡#∂, `«H˜¯# r"åÖ’¡#∂ HõeˆQ
ÖˇO· yHõÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ "åOKèÅ« hfl, J=`«e „áê}˜ ã¨O`å<À`«ÊuÎ ™ê=∞~å÷xfl|\ì̃ LO\Ï~Ú.
P_»"åi =OѨٙ⁄OѨÙÅ∂, =∞QÆ"åi â◊s~°^•~°¤ùº=¸ Jhfl =∞Oz ã¨O`å<À`«ÊuÎH˜
ã¨∂K«HÍÖË Hõ#Hõ HÍ=∞qHÍ~åÅ∂ HõeyOKÕ â◊s~åHõ$u QÆ∞iOz# „áêOfÜ«∞,
*ÏfÜ«∞qÉè^Ë •Å∞ Hõ#|_»=Ù. fÑ≤x W+¨Ñì _¨ #ç >Ëì =∞Oz P~ÀQƺ=¸, `«y# =Ü«∞ã¨∂,
â◊s~°™œ+¨ª==¸ JO^ŒiH© PHõ~°¬}©Ü«∞OQÍ LO_»_®xH˜ HÍ~°}O J^Õ. [|∞ƒÑ¨_ç,
h~°ãO≤ z# „áê}∞Å#∂, =Ü«∞ã¨∞ =∞o§#"å\˜h HÀ~°∞‰õΩ<Õ r"åÅhfl Ѩi}Ï=∞Ѩ٠áÈ\˜Ö’
F_çáÈ~ÚLO\Ï~Ú Hõ#Hõ „Ѩã¨∞Î`«O Hõ#|_»∞`«∞#fl ^èÀ~°}˜ „áê}∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ
`«Ü∂« ~Ô O· k. ™œO^Œ~åº~å^è#Œ #∞ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ ã¨O™ê¯~°OQÍ J#∞‰õΩ<Õ"åiH˜ D ã¨OQÆu
#K«ÛHõáÈ=K«∞ÛQÍx HÀiHõÅxfl\˜H˜ LO_Õ P^è•~åÅ∞ r=âßGѨ~"° ∞≥ #ÿ "Õ.
=∞~˘Hõ=OHõ JO^Œ"∞≥ #ÿ "åix P~åkèOKÕ <Õ\ ˜ H˘#∞QÀÅ∞ ã¨O㨯 $u D [O`«∞
„Ѩ=$uÎx ~Ô K«ÛQ˘_»∞`«∂LO@∞Ok. JO^ŒqHÍ~°"∞≥ #ÿ =∞#∞+¨µÅ∞ ZO^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜~å~°<Õ
ã¨O^ÕâO◊ |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ „ѨKå~°O K≥Ü∞« º|_»∞`«∞Ok. J~Ú`Õ =∞#∞+¨µÅ∞ z`«HÎ ÍÔ~Î
‰õΩHõ¯Å∞ HÍ~°<Õ ã¨OQÆu g\˜H˜ Ö’#~Ú#"å~°∞ QÆ∞iÎOK«~∞° . <Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ
=∞^躌 Zxfl ~°HÍÅ ã¨OH˜+¡ ãì¨ O¨ |O^è•Å∞ LO_»QÅÆ "À, [O`«∞=ÙÅÖÏQÍ Ñ¨x ѨÓ~°~Î Ú#
`«~°"å`« `ÀHÍ_çOK«∞‰õΩO@∂ "≥o§áÈ=_»O ZO`« J™ê^茺"≥∂ QÆ=∞xOK«~°∞. XˆH
ã¨=∂[OÖ’ |∞kúr=ÙÅ∞QÍ |`«∞‰õΩ`«∞#fl =∞#∞+¨µÅ∞ Ѩâ◊√"åOKè«Å‰õΩ Jf`«∞Å∞
HÍHõáÈ~Ú<å `«=∞ „Ѩ=~°Î##∂, ã¨ÊO^Œ#Å#∂ qâı¡+≤OK«∞HÀQÆÅ~°∞. W@∞=O\˜
ã¨O^Œ~åƒùÅxfl\˜Ö’#∂ =∞#x P_çOK« „Ѩܫ∞uflOKÕ [#∞º=ÙÅ â◊H˜Î Z@∞=O\˜^À
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆey`Õ "å\˜x J^Œ∞Ѩ٠K≥Ü∞« º_»O ã¨∞Å∞"Õ#x _®H˜<û£ JO\Ï_»∞.
JÖψQ Öˇ·OyHõã¨O|O^è•Ö’¡ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ=∞^茺 `Õ_®Å∞O\Ï~Ú. [O`«∞
„ѨÑO¨ K«OÖ’ ÅHõÅ∆ g~°ºHõ}ÏÅ#∞ XHõ¯ÃÑ@∞ì# L`«ÊuÎ KÕ¿ã =∞QÆ„áê}˜ qK«H} ∆õ ÖË#@∞ìQÍ
P_»„áê}∞Å"≥O@ Ѩ_∞» `«∞Ok. QÆ~ƒ° Où ^•ÅÛQÆey# P_»„áê}˜`À áÈe¿ãÎ =∞QÆ"å\˜H˜
106 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
áÈÜÕ∞ ™⁄"Õ∞‡g∞ÖË^Œ∞. =∞QÆ"å\˜ ZOÑ≤Hõ q+¨Ü«∞OÖ’ P_»„áê}∞Å∞ =∂„`«O KåÖÏ
*Ï„QÆ`QΫ Í LO_ç, ã¨∞Å∞=ÙQÍ ÖÁOQƉΩõ O_®LO_Õ „ѨÜ∞« `«flOKÕ™êÎ~Ú. `«# rq`«HÍÅOÖ’
xÜ«∞q∞`«OQÍ JO_®Å∞ q_»∞^ŒÅ KÕ¿ã „ã‘Î*ÏuH˜ QÆ~°ƒùO^•ÅÛ_»=∞<Õk ã¨=∞㨺Å`À
‰õÄ_»∞‰õΩ#fl ã¨OQÆu Hõ#Hõ =∞Oz ™ê=∞~°÷ºO L#fl =∞QÆr"å<Õfl HÀ~°∞`«∞Ok. H˘xfl
Ѩ‰Ω∆õ Ö’¡ =∞QÆq `å=Ú QÆ∂\˜x ZO`« ÉÏQÍ xi‡OK«QÅÆ "À, JÅOHõiOK«QÅÆ "À x~°∂Ñ≤Oz
P_»Ñ¨H˜∆x PHõi¬OKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~Ú. =∞QÆã≤OǨʼnõΩ EÅ∂, =∞QÆU#∞QÆ∞ʼnõΩ
^ŒO`åÅ∂, =∞QÆ<≥=∞eH˜ JO^Œ"≥∞ÿ# Ñ≤OKè«=¸ Jhfl P_»*Ïux PHõi¬OKÕO^Œ∞‰õΩ
U~°Ê_ç#"Õ. „ѨH$õ uÖ’ =∞QÆãi≤ „Ѩ^iŒ ≈Oz JO^•Å áÈ\©Ö’ <≥Qˆ Oæ ^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKÕ=hfl
=∞QÆ[O`«∞=ÙÖË#h, XHõ¯ =∞x+≤*ÏuÖ’ =∂„`«"Õ∞ P_»"å~°∞ JÅOHõiOK«∞‰õΩx
PHõi¬OK«=Åã≤# ^Ò~åƒùQºÆ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ (™ê=∂lHõ HÍ~°}ÏÅ =¸ÅOQÍ) U~°Ê_®¤Ü∞« h
_®H˜<û£ JO\Ï_»∞.
W=hfl K«∂¿ãÎ „Ѩ=~°#Î Ö’, ǨωõΩ¯Ö’¡ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ=∞^躌 HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl Jã¨=∂#`«Å#∞
`«yOæ KÕO^Œ∞‰õΩ „ã‘"Î å^Œ∞Å∂, ã¨=∞ã¨=∂*Ïxfl HÀˆ~"å~°∂ Kտ㠄ѨÜ∞« `åflÅhfl „ѨH$õ uH˜
Z^Œ∞s^Œ_»"Õ∞"≥∂ JxÑ≤OK«=K«∞Û. Jk x["Õ∞. HÍx „ѨHõ$uH˜ Z^Œ∞s^Œ_»=∞<Õk
=∂#=ã¨=∂*ÏxH˜ H˘`«Î q+¨Ü«∞OHÍ^Œ∞. |ÅÇ‘Ï#OQÍ Ñ¨Ù\˜ì# Ñ≤Å¡Å#∂, [|∞ƒ
Ѩ_#ç "åih "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∞O^•fi~å HÍáê_»_=» ∞<Õk „ѨH$õ uÖ’ [~°Q^Æ ∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« <Õ\ ˜
™ê=∂lHõ J=ÅH∆Í}ÏÖ’¡ =∞# J=ã¨~åÅx|\˜ì H˘xfl =∂„`«O ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#=x
H˘\ì̃áêÔ~Ü«∞º_»O =\ì̃ ^ŒQÍHÀ~°∞`«#"Õ∞. =∞x+≤H,© Q˘_»∞‰¤ Äõ L#fl `Õ_®Å#∞ K«∂ã¨∞‰õΩx
QÆifiOK«_»O`À ã¨iáÈ^Œ∞† ã¨=∂[OÖ’ Ô~O_»∞HÍà◊§ Ѩâ◊√=ÙÅ „Ѩ=~°Î#‰õΩ âß„ã‘ÎÜ«∞
HÍ~°}ÏÖËq∞\’‰õÄ_® QÆ∞iÎOKåe.
D<å\˜ ã¨=∂[Ñ¨Ù Öˇ·OyHõq=Hõ∆‰õΩ „ѨHõ$uѨ~°"≥∞ÿ# HÍ~°}ÏÖËq∞\’ `≥e¿ãÎ,
™ê=∂lHõOQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ã¨=∂#`åfixfl ™êkèOK«\ÏxH˜ Z@∞=O\˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ K≥Ü∂« ºÖ’
J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. Wk Ü«∞^ä•ã≤u÷ x „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_®xH˜ HÍ^Œ∞.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 107
33. ™êfi~°[÷ #∞º=ÙÅ∂, x™êfi~°Ñ
„÷ =
¨ ~°<Î å
D<å\˜ ã¨=∂[OÖ’ =∞#∞+¨µÅ∞ Ѩâ√◊ =ÙÖÏ¡QÍ „Ѩ=iÎã∞¨ #Î fl ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ H˘Å¡Å∞.
Jã¨Ç¨Ï#=¸, Ѩ@ì~åx P„QÆǨÏ=¸, Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ„Ѩ=$fÎ, HÍ=∞„ѨHÀáêÅ∂ Jhfl
J}∞K«∞HÀÖËx P"ÕâßÖË#h, q"ÕK#« xÜ«∞O„`«}`À =º=ǨÏiOz# Ѩiã≤u÷ Ö’ g\˜^Õ
ÃÑK· ~≥ Úº J=Ù`«∞O^Œh =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. =∞#ã¨`Î fi« âßGO, r=âßGO, r=~°™êÜ«∞#âßGO
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl g\˜HQ˜ ÅÆ =¸ÅHÍ~°}ÏÅ#∞ q=iOK«QÅÆ =Ù. Z\ÁpÛ âßGã≤^•úO`åÅx
`«=∞‰õΩ HÍ=Åã≤#@∞ìQÍ "å_»∞‰õΩ<Õ „Ѩ|∞^Œ∞úÅ∂ =Ù<åfl~°∞. XHõѨC_»∞ _®ifi<£
r=Ѩi}Ï=∞Ѩ٠áÈ\©Ö’ <≥yæ# „áê}∞Å^Õ ÃÑ·K≥~Úº J=Ù`«∞O^Œx K≥ѨÊQÍ<Õ ^•xfl
=∂#=ã¨=∂*ÏxH˜ J#fi~ÚOѨKãÕ ,≤ ã¨=∂[OÖ’ |ÅÇ‘Ï#∞Öˇ#· H˘O^Œ~∞° J}z"Õ`‰« Ωõ
QÆ∞iHÍ=_»O 'ã¨ÇϨ ["Õ∞— #x WÖÏO\˜"å~°∞ "åkOKå~°∞. W=hfl ѨH¯õ # ÃÑ_ç`,Õ x[OQÍ
`≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤# q+¨Ü∂« Å∞ H˘xfl L<åfl~Ú. Jã¨Å∞ „áê}∞Å „Ѩ=~°#Î ZO`«=~°‰Äõ
"å\˜ âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ∞» `«∞Ok? W^ŒO`å Ü«∂O„uHõOQÍ<Õ [~°∞QÆ∞`«∞O^•?
„áê}∞ʼnõΩ x™êfi~°ú <≥[· O LO_Õ J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^•? D q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz# ã≤^•úO`åÅ∞
H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ #∞Op H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
g\˜H˜ ã¨O|OkèOz# J`åº^èŒ∞xHõ [#∞ºÑ¨iâ’^èŒ#Å∞ H˘`«Î ã¨=∂Kå~åxfl
JOkã¨∞<Î åfl~Ú. 1975 „áêO`åÅ ™È+≤Ü∂≥ |Ü«∂År, ÖË^• ™ê=∂lHõr=âßGO QÆ∞iOz
„ѨuáêkOz# W.F.qÅû<£ f„="≥∞#ÿ q=∞~°≈Å#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤=zÛOk. ^•^•Ñ¨Ù J^Õ
Ѩ^uúŒ Ö’ ™êfi~°÷ [#∞º=ÙÅ „ѨÉÏè "åxfl QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ # iK«~¤ü _®H˜<û£ `«# "å^•xfl
„Ѩ^è•#OQÍ [O`«∞=ÙňH Ѩiq∞`«O KÕâß_»∞. =∞#∞+¨µÅ∞ ÅHõ∆Å ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∂ʼnõΩ Ö’#=_»O`À [#∞º=ÙÅ „ѨÉÏè "åxfl q"ÕK#« `À H˘O`«=~°‰Äõ
JkèQqÆ ∞OK«_O» <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~°h, `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅ∞ [#∞º=ÙÅ „ѨÉÏè "åxH˜ Z‰õΩ¯=QÍ
Ö’|_»`åÜ«∞h _®H˜<£û J<åfl_»∞. qÅû<£ =∂„`«O ™êǨÏã¨O`À =∞#∞+¨µÅ QÆ∞iOz
„ѨuáêkOK«_»O`À J`«<˘Hõ Jaè#=<år J~Ú#@∞ìQÍ q=∞~°≈‰õΩÅ∞ J`«xg∞^Œ
q~°∞K«∞‰õΩѨ_®¤~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O =∂#=ã¨=∂[OÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#fl J<ÕHõ JOâßʼnõΩ
âßs~°HÅõ Hõ}∆ ÏÖË HÍ~°}=∞x J`«#∞ J<åfl_»∞. r=âß„™êÎhfl, â◊s~°âß„™êÎhfl J^躌 Ü«∞#OKÕ¿ãÎ
â◊ s ~° ~ ° ∞ QÆ ‡ `« Å ‰õ Ω HÍ~° } "Õ ∞ q∞\’ `≥ e ã≤ # @∞ì Q Í<Õ ™ê=∂lHõ r =âßGO^•fi~å
=∂#=ã¨=∂[Ѩ٠'ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ — J=ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ H˘xfl\˜ QÆ∞iOK≥<· å `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
„áê}∞Å rq`åÖ’¡ „Ѩ^•è #áê„`« ѨÙ@∞ìH`õ À =zÛ# [#∞º=ÙÅ^•, ÖËHõ Jq ÃÑiˆQ
"å`å=~°}"Õ∞ =ÚYº=∂ J<Õk ÃÑ^ŒÌ „Ѩâfl◊ . D q=~åÖ’¡H˜ "≥à§ı =ÚO^Œ∞ ѨÙ\ì̃# "≥O@<Õ
108 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
U=∞=Ù`«∞O^À K«∂_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë P Ѩiã≤u÷ Ö’ ÉÏǨϺ"å`å=~°}O áê„`« ^•^•Ñ¨ÙQÍ
ÖË#>Ë.ì ÃÑ^ŒÉÌ Ï`«∞ (K«„Hõ"åHõO) *Ï`«∞Ö’¡ Ñ≤Å¡ QÆ∞_»∞#¤ ∞Oz ɡ@ · ‰õΩ ~åQÍ<Õ "≥Ú^Œ@QÍ
Hõ#|_»∞`«∞#fl HõkÖË =ã¨∞=Î Ù<Õ `«eQ¡ Í ÉèÏqã¨∞OÎ ^Œ@. D „ѨÉÏè =O ^•x rq`åO`«O
ѨxKÕã¨∂Î<Õ LO@∞Ok Hõ#∞Hõ H˘xfl ÉÏ`«∞Å∞ ѨÙ\˜ì#ѨÊ\˜#∞Op `«=∞#∞ ÃÑOz#
âßG"Õ`ÅΫ <Õ `«eQ¡ Í „Éèqí ∞Oz ÃÑ^Œ~Ì Ú# `«~∞° "å`«‰Äõ _® "åi "≥O@Ѩ_ç u~°∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. =∞#∞+¨µÖ’¡ z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op `«=∞ `«e¡ Hõà§◊ Ö’H˜ K«∂_»_=» ¸,
`«e¡ =∂@ʼnõΩ ã¨ÊOkOK«_=» ¸ KÕ™êÎ~∞° . J@∞=O\˜ „Ѩ=~°#Î "åi =∞#∞QÆ_‰» Ωõ J=ã¨~O° .
JÖψQ "åi É’ã≤#=ÙfiÅ∂, xã¨ûǨÜ«∞ã≤f÷ `«eh¡ , W`«~ð Ñ^ŒÅÌ #∂ KåÖÏ PHõi¬™êÎ~Ú.
"åix ã¨O~°HO∆˜ z, HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ W@∞=O\˜ J¿ÑHõ∆ KåÖÏ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã∞¨ OÎ k. WÖÏO\˜
"≥Y· i ÖˉΩõ O_® Ñ≤ÅÅ¡ x QÍeH˘kÖËã#≤ *Ï`«∞Å∞ ã¨O`å<åxfl HÀÖ’Ê~ÚLO\Ï~Ú Hõ#Hõ
Ñ≤ÅÅ¡ x „¿Ñq∞OKÕ ã¨=∂[ =∂`«$`«fiÉèÏ=<Õ „áê}∞Ö’¡ [#∞ºÑ¨~O° QÍ |ÅѨ_∞» `«∂ =zÛOk.
^ŒQ~æÆ |° O^è∞Œ =ÙÅ#∞ Z‰õΩ¯=QÍ, ^Œ∂~°ÑÙ¨ |O^è∞Œ =ÙÅ#∞ HÍã¨Î `«‰Ωõ ¯=QÍ, q∞„`«∞Å#∂,
JѨiz`«∞Å#∂ WOHÍ ã¨fiÅÊOQÍ Jaè=∂xOKÕ =∂#=<≥·*ÏxH˜ H˘Å`« [#∞º=ÙÅ
=∞^躌 QÆÅ ^Œ∂~å<Õfl J#∞ã¨iã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hõ<Õ 'JHÍ~°}O—QÍ `À_»Ê_Õ Ñ¨~ÀѨHÍi áêѨ#flÅ
QÆ∞iOz Hõ^äŒÅ∞QÍ K≥ѨC‰õΩO\ÏO. =∞# |O^èŒ∞„¿Ñ=∞ HÍ~°}OQÍ =∞##∞Oz
ã¨O„Hõq∞Oz#"À, "å\˜x áÈe#"À [#∞º=ÙÅ∞ Éèí∂q∞g∞^Œ =∞iO`« ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ
H˘#™êQÆ∞`å~Ú. J~Ú`Õ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õÄ r=Ѩi}Ï=∞O,
™ê=∂lHõÑi¨ }Ï=∞O `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅHõO>Ë aè#flOQÍ [~°Q_Æ O» "≥Ú^ŒÖ·ˇ H˘xfl ÅHõÅ∆
ã¨O=`«û~åÅ~ÚOk. g\˜=Å¡ H˘xfl `Õ_®ÖË~Ê° _®¤~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ Pã¨Ê„`«∞Å∂, "≥^· ºŒ ã≤|ƒOn
PѨ^ÖŒ ’ L#fl Z=i<≥<· å ã¨~ˆ P^Œ∞‰õΩO\Ï~Ú. '=_çO¤ KÕk =∞#"å_»∞— HÍHõáÈ~Ú<å
Ѩ~"° åÖË^∞Œ .
[#∞º=ÙÅ∞ Ü«∂O„uHõOQÍ ™êfi~°|ú ∞kú<Õ ã¨=∞i÷™êÎÜ∞« x JO@∞#flѨC_»∞ „áê}∞Å∞
W`«~r° "åÅ Ç≤Ï`«O HÀˆ~@∞ìQÍ „Ѩ=iÎOKÕ ã¨O^Œ~åƒùÅ#∞ =∞~°záȉõÄ_»^∞Œ . W@∞=O\˜
Ѩ~Ç° Ï≤ `«"Y·≥ ix „Ѩ^iŒ ≈OKÕ [O`«∞=ÙÅ∞ KåÖÏ<Õ L<åfl~Ú. D „Ѩ=~°#Î ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ
LO@∞Ok. [#∞º=ÙÅ ™êfi~°÷"≥·Yi HÍ~°}OQÍ KåÖÏ [O`«∞=ÙÅ∞ XHõ^•<˘flHõ\ ˜
JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x Ѩ~㰠ʨ ~° Éè„í ^Œ`H« Àã¨O |$O^•Å∞QÍ rq™êÎ~Ú. W=hfl ™ê\˜ „áê}∞Å#∞
P^Œ∞‰õΩO@∂LO\Ï~Ú. H˘xfl QÆaƒÖÏÅ∞ PǨ~°O ã¨OáêkOK«x ™ê\˜„áê}∞Å HÀã¨O
`«=∞ Hõ_∞» ѨÙÖ’#∞Oz `å=Ú u#fl^•xfl ɡ\· H˜ ˜ `≥ÑÊ≤ Oz "å\˜H˜ ÃÑ_»`å~Ú. H˘`«QÎ Í
QÆ∞_»∞á Ñ\˜ì á⁄ky# H˘xfl~°HÍŠѨ‰Ω∆õ Å QÆ∂\˜H˜ ™ê\˜Ñ‰¨ Ω∆õ Å∞ HÍѨÖÏ HÍã≤ „‰õÄ~°„áê}∞Å∞
ÉÏkèOK«‰Ωõ O_® K«∂™êÎ~Ú. H˘xfl~°HÍÅ HÀ`«∞Å∞ „‰õÄ~°„áê}∞Å=Å¡ „Ѩ=∂^ŒO HõeQˆ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 109
Ѩiã≤u÷ Ö’ ‰õÄ`«Å∂, Hˆ HõÅ`À `«=∞ |$O^•xfl ÃÇÏK«Ûi™êÎ~Ú. JÖÏ K≥Ü∞« º_»O=Å¡ Jq
ã¨fiÜ«∞OQÍ Ç¨xH˜ QÆ∞~°~Ú#ѨÊ\˜H© ÅHõ∆ ºÃÑ@ì=Ù.
„Ѩu„áê}© `«##∞ `å#∞ HÍáê_»∞HÀ=_»"Õ∞ ^èպܫ∞OQÍ |`«∞‰õΩ`«∞O^Œ#fl
„Ѩuáê^Œ#‰õΩ Wk q~°∞^ŒOú QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. „Ѩ=∂^ŒO ~åQÍ<Õ ‰õÄ`«ÃÑ\ì̃ =∞O^Œ#∞
ÃÇÏK«ÛiOz# [O`«∞=ÙÅ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ |e J~ÚáÈ`å~Ú. =∞O^Œ =∂„`«O |`«∞‰õΩ`«∞Ok.
JO^Œ∞Ö’x ™êfi~°|ú ∞kú
QÆÅ W`«~°„áê}∞Å∂
|`« ∞ ‰õ Ω `å~Ú. HÍx
W^Õ H˘#™êy`Õ H˘O`«
HÍÖÏxH˜ x™êfi~° ÷
„áê}∞ÖËg |`«H=õ Ù. D
ã¨=∞㨺‰õΩ âßG"Õ`«ÎÅ∞
=∞~˘Hõ q=~° }
xKåÛ~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ
"≥∂ˆ~ DÖò J<Õ ÃÑ^ŒÌKÕѨ <À\˜x â◊√„ÉèíO KÕã¨∞Î#fl z~°∞KÕѨ =∞O^ŒÖ’x [O`«∞=Ù
Åhfl ~°HõÎã¨O|O^èŒO
Hõey#qQÍ<Õ LO\Ï~Ú. [#∞ºÑ¨~O° QÍ `«=∞‰õΩ Uq ^ŒQiæÆ |O^è∞Œ =ÙÖ’ [O`«∞=ÙÅ∞
"åã¨#^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ=Ù. JO^Œ∞KÕ`« =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ x™êfi~°÷OQÍ „Ѩ=iÎã¨∞Î#fl
[O`«∞=ÙÖ’x [#∞º=ÙÅ∞ `«=∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# [#∞ºã¨=Ú^•Ü«∂xfl Ѩi~°Hã∆˜ ∞¨ #Î fl>Ëì
ÖˇHõ¯. "≥Ú`«ÎOg∞^Œ [#∞º=ÙÅ∞ `«=∞ ™ê=¸Ç≤ÏHõ ™êfi~°÷„ѨÜ≥∂[<åxfl XHõ [O`«∞=Ù
|eHÍ=_»O^•fi~å ™êkèã∞¨ <Î åflÜ«∞x J#∞HÀ"åe. ã¨OMϺѨ~O° QÍ K«∂¿ãÎ D „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’
XHõ [O`«∞=ÙÖ’ <åâ◊#=∞=Ù`«∞#fl [#∞º=ÙÅHõ<åfl Kå=Hõ `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<Õ"Õ Z‰õΩ¯=. HÍx
D q=~°}‰õΩ JO^Œx Ѩ~㰠ʨ ~° ã¨ÇϨ HÍ~°„Ѩ=~°#Î ‰õÄ_® Hõ#|_»∞`«∞Ok. [#∞ºã¨O|O^è•Å∞
ÖˉΩõ O_®<Õ H˘xfl ÃÑ^ŒKÌ ÑÕ Å¨ <À\˜x z#flKÕÑŨ ∞ â◊√„ÉèOí KÕ™êÎ~Ú. P „H˜=ÚÖË z#flKÕÑŨ ‰õΩ
PǨ~°O, ÃÑ^ŒÌq `«=∞‰õΩ KåH˜s KÕã≤ ÃÑ_»∞`«∞#fl z#fl"å\˜x u#=Ù ã¨iHõ^•, P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞‰õΩ „Ѩ=∂^ŒO `«@ã≤O÷ z<å z#flKÕÑŨ ∞ ɡ\· H˜ ˜ "≥à§ı ^•HÍ L#flKÀ\˜#∞Oz
Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® PQÆ∞`å~Ú. WO^Œ∞Ö’ ÃÑ^Œ"Ì å\˜H˜ =ºHÎ̃Q`Æ O« QÍ Ç¨x HõeQˆ J=HÍâ◊O
H˘O`« L#flѨÊ\˜H© n~°…HÍeHõOQÍ K«∂¿ãÎ z#fl KÕѨÅ#∞ '=∞Oz— KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’<Õ
ÖÏÉèOí LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë ÃÑ^ŒqÌ =∞m§ =∞m§ J"Õ Ñ¨iã¨~åÖ’¡ ã¨OK«iã¨∂,Î z#fl"å\˜
¿ã=Å#∞ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∂ LO\Ï~Ú.
110 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
D Ü«Ú‰õΩÅÎ ∂, ‰õΩÜ«Ú‰õΩÅÎ ∂ Jhfl K«^=Œ _®xH˜ <å@H©Ü∞« OQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú
QÍx W@∞=O\˜ „Ѩ=~°#Î „áêK«∞~°ºO á⁄O^Œ_®xH˜ HÍ~°}O r=Ѩi}Ï=∞„Ѩ„H˜Ü∞« ÖË.
nxHõ~Oú° Uq∞@O>Ë =∞#∞QÆ_» x~å@OHõOQÍ H˘#™êQÆ_®xH˜ Z@∞=O\˜ [#∞º=ÙÅ
„¿Ñ~°}Å∞ ѨxH˘™êÎÜ∂≥ J"Õ xÅ∞™êÎ~Ú. =ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ =hfl JO`«iOzáÈ`å~Ú.
D J^茺ܫ∞#=∞O`å „Ñ¨Hõ$ux J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH©, `«H˜¯# [O`«∞
*ÏÅO`ÀÉÏ@∞QÍ Ñ¨Ù\˜ì ÃÑiy# =∂#=ÙÅ ã¨Ç¨Ï[„¿Ñ~°}ʼnõΩ =¸ÅHÍ~°}ÏÅ#∞
J<Õfi+≤OK«\ÏxH© ѨxH˘ã¨∞OÎ k. =∞#∞+¨µÅÖ’ J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å Hõ#|_Õ x™êfi~°÷ „Ѩ=~°#Î ‰õÄ,
[#∞º=ÙÅ ™ê÷~ÚÖ’ =∞#∞QÆ_»ÔH· [iˆQ „Ѩ„H˜Ü«∞Å x™êfi~°÷ÅHõ∆}ÏʼnõÄ ã¨O|O^èŒO
ÖËHáõ È=K«∞Û. J~Ú<å H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. WO\’¡H˜ áê=Ú
K˘~°|_ç#ѨC_À, Tà’§H˜ U z~°∞`«Ñ¨ÙÖ’ „Ѩ"ÕtOz#ѨC_À =∞#∞+¨µÅO^Œ~°∂
"åq=~°ãŨ ∞ áê\˜OK«‰Ωõ O_® UHõ"∞≥ ,ÿ "≥O\Ï_ç K«O¿Ñ@ѨC_»∞ "åi [#∞º=ÙÅ∞ 'â◊„`«∞—
„áê}˜ [#∞º=ÙÅ#∞ <åâ◊#O K≥Ü∞« º_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#fl>Ëì JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
W@∞=O\˜k ÖˉΩõ O_® [O`«∞„ѨÑO¨ K«Ö’x "≥q· ^蕺xfl HÍáê_Õ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ WOHÍ
q[Ü«∞=O`«O HÍ"åe. D „ѨÑO¨ K«O =∞#∞+¨µÅ „Ѩ`ºÕ Hõ Pã≤Î HÍ^Œ∞. =∞#∞+¨µÅ =∞^躌
„Ѩ`ÕºHõOQÍ Hõ#|_Õ ã¨Ç¨ÏHÍ~°"≥·Yi ÅHõ∆Å Uà◊§ „H˜`«O `˘e =∂#=ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞
=∞#∞QÆ_HÔ» · Hõeã≤H@
õ ∞ìQÍ rqã¨∞#Î fl ^ŒâÖ◊ ’<Õ âßs~°HÅõ Hõ} ∆ OQÍ ~°∂á⁄OkO^Œh, Jk
*Ïu =∞#∞QÆ_‰» Ωõ `À_»Ê_ç# JOâ◊O Hõ#Hõ JO^Œ∞Ö’ ™êfi~°„÷ ѨÜ∂≥ [#O ÖËHáõ ÈÖË^hŒ
H˘O^Œ~∞° Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ ÉèÏq™êÎ~∞° . „Ѩã∞¨ `Î Ü
« Ú« QÆOÖ’ ã¨ÇϨ HÍ~°"Y·≥ i Ö’Ñ≤OzO^ŒO>Ë
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O ™ê=∂lHõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ‰õΩ„@ÖË#x J#∞HÀ"åe.
34. r=Ѩi}Ï=∞O`À =∂~°x ÅHõ}
∆ ÏÅ∞
=∞#‰õΩ#fl â◊s~°ÅHõ}∆ ÏÅhfl ~°H~õ H° ÍÅ [#∞º=ÙÅ ã¨=∞+≤ì „Ñ¨ÉÏè "åÅ<Õ K«∂ѨÙ`å~Ú.
r=Ѩi}Ï=∞=∞O>Ë [#∞º=ÙÖ’¡ HõeQˆ =∂ˆ~Ê. „ѨH$õ uÖ’ _®ifi<£ K≥ÑÊ≤ # Ѩi}Ï=∞"å^ŒO
QÆ∞_çQ¤ Í Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. Jk „áê}∞Å â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ 'fiÛk^Œ^Ì ∞Œ —. J=ã¨~O° Hõ^• Jx
L#fl@∞ìO_ç H˘`«ÅÎ Hõ} ∆ ÏÅ∞ ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å=_»=¸ [~°Q^Æ ∞Œ . U"À HÍ~°}ÏÅ=Å¡ XHõ kâ◊Ö’
"≥Ú^ŒÖˇ·# Ѩi}Ï=∂Å∞ J^Õ=∂~åæ# =ÚO^Œ∞‰õΩ™êQÆ∞`«∂, HÍã¨ÎHÍã¨ÎQÍ =∂~°∞`«∂
LO\Ï~Ú. r=Ѩi}Ï=∞O L#fl ÅHõ} ∆ ÏÖ’¡<Õ Ñ¨iã≤`÷ ∞« ʼnõΩ J#∞"≥#· "å\˜x |ÅѨ~∞° ã¨∂,Î
„Ѩu‰õÄÅ"≥∞#ÿ "å\˜x `˘Åyã¨∂LÎ O@∞Ok. JO`«H<õ åfl =ÚYºq+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë Jq
=∂~°=Åã≤# J=ã¨~O° ÖËHáõ È`Õ JÖψQ H˘#™êQÆ∞`å~Ú. H˘xfl~°HÍÅ Ñ‘`Å« ∂, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨
`åÉËà¥◊ §, "≥Úã¨à¥◊ § 20 HÀ@¡ Uà◊√Q¡ Í Ug∞ =∂~°Ö^Ë ∞Œ . _≥#· ™ê~°Ö¡ ÏQÍ J"Õg∞ JO`«iOz
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 111
áÈÖË^∞Œ . JHõ™ê‡`«∞QÎ Í<À, xOáêkQÍ<À Ѩ~åº=~°}OÖ’ [iy# =∂~°∞ÊÖËg D „áê}∞Å#∞
U =∂„`«=¸ „ѨÉÏè q`«O K≥Ü∞« ºÖË^#Œ fl=∂@.
r=Ѩi}Ï=∞O XH˘¯Hõ¯Ñ¨Ù_»∞ z„`«OQÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û. ™ê÷xHõѨiã≤÷`«∞Å|\˜ì
*Ï`«∞Ö’¡ "≥q· ^躌 O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<kÕ `≥eã≤#^Õ. J~Ú`Õ "å\˜Ö’ âßHÍǨ~°∞Å∂, =∂O™ê
Ǩ~°∞Å∂ Zxfl *Ï`«∞Å∞<åfl, J=hfl =#~°∞ÅHÀã¨O XHõ^•x`À XHõ\ ˜ áÈ\©Ñ_¨ ∞°» `«∂<Õ
L<åfl, KåÖÏ~°HÍÅ∞ D<å\˜^•HÍ |`«∞‰õΩ`«∂<ÕL<åfl~Ú. =∞#∞+¨µÖ’¡ =∂„`«O P^è∞Œ xHõ
*Ï`«∞Å∞ `«Ñ¨Ê 40 ÅHõ∆Å Uà◊§<å\˜ P„ã¨ìÖ’Ñ≤`≥Hõãπ #∞Oz 40 "ÕÅ Uà◊§<å\˜
xÜ« ∂ O_» ~ åÎ Ö ò ^•HÍ W`« ~ ° * Ï`« ∞ Åhfl JO`« i OzáÈÜ« ∂ ~Ú. „Ѩ H õ $ uÖ’<À,
™ê\˜=∂#=ÙÅ`À<À áÈ\©H˜ `«@∞ìHÀQÆey# ™ê=∞~°ºú O "åiH˜ ÖˉΩõ O_®áÈ~ÚOk. Éè∫uHõ,
Éè∫QÀoHõѨi}Ï=∂Å=Å¡ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ [~°QÆ_®xH©, =∞iH˘xfl [~°QƉõΩO_®
LO_»_®xH˜ Z@∞=O\˜ HÍ~°}ÏÅ∞ ѨxKÕâßÜ≥∂ âßG"Õ`ÅΫ ∞ K≥Ñʨ QÆÅ~°∞. _®ifi<£ ã≤^•úO`«O
`«Ñʨ #_®xH˜ XHõ¯ P^è•~°O‰õÄ_® ^˘~°H^õ ∞Œ .
„áê}∞ÖËHÍHõ JO`«iOzáȉõΩO_® L#fl"å\˜Ö’ H˘xfl „Ѩ`ºÕ Hõ âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞
‰õÄ_® LO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#=O\˜ „áê}∞Å HÍà◊¥§, KÕ`∞« Åxfl\˜H© J~Ú^Õã≤
"Õà√◊ §O\Ï~Ú. D ÅHõ} ∆ O <åÅ∞QÆ∞ HÍà◊√§#fl H©~∆ ^° •Åxfl\˜Ö’<ÕHÍHõ HõÑʨ Å∂, `˘O_»Å∂
=ÔQ~· åÖ’¡‰Äõ _® HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. QÆ∞„~°ÑÙ¨ y@ìÅ∂, Ѩ‰Ω∆õ Å, QÆaƒÖÏÅ ~Ô Hõ¯Å∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"å\˜Ö’ D ã¨OYº `«y<æ å Ñ≤O_»^⌠Ö◊ ’ J=hfl J~Ú^Œ∞QÍ<Õ "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú. g@xfl\˜
â◊s~åÅ _ç*<·ˇ Ö£ ’ H˘@ì=zÛ# áÈeHõÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. n#~°"ú ∞Õ q∞@O>Ë Pk=∞Ü«ÚQÆOÖ’
g@xfl\˜H© XˆH „áê}˜ [#‡xzÛO^Œx. ^•#∞flOz Pq~°ƒqù Oz# LѨ*Ï`«∞Åxfl\˜H© D
ÅHõ}∆ O LO@∞Ok. ÃÑH· ˜ Hõ#|_»x r=Hõ}ÏÅ=O\˜ "å\˜Ö’‰õÄ_® „áê}∞Åhfl XˆH
‰õΩ^Œ∞\˜#∞Oz ѨÙ@∞ìH˘KåÛÜ«∞#_®xH˜ ™êH∆ͺÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ~Ô O_»∞HÍà◊§
#_»Hõ JÅ"å@~Ú#ѨÊ\˜H© =∞# KÕ`∞« Å∂, `«H¯˜ # HÀ`«∞Å, H©~∆ ^° •Å =ÚO^Œ∞HÍà◊¥§
^•^•Ñ¨ÙQÍ XˆHÖÏ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
HÍe"Õà§◊ =∂@H˘¿ã,Î D 5 ã¨OYº JO`« =ÚYº=∂ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∞#‰õΩ
<åÅ∞QÀ, P~À "Õà√◊ §O>Ë Ñ¨x[~°Q^Æ •? x*ÏxH˜ W^˘Hõ „áêp#"å~°ã`¨ fi« ÅHõ} ∆ O. Wk
Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ ~°∂á⁄Ok#@∞=O\˜k. Wk =∂~°\ÏxH˜ `«y#O`« XuÎ_ç HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ
Hõ#Hõ<Õ Zxfl *Ï`«∞Å∂, LѨ*Ï`«∞Å∂ ѨÙ@∞ìH˘zÛ<å WO`«HÍÅ=¸ =∂~°‰Ωõ O_® xez
LOk. „áê}∞ʼnõΩ#fl ÅHõ} ∆ ÏÖ’¡ Z‰õΩ¯=ÉèÏQÆO W@∞=O\˜".Õ W=hfl HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
H˘#™êQÆ∞`«∂ JOk=ã¨∞#Î fl zǨflÅ∞. qq^èŒ [O`«∞=ÙÅ=∞^躌 H˘kÌáê\˜ `Õ_®Å∞O_»\ÏxH˜
HÍ~°}O W^Õ. ã¨∂Å÷ x~å‡}OÖ’ qѨ"¡ å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ Hõ#|_»=Ù. JO^Œ∞Hˆ Ñ≤Å∞¡Å∞,
112 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
‰õΩHõ¯Å∞, ZÅ∞QÆ∞Å∞, P=ÙÅ∞, "Õ∞HõÅ∞, QÆ∞„~åÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ *Ï`«∞Å [O`«∞=ÙÅhfl XˆH
‰õΩ^Œ∞\˜#∞Oz ѨÙ\ÏìÜ«∞x `≥Å∞ã¨∂Î<Õ LO@∞Ok. g@xfl\˜Ö’#∂ J=ã¨~åÅx |\ì̃
„ѨH$õ u Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ HõeyOzO^Œ#fl =∂@.
Jã¨Å∞ J~Ú^Œ∞ "Õà§◊ „Ѩ`ºÕ Hõ`« Uq∞\˜? U<å_À 34 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O«
~°∂á⁄Ok# `˘e„áê}∞Ö’¡ "Õà§◊ ã¨OYº#∞ x~°~‚ ÚOKÕ ~Ô O_»∞~°HÍÅ [#∞º=ÙÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú.
P [#∞º=ÙÅ=Å¡ HõeQˆ J<ÕHÑõ e¨¶ `åÖ’¡ "Õà§◊ ã¨OYº J~Ú^Œ∞ HÍ=@=∞<Õk XHõ\˜ =∂„`«"∞Õ .
"å\˜Ö’ W`«~„° `å =∂~°∞ÊÅ∞ [iy`Õ "Õà§◊ ã¨OYº =∂~°∞`«∞OkHÍx ^•x`ÀÉÏ@∞ Hˆ #û~ü
=O\˜ "åº^è∞Œ Å∞ `«Ö`ˇ ÎÕ J=HÍâ◊O‰õÄ_® LO^Œx P^è∞Œ xHõÑi¨ â’^è#Œ Å=Å¡ `≥Å∞™ÈÎOk.
"≥Ú`«ÎOg∞^Œ J~Ú^Œ∞"Õà◊√§ Hõey# „áê}˜ XHõ\ ˜ Pq~°ƒùqOKåHõ JO^Œ∞Ö’ =∂~°∞Ê
[~°Q=Æ Åã≤# J=ã¨~O° `«Ö`ˇ ÖΫ ^Ë ∞Œ . ^•x =Oâ◊O#∞Oz Zxfl LѨ*Ï`«∞Å∞ ѨÙ\˜<ì å D
ÅHõ} ∆ O =∂„`«O JÖψQ LO_çáÈ~ÚOk.
XHõ™êi U^À HÍ~°}OKÕ`« â◊s~°ÅHõ}∆ ÏÅ∞ U~°Ê_®¤Hõ "å\˜ Ѷe¨ `åÅ∞ U q^èOŒ QÍ<≥<· å
LO_»=K«∞Û. áÈeHõÅ∞#flO`« =∂„`å# XˆH~°HOõ ÅHõ} ∆ ÏÅ=Å¡ XˆH Ѷe¨ `åÅ∞ HõÅQÆ=Ù.
J~Ú^Œ∞ "Õà◊√§ L#flѨÊ\˜H© HÀ`«∞ʼnõÄ, ‰õΩHõ¯Å‰õÄ "å\˜=Å¡ „ѨÜ≥∂[#O "Õ~°∞QÍ
LO@∞Ok. J~Ú^Œ∞"Õà◊√§#fl HÀ`«∞ʼnõÄ, =∞#∞+¨µÅ‰õΩ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ Ѩ@∞ìHÀ=_»O,
HÍ=Åã≤# q^èOŒ QÍ uѨÊ_»O =ÔQ~· åÅhfl gÅ=Ù`«∞<åfl~Ú. JÖψQ K≥>Hˆ¡ˇ ¯ HÀ`«∞ʼnõΩ
=∞Oz Ѩ@∞ì ™êkèOK«\ÏxH˜ `ÀHõÅ∞ J=ã¨~O° JÜ«∂~Ú. D Ѩi}Ï=∞O |ÅѨ_®¤Hõ
HÀ`«∞Å∞ `ÀHõÅ#∞ H˘=∞‡Å‰õΩ K«∞\ì̃ "Õàϧ_»@=¸, `ÀHõÅ`À Ѩà§◊ #∞ `«∞OÑ≤ u#_»=¸
=ÔQ~· åÅhfl KÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú. W=hfl "≥Ú^Œ\’¡ „ѨH$õ u 'L^ÕtÌ Oz#— Ѷe¨ `åÅ∞ HÍ=Ù.
HÀ`«∞ʼnõΩ "Õà§◊ =Å¡ Z‰õΩ¯= „ѨÜ∂≥ [#O L#flO`«=∂„`å# "å\˜H˜ =∞ixfl "Õà√◊ § U~°Ê_»=Ù.
L#fl"Õ =∞iO`« á⁄_»∞QÍæ, J#∞"≥·#qQÍ `«Ü«∂~°=Ù`å~Ú. JO>Ë =¸Å™ê÷~ÚÖ’
~°∂ѨHÅõ Ê#Ö’ =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅQ ‰Æ Ωõ O_® L#fl ÅHõ} ∆ ÏÅ<Õ =∞Å∞K«∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
„ѨH$õ u '_ç*#·ˇ ∞¡— JѨC_»ÑC¨ _»∂ =∂~°∞`«∂LO\Ï~Ú. =∞# "≥<fl≥ =ÚHõÖ’ "≥∞_»
(„w=) ÉèÏQÆOÖ’ U_»∞ ѨÓã¨Å∂, gѨ٠(L~ÀÉèÏQÆO)=^ŒÌ 12 ѨÓã¨Å∂, Hõ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ 5
ѨÓã¨Å∂ LO\Ï~Ú. g\˜H˜ =∞# HÍà◊¥§, KÕ`∞« Å∂ H©à§◊ ^•fi~å `«Q∞Æ Å∞‰õΩxLO\Ï~Ú.
H©~∆ ^° •Åxfl\˜H© Hõ^ÅŒ _®xH˜ <åÅ∞QÆ∞HÍà◊√§O\Ï~Ú HÍx uq∞OQÆÅO=O\˜ H©~∆ ^° •Å‰õΩ
"≥#Hõ HÍà◊√§O_»=Ù. [ÅK«~åxH˜ J=ã¨~O° ÖËx "≥#HõHÍà◊√§ „Hõ=∞OQÍ JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú.
áê=ÚÖ’¡ 'Ǩ˙H±û— [#∞º=ÙÖ’¡ `Õ_®Å∞ HõÅQÆ_O» `À áê=ÚʼnõΩ "≥∞_»‰Ωõ ã¨O|OkèOz#
"≥#∞flѨÓã¨Å∞ ÖˉΩõ O_®áÈÜ«∂~Ú. áê=Ú‰õΩ "≥∞_» L#fl@∞ìQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k HÍx ^•x
â◊s~°=∞O`å Kèåf, L^Œ~O° =∂„`«"∞Õ . `ÀHõ KåÖÏ á⁄\˜kì . =ÚO^Œ∞HÍà◊√§ "≥ÚeKÕq
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 113
"≥∞_» ÉèÏQÆOÖ’<Õ Hõ#Hõ áê=ÚʼnõΩ =ÚO^Œ∞HÍà◊√§O_»=Ù. "å\˜ "≥#∞flѨÓã¨Åhfl L~À,
Hõ\ ˜ ÉèÏQÍÅ"Õ. Hõ\ H˜ ,© `ÀHõ‰Äõ =∞^躌 # "≥#HõHÍà◊√§ "≥ÚÅ∞™êÎ~Ú. "å\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ
áê=ÚʼnõΩ z#fl =Úà◊§=O\˜q (áê^ŒHOõ @O) LO\Ï~Ú. áê=ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ _®xH˜ HÍà◊√§
J=ã¨~O° HÍ=ÙQÍx D J=âıëêÅ∞ =∂„`«O Hõ#|_»`å~Ú. ÖËx â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ „ѨH$õ u
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í ã¨$+≤Oì K«^∞Œ . H©@HÍʼnõΩ ~Ô Hõ¯Å∞ gѨÙÉèÏQÆOÖ’ "≥ÚÅ∞™êÎ~Ú. H©~∆ ^° •Ö’¡ D
U~åÊ@∞O_»^∞Œ Hõ#Hõ "å\˜H˜ ~Ô Hõ¯Å∞ "≥ÚeKÕ J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ .
r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ JuxOáêkQÍ =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. XH˘¯Hõ¯
`«~°OÖ’#∂ `«Öˇ`ÕÎ âßs~°Hõ=º`庙êÅ∞ xt`«"≥∞ÿ# ѨijÅ#‰õΩ Ö’#~Ú#@∞ìQÍ
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. Z=~°∂ K≥Ü∞« ºHõáÈ~Ú<å `«#O`«@ `å#∞QÍ [iy#@ìxÑ≤OKÕ D ZOÑ≤HÖõ ’
ѨxH˜~åx ÅHõ∆}ÏÅhfl qã¨i˚OK«|_»`å~Ú. JO>Ë J@∞=O\˜ „áê}˜ "å~°ã¨`«fiO
H˘#™êQÆ^Œ∞. =∞#∞QÆ_»‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_Õ ÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey# ã¨O`«u =∂„`«O Jaè=$kú
J=Ù`«∂LO@∞Ok. J~Ú`Õ H˘xfl ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ XHõ ^ŒâÖ◊ ’ U^À HÍ~°}O=Å¡ U~°Ê_®¤Hõ
„ѨH$õ u "å\˜x `˘ÅyOK«Hõ áÈ=K«∞Û. ǨxHõ~O° HÍ#O`«=~°‰Äõ J@∞=O\˜=hfl J=âı+¨
ÅHõ∆}ÏÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. g\˜Ö’ H˘`«ÎÅHõ∆}ÏÖËg ã¨$+≤ìOK«|_»=Ù.
J=ã¨~=° ∞~Ú`Õ `«Ñʨ L#fl"Õg =∂~°Û|_»=Ù‰õÄ_®. =∞# â◊s~åÖ’¡<Õ x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ q
H˘xfl Hõ#|_»`å~Ú. =∞# "≥<fl≥ =ÚHõ‰Ωõ z@ìz=~° XHõ `ÀHõ (HÍH˜ûH±û) Z=ÚHõ LO@∞Ok.
^•x=Å¡ =∞#ˆ H g∞ „Ѩ Ü ≥ ∂ [#O ÖË H õ á È~Ú#Ѩ Ê \˜ H © #+¨ ì O ÖË ^ Œ ∞ Hõ # Hõ Jk
H˘#™êQÆ∞`«∂=™ÈÎOk. JÖψQ ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞ z=~° JÃÑO_çHû± LO@∞Ok. "≥ÚHõ¯Å∞ u<Õ
[O`«∞=ÙʼnõΩ Jk ѨxH˘ã¨∞OÎ k. HÍx =∞#‰õΩ J#=ã¨~"° ∞Õ . =∞# ѨÓsfi‰õΩʼnõΩ J=∞i#
P U~åÊ@∞ =∞#H˜OHÍ q∞yÖËLOk. „ѨH$õ u=Å¡ HõeQˆ XuÎ_ç `Õ<\≥ Q© ÅÆ ∂, HõOksQÆÅ=O\˜
"å\˜Ö’, P_®, =∞QÆ [<åÉèÏ#∞ xˆ~tÌ OK«=K«∞Û. K«e„áêO`«ÑÙ¨ [O`«∞=ÙÅ "≥O„@∞HõÅ
á⁄_»=Ù#∂, Ѩ~åQÆãO¨ Ѩ~¯° O HÍ~°}OQÍ Ñ¨Ù=ÙfiÅ ~°OQÆ∞Å#∂ xÜ«∞O„uOK«=K«∞Û. „ѨH$õ uÖ’
K≥@∂¡, [O`«∞=ÙÅ∂ Jhfl Q˘Å∞ã¨∞Hõ@∞ì Ѩ^ŒúuÖ’ XHõ^•xÃÑ· XHõ\ ˜ P^è•~°Ñ¨_ç
|`«∞‰õΩ`å~Ú Hõ#Hõ „áêO`åÅ, ~°∞`«∞=ÙÅ"åsQÍ Z<≥fl<Àfl z<åflÃÑ^ŒÌ =∂~°∞ÊÅ∞ Z=~À
xÜ«∞O„uOz#@∞ìQÍ [~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú. [#∞º=ÙÅ ™ê÷~ÚÖ’ Ü«∂O„uHõOQÍ, „ѨH$õ u,
Ѩ~åº=~°}OÖ’ x`«º=¸ HõeQˆ ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}ŠѶe¨ `«OQÍ [iˆQ D =∂~°∞ÊÅ "≥#Hõ
'Ü≥∂K«#Å∂, L^ÕâÌ ßÅ∂— Ug LO_»=<Õk x[O.
114 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
35. [#∞º=ÙÅ∞, á„ ê}∞Å∞
ѨO`˘q∞‡^À â◊`å|ÌOÖ’ Z=i<≥<· å _®ifi<£ r=Ѩi}Ï=∞"å^•xfl QÆ∞iOz XHõ¯
=ÚHõ¯Ö’ K≥Ñʨ =∞O>Ë '=∞x+≤ HÀu#∞Oz ѨÙ\Ïì_@ » — J<Õ"å~°∞. WѨÊ\˜H© J"≥∞iHÍ=O\˜
'L#fl`«— ^ÕâßÖ’¡ ‰õÄ_® J^躌 ‰õΩ∆ Å"åi`À ã¨Ç¨ KåÖÏ=∞Ok =∞`«=∞ø_躻 OÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú
LO_»_O» `À "åi âß„ã‘Ü Î ∞« J=QÍǨÏ# W^Õ ™ê÷~ÚÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. P^è∞Œ xHõq*Ï˝#O
nxfl [#∞ºÑ¨~O° QÍ q=iOK«QÅÆ ^Œ∞. „áê}∞Ö’¡x *Ï`«∞Å=∞^躌 LO_Õ ã¨O|O^è•Åhfl
[#∞º=ÙÅ#∞ K«∂¿ãÎ `≥Å∞™êÎ~Ú. âßGѨiÉèÏ+¨Ö’ HÀ`«∞Å∂, `ÀHõÖxË "åe_çHÀ`«∞Å∂
(UÑπû) =∞#∞+¨µÅ∂ XˆH ѨÙ~å`«#rq ~°∂áêO`«~O° K≥O^ŒQÍ Pq~°ƒqù Oz# *Ï`«∞Å∞,
"åe_çHÀ`«∞Ö’¡ X~åOQÆ∞\Ï#¡#∞Oz XHõ âßY ^•^•Ñ¨Ù 120 ÅHõ∆Å Uà◊§ „H˜`«"Õ∞
"Õ~∞° Ѩ_Oç k. JO^Œ∞Ö’ =∞iH˘O`«HÍÖÏxH˜ Q˘iÖÏ¡Å LѨâßY peáÈ~ÚOk. ~Ô O_À
LѨâßY#∞Oz ã¨∞=∂~°∞ 50 ÅHõ∆Å Uà◊§ „H˜`«O zOáêOrÅ∂, =∞#∞+¨µÅ∂
Pq~°ƒqù OKå~°∞. D ÖˇH¯õ # =∞#‰õΩ zOáêOrÅ∞ ^ŒQ~æÆ ° |O^è∞Œ =ÙÅ∞HÍQÍ, Q˘iÖÏ¡Å∞
HÍã¨Î ^Œ∂~°Ñ¨ÙK«∞\ÏìÅ∂, X~åOQÆ∞\Ï#∞¡ ÉÏQÍ ^Œ∂~°Ñ¨Ù |O^èŒ∞=ÙÅ∂ J#∞HÀ=K«∞Û.
Pâ◊Û~°º"Õ∞=∞O>Ë zOáêOrÅ∞ Q˘iÖÏ¡ÅHõ<åfl =∞##∞ Z‰õΩ¯=QÍ áÈe LO\ÏÜ«∞x _ôZ<£U
ѨsHõÖ∆ ’¡ `≥eã≤Ok. nx=Å¡ zOáêOrÅ∂, Q˘iÖÏ¡Å∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl "å#~åÅh, =∞#O
"å\˜H<õ åfl „Ѩ`ºÕ Hõ=∞h J#∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ P™ê¯~°O ÖˉΩõ O_®áÈ~ÚOk.
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ '`«Å=OѨÙÅ∞— `≥KÕÛ [#∞ºÑ¨iâ’^èŒ#ŠѶ¨e`åÅ∞ =∞iH˘xfl
ɡ·@Ѩ_®¤~Ú. =∞#Hõ<åfl "≥ÚHõ¯Ö’¡<Õ Z‰õΩ¯= [#∞º=ÙÅ∞O\Ï~Ú. =∞##∞ áÈe#
„áê}∞ʼnõÄ, =∞#‰õÄ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ `Õ_®Å∞ J>Ëì Hõ#|_»=Ù. _ôZ<£U#∞|\ì̃ W^Œ~Ì ∞°
=∞#∞+¨µºÅ=∞^躌 ã¨Q@ Æ ∞# 0.1 âß`«O `Õ_®Å∞O>Ë, =∞x+≤H,© zOáêOrH© JO`«‰Ωõ 15
~Ô @∞¡ (1.5 âß`«O =∂„`«"∞Õ ) `Õ_®Å∞O\Ï~Ú. _çZ<£U J<Õk U,ã‘,r,\©, J<Õ JHõ~∆ åÅ`À
ã¨∂zOK«|_Õ 300 HÀ@¡ #∂ºH˜Ü ¡ ∂≥ >ˇ_ÿ £ ÉËãÅπ Ǩ~°O=O\˜k Hõ#Hõ =∞x+≤H,© zOáêOrH©
=∞^躌 <åÅ∞QÆ∞#fl~°HÀ@¡ JHõ~∆ åÅ `Õ_®Å∞O_®e. =∞#∞+¨µÖ’¡ D =∂eHõ#∞ ã¨∞=∂~°∞
30 "ÕÅ [#∞º=ÙÅ∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û. JO>Ë =∞#Ö’#∂, zOáêOrÖ’¡#∂ 29,550
[#∞º=ÙÅ∞ XˆHÖÏO\˜q HÍQÍ 450 =∂„`«O =∞#‰õΩ „Ѩ`ºÕ HõO J#∞HÀ=K«∞Û† ÖË^•,
=∞#Ö’x „ѨuXHõ¯ [#∞º=Ó zOáêOr [#∞º=ÙHõ<åfl 1.5 âß`«O `Õ_®QÍ LO@∞O^Œx
ÉèÏqOK«=K«∞Û. =∞x+≤ r<À"£∞ ([#∞ºÑ¨@O) =O\˜k zOáêOrʼnõΩ WOHÍ
`«Ü«∂~°∞HÍÖË^Œ∞ QÆ#Hõ Ü«∞^ä•~÷°Ñ¨iã≤÷u D Ô~O_çO\˜H© =∞^茺ã¨÷OQÍ LO_»=K«∞Û#x
TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ Uk x["≥∞<ÿ å #~°∞ʼnõÄ, "å#~åʼnõÄ `Õ_® WO`« ã¨fiÅÊ"Õ∞<å
JxÑ≤OK«Hõ=∂#^Œ∞.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 115
1980Å [#∞ºÑ¨iâ’^èŒ#Ö’¡ ~°Hõ~°HÍÅ [O`«∞=ÙÅ#∞ Ѩijeã¨∞Î#flѨC_»∞
Jxfl\˜Ö’#∂ XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ H˘xfl [#∞º=ÙÅ∞<åflÜ«∞x `≥eã≤Ok. q*Ï˝#âßGO „áê}˜HÀ\˜
#O`«\ h˜ J<ÕHõ *Ï`«∞Å∞QÍ, "å\˜Ö’ XH˘¯Hõ¯^•hfl âßYÅ∞QÍ, LѨâßYÅ∞QÍ qÉèlí ã¨∞OÎ k.
g\˜Ö’ "≥<fl≥ =ÚHõ Hõey#"å\˜Ö’ =ÚYº"≥∞#ÿ q KÕÑ*¨ Ï`«∞Å∂, ã¨sã¨$áêÅ∂, Ѩ‰Ω∆õ Å∂,
LÉèÜ í ∞« K«~åÅ∂, H©~∆ ^° •Å∂ Jx K≥Ñʨ =K«∞Û. "å\˜Ö’ ZO`À `Õ_®QÍ HõxÑ≤OKÕ DQÆÖ’¡#∂,
K«∞OK«∞Ö’¡#∂‰õÄ_® XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ ǨH±û [#∞º=ÙÅ∞ XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ ÉÏ^躌 `«Å∞ x~°fiiÎã∞¨ #Î fl@∞ìQÍ
`≥eã≤Ok. ã¨∂÷ÅOQÍ â◊s~°PHõ$uh, x~å‡}Ïhfl Wq xÜ«∞O„u™êÎ~Ú. Ñ≤O_»^Œâ◊Ö’
L#flѨC_»∞ K«∞OK«∞ â◊s~°OÖ’ ѨH¯õ >ˇ=ÚHõÅ∞ ZHõ¯_» ÃÑ~°QÍÖ’ xˆ~tÌ OKÕ [#∞º"Õ DQÆ
~Ô Hõ¯Å∞ "≥ÚÅ=_®xfl‰õÄ_® xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. ÃÑQ· Í WÖÏO\˜ [#∞º=ÙÅ#∞ =∂iÊ_çKãÕ <≤ å
`Õ_® Ug∞ HõÅQÆ^xŒ `ÕeOk. Wq ^•^•Ñ¨Ù 60 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`"« ∞Õ ~°∂á⁄Ok#@∞ìQÍ
`≥Å∞™ÈÎOk. D<å_»∞ qq^èŒ PHÍ~åÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞#fl „áê}∞Åhfl Ju „áêp#Ü«ÚQÆOÖ’
XˆH Pk=∞rq#∞Oz L^Œƒqù OKåÜ«∞h, ã¨∂Å÷ OQÍ P „áê}˜ â◊s~°x~å‡}Ïxfl xˆ~tÌ OKÕ
'Ѩ~º° "ÕHH∆õ —õ [#∞º=ÙÖ’¡ =∂ˆ~Êg∞ÖË^hŒ nxfl|\ì̃ `ÕÅ∞`ÀOk.
~Ô O_»∞ ¿Ñ@Å `å\˜xK≥Û#ÖÏ "≥∞eHõÅ∞ uiyLO_Õ _ôZ<£U áÈQÆ∞Å∞ „Ѩu r=
Hõ}OÖ’#∂ LO_Õ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ Hˆ O„^ŒHOõ Ö’ K«∞@ì K«∞@∞ì‰Ωõ x LO\Ï~Ú. HÍ~°ƒ<£, PH˜û[<£,
ÃÇÏ· „_˘[<£, <≥„· \˘[<£ J<Õ xs˚="≥∞#ÿ =¸ÅHÍÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl U, ã‘, r, \© J<Õ
#∂ºH˜Ü ¡ ∂≥ >ÿ̌_£ ÉËãÅπ hfl =Ú`åºÅã¨~O° ÖÏQÍ D áÈQÆ∞Ö’¡ Hõ#|_»`å~Ú. x~°∞+Ì "ì̈ ∞≥ #ÿ
=~°ãÖ¨ ’¡ ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ ¿Ñi# D ÉËãÅπ ∞ [#∞º=ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. XH˘¯Hõ¯
[#∞º=Ù‰õÄ [`«QÍ H˘`«ÉÎ ãË Åπ ∞ =zÛ KÕ~_° O» Ö’ _ôZ<£UÖ’ H˘<Õflã≤ ÉèÏQÍʼnõΩ #Hõà√◊ §
`«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. D `«Ü∂« sx „\Ï<£û„H˜Ñ¬¨ <£ JO\Ï~°∞. D „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ U, \© XHõ
[`«QÍ#∂, r, ã‘ XHõ [`«QÍ#∂ U~°Ê_»`å~Ú. #Hõà◊§ `«Ü«∂sH˜ "å~åÎǨÏ~°∞Å∞QÍ
ѨxKÕ¿ã P~üZ<£UÅ ~°∂ѨOÖ’ W=hfl #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ ɡ\· H˜ ˜ "≥o§ „áÈ\©#¡ x~å‡}ÏxH˜
^•if™êÎ~Ú. „áê}∞Å â◊s~°x~å‡}ÏxH©, r=Hõ}ÏÅ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõÄ „áÈ\©#∞¡
J`«º=ã¨~°"≥∞ÿ#q.
ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ =hfl „Ѩu „áê}˜ q+¨Ü∞« OÖ’#∂ [iˆQ"Õ. Jxfl\˜H© ^•^•Ñ¨ÙQÍ XˆHÖÏO\˜
[#∞º=ÙÅ∞O>Ë XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ „áÈ\©#∞¡ `«Ü∂« ~Ô ,· ~°=∂~°q∞ XˆHÖÏ â◊s~°x~å‡}O [~°QÍe.
JÖÏ [~°Q@Æ OÖË^OŒ >Ë Hˆ =ÅO [#∞º=ÙÅ∞O_»_O» `À ã¨iáÈ^Œ#fl=∂@. =∞#‰õÄ, zOáêO
rʼnõÄ L#fl `Õ_®Å∞ Hˆ =ÅO 1.5 âß`«O =∂„`«"∞Õ <å? Jã¨OÉè=í O. nxfl QÆ∞iOz
[#∞º Ѩiâ’^è#Œ Å∞ [iQÍHõ =∞ixfl q=~åÅ∞ K≥@ · Ѩ_®¤~Ú. ǨH±û [O`«∞=ÙÅ∞ W`«~°
[#∞º=ÙÅ#∞ 'ã≤fiKü P<£— KÕÜ∞« ºQÆÅ=Ù. W@∞=O\˜ "å\˜x „\Ï<£û„H˜Ñ¬¨ <£ á¶êHõ~ì Åü O\Ï~°∞.
Wq _ôZ<£U áÈQÆ∞Ö’x H˘xfl ÉèÏQÍʼnõΩ `«Q∞Æ Å∞‰õΩO\Ï~Ú. W@∞=O\˜ ÉèÏQÍxfl „Ѩ"∂≥ @~ü
116 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
JO\Ï~°∞. "≥Ú`«OÎ _ôZ<£U áÈQÆ∞Ö’ W@∞=O\˜q JHõ¯_»H¯õ _® J~Ú^Œ∞KÀ@¡ LO\ÏÜ«∞@.
g\˜Ö’ XH˘¯Hõ¯\˜ XH˘¯Hõ¯~°HÑõ Ù¨ „\Ï<£û„H˜Ñ¬¨ <£ á¶êHõ~ì #ü ∞ PHõi¬™êÎ~Ú. "å\˜x|\˜ì #HõÅ∞„Ѩu
`«Ü∂« ~°=_»"∂≥ , HÍHõáÈ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D „\Ï<£û„H˜Ñ¬¨ <£ á¶êHõ~ì Åü ∞ =∞~˘Hõ~H° Oõ
[#∞º=ÙÅ=Å¡ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
D q=~åÅhfl J=ã¨~°=∂ JxÑ≤ã¨∞ÎOkHÍx "å\˜ Ѷ¨e`åÅ∞ Pã¨H˜ÎHõ~°OQÍ
LO\Ï~Ú. H˘xfl [#∞º=ÙÅ#∞ 'P<£— KÕã≤ „H˜Ü∂« jÅOQÍ =∂ˆ~Ûg, =∞iH˘xflO\˜x
'PѶ—π KÕã≤ *’H˘>Ëgì ‰õÄ_® W`«~° [#∞º=ÙÖË. D =∂~°∞ÊʼnõΩ „Ѩ"∂≥ @~ü ÉèÏQÍÅ∞ ZO`«
ã¨∞xfl`«OQÍ, ZO`« `«fi~°QÍ ã¨ÊOk™êÎÜ∞« <Õk‰õÄ_® KåÖÏ=ÚYºO. D „Ѩ"∂≥ @~°¡ ™ê÷<åÅ∞
_ôZ<£U áÈQÆ∞ "≥O|_ç ÃÑH· © H˜OkH© Hõ^eŒ #ѨC_»∞ [#∞º=ÙÅ „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ =∞O^ŒyOK«_"» ∂≥ ,
K«∞~°∞Hõ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. g\˜=Å¡ r=Ѩi}Ï=∞OÖ’ z„`«qz„`«"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞
HõeQÍ~Ú. WO^Œ∞‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}QÍ ZkˆQ ^ŒâÖ◊ ’ L#fl XHõ Ñ≤ÅH¡ À_çh, K«∞OK«∞#∂
ѨijeOK«=K«∞Û.
HÀ_çH˜ "≥∞_» ÉèÏQÆOÖ’ Ѩ^•è flÅ∞ˆQã‘, Kèåf ÉèÏQÆOÖ’ U_Õã‘ "≥#∞flѨÓã¨Å∞O>Ë,
K«∞OK«∞ʼnõΩ U_Õã,‘ Ѩ^=Œ ¸_Õã‘ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hˆ HÀ_ç "≥∞_» á⁄_»∞QÍæ ™êy#@∞ìO>Ë,
K«∞OK«∞ "≥ÚO_≥O á⁄_»∞QÍæ LO@∞Ok. ~Ô O_ç\Ö˜ ’#∂ 'ǨH±û ã≤ 8— J<Õ [#∞º"Õ LO@∞Ok.
nxH˜ `À_»Ü∞Õ „Ѩ"∂≥ @~ü ÉèÏQÆO _ôZ<£UÖ’ ã¨∞=∂~°∞ 200 'JHõ~∆ åÅ— x_çq Hõey
LO@∞Ok. HÀ_çÖ’#∂, K«∞OK«∞Ö’#∂ g\˜Ö’ HÍã¨OÎ `« `Õ_® LO@∞Ok. Ñ≤O_»^⌠Ö◊ ’
L#flѨC_»∞ "≥#∞flѨÓã¨Å `«Ü«∂s `«Å#∞Oz "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. „Ѩ"≥∂@~üÖ’x `Õ_®
HÍ~°}OQÍ HÀ_çÖ’x 'ǨH±û ã≤8— Ѷ¨e`åÅ∞ „ѨHõ\ ˜`«O HÍ=_»OÖ’ HÍã¨Î *ÏѨºO
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡ HÀ_ç "≥∞_» Z‰õΩ¯= á⁄_»∞QÍæ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. D [#∞º=Ù ZO`«¿ãѨÙ
„H˜Ü∂« jÅOQÍ LO@∞O^À, ZO`«¿ãѨ\ H˜ ˜ `«# „Ѩ„H˜Ü∞« Å#∞ xeÑ≤"ãÕ ∞¨ OÎ ^À J<Õ^•xfl|\˜ì
á⁄_» ∞ QÆ ∞ "≥ ∞ _» Å ∂, á⁄\˜ ì H Íà◊ ¥ §, á⁄_» " ≥ · # "≥ O „@∞Hõ Å ∂ =Ô Q · ~ å ÅHõ ∆ } ÏÅhfl
ã¨=∞‰õÄ~°∞`å~Ú. H˘O_»zÅ∞==O\˜ „áê}˜Ö’ Wk =∞s PÅ㨺O HÍ=_»O`À J^≥O`À
á⁄_»"#·≥ â◊s~°O Hõey LO@∞Ok. D =∂~°∞ÊÅhfl XHõ¯ÃÑ@∞ì# H͉õΩO_® XHõ *Ïu#∞O_ç
=∞~˘Hõ *Ïu „Hõ=∞OQÍ "Õ~∞° Ѩ_Õ Ñ¨^uúŒ Ö’ [~°∞QÆ∞`å~Ú. Hõ#Hõ xOáêkQÍ Z<Àfl `«~åÅ∞
QÆ_∞» ã¨∞#Î fl H˘nÌ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∂ =™êÎ~Ú. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ WHõ¯_» QÆ=∞xOK«=Åã≤#^Õq∞@O>Ë
XˆH [#∞º=Ù‰õΩ ~°H~õ H° ÍÅ „Ѩ"∂≥ @~°∞¡ `À_»=_»O`À ~°H~õ H° ÍŠѶe¨ `åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
JO^Œ∞Hõx „ѨH$õ u XˆH [#∞º=ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O^•fi~å Z<Àfl ~°HÍÅ „áê}∞ŠѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ
gÅ∞ HõeÊã¨∞OÎ k. „áê}∞Ö’¡ "≥q· ^躌 O U~°Ê_»_®xH˜ HÍ=Åã≤# „¿Ñ~°}Åhfl ÉÏǨϺѨiã¨~åÅ
#∞Oz HõÅ∞QÆ∞`å~Ú Hõ#Hõ "å\˜ „ѨÉèÏ=O D „Ѩ"≥∂@~°¡g∞^Œ LO_»=K«∞Û#x
TÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 117
=∞x+≤H,© zOáêOrH˜ `«Å x~å‡}OÖ’ L#fl `Õ_®Å∞ QÆ=∞x¿ãÎ =∞#‰õΩ "≥∞^Œ_∞»
ÉèÏQÆO qHÍã¨O K≥O^Œ\ÏxH˜ Z‰õΩ¯=HÍÅO Ѩ\ Oì˜ ^Œh, zOáêOr ^Œ=_»ÉÏè QÆO Z^ŒQ_Æ ®xH˜
Z‰õΩ¯=HÍÅO Ѩ\ Oì˜ ^Œh `≥Å∞ã¨∞OÎ k. HÍÜ«∞Å∂, yO[Å∂ #=∞Å_®xH˜ zOáêOrH˜
|Å"≥∞ÿ# ^Œ=_» J=ã¨~°"≥∞ÿ#>Ëì, „ѨѨOK«OÖ’x "Õ~°∞"Õ~°∞ „áêO`åÖ’¡ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx
|`«Hõ_®xH˜ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ÃÑ^ŒÌ "≥∞^Œ_»∞ J=ã¨~°=∞~ÚO^Œ#fl=∂@. n#~°÷°ú"Õ∞q∞@O>Ë
[#∞º=ÙÅ∞ Z@∞=O\˜"À J<Õk =∂„`«"Õ∞HÍ^Œ∞† "å\˜ Ѷ¨e`åÅ∞ HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ
ZѨC_≥ÑC¨ _»∞ "≥Ú^ŒÖ,·ˇ ZѨC_≥ÑC¨ _»∞ PQÆ∞`åÜ≥∂ J#fl^•xfl|\ì̃ „áê}∞Å ÅHõ} ∆ ÏÅhfl
~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. áêÅ#∞ H˘xfl xq∞ëêÅ∞ =∞iy¿ãΠѨ~=° ∂#flO =O_»∞HÀ=K«∞Û† "å\˜<Õ
Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠=∞~°QHÆ Íz`Õ áêÅHÀ"å `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. W^Õ Ñ¨^uúŒ Ö’ [#∞º„¿Ñ~°}Å∞
=ÚO^Œ∞"≥#HõÅ∞QÍ [~°Q_Æ O» ^•fi~å XˆH~°HÑõ Ù¨ [#∞º=ÙÅ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À qq^è„Œ áê}∞Å
Pq~åƒù=O [iyOk. XˆH Ѩ^•Å ã¨=Ú^•Ü«∞O`À ~°H~õ H° ÍÅ ~°K#« Å∞ KÕã#≤ @∞ìQÍ<Õ
Ѩiã¨~åʼnõΩ `«@∞ì‰Ωõ <Õ Ñ¨^uúŒ Ö’ „áê}∞Å â◊s~°ÅHõ}
∆ ÏÅ∞ =∂~°∞`«∂=KåÛ~Ú. U<å_À
Pq~°ƒqù Oz# Pk=∞rq [#∞º=ÙÖ’¡ Z‰õΩ¯= `Õ_®Å∞ HõÅQÆHáõ È~Ú<å, J=ã¨~åxfl|\˜ì
qq^è~Œ ∂° áêÅ#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩx "åºÑ≤Î K≥OkOk. [#∞ºâßGO=Å¡ 'ã¨$+≤—ì x QÆ∞iOz#
JáÈǨÏÅ∞ Ѩ\ÏѨOK«Å=Ù`«∞<åfl~Ú.
36. [#∞º=ÙÅ P`«‡Ç¨Ï`«º
P^è∞Œ xHõ=∂#=Ù_»∞ =∂=¸Å∞QÍ áê\˜ã∞¨ #Î fl P~ÀQƺã¨∂„`åÅ=Å¡ =∞x+≤ ã¨Q@ Æ ∞
PÜ«Ú=Ù JO`«HOõ `«‰Äõ ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. #∂ˆ~à◊§ ÃÑ|· _ç#"å~°∞ XHõ¯ [áê<£Ö’<Õ 20
"ÕÅ=∞Ok L<åfl~°@.
Z\ÁpÛ r=Hõ}ÏÅ™ê÷~ÚÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘`«Î Ѩiâ’^è#Œ Å∞ =Úã¨e`«#O, Kå=Ù
=ÔQ·~åÅ ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ "≥Å¡_çã¨∞Î<åfl~Ú. '<˘ã¨\ ˜~å`«— <˘ã¨\ ˜g∞^ŒHÍHõ Juã¨∂Hõ∆ ‡
r=Hõ}ÏÖ’¡ xH˜Ñ∆ "Î̈ ∞≥ ÿ LO^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ OÖË^∞Œ . W^ŒO`å D<å_»∞ Hõ#|_»∞`«∞#fl
„áê}∞Å∞ Pq~°ƒqù OK«_®xH˜ ZO`À =ÚO^Œ∞QÍ<Õ [iy# =º=Ǩ~°O. „áê}∞ÅHõ<åfl
r=Hõ}ÏÅ∂, "å\˜ x~å‡}=¸ KåÖÏ Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#=x QÆ∞iÎOK«∞HÀ"åe. „áê}∞Å
â◊s~åÅhfl q∞e¡g∞@~üÖ’ "≥Ü∂≥ º=O`«∞ Ѩi=∂}O Hõey# Hõ}ÏÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flq.
g\˜Ö’ „Ѩ^•è #OQÍ <≥„· \˘[<£, PH˜û[<£, HÍ~°ƒ<£, ÃÇÏ· „_˘[<£ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞O\Ï~Ú.
r=Hõ}ÏÖ’¡x =ÚYºÉèÏQÆO =∞iO`« ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ Hˆ O„^ŒHOõ , ÖËHõ #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ. "≥Ú`«OÎ
Hõ}Ïx‰õΩ#fl>Ëì nxH© |Ü«∞@ XHõ á⁄~° LO@∞Ok. ^•xQÆ∞O_® J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Ѩ^•~å÷Å∞
ã¨~Ñ° ~¨¶ å J=Ù`«∂LO\Ï~Ú. „áê}˜ ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ "≥Ú`«OÎ QÍ x~°fizOKÕ „HÀ"≥∂™È"£∞Å∞ D
118 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
#∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ ֒ѨÖË LO\Ï~Ú. „HÀ"≥∂™È"£∞ÅÖ’ _çZ<£U (_ç PH˜û~Ô É· ’ #∂ºH˜~¡ ÚH±
Pã≤_)£ J<Õ H∆Í~°Ñ^¨ •~°Ñú Ù¨ Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. Wq "≥∞eHõÅ∞ uiy# `å\˜xK≥Û#ÖÏQÍ
~Ô O_»∞ XˆHÖÏO\˜ áÈQÆ∞Å∞ Hõeã≤ L#fl Q˘Å∞ã¨∞Å∞. Ju á⁄_»"#·≥ D Q˘Å∞ã¨∞Ö’¡x
ÉèÏQÍÅ#∞ r<£û JO\Ï~°∞. g\˜Ö’ <åÅ∞ˆQ <åÅ∞QÆ∞~°HÍŠѨ^•~å÷Å∞ (Z J_çh<£, l
QÍfih<£, ã≤ Ãã\· Áã‘<,£ \˜ ^äg·≥ ∞<£ J<Õq) ~°H~õ H° ÍÅ „Hõ=∞OÖ’ =~°ãQ¨ Í ¿Ñ~°Û|_çLO\Ï~Ú.
â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ "≥∞„ÿ HÀ™È¯ÑπÖ’ `«Ñʨ Hõ#|_»x ã¨∂Hõ∆ ‡™ê÷~ÚÖ’ =∞# rq`åʼnõÄ P~ÀQͺxH©,
=∞$`«∞º=Ù‰õÄ HÍ~°}"≥∞#ÿ „Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl [~°∞QÆ∞`«∂LO\ÏÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Pâ◊Û~°ºO
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „Hõ=∞OQÍ Kå=Ù‰õΩ ^ŒQ~æÆ Ü ° ∞Õ „áê}∞Å â◊s~åÖ’¡ [#∞º=ÙÅ áê„`« Uq∞\’
ѨijeOz#ѨÙÊ_»∞ H˘xfl [#∞º=ÙŠѨ#ÖÏ¡ >ˇÿOÉÏO|∞ÖÏQÍ Ñ¨xKÕã≤ Kå=Ù‰õΩ
^•ifÜ«∞_»"∞Õ #x `≥eã≤Ok.
r=Hõ}ÏÅ∞ `«~°∞K«∞QÍ <åâ◊#=∞=Ù`«∂, =∞m§ H˘`«Îq ѨÙ@∞ìH˘ã¨∂ÎLO_»_»O
=∂=¸ÖË. ѨÙ#~°∞`«ÊuÎHÔ · D peHõ [~°QÉÆ ’`«∞#flѨÙÊ_»∞ Hõ}O ~Ô O_çO`«Ö·ˇ Hˆ O„^ŒHÍÖ’¡x
_ôZ<£U Q˘Å∞ã¨∞Å∞ ~Ô O_»∞QÍ peáÈ`å~Ú. _ôZ<£UÖ’x „HÀ"≥Ú™È"£∞ áÈQÆ∞ pÅ∞`«∞Ok.
D „HÀ"≥Ú™È"£∞ H˘ã¨Å#∞ >ˇÖÁg∞~ü JO\Ï~°∞. „HÀ"≥Ú™È"£∞ H˘ã¨Å#∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜
J`«∞‰õΩ¯áȉõΩO_® HÍáê_Ë D >ˇÖÁg∞~ü J<Õk _ôZ<£U J}∞=ÙÅ∞ H˘ã¨Å‰õΩ \’Ñ‘Å=O\˜q.
Wq ÖËHáõ È`Õ „HÀ"≥Ú™È"£∞Å∞ Hõ}qÉè[í # ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q_ç=_»Ö=Ë Ù. ÃÑ#"Õã#≤ ~Ô O_»∞¿Ñ@Å
^•~°O JOK«∞Å#∞ JuH˜LOKÕ lQÆ∞~°∞ HõiyáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞ ^•~åÅ∞ "Õ~~° Ú#@∞ìQÍ D
=∂~°∞Ê [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« >ˇÖÁg∞~üÅ∞ ÖËx r=Hõ}O ã¨iQÍæ ѨxK≥Ü∞« º^Œ∞.
peHõ [iy#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ D áÈQÆ∞Å `ÀHõÅ∞ á⁄\ì̃==Ù`«∂ LO\Ï~Ú. H˘xfl™ê~°∞¡ WÖÏ
[iQÍHõ ~å#∞~å#∞ D `ÀHõÅ∞ q∞QÆʼnõΩO_®áÈ`å~Ú. JѨÙÊ_»∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ xez
áÈ`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° nxfl |∂@¡ `åà◊§‰õΩ LO_Õ z#fl áê¡ãHì≤ ± \’Ñ‘Å`À áÈÖÏÛ~°∞. Jq
T_çáÈ`Õ ÖËã¨∞Å JOK«∞Å áÈQÆ∞Å∞ ɡ·@Ѩ_ç Jq áê_»ÜÕ∞ J=HÍâ◊O LO@∞Ok.
>ˇÖ’g∞~üÅ q+¨Ü∞« OÖ’ ^•^•Ñ¨ÙQÍ JÖψQ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ü«∞=fi#OÖ’ DáÈQÆ∞Å H˘ã¨Ö’¡ 20 "ÕÅ H∆Í~°H}õ [O@Å∞#fl r=Hõ}ÏÅ∞ =Ü«∞ã¨∞
ÃÑiy Ô~O_»∞QÍ pe#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ D áÈQÆ∞Å JOK«∞Ö’¡x ã¨∞=∂~°∞ =O^Õã≤ Hõ}ÏÅ∞
`«Q∞Æ `æ ∂« LO\Ï~Ú. „Hõ=∞OQÍ "å\˜ ã¨OYº 5"ÕʼnõΩ Ѩ_áç È`«∞Ok. JÖÏ =Ü«∞ã¨∞=∞o§#
Hõ}ÏÅ∞ H˘O`«HÍÅO |`«∞‰õΩ`å~ÚQÍx qÉè[í # K≥O^ŒÖ=Ë Ù. Jq PH˜û[<£ „ѨÉÏè =O=Å¡
áê_»=Ù`å~Ú. _ôZ<£U i¿Ñ~°∞¡ ã¨iQÍæ [~°Q=Æ Ù. ^è=Œ ∞#∞Å=O\˜ =ÚYº â◊s~°ÉÏè QÍÖ’¡
r=Hõ}ÏʼnõΩ W@∞=O\˜ Ǩx Hõey`Õ =∞~°}O `«Ñ¨Ê^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ^èŒ=∞#∞Å,
(~°H<Îõ åàÏÅ) QÀ_»Å∞ ÃÑà◊√ÃãHõ¯_»O=O\˜q [iy#ѨÙÊ_»∞ „áê}ÏáêÜ«∞O Z‰õΩ¯"Ò`«∞Ok.
>ˇÖÁg∞~ü `ÀHõÅ∞ `«iyáÈ`«∞#flH˘nÌ =Úã¨e`«<åxH©, â◊s~°Ç¨xH© J=HÍâßÅ∞
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 119
ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. =Ü«∞ã¨∞ =∞o§#"åiH˜ D >ˇÖ’g∞~°∞¡ á⁄\ì̃==Ù`«∞#flѨÙÊ_»∞ =∞~°}O˜ KÕ
J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ LO_»=K«Ûx TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. Jk JO@∞~ÀQÍÅ=Å¡ HÍ=K«∞Û, Ǩ~üì
J\ÏH±=Å¡ HÍ=K«∞Û. ѨÙ\ì̃#ѨÙÊ_»∞ D >ˇÖ’g∞~°¡ á⁄_»∞QÆ∞ JO^ŒiÖ’#∂ ã¨=∂#OQÍ
LO_»^@ Œ . P~ÀQƺ=O`«∞Ö’¡ =Ü«∞ã¨∞ ÃÑ|· _ç#^•HÍ Wq á⁄\˜qì HÍ=Ù. nxfl 1961Ö’
"≥Ú^Œ@QÍ „ѨuáêkOz#"å_»∞ eÜ≥Ú<å~ü¤ ¿ÇÏѶH¡≤ .± qq^èŒ [O`«∞*Ï`«∞Ö’¡ PÜ«Úó„Ѩ=∂}O
"Õ~°∞QÍ LO@∞O^Œx W`«#∞ x~°∂Ñ≤OKå_»∞. >ˇÖ’g∞~üÅ x~å‡}OÖ’ Z,\˜,ã≤,l
[#∞º=ÙÅ∞O\Ï~Ú.
Hõ}ÏÅ P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ ^•if¿ã D =∂~°∞ÊÅ∞ [~°Q‰Æ Ωõ O_® PѨQÅÆ =∂? Hõ}
qÉè[í #‰õΩ ¿ÇÏѶH¡≤ ± „ѨuáêkOz# Ѩiq∞u QÆ∞iÎOz# `«~"° å`« [iy# Ѩiâ’^è#Œ Ö’¡
>ˇÖ’=∞ˆ~ãπ J<Õ Z<£*"·ˇ ∞£ XHõ\ ˜ L#fl@∞ì `≥eã≤Ok. Wk L`«ÊuÎ J=Ù`Õ >ˇÖ’g∞~ü
J#|_Õ H˘ã¨Å∞ `«iyáÈ=Ù. =∂=¸Å∞QÍ Hõ}ÏÖ’¡ `ÀHõÅ∞ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ ѨxH˘KÕÛ D
>ˇÖ’=∞ˆ~ãπ LO@∞Ok. HÍx x„^•}ã≤u÷ Ö’ LO@∞Ok. WkQÆ#Hõ K«∞~°∞‰õΩQÍ Ñ¨xKÕ¿ãÎ
"å~°H÷ ºõ O ~åHõáÈ=K«∞Û. „ã‘Î – ѨÙ~°∞+¨ Hõ}ÏÅ ã¨OÜ≥∂QÆO [iy#ѨÙÊ_»∞ =∂„`«"∞Õ D
Ѩ^•~°÷O =∞m§ `«Ü«∂Ô~·, `ÀHõÅ∞ ѨÓiÎ ™ê÷~ÚH˜ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. =∞m§ Hõ}qÉèí[#
[~°∞QÆ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ Wq „Hõ=∞OQÍ á⁄\˜ì=~ÚáÈ`«∂LO\Ï~Ú. nxfl|\˜ì K«∂¿ãÎ
ã¨O`å<À`«ÊuÎ ^•fi~å *ÏuÖ’ "≥q· ^躌 O H˘#™êQÆ_O» `«Ñʨ xã¨i J<Õ POHõ∆ „ѨH$õ uÖ’
L#fl@∞ì HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. Ѩiã¨~åÖ’¡ x~°O`«~O° [iˆQ =∂~°∞ÊʼnõΩ `«@∞ìHÀ=_®xH˜ [#∞º=ÙÅ
™ê÷~ÚÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ „ѨH$õ u ''^Œ$ëêì º—— J`«º=ã¨~O° . JO^Œ∞=Å¡ =Úã¨e`«#O, Kå=Ù
J<Õq „ѨHõ$uѨ~°OQÍ ''qkè q^è•#O—— JxÑ≤™êÎ~Ú. U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© JO`«HõO`«‰õÄ
`«iyáÈÜÕ∞ D `ÀHõÅ =º=Ǩ~°O „áê}˜H˜ =Úã¨e`«<åxH©, ǨxH© ^•ifã¨∞OÎ ^Œ<kÕ
x["Õ∞. J~°∞^Œ∞QÍ, â◊s~°~H° } ∆õ ‰õΩ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ `≥Å¡ ~°HHÎõ } õ ÏÅ=O\˜q `«Ü∂« ~°=Ù`«∞#fl
ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ >ˇÖ’=∞ˆ~ãπ `«Ü∂« ~°=_»O Hõ^∞Œ .Ì ZO^Œ∞HõO>Ë ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ#∞
J_» ∞ ¤ H ÀQÆ e y# `≥ Å ¡ ~° H õ Î H õ } ÏŠѨ Ù #~° ∞ `« Ê uÎ H ˜ J=~À^è Œ O Hõ e y`Õ â◊ s ~° O
~ÀQÍÅáêÅ=Ù`«∞Ok.
460 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O ~°∂á⁄Ok# Éèí∂QÀà◊O g∞^Œ 300 HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ>Ë `˘e r=Hõ}ÏÅ∞ Jq~°ƒùqOKå~Ú. "å\˜ ÅHõ∆}ÏÅ∂, ֒Ѩe
x~å‡}ÏÅ∂ „Ѩã∞¨ `Î « ~°∂áêxfl KÕ~∞° HÀ=_®xH˜ TÇ≤ÏOK«~å#O`« Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O Ѩ\Oì˜ k.
K« ∞ @∂ì L#fl Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ ʼnõ Ω `« @ ∞ì ‰ õ Ω O@∂ `« = ∞ =∞#∞QÆ _ » h , 㨠O `å<À`« Ê uÎ H ˜
H˘#™êyOK«_®xH˜ q[Ü«∞=O`«OQÍ „ѨÜ∞« uflOz# D Hõ}ÏÅ á¶ê~°∞‡ÖωõΩ u~°∞QÆ∞ÖË^∞Œ .
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH˜ r=Hõ}ÏÅ∞ „Ѩã¨∞Î`«Ñ¨Ù P`«‡Ç¨Ï`«º Ѩ^Œúux ''Z#∞fl‰õΩ<åflÜ«∞O>Ë——
r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ `«H¯˜ # Ѩ^`úŒ ∞« ÅHõ<åfl W^Õ |ÅOQÍ xÅ=QÆeyO^Œx TÇ≤ÏOKåe.
Wk „ѨH$õ uã≤^OúŒ QÍ ''Jf`« â◊‰Ωõ ÅÎ —— „Ѩ"∞Õ Ü«∞"Õ∞g∞ ÖˉΩõ O_® [iy# Ѩi}Ï=∞O.
120 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
37. ã¨∂Hõ‡∆ ™ê÷~ÚÖ’ r="åºáê~°O
r=Ѩi}Ï=∞O J<Õ=∂@ `«~K° ∞« QÍ qO@∂ LO\ÏOQÍx ™ê=∂#ºOQÍ J^ŒO`å
`ÀHõÖËx "åe_çHÀ`«∞Å#∞Oz Pk=∂#=ÙÅ∞ L^ŒƒùqOK«_»O QÆ∞iOKÕ J#∞‰õΩO\ÏO.
Jã¨Ö#·ˇ r=Ѩi}Ï=∞O ѨÙ~å`«#"≥∞#ÿ UHõH} õ r=ÙÅ#∞Oz |ǨïHõ}r=ÙÅ∂, =∞#∞+¨µÅ
=O\˜ „áê}∞Å Pq~åƒù="Õ∞. nxfl x~°∂Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ P^è•~åÅhfl =∞# â◊s~åÖ’¡<Õ
Hõ#|_»`å~Ú. ѨÙ\ì̃#ѨÊ\˜#∞Op K«KÛÕ ^•HÍ „áê}˜ â◊s~°O Ü«∂O„uHõOQÍ Ñ¨xKÕã∂¨ <Î Õ
LO@∞Ok. D q+¨Ü∞« OÖ’ „áê}˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ K≥Ü∞« º=Åã≤#^Õg∞ LO_»^∞Œ . J`«ºO`«
=ºH˜QÎ `Æ =« ∞xÑ≤OKÕ =∞# rq`«Og∞^Œ âßs~°HOõ QÍ =∞#‰õΩ U =∂„`«=¸ xÜ«∞O„`«}
ÖË^OŒ >Ë Pâ◊Û~°ºOQÍ<Õ LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë |u‰õΩ#flO`«HÍÅ=¸ =∞# â◊s~°OÖ’
=∞# „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_®<Õ Z<Àfl Ѩ#∞Å∞ x~°O`«~°O Ü«∞^ä•qkèQÍ ™êyáÈ`«∂<Õ
LO\Ï~Ú. XHõq^èOŒ QÍ J^Õ =∞Ozk ‰õÄ_®#∞. =∞x+≤ â◊s~°O 㨄Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕ¿ã
q^è•<åxfl Pã¨H`Î̃ À QÆ=∞x¿ãÎ JO^Œ∞Ö’ Z<Àfl ã¨OH˜+¡ „ì̈ Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ [~°∞QÆ∞`«∂LO\ÏÜ«∞x
J~°=÷ ∞ø`«∞Ok. g@xfl\˜h =∞#O |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ K≥Ü∞« º|∂#_»O ZO`« J™ê^躌 "≥∂
TÇ≤ÏOK«@O‰õÄ_® Hõ+"ì¨ ∞Õ . JO`ÕHÍHõ ^ÕÇϨ OÖ’x qq^èÉŒ Ïè QÍŠѨxf~°∞Ö’ ã¨=∞#fiÜ«∞O
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. QÆ∞O_≥ H˘@∞ì‰õΩO@∂ LO>Ë „áê}O L#fl>Ëì. "≥∞^Œ_»∞ QÆ∞O_≥#∞
xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. JÖψQ QÆ∞O_≥ HõO_»~åÅ#∂, W`«~° â◊s~åOQÍÅ#∂ xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
=∞~˘Hõ=OHõ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ kQÆ∞=QÍ "≥#Hõ LO_Õ Ñ≤@∂º@s(Ñ‘#ã¨)„QÆOkè Z<Àfl W`«~„° QÆO^è∞Œ Å
Ǩ~À‡#¡ q_»∞^ŒÅ#∞ xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. D „QÆO^è∞Œ Å∞ J^Œ∞Ѩ٠KÕ¿ã =ÚYº„Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡
â◊s~°=∞O`«\Ï q^Œ∞º^•fiǨÏHõ (ZÖÁ„HÀìÖ\·ˇ ò) Å=}ÏÅ "≥∂`å^Œ∂, ~°HáÎõ È@∂, K«HÔ ¯~°
"≥∞\ÏÉÁe[O =ÔQÿ~åÅ∞O\Ï~Ú. WqHÍHõ HÍÖËÜ«∞O, =¸„`«Ñ≤O_®Å∂, K«~°‡=¸,
QÆ∞O_≥HÍÜ«∂ WÖÏ "Õ\ H˜ qõ QÍ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=¸ JO`«~`æ° O« QÍ J<ÕHõ x~å‡}qâıëêÅ∞
HõeyLO\Ï~Ú. =¸„`«ÑO≤ _®Å HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ h~°∂, Å=}ÏÅ∂ ã¨~Ô #· "≥∂`å^Œ∞Ö’¡
LOK«@O, ~°HÍÎxfl =_»áÈã≤ =∞e<åÅ#∞ `˘ÅyOK«_»O, =ÚYº"≥∞ÿ# Ǩ~À‡#¡#∞
q_»∞^ŒÅK≥Ü∞« º_»O =ÔQ~· åʼnõΩ „Ѩ`ºÕ HõH}
õ ÏÅ∞ ѨxKÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú.
„áê}∞Å â◊s~åÅhfl ZO`« ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åflÜ≥∂ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
"åiH˜ W^ŒO`å ''ÉèQí =Æ `«ûOHõÅÊO——=Å¡ =∂„`«"∞Õ ™ê^躌 =∞=Ù`«∞O^Œx JxÑ≤OK«=K«∞Û.
J~Ú`Õ D ÉèÏ=# ѨÓiÎQÍ `«Ñ¨C. r="åºáê~°O J<Õk JOK≥ÅOK≥Å∞QÍ [iˆQ
=º=Ǩ~°O. WO^Œ∞Ö’ XH˘¯Hõ¯™ê÷~ÚÖ’ â◊s~åOQÍÅ∂, "å\˜Ö’x r=Hõ}ÏÅ∂, P
Hõ}ÏÖ’¡x r= ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∂, "å\˜Ö’x J}∞=ÙÅ Éè∫uHõ, ~°™êÜ«∞xHõÅHõ}∆ ÏÅ∂,
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 121
WÖÏ „áê^äqŒ ∞Hõ ™ê÷~Ú^•HÍ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∂ áÈ`Õ „Ѩun „ѨH$õ u^è~Œ å‡Å#∞ J#∞ã¨iã¨∂Î
ѨxK≥Ü∞« º_»"∞Õ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∞~˘Hõ q+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë r=Ѩ^•~°=÷ ∞O`å xs˚="≥∞#ÿ
J}∞=ÙÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl^Õ. [_»Ñ^¨ •~å÷Å#∞Oz r"åÅ∞ L^Œƒqù OK«_O» , Jq qq^虌 ê÷~ÚÖ’¡
K≥`· <« åºxfl ™êkèOK«_O» =ÔQ~· å q+¨Ü∂« ÖË r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«OѨ@¡ =∞#‰õΩ Pã¨HxÎ̃
Hõey™êÎ~Ú. QÆ∞_ç#¤ =∞‡HÍÅ#∞ ѨH¯õ #ÃÑ_ç`Õ ã¨OQÆ`qÕ ∞\’ `≥e¿ã J=HÍâ◊O LO@∞Ok.
U^≥<· å r=O |uH˜ LO^ŒO>Ë ^•#~°O÷ ^•xÖ’x r=Hõ}ÏÅhfl |uH˜ L<åflÜ«∞h,
J=hfl `«=∞ q^è∞Œ Å#∞ 㨄Hõ=∞OQÍ x~°fiiÎã∞¨ <Î åflÜ«∞h#∞. WÖÏO\˜ Hõ}ÏÅ∞ ^ÕÇϨ =∞O`«\Ï
HõxÑ≤™êÎ~Ú. =∞xÃ+<· å, [O`«∞"≥<· å â◊s~°=∞O`å D z#flHõ}ÏÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩx LO@∞Ok.
Éè∂í q∞g∞^Œ |`«∞‰õΩ`«∞#fl z<åflÃÑ^ŒÌ „áê}∞Åhfl J<ÕHõ ã¨∂Hõ∆ ‡r=Hõ}ÏÅ ã¨=Ú^•Ü«∂ÖË.
r=Ѩ^•~å÷xH˜ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ Éè∫uHõ, ~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl g\˜ JO`«~åƒùQÍÖ’¡<Õ [~°∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. ã¨Q@Æ ∞# XHõ q∞e¡g∞@~À¡ "≥Ü∂≥ º=O`«∞ Ѩi}Ï=∞O Hõey# D #Å∞ã¨∞Ö’¡ÑŨ
WOHÍ z#flz#fl x~å‡}qâıëêÅ∞O_»@"Õ∞HÍHõ, ZO`« ÃÑ^Œ„Ì áê}˜<<·≥ å |uH˜LOK«QeÆ y#
HÍ~°º„Hõ=∞=∞O`å "å\˜^•fi~å<Õ #_»∞ã¨∂LÎ O@∞Ok. W^ŒO`å J^Œ∞ƒù`O« QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
HÍx r=~åt Pq~åƒù=O W@∞=O\˜ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ Hõ}ÏÅ ~°∂ѨOÖ’<Õ "≥Ú^ŒÖO·ˇ ^Œ<kÕ
QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩO>Ë, =∞#∞+¨µÅ∂ `«k`«~„° áê}∞Åhfl D z#flz#fl Hõ}ÏÅ ã¨=Ú^•Ü«∂ÖË#x
J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. JO`ÕHÍHõ „Ѩu„áê}˜Ö’#∂ W"Õ Hõ#|_»`å~Ú Hõ#Hõ `«H¯˜ # „áê}˜HÀ\˜Ö’
=∞#∞+¨µÅ∞ ÉèÏQÆO H͈~"≥∂##fl ã¨O^ÕÇ¨ xH˜ `å=Ù ÖˉΩõ O_®áÈ`«∞Ok.
|uH˜LO_»_=» ∞O>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∂ÅO>Ë r=Hõ}ÏÅ =º=Ǩ~åÅx QÆ=∞xO
Kåe. r=Hõ}ÏÖ’¡ r=„Ѩ„H˜Ü«∞Å#∞ #_çÑ≤OKÕ „áÈ\©#¡ (=∂Oã¨Hõ$`«∞ÎÅ) `«Ü«∂s,
„HÀ"≥Ú™È"£∞Å x~å‡}O, â◊HxΘ q_»∞^ŒÅK≥Ü∞« º_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl [~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú.
g\˜Ö’ „áÈ\©#∞¡ KåÖÏ =ÚYº"≥∞#ÿ q. =∞# â◊s~åxH˜ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ#∂, PHõ$uh W=fi_»O,
r=Hõ}ÏÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ áÈ+≤OK«_O» , ~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ r~°=‚ º=ã¨,÷ =ÔQ~· åÖ’¡
Z<£*=·ˇ ÚÅx q_»∞^ŒÅK≥Ü∞« º_»O, "≥∞^Œ_∞» Ö’#∂, ~°HOÎõ Ö’#∂ Ǩ~À‡#¡#∞ „ã¨qOK«_O» ,
H˘=Ófi, PH˜û[<£ "≥Ú^ŒÖˇ·# Ѩ^•~å÷Å∞ ~°HõÎOÖ’ ã¨∞Å∞=ÙQÍ Hõ~°QÆ=Ù Hõ#Hõ "å\˜x
"åǨÏHÍÅ∞QÍ "≥∂ã¨∞HÔ à◊§_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =ÚYºÉÏ^躌 `«Åhfl „áÈ\©#"¡ .Õ
r=Hõ}ÏÅ x~å‡}OÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ „áÈ\©<¡Õ Hõ#|_»`å~Ú. =∞#Ö’ ã¨∞=∂~°∞ 30
"ÕÅ ~°HÍÅ „áÈ\©#∞¡O\Ï~Ú. g\˜Ö’ Z=ÚHõÖ’¡x H˘ÖÏ*ˇ<,£ QÀà◊§Ö’x HÔ ~å\˜<£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
„áÈ\©#∞¡ h\˜Ö’ Hõ~Q° =Æ ÙQÍx Ç‘Ï"≥∂QÀ¡a<£, PÅ∞ƒºq∞<£, „H˜=ÚÅ`À áÈ~å_Õ UO\©ÉÏ_ôÅ∂
=ÔQ~· åÅ∞ Hõ~∞° QÆ∞`å~Ú. â◊s~åÅ∞ #=#=ÖÏ_»∞`«∂ LO_»\ÏxH˜ PǨ~°OÖ’#∂, áÈ+¨Hõ
Ѩ^•~å÷Ö’¡#∂ „áÈ\©#∞¡O_®e. yO[Å∂, ѨÑC¨ Å∂, =∂Oã¨=¸, QÆ∞_»∂,¡ áêÅ∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
122 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=hfl =∞#‰õΩ J=ã¨~°=∞ÜÕ∞ „áÈ\©#¡#∞ JOkOK«QÆÅ=Ù. P„Ѷ≤HÍÖ’ f„=H∆Í=∂xH˜,
Ü«Ú^•úÅ∂ =ÔQ~· åÅ∞ HÍ~°}OQÍ uO_çÖqË ∞H˜ QÆ∞iJ~Ú# z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞ „áÈ\©#∞¡ ÖËHõ
ZÖÏ â◊√+≤¯Oz Hõ#|_»`å~À =∞#‰õΩ `≥eã≤#^Õ.
r=Ѩ^•~å÷xH˜ ~°™êÜ«∞xHõP^è•~åÅ∞ Z@∞=O\˜"À `≥eÜ«∂ÅO>Ë „áÈ\©#¡
x~å‡}O K«∂_®e. „áÈ\©#∞¡ Zxfl "ÕÅ ~°HÍÅ∞<åfl Jhfl Hˆ =ÅO 20 Jq∞<ÀPã≤_¡»
^•fi~å<Õ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. H˘kÌQÍ P=∞¡Q∞Æ }O Hõey# Jq∞<ÀPã≤_Ö¡» ’ <≥„· \˘[<£, HÍ~°ƒ<£
J}∞=ÙÅ∞O\Ï~Ú. ѨÓã¨QÆ∞zÛ#@∞ìQÍ ~°Hõ~°HÍÅ=~°ã¨Ö’¡ Jq∞<ÀPã≤_»∞¡ J=∞i#
HÍ~°}OQÍ ~°H~õ H° ÍÅ „áÈ\©#∞¡ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. Wk "≥Ú^Œ\ ^˜ ⌠.◊ D =∂eHõÖ’¡ h\˜`À
ã¨OѨ~å¯xfl|\©,ì ÃÇÏ· „_À[<£ _≥㷠Ũ Êù~Ú_£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜ |O^è•Å#∞|\©,ì |∞∞}, ^è#Œ ,
q^Œ∞º`«∞Î PHõ~°¬}#∞|\©ì ~°Hõ~°HÍŠѨ^Œú`«∞Ö’¡ =∞_»`«Å∂, "≥∞eHõÅ∂, U~°Ê_Õ
J=HÍâ◊=ÚOk. Wk ~Ô O_À^Œâ.◊ D =∞_»`Ñ« \¨ Åì© ∂, "≥∞eHõŠǨ~åÅ=∞^躌 #∞O_Õ PHõ~}‚° ,
qHõ~¬° } â◊‰Ωõ ÅÎ #∞|\˜ì J=hfl „Ѩ`ºÕ Hõ PHÍ~åÖ’¡ K«∞@ìÅ∞QÍ U~°Ê_»`å~Ú. Wk =¸_À^Œâ.◊
z=~°QÍ H˘xfl „áÈ\©#¡Ö’ XHõ\ ˜Hõ<åfl Z‰õΩ¯= K«∞@ìÅ∞O_»=K«∞Û. Wk <åÅ∞QÀ^Œâ◊.
Dq^èŒOQÍ ˆH=ÅO 20 Jq∞<À Pã≤_»¡=Å¡ Z<Àfl PHÍ~åÅ`À, ~°™êÜ«∞xHõ,
r=~°™êÜ«∞xHõÅHõ∆}ÏÅ`À "ÕÖÏkQÍ „áÈ\©#∞¡ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. g\˜ x~å‡}OÖ’
XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ h\˜ J}∞=ÙÅ`À ã¨OѨ~¯° O HÀ~°x ÉèÏQÍÅ∞ ֒Ѩe "≥Ñ· Ù¨ ‰õÄ, h\˜`À
ã¨O|O^èOŒ ÃÑ@∞ìHÀQÆey#q ɡ\· "˜ Ñ·≥ Ù¨ ‰õÄ LO_»_O» =Å¡ H˘xfl „áÈ\©#∞¡ h\˜Ö’ HõiQˆ qQÍ
LO\Ï~Ú. =∞#x |uH˜ã∂¨ Î LOKÕ Ju =ÚYº"≥∞#ÿ „Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ P^è•~°=∞ÖÏ¡ „áÈ\©#∞Å
Éè∫uHõ, ~°™êÜ«∞xHõ ÅHõ} ∆ ÏÖË Hõ#Hõ "å\˜ x~å‡}=¸, Jq∞<À Pã≤_Ö¡» ’ J}∞=ÙÅ∞
¿Ñi# „Hõ=∞=¸ ZO`« „Ѩ^•è #"≥∂ "Õ̂~ K≥Ñʨ #Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ .
ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ „áê}∞Å â◊s~åÅ#∞ ã¨∂Hõ∆ ‡™ê÷~Ú^•HÍ qâı¡+¨} KÕã¨∂ÎáÈ`Õ ÃÑ·
q+¨Ü«∂Åhfl `≥Å∞™êÎ~Ú. J~Ú`Õ [iy#k "Õ~°∞. Éèí∂q∞ ~°∂á⁄Ok# `˘e^Œâ◊Ö’
Pk=∞ã¨=Ú„^Œ[ÖÏÖ’¡ J<ÕH~õ H° ÍÅ J}∞=ÙÅ∞ ~°™êÜ«∞xHõOQÍ HõÅ~ÚHõ K≥OkLO_»=K«∞Û.
"å\ ˜ Ö ’ H˘xfl Jq∞<À Pã≤ _ » ∞ ¡ Q Í ~° ∂ áêO`« ~ ° O K≥ O kLO\Ï~Ú. ÖË ^ •
r=~°™êÜ«∞xHõѨ^•~å÷ʼnõΩ ^•if¿ã ~°™êÜ«∞<åÅ∞ JO`«iHõ∆O#∞Oz Éèí∂q∞g∞kH˜
~åÖÏÜÕ∞"≥∂, WO^Œ∞Ö’ Uk [iy#ѨÊ\˜H© r=Hõ}ÏÅ<Õq =ÚO^Œ∞QÍ ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂áêÖ’¡
J=`«iOKåÜ«∞h, =O^ŒÅHÀ@¡ Uà◊§ `«~"° å`«QÍx Jq |ǨïHõ}r=ÙÅ∞QÍ#∂, ÃÑ^ŒÌ
„áê}∞Å∞QÍ#∂ ~°∂ѨÙk^Œ∞HÌ ÀÖË^hŒ =∂„`«O YzÛ`«OQÍ K≥Ñʨ =K«∞Û.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 123
38. á„ ê}∞Å r=Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ ∞
W`«~„° QÆÇ¨ Å`ÀÉÏ@∞ ~°∂á⁄Ok# Éè∂í q∞k "≥Ú^Œ@ xs˚=^Œâ.◊ P `«~∞° "å`«
„Hõ=∞OQÍ z<åflÃÑ^•Ì r"åÅ∞ Pq~°ƒqù OKå~Ú. W^ŒO`å‰õÄ_® Z@∞=O\˜ ''㨄Hõ=∞"≥∞#ÿ ——
áê¡#∂ ÖˉΩõ O_®, '`«_∞» =Ú‰õΩO@∞#fl@∞ìQÍ— [iyOk. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞^躌 Ö’ Z<Àfl qz„`«
r"åÅ∞ 'J~å÷O`«~O° QÍ— ѨÙ\ì̃, `«=∞ â◊s~åHõ$uHõ#∞"≥#· Ѩ^uúŒ Ö’ ÖË#O^Œ∞=Å¡<À, U"≥∂,
JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú. _®ifi<£ r=Ѩi}Ï=∞"å^•xfl [#∞ºÑ¨~O° QÍ q=iOK«=K«∞Û.
XˆH `«eH¡ ˜ ѨÙ\˜#ì ã¨O`å#O XH˘¯Hõ¯\© [#∞º=ÙÖ’¡ H˘kÌáê\˜ `Õ_®Å`À ѨÙ_»`å~Ú.
XHõ~H° Oõ [#∞ºx~å‡}=¸, ^•x Ѷe¨ `«OQÍ ~°∂á⁄Ok# â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÅ`À ѨÙ\˜#ì „áê}˜H˜
ѨÙ\ì̃# ã¨O`«uÖ’ Jn, Wn J<Õ qK«H} ∆õ ÖˉΩõ O_® [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ `Õ_®Å∞ Zxfl ~°HÍÅ∞
gÖˇ·`Õ Jhfl HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. g\˜ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ J~°÷OKÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë â◊s~åÖ’¡QÆÅ
=º`庙êÅ#∞|\˜ì "å\˜x ÉÁ=∞‡ÅH˘Å∞=ÙÖÏQÍ ¿ÑiÛ#@∞ì TÇ≤ÏOK«∞HÀ"åe. D
H˘Å∞=ÙÖ’ qq^è„Œ áê}∞Å∞ XˆH =~°ãÖ¨ ’ H͉õΩO_® J<ÕHõ =~°ãŨ Ö’ xÅɡ\#ì˜ ÉÁ=∞‡Å`À
=¸_»∞H˘Å`«Å∞ Hõey# XHõ „f _≥"· ∞≥ #¬#Öò "Õ∞„\˜Hû± ÖÏ LO\ÏÜ«∞x iK«~¤ü _®H˜<û£
J<åfl_»∞. `«e¡ „áê}˜x XHõ Hˆ O„^ŒaO^Œ∞=ÙQÍ ÉèÏq¿ãÎ ^•xH˜ J@∂, W@∂, ÃÑ<· å,
H˜O^•, ¿ÑiÛ# ÉÁ=∞‡ÖÏ¡QÍ „ѨuKÀ\Ï, Jxfl k‰õΩ¯ÅÖ’#∂ H˘kÌáê\˜ `Õ_® Hõey#
[#∞º=ÙÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨O`å<åxfl TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. D ÉÁ=∞‡Å =∞^躌 #∞O_Õ ^Œ∂~°O
"å\˜ [#∞º=ÙÅ, â◊s~° ÅHõ}∆ ÏÅ `Õ_®Å‰õΩ ã¨∂zHõQÍ ÉèÏqOKåe. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Hˆ O„^•xH˜
ã¨~ã° #¨ ∞#fl XHõ ÉÁ=∞‡ (JO>Ë ã¨O`«uÖ’ XHõ\ )˜ , `«eH¡ <õ åfl HÍãÎ̈ á⁄_»QiÆ HÍ=K«∞Û.
=∞~˘Hõ\ ˜ á⁄\˜kì HÍ=K«∞Û. WOH˘Hõ\ ˜ Z‰õΩ¯= |Å"≥∞#ÿ k HÍ=K«∞Û. "Õ~˘Hõ\ ˜ |ÅÇ‘Ï#O
HÍ=K«∞Û.
ѨÙ\ì̃# „ѨuÑ≤ÖÏ¡ =∞~˘Hõ Hˆ O„^Œ aO^Œ∞=Ù J=Ù`«∞Ok. [#∞ºÑ¨~O° QÍ ^•x Ñ≤ÅÅ¡ ∞
^•xH˜ 'W@∂, J@∂— LO\Ï~Ú. =∞#O TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<Õ D aO^Œ∞=ÙÅ∞ Jxfl ~°HÍÅ
[#∞ºÑ¨i=~°Î#Å∂ ™ê^茺"Õ∞#x x~°∂Ñ≤™êÎ~Ú. Z\ÁpÛ D ~°Hõ~°HÍÅ =º`庙êÅ∞
ã¨=∂#"≥∞#ÿ q[Ü«∂xfl ™êkèOK«=Ù. „áê}˜ "≥∞ã¨ÖË "å`å=~°}, Éè∫QÀoHõÑi¨ ã≤`÷ ∞« Å#∞|\˜ì
H˘xfl "≥O@<Õ JO`«iOzáÈ=K«∞Û. =∞#∞+¨µÅ‰õÄ, ÃÑOѨÙ_»∞[O`«∞=ÙʼnõÄ qHõ$`åHÍ~°OÖ’
ѨÙ\˜#ì qO`« ã¨O`å#O QÆ∞iOz# á¶È\’Å∞ k#Ѩ„uHõÅÖ’ K«∂ã¨∂LÎ O\ÏO. JÖÏO\˜=hfl
H˘xfl QÆO@Ö’¡<À, ~ÀAÖ’¡<À „áê}O q_»∞™êÎ~Ú. =∞iH˘xfl H˘O`«HÍÖÏxH˜ JO`«~åú#O
HÍ=K«∞Û. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ~Ô O_»∞`«ÅÅ ^Œ∂_» [x‡ã¨∞OÎ k. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ „^è∞Œ =„áêO`«ÑÙ¨
ZÅ∞QÆ∞|O\˜ Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ ^ÕxHÔ <· å â◊s~°Og∞^Œ `«y#O`« ~À=∞ã¨OѨ^Œ ÖËHáõ È`Õ Jk ^ŒH¯õ ^Œ∞.
124 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
JÖψQ ÃÑ^Œ`Ì ÀHõ Hõey# =∞QÆ<=≥ ∞e ÃÑ@ìÅ#∞ PHõi¬Oz ã¨O`å<À`«ÊuÎx ™êkèã∞¨ OÎ k.
JO^ŒOQÍ Ñ¨Ùi qѨÊÖËx =∞QÆ<=≥ ∞e JO`«\ ˜ q[Ü«∞O ™êkèOK«Háõ È=_»O`À ^•x ã¨O`«u
`«yæáÈ`«∞Ok. =∞s ÃÑ^ŒÌ`ÀHõ Hõey# *Ïu JO^ŒOQÍ L#flѨÊ\˜H© ZQÆ~°ÖË#O`«
|~°∞=ÙO_»_O» =Å¡ `«fi~°Ö’<Õ U^À „‰õÄ~°[O`«∞=Ù‰õΩ PǨ~°"∞≥ áÿ È`«∞Ok.
QÆ=∞xOK«=Åã≤#^Õq∞@O>Ë Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ [#∞º=ÙÖ’¡ [iˆQ =∂~°∞ÊÅ∞
â◊s~åHõ$uÖ’ Z@∞=O\˜ =∂~°∞Ê<≥<· å HõeyOKÕ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. „ѨH$õ u <≥i¿Ñ
Ui"Õ`Ö« ’ H˘xfl "≥Ñ· Ũ¶ ºO K≥O^Œ_O» `À "≥Ú`«OÎ g∞^Œ r=Ѩi}Ï=∞O 'q[Ü«∞kâ◊—QÍ<Õ
™êQÆ∞`«∞Ok. `«=∂ëê Uq∞@O>Ë 'q[Ü«∞kâ◊— ZÅ¡ÑC¨ _»∂ XˆHÖÏ LO_»^∞Œ . XHõ Ü«ÚQÆOÖ’
J#∞‰õÄÅOQÍ LO_ç# ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í „Ѩu|O^èHŒ ÍÅ=Ù`å~Ú. ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å
q+¨Ü∞« OÖ’ J^Õ [iyOk.
~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å∞ q[$OaèOz# HÍÅOÖ’ D<å_»∞ K«eQÍ L#fl „áêO`åÅ∞ ‰õÄ_®
ã¨=∞j`À+¨ã‚ u÷≤ Ö’ LO_Õq. `Õ=∞QÍ, "≥KÛ« QÍ LO_Õ P z`«_Î Éç ∂íè =ÚÖ’¡ ѨKÛ« x "≥ÚHõ¯Å∞
UѨÙQÍ, ^Œ@Oì QÍ ÃÑiˆQq. Jq ux |eã≤# H˘xfl ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å∞ @#∞flÅH˘nÌ |~°∞=Ó,
=O^ŒÅ J_»∞QÆ∞Å â◊s~åHõ$f ™êkèOK«QeÆ QÍ~Ú. Jxfl\˜H© `«y#O`« PǨ~°O Åaèã∂¨ OÎ _»
_»O`À D ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Z@∞=O\˜ P@OHÍhfl HõeyOK«Ö^Ë ∞Œ . "å\˜x ux á⁄@ìáÈã¨∞‰õΩ<Õ
=∞iH˘xfl ~åHõ∆ã≤|Å∞¡Å∞‰õÄ_® `«Ü«∂~°Ü«∂~Ú. D =º=Ǩ~°=∞O`å x~å@OHõOQÍ
16 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞ H˘#™êyO^ŒO>Ë Wk ZO`« q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ r=Ѩi}Ï=∞"≥∂
TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. (nx`À áÈe¿ãÎ '|∞^Œ∞ƒ^Œ„áêÜ«∞"≥∞#ÿ — PÜ«Ú+¨µ¬ Hõey# =∞#O âßâ◊fi`«O
J#∞‰õΩ<Õ Ñ¨~fi° `åÅ∞ XHõ HÀ\˜ ã¨O=`«û~åÅHõ<åfl áê`«q HÍHõáÈ=K«∞Û) =∞#"åà◊§H˜
_≥<· À™ê~°¡ ã¨OQÆu `≥eã≤LO>Ë ^•xfl‰õÄ_® q+¨µ=‚ Ù J=`å~°OQÍ Jaè=i‚OKÕ"åˆ~"≥∂
HÍx, D ÉèÜ í ∞« OHõ~„° áê}∞Å#∞ U ^Õ=Ù_»∞ U L^ÕâÌ O◊ `À Jxfl HÀ@¡ Uà◊√§ LO_Õ@∞ì
ã¨$+≤Oì Kå_À, Jq ZO^Œ∞‰õΩ JO`«iOKåeû =zÛO^À ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥Ñʨ =Ù. Ãã<· û£ =∂„`«O
Ju™ê=∂#º"≥∞#ÿ HÍ~°}ÏÅ`À q=~°}Åxã¨∞OÎ k. XHõ „Ѩuáê^Œ# ÖˇH¯õ # ÃÑ^ŒÌ Lů
U^À Éèí∂q∞g∞^Œ Ѩ_»_»O`À U~°Ê_ç# PHõã≤‡Hõ "å`å=~°}=∂~°∞ÊʼnõΩ `«@∞ìHÀÖËHõ
_≥<· À™ê~°h¡ fl XHõ¯™êiQÍ #tOzáÈÜ«∂~Ú. "å\˜ ™ê÷<åxfl H©~∆ ^° •Å∞ P„Hõq∞OKå~Ú.
ã¨sã¨$áêÅ∞ j`«Å~°HÎõ „áê}∞Å∞. `«y# K≥`· #« ºO ™êkèOK«_®xH˜ Jq |Ü«∞\˜
LëÈ‚„QÆ`g« ∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ `» å~Ú. ~å„uà◊√§ K«eQÍ LO@∞Ok Hõ#Hõ Jq á⁄^≥HˆÌ ¯^•HÍ
Hõ^ÅŒ Hõ Ѩ_∞» O\Ï~Ú. Jq "Õ\Ï_Õ H˘kÌ ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ =∂„`«O JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
â◊s~°âH◊ xÎ̃ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩx, P `«~"° å`« u#flk JiˆQ^•HÍ Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠Hõ^ÅŒ ‰õΩO_®
LO\Ï~Ú. L+¨~‚ H° „Îõ áê}∞Öˇ#· H©~∆ ^° •Å∞ `«=∞ â◊s~åÖ’¡ `«y#O`« "Õ_qç ∞x L`«ÊuÎ KÕã∞¨ ‰õΩx,
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 125
^•xfl â◊s~°Og∞k ÉÁK«∞Û`À#∂, ֒Ѩe H˘=Ùfi`À#∂ HÍáê_»∞‰õΩO\Ï~Ú. H©~∆ ^° •Å â◊s~°
LëÈ‚„QÆ`« =∂~°‰õΩO_®LO@∞Ok. JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ Jq ZšѨC_»∂ K≥·`«#º=O`«OQÍ
LO\Ï~Ú. D r=#â‹e· HÀã¨O Jq Z‰õΩ¯= PǨ~°O uO@∂ K«ÖÏH©QÍ LO_®e.
WO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "≥∞\ÏÉÁe[O 'r=#"åºáê~°— „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ D „áê}∞Å∞ PH˜û[<£#∂,
áÈ+¨HÑõ ^¨ •~å÷Å#∂ Z‰õΩ¯=QÍ ã‘fiHõi™êÎ~Ú.
H©∆~°^•Å‰õΩ ~åHõ∆ã≤|Å∞¡ÅHõ<åfl ÃÑ^ŒÌ TÑ≤iu`«∞ÎÅ∂, <åÅ∞QÆ∞ KÕO|~°∞¡#fl
QÆ∞O_≥`ÀÉÏ@∞ "≥∞~°∞ÔQ·# ~°Hõ΄Ѩã¨~°}‰õΩ U~åÊ@∂¡ LO\Ï~Ú. â◊s~°O qã¨i˚OKÕ
=º~°÷Ѩ^•~å÷Å#∞ ɡ·\ ˜H˜ ѨO¿Ñ U~åÊ@∞¡ =∞iO`« ÉÏQÆ∞O\Ï~Ú. =∞Åqã¨~°˚#`À
ã¨O|O^èOŒ ÖËx =¸„`«ÑO≤ _®Å =º=ã¨÷ LO@∞Ok. ã¨sã¨$áêÅ∞, H©~∆ ^° •Å∞ D ~Ô O_»∂
„ѨHõ$uã≤^ŒúOQÍ `«ÖˇuÎ# Ô~O_»∞ qaè#fl _ç*ˇ·#∞¡. g\˜Ö’ Z‰õΩ¯= `«‰õΩ¯=Å∞ ÖË=Ù.
Ѩiã≤÷`«∞Å#∞|\˜ì XH˘¯Hõ¯ Ü«ÚQÆOÖ’ XH˘¯Hõ¯\˜ Z‰õΩ¯= 'q[Ü«∞O— ™êkèOKå~Ú.
~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å∞ JO`«iOK«H=õ ÚO^Õ H©~∆ ^° •Å Pq~åƒù=O [iyOk Hõ#Hõ D ~Ô O_»∞*Ï`«∞Å∂
H˘O`«HÍÅO ã¨=∞Lr˚Å∞Q͉õÄ_® ã¨ÇϨ r=#O KÕã∂¨ Î H˘#™êQÍ~Ú.
ã¨sã¨$áêÅ∞ QÆ∞_»∞á Ñ>Ëì U~åÊ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. "å\˜x á⁄^Œ∞QÆ∞`«∂ ‰õÄ~°∞Û<Õ
Ѩx‰õÄ_® ÖË^∞Œ . ^ŒH¯˜ #xfl ^Œ‰Ωõ ¯`å~Ú. áÈÜÕ∞q áÈ`å~Ú. H©~∆ ^° •Å ã¨O`«u ѨÙ\˜#ì ѨC_Õ
^•^•Ñ¨Ù ѨÓiÎQÍ Zky# „áê}˜x áÈe LO\Ï~Ú. "å\˜H˜ `«e¡áêÅ=Å¡ =∞Oz
áÈ+¨HÍǨ~°O Åaèã¨∂ÎLO@∞Ok. "Õ\Ï_ç PǨ~°O ã¨OáêkOK«∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°O
LO_»^∞Œ Hõ#Hõ ѨÙ\ì̃# Ñ≤ÅÅ¡ â◊HÎ̃ Ü«∂=`«∂Î âßs~°HOõ QÍ Z^ŒQ_Æ ®xH˜ ѨxH˘ã¨∞OÎ k. D
H˘`«Î _ç*ˇ·<£Ö’ H©∆~°^•Å â◊s~°=º=ã¨÷ =∞iO`« ã¨OH˜¡+¨ìOQÍ, "≥∞~°∞ÔQ·# "≥∞^Œ_»∂,
<å_ô=∞O_»ÖÏÅ`À ~°∂á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ `«y#O`« =º=kè ÅaèOzOk. =∞x+≤ "≥∂_»Öò‰Ωõ
W=hfl ѨÓ~°fi~°∂áêÅ∞ Hõ#Hõ Wk =∞#‰õΩ Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O.
=∞#∞+¨µÅk J<ÕHõ W`«~[° O`«∞=ÙÅ=∞^躌 ѨÙ\˜Ãì Ñiy# *Ïu, „áê}∞Åxfl\˜=∞^蕺
H˘\ÁìzÛ#@∞ì Hõ#|_Õ áÈeHõÅ∂, ™ê=∂ºÅ∂ L<åflÜ«∞<Õk `≥eã≤#^Õ. g\˜x Z‰õΩ¯=QÍ
ѨijeOz# P^è∞Œ xHõ=∂#=Ù_»∞ `«# Pq~åƒù=O J<ÕH^õ ⌠Ö◊ ’¡ [iy# r=Ѩi}Ï=∞O
Ѷe¨ `«"∞Õ Jx „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. =∞# ѨÓ~°∞fiÅ∞ Pk‰õÄ~°‡O QÆ∞iOp, Pkâı+µ¨ _ç QÆ∞iOp
TÇ≤ÏOz#>Ëì `«H¯˜ # ^ÕâßÅ, *Ï`«∞Å ã¨O㨯 $`«∞Ö’¡#∂ =∞x+≤ Pq~åƒù=O QÆ∞iOz#
JáÈǨÏÅ∂, =¸_èq» âßfi™êÅ∂ LO@∂<ÕLO_Õq. D<å\˜H© J"≥∞iHõ#Ö¡ ’ ã¨QOÆ =∞OkH˜
_®ifi<£ Ѩi}Ï=∞"å^Œ=∞O>Ë #=∞‡HõO ÖË^@ Œ . =∞x+≤ Pq~åƒù"åxH˜ =ÚO^Œ∞ U"ÕO
[iQÍÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ q*Ï˝#âßGOÖ’ J<ÕHõ JOâßÖË Hõeã≤H@ õ ∞ìQÍ#∂, q_çq_ç
QÍ#∂ qâı+¡ } ¨ ‰õΩ QÆ∞i J=Ù`«∞<åfl~Ú. HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ>Ë JO`«iOzáÈ~Ú#
126 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
„áê}∞Å J=âıëêÅ á¶êã≤Öòû, ÖËHõ tÖÏ*ÏÅѨ@¡ r=Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ QÆ∞iOz#q Z<Àfl
q+¨Ü∂« Å∞ `≥eâß~Ú.
Éè∂í q∞g∞^Œ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ H˘xfl ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~å÷Å∞ HÍHõ`åmÜ«∞OQÍ HõÅ=_»O
=Å¡ r=Hõ}ÏÅ∞ ѨÙ\ÏìÜ∞« x âßG"Õ`ÅΫ ∞ „ѨuáêkOKå~°∞. P^è∞Œ xHõ Ѩiâ’^è#Œ âßÅÖ’¡
J@∞=O\˜k =∞m§ ã¨$+≤Oì K«_®xH˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞‰õÄ_® KÕâß~°∞. Z\ÁpÛ D „ѨÜ∂≥ QÍʼnõÄ,
x[OQÍ [iy# ã¨OѶ∞¨ @#ʼnõÄ L#fl =ÚYº"≥∞#ÿ `Õ_® HÍÅ=º=kè. WÖÏO\˜ =∂~°∞ÊÅ∞
Zxfl =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ `«~|° _ç [iQÍÜ≥∂ TÇ≤ÏOK«_O» ‰õÄ_® Hõ+"ì̈ ∞Õ . QÆ\ Qì̃ Í
=O^Œ Uà◊√§‰õÄ_® |`«Hxõ „áê}∞Å áêe\˜H˜ Wk J#O`«O. Éè∂í QÀà◊Og∞^Œ Ju<≥=∞‡kQÍ
[iˆQ Éè∫uHõ=∂~°∞ÊÅ∞ P Ѩ^uúŒ Ö’<Õ [~°∞QÆ∞`å~Ú Hõ#Hõ "å\˜H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ r=~åtÖ’
HõeQˆ Ѩi}Ï=∂Å∞‰õÄ_® JO`« <≥=∞‡kQÍ#∂ [iyLO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ [Å=∞Ü«∞O
QÍ L#fl „áêO`åÅ∞ „Hõ=∞OQÍ ZO_ç, |∞~°^<Œ ÅÕ Å∞QÍ#∂, z`«_Î ç <ÕÅÅ∞QÍ#∂ =∂~°∞`«∞
#flѨC_»∞ D^Õ „áê}∞Å∞ <ÕÅg∞^Œ áêHõ_O» <Õ~∞° Û‰õΩ#flO^Œ∞=Å¡<Õ |`«HQõ eÆ QÍ~Ú.
ã¨∞=∂~°∞ 1500 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ Pq~°ƒqù Oz# qâßfiO`«~åà◊OÖ’
Éè∂í q∞ ~°∂á⁄Ok 460 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ~ÚO^Œx JOK«<å. D ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ =º=kèÖ’
HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ Z<≥fl<Àfl [iQÍ~Ú. QÆ_zç áÈ~Ú# HÍÖÏxfl ^Œâ◊ (D~å)Å∞QÍ#∂,
"å\˜Ö’x ÉèÏQÍÅ#∞ Ѷ∞¨ \ÏìÅ∞ (Ñ‘iÜ«∞_£Å∞)QÍ#∂ ѨiQÆ}™˜ êÎ~∞° . XH˘¯Hõ¯ Ѷ∞¨ @ìOÖ’#∂
=∞ǨÜ«ÚQÍÅ∂ (DáêH±û), =∞m§ XH˘¯Hõ¯=∞ǨÜ«ÚQÆOÖ’#∂ Ü«ÚQÍÅ∂ (U*ˇãπ)
LO\Ï~Ú. "≥Ú^Œ\ ^˜ ⌠Ö◊ ’ r=~åt ~°∂á⁄O^Õ Ñ¨iã≤`÷ ∞« ÖË ÖË=Ù. P `«~∞° "å`« UHõH} õ Éè í Ü « ∞ Ѩ _ ç ~å„uà◊ √ § =∂„`« " Õ ∞
r=ÙÅ∞ ã¨∞=∂~°∞ 300 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ '~å[ºO—KÕâß~Ú. W^≥O`«\ ˜ ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ
HÍÅ"≥∂ =∞# TǨωõΩ JO^Œ^∞Œ . ''J#∞‰õΩ<Õ—— „áê}∞Å∞ Jxfl\˜HO˜ HÍ ÖËHáõ È~Ú<å,
g\˜Ö’ XH˘¯Hõ¯\© âßâ◊fi`«O JxÑ≤OKÕO`« HÍÅO H˘#™êQÍ~Ú. ã¨∞=∂~°∞ 57 HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ [iy# U"À Q˘Ñ¨Ê Éè∫QÀoHõ=∂~°∞ÊÅ HÍ~°}OQÍ XHõ¯ÃÑ@∞ì#
~°H~õ H° ÍÅ r"åÅ∞ JuH˘kÌ =º=kèÖ’<Õ Ñ¨Ù@∞ìH˘KåÛ~Ú. D q[$OÉè}í =∞iH˘O`«HÍÖÏxH˜
JO`« JHõ™ê‡`«∞QÎ Í#∂ PyáÈ~Ú, P `«~∞° "å`« xOáêkQÍ r=Ѩi}Ï=∞ã¨∂„`åÅ „ѨHÍ~°O
H˘#™êQÆ∞`«∂=™ÈÎOk. „ѨH$õ uÖ’ [iˆQ PHõã‡≤ HõÑi¨ }Ï=∂Å∞ r=~åtÃÑ· „ѨQÍ_è"» ∞≥ #ÿ
„ѨÉÏè "åxfl K«∂Ñ≤OK«QÅÆ =Ù. D<å_»∞‰õÄ_® Éè∂í q∞ÃÑ· „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ Lů=O\˜k =zÛ
Ѩ_`ç Õ „áê}∞Å∞ ã¨~fi° <åâ◊#O HÍ=_»O Jã¨OÉè=í "Õ∞g∞HÍ^Œ∞.
„áê}∞Å∞ Pq~°ƒùqOz# ¿ÑeÜ≥∂*’~ÚH± ѨÙ~år=^Œâ◊ ã¨∞=∂~°∞ 57 HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ "≥Ú^ŒÖ·ˇ ^•^•Ñ¨ÙQÍ 34.5 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ H˘#™êyOk.
WO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨QOÆ HÍÅOÖ’ "≥<fl≥ =ÚHõÖxË [ÅK«~åÖË „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ q. `«H¯˜ # HÍÅOÖ’
"≥ÚHõ¯Å`Àáê@∞ "≥<≥fl=ÚHõ Hõey# KÕѨÅ∂, ã¨sã¨$áêÅ=O\˜ „áê}∞Å∂ rqOz#
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 127
^•YÖÏÅ∞<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ Ju=ÚYº"≥∞#ÿ ã≤Å∂iÜ«∞<£ Ñ‘iÜ«∞_£ 43 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ
H˜O^Œ@ "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. D Ѷ∞¨ @ìOÖ’ QÍeÑ‘eÛ |uˆH `˘e„áê}˜ ^Œ~≈° #q∞zÛOk. `ÕÅ∞
*ÏuH˜ K≥Ok# D rq J=âıëêÅ∞ „a@<£, ™ê‡O_ç<qÕ Ü«∂Ö’¡ Hõ#|_®¤~Ú. JѨÊ\˜
"≥ÚHõ¯Ö’¡ HÍ_»Å∂, P‰õΩÅ∂ JO@∂ `Õ_®Å∞ WOHÍ U~°Ê_»Ö^Ë ∞Œ .
28 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ÃÑi‡Ü«∞<£ Ñ‘iÜ«∞_£ =KÕÛã¨iH˜ ѨÙ~å`«# [ÅK«~åÅ∞
KåÖÏ=∞@∞‰õΩ JO`«iOzáÈÜ«∂~Ú. |Å∞¡Å=O\˜ ã¨sã¨$áêÅ ã¨OYº ÃÑiyOk. g\˜Ö’
H˘xfl LÉèÜ í ∞« K«~åÅ∞HÍQÍ, =∞iH˘xfl ѨÓiÎQÍ <ÕÅg∞^Œ<Õ uiˆQq. nx `«~"° å`« "≥∞™⁄
*’~ÚH±, ÖË^• =∞^躌 r=^Œâ◊ 24 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ "≥Ú^ŒÖ,·ˇ P~°∞#fl~° HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O =~°‰õÄ H˘#™êyOk. Wk _≥·<˘™ê~°∞¡ J#|_Õ ~åHõ∆ã≤|Å∞¡Å
ã¨fi~°Ü‚ Ú« QÆO. WO^Œ∞Ö’ 22.5 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ „@Ü«∂ã≤H± Ñ‘iÜ«∞_£ J<Õ
Ѷ∞¨ @ìOÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêezÛ ÃÑOKÕ H©~∆ ^° •Å∞, ÖËHõ ã¨ã#Î̈ [O`«∞=ÙÅ∞ Pq~°ƒqù OKå~Ú.
=∞x+≤ ѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ ^•i fã≤# D „áê}∞Å∞ P<å\˜ r"åÅ`À áÈe¿ãÎ =∞#‰õΩ ^ŒQiæÆ
|O^è∞Œ =ÙÅ∞. „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ ÃãA · Ö’¡, cèH~õ "° ∞≥ #ÿ PHÍ~åÅ`À Éè∂í =∞O_»Å=∞O`å uiy#
~°H~õ H° ÍÅ ~åHõã∆ |≤ Å∞¡Å`À ÉÏ@∞ D H©~∆ ^° •Å∞ ^•^•Ñ¨Ù Ѩ^=Œ ¸_»∞#fl~° HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞
ã¨ÇϨ r=#O KÕâß~Ú.
JѨ Ê \’¡ z#flz#flqQÍ
LO_ç# H©∆~°^•Å∞ ~åHõ∆ã≤|Å∞¡Å‰õΩ
ã¨OK«iOKÕq. "å\˜ Ѩi=∂}O
ÃÑiQÍHõ "å\˜ Pkè H õ º `« ‰ õ Ä _®
ÃÑiyO^Œ#_®xH˜ W\©=Å H˘xfl
™êH∆ͺÅ∞ ÅaèOKå~Ú. XHõ á¶êã≤Öò
(tÖÏ[O)Ö’ XHõ H©~∆ ^° OŒ Hõ_∞» ѨÙÖ’
Jk ÉèíH˜∆Oz# ~åHõ∆ã≤|e¡ Ñ≤Å¡
J=âıëêÅ∞ Hõ#|_®¤~Ú. P~°∞#fl~°HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ÃÑ^ŒLÌ Å¯ Éè∂í q∞x _èHô ˘@ì_O» `À
PHÍâ◊=∞O`å pHõ>ˇÿ, P ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# j`åHÍÅO=Å¡ ~åHõ∆ã≤|Å∞¡Å∞ XHõ¯™êiQÍ
JO`«iOzáÈÜ«∂Ü«∞x âßGA˝Å∞ „Ѩuáêkã¨∞<Î åfl~°∞.
QÆ∞_»∞á Ñ>Ëì áê¡\ ј 㨠=π O\˜ "≥Ú<À„\©"∞£ *Ïu [O`«∞=ÙÅ∞‰õÄ_® `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
áêe™êÎ~Ú. g\˜Ö’#∂, `«H¯˜ # H©~∆ ^° •Ö’¡#∂ P_»[O`«∞=ÙʼnõΩ áêÅ∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã ã¨<Î åÅ∞
¿ãfi^Œ„QÆO^ä∞Œ Ö’¡ Ѩi}Ï=∞O [~°Q_Æ O» =Å¡ ~°∂á⁄Ok#@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. QÆ∞_»∞á Ñ>Ëãì ≤ `«=∞
^•i#áÈÜÕ∞ ã¨sã¨$áêʼnõÄ, QÆ∞_»#¡ ∞ á⁄^Œ∞QÆ∞`«∂ ‰õÄ~°∞Û<Õ Ñ¨H*∆˜ ÏuH© aè#flOQÍ H©~∆ ^° •Ö’¡
128 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Ѩi}Ï=∂Å∞ [iQÍ~Ú. H©∆~°^•Ö’¡ =∞#∞+¨µÅ∂, ~°Hõ~°HÍÅ [O`«∞=ÙÖË HÍHõ,
uq∞OQÆÖÏÅ∂, _®eÊù<=£ O\˜ [ÅK«~åÅ∂, QÆaƒÖÏÅ=O\˜ Zyˆ~ [O`«∞=ÙÅ∂‰õÄ_®
L<åfl~Ú. g@xfl\˜H© ѨÓiÎQÍ „áê}O L#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ_»`å~Ú. â◊s~åÅg∞^Œ "≥O„@∞HõÅ∂,
`«_ç WOHõx K«~å‡Å∂ LO\Ï~Ú. KèåfH˜O^Œ HõO_»~åÅ _»Ü∂« „ѶO¨ LO@∞Ok. `«H¯˜ #
„áê}∞ÅHõ<åfl ã¨OH˜+¡ "ì̈ ∞≥ #ÿ , <å_ô=º=ã¨÷ LO@∞Ok. "≥∞^Œ_∂» , `≥eq`Õ@Å∂ Z‰õΩ¯=QÍ
LO\Ï~Ú. PǨ~°=¸, „Ѩ=∂^•Å∂ =ÔQ~· åÅ∞ QÆ∞iOz Jq `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ã¨=∂Kå~åxfl
ÉÏQÍ `≥eÜ«∞*ˇÜ«∞ºQÆÅ=Ù. g\˜Ö’ [iy# J<ÕHõ Ѩi}Ï=∂Å∞ =∞x+≤ Pq~åƒù=O
[~°Q_Æ ®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~Ú.
39. r=Ѩi}Ï=∞O, ™ê=∂lHõ Ѷe¨ `åÅ∞
~°H~õ H° ÍÅ „áê}∞ʼnõΩ qq^虌 ê÷~ÚÖ’¡ K≥`· #« º=¸, J=QÍǨÏ<å L#fl@∞ì =∞#‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. W=hfl r=Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ Ö’ XH˘¯Hõ¯ ^•x =∞#∞QÆ_‰» Ωõ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Ѩ^uúŒ Ö’,
`«y#O`« "Õ∞~°‰Ωõ Jaè=$kú K≥O^•~Ú. D â◊‰Ωõ ÖÎ ’¡ H˘xfl =∞x+≤H˜ ™ê^躌 OHÍxq =Ù<åfl~Ú.
ѨÙÅ∞Å QÀà◊§"å_ô, z~°∞`«ÑÙ¨ e "ÕQ=Æ ¸, Z^Œ∞ÅÌ ‰õΩO_Õ â◊s~°|Å=¸ =∞x+≤H˜ ÖË=ÙQÍx
"å\˜x q∞Oz# |∞kú|ÅO =∞#∞+¨µÅ‰õΩ LO^Œx z#flѨC_Õ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åflO, D |∞kú|ÅO
‰õÄ_® `«Ñʨ xã¨i Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡<Õ ÃÑiyOk. =∞x+≤ "≥∞^Œ_∂» , ^•xg∞^Œ =Ú_»`Å« ∞ Ѩ_ç
LO_Õ xÜ≥∂HÍÔ~Hì û± á⁄~å Jaè=$kú J=Ù`«∂áÈÜ«∂~Ú. g\˜Ö’ U ÉèÏQÆO Z@∞=O\˜
â◊‰Ωõ ÅÎ xzÛO^À D ~ÀAÖ’¡ âßG"Õ`ÅΫ ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. KÕu ÉÁ@#"ÕÅ∞#∞ `«H¯˜ #"Õà§◊ ‰õΩ
Z^Œ∞~°∞QÍ xÅѨQeÆ y# =∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’ JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ KåÖÏ ÃÑ^ŒÉÌ Ïè QÆO ѨxKÕã∞¨ OÎ k.
D XHõ¯ Ѩi}Ï=∞O`À ~åuѨx=Ú@¡#∞ K≥Ü∞« º_»O =∞x+≤H˜ gÅ~ÚOk. ÖË^•, Ѩx=Ú@∞¡
K≥Ü∞« º„ѨÜ∞« uflOz# `˘e=∂#=ÙÅÖ’ H˘O^ŒiH˜ `«H¯˜ #"åi`À áÈe¿ãÎ "≥∞^Œ_∞» Ö’ P
ÉèÏQÆO Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_Lç O_»_O» =Å¡ "åi ã¨O`«uÖ’ D ÅHõ} ∆ O |ÅѨ_Õ
J=HÍâ◊O HõeyOk. Wk „Ѩ`ºÕ HõOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊÅO>Ë KÕu`À Ѩx K≥Ü∞« ºQÍK≥Ü∞« ºQÍ
=∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» HõO_»Å∞ ÃÑiy#@∞ìQÍ ÃÑ~°QÖÆ ^Ë xŒ QÆ∞~°∞KÎ Ü ≥ ∞« º_®xˆH.
XˆH*Ïu „áê}∞Ö’¡ H˘xfl\˜H˜ ÖÏ@s `«ye#@∞ìQÍ "≥∞^Œ_»∞ x~å‡}OÖ’#∂,
`«H¯˜ # â◊s~°ÅHõ} ∆ ÏÖ’¡#∂ H˘kÌáê\˜ `Õ_®Å∞O\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ѨiQÔ `«QÎ eÆ y# ÖËà§◊
"ÕQOÆ Ö’ "å\˜ â◊HxÎ̃ |\ì̃ ÃÇÏK«∞Û`«Q∞Æ Åæ ∞O_»=K«∞Û. `«# "ÕQOÆ HÍ~°}OQÍ Ñ¨Ùe"å`«|_»Hõ
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ#fl ÖË_ç =∞iO`«HÍÅO |uH˜, =∞iO`« ã¨O`å#O á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ^•x Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 129
ã¨ÇϨ [OQÍ ^•x ÅHõ} ∆ ÏÖË =™êÎ~Ú. "å\˜Ö’ =∞m§ `«H¯˜ #"å\˜H<õ åfl ÉÏQÍ Ñ¨iQÔ `ÕÎ
ÖË_ç^•fi~å WOHÍ "ÕQÆO ™êkèOK«QÆey# ÖË_ç*Ïu `«Ü«∂~“`«∞Ok. ѨÙe ÉèíÜ«∞O
L#flO`«=~°‰Äõ r=Ѩi}Ï=∞Og∞^Œ W@∞=O\˜ XuÎ_ç LO@∞Ok. WÖÏO\˜ XuÎà√◊ §
„áê}˜HÀ\˜g∞^Œ x~°O`«~°O ѨxKÕã¨∂Î<ÕLO\Ï~Ú Hõ#Hõ „ѨHõ$uã≤^ŒúOQÍ [iˆQ
r=Ѩi}Ï=∞O Z=~À xˆ~tÌ Oz#@∞ìQÍ XˆH kâ◊Ö’ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. U Ç≤Ï=∞Ü«ÚQÆ"∂≥ ,
H∆Í=∞"≥∂ „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ h\˜=#~°∞Å∞ ZO_ç#ѨC_»∞ |∞~°^QŒ ∞Æ O\’¡Oz [ÅK«~åÖ’¡ H˘xfl
LÉèÜ í ∞« K«~åÅ∞QÍ =∂~°Hõ `«Ñʨ ÖË^∞Œ . 'L#fl`«"∞≥ #ÿ — =∞x+≤*Ïu Pq~åƒù"åxH˜ ^•ifã≤#
J<ÕHõ Ü«∂^Œ$zÛùHõ ã¨OѶ∞¨ @#Ö’¡ Jk‰õÄ_® XHõ\ .˜ =∞x+≤ `«~"° åuHÍÅOÖ’ ™êkèOz#
'q[Ü«∂ʼnõΩ—‰õÄ_® WÖÏO\˜ q+¨Ü∂« Öˇ<Àfl ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ®¤~Ú.
=∞x+≤HQ˜ ÅÆ âßs~°Hâõ ‰◊ Ωõ ÅÎ ∞ H˘xfl Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ q. =∞#O q#QÆey# â◊ÉÏÌÖ’¡
ÃãHõO_»∞‰õΩ 30#∞Oz 20"ÕÅ HõOѨ<åÅ∞ L#flq =∂„`«"Õ∞ =∞#‰õΩ qxÑ≤™êÎ~Ú.
JO^Œ∞Ö’#∂ ÃÇÏK«∞Û`«Q∞Æ Åæ ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. _çl@Öò iãπ"ì åKü QÆO@QÆO@‰õÄ KÕ¿ã z#fl
â◊ÉÏÌxfl ѨãQ≤ @Æ Öì xË "å~°∞<åfl~°∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∂, ‰õΩHõ¯Å∂, W`«~[° O`«∞=ÙÅ∂ J@∞=O\˜"å\˜h,
WOHÍ Z‰õΩ¯= HõOѨ<åÅ∞ L#fl J_»qâ◊ÉÏÌÅ#∂ q#QÆÅ=Ù. =∞#‰õΩ Hõ#Ѩ_x» W<£„á¶ê~Ô _£
HÍOux Ñ≤Å∞¡Å∂, H˘xfl J_»q[O`«∞=ÙÅ∂ K«∂_»QÅÆ =Ù. PǨ~°O ã¨OáêkOK«_®xHÀ,
W`«~°∞ʼnõΩ PǨ~°O H͉õΩO_® LO_»_®xHÀ WÖÏO\˜ â◊‰õΩÎÅ∞ LѨÜ≥∂QÆѨ_»`å~Ú.
Éè∂í HõOѨO =ÔQ~· åÅ∞ =zÛ#ѨC_»∞ HõeQˆ Ju`«‰Ωõ ¯= HõOѨ<åÅ∞ Hõey# â◊ÉÏÌÅ∞ Ѩ‰Ω∆õ ʼnõÄ,
H˘xfl [O`«∞=ÙʼnõÄ qxÑ≤™êÎ~Ú. Éèí∂q∞ JÜ«∞™ê¯O`«ˆH∆„`åxfl Ѩã≤QÆ>Ëì Ѩ‰õ∆ΩÅ∞
~°∞`«∞=ÙÅ#∞|\ì̃ "ÕÅH˘nÌ "≥∞àÿ √◊ § `«=∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ k‰õΩ¯QÍ „ѨÜ∂« }ÏÅ∞ KÕ™êÎ~Ú.
PHÍâ◊OÖ’ ã¨∂~°∞º_ç LxH˜x |\˜ì `Õ<≥\ ©QÆÅ∞ ZO`« ^Œ∂~°"≥∞ÿ<å `«=∞ `Õ<≥Ѩ@∞ì‰õΩ
uiy=™êÎ~Ú. QÆ^ÅÌŒ K«∂Ѩ٠=∞#Hõ<åfl KåÖÏ xt`«"∞≥ #ÿ k. W=hfl r=Ѩi}Ï=∞O HõeyOKÕ
~°H~õ H° ÍÅ XuÎà§◊ =Å¡ ÃÑOá⁄Ok#"Õ. =∞x+≤ q+¨Ü∞« OÖ’ WÖÏ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . HÍx `«H¯˜ #
„áê}∞ʼnõΩ J™ê^躌 O JxÑ≤OKÕ kâ◊Ö’ ™êy# =∞#∞+¨µºÖ’¡ |∞kúqHÍã¨"∞Õ „Ѩ^•è #"≥∞Oÿ k.
JO^Œ∞‰õΩ „¿Ñ~°}xzÛ#q ‰õÄ_® Éè∫uHõ"∞≥ #ÿ "Õ Jx =∞~°záÈ~å^Œ∞.
Éè∂í q∞g∞^Œ =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ#∞Op J<ÕHõ Éè∫uHõ, Éè∫QÀoHõ=∂~°∞ÊÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∂<ÕL<åfl~Ú. r=~åtÖ’ "≥·q^茺O ÃÑiyOk. H˘xfl „áê}∞Å Pq~åƒù=O
=∞iH˘xfl JO`«iOK«_®xH©, WOH˘xfl ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å=_®xH© ^•ifã≤Ok. ѨÙ\˜#ì „áê}∞ʼnõΩ
`«=∞ „áê}ÏÅ#∞ ^ŒH¯˜ OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õÄ, ã¨O`«ux ÃÑOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õÄ ~°H~õ H° ÍÅ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞
JÉσ~Ú. Wk ™ê=∂#ºOQÍ q*Ï˝#âßGO K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"å~°O^ŒiH© `≥eã≤#^Õ. WO^Œ∞Ö’
QÆ=∞xOK«=Åã≤O^Õq∞@O>Ë âßs~°Hâõ ‰◊ Ωõ ÅÎ ‰õΩ LO_Õ Ñ¨iq∞`«∞Å∞. =∞#O z#flѨC_»∞
130 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
K«kq# Hõ^ÖŒä ’ ¿ãflǨÏOHõ\ #ì˜ H˘OQÍ, #Hͯ Hõeã≤ qO^Œ∞K≥Ü∞« ºÉ’`Õ J_˘¤KÛÕ q W@∞=O\˜
Ѩiq∞`«∞ÖË. =∞~À"ÕÑÙ¨ U^ÀHÍ~°}OKÕ`« Hõey# â◊s~°ÅHõ}∆ ÏÅ∞ =∞Ô~O^Œ∞HÀ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ #ç
ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ LO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ `«=∞ â◊s~°Hõ}ÏÖ’¡ =∂=¸Å∞QÍ [iˆQ
„Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ J=ã¨~"° ∞≥ ,ÿ x~°áêÜ«∞"≥∞#ÿ ~Ô O_»∞ ~°™êÜ«∞#Ѩ^•~å÷Å#∞ HõeÑ≤ H˘xfl H©@HÍÅ∞
^•_çH˜ ѨxH˘KÕÛ q+¨OQÍ =∂~°∞Û‰õΩO\Ï~Ú. U [O`«∞=Ù Pq~åƒù=O "≥#HÍ „ѨH$õ u
=ÚO^Œ∞QÍ 'J#∞‰õΩ<Õ^gÕ ∞— LO_»^∞Œ . D ã¨OQÆux QÆ=∞xOK«H,õ qO`«Å`À xO_ç# D
„ѨHõ$uh, [O`«∞=ÙÅ#∂ K«∂ã≤ nx "≥#HõL#fl 'U^À Ѩ=~°∞— QÆ∞iOz =∂\Ï¡_Õ
q^•º=O`«∞Å∞ J*Ï˝#OÖ’ L<åfl~°x "åiH˜ `≥eÜ«∞HõáÈ=K«∞Û.
=∞x+≤ "≥∞^Œ_∞» Ö’‰õÄ_® „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÖˇ<Àfl [iQÍ~Ú. Pk=∞Ü«ÚQÆOÖ’
`«=∞Hõ<åfl ÃÑ^ŒÌ [O`«∞=ÙÅ#∞ "Õ\Ï_»∞`«∂, `«=∞Hõ<åfl |Å=`«~Î "° ∞≥ #ÿ „‰õÄ~°=∞$QÍÅ #∞Oz
`«=∞#∂, `«=∞ ™ê\˜"åih HÍáê_»∞‰õΩO@∂ |uH˜# =∞x+≤*ÏuH˜ =ÚO^•Ö’K«#
LO_»_O» `«Ñʨ xã¨i J~ÚOk. WÖÏO\˜ =∂#ã≤H,õ âßs~°HÅõ Hõ} ∆ ÏÅ∞ H˘xfl `«~åÖ’¡<Õ
=∞#∞+¨µÖ’¡ |ÅѨ_∞» `«∂=KåÛ~Ú. "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ Ѩ^∞Œ #∞ÃÑ>Ëì Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ Z^Œ∞~°=_»O=Å¡#∂,
Ѩ^∞Œ <≥H¯˜ # "≥∞^Œ_∞» `À JkèQqÆ ∞Oz# J_»O¤ ‰õΩÅ HÍ~°}OQÍ#∂ =∞x+≤H˜ `≥eq`Õ@Å∞
ÃÑiQÍ~Ú.
™ê=∂lHõr=#O=Å¡ ÖÏÉèÑí _¨ #ç =∞x+≤*Ïu `«fi~°Ö’<Õ `«# *Ï˝<åxfl ™ê=¸Ç≤ÏHõO
KÕã∞¨ ‰õΩx XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨O㨯 $ux ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀQÆeyOk. q"ÕH=õ ¸, q"ÕK<« å
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flH˘nÌ =∞x+≤H˜ P`«‡Ñ¨i~°H}∆õ `ÀÉÏ@∞ P`«‡*Ï˝#O‰õÄ_® ÃÑiyOk. '<Õ<=≥ ix—,
„ѨH$õ u "≥#Hõ L#fl ~°ÇϨ ™êºÖËq∞\˜ J<Õ l*Ï˝ã¨ =∞x+≤H˜ HõÅQÆ™êyOk. "Õ@, U~°∞‰õΩu<Õ
^Œâ#◊ ∞ ^•\˜ =º=™êÜ«∞O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ÏìHõ Éè∫uHõ"å^Œ, =∂`«$™êfi=∞ºÅHõ} ∆ ÏÅ∞ Hõey#
ã¨O㨯 $u U~°Ê_çOk. ™ê~°=O`«"∞≥ #ÿ <ÕÅÖ’ q`«∞ÅÎ ∞ "≥ÚÅÔHuÎ#@∞ìQÍ „ã‘ÖÎ ’ ã¨O`å<À`«ÊuÎ
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx QÆ=∞xOz# `˘eã¨=∂[OÖ’ 'J=∞‡â◊H—Θ Jh, =∂`«$^Õ=`«Åh ѨÓ[Å∞
K≥Ü∞« º_»O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. JO^Œ∞‰õΩ ™êHõ∆ ºOQÍ QÆ~ƒ° =ù uÖÏQÍ ÃÑ^ŒáÌ ⁄@ì`À L#fl „ã‘Î
=¸~°∞ÅÎ q„QÆÇ¨ Å∞ J<ÕH^õ âÕ ßÖ’¡ ^˘iHÍ~Ú. =∞#^ÕâO◊ Ö’ „áêp#^ŒâÖ◊ ’ Ö’HÍÜ«∞`«
=∞<Õ Éè∫uHõ"å^Œ``« Ϋ fi^èÀ~°}˜ ~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ Ok. JO^Œ∞Ö’ „ѨH$õ `Õ „Ѩ^•è #O. ѨÙ~°∞+¨µ_çH˜
Q˘Ñ¨Ê ™ê÷#OÖË^∞Œ . =∂~°∞Ê HõeyOKÕk =∞#∞+¨µÅ∞HÍ^Œ∞. =∂~°∞`«∂LO_»_=» ∞<Õk Ѩ^•~°Ñ÷ Ù¨
ã¨fiÉèÏ=O. ~°∞`«∞=ÙÅ#∞|\©,ì <ÕÅ ã¨fiÉèÏ"åxfl|\©ì =º=™êÜ≥∂`«ÊuÎÖ’ HõeQˆ =∂~°∞ÊÅ#∞
P<å\˜"å~°∞ QÆ∞iÎOKåˆ~"≥∂.
nx `«~°"å`« ã¨=∂[OÖ’ J<ÕHõ=∂~°∞ÊÅ∞ HõeQÍ~Ú. *Ï`«∞Å=∞^茺 „ѨHõ$u
=#~°∞Å HÀã¨O Ü«Ú^•úÅ∞ [~°Q_Æ =» ¸, XHõ *Ïux =∞~˘Hõ~∞° Ö’|~°∞K«∞HÀ=_»=¸
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 131
"≥Ú^ŒÖ,·ˇ ÉÏxã¨q^è•#O =ÔQ~· åÅ∞ J=∞Å∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú. ~ÀA"ås rq`«OÖ’ Ѩ_Õ
HõëêìÅ∞ Hõhã¨O H˘O^ŒiHÔ <· å `«y,æ ѨxKÕ¿ã"å~°∂, ‰õÄ~°∞Ûx u<Õ"å~°∂ ~Ô O_»∞ =~åæÅ∞QÍ
q_çáÈ~Ú# ™êOѶ∞≤ HõÑi¨ ã≤u÷ Ö’ „ѨH$õ u =∂Ü«∞ Jh, ѨÙ~°∞+¨µ_Õ „Ѩ^•è #=∞h ÉèÏqOKÕ
`«`Ϋ fi^èÀ~°}˜ "≥Ú^ŒÖ·ˇ WѨÊ\˜H© U^À XHõ ~°∂ѨOÖ’ H˘#™êQÆ∞`ÀOk.
=∞x+≤ â◊s~°OÖ’ [iy# Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ =∞x+≤ ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩ#fl ã¨=∂[OÖ’
[iy# Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ `À_»Ü∂« ~Ú. "≥∞^Œ_∞» x~å‡}Ïxfl|\˜ì JO^Œ∞Ö’ ã¨ÇϨ [OQÍ#∂,
Jã¨ÇϨ [OQÍ#∂ "≥∞kÖË PÖ’K«#Å QÆO^Œ~Q° Àà◊O XHõ=OHÍ, K«∞@∂ì L#fl ã¨=∂[OÖ’
=∞# xÜ«∞O„`«}‰õΩ Ö’|_»x ã¨OѶ∞¨ @#Å QÆO^Œ~Q° Àà◊O =∞~˘Hõ=OHÍ =∞x+≤x f„="≥∞#ÿ
JâßOuH©, PO^Àà◊#‰õÄ Z<Àfl "ÕÅUà◊√§QÍ QÆ∞iKÕã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~Ú. nx Ѷ¨e`«"Õ∞
D<å\˜ JÜ≥∂=∞Ü«∞Ѩ٠rq`«O.
Wk =∞`åÅ `«ÑC¨ _»∞„ѨKå~åxH˜ K«H¯õ x ™ê^è#Œ OQÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ _» O» `À =~°æ
Ñ‘_<» å, ™êOѶ∞≤ Hõ J<åºÜ«∂Å∂ qѨs`«OQÍ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ P™ê¯~°O U~°Ê_çOk. âß㨉Ωõ Å∞
Ñ‘_‰» Ωõ Öˇ· |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ D JÜ≥∂=∞Ü«∂xfl ã¨fi„ѨÜ∂≥ [<åʼnõÄ, `«=∞ =~°æ „ѨÜ∂≥ [
<åʼnõÄ D<å\˜H© "å_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. =º‰õΩÅÎ |ÅÇ‘Ï#`«efl LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩ<Õ ^˘OQÆ
™êfi=ÚÅ∂, x*Ï~ÚfQÍ<Õ `«ÑC¨ _»∞ #=∞‡HÍÅx „ѨKå~°O KÕ¿ã =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ `≥eã≤
H˘O^Œ~∂° , `≥eÜ«∞Hõ H˘O^Œ~∂° J<ÕH=õ ∞Okx `«ÑC¨ ^•i Ѩ\ ãì̃ ∞¨ <Î åfl~°∞. g\˜x #q∞‡,
PK«iOKÕ '¿ãfiK«Û—ù #∞ <Õ\ ˜ '„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ—q^è•#O „Ѩ[ÅO^ŒiH© L^•~°OQÍ WKÕÛ™ÈÎOk.
[Å∞|∞#∞ U =∂„`«=¸ #Ü«∞OK≥Ü∞« ºx W<£¿ÇÏÅ~°Ö¡ ÏQÍ =¸_è#» =∞‡HÍÅ∂, `«ÑC¨ _»∞
"Õ^•O`«=¸ KåÖÏ=∞OkH˜ `å`å¯eHõ LѨâ=◊ ∞#O Hõeyã¨∞<Î åflÜ«∞<Õk x["Õ∞ J~Ú<å
Ü«∞^ä•~°"÷ ∞Õ q∞\’ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O P^è∞Œ xHõ=∂#=Ù_çH˜ [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯ =O\˜k. Jk qѨ"¡ åxH˜
PÜ«Ú^èŒO‰õÄ_®.
132 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
40. J}z"Õ`‰« Ωõ QÆ∞iHÍ=_»O [#∞ºÖ’Ѩ=∂?
P^è∞Œ xHõ=∂#=*Ïu 2 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÅ H˜O^Œ@ Pq~°ƒqù OzO^Œx q*Ï˝#
âß„ãÎ̈O K≥ÑÙ¨ `ÀOk. =∞#∞+¨µÅ∞ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞#∞OKÕ `≥QÅÆ ∞QÍ, ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞QÍ
rqã¨∂Î=ã¨∞Î<åfl~°∞. D<å_»∞ Z<≥fl<Àfl ™ê=∂lHõ=~åæÅ, *Ï`«∞Å, =∞`åÅ"åsQÍ
q_çáÈ~Ú# =∂#=ã¨=∂[OÖ’ JO`«óHõÅǨʼnõÄ, Z_»`≥QÆx ã¨OѶ¨∞~°¬}ʼnõÄ
H˘^Œ"gÕ ∞ÖË^∞Œ . WO^Œ∞‰õΩ =ÚYºHÍ~°}O ™êOѶ∞≤ Hõ Jã¨=∂#`«Ö.Ë H˘O^Œ~∞° qâı+¡ ‰¨ Ωõ Å∞
=∞#∞+¨µÅO^Œ~°∂ ã¨=∂#O HÍ^Œh, "åi ã¨fiÉèÏ"åÖ’¡#∂, `≥eq`Õ@Ö’¡#∂ `Õ_®Å∞
`«Ñʨ xã¨iQÍ LO\ÏÜ«∞h, D Ѩiã≤u÷ x ã¨ik^Œ_Ì O» gÅ=^Œh JO\Ï~°∞. =~åæÅ=∞^躌
[iˆQ áÈ\©Ö’ H˘O^Œik ÃÑK· ~≥ Úº J~ÚO^ŒO>Ë JO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Õ HÍ~°}ÏÅhfl
™ê=∂lHõ"∞≥ #ÿ q HÍ=h, =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ã¨ÇϨ [OQÍ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À ã¨O„Hõq∞OKÕ [#∞º=ÙÅ
áê„`«‰Äõ _® LO@∞O^Œh `«ÑÙ¨ Ê_»∞ ã≤^•úO`åÅ#∞ „ѨKå~°O KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
[#∞º=ÙÅ HÍ~°}OQÍ<Õ „ã‘ÎʼnõÄ, #Å¡"åiH© `≥eq`Õ@Å∞ `«‰õΩ¯=QÍ (?)
LO\ÏÜ«∞h, <Õ~°„Ѩ=$uÎH©, Ǩϟ"≥∂Ãã‰õΩû=Öò "≥·Yi =O\˜"å\˜H© ‰õÄ_® [#∞º=ÙÖË
HÍ~°}=∞h ^ŒÉÏ~ÚOKÕ âßG"Õ`ÅΫ ∂ L<åfl~°∞. ''"≥#Hõ|_»—¤ — =~åæÅ HÀã¨O „Ѩ[Å ™⁄=Ú‡
Y~°∞ÛÃÑ\ì̃ ã¨∂¯à◊¥§, W`«~° ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∂ HõeÊOK«_O» J#=ã¨~=° ∞h, UO KÕã<≤ å
JÖÏO\˜"å~°∞ áÈ\©Ö’ <≥QÖæÆ xË [#∞ºÅHõ}∆ ÏÅ`À ѨÙ@ì_O» =Å¡ ZÖÏQÆ∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË~h°
"åkOKÕ"å~°∂ L<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ x["≥∞O`À, Ãã#· ∞û Kå@∞# ^•y# =~°,‚ eOQÆq=Hõ∆
ZO`À `ÕÅ=Åã≤ LOk. D q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz H˘O`« K«iÛOK«_"» ∞Õ D "åºã¨OÜ≥ÚHõ¯
L^ÕâÌ O◊ . D ~ÀAÖ’¡ r<£û, *ˇ<\≥ H˜ û± JO@∂ `«~∞° K«∞QÍ q#|_Õ =∂@ʼnõΩ ã¨~Ô #·
J~å÷Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ‰õÄ_® (|Ü«∂År JO`«QÍ K«^∞Œ =ÙHÀx) ™ê=∂#ºáê~ Ωõ ʼnõΩ
D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ J=ã¨~O° Hõ#Hõ =ÚO^Œ∞QÍ P q=~åÅ∞ K«∂^•ÌO.
ѨO`˘q∞‡^À â◊`å|ÌOÖ’ P„ã≤ìÜ«∂‰õΩ K≥Ok# "≥∞O_≥Öò, „áê}∞ʼnõÄ, =$Hõ∆
*Ï`«∞ʼnõÄ =Oâ◊áê~°OѨ~º° OQÍ ã¨O„Hõq∞OKÕ ÅHõ}∆ ÏÅ#∞ QÆ∞iOz "≥Ú^Œ@QÍ Ñ¨iâ’^è#Œ Å∞
KÕâß_»∞. ‰õΩHõ¯Å‰õΩ Ñ≤Å∞¡Å∂, Ñ≤Å∞¡Å‰õΩ KÕѨÅ∂ ѨÙ@ì=<Õk J<åkQÍ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞HÍx Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `«e^¡ OŒ „_»∞Å áÈeHõÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ, ZÖÏ =™êÎÜ∂≥ =∞#‰õΩ *ˇ<\≥ H˜ û± ,
ÖËHõ [#∞ºâß„ãÎ̈O^•fi~å<Õ q=~°OQÍ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. K≥@∂¡, "≥ÚHõ¯Å∂, W`«~° „áê}∞Åxfl\˜
Ö’#∂ r=Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. Juã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖˇ#· Jg∞ÉÏ, ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜q UHõH}õ r=ÙÅ∞
HÍQÍ `«H¯˜ #"å\˜Ö’ J<ÕHõ Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. D Hõ}ÏÅhfl ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ
K≥O^Œ∞`«∂, x`«º=¸ „áê}˜ |`«H_õ ®xH˜ J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞ "ÕÅH˘nÌ r=~°™êÜ«∞xHõ „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 133
áêÖÁæO@∂LO\Ï~Ú. =∞#∞+¨µÅ r=„Ѩ„H˜Ü∞« Åx âßã≤OKÕ r=Hõ}ÏÅ∞ ZO`« ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ
=O>Ë "å\˜ Ѩi=∂}O XHõ q∞e¡g∞@~üÖ’ "≥Ü∂≥ º=O`«∞‰õÄ_® LO_»^∞Œ . Wq ~°H~õ H° ÍÅ
PHÍ~åÖ’¡ LO\Ï~Ú. K«~‡° O ÃÑá· ⁄~° Hõ}ÏÅ∞ K«^∞Œ #∞QÍ#∂, HõO_»~åÖ’¡xq ã¨#flQÍ,
á⁄_»∞QÍæ#∂ LO\Ï~Ú. <å_»∞Å Hõ}ÏÅ H˘ã¨Å‰õΩ PHÀìÑ㨠Öπ ÏQÍ ''"Õà√◊ §—— "≥ÚezLO\Ï~Ú.
=∞#∞+¨µÖ’¡#∂, [O`«∞=ÙÖ’¡#∂ LO_Õ D z#flz#fl r=Hõ}ÏŠ֒ѨŠWOHÍ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ
J<ÕHõ „Ѩ`ºÕ Hõ x~å‡}qÉèÏQÍÅ∞O\Ï~Ú. P~°<æ Ö≥ ò J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ D XH˘¯Hõ¯ qÉèÏQÆOÖ’#∂
"Õ~°∞"Õ~°∞ Ѩ^•~å÷Å∞O\Ï~Ú. H˘xfl\˜Ö’ „áÈ\©#∂¡, eÑ≤_£Å=O\˜ H˘=ÙfiѨ^•~å÷Å∂
`«Ü∂« ~“`å~Ú. g\˜Ö’ Jxfl\˜H<õ åfl ÃÑ^Œ^Ì #·≥ #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ (ˆHO„^ŒO) J<Õ qÉèÏQÆO Ju
=ÚYº"≥∞#ÿ k. Wk r=„Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ JkèHÍ~°̂HO„^ŒOQÍ#∂, W<£Ñ~¨¶ "ü ∞Õ +¨<£ Öˇ„· |sQÍ#∂
‰õÄ_® ѨxKÕã∞¨ OÎ k. #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ ֒ѨŠã¨∞=∂~°∞ J~Ú^•~°_∞» QÆ∞Å á⁄_»=Ù#fl Juã¨#flx
_ôZ<£U (_çPH©û~Ô É· ’#∂ºH˜~¡ ÚH±Pã≤_)£ Ѩ^•~°Ñ÷ Ù¨ áÈQÆ∞Å∞ J<ÕHOõ „áÈ\©#K¡ ∞« @∂ì K«∞@∞ì‰Ωõ x
LO\Ï~Ú. á⁄_»∞QÍ\˜ _ôZ<£UÖ’x XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÍxfl r<£ JO\Ï~°∞. J<ÕHõ [#∞º=ÙÅ∞
Hõe¿ãÎ _ôZ<£U áÈQÆ∞ `«Ü∂« ~“`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯ [#∞º=Ù‰õÄ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ÉÏ^躌 `« LO@∞Ok.
W=hfl qq^èZŒ <£*"·ˇ ∞£ Å∂, „áÈ\©#∂¡ ZѨÙÊ_»∞, ZÖÏ `«Ü∂« ~°"åÖ’ xˆ~tÌ ™êÎ~Ú. Wq
„áê}∞Å =∞#∞QÆ_‰» Ωõ KåÖÏ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞.
g\˜x|>Ëì =∞# Hõà§◊ ~°OQÆ∂, |\Ï}©HÍÜ«∞Ö’x yO[Å ã¨OMϺ, ÉÏH©iì Ü«∂
PǨ~°ÑÙ¨ @Å"å@∂¡ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl x~åú~} ° J=Ù`å~Ú. JÖψQ =∞# áÈeHõÅ∞ =∞#
ã¨O`å<åxH˜ =™êÎ~Ú. "≥∞eHõÅ∞ uiy# `å\˜xK≥Û#ÖÏQÍ Hõ#|_Õ ~Ô O_Õã≤ _ôZ<£U
áÈQÆ∞Åx HõÅ∞ѨÙ`«∂ =∞^躌 Ö’ JHõ¯_»H¯õ _® "≥∞@¡ÖÏO\˜ ÅOÔHÅ∞O\Ï~Ú. Hõ}qÉè[í #
[iˆQ ã¨=∞Ü«∂xH˜ XH˘¯Hõ¯ áÈQÆ∂ =∞_»`Å« ∞Ѩ_,ç HÍãÎ̈ ^Œàã◊ i¨ QÍ HÍ_» PHÍ~°O Hõey#
23 „HÀ"≥Ú™È"£∞Å∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. D „HÀ"≥Ú™È"£∞Å á⁄_»∞QÆ∞<å [#∞º=ÙÅ∞ xiÌ+ì¨
ã¨OYºÖ’, `«=∞`«=∞ ™ê÷<åÖ’¡ J=∞iLO\Ï~Ú. „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ Hõ}ÏÖ’¡x
„HÀ"≥Ú™È"£∞Å∞ `«=∞Ö’ xH˜Ñ∆ "Î̈ ∞≥ #ÿ ''ã¨=∂Kå~åxfl—— "å~°ã`¨ fi« Ѩ٠ÅHõ} ∆ ÏÅ∞QÍ `«~"° åu
`«~åxH˜ JOk™êÎ~Ú. g\˜Ö’ JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ =∂~°∞ÊÅ∞ (=Úº>Ë+<¨ Å£ ∞)
[~°QÆ_»O=Å¡ `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõÄ, ã¨O`å<åxH© â◊s~°ÅHõ∆}ÏÖ’¡ H˘O`« =º`åºã¨O
U~°Ê_»∞`«∞Ok. XHõ „áê}˜ÜÚ≥ Hõ¯ „HÀ"≥Ú™È"£∞ŠѨÓiÎ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’x [#∞º=ÙÅxfl\˜h
HõeÑ≤ r<À"£∞ JO\Ï~°∞. qq^èŒ „áê}∞Ö’¡ nxfl =∂Ñπ~∂° ѨOÖ’ z„fHõiOKÕ Ñ¨x 1990Ö’
"≥Ú^ŒÖO·ˇ k. D r<À"£∞ „áê*ˇHÖì± ’ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ QÆÅ 23 „HÀ"≥Ú™È"£∞ÅÖ’ LO_Õ ^•^•Ñ¨Ù
ÅHõ∆ [#∞º=ÙÅ, 300 HÀ@¡ _ôZ<£U ÉËãπ [`«Å q=~åÅ∞ ¿ãHõiOKå~°∞.
ѨÙ=ÙfiÅ ~°OQÆ∞Å#∂, ã‘`åHÀHõzÅHõÅ Ô~Hõ¯Åg∞k K«∞Hõ¯Å#∂ [#∞º=ÙÖË
x~°~‚ Ú™êÎ~Ú. HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∂, ^è•<åºÅ∂ p_»ÑÙ¨ ~°∞QÆ∞ʼnõΩ QÆ∞iH͉õΩO_® [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ
134 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=∂~°∞ÊÅ∞ Hõ$„u=∞OQÍ K≥Ü∞« º=K«∞Û. ǨÏ`«ºÅ∂, =∂#ÉèOí QÍÅ∂ [iy#KÀ@ ^˘iˆH
™êH∆ͺŠP^è•~°OQÍ <Õ~ã° ∞¨ Å÷ #∞ Ѩ@∞ìHÀ=\ÏxH©, Ñ≤ÅÅ¡ `«e^¡ OŒ „_»∞Öˇ=~À `≥Å∞ã¨∞‰õΩ
<ÕO^Œ∞‰õÄ _ôZ<£U ѨsHõÅ∆ ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û. =∞#∞+¨µÅO^ŒiÖ’#∂ XHõÖÏO\˜ [#∞º=ÙÖË
L#flѨÊ\˜H© U W^ŒiÌ =∞^躌 <≥<· å ã¨fiÅÊ"≥∞#ÿ (0.05 #∞Oz 0.1 âß`«O) `Õ_®Å∞O\Ï~Ú.
nxfl|\˜ì "Õe=Ú„^ŒÖÏQÍ _ôZ<£U ѨsHõ^∆ •fi~å =∞x+≤x J#"åÅ∞ Ѩ@=ì K«∞Û. r<À"£∞
ѨsHõÅ∆ ∞ [iÑ≤`Õ XHõ =ºHÎ̃H˜ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ H˘xfl~°HÍÅ P~ÀQƺã¨=∞㨺Å∞ HõÅQÆ=K«∞Û#x
`≥ e ¿ã J=HÍâ◊ O LOk. W@∞=O\˜ 㨠= ∂Kå~åxfl QÀѨ º OQÍ LOKåÅh,
[#∞ºÑ¨sHõ∆Å#∞|\ì̃ L^ÀºQÆO, c=∂ "≥Ú^ŒÖˇ·# q+¨Ü«∂Ö’¡ q=Hõ∆ `«Öˇ`ÕÎ „Ѩ=∂^ŒO
LO^Œ<Õ PO^Àà◊# ‰õÄ_® =ºHõOÎ J=Ù`ÀOk. H˘xfl ~°HÍÅ [|∞ƒÅ‰õΩ ''K≥_áç È~Ú#——
r<£ ™ê÷#OÖ’ P~ÀQƺHõ~"° ∞≥ #ÿ "å\˜x J=∞iÛ zH˜`û« Kտ㠄ѨÜ∞« `åflÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
J~Ú`Õ "≥Ú^Œ\’¡ PtOz#@∞ìQÍ Ñ¶Ö¨ Ï<å~°HOõ Hˆ #û~ü Ѷ֨ Ï<å [#∞º=Ù=Å¡ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx
K≥ѨÊQÆeˆQ J=HÍâ◊O =∂„`«O Hõ#|_»@OÖË^Œ∞. ˆH#û~ü ™ÈHõ_®xH˜ HÍ~°}O ã¨QÆO
[#∞ºÖ’ѨOHÍQÍ q∞QÆ`åk Ѩiã¨~åÅ „ѨÉÏè ="Õ∞#x `ÕÅ∞`ÀOk. JÖψQ =∞x+≤ <≥*· ÏxH©,
„Ѩ=~°#Î H© [#∞º=ÙÅ∞ =∂„`«"∞Õ HÍ~°}=∞x K≥Ñʨ _»O J™ê^躌 OQÍ JxÑ≤™ÈÎOk.
=∞# ™êfiÉèÏqHõÅHõ}∆ ÏʼnõΩ [#∞º=ÙÅ∞ ZO`«=~°‰Äõ ÉÏ^躌 `« =Ç≤Ï™êÎ~Ú? Z=Ô~<· å
U „H˜HÔ \òÖ’<À ~å}˜OK«_®xH˜ XHõ [#∞º=Ó, ÖˇH¯õ Ö’¡ ã¨∞<åfl=∂~°∞¯ÙÅ∞ ~å=_®xH˜ =∞~˘Hõ
[#∞º=Ó HÍ~°}=∞#∞HÀ=KåÛ? "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅH˘nÌ K«^Œ∞=Ù‰õΩ <ÀK«∞HÀx JkèHõ
ã¨OMϺ‰õΩÅk `«‰Ωõ ¯=~°HOõ [#∞ºÅHõ} ∆ =∂? D<å_»∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í "åix J„QÆ=~°∞Å‚
`À#∂, ÃÑ=· ~åæÅ"åi`À#∂ áÈeÛ K«^∞Œ =Ù~å^Œx J=¿ÇÏà◊# K≥Ü∞« º_»O ã¨=∞O[ã¨"∞Õ <å?
=∞#∞+¨µÅ <≥·*ÏxH©, „Ѩ=~°Î#‰õÄ HÍ~°}ÏÅ∞ âßs~°HõOQÍ ã¨O„Hõq∞Oz# ÅHõ∆}ÏÖÏ,
™ê=∂lHõ"∞≥ #ÿ "å? <årÅ∞ *Ïuq=Hõ∆ QÆ∞iOz KÕã#≤ „ѨKå~°O [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ „ѨÜ∂≥ QÍÅ
q+¨Ü∞« OÖ’ JѨÊ\’¡ H˘O`« q=ÚY`« HõÅQÆ*ãË O≤ k. P `«~"° åuHÍÅOÖ’ [#∞º Ѩiâ’^èŒ
#Ö’¡ Hõey# „ѨQuÆ =Å¡ =∞m§ P q+¨Ü∂« Ö’¡ Pã¨HÎ̃ ÃÑiyOk.
QÆ`« Ѩ^Õà◊√§QÍ, ™êy# r<À"£∞ Ѩiâ’^èŒ#Ö’¡ =Ú#∞Ѩ٠J#∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ ÅHõ‰∆ Ωõ ÃÑQ· Í [#∞º=ÙÅ∞ ÖË=h, Hˆ =ÅO 30 "ÕÖË L<åflÜ«∞h `ÕeOk.
Ѩà§◊ g∞^Œ "åÖË *’sQÆ („ѶӨ \ò ÃÑ)¡· Hõ<åfl Wk ~Ô O_çO`«Å∞ =∂„`«"∞Õ Z‰õΩ¯=. *Á#flÖ’¡#∂,
K«∞OK«∞Ö’¡#∂ ^•^•Ñ¨Ù Wxfl [#∞º=ÙÅ∂ LO\Ï~Ú. J#∞‰õΩ#fl^•x Hõ<åfl =∞#∞+¨µÖ’¡
[#∞º=ÙÅ∞ Ju`«‰Ωõ ¯= ã¨OYºÖ’ LO_»_O» âßG"Õ`ÅΫ ‰õΩ Pâ◊Û~°ºO Hõey™ÈÎOk. =∞#∞+¨µÅ
`≥eq`Õ@ʼnõÄ, W`«~° PkèHºõ `«‰Äõ `«ÖÁHõ [#∞º=Ó LO@∞O^Œx J#∞‰õΩ#fl *Ï`«ºÇ¨ÏO
HÍ~°∞ʼnõΩ PâßÉèOí QÆO HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. Wk ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞ʼnõÄ, Éè∫uHõ"å^Œ∞ʼnõÄ q[Ü«∞
ã¨∂K«HõO.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 135
[#∞º=ÙÅ∞ =∞#∞+¨µÖ’¡ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ áê„`« x~°fiÇ≤Ï™êÎÜ∞« #_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ OÖË^∞Œ
HÍx W`«~° q+¨Ü∂« Å∞‰õÄ_® KåÖÏ<Õ L<åfl~Ú. „Ѩu =ºHÎ̃Ö’#∂ Hõ#|_Õ PÖ’K«<å
q^è•#=¸, qq^èŒ q+¨Ü∂« Ö’¡ „ѨH\õ `˜ O« JÜÕ∞ "≥Y· s, „Ѩ=~°<Î å, ã¨fiÉèÏ==¸ Z<Àfl
JOâßÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ Õ ã¨OH˜+¡ "ì̈ ∞≥ #ÿ =º=Ǩ~°O. `≥eq`Õ@Å∂, K«∞~°∞‰õΩ^Œ#=¸, „ѨuÉèÏ
™ê=∂lHõ „Ѩ=~°<Î å "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl Hˆ =ÅO [#∞º=ÙÅ ÅHõ}∆ ÏÖË J#∞HÀ=_»OÖ’ J~°O÷ ÖË^∞Œ .
ѨÙ\ì̃ ÃÑiy# Ѩiã≤`÷ ∞« Å∂, ÅaèOz#g, ÅaèOK«xg J<ÕHõ „¿Ñ~°}Å∂, <Õ~∞° Û‰õΩ#flg,
<Õ~∞° ÛHÀxg J~Ú# q+¨Ü∂« Å∂, WÖÏ Z<≥fl<Àfl HõÅQÆeã≤ =∞x+≤ ã¨fiÉèÏ"åxH˜ XHõ
ã¨fi~°∂áêxfl™êÎ~Ú. ÃÑOѨH=õ ¸, z#flѨÊ\˜ ‰õΩ@∞O|"å`å=~°}=¸ KåÖÏ =ÚYºáê„`«
x~°fiÇ≤Ï™êÎ~Ú. D<å_»∞ „ѨÉ∞íè `«fi=~åæÅ∞ H˘xfl „ѨÜ∞« `åflÅ#∞ U L^ÕâÌ O◊ `À KÕÑ\¨ #ì˜ Ñ¨Ê\˜H©
"≥ # Hõ | _» ¤ ‰õ Ω ÖÏÅ#∂, =~åæ Å #∂ „áÈ`« û Ç≤ Ï OK« _ ®xfl QÆ i › ã ¨ ∞ Î # fl"å~° ∞ "åi
''"≥#HõÉÏ@∞`«#O—— ѨÙ@∞ìH`õ À (JO>Ë [#∞ºÑ¨~O° QÍ) =zÛ# ÅHõ} ∆ =∞x ÉÏǨ@OQÍ<Õ
JO\Ï~°∞. H˘xfl"ÕÅ ã¨O=`«û ~åÅ∞QÍ ™ê=∂lHõOQÍ Z^ŒQ_Æ ®xH˜ J=HÍâ◊O ÅaèOK«x
J<Õ‰Ωõ ʼnõΩ H˘xfl ~å~ÚfÅ∞ ÅaèOK«_O» "åiH˜ HõO@yOѨÙQÍ LO@∞Ok.
=∞~˘Hõ q+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë „áê}∞Åxfl\˜Ö’#∂ XˆHÖÏO\˜ [#∞º=ÙÅ∞<åfl~Ú.
=∞#∞+¨µÖË HÍ^Œ∞– ÉÏH©iì Ü«∂Ö’#∂, =∞#Ö’#∂ H˘xfl [#∞º=ÙÅ∞ XHõÖÏO\˜".Õ K«∂ѨىõΩ
ã¨OÉOkèOz# =∞x+≤ [#∞º=Ù#∞ Hõà√◊ §ÖËx U DQÆÖ’<À „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ_ç`Õ ^•xH˜ K«∂ѨÙ
=KÕÛã¨∞OÎ ^Œx ~°∞A"≥O· k. „ѨH$õ uÖ’ =∞x+≤H˜ „Ѩ`ºÕ Hõ™ê÷#=∞O@∂ ÖË^∞Œ . „áê}∞Åhfl
XHõ¯ ‰õΩ^Œ∞\˜#∞Oz ѨÙ\ì̃#"Õ. Z\ÁpÛ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ "å#áê=ÚÅ=O\˜ ''`«‰Ωõ ¯=~°HOõ ——
r"åʼnõÄ `Õ_®Å∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ „áÈ\©#¡ ''„ѨÉÏè =ˆH„∆ `åÅ∞—— HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. [#∞º=ÙÅ
áê„`« `«‰Ωõ ¯=xHÍ^Œ∞. [#∞º=ÙʼnõΩO_Õ ™êfiÉèÏqHõÅHõ}∆ O XHõ ™È÷=∞`«=O\˜k. Jk |Ü«∞@
Ѩ_®ÅO>Ë Ñ¨iã¨~åÅ∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz f~åe. [#∞º=ÙÅ∞ ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}Å#∞|\˜ì ã≤fiKü P<£,
PѶπ KÕã#≤ @∞ìQÍ ~°H~õ H° ÍŠѨ#∞Å∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~Ú. „áÈ\©#Ö¡ ’ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=¸ XH˘¯Hõ¯
Ѩxx KÕÑ_¨ ∞» `«∞Ok. D ÉèÏQÍÅhfl „ѨÉÏè =ˆH„∆ `åÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. g\˜Ö’ KåÖÏ=∞@∞‰õΩ
JuѨÙ~å`«#"≥∞#ÿ q. =∞#Ö’ L#fl"å\˜Ö’ "å#áê=ÚÖ’¡ ÖËxq 7 âß`«O =∂„`«"∞Õ .
=∞i `Õ_® ZHõ¯_»∞Ok? [#∞º=ÙÅ ã¨OYº Z‰õΩ¯= ÃÑ~°QHÆ áõ È~Ú#ѨÊ\˜H© „áÈ\©#¡ ã¨OYº
HÍãÎ̈ ÃÑ~°Q_Æ O» `À Jq ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ HõÅ~ÚHõ K≥Ok qѨs`«"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ HõeyOKÕ
J=HÍâ◊O L#fl@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk.
Ѩiã¨~åÅ „ѨÉèÏ=O=Å¡ [#∞º=ÙÖ’¡ HõeˆQ z#flz#fl =∂~°∞ÊÖ’¡ =∞#∞QÆ_»‰õΩ
J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ q xÅ∞™êÎ~Ú. ÖÏÉèHí ~õ "° ∞≥ #ÿ =º`庙êÅ∞ „áê}˜ ã¨O`«u H˘#™êˆQO^Œ∞‰õΩ
^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»`å~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ zOáêOrÅ=O\˜ ''#~°"å#~åÅ—— rq`åxH©
136 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=∞x+≤*ÏuQÍ ~°∂á⁄O^ŒÉ’`«∞#fl „áê}∞ʼnõÄ 60 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`"« ∞Õ r=#â‹e· Ö’
`Õ_®Å∞ HõÅQÆ™êQÍ~Ú. JK«ÛQÍ K≥@Hˆ¡ Ѩiq∞`«OH͉õΩO_® "≥∞^ÿ •<åÖ’¡ rqã¨∂,Î „áê}~°H}∆õ HÔ ·
Ô~O_»∞ HÍà◊§g∞^Œ ѨiÔQ`«Î=Åã≤ ~å=_»O`À =∂#=*Ïu ÅHõ∆}ÏÅ∞ `˘e™êiQÍ
Pq~°ƒqù OKå~Ú. zOáêOrʼnõÄ =∞#‰õÄ [#∞º=ÙÖ’¡ `Õ_® XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ âß`«O =∂„`«"∞Õ .
HÍx 20 ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÅH˜O^Œ@ `˘e=∂#=ÙÅ∞ rqOz# Ѩiã¨~åÅ∂, "åiH˜
Hõey# „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ J#∞Éè"í åÅ∂ "åi â◊s~åÖ’¡#∂, r=#â‹e· Ö’#∂, "≥∞^Œ_∞» Ö’#∂
Z<Àfl =∂~°∞ÊÅ∞ HõeyOKå~Ú. ÉÏǨϺѨiã≤÷`«∞Å∞ =∞#∞+¨µÅ [#∞º=ÙÖ’¡ =∂~°∞ÊÅ∞
HõeyOz#O`«QÍ W`«~° „áê}∞Ö’¡ Hõ#|_»^∞Œ . Wq ~Ô O_»∂ HõÅQÆeã≤áÈ~Ú, ^•^•Ñ¨Ù
„Ѩu^•xH© PÖ’K«#ÅÃÑ<· Õ P^è•~°Ñ_¨ _» O» =∞x+≤*ÏuH˜ `«Ñʨ xã¨i J~ÚOk. â◊`åÉÏÌÅ∞
QÆ_»∞ã¨∞Î#flH˘nÌ J#∞"≥·# ™ê÷=~åÅ∞ "≥`«∞‰õΩ¯O@∂ "ÕÅ"≥∞ÿà◊√§ HÍe#_»Hõ# "≥o§#
`˘e=∂#=ÙÅ∞ ZO`À "≥q· ^躌 O Hõey# J#∞Éè"í åʼnõΩ QÆ∞iJÜ«∂~°∞. QÆ\ Qì˜ Í =O^ŒQ*Æ ÏÅ
^Œ∂~°O‰õÄ_® Ô~O_»∞HÍà◊§g∞^Œ ѨiÔQ`«ÎÖËx Q˘iÖÏ¡Å∂, zOáêOrÅ∂ K≥@¡<Õ
JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x LO_çáÈÜ«∂~Ú. [#∞º=ÙÅ „ѨÉÏè "åxH©, Ѩiã¨~åÅ „ѨÉÏè "åxH© Ö’#~Ú#
=∂#=*Ïu ÉÏQÍ Ñ¨i}Ï=∞O K≥OkOk. QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ=Åã≤#^Õq∞@O>Ë J#∞Éè=í O^•fi~å
=∞#∞+¨µÖ’¡ HõeˆQ =∂~°∞ÊʼnõΩ [#∞º=ÙÅ∞ H˘O`«=~°‰õÄ „ѨÉèÏq`«O J=Ù`åÜ«∞#flk
x["Õ∞HÍx „Ѩu^•hfl [#∞ºÅHõ} ∆ ÏÅ`À =Ú_ç ÃÑ@ìÖOË .
[#∞º=ÙÅ=Å¡HÍx, ÃÑOѨHõO, ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}Å∞ =ÔQ·~åÅ=Å¡HÍx =∞#∞+¨µÅ∞
Ü«∂O„uHõOQÍ „ѨÉÏè q`«∞Å∞ HÍHõáÈ=K«∞Û. =∞x+≤H˜ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op q"ÕK<« å, q"ÕH=õ ¸,
J=QÍǨÏ<å LO@∂<ÕL<åfl~Ú. Ü«ÚQÍÅ∞ QÆ_∞» ã¨∞#Î flH˘nÌ =∞#∞+¨µÅ∞ H˘`«Î q+¨Ü∂« Å∞
<Õ~∞° Û‰õΩO@∂, `≥eã≤# q*Ï˝<åxfl W`«~∞° Å`À ѨOK«∞‰õΩO@∂ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ =ÚO^Œ_∞» QÆ∞
"≥Ü«∞º_®xˆH „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. JÖÏ [~°QƉõΩO_® K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞#flq
™ê=∂lHõâ◊‰õΩÎÖË. J}z"Õ`«‰õΩ W`«~° Ѩ^Œú`«∞Å`ÀÉÏ@∞ [#∞ºâß„™êÎxfl ™ê‰õΩQÍ
"å_»∞HÀ=_»O ‰õÄ_® JO^Œ∞Hˆ .
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 137
41. ã¨∂Hõ‡∆ r=ÙÅ∞
„áê}∞Å „ѨÑO¨ K«OÖ’ L#fl`«™ê÷#O =∞x+≤^Õ Jx =∞#O J#∞HÀ=_»O ã¨ÇϨ [O.
[O`«∞=ÙÅx QÆ∞iOz ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ TÇ≤ÏOK«∞HÀ=_»O "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op L#fl^Õ. `≥eã‘
`≥eÜ«∞x Ü«ÚQÆOÖ’ EÅ∞`À QÆOcè~O° QÍ Hõ#|_Õ ã≤OǨÅx =∞$QÆ~åA J<åfl~°∞.
z#fl z#fl ZÅ∞HõÅh, Ѩ‰Ω∆õ Åh z#flK«∂Ѩ٠K«∂_»@O, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∂, H©@HÍÅO>Ë Jã¨Å∞
ÖˇH¯õ K≥Ü∞« ºHõáÈ=_»O =∞# ã¨O㨯 $uÖ’ =∂=¸Å∞. Z\ÁpÛ WѨÙÊ_»∞ Ãã<· û£ ^•fi~å
`≥eÜ«∞=ã¨∞#Î fl q+¨Ü∂« Å#∞|\ì̃ „áê}∞Ö’¡ "≥q· ^躌 O LO_»_O» J=ã¨~=° ∞h, ™êfi~°O÷
HÍ~°}OQÍ<À, `≥eÜ«∞Hõ KÕ¿ã `«ÑÙ¨ ÊÅ^•fi~å<À =∞#∞+¨µÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ=Å¡ W`«~„° áê}∞Å∞
JO`«iOzáȉõΩO_® K«∂_®Åh JO@∞<åfl~°∞. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ D Jaè„áêÜ«∂Ö’¡ r=~åt
Ü«∂=`«∂Î =∞#∞+¨µÅ K≥ÑÙ¨ ÊKÕ`Ö« ’¡ "≥∞Å∞QÆ∞`ÀO^Œ<Õ ÉèÏ=# LOk. WO^Œ∞Ö’ x[OÖË^∞Œ .
„áê}∞Åhfl XHõ^•xg∞^Œ XHõ\ ˜ P^è•~°Ñ_¨ `» å~Ú HÍx =∞# r=#â‹e· x âßã≤OKÕq
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞. Éèí∂`«^ŒúOÃÑ\ì̃ K«∂ã≤<å Hõ#|_»x r"åʼnõΩ WO`« â◊HÎ̃ LO^• Jx
Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok HÍx =∞# rq`åÖ’¡ g\˜Ö’ „Ѩ"∞Õ Ü«∞O ÖËx JOâßÅ∞ Ug
ÖË=<Õ J#∞HÀ=K«∞Û. 1898Ö’ ZKü.l."≥Öòû ~åã≤# XHõ #=ÅÖ’ JOQÍ~°H„õ QÆÇϨ "åã¨∞Å∞
Éè í ∂ q∞g∞^Œ ^•_ç K Õ ã ≤ L`åÊ`« O Hõ e y™êÎ ~ ° ∞ . Ãã· < åºÅ∞‰õ Ä _® F_ç O K« Ö Ë x P
ÉèÜ
í ∞« OHõ~åHÍ~°∞ÅO`å z=iH˜ Éè∂í q∞g∞^Œ∞#fl ã¨∂Hõ∆ ‡„H˜=ÚÅ ÉÏi# Ѩ_ç K«zÛáÈ`å~°∞.
W=¸ºx\© ÖËHáõ È`Õ U=∞=Ù`«∞O^À D ~ÀAÖ’¡ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ HÍx ã¨∂Hõ∆ ‡„ѨÑO¨ K«O`À
=∞#‰õΩ ZO`« ã¨O|O^èOŒ LO^À WѨÊ\˜H© =∞#O ™ê=∂#ºOQÍ QÆ∞iÎOK«O.
Hõà§◊ ‰õΩ Hõ#|_»x"å\˜x QÆ∞iOz KåÖÏâ◊`åÉÏÌÅ áê@∞ =∞#∞+¨µÅ∞ Ѩ\ Oì˜ K«∞‰õΩ<Õ
"å~°∞HÍ~°∞. P=yO[O`« L#fl r"åÅ#∞ K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ =∂„`«O ã¨$+≤Öì ’x 'Ñ≤Ñe‘ HÍk—
qO`«Å#∞ QÆ∞iOz Pâ◊Û~°ºÑ¨_»∞`«∂ LO_Õ"å~°∞. =∞# ^Õ=Ùà◊¥§, ^Õ=`«Å∂ =∞x+≤
~°∂ѨOÖ’<À, P@qHõ^⌠Ö◊ ’ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =∞$QÆP~å^è#Œ Ѩ^uúŒ Ö’ [O`«∞=ÙÅ PHÍ~åÖ’¡<À
LO\Ï~°∞. ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ<Õq L<åflÜ«∞x‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œ∞ Hõ#Hõ "å\˜H˜ „áêux^茺O
=Ç≤ÏOz# ^Õ=Ùà‹§=~°∂ ÖË~ˆ "≥∂! u<Õ Ñ¨^•~å÷Å∞ ‰õΩà◊§QÍ JO^Œ∞Ö’Oz =KÕÛ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Åhfl
ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ "å@O`«@ J"Õ ã¨$+≤ì J=Ù`«∞<åflÜ«∞x J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞. QÍeÖ’#∂,
h\˜Ö’#∂ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ Å∞HõÅ∞HõÖÏ_»∞`«∞<åflÜ«∞x JѨÊ\’¡ Z=~°∂ Z~°Q~Æ ∞° . ZO^Œ∞HõO>Ë
QÍA Hõ@HÍÅ`À ǨÅO_£Ö’ "≥∞„ÿ HÀ™È¯ÑπÅ `«Ü∂« s "≥Ú^ŒÅÜÕ∞^•HÍ ã¨∂Hõ∆ ‡„ѨÑO¨ K«O
XHõ\ ˜ LO@∞O^Œx ‰õÄ_® Z=iH© `≥b^Œ∞.
~Ô O_»∞ =¸_»∞ Öˇ<û£ Å∞ `«y# Ѩ^uúŒ Ö’ J=∞i¿ãÎ =∂=¸Å∞QÍ HõO\˜H˜ Hõ#|_»x
("≥ÚHõ¯Å) Hõ}ÏÅ x~å‡}Ïxfl K«∂_»=K«Ûx Ѩk¿ÇÏ_À â◊`å|ÌOÖ’ WOQÆO¡ _£Ö’ ~å|~üì
138 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
ǨïH± x~°∂Ñ≤OKå_»∞. ѨO`˘q∞‡^À â◊`å|ÌOÖ’ „ÃÑO¶ Kü âßG"Õ`Ϋ Å∂~¸ áêâ◊Û~ü KÕã#≤
Ѩiâ’^è#Œ Å=Å¡ áêÅ∂, ™ê~å~Ú=O\˜q ѨÙeã≤áÈ=_®xH˜ ã¨∂Hõ∆ ‡„H˜=ÚÖË HÍ~°}=∞x
`ÕeOk. JO@∞"åº^è∞Œ ʼnõΩ ‰õÄ_® ÉÏH©iì Ü«∂ J#|_Õ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖË HÍ~°}=∞h, "å\˜x
JiHõ>OìË ^Œ∞‰õΩ `«y# K«~º° Å∞ fã¨∞HÀ"åÅh `«fi~°Ö’<Õ JO^Œ~∂° QÆ∞iÎOKå~°∞. (ÉÏH©iì Ü«∞"£∞
JO>Ë UHõ=K«#O. ÉÏH©iì Ü«∂ ^•xH˜ |Ǩï=K«#O) "≥∞„ÿ HÀ™È¯ÑπÅ∞ ~å#∞~å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞
Ѩ__» O» `À JO`«=~°‰Äõ TǨωõΩ‰õÄ_® JO^Œx XHõ H˘`«Î Ö’HõO J=QÍǨÏ#‰õΩ =zÛOk.
P^è∞Œ xHõÜÚ« QÆOÖ’ =∂=¸Å∞ HÍOug∞^•, J„ÖÏì=Ü≥ÚÖˇ\ò HÍOug∞^• P^è•~°Ñ_¨ Õ
Juâ◊H=Θ ∞O`«"∞≥ #ÿ ã¨∂Hõ∆ ‡^Œi≈x Ü«∞O„`åÅ∞ `«Ü∂« ~°Ü∂« ~Ú. J=ã¨~åxfl|\˜ì âßGѨi
â’^è#Œ ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ g\˜ ~°∂Ѩx~å‡}ÏÖ’¡ KåÖÏ Jaè=$kú [iyOk. ZÅ„HÍì<£
"≥∞„ÿ HÀ™È¯ÑπÅ Ü«ÚQÆO "≥Ú^ŒÅÜ«∂Hõ XH˘¯Hõ¯ J}∞=Ù#∂ K«∂ã≤ á¶È\’Å∞ uÜ«∞ºQÆÅQÆ_O»
‰õÄ_® ™ê^躌 =∞~ÚOk. D ѨiHõ~åÅhfl LѨÜ∂≥ yOz âßG"Õ`ÅΫ ∞ ~°H~õ H° ÍŠѨ^•~å÷Å
x~å‡}Ïxfl QÆ∞iOp, r=~åtÖ’ =Ú#∞ÃÑ#fl_»∂ K«∂ã≤ Z~°QxÆ ã¨∂Hõ∆ ‡„áê}∞Å#∞ QÆ∞iOp
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
ÉÏH©iì Ü«∂ r=~åtÜ≥ÚHõ¯ „áê^äqŒ ∞Hõ™ê÷~ÚH˜ „ѨfHõÅ∞QÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. ã¨Q@ Æ ∞#
ÉÏH©iì Ü«∞"£∞ ÃãA · XHõ q∞e¡g∞@~üÖ’ "≥Ü∂≥ º=O`«∞ LO@∞Ok. ÃÑxûÖò`À HÍy`«Og∞^Œ
ÃÑ\˜#ì K«∞Hõ¯Ö’¡ ÅHõ∆ ÉÏH©iì Ü«∂ Wq∞_çáÈQÆÅ=Ù. Wq UHõH}õ r=ÙÅ∞. g\˜x „áȈHiÜ≥∂\ò
Hõ}ÏÅO\Ï~°∞. "≥ÚHõ¯Ö’¡#∂, W`«~[° O`«∞=ÙÖ’¡#∂ LO_Õ Ü«¸Hˆ iÜ≥∂\ò Hõ}ÏÅÖÏQÍ
g\˜H˜ #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπ (ˆHO„^ŒO) LO_»^∞Œ . g\˜ _ôZ<£U z#flK«∞@ìÖÏQÍ Hõ}O=∞^躌 Ö’
`ÕÅ∞`«∂ LO@∞Ok. Hõ}Ïxfl XHõ ѨÅK«x á⁄~° HÍáê_»∞`«∞Ok. nxQÆ∞O_® J=ã¨~åxfl|\˜ì
Ѩ^•~å÷Å∞ Hõ}O ֒ѨeH©, ɡ·\ ˜H© áÈ`«∂LO\Ï~Ú. H˘xfl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ Hõ}qÉèí[#
[iˆQ=ÚO^Œ∞ ÉÏH©iì Ü«∞O ÃãA · ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. P `«~"° å`« _ôZ<£U ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ HÍ=_»O,
Hõ}O ~Ô O_»∞QÍ pe =∞^躌 Ö’ J_»∞Q¤ À_» U~°Ê_»_O» [~°∞QÆ∞`å~Ú. nxH˜ ã¨∞=∂~°∞ 20
xq∞ëêÅ∞ Ѩ_∞» `«∞Ok. =∞iH˘xfl ÉÏH©iì Ü«∂ `«=∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎHÔ · ™ÈÊ~ü J#|_Õ ã≤^cúŒ [O,
ÖËHõ c*Ï}∞=Ù#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~Ú. PǨ~°O `«‰Ωõ ¯=QÍ ^˘iˆH „Ѩu‰õÄÅ"å`å
=~°}OÖ’ D Ѩ^uúŒ ѨxH˘ã¨∞OÎ k. D ã≤^cúŒ *ÏÖ’¡ _ôZ<£U xH˜Ñ∆ "Ψ ∞≥ ÿ ã¨|Î ∞úQÍ Ñ¨_Lç O@∞Ok.
g\˜Ö’ H˘xfl~°HÍÅ∞ „Ѩu‰õÄÅ"å`å=~°}OÖ’‰õÄ_® â◊`åÉÏÌÅáê@∞ #tOK«‰Ωõ O_® LO_ç,
J#∞‰õÄÅѨiã≤u÷ ~åQÍ<Õ '"≥ÚÅÔH`«∞`Î å~Ú—. =∞iH˘xfl Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ `«=∞ LxH˜Hˆ „Ѩ=∂^ŒO
Hõey#ѨÙÊ_»∞ Wq `«=∞ ã¨g∞ѨOÖ’<À, Ѩiã¨~åÖ’¡<À ÅÉèºí =∞ÜÕ∞ _ôZ<£U#∞ ã‘fiHõiOz
`«=∞ ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ =∂ˆ~Ûã¨∞HÀQÆÅ=Ù. Z\ì̃ Ѩiã≤u÷ Ö’#∂ <åâ◊#OH͉õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ
Jq qâ◊fi„ѨÜ∞« `«flO KÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 139
=∞#‰õΩ D ã¨∂Hõ∆ ‡r"åÅ`À Ѩ<Õq∞@x JxÑ≤ã¨∞ÎOk HÍx "å\˜H© =∞#‰õÄ
Jq<åÉè Ï =㨠O |O^è Œ O LOk. x*ÏxH˜ JO`« H õ < åfl ^Œ Q Æ æ ~ ° 㨠O |O^è Œ O
TÇ≤ Ï OK« ∞ HÀ=_» O ‰õ Ä _® Hõ + ¨ ì " Õ ∞ . „Ѩ u =∞x+≤ ^Õ Ç ¨ Ï OÖ’#∂ =O^Œ H À\˜ H À@¡
r=Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. "å\˜`ÀÉÏ@∞QÍ "≥~ÚºHÀ\˜HÀ@¡ ÉÏH©ìiÜ«∂‰õÄ_® „Ѩu=∞x+≤
^ÕÇϨ OÖ’#∂ HÍѨ~O° KÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú. WÖÏ =∞#Ö’ 'SHõºO K≥O^Õ— r"åÅ#∞ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O KåÖÏ J=ã¨~O° . D q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz K≥ÑÙ¨ ʉõΩ<Õ =ÚO^Œ∞ ÉÏH©iì Ü«∂
K«i„`« Z@∞=O\˜^À K«∂^•ÌO.
Éè∂í q∞ =Ü«∞ã¨∞û 460 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÖˇ`· Õ =∞#‰õΩ ÅÉèºí "≥∞#ÿ Ju ѨÙ~å`«#
á¶êã≤Öò (tÖÏ*ÏÅ) ^•YÖÏÅ#∞|\˜ì ÉÏH©iì Ü«∂ 350 HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« #∞Op
L#fl@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. D<å_»∞ =∞#‰õΩ `≥eã≤# ÉÏH©iì Ü«∂Ö’ H˘xfl~°HÍÅ∞ PH˜û[<£,
"≥Å∞`«∞~°∂ ÖˉΩõ O_® |`«HQõ ÅÆ =Ù. ã¨=Ú„^ŒQ~Æ ƒ° Où Ö’ L#fl ~°O„^è•Å=O\˜ „áêO`åÖ’¡
Wq x=ã≤™êÎ~Ú. Éè∂í q∞ ~°∂á⁄Ok# H˘`«ÖÎ ’ KåÖÏ"Õ_Qç Í LO_Õk. WѨÙÊ_»∞#fl@∞ìQÍ
PH˜û[<£ ‰õÄ_® LO_ÕkHÍ^Œ∞. Wq JѨÊ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ Ѩi}Ï=∞O K≥Ok#"Õ. P `«~"° å`«
=∞iH˘xfl ~°HÍÅ∞ ã¨∂~°º~°t‡x ã¨O„QÆÇ≤ÏOz áÈ+¨HõѨ^•~å÷Å∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ=_»O
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~Ú.
D<å_»∞ Hõ#|_»∞`«∞#fl H˜~}° ã¨OÜ≥∂QÆO Ѩ^uúŒ P `«~"° å`« "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. WO^Œ∞Ö’
h\˜ Hõ}ÏÅ∞ qzÛù#fl"≥∞ÿ PH˜û[<£ q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. P HÍ~°}OQÍ ^•xg∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç
|uˆH ÉÏH©iì Ü«∂ Pq~°ƒqù OK«_O» gÅ~ÚOk. PH˜û[<£ q_»∞^ŒÅ K≥Ü∞« ºQÆey# r=â◊HΘ
Z‰õΩ¯= Hõ#Hõ K≥@Ö¡ ÏQÍ L#flKÀ>Ë áê`«∞‰õΩáȉõΩO_® Hõ^ÅŒ QÆey# [O`«∞=ÙÅ∞ Z<Àfl
ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. =∞#Ö’#∂, [O`«∞=ÙÖ’¡#∂ r=Hõ}ÏÖ’¡ #∂ºH˜¡Ü«∞ãπ H͉õΩO_®
"≥∞\ÿ ’HÍO„_çÜ∂« J<Õ ã¨∂Hõ∆ ‡ x~å‡}ÏÅ∞O\Ï~Ú. #∂ºH˜Ü ¡ ∞« ãπÖ’ L#fl>Ëì WO^Œ∞Ö’‰õÄ_®
„Ѩ`ºÕ HõOQÍ _ôZ<£U LO@∞Ok. JÖψQ "≥ÚHõ¯Å r=Hõ}ÏÖ’¡ HÀ¡~Àáê¡ãÅìπ ∞ LO\Ï~Ú.
W=hfl "≥Ú^Œ\’¡ ÉÏH©iì Ü«∂ÜÕ∞ Jh, r=Hõ}ÏÅÃÑ· ^•_çKÜ ≥ ∞« ºÉ’~Ú "å\˜Ö’ z‰õΩ¯‰õΩ
áÈÜ«∂Ü«∞h XHõ „Ѩuáê^Œ# LOk. D q^èOŒ QÍ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ 'ã¨ÇϨ r=#O— Ѩ~㰠ʨ ~°O
ÖÏÉè^í •Ü«∞HõO HÍ=_»O`À Wq r=Hõ}ÏÖ’¡H˜ =zÛKÕ~åÜ«∞h TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. PH˜û[<£
ã¨~Ñ° ~¨¶ åJÜÕ∞ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ Ѩi}Ï=∞OK≥Ok# "≥∞\ÿ ’HÍO„_çÜ∂« PǨ~°O#∞Oz U\©Ñ‘
(P_ç<Àã‘<£ „>ˇáÿ ê¶ ¿ãÊù\ò) J<Õ Ñ¨^•~å÷xfl `«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎ~Ú. =∞#=O\˜ „áê}∞Å∞ Ѩi}Ï=∞O
K≥O^Œ_O» D q^èOŒ QÍ<Õ [iyOk. D ÖˇH¯õ # ÉÏH©iì Ü«∂ J<Õq =∞#‰õΩ ѨÓsfi‰õΩÅ∞
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. J}∞=}∞=ÙÖ’#∂ KÕi, =∞#h, `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÅh |uH˜ã∞¨ #Î fl rq`«
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞.
140 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
42. ÉÏH©iì Ü«∂ qâıëêÅ∞
ÉÏH©iì Ü«∂, W`«~ã° ∂¨ Hõ∆ ‡r=ÙÅ∂ =∞# rq`åÅx Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ „ѨÉÏè q`«O
K≥Ü∞« ºQÆÅ"À ѨÓiÎQÍ J~°O÷ HÍ=@OÖË^∞Œ . Ѩiâ’^è#Œ Ö’¡ ɡ@ · Ѩ_∞» `«∞#fl H˘`«Î q+¨Ü∂« Ö’¡
"å\˜ QÆ∞iOz# =∞Op, K≥_∂» ‰õÄ_® `≥eÜ«∞=™ÈÎOk. XHõ¯\˜ =∂„`«O x[O. „ѨÑO¨ K«OÖ’
„ѨuKÀ\Ï xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx rqã¨∞#Î fl ~°H~õ H° ÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂#∞ `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»O J™ê^躌 "≥∞#ÿ
Ѩx. ѨxH˜~åx K≥`#Ϋ ∂, ‰õΩo§# r=Ѩ^•~å÷Å#∂ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ q_»Q˘\ì̃ =∞\ì̃Ö’
Hõe¿Ñ¿ã ÉÏH©iì Ü«∂ =∞#‰õΩ ѨxH˘KÕÛ PǨ~åxfl‰õÄ_® 'áê_»∞—KÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú. =∂#=ÙÅ∞
ã¨=∂[rq`«O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜#ì <å\˜#∞Op PǨ~åxfl K≥_áç ȉõΩO_® xÅ=LOK«∞HÀ=\ÏxH˜
<å<å JQÆKå@∂¡ Ѩ_∞» `«∂<ÕL<åfl~°∞. ZO_»É\ˇ #ì̃ Ѩ^•~å÷Å∞ xÅ=LO\ÏÜ«∞x "å~°∞
„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. ÉÏH©ìiÜ«∂ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ `Õ=∞ J=ã¨~°O Hõ#Hõ "å\˜x JiHõ>ËìO^Œ∞‰õΩ
W^˘Hõ Ѩ^uúŒ . JÖψQ K«e^ÕâßÖ’¡ Pk=∂#=ÙÅ∞ PǨ~åxfl =∞OK«∞ ¿Ñ~°∞‰õΩ#fl QÆ∞ǨÏÖ’¡
^•K«∞‰õΩ<Õ"å~°∞. D ~ÀAÖ’¡ P^è∞Œ xHõÑ^¨ `úŒ ∞« Öˇ<Àfl J=∞Å∞Ö’L<åfl~Ú. „Ѷ*‘ ò KÕã≤ K«Å|¡ iz
ÉÏH©iì Ü«∂ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ x~ÀkèOK«_O» , "Õ_ç QÍeÖ’ ZO_»É@ ˇ _ì O» , QÍ=∂H˜~}° ÏʼnõΩ
QÆ∞iKÕã≤ ÉÏH©iì Ü«∂#∞ <åâ◊#OK≥Ü∞« º_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl Hõ#|_»x ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ`À =∞#O
™êyOKÕ áÈ~å@OÖ’ ÉèÏQÍÖË.
Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ ÉÏH©iì Ü«∂#∞ U ~°HÍxHÍ~°HOõ QÍ q_»nã≤ „ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ KÕ™êÎ~∞°
HÍx „ѨH$õ uÖ’ =∂„`«O J<ÕH~õ H° ÍÅ∞ Hõeã≤ `«∞>ì̌ÖÏQÍ rqã¨∂LÎ O\Ï~Ú. =∞# â◊s~åÅ
֒ѨeÉèÏQÍÖ’¡ ѨÅK«x á⁄~°ÖÏQÍ "åºÑ≤Oz#>Ëì Wq ™ê=∂#ºOQÍ hà◊§Ö’ L#flѨÙÊ_»∞
h\˜H,© QÍeH©=∞^躌 LѨi`«ÅOg∞^Œ `ÕÅ∞`«∂LO\Ï~Ú. ÃÑ^ŒãÌ \≤ Ö© ’¡ ZO^Œ~À „Ѩ[Å∞
Hõeã≤ L#fl@∞ìQÍ W=hfl `«=∞`«=∞ „Ѩ`ºÕ Hõq^è∞Œ Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î Hõeã≤"∞≥ eã≤ rq™êÎ~Ú.
g\˜x ã¨iQÍæ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åÅO>Ë JÖÏO\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡<Õ Ñ¨ijeOKåÅx âßG"Õ`ÅΫ ‰õΩ
JxÑ≤™ÈÎOk. ZO^Œ∞HõO>Ë "≥Ú`«OÎ ÉÏH©iì Ü«∂ *Ï`«∞Ö’¡ `≥eÜ«∞xq 95 âß`«O q∞yÖË
L<åfl~Ú. `≥eã≤#"å\˜ r<À"£∞ Ѩ\Ïxfl "å~°∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. *ˇ<\≥ H˜ ± WO[hiOQ∑
Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ "å\˜x =∞#‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ@∞ìQÍ =∂~°∞ÛHÀ=_»O‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
J"≥∞iHÍÖ’ |OQÍ~°∞QÆ#∞Ö’¡ "å_Õ ~°™êÜ«∞<åÖ’¡ ã¨Ü∞« <≥_· ,£ áê^Œ~ã° O¨ , PÔ~ûxH± "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
qëêÅ∞ HÍÅ∞ëêºxH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞<åflÜ«∞x QÆ=∞xOKå~°∞. =ÚÃÑ·ÊùUà◊§ `«~°"å`«
ã¨Ü∞« <≥_· #£ ∞ ã¨ÇÏ≤ OK«_"» ∞Õ HÍHõ, ^•xfl P~°yOKÕ ÉÏH©iì Ü«∂#∞ Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤Oì Kå~°∞.
JO^Œ∞=Å¡ XHõÑÙ¨ Ê_»∞ q+¨„áêÜ«∞O JxÑ≤Oz# ÃãÅÜÕ∞à◊§Ö’ D<å_»∞ KÕÑŨ ∞ Ѩ@_ì O»
gÅ=Ù`ÀOk.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 141
ÉÏH©ìiÜ«∂ QÆ∞iOz H˘`«Î q+¨Ü∂« Å∞ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ `≥Å∞ã¨∂<Î LÕ <åfl~Ú. JO`«‰Ωõ
=Ú#∞ÃÑ#fl_»∂ TÇ≤ÏOK«x q^èOŒ QÍ Jq Z<Àfl ~ÀQÍʼnõΩ HÍ~°}=∞x P^è∞Œ xHõ„ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡
~°∞A"Ò`ÀOk. g\˜Ö’ QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∂, Hˆ #û~ü=O\˜q‰õÄ_® L<åflÜ«∞x J#∞=∂xã¨∞Î
<åfl~°∞. D *Ïa`åÖ’ áê`«~ÀQÍÅ∞ H˘xfl ÉÏH©iì Ü«∂ =Ú^•Ì~Ú ™ê÷#OÖ’ L#fl@∞ìQÍ
`≥Å∞™ÈÎOk.
Ѩx`À#∂, ã¨=∞㨺Å`À#∂ XuÎ_Hç ˜ Ö’#ÜÕ∞"åiÖ’ H˘O^ŒiH˜ Hõ_∞» ѨÙÖ’ Uã≤_\ç ©
ÃÑ~°QÆ_»O, Jk Z‰õΩ¯"≥·`Õ JÅû~°¡‰õΩ ^•iuÜ«∞º_»O =∂=¸ÖË. r~°‚HÀâ◊OÖ’ LO_Õ
ÃÇÏ· „_ÀHÀ¡iH± P=∞¡O, ÃÑÑ≤û<£=O\˜ W`«~° ZO*ˇ=· ÚÅ∂ Hõ_∞» Ѩ٠֒Ѩeá⁄~°#∞ <åâ◊#O
K≥Ü∞« º_»O`À ѨÙO_»∞ U~°Ê_»∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ „=}O r~°H‚ Àâ◊OÖ’<À, z#fl¿ÑQÆ∞‰õΩ
=ÚO^Œ∞ÉèÏQÆOÖ’ LO_Õ PO„`«=¸ÅO (_»∞ºF_ç#"£∞)Ö’<À U~°Ê_ç ÃÑá· ⁄~°#∞ zè„^ŒO
KÕã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞=Å¡ r~°=‚ º=ã¨÷ ^≥|ƒu#_»O, "åO`«∞Å∂, Hõ_∞» ѨÙÖ’ =∞O@ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
Hõey, =∞s f„= Ѩiã≤÷uÖ’ ~°Hõ΄™ê=O, =∞~°}O‰õÄ_® ã¨OÉèíq™êÎ~Ú. nxH˜
=Oâ◊áê~°OѨ~º° ÅHõ}∆ ÏÅ∂, PǨ~°ÑÙ¨ JÅ"å@∂¡, =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊<å =ÔQ~· åÖË HÍ~°}O
J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞. P=∂¡xH˜ q~°∞QÆ∞_»∞QÍ H∆Í~°Ñ¨^•~å÷Å#∞ LѨâ◊=∞#OQÍ "å_ç, =∞s
=Úki# ~ÀQÍxH˜ â◊GzH˜`û« K≥Ü∞« º_»O Ѩiáê\˜.
P„¿ãìeÜ«∂Ö’ nxfl QÆ∞iOz 1982 „áêO`åÅ#∞Op Ѩiâ’^èŒ#Å∞ KÕã¨∞Î#fl
ÉÏc =∂~°¬Öò J<Õ âßG"Õ`Ϋ =∂„`«O ~ÀQÆ∞Å r~°H‚ Àâ◊ÉÏè QÍÖ’¡ XHõ H˘`«~Î H° Oõ ÉÏH©iì Ü«∂
L#fl@∞ì HõxÃÑ\Ïì_∞» . D q+¨Ü∂« xfl W`«~∞° Å∞ JO`«QÍ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë
r~°H‚ Àâ◊OÖ’x P=∞¡„^Œ"åÖ’¡ ÉÏH©iì Ü«∂ |uH˜LO_Õ J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^xŒ U<å_À x~åú~} °
J~ÚOk. =∂~°¬Öò =∂„`«O `«# Ѩiâ’^è#Œ ŠѶe¨ `åÅ#∞ QÆ\ Qì˜ Í #q∞‡, ã¨^~Œ ∞° ÉÏH©iì Ü«∂
HõeÑ≤# „^•=HÍxfl `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ `åy JÅû~ü `≥K∞« Û‰õΩx, P `«~"° å`« #Ü«∞O KÕã∞¨ ‰õΩ
<åfl_»∞. D ã¨OѶ∞¨ @#=Å¡ J`«x „Ѩuáê^Œ#‰õΩ P"≥∂^ŒO ÅaèOK«_"» ∞Õ HÍHõ J`«xH˜
2005Ö’ <ÀɡÖò |Ǩï=∞u‰õÄ_® ÅaèOzOk.
WO`«H© ÉÏH©iì Ü«∂ Hõ_∞» ѨÙÖ’H˜ ZÖÏ KÕ~å~Ú? „ѨÜ∂≥ QÍÅ=Å¡ `≥eã≤#^Õq∞@O>Ë
ÉÏH©iì Ü«∂ r~å‚âÜ ◊ ∞« OÖ’x =¸ºHõãáπ ⁄~° J_»∞QÆ∞# ^Œ∂i ^•‰õΩ¯O\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡
Jq P=∂¡Å „ѨÉÏè =O#∞Oz `«ÑÊ≤ OK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. D ֒ѨŠ"å\˜ LxH˜x ѨãH≤ \õ #ì˜
~ÀQÆx~À^èHŒ =õ º=ã¨÷ "å\˜x x~°∂‡eOK«_®xHõx '\˜— Hõ}ÏÅ#∞ ѨOѨÙ`«∞Ok. D Hõ}ÏÅ∞
=¸ºHõãáπ ⁄~° J_»∞Q¤ Í LO_»_O» `À ÉÏH©iì Ü«∂#∞ ã¨g∞Ñ≤OK«ÖHË õ W=`«ÖË LO_çáÈ`å~Ú.
H˘O`«HÍÅO QÆ_Kç åHõ P Hõ}ÏÅ∞ K«zÛáÈ~Ú, ÉÏH©iì Ü«∂#∞ <åâ◊#OK≥Ü∞« ºQÆey# "å\˜
~°™êÜ«∞<åÅhfl =¸ºHõãπ á⁄~°g∞^Œ zO^Œ_O» `À ^•xH˜ Ǩx HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D ֒ѨÅ
142 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
„H˜q∞ã¨OǨ~°HHõ }õ ÏÅ áÈ+¨}HÔ · â◊s~°O ã¨~Ñ° ~¨¶ åKÕã<≤ å PǨ~åxfl ÉÏH©iì Ü«∂ P~°yã¨∂Î
LO\Ï~Ú.
q∞QÆ`å q+¨Ü∂« ÅH˘¿ãÎ â◊s~°OÖ’ ѨO\˜zQÆ∞à◊§ "åѨÙ#∞Oz =¸„`«HÀâ◊"åº^è∞Œ Å
^•HÍ â◊s~°OÖ’x U ÉèÏQÆOÖ’ „H˜=ÚÅ∞ =∞#x W|ƒOkÃÑ\˜<ì å Jk QÆ∞O_≥[|∞ƒ‰õΩ
~°OQÆO ã≤^OúŒ K≥Ü∞« ºQÆÅ^Œx JOK«<å. ZÖÏQÆO>Ë „H˜=ÚÅ∞ ~°H„Îõ Ѩ"åǨÏOÖ’ K˘~°|_ç`Õ
Jq ~°HOÎõ QÆ_H¤» >õ ìË Ñ¨iã≤`÷ ∞« Å∞ HõeyOK«QÅÆ =Ù. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ J"Õ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’
^è=Œ ∞#∞Ö’¡ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú, `«∂=ÚÖ’H˜ KÕi# =ÚiH˜ÖÏQÍ ~°H„Îõ Ѩã~¨ } ° ÏxH˜ J=~À^èOŒ
Hõey™êÎ~Ú. „H˜=ÚÅ ã¨OYº ÃÑiy#@ì~Ú`Õ ~ÀQÆx~À^èHŒ Kõ ~« º° ‰õΩ áêÅÊ_Õ `≥ÅH¡ } õ ÏÅhfl
~°H<Îõ åàÏÖ’¡H˜ KÕi, JHõ¯_»∞#fl H˘Öˇã~ì̈ åÖò Hõ}ÏʼnõΩ `«Q∞Æ Å∞‰õΩO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡‰Äõ _®
^è=Œ ∞#∞Å∞ ѨÓ_»∞‰õΩáÈ=K«∞Û. W=hfl H˘`«Î q+¨Ü∂« Å∞. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ‰õΩ
ÉÏH©iì Ü«∂ HÍ~°}=∞x Z=Ô~<· å JO>Ë #qfiáÈ`å~°<Õ ÉèÜ í ∞« O LO_Õk. WѨÙÊ_»∞ D
^Œ$HõÊ^äOŒ =∂~°∞`ÀOk.
=∞~˘Hõ=OHõ Éè∂í QÀà◊ÑÙ¨ =∞Ǩã¨=Ú„^•Ö’¡ Z<≥flxfl~°HÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂ L<åflÜ≥∂,
PH˜û[<£ `«Ü∂« s`ÀÉÏ@∞ Jq WOHÍ UÜÕ∞ „Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ HÍ~°}=∞ø`«∞<åflÜ≥∂ WѨÊ\˜H©
ã¨iQÍæ `≥eÜ«∞^Œ∞. ÉÏH©iì Ü«∂, W`«~° ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ [<åÉèÏ ÖˇH¯õ Å∞Hõ>ìË D Ѩiâ’^è#Œ ʼnõΩ
QÍ#∞ W\©=Å =O^ŒHÀ@¡ J"≥∞iHõ<£ _®Å~°¡ Y~°∞Û`À Ѩ^àÕ §◊ áê@∞ H˘#™êˆQ „ѨÜ∂≥ QÍÅ#∞
70 ^ÕâßÖ’¡ KÕÑ\¨ Ïì~∞° . Ѩ~åº=~°}OÖ’ [iˆQ ÃÑ#∞=∂~°∞ÊÅ q+¨Ü∞« OÖ’ g\˜ áê„`«
ZO`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~O° LOk. "å`å=~°}OÖ’ HõeQˆ =∂~°∞ÊÅg∞^•,
PH˜û[<£, HÍ~°ƒ<£=O\˜ Ѩ^•~å÷Å "≥∂`å^Œ∞g∞^• ÉÏH©ìiÜ«∂ „ѨÉèÏ=O |ÅOQÍ
ѨxKÕã¨∞ÎO^Œx ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "å\˜=Å¡ U\Ï ã¨∞=∂~°∞ 15 "ÕÅHÀ@¡
H˜Ö’„QÍ=ÚÅ PH˜û[<£ L`«ÊuÎ J=Ù`«∂LO@∞Ok. H˘xfl~°HÍÅ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ "≥∞^ä<Õ £
"åÜ«Ú=Ù#∞ Ñ‘ÖÛË ã≤, „w<£ÇϨ ∫ãπ „ѨÉÏè "åxfl `«yOæ K«_O» ^•fi~å Éè∂í QÀàÏxfl "Õ_H≥ ¯õ ‰õΩO_®
HÍáê_»QÅÆ =x JOK«<å. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ Z‰õΩ¯= ÖÏÉèÏÅ∂, H˘xfl #ëêìÅ∂
=∞#‰õΩ `«Ñʨ =Ù. "å\˜ QÆ∞iOz ZO`« ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey`Õ =∞#‰õΩ JO`« =∞Ozk.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 143
43. ã¨∂Hõ;r=ÙÅ`À =∞# HÍѨÙ~°O
Z=~°∂ ÖˉΩõ O_® Ö’HõOÖ’ UHÍH˜QÍ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl=∞x U =ºH©‰Î Äõ _® ‰õΩq∞eáÈ
#=ã¨~O° ÖË^"Õ ∂≥ . ZO^Œ∞HõO>Ë =∞# rq`åhfl, â◊s~åhfl‰õÄ_® =∞#`À ѨOK«∞‰õΩO@∂,
J#∞Hõ}∆ =¸ =∞#`À<Õ QÆ_¿ç Ñ =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨∂Hõ∆ ‡r"åÅ∞<åfl~Ú. HõO\˜H˜ Hõ#|_»‰Ωõ O_®,
xâ◊≈|ÌOQÍ Jq =∞# Hõ+ãì¨ ∞¨ MÏÖ’¡ áêÅ∞ ѨOK«∞‰õΩO@∂, XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ "å\˜Ö’ H˘xfl\˜H˜
`å"Õ∞ HÍ~°}=∞=Ù`«∂ =∞#"≥O>Ë LO\Ï~Ú. D ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖË ÉÏH©iì Ü«∂. =∞# K«~‡° Og∞^Œ
Hõ#|_Õ Ju z#fl~°O„^è•Ö’¡ ã¨∞=∂~°∞ "≥~Úº ÉÏH©iì Ü«∂ W=∞_»QÅÆ =Ù. „Ѩu K«^~Œ Ñ° Ù¨
ÃãO\˜g∞@~°∞‰õÄ ÅHõ∆ K˘Ñ¨ÙÊ# =∞# â◊s~°OÃÑ<· å, ֒ѨÖωõÄ_® =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨OYºÖ’
ã¨OK«iOKÕ D ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖ’¡ H˘xfl ~ÀQÍÅ∞ `≥zÛÃÑ>Ëgì , Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO x~°áêÜ«∞
Hõ~"° ∞≥ #ÿ g, =∞iH˘xfl =∞# ~ÀQÆx~À^èHŒ âõ H◊ xÎ̃ ÃÑOKÕg Jx `≥Å∞™ÈÎOk. g\˜ [<åÉèÏ
Z‰õΩ¯=QÍ =∞# <Àà◊§Ö’#∂, =Ú‰õį, Q˘O`«∞HÍ, ¿ÑQÆ∞Ö’¡#∂ LO@∞Ok. H˘xfl ÉÏH©iì Ü«∂
=∞# "≥O„@∞HõÅ#∂, Hõ#∞Ô~ѨÊÅ#∂ Ѩ@∞ì‰Ωõ x "Õàϧ_ç`Õ =∞iH˘xfl =∞# Hõ#∞QÆ∞_»g¡ ∞^Œ
h\˜á⁄~°Ö’ [ÅHÍÖÏ_»∞`«∂LO\Ï~Ú. "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ^•fi~å `«Ñʨ Hõ#|_»x g\˜Ö’ H˘xfl
QÆ∞O„_»OQÍ#∂, H˘xfl Hõ_ô¤ÖÏ¡QÍ#∂, =∞iH˘xfl K«∞@ìK«∞@∞ì‰õΩ#fl ã¨iÊÖÏHÍ~°OÖ’#∂
LO\Ï~Ú. H˘xfl `«=∞ `ÀHõÅ#∞ uѨÙʉõΩO@∂ „^Œ=Ѩ^•~å÷Ö’¡ D^ŒQÅÆ =Ù‰õÄ_®. "å\˜
Ѩi=∂}Ïxfl|\˜ì h~°∞‰õÄ_® "å\˜H˜ |∞~°^ÖŒ ÏQÍ zHõ¯QÍ, D^Œ~åxkQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ÃÑQ· Í "ÕÖÏkQÍ H˜H¯˜ iã≤LO_»_O» `À Jq =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ_O» ‰õÄ_® Hõ+"ì¨ ∞Õ . "å\˜ „áê}ÏxH˜
=∞# K«~‡° =∞O`å Ö’`≥#· QÀ`«∞Å`À#∂ (K«~‡° ~°O„^è•Å∞), K≥@¡ É’^≥Å=O\˜"å\˜`À#∂
("≥O„@∞HõÅ∞), Ö’Ü«∞Å`À#∂ (K«~‡° OÃÑ· =Ú_»`Å« ∞) xO_çLO@∞Ok. "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ^•fi~å
K«∂_»QÆey`Õ =∞#Ö’ „ѨѨOK«ã¨∞O^Œi =ÚY"≥∞ÿ<å㨈~ K«~°‡O#∞Oz "Õàϧ_Õ D
ÉÏH©iì Ü«∂`À QÆ_®¤Å∂, g∞™êÅ∂ ÃÑiy#@∞ìQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ÉÏH©iì Ü«∂ ã¨fi~°∂ѨO Ju„áê^äqŒ ∞HõOQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. <À~°∂, J=Ü«∞"åÅ∂,
"≥∞^Œ_∞» Un ÖˉΩõ O_®, u#^Œy# ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~åúxfl ã¨g∞Ñ≤Oz ^•xfl P~°yOK«_O» ,
`«^•fi~å â◊HxΘ á⁄O^Œ_O» g\˜ r=#â‹e· . =∞# =ÚMÏÅg∞^Œ =∂„`«"∞Õ L#fl ÉÏH©iì Ü«∂
ã¨OYº 200 HÀ@∞¡O@∞Ok. Jq "ÕzLO_®ÖËHÍx "å\˜ PǨ~°=∞O`å ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞
K≥=∞@^•fi~å ÃÑH· ˜ LaH˜=ã¨∂Î LO@∞Ok. J^ŒO`å PiáÈÜÕ∞ ֒ѨÖË ÉÏH©iì Ü«∂ JHõ¯_»‰Ωõ
KÕ~∞° HÀ"åe. "å\˜ „áê}ÏxH˜ J^≥O`À Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ Ѩx. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞# ZO_çáÈ~Ú#
K«~‡° =∞O`å xq∞ëêxH˜ 10 "ÕÅ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ ÃÑà◊§Å∞QÍ T_ç, ~åeáÈ`«∂LO@∞Ok.
"å\˜g∞^Œ∞#fl ÉÏH©iì Ü«∂‰õÄ_® PǨ~°O JO^Õ Ö’Ñ¨Ù<Õ "ÕÅ, ÅHõÅ∆ ã¨OYºÖ’ <ÕÅ~åeáÈ`«∂
144 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
LO\Ï~Ú. WO`« ǨÏ_®q_ç [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞ì =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞QÍx, D ֒ѨÖË XH˘¯Hõ¯
ÉÏH©iì Ü«∞=¸ ÃÑiy, |eã≤ 20 xq∞ëêÅH˘Hõ™êi ~Ô O_»∞QÍ peáÈ`«∂LO@∞Ok. D
q^èOŒ QÍ 8 QÆO@Ö’¡ XHõ ÉÏH©iì Ü«∞"£∞ ѨkÅHõÅ∆ ã¨O`å<åxfl L`«ÊuÎKÜ ≥ ∞« ºQÆÅ^Œ∞.
=∞#O ™êfl#OKÕã≤ Xà◊√§ ~°∞^Œ∞̉õΩ#flO`«¿ãÑ¨Ó D ÉÏH©ìiÜ«∂ K«~°‡~°O„^è•Ö’¡
^Œ∂i ^•‰õΩ¯O\Ï~Ú. '[ńѨà◊Ü«∞O— =ÚyÜ«∞QÍ<Õ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°O ã¨fi™ê÷<åʼnõΩ
KÕ~∞° ‰õΩO\Ï~Ú. D ֒ѨŠH˘O`« ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ ZÖÏQÆ∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok Hõ#Hõ ɡ\· H˜ ˘KåÛHõ
g\˜ ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok‰õÄ_®. g\˜x âßâ◊fi`«OQÍ =keOK«∞HÀ=_»O =∂„`«O =∞#
`«~O° HÍ^Œ∞. Wq =O\˜O\˜ JO@¡Ö’#∂, JÅ∞‰õΩQÆ∞_»Ö¤ ’¡#∂ KÕi =∞# KÕ`∞« Åg∞kH©, P
`«~°"å`« A@∞ìÖ’H© áê‰õΩ`å~Ú. "≥Å∞`«∞~°∂, QÍb `«‰õΩ¯=QÍ ™ÈˆH K«OHõÅÖ’#∂
(Ѩã≤Ñ≤Å¡Öˇ·<å 㨈~), ÖÏÖÏ[ÅOÖ’‰õÄ_® Wq [ÖÏû KÕ™êÎ~Ú. Wq L#fl KÀ@ÖÏ¡
=∞Åqã¨~#˚° K≥Ü∞« º_»O=Å¡<Õ ™êfl#OK≥Ü∞« ºx â◊s~°O HõOѨÙH˘_»∞`«∞Ok. =∞# ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞Ö’
=∂„`«"∞Õ LO_Õ ÉÏH©iì Ü«∂ ã¨OYº XHõ¯>Ë =∞# "≥Ú`«OÎ â◊s~°OÖ’x r=Hõ}ÏÅHõ<åfl
Z‰õΩ¯=. K«~°‡Og∞^Œ =¸_»∞~°HÍÅ∂, Q˘O`«∞Ö’ Zxq∞k~°HÍÅ ÉÏH©ìiÜ«∂ LO_»QÍ
ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞Ö’ =O^Œ‰Ωõ ÃÑQ· Í J<ÕH~õ H° ÍÅq x"åã¨O KÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú.
Jã¨Å∞ D ÉÏH©iì Ü«∂ ZO^Œ∞‰õΩ =∞#`À ã¨ÇϨ r=#O QÆ_∞» ѨÙ`åÜ≥∂ âßG"Õ`Ϋ
ʼnõΩ ã¨iQÍæ JO`«∞zHõ¯_»OÖË^∞Œ . g\˜=Å¡ =∞#‰õΩ "Õ∞Å∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok, W|ƒO^Œ∞Å∂
`«Ñʨ =Ù. Ѩiã≤u÷ x|\˜ì D =º=ã¨#÷ ∞ HõÅǨÅHÍѨÙ~°O J<À, HõÅã≤LO>Ë HõÅ^Œ∞ ã¨∞YOJ<À
ã¨iÃÑ@∞ìHÀ"åe. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ K«~‡° Og∞^Œ L#flq ɡ\· #˜ ∞Oz ™ÈˆH W`«~° „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ
ÉÏH©ìiÜ«∂#∞Oz =∞##∞ HÍáê_»∞`«∂ LO\ÏÜ«∞@. HÍh <À\˜Ö’L#fl H˘xfl\˜=Å¡
=∞# ^ŒO`åÅ∞ ѨÙzÛáÈ`å~Ú. =∞iH˘xfl ÖÏÖÏ[ÅOÖ’ KÕi PǨ~åxfl r~°‚O
KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’ `À_»Ê_»`å~Ú. g\˜H˜ PǨ~°<åoHõÖ’#∂, L^Œ~O° Ö’#∂ L#fl ÉÏH©iì Ü«∂
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_`» å~Ú. ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞Ö’ L#flq PǨ~°Ñ^¨ •~å÷Å#∞ q_»Q˘\˜,ì q@q∞#¡#∞ L`«ÊuÎ
K≥Ü«∞º_»OÖ’ áêÖÁæO\Ï~Ú. =∞#O u<Õ K«ÔH¯~° Ѩ^•~å÷Å#∂, Ñ≤O_çѨ^•~å÷Å#∂
HõiyOK«_"» ∞Õ HÍHõ ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ 'â◊„`«∞— ÉÏH©iì Ü«∂x Z^Œ∞~˘¯O@∂LO\Ï~Ú. ~ÀQÍʼnõΩ
UO\© | Ü≥ ∂ \˜ H ± =∞O^Œ ∞ Å#∞ "å_ç # Ѩ Ù Ê_» ∞ Jq „H˜ = ÚÅ`ÀÉÏ@∞ Ѩ x H˘KÕ Û
ÉÏH©iì Ü«∂#∞‰õÄ_® <åâ◊#O KÕ¿ã™êÎ~Ú. ^•x=Å¡ HõeQˆ W|ƒO^Œ∞Å LѨâ=◊ ∞<åxH˜
ÃÑ~°∞QÆ∞=O\˜k uO>Ë JO^Œ∞Ö’ L#fl LѨÜ∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ ÉÏH©iì Ü«∂ =∞m§ ¿ÑQÆ∞Ö’H˜
KÕ~∞° `«∞Ok. Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨OQÆ`qÕ ∞@O>Ë ¿ÑQÆ∞Ö’¡ LO_Õ H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ
=∞#`À Ѩ<gÕ ∞ L#fl@∞ì Hõ#|_»^∞Œ . "å\˜=Å¡ „Ѩ=∂^Œ"∞Õ g∞ LO_»^∞Œ . Jq `«=∞
=∂<å# `å=Ú =∞#`À ã¨O|O^èOŒ ÖË#@∞ìQÍ rqã¨∂LÎ O\Ï~Ú.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 145
ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ HõeQˆ =∞#H˘KÕÛ ~ÀQÍÅhfl ɡ\· #˜ ∞Oz =∞# â◊s~åʼnõΩ ã¨O„Hõq∞O
KÕ".Õ g\˜Ö’ HõÅ~å, HõÜ ∆ ∞« =O\˜"å\˜H˜ ^•if¿ã Ju „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ q‰õÄ_® L<åfl~Ú.
[|∞ƒÑ¨_ç# W`«~°=º‰õΩÎÖ’, [O`«∞=ÙÖ’, HõbÎ PǨ~°"≥∂, h~À ™ê=∂#ºOQÍ g\˜H˜
HÍ~° } O. JÖψ Q QÍÜ« ∂ Å∂, W`« ~ ° ~ ÀQÍÅ HÍ~° } OQÍ ~ÀQÆ x ~À^è Œ H õ = º=㨠÷
|ÅÇ‘Ï#Ѩ_#ç ѨÙÊ_»ÖÏ¡ Wq q[$OaèOK«=K«∞Û. â◊s~°ÉÏè QÍÅ∞ Qˆ O„w<£ HÍ~°}OQÍ ‰õΩo§áÈÜÕ∞
„Ѩ=∂^ŒO L#flѨÙÊ_»∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞ÜÕ∞ ÉÏH©iì Ü«∂ ã¨OYº `˘q∞‡k, Ѩk xq∞ëêÖ’¡<Õ
qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ`«∞Ok. WqHÍHõ ÉÏQÍ L_çHO˜ K«x PǨ~°OÖ’ =∂=¸Å∞ ™ê÷~ÚÖ’
LO_Õ ÉÏH©ìiÜ«∂ [<åÉèÏ Z‰õΩ¯"≥·#ѨÙÊ_»∞‰õÄ_® =∞# r~°‚=º=ã¨÷ ^≥|ƒuO@∞Ok.
`«Å<˘Ñ¨ÙÊÅ∂, Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ¨ÙÊÅ∂, qˆ~K«<åÅ∂, [fi~°=¸ =ÔQ·~åʼnõΩ `«~°∞K«∞QÍ
ÉÏH©ìiÜ«∂ÜÕ∞ HÍ~°}O. HÀ_çQÆ∞_»∂¡, =∂Oã¨O =ÔQ·~åÖ’¡ LO_Õ ™êÖÁ‡<≥ÖÏ¡=O\˜q
ѨkѨ<≥flO_»∞ ~°HÍÅ∞ W@∞=O\˜"Õ. g\˜x `«fi~°QÍ „Ѷ≤*òÖ’ LOK«HõáÈ`Õ =∞iO`«
„Ѩ=∂^Œ=∞<Õk `≥eã≤#^Õ. "Õ_ç ã¨|∞ƒhà◊§`À =O@ áê„`«Å#∞ Hõ_Q» _Æ O» , PǨ~åxfl
ÉÏQÍ "Õ_çQÍ<À, K«Å¡QÍ<À LOK«_»O^•fi~å ÉÏH©ìiÜ«∂=Å¡ HõeˆQ „Ѩ=∂^•Å#∞
`«yOæ K«∞HÀ=K«∞Û.
=∞# <À\’¡LO_Õ ÉÏH©iì Ü«∂ =∞#O u<Õ K«HÔ ¯~° Ѩ^•~å÷Å#∞ q_»Q˘\˜ì P=∂¡Å∞QÍ
=∂~°∞™êÎ~Ú. Jq ѨO\˜g∞^Œ∞#fl Z<å"≥∞Öò#∞ HõiyOz ѨÙÑ≤ÊѨà◊§‰õΩ ^•if™êÎ~Ú.
JO>Ë ÉÏH©iì Ü«∂ Ѩ~ÀHõO∆ QÍ ^ŒO`«HÜ ∆õ ∂« xH˜ HÍ~°}=∞=Ù`å~Ú. Ѩà§◊ g∞^•, =∞# =Ú‰õį,
Q˘O`«∂, Hõ_∞» ѨÓ, ¿ÑQÆ∞Å∂ Jxfl\˜g∞^• ÉÏH©iì Ü«∂ XHõ ѨÅK«x á⁄~°QÍ "åºÑ≤Oz
LO\Ï~Ú. Wq „Ѩ"ÕtOK«~åx =º=ã¨÷Å∞‰õÄ_® =∞# â◊s~åÖ’¡ H˘xfl L<åfl~Ú.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ HõO_»~åÅ∂, ~°H=Îõ ¸, <å_ô=∞O_»Å=¸ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q ÉÏH©iì Ü«∂ „ѨÉÏè "åxH˜
QÆ∞iH͉õΩO_® ~ÀQÆx~À^èHŒ =õ º=ã¨^÷ •fi~å HÍáê_»|_»∞`«∂LO\Ï~Ú.
„ѨH$õ uÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂ J<Õ"Õ ÖËHáõ È`Õ r=„Ѩ„H˜Ü∞« ÖËg ™ê^躌 OHÍ=Ù. K«zÛ# r=
Ѩ^•~å÷Å∞ ‰õΩà◊§_®xH˜ ÉÏH©iì Ü«∂ KåÖÏ J=ã¨~O° . =∞m§ H˘`«Î r=~åt ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å"åÅO>Ë
D „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ `«Ñʨ ‰õΩO_® [~°Q=Æ Åã≤O^Õ. K«zÛ# "≥ÚHõ¯Å∂, [O`«∞=ÙÅ∂ ZHõ¯_»|_ç`Õ
JHõ¯_» ¿Ñ~°∞‰õΩáȉõΩO_® =∞\ì̃Ö’ Hõeã≤ "≥ÚHõ¯ÅH˜ =∞m§ PǨ~°OQÍ Ñ¨xH˘™êÎ~Ú. ãÔ̈~#·
"≥∂`å^Œ∞Ö’ =∞# â◊s~åÖ’¡ L#fl ÉÏH©iì Ü«∂ =∞# P~ÀQͺxH˜ KåÖÏ "Õ∞Å∞KÕã∂¨ ,Î W`«~°
ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ ÉÏH©iì Ü«∂ ÉÏi#Ѩ_‰» Ωõ O_® HÍáê_»∞`«∂LO\Ï~Ú. =∞# â◊s~åÅ∞ `«=∞O`«
`å=ÚQÍ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ HÀÖËx q@q∞<£ HÔ =O\˜ Ѩ^•~å÷Å#∞ Wq L`«ÊuÎ KÕ™êÎ~Ú.
ÉÏH©iì Ü«∂ U =∂„`«=¸ ™ÈHõ‰Ωõ O_® ÃÑiy# „áê}∞Å∞ ɡ\· ˜ „ѨÑO¨ K«O`À ã¨OѨ~¯° O
U~°Ê_»QÍ<Õ ~ÀQÍÅ áêÅ=Ù`å~Ú.
146 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
Jã¨Å∞ „ѨH$õ uÖ’ „áê^äqŒ ∞HõÉ∂íè q∞Hõ ÉÏH©iì Ü«∂^Õ. Jq Éè∂í q∞x x"åã¨Ü∂≥ QƺOQÍ
`«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º_»O=Å¡<Õ ÃÑ^Œ[Ì O`«∞=ÙÅ∂, =∞#∞+¨µÅ∂ =∞#QÆÅQÆ_O» ™ê^躌 =∞ø`ÀO^Œx
J#∞HÀ"åe. Jq =∞#Hõ<åfl =ÚO^˘zÛ Ju„áêp#Ü«ÚQÆO#∞Op H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
=∞# `«~"° å`«‰Äõ _®, =∞x+≤*Ïu JO`«iOzáÈ~Ú, ã¨∂~°∞º_»∞ K«ÖÏ¡iáÈÜÕ∞^•HÍ |uˆH
LO\Ï~Ú.
44. ã¨∂Hõ‡∆ r=ÙÅ Ñ
„ "
¨ ∞Õ Ü«∞O
''ã¨$+≤ì ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞—— QÆ∞iOp, ''ÉèíQÆ=O`«∞_ç bÅÅ#∞—— QÆ∞iOp #=∞‡|eˆH
"Õ^•O`«∞Å∞ „Ѩ=K«<åÅ∞ KÕ¿ã@ѨÙÊ_»∞ ™ê=∂#ºOQÍ âßGq*Ï˝#O^•fi~å `≥eÜ«∞=KÕÛ
ã¨OQÆ`∞« Åg∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ_¨ `» å~°∞. "åiH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ âß„ãÎ̈„ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ KÕ¿ã J=HÍâ◊O
LO_»^∞Œ . "å\˜x JO`« =ÚYº"≥∞#ÿ qQÍ "å~°∞ ÉèÏqOK«Háõ È=K«∞Û‰õÄ_®. >ˇe™È¯Ñπ^•fi~å
JO`«iHõ∆O QÆ∞iOzQÍx, "≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñπ^•fi~å ã¨∂Hõ∆r=ÙÅ QÆ∞iOzQÍx =ÚO^Œ∞QÍ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õk âßG"Õ`ÖΫ .Ë P ã¨OQÆ`∞« Å∞ K≥q# Ѩ_Ѥ» Ù¨ Ê_»ÖÏ¡ P^蕺u‡Hõ"å^Œ∞Å∞ ''K«∂âß~å,
ÉèQí =Æ O`«∞_ç bÅÅ∞?—— Jx Ѩ~=° â◊O K≥O^Œ∞`«∂, WǨÏѨ~Ö° ’HÍÅ#∞ QÆ∞iOz# q=~°}Å∞
Wã¨∂LÎ O\Ï~°∞. „Ѩã∞¨ `Î O« `≥eã≤# q+¨Ü∂« Å#∞ #q∞‡, T~°∞‰õΩx, ''`≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#
^ŒO`å `≥eã≤áÈ~ÚOkÖË—— Jx `«$Ñ≤ÎѨ_»‰õΩO_® ZѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ H˘`«Î Ѩiâ’^èŒ#Å∞
K≥Ü∞« º_»"∞Õ âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ Ѩx. ÉÏÉÏÅ "≥O@ Ѩ_@ ¤» ∞ìQÍ giÔH=~°∂ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞O_»~∞° QÍx
=∞#∞+¨µÅ rq`åÅ∞ ~ÀA~ÀAH© HÍã¨~Î Ú<å "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_∞» `«∞<åflÜ«∞O>Ë Jk Ãã#· ∂û,
>ˇHÍflÅrÅ=Å¡<Õ. x`«ºrq`åʼnõΩ J=ã¨~°=∞ÜÕ∞ JOâßÖËHÍHõ, Ãã·<£û=Å¡ „ѨѨOK«O
QÆ∞iOz# "≥Ú`«OÎ J=QÍǨÏ# ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ OÖË^∞Œ . WO^Œ∞Ö’ z<åflÃÑ^•Ì
r"åÅ QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°O ‰õÄ_® =ÚYº"≥∞#ÿ ^Õ.
=∞#∞+¨µÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜#∞Op `«=∞ „áê}~°Hõ∆} QÆ∞iOp, =∞OzK≥_»¤Å QÆ∞iOp
PÖ’zOz#O`«QÍ `«H¯˜ # [O`«∞*ÏÅO QÆ∞iOz ''x™êfi~°—÷ — ^Œ$HõÊ^äOŒ `À QÆ=∞xOK«Ö^Ë <Œ Õ
K≥áêÊe. XHõ Hõ^ÖŒä ’ XHõ ~åAQÍ~°∞ ã¨ÉÖíè ’ „áê}∞Å∞ QÆ∞iOz# K«~Û° U~åÊ@∞KÕ™êÎ_∞» .
ÉèQí =Æ O`«∞_ç ã¨$+≤Öì ’ ÉÁuÎQÍ x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ „áê}∞Å∞ ^À=∞Å∂, ™êbà◊¥§ =∂„`«"∞Õ #x
"Õ^•O`«∞Å∞ P ã¨ÉèíÖ’ x~°‚~Ú™êÎ~°∞. H˘O`«HÍÖÏxH˜ D x~°‚Ü«∞O `«Ñ¨Êx ~åA‰õΩ
™êfi#∞Éè=í O^•fi~å `≥eã≤=ã¨∞OÎ k. ZÖÏQÆO>Ë P ~åAÃÑ· â◊„`«∞¿ã#Å∞ ^•_çKÜ ≥ ∞« ºQÍ
J`«#∞ áêiáÈ~Ú ^•HÀ¯=Åã≤=ã¨∞OÎ k. P Ѩiã≤u÷ Ö’ QÆ∞ǨÏÖ’ ~°ÇϨ 㨺OQÍ `«Å^•K«∞‰õΩx
x„^Œ áÈ`«∞#fl ~åA#∞ "≥`∞« ‰õΩ¯O@∂ â◊„`«∞<≥x· ‰õΩÅ∞ JHõ¯_çH˜ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ ã¨HÍÅOÖ’
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 147
^À=∞Å∞ ‰õΩ@ìQÍ ~åA "Õ∞Å∞‰õΩO\Ï_»∞. ™êÖˇQ∂Æ à◊§ "≥#HÍÅ #H˜¯# ~åA#∞ QÆ∞iÎOK«Hõ
â◊„`«∞=ÙÅ∞ "≥o§áÈ`å~°∞. P `«~°"å`« [iˆQ Ü«Ú^ŒúOÖ’ `«# ~å*Ϻxfl =∞m§
ã¨OáêkOK«∞‰õΩ#fl ~åA ^À=∞Å∂, ™êbà◊§=O\˜q‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞#∞+¨µÅ
„ѨÜ∂≥ [<åxˆH ^Õ=Ù_»∞ ã¨$+≤Oì Kå_»x ã¨ÉÖíè ’ K≥ÑÙ¨ `å_»∞!
Ö’Hõ=∞O`å =∞#∞+¨µÅ HÀã¨"∞Õ J#∞‰õΩ<Õ W@∞=O\˜ J=∂Ü«∞Hõ`fi« O D<å\˜H˜
JO`«O HÍÖË^<Œ Õ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ P^è∞Œ xHõ âßGѨiâ’^è#Œ Å^•fi~å J#∞Hõ}∆ =¸
„ѨÑO¨ K«OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ ZO`« Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ PH˜û[<£ L`«ÊuÎ J=Ù`ÀO^À
`≥Å∞™ÈÎOk. WÖÏQÆ#Hõ [~°QHÆ áõ È~ÚLO>Ë =∞#=O\˜ „áê}∞Å Pq~åƒù=O gÅÜÕ∞^ÕHÍ^Œ∞.
Wk U HÍ~°}O=Å¡~Ú<å xezáÈ`Õ =∞#=¸, =∞# "Õ^•O`«=¸ ™ÈkÖ’H˜ ÖˉΩõ O_®
áÈ~Ú#>Ë.ì D Ѩ^uúŒ Ö’ Éè∫QÀoHõOQÍ =O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ Q˘Å∞ã¨∞Hõ@∞ì
Ѩ^uúŒ Ö’ x`«º=¸ [~°∞QÆ∞`«∂ =zÛ# r=„Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl ZO`« =ÚYº"≥∞#ÿ "À ÃãO· \˜ã∞¨ Åì
Ѩiâ’^è#Œ Å HÍ~°}OQÍ<Õ J~°O÷ J=Ù`ÀOk. g\˜Ö’ =ÚYºáê„`«^•è ~°∞Å∞ HõO\˜H˜ Hõ#|_»x
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖË.
`«H¯˜ # „ѨH$õ u=∂@ ZÖÏL<åfl =∞# rq`åÖ’¡ ÉÏH©iì Ü«∂ ZÖÏ Ñ¨xKÕ™êÎÜ∂≥
K«∂^•ÌO. ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙʼnõΩ „áê}∞ʼnõΩ LO_»=Åã≤# „áê^äŒq∞HõÅHõ∆}ÏÅhfl L<åfl~Ú.
ѨÙ@ì_O» , ÃÑ~°Q_Æ O» , Kå=_»"∞Õ HÍHõ ÉÏH©iì Ü«∂ `«=∞ Ѩiã¨~åÅ#∞Oz â◊HxÎ̃ ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz,
^•x ã¨Ç¨ Ü«∞O`À ÃÑ~°Q_Æ ®xH©, r=Ѩi}Ï=∂xH©, ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH© J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ „Ѩ„H˜Ü∞« Å#∞
™êkèã∂¨ Î LO\Ï~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl "≥ÚHõ¯ÖÏ¡QÍ H˜~}° ã¨OÜ≥∂QÆO^•fi~å â◊HxΘ á⁄O^Œ_®xH˜
ã¨∂~°º~°t‡x "å_»∞‰õΩO\Ï~Ú. "å`å=~°}OÖ’x HÍ~°ƒ<£_»Ü«∂Hõû~Ú_£#∞ Ñ‘Å∞Û‰õΩx
PH˜û[<£#∞ q_»∞^ŒÅ KÕã∂¨ LÎ O\Ï~Ú. =∞iH˘xfl [O`«∞=ÙŠѨ^uúŒ Ö’ `«=∞‰õΩ ѨxH˘KÕÛ
Ѩ^•~å÷Å#∞ ZO*ˇ"· ∞£ Å ã¨Ç¨ Ü«∞O`À ri‚OK«∞‰õΩO@∂LO\Ï~Ú. =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞=O^ŒÅ
HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ„H˜`O« Éè∂í q∞g∞^Œ Jxfl\˜H<õ åfl =ÚO^Œ∞QÍ J=`«iOz# ÉÏH©iì Ü«∂
''J#∞=∞u—— ÖˉΩõ O_® `«H¯˜ # „áê}∞ÖËg ѨÙ@ìÖ^Ë ∞Œ . <ÕÖÏ, h~°∂, QÍb WÖÏ ZHõ¯_»Ñ_¨ `ç Õ
JHõ¯_» ™ê÷=~åÅ∞ U~°Ê~°K∞« ‰õΩ#fl ÉÏH©iì Ü«∂ `«~"° å`« ѨÙ@∞ìH˘zÛ# „Ѩu „áê}˜ â◊s~°OÖ’#∂
‰õÄ_® KÀ@∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞, P „áê}∞Å∞ =∞ã≤ÖË Ñ¨~åº=~°}ѨÙ
ÅHõ}∆ ÏÅx‰õÄ_® P ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖË xˆ~tÌ OKå~Ú.
=O^ŒÅHÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ [iy# ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ r=Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ D
=º=Ǩ~°OÖ’ WzÛѨÙK«∞ÛHÀ=_®Å∞ KåÖÏ<Õ [~°∞QÆ∞`«∂=ã¨∞<Î åfl~Ú. ~Ô O_»OK«∞Å Hõu=Î O\˜
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ `«=∞Hõ<åfl KåÖÏ ÃÑ^Œ"Ì #·≥ „áê}˜ â◊s~°=∞O`å "åºÑ≤™êÎ~Ú. "å\˜=Å¡
„áê}˜H˜ "Õ∞Å∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok, ã¨O|O^èOŒ ''K≥_#ç ѨÙÊ_»∞—— H©_∂» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H©_∞»
[iy „áê}˜ |ÅÇ‘Ï#Ѩ__» "» ∂≥ , Kå=_»"∂≥ [iy`Õ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ ‰õÄ~°∞Û#fl K≥@∞ì H˘=∞‡#∞
148 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
#~°∞‰õΩ¯#fl Ѩ^uúŒ Ö’ Jã¨Å∞ˆH "≥∂ã¨O =ã¨∞OÎ k. Hõ#Hõ Jq ''ã¨fiO`«ÖÏÉèOí H˘O`« K«∂ã¨∞‰õΩ——
`«=∞#∞ ''Éèií ã¨∞#Î fl—— „áê}˜x W|ƒOk ÃÑ@ì‰Ωõ O_® rq™êÎ~Ú. `«=∞=Å¡ „áê}˜H˜ ÖÏÉèOí
HõeQˆ ÖÏ ‰õÄ_® K«∂™êÎ~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ K≥@#¡ ∂, K≥H¯õ Å#∂ u<Õ K≥^ÑŒ Ù¨ ~°∞QÆ∞ʼnõΩ
Jq r~°O‚ HÍ=Ù. "å\˜x ÉèHí O∆˜ z â◊HxÎ̃ KÕÛ ÉÏH©iì Ü«∂ "å\˜ Hõ_∞» ѨÙÖ’ KÕ~`° å~Ú.
''ÃÑ^ŒÃÌ ãA
· —— K≥H¯õ =ÚHõ¯Å#∞ ÉÏH©iì Ü«∂ u#flQÍ P~°yOK«Ö=Ë Ù Hõ#Hõ "å\˜x #q∞eÃÑ>Ëì
K≥^ÅŒ ÃÑ· Jq P^è•~°Ñ_¨ `» å~Ú. D q^èOŒ QÍ Ñ¨~㰠ʨ ~° ã¨ÇϨ HÍ~°O`À Wq K≥@#¡ ∞ <åâ◊#O
KÕã∂¨ Î LO\Ï~Ú.
ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ H˘xfl „Ѩ=∂^•Å∞ HõeQˆ J=HÍâ◊O L#flѨÊ\˜H© =∞# â◊s~°=º=ã¨÷
JÖÏ [~°Q‰Æ Ωõ O_® K«∂ã¨∞OÎ k. „Ããáì ÈìHÀHõãπ =O\˜ H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂ TÑ≤iu`«∞ÅÎ Ö’
„Ѩ"tÕ ¿ãÎ =∞#‰õΩ #∞º"≥∂xÜ«∂ =ã¨∞OÎ k. HÍx J^Õ ÉÏH©iì Ü«∞O =∞# âßfiã¨HÀâ◊ =º=ã¨Ö÷ ’
`«H¯˜ #KÀ@¡ LO@∂<ÕLO@∞Ok HÍx =∞#ÔH@∞=O\˜ Ǩh HõÅQÆ^∞Œ . JÖψQ =∞~˘Hõ~H° Oõ
ÉÏH©iì Ü«∞O ™ê=∂#ºOQÍ =∞# K«~‡° Og∞^Œ<Õ LO@∞OkHÍx QÍÜ«∞"≥∞ÿ ~°HOÎõ Ö’H˜ „Ѩ"tÕ Oz
#ѨÙÊ_Õ ^•x=Å¡ =∞#‰õΩ Ǩx HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ÉÏH©iì Ü«∂ WÖÏ ''K«∂ã‘K∂« _»#@∞ì—— „Ѩ=iÎOK«
_»O "å\˜H,© =∞#‰õĉõÄ_® =∞Ozk.
=∞# â◊s~åÖ’¡x ÉÏH©iì Ü«∂ KåÖÏ=∞@∞‰õΩ =∞#‰õΩ ''¿ã=——KÕã∂¨ Î |`«∞‰õΩ`å~Ú.
Éè∂í „QÆÇϨ Og∞^Œ „áê}∞Å∞ x=ã≤ã∞¨ #Î fl@∞ìQÍ Wq =∞# â◊s~åÖ’¡ ™ê÷=~åÅ∞ U~°Ê~°∞K«∞‰õΩO
\Ï~Ú. ¿ÑQÆ∞Ö’¡ PǨ~°O r~°=‚ ∞=_®xH©, =Ú‰õΩ¯Ö’¡#∂, Q˘O`«∞Ö’#∂ ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ
W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂ KÕ~‰° Ωõ O_® LO_»_®xH©, "≥∞^Œ_∞» "åѨÙ=O\˜ ~ÀQÍÅ x~À^è•xH˜ „¿Ñ~°}
x=fi_®xH© ~°H~õ H° ÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂ =∞#‰õΩ J#∞Hõ} ∆ =¸ `À_»Ê_»∞`«∂LO\Ï~Ú. =∞#
â◊s~åÖ’¡x ''MÏm—— „áêO`åÖ’¡ „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ q KÀ@∞ ã¨OáêkOK«∞HÀ‰õΩO_® JHõ¯_çH˜
''=∞Oz—— ÉÏH©iì Ü«∂ =ÚO^Œ∞QÍ =zÛ P„Hõq∞OKÕ™êÎ~Ú. „Ѩu ÉÏH©iì Ü«∂‰õÄ XˆH~°HOõ
"å`å=~°}O ã¨iѨ_^» ∞Œ . g\˜Ö’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO `Õ=∞ L#flKÀ>Ë LO\Ï~Ú. =∞# â◊s~åÖ’¡x
qq^茄Ѩ^ÕâßÖ’¡ LëÈ‚„QÆ`å, `Õ=∂, P=∞¡, H∆Í~° ã¨fiÉèÏ"åÅ∂, ѨxH˘KÕÛ PǨ~°=¸
"Õ~°∞"Õ~°∞QÍ LO\Ï~Ú. H˘xfl ã¨÷ÖÏʼnõΩ H˘xfl~°HÍÅ∞ `«H˜¯#"å\˜Hõ<åfl ã¨∞Å∞=ÙQÍ
J`«∞HÀ¯QÆÅ=Ù. J#∞"≥·# KÀ@∞ ã¨OáêkOK«∞HÀ=\ÏxH˜ ÉÏH©ìiÜ«∂ Ѩ~°ã¨Ê~°O
áÈ\©Ñ¨_»_»O‰õÄ_® Hõ^Œ∞Ì. WO^Œ∞Ö’ =∞#O HõÅQÆ*Ëã¨∞‰õΩ<Õ ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ LO\Ï~Ú.
K«~å‡xH˜ ¢¿ãÊÅ∂, ¿ÑQÆ∞Ö’¡H˜ UO\©|Ü«∂\˜H± =∞O^Œ∞Å∂ ™ÈH˜#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ PÜ«∂
„áêO`åÖ’¡x ÉÏH©iì Ü«∂ [<åÉèωõΩ |ÅOQÍ ^≥|ƒ `«Q∞Æ Å∞`«∞Ok. `«`Ê« eù `«OQÍ K«~‡° O
HõOkáÈ=_»"∂≥ , =∞K«ÛÅ∞ ~å=_»"∂≥ , JriÎ K≥Ü∞« º_»"∂≥ [iyO^ŒO>Ë Ñ¨xH˘KÕÛ ÉÏH©iì Ü«∂
|ÅÇ‘Ï#Ѩ_ç =∞ˆ~"À~°HÍÅ∞ q[$OaèOKåÜ«∞x J~°O÷ . ÃÑ^Œ„Ì áê}∞ÖÏ¡Qˆ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞‰õÄ_®
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 149
`«=∞ =∞#∞QÆ_HÔ» · ''xâ◊≈|ÌOQÍ—— Z_»`Q≥ xÆ áÈ~å\ÏÅ∞ KÕã∂¨ <Î LÕ O\Ï~Ú. Z\ÁpÛ W^ŒO`å
''|∞kúѨÓ~°fiHõOQÍ—— [~°QÆ^Œh, â◊s~°=º=ã¨÷ÖË „ѨHõ$uÖ’ xÅ^˘‰õΩ¯HÀQÆeQÍÜ«∞h
`ÕÅ∞`ÀOk.
45. [QÆ^HÕ gõ ~°∞Å∞ ã¨∂Hõ‡∆ r=ÙÅ∞
„ѨÑO¨ K«OÖ’ =∞#∞+¨µÅ∞ ~°H~õ H° ÍÅ „áêO`åÖ’¡ x"å™êÅ∞ U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
K«eH©, ZO_»‰Äõ , "å#Å∂ =~°^ÅŒ ‰õÄ, JyflѨ~fi° `åÅ `åH˜_Hç © WÖÏ „áêO`åxfl|\˜ì
"Õ~∞° "Õ~∞° Hõ+#ì¨ ëêìÅ#∞ ã¨ÇÏ≤ ã¨∂Î rq`åÅ∞ "≥à§◊ |∞K«∞Û`«∞<åfl~°∞. K«e„áêO`åÖ’¡ x=ã≤OKÕ
Zã≤¯"≥∂Å#∂, ã¨Ç¨ ~å, Jˆ~aÜ«∂, ~å[™ê÷<£ Z_®~°∞Ö’¡ rqOKÕ „Ѩ[Å#∂ K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞
gà◊§O`å WÖÏO\˜KÀ@¡ ZÖÏ LO_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~°Éσ Jx Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞QÆ∞`«∂LO@∞Ok.
=∞#∞+¨µÖË HÍ^Œ∞, `≥Å¡ ZÅ∞QÆ∞|O@∂¡, ÃÑOyfi<£ Ѩ‰Ω∆õ Å∂, XO>ˇÅ∂ WÖÏ qq^è„Œ áê}∞Åhfl
U =∂„`«=¸ x"åã¨Ü≥∂QƺOQÍ JxÑ≤OK«x „áêO`åÖ’¡ |uˆHã¨∂ÎLO_»_»O =∞#‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. HÍh D q+¨Ü∞« OÖ’ g@xfl\˜h `«Å^Œ#flQÆey#q ÉÏH©iì Ü«∂. g\˜H˜ LO_»`Q« xÆ
„Ѩ^âÕ =◊ ∞O@∂ Un ÖË^xŒ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∞#∞+¨µÅ∂, `«H¯˜ # „áê}∞Å∂ r=Ѩi}Ï=∞OÖ’
ZO`«QÍ =ÚO^Œ_∞» QÆ∞ "ÕâßÜ≥∂ U"≥∂ HÍx ÉÏH©iì Ü«∂ q[Ü«∞=O`«OQÍ Jaè=$kú J~Ú#
„áêO`åÅÖ’x "≥qÿ ^躌 O K«∂¿ã=Î ∞@∞‰õΩ g\˜x q∞Oz#k „áê}˜HÀ\˜Ö’ =∞ˆ~n ÖË^<Œ Õ
#=Ú‡`åO.
WO^Œ∞QÆÅ=O^Œ∞ÖË=x...J#fl Ѩ^uúŒ Ö’ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤u÷ HÔ <ÿ å `«@∞ì‰Ωõ O@∂,
Z@∞=O\˜ "å`å=~°}OÖ’<≥<ÿ å xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx ''Ãã—· — JO@∂ rqOK«QeÆ Qˆ ÉÏH©iì Ü«∂
*Ï`«∞Å∞ âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ <Õ Pâ◊Û~°ºÑ¨~∞° ã¨∞<Î åfl~Ú. ''WHõ¯_» ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ —— J#‰õΩO_® ZHõ¯_≥<ÿ å
<≥@∞ì‰Ωõ ~åQÆeQˆ D ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ XH˘¯Hõ¯\© [QÆ^HÕ gõ ~°∞_çÖÏ JxÑ≤™êÎ~Ú. xs˚=OQÍ
JxÑ≤OKÕ H˘O_»Å∂, |O_»~åà◊§=∞^躌 U^≥<ÿ å XHõ ~åux ZuÎ K«∂¿ãÎ ^•x J_»∞QÆ∞#
H˘kÌQÍ áêzQÍx, <åK«∞QÍx Hõ#|_»∞`«∞Ok. J"Õ „Ѩu‰õÄÅѨiã≤÷ux ZkiOz
|`«∞‰õΩ`«∞#fl hÅO, P‰õΩѨKÛ« ~°OQÆ∞Ö’¡ LO_Õ ã¨Ü∞« <ÀÉÏH©iì Ü«∂. J"≥∞iHÍ Ñ¨tÛ=∞
„áêO`«OÖ’ L#fl ''=∞$`«∞ºÖ’Ü«∞——(_≥`ü "Õb)=O\˜ Z_®~°∞Ö’¡ QÆ_Ѥç ~¨ H° ~õ Ú<å "≥ÚÅ=Hõ
áÈ~Ú<å LѨÙÊ ¿Ñ~°∞‰õΩxL#fl <ÕÅ `«qfi`Õ JHõ¯_»‰Äõ _® ÉÏH©iì Ü«∂ L#fl *Ï_» Hõ#|_»∞
`«∞Ok. H˘xfl\˜H˜ PH˜û[<£ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . H˘xfl~°HÍÅ∞ QÍeÖËx Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ rqã¨∂Î
`«=∞K«∞@∂ì L#fl QÆO^èHŒ Oõ Å=}ÏÖ’¡x PH˜û[<£ Ñ‘ÖÛË ™êÎ~Ú. =∞iH˘xfl\˜H˜ PH˜û[<£
Ѩ_<» ÑÕ _¨ ^» ∞Œ . JO\Ï~ü¯\˜HÍ ^ŒH} ∆˜ „^è∞Œ =„áêO`åÖ’¡ =∞O^Œ"∞≥ #ÿ =∞OK«∞QÆ_Ť» J_»∞QÆ∞#
150 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
L#fl [ÖÏâ◊Ü∂« Ö’¡#∂, JyflѨ~fi° `åŠѨiã¨~åÖ’¡x L_»∞‰õΩÖˇ`∞« `Î ∞« #fl |∞~°^QŒ ∞Æ O@Ö’¡#∂
‰õÄ_® H˘xfl~°HÍÅ∞ ''Hõ_∞» ѨÙÖ’ K«ÅH¡ ^õ ÅŒ ‰õΩO_®—— |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú.
J"≥∞iHÍÖ’x Ü≥∞Ö’¡™Èì<£ áê~ü¯ L+¨[‚ ÖÏÅ T@Å „áêO`«OÖ’#∂, ã¨=Ú„^•Å
J_»∞QÆ∞# ÖÏ"å "≥^[Œ ÖË¡ JyflѨ~fi° `åÅ =ÚY^•fi~åÖ’¡#∂ ''L+¨„‚ ¿Ñ=∞——#∞ „Ѩ^iŒ ≈OKÕ
H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂ 104 _ç„wÅ (ÃãeûÜ«∞ãπ) "Õ_qç ∞Ö’ x"åã¨O KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. ÃÑ#· ∞#fl
h\˜ XuÎ_ç HÍ~°}OQÍ h~°∞ PqiQÍ =∂~°‰Ωõ O_® „^Œ=~°∂ѨOÖ’<Õ LO@∞Ok. U
HÍ~°}O=Å¡<<ÿ≥ å LëÈ‚„QÆ`« 90 _ç„wʼnõΩ `«‰Ωõ ¯"≥`ÿ Õ P ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅhfl''K«e——H˜ `«@∞ìHÀÖËHõ
K«zÛáÈ`å~Ú! JÖψQ =∞iH˘xfl "≥∞#ÿ ãπ 20 _ç„wÅ (ÃãeûÜ«∞ãπ) K«eÖ’ ZxflHÀ@¡
ã¨O=`«û~åÖÿ̌<å `«@∞ì‰Ωõ x rqOK«QÅÆ =Ù. QÆ_H¤» \õ #ì̃ =∞OK«∞ J_»∞QÆ∞# h~°∞ LO@∞Ok.
ZO^Œ∞HõO>Ë P h~°∞ Ѷ∞¨ hÉèqí OK«‰Ωõ O_® =∞OKÕ HÍáê_»∞`«∞Ok. nxH˜ Éè∂í QÆ~ƒ° Où #∞Oz
`«yÖË "≥KÛ« ^Œ#O `À_»=_»O`À U~°Ê_Õ h\˜H˘Å#∞Ö’¡ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ ™ê÷=~åÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.
g\˜Ö’ XHõ\ ˜ 3.7 H˜Ö’g∞@~°¡ J_»∞QÆ∞# 500 g∞@~°¡ Ö’`«∞ Hõey L#fl@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk.
P h\˜Ö’ Z@∞=O\˜ ÉÏH©ìiÜ«∂ L<åflÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey`Õ r=~åt ѨÙ\˜ì#
`˘eÜ«ÚQÆÑÙ¨ qâıëêÅ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û#x âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ Pâ◊.
„áê}∞Å∞ |`«H_õ ®xH˜ "å`å=~°}Ѩ٠XuÎ_ç =∞s Z‰õΩ¯"≥<ÿ å ѨxH˜~å^Œ∞. J~Ú`Õ
ѨãÑ≤ H≤¶ ± =∞Ǩã¨=Ú„^ŒOÖ’ U_»∞"≥∞àÿ §◊ Ö’`«∞# 50 [OÉ’ *ˇ\ò q=∂<åÅ |~°∞=Ù‰õΩ
ã¨=∂#"≥∞ÿ# XuÎ_çH˜ QÆ∞iJ=Ù`«∂ =∞iH˘xfl ÉÏH©ìiÜ«∂ HÍňH∆ѨO KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
HÍOuH˜~} ° ÏÅ∞ Z#fl_»∂ `«QÅÆ x QÆ∞ǨÏÖ’¡#∂, =∞Ǩã¨=Ú„^•Å J_»∞QÆ∞<å |uˆH~°HÍÅ∂
L<åfl~Ú. QÆ#∞Ö’¡ r=Hõ}ÏʼnõΩ ǨxHõ~O° JxÑ≤OKÕ P=∞¡[ÖÏÖ’¡#∂, H˘xfl ã¨~ã° ∞¨ ûÖ’¡
LO_Õ JuH∆Í~°Q∞Æ }O Hõey# h\˜Ö’#∂‰õÄ_® H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©iì Ü«∂ LO@∞#fl@∞ìQÍ
~°∞A"≥ÿOk.
WOH˘xfl ~°HÍʼnõΩ ˆ~_çÜ≥∂^è•i‡Hõ`« JO>Ë ÅHõ∆ ºO ÖË#@∞ìQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
J}∞iÜ«∂Hõì~°¡#∞Oz q_»∞^ŒÅJÜÕ∞ =º~°÷Ѩ^•~å÷Å \ÏO‰õΩÖ’¡ Ѩӡ\’xÜ«∞O=O\˜
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ~ˆ _çÜ∂≥ PH˜"ì £ ~°™êÜ«∞<åÅÖ’ Wq Ѩ=fioOz, "å\˜<Õ Éè’OKÕã∂¨ Î ã¨∞YOQÍ
|`«∞‰õΩ`«∞#fl@∞ìQÍ ~°∞A"≥Oÿ k. g\˜ _ôZ<£U#∞ ~ˆ _çÜ∂≥ ^è•i‡Hõ H˜~} ° ÏÅ`À qzÛù#flO
KÕâßHõ P â◊HõÖÏÅhfl Ãã·<£ûѶ≤Hõ∆<£ Ѩ^ŒúuÖ’ =∞m§ J`«∞‰õΩ¯x Ü«∞^䕄ѨHÍ~°OQÍ
H˘#™êQÆ∞`«∞<åflÜ«∞x `≥Å∞™ÈÎOk. 2 "ÕÅ J_»∞QÆ∞Å Ö’`«∞#fl K«=Ú~°∞ÉÏ=ÙÖ’¡ HÍÅO
QÆ_∞» ѨÙ`«∞#fl ÉÏH©iì Ü«∂ *Ï`«∞Å∞ tÅÖ’¡ H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’¡ L#fl W#∞=Ú, QÆO^èHŒ Oõ ,
=∂OQÆhãπ =ÔQ~ÿ å ֒ǨÅ#∞ ÉèHí ã∆˜ ∂¨ ,Î W#∞=Ú, HÀÉÏÖò,ì Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O "≥Ú^ŒÖ#ÿˇ ֒ǨʼnõΩ
ã¨O|OkèOz# "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ Ñ‘Å∞ã¨∞#Î fl@∞ìQÍ `ÕeOk. „Ѩ=∂^Œ=âß`«∂Î XeH˜áÈ~Ú#
K«=Ú~°∞, H©@<åâ◊HÑõ ^¨ •~å÷Å=O\˜"å\˜x ri‚OK«∞‰õΩx, x~°áêÜ«∞Hõ~"° ∞≥ #ÿ Ѩ^•~å÷Å∞QÍ<À,
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 151
ѨxH˘KÕÛqQÍ<À =∂~°ÛQÆey# ÉÏH©iì Ü«∂~°HÍÅ#∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨÙÊ_»∞ Hõ$„u=∞OQ͉õÄ_®
`«Ü∂« ~°∞KÕã≤ LѨÜ∂≥ yã¨∞<Î åfl~°∞. 1980Ö’ J"≥∞iHÍÖ’ nxfl "≥Ú^Œ@QÍ `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤
P#O^ŒK„« Hõ=iÎ J<Õ âß„ã¨"Î `Õ Î« r=~åtx Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤Oì K«=K«∞Û#x HÀ~°∞Öì ’ ¿Ñ>ˇO\ò
ǨωõΩ¯#∞ QÔ Å∞K«∞‰õΩ<åfl_»∞‰õÄ_®.
Éè∂í QÆ~ƒ° Où Ö’#∂, W`«~° „Ѩu‰õÄÅѨiã≤`÷ ∞« Ö’¡#∂ |`«∞‰õΩ`«∞#fl ÉÏH©iì Ü«∂ `«=∞
r=#„Ѩ„H˜Ü«∞Åx Hõh㨙ê÷~ÚH˜ `«yæOKÕã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl qÉèí[# K≥Ok
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ ™êkèOK«_®xH˜ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞ Ѩ@ì=K«∞Û. Ѩiã≤÷ux|\˜ì `«=∞
ÅHõ} ∆ ÏÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ ™êkèOK«∞‰õΩ#fl ÉÏH©iì Ü«∂ ~°HÍÖ’¡ XH˘¯Hõ¯\© H˘xfl „áêO`åÖ’¡<Õ
|`«HõQÆÅ=Ù. H˘xfl\˜H˜ =∞Ozh~°∞ „áê}ÏO`«HõO J~Ú`Õ =∞iH˘xfl\˜H˜ PH˜û[<£
q+¨`∞« źO. JÖψQ "≥Å∞`«∞~°∞#∂, K«eh, "Õ_qç ∞h, P=∞¡, H∆Í~°Q∞Æ }ÏÅh Éèií OK«ÖxË g,
Jq ÖˉΩõ O_® |`«HÖõ xË g‰õÄ_® L<åfl~Ú. tÅÅ∂, |O_»~åà◊§ =∞^躌 Ö’ HÍÅ∂#∞‰õΩ<Õ
ÉÏH©iì Ü«∂ H˘O`«HÍÅO |uH˜, Ѩiã≤u÷ =∞s q+¨q∞Oz#ѨÙÊ_»∞ K«zÛ, á¶êã≤Öò ™êH∆ͺÅ∞QÍ
q∞ye# ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ L<åfl~Ú. g\˜Ö’ Jxfl\˜Hõ<åfl ѨÙ~å`«#"≥∞ÿ#q 350 HÀ@¡
ã¨O=`«û~åÅ<å\˜q.
ÉÏH©ìiÜ«∂ ''QÆ\ ˜ìÑ≤O_®Å∞—— =∂„`«"Õ∞HÍ=Ù, z~°Or=ÙÅ∞‰õÄ_®. K«O„^Œ
=∞O_»ÅOg∞^Œ ~Ô O_Õà§◊ áê@∞ ã‘ÖòKãÕ ≤ LOz# HÔ "≥∞~å Öˇ<û£ Ö’ L#fl ÉÏH©iì Ü«∞O Jxfl\˜H©
`«@∞ì‰Ωõ x |uˆHLOk. `«Ñʨ xã¨i Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ ''^Œ∞HÍ}O Hõ¿@ãì #≤ —— ÉÏH©iì Ü«∂ "å`å=~°}O
"≥∞~°∞QÆ=QÍ<Õ ''"Õ∞Å∞‰õΩO\Ï~Ú——. =O^Õà§◊ ‰õΩ ѨÓ~°fiO PǨ~°, áêhÜ«∂Å _»Éσ֒¡#∂,
ã‘™êÖ’¡#∂ LO_çáÈ~Ú# D ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ q_»∞^ŒÅ HÍQÍ<Õ r=#„Ѩ„H˜Ü∞« ʼnõΩ kQÍ~Ú.
nxflq∞Oz# ã¨OQÆ`qÕ ∞@O>Ë Ããc· iÜ«∂ =∞OK«∞Ö’x 30 ÅHõÅ∆ Uà◊§<å\˜g, J"≥∞iHÍ
Éè∂í QÆ~ƒ° ù Å=}xˆHá∆ êÖ’¡ 25 ÅHõÅ∆ Uà◊§<å\˜g ÉÏH©iì Ü«∂ âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ ^è~Œ ‡° =∂ Jx
ѨÙ#~°∞r˚q`«O J=QÆeQÍ~Ú. JÖψQ JO\Ï~ü¯\˜HÍÖ’ ZHõ¯_À =∞OK«∞ J_»∞QÆ∞# 300
HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ<å\˜#∞Op Ѩ_çL#fl ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ#∞‰õÄ_® Ѩiâ’^èŒ#âßÅÖ’¡
|uH˜OK«QeÆ QÍ~°∞.
*Ï„QÆ`«ÎQÍ QÆ=∞x¿ãÎ Wxfl~°HÍÅ ÉÏH©ìiÜ«∂ L<åfl Jhfl U^À XHõ q^èŒOQÍ
XHõ^•xg∞^Œ =∞~˘Hõ\ ˜ P^è•~°Ñ¨_»∞`«∞#fl@∞ìQÍ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ã¨=Ú„^Œ
[ÖÏÖ’¡x *Ï`«∞Ö’¡ H˜~°}ã¨OÜ≥∂QÆO^•fi~å ã¨∂~°ºHÍOuÃÑ· P^è•~°Ñ¨_Õ P‰õΩѨK«Ûx
ã¨Ü«∞<ÀÉÏH©ìiÜ«∂=Å¡ PH˜û[<£ qѨs`«OQÍ q_»∞^ŒÅJ=Ù`«∂ LO@∞Ok. g\˜`À
ã¨O|O^èOŒ ÖË#@∞ìQÍ H˜Ok ''QÆO^èHŒ Éõ ∂íè ~Ú+¨"ª ∞≥ #ÿ —— „áêO`åÖ’¡x ÉÏH©iì Ü«∂ `«=∞ =∞#∞QÆ_»
HÀã¨O ã¨ÖÊË \ù ò Å=}ÏÅ#∞ ã¨ÖÊˇ _ÿù Å£ ∞QÍ =∂~°∞Û‰õΩO\Ï~Ú. JO>Ë ~°™êÜ«∞<åÖ’¡H˜ =zÛ
KÕ~∞° `«∞#fl ''J^Œ#Ѩٗ— PH˜û[<£#∞ Ѩ~ÀHõO∆ QÍ "å_»∞‰õΩO\ÏÜ«∞x J~°O÷ . ã¨∂~°ºHÍOu
152 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
J~Ú<å =∞ˆ~^À J~Ú<å "≥Ú`«OÎ g∞^Œ D r=HÀ\˜HOõ `«\ H˜ © ã¨∂~°∞º_Õ P^è•~°O. `«H¯˜ #
r"åÖÏ¡QÍ H͉õΩO_® ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂ѨOÖ’ L#fl ÉÏH©iì Ü«∂ =∂„`«O Z\ì̃ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡#∂
''F@q∞——x JOwHõiOK«‰Ωõ O_® „áê}ÏÅ∞ HÍáê_»∞‰õΩ<Õ Ñ¨^uúŒ K«∂¿ãÎ r=~åtH˜ J"Õ
''`«Å=∂xHõO——QÍ JxÑ≤OK«H=õ ∂#=Ù.
46. PǨ~°OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂
ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂ѨOÖ’ LO_Õ ÉÏH©iì Ü«∂ „ѨuKÀ\Ï "åºÑ≤OzLO\Ï~Ú. g\˜#∞Oz
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=@O `«H¯˜ # „áê}∞ʼnõΩ J™ê^躌 O. ~ÀA"ås rq`«OÖ’ g\˜#∞Oz Z‰õΩ¯=
Ǩx HõÅQƉΩõ O_® K«∂ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ =∞#∞+¨µÅ∞ `«=∞ `≥eqx LѨÜ∂≥ yOK«_O» U<å_À
<Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞. HõO\˜H˜ Hõ#|_»x ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ<Õq Jã¨Å∞ LO\ÏÜ«∞x‰õÄ_® `≥eÜ«∞x
~ÀAÖ’¡ H˘xflѨiã≤`÷ ∞« Ö’¡ `«=∞ P~ÀQƺO áê_»=‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ=_»O =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
PK«~} ° s`åº JÅ=_çOk. =∞#∞+¨µÅ â◊s~åÖ’¡ L#fl ÉÏH©iì Ü«∂Hõ<åfl ɡ\· #˜ ∞Oz =zÛ
^Œ∂~ˆ q Z‰õΩ¯= Ǩx HõeyOKÕqQÍ LO\Ï~Ú. =∞#O u<Õ PǨ~°O g\˜H˜ ~å[=∂~°Oæ QÍ
LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. `˘e=∂#=ÙÅ∞ "Õ@g∞^•, U~°∞‰õΩu#_»Og∞^• P^è•~°Ñ_¨ "Õ å~°x
JO^Œ~∂° JOwHõi™êÎ~∞° . HÍx [O`«∞=ÙÅ Hõà|ı ~åÅ#∂, ѨzÛ=∂O™êhfl J^Õ Ñ¨xQÍ
P~°yOKÕ"å~å J<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨O^ÕǨÅ∞<åfl~Ú. xѨÙÊÅg∞^Œ HÍÅÛx =∂Oã¨O
u#_»OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ P~ÀQƺO ^≥|ƒu<Õ „Ѩ=∂^ŒO Z‰õΩ¯=. ‰õΩo§# =∂Oã¨O Z=Ô~<· å
uO>Ë JiyOK«∞HÀÖËHõ "åO`«∞Å∂, JriÎ =ÔQ~· åÅ`À KåÖÏ W|ƒOkѨ_`» å~°∞.
‰õΩHõ¯Å∂, `À_Õà§◊ =O\˜"å\˜H˜ D Ѩ\ Oì̃ ѨÙÖËg LO_»=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë `«H¯˜ #
H©∆~°^•Å`À áÈe¿ãÎ "å\˜ r~°‚HÀâßÖ’¡ P=∞¡QÆ∞}O f„=OQÍ LO@∞Ok. ¿ÑQÆ∞Ö’¡H˜
"≥à§ı =ÚO^Œ∞ PǨ~°O "å\˜ Hõ_∞» ѨÙÖ’¡ Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠xÅ=LO@∞Ok. u#fl^•O\’¡ L#fl
ÉÏH©iì Ü«∂ P=∞¡O `åH˜_Hç ˜ <åâ◊#"≥∞áÿ È`å~Ú. z~°`Ñ« Ù¨ Å∞Å=O\˜q K«OÑ≤# [O`«∞=Ù#∞
U K≥@∞ìg∞^Œ<À ^•z, H˘kÌH˘kÌQÍ uO@∂LO\Ï~Ú. "å\˜H˜ ÉÏH©iì Ü«∂ ÉèÜ í ∞« "Õ∞g∞
LO_»^∞Œ . Pk=∂#=ÙÅ∞ `«H¯˜ # „‰õÄ~°=∞$QÍÅ∞ K«OÑ≤# [O`«∞=ÙÅ#∞ Ñ‘‰Ωõ ¯u<Õ"å~å
Jx J#∞=∂#O HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú. K«zÛ# [O`«∞=Ù Hõà|ı ~°OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂
"≥∂`å^Œ∞ KåÖÏ`«fi~°QÍ ÃÑiyáÈ`«∞Ok. K«OÑ≤# [O`«∞=Ù <À\˜ ÖÏÖÏ[ÅO #∞Op,
ÃÑ#· "åÖË H©@HÍÅ#∞Op ''Ѩ~å~Ú—— ÉÏH©iì Ü«∂ ɡ_^» Œ "å\˜x ÉÏkèOK«^∞Œ .
â◊s~°O ÃãA · #∞|\˜ì K«∂¿ãÎ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ#flO`« ÃÑ^ŒÌ "≥∞^Œ_∞» =∞ˆ~ „áê}˜H© LO_»^∞Œ .
=∂O™êǨ~°O^•fi~å ÅaèOKÕ =∞Oz „áÈ\©#=¡ Å¡<Õ (=ÚYºOQÍ QÆiƒù}∞ʼnõΩ) ÃÑ^ŒÌ "≥∞^Œ_∞»
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 153
Hõey# ã¨O`«u =∞#∞+¨µÖ’¡ "≥Ú^ŒÖˇ· LO@∞O^Œx TÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ`«
`˘e=∂#=ÙÅ∞ =∂O™êǨ~°OÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ®¤~#° _»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ OÖË^∞Œ . `«H¯˜ # „ÃÑ"· ∞Õ \òÅ
ÖψQ =∞#∞+¨µÅ∞‰õÄ_® ã¨~åfiǨ~°∞Å∞. D<å\˜ zOáêOrÅ#∞ K«∂¿ãÎ `˘e=∂#=ÙÅ
ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ H˘xfl `≥e¿ã J=HÍâ◊=ÚOk.
"Õ@Ö’ ÃÑ^ŒQÌ Í Pi`Õ~H° áõ È~Ú<å `«H¯˜ # Ѩà¥◊ §, yO[Å`À ÉÏ@∞ zOáêOrÅ∞
JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ HÀ`«∞Å#∞ K«OÑ≤uO\Ï~Ú. XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ XHõ z~°`Ñ« Ù¨ e J_»qѨOkx
K«OѨQÍ<Õ H˘xfl zOáêOrÅ∞ QÆ∞OѨÙQÍ KÕi ^•xfl ÉèÜ í ∞« ÃÑ\˜ì `«i"Õ∞âßÜ«∞@. f~å
K«zÛ# [O`«∞=Ù KÕlHͯHõ P ''ZOye—— =∂O™êxfl Jq u#‰õΩO_® "≥o§áÈÜ«∂Ü«∞@.
=∞~˘Hõ [O`«∞=Ù^•fi~å ™ÈˆH ÉÏH©iì Ü«∂ QÆ∞iOz `≥eã≤#@∞ìQÍ Jq „Ѩ=iÎOKåÜ«∞x
Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ QÆ=∞xOKå~°@. „ÃÑ"· ∞Õ \òÅ∂, =∞#∞+¨µÅÖ’ u#fl PǨ~°O r~°H‚ Àâ◊OÖ’
`«‰Ωõ ¯=¿ãѨ٠LO_ç, `«fi~°QÍ ¿ÑQÆ∞Ö’¡H˜ "≥oáÈ`«∞Ok. Hõ_∞» ѨÙÖ’x P=∂¡Å=Å¡ Kå=x
ÉÏH©iì Ü«∂ U"≥<· å q∞yeLO>Ë Jq ¿ÑQÆ∞ʼnõΩ KåÖÏ Ç¨x HõeyOK«QÅÆ =Ù. J~Ú<å
ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ ÉÏH©iì Ü«∂x H˘O`«=~°‰Äõ x~ÀkèOz <åâ◊#O K≥Ü∞« ºQÆey# Z<£*=·ˇ ÚÅ∞
=∞# r~°‚HÀâ◊=º=ã¨÷Ö’ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ ѨzÛ =∂O™êxfl Z‰õΩ¯=QÍ ux
JiyOK«∞HÀ=_»O gÅ=^Œ∞. q+¨`«∞ź"≥∞ÿ# PǨ~åxfl QÆ∞iÎOK«_»O [O`«∞=ÙʼnõÄ,
=∞#∞+¨µÅ‰õĉõÄ_® `«fi~°QÍ JÉ˃ <Õ~∞° Ê. JO^Œ∞KÕ`« xѨÙÊK≥Ü∞« º_»O `≥eÜ«∞x ^ŒâÖ◊ ’
=∞#∞+¨µÅ∞ W`«~[° O`«∞=ÙÅ∞ K«OѨQÍ q∞ye# =∂O™êxfl u#ÖË^hŒ , `å=Ú K«OÑ≤#
[O`«∞=ÙÅ#∞‰õÄ_® q∞ug∞i P~°yOK«Ö^Ë hŒ J#∞HÀ"åe.
D q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ, zOáêOrʼnõÄ Pã¨HHΘ ~õ "° ∞≥ #ÿ `Õ_®Å∞O_»=K«Ûx
Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. ~Ô O_»∞ *Ï`«∞Ö’¡#∂ "Õ\Ï_Õq =∞QÆ„áê}∞Å∞. P_»q Ñ≤ÅÅ¡ x
"≥O@"Õã∞¨ ‰õΩx, Ѩà¥◊ §. HÍÜ«∞Å∂, yO[Å∂ U~°∞‰õΩO@∂LO\Ï~Ú. =∞QÆ zOáêOrÅ∞
`å=Ú K«OÑ≤# [O`«∞=ÙÅ#∞ P_»"å\˜`À ѨOK«∞‰õΩO>Ë Ñ¨OK«∞‰õΩO\Ï~Ú, ÖËHáõ È`Õ ÖË^∞Œ .
`˘e=∂#=ÙÅ∞ =∂„`« O Ѩ z Û=∂O™êxfl "≥ ∂ 㨠∞ H˘zÛ „ã‘ Î Å ∂, Ñ≤ Å ¡ Å `À
ѨOK«∞‰õΩxLO_®e. ÉÏeO`«Ö#·ˇ „ã‘ÅÎ ∞ `«H¯˜ # [O`«∞=ÙÖÏ¡ H͉õΩO_® xã¨ûǨÜ«∞ã≤u÷ Ö’
LO_Õ"å~°h, JO^Œ∞KÕ`« ѨÙ~°∞+¨µÅ∞ PǨ~åxfl `≥zÛ "åiH˜ JOkOKÕ"å~°h, =∞#∞+¨µÅ
`˘eã¨=Ú^•Ü«∂Ö’¡ ‰õΩ@∞O|=º=ã¨÷‰õΩ D q^èŒOQÍ<Õ Ñ¨Ù<åk U~°Ê_ç LO@∞O^Œh
„Ѩuáêkã¨∞<Î åfl~°∞. W^ŒO`å =∞#∞+¨µÅ‰õΩ xѨÙÊK≥Ü∞« º_»O `≥eÜ«∞x <å\˜=∂@.
xѨÙʉõÄ, PǨ~åxH© ã¨O|O^èOŒ H˘xfl ÅHõÅ∆ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`"« ∞Õ "≥Ú^ŒÖ·ˇ
LO@∞O^Œx Ѩiâ’^艌 Ωõ Å Jaè„áêÜ«∞O. K«zÛ# [O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨O „Ѩ=∂^ŒH~õ =° ∞x
QÆ∞iÎOz# Pk=∂#=ÙÅ∞ J~°}ϺÅ∞ `«QÅÆ |_ç#ѨÙÊ_»∞ JO^Œ∞Ö’ =∂_ç, K«zÛáÈ~Ú#
[O`«∞=ÙÅ Hõà|ı ~åÅ∞ `«fi~°QÍ ‰õΩà◊§@OÖË^xŒ QÆ=∞xOzLO\Ï~°∞. "≥Ú^Œ\’¡ Hˆ =ÅO
154 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
K«e HÍK«∞HÀ=\ÏxH©, „‰õÄ~°[O`«∞=ÙÅ#∞ ^Œ∂~°OQÍ LOK«\ÏxH©, á⁄QÆɡ\ ˜ì z#fl
[O`«∞=ÙÅ#∞ "≥eH˜ ~°ÑÊ≤ OK«\ÏxH© LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ #ç xѨÙÊ =O@‰õΩ‰õÄ_® ѨxH˘ã¨∞OÎ ^Œx
"å~°∞ „QÆÇÏ≤ OzLO\Ï~°∞. =∞O_»∞`«∞#fl <≥QàÆ §◊ g∞^Œ =∂O™êhfl, W`«~Ñ° ^¨ •~å÷Åh HÍÅ∞Û‰õΩ
u#_»O`À áêHõâß„ã¨OÎ „áê~°OÉè"í ∞≥ Lÿ O@∞Ok.
~åu`À, K≥Hõ¯`À, ѨلÔ~Å`À `«Ü«∂Ô~·# y<≥flÖ’¡#∂, ^˘<≥flÖ’¡#∂, u#_®xH˜
ѨxH˘KÕÛ =∂O™êhfl, yO[Å#∂, „^Œ=Ѩ^•~å÷Å#∂ HÍK«_»O ã¨∞=∂~°∞ 30 "ÕÅ
ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« =~°‰Äõ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ @∞ì HõxÑ≤OK«^∞Œ . ~°=∂~°q∞ 12 "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ
„H˜`O« ‰õΩO_»Å∂, áê„`«Å∂ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã ‰õΩ=∞‡~°∞Å∞ Ѩx"≥Ú^ŒÖ\ˇ ÏìHõ =O@ J<Õk
„Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ HõàQ◊ Í ÃÑiyOk. ‰õΩHõ¯Å#∞ ÃÑOz "å\˜`À W`«~[° O`«∞=ÙÅ#∞ "Õ\Ï_»_O» ,
Q˘„Ô~Å∂, "Õ∞HõÅ∂, ѨO^Œ∞Å∂, Ѩâ√◊ =ÙÅ=O\˜"å\˜x ÃÑOK«_O» "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. g@xfl\˜=ÖÏ¡
u<Õ uO_ç Ü≥∂Qƺ`«#∞ QÆ∞iOz# J#∞=∂<åÅ∞ `«Q∞Æ `æ ∂« =KåÛ~Ú.
=º=™êÜ«∞O "≥Ú^ŒÅÜ«∂Hõ PǨ~°O q+¨Ü∞« OÖ’ YzÛ`«"∞≥ #ÿ JÅ"å@∞¡ ~°∂á⁄O^Œ
™êQÍ~Ú. u#^Œy#g, u#~åxg =ÔQ·~åÅ#∞ QÆ∞iOz# xÜ«∞=∂Å∂, POHõ∆Å∂
J=∞Å∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú. =∞x+≤ =∂Oã¨"∞Õ HÍHõ, Ѩiâ◊√„Éè`í « ^Œ$ëêì º ‰õΩHõ¯Å∂, ѨO^Œ∞Å∂
(=ÚYºOQÍ =Úã≤O¡ ^ÕâßÖ’¡), XO>ˇÅ=O\˜ [O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨O (H˘xfl „áêO`åÖ’¡)
x+≤^"úŒ ∞≥ Oÿ k. xÅ=LOz#n, áêzáÈ~Ú#n, ZÅ∞HõÅ∂ =ÔQ~· åÅ∞ =Ú\˜#ì n J~Ú`Õ
PǨ~åxfl qã¨iO˚ K«_O» "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. ÉÏH©iì Ü«∂ =ÔQ~· åÅ QÆ∞iOz Ug∞`≥eÜ«∞Hõ áÈ~Ú
#ѨÊ\˜H©, J#∞Éèí"åxfl|\©ì, `≥eÜ«∞HõKÕã≤# `«Ñ¨ÙÊÅ^•fi~å#∂ =∞#∞+¨µÅ∞ PǨ~°O
q+¨Ü∞« OÖ’ P~ÀQƺxÜ«∞=∂Å∞ áê\˜OK«™êQÍ~°∞.
Hõ~°∞=Ù~ÀAÖ’¡ ѨxH˘KÕÛO^Œ∞‰õΩ PǨ~åxfl q∞QÆ∞Å∞ÛHÀ=\ÏxH˜ =∞#∞+¨µÅ∞
~°H~õ H° ÍŠѨ^`úŒ ∞« Å∞ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. T~°QÍÜ«∞Å∂, KÕÑŨ ∂, =∂Oã¨=¸=O\˜"å\˜x
xÅ=LOK«\ÏxH˜ LѨÙÊ Ñ¨xH˘ã¨∞OÎ ^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ѨO`˘q∞‡^À â◊`å|ÌOÖ’ Å∂~¸
áêâ◊Û~ü HõxÃÑ\˜#ì ^•HÍ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ QÆ∞iOz Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞. =O_Õã#≤ Ѩ^•~åúÅ#∞
QÍe `«QÆʼnõΩO_® ã‘™êÖ’¡ =¸`«ÃÑ_ç`Õ Jq áê_»==x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl XHõ „ÃѶOKü
âßG"Õ`‰Î« Ωõ JO`«‰Ωõ H˘xfl ã¨O=`«û~åʼnõΩ =ÚO^Õ <≥áÈeÜ«∞<£ |Ǩï=∞`«∞Å∞‰õÄ_®
WKåÛ_»@. P^è∞Œ xHõÜÚ« QÆOÖ’ ~Ô „Ѷl≤ ~ˆ +¨<,£ ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ `úŒ ∞« Å∂, =∞Ô~<Àfl =∂~åæÅ^•fi~å
PǨ~°O áê_»=‰õΩO_® K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. ˆ~_çÜÕ∞+¨<£, *ˇ<≥\ ˜H± WO[hiOQ∑ =ÔQ·~åÅ`À
Z<åflà‹§· <å áê_»=x PǨ~°Ñ^¨ •~å÷Å#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. =∞#K«∞@∂ì á⁄OzL#fl
ÉÏH©ìiÜ«∂ =∂„`«O U^Àq^èŒOQÍ =∞# Hõ_»∞ѨÙÖ’¡H˜ „Ѩ"ÕtOKåÅx x`«º=¸
„Ѩܫ∞uflã¨∂Î<ÕLO\Ï~Ú.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 155
47. ÉÏH©iì Ü«∂ QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ#
=∞#‰õΩ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ ã¨OQÆu ã¨iQÍæ `≥eã≤ XHõ\ #˜ fl~° â◊`å|ÌO J~ÚO^Õ"∂≥
HÍx JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ â◊√pâ◊√„Éè`í Å« QÆ∞iOz# ã¨∂Å÷ J=QÍǨÏ# =∂„`«"∞Õ LO_Õk. U
Ü«ÚQÍxHÍÜ«ÚQÆOÖ’ Hõ#|_»x â◊„`«∞=ÙÅ`À Ü«Ú^ŒOú KÕ¿ã Ѩ^uúŒ Ö’ „Ѩ[Å P~ÀQƺ~°H}∆õ HÔ ·
*Ï„QÆ`ÅΫ ∞ fã¨∞HÀ=_»O U<å_À "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. =ÚYºOQÍ „Ѩã∞¨ `Î O« W~åH± L#flKÀ@
ã¨∞"Õ∞iÜ«∞<£ <åQÆiHõ`=« O\˜q "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ~ÀAÖ’¡ D q+¨Ü∂« xfl ^Œ$+≤Öì ’ LOK«∞‰õΩx
=∞Ozh\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å‰õÄ, =Ú~°∞QÆ∞h\˜ áê~°∞^ŒÅ =º=ã¨÷‰õÄ `˘e™êiQÍ U~åÊ@∞¡
[iQÍ~Ú. ã≤O^èŒ∞<åQÆiHõ`«Ö’‰õÄ_® W@∞=O\˜^•xfl QÆ∞iOz# K«Hõ¯\˜ J=QÍǨÏ#
Hõ#|_»∞`«∞Ok.
ã¨|∞ƒ#∞ QÆ∞iOz# "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩ™êÎ=# „H©ã∞¨ ‰Î Ωõ ѨÓ~°fiO 3 "ÕÅUà◊§ H˜O^Œ\ ˜
ã¨∞"Õ∞iÜ«∞<£ âßã¨<åÖ’¡ LOk. ^è#Œ =O`«∞ʼnõΩ =∂„`«"∞Õ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl ã¨|∞ƒ
`«Ü∂« s JѨÊ\’¡ Hõ+™ì¨ ê^躌 OQÍ LO_Õk. ѨO`˘q∞‡^À â◊`å|ÌO "≥Ú^ŒÅÜÕ∞^•HÍ =∂=¸Å∞
„Ѩ[ʼnõΩ ã¨|∞ƒ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ ~åÖË^∞Œ . DlÑπì <åQÆiHõ`Ö« ’‰õÄ_® Ѩiâ◊√„Éè`í Ñ« @ ¨ ¡
=∞Oz J=QÍǨÏ# LO_Õk. K≥_áç È~Ú# Hõà|ı ~åÅ∞ q+¨„áêÜ«∞=∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflHõ
JѨÊ\˜ „Ѩ[Å∞ ‰õΩo§# â◊"åÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOz â◊„`«∞=ÙÅ PǨ~åhfl, h\˜=#~°∞Åh
HõÅ∞+≤`O« KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞.
„H©.ѨÓ. 3000#∞Oz „H©.â◊. 500 =∞^茺HÍÅOÖ’ =∞#^Õâ◊OÖ’#∂, K≥·<å,
=∞^躌 ^è~Œ å, =∞^躌 „áêK«º^ÕâßÖ’¡#∂ "≥^· ºŒ âßGOÖ’ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ^ŒQæÆ Jaè=$kú HõeyOk. Z=i
Ѩ^ŒúuÖ’ "å~°∞ â◊s~°x~å‡}Ïhfl, ~ÀQÆHÍ~°}ÏÅh, J~°÷OKÕã¨∞‰õΩx zH˜`«ûѨ^Œú`«∞Å#∞
q[Ü«∞=O`«OQÍ KÕѨ@ì_»"Õ∞HÍHõ âßG„QÆO^ä•Å∞‰õÄ_® ~åã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JѨÊ\˜H˜
ã¨∂Hõ∆ ‡„ѨѨOK«O QÆ∞iOz Z=iH© `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© "≥·^ŒºÑ¨ijÅ#Ö’#∂,
~ÀQÆx^•#OÖ’#∂ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ <≥Ñ· Ù¨ }ºO „Ѩ^iŒ ≈OK«_O» =Å¡<Õ D<å\˜H© PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO,
Ü«Ú<åh, K≥<· å"åi Ѩ^`úŒ ∞« Å∞ „Ѩ*Ï^Œ~} ° á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
„áêp#"≥∞#ÿ DlÑπ,ì "≥∞ã¨á⁄>Ëq∞Ü«∂, K≥<· å"åi Ѩ^`úŒ ∞« Ö’¡ QÍÜ«∂ʼnõΩ ѨÙeã≤
áÈ~Ú#g, |∂AѨ \ ˜ ì # g JxÑ≤ O KÕ Ñ¨ ^ •~å÷ Å #∞ D<å\˜ ÃÑxã≤ e <£ = O\˜
UO\©|Ü«∂\˜H±Å ÖÏQÍ "å_Õ"å~°∞. h\˜x =∞iyOz â◊√kúK≥Ü«∂ºÅ<Õ ã¨∂„`«O
㨠O 㨠¯ $`« O Ö’ „H© . Ѩ Ó . 2000 „áêO`« O Ö’<Õ #"≥ ∂ ^Œ ∞ K≥ Ü « ∞ º|_ç O ^Œ @ .
„H˜q∞^À+¨ã^≤ •úO`åxfl „ѨuáêkOz# â◊√„â◊√`«∞_»∞ ^À=∞ʼnõÄ, =∞ÖËiÜ«∂‰õÄ ã¨O|O^èOŒ
LO^Œh, ZÅ∞HõÅ∞ =∞Ǩ=∂iH˜ ^•if™êÎÜ«∞h QÆ∞iÎOKå_»∞. =∞â◊¥z#∞Oz
156 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
HÀÅ∞‰õΩO@∞#fl ~ÀQÆ∞Å p=Ú#∞Oz "ÕHû© <£ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ P~ÀQƺ=O`«∞ʼnõΩ \©HÍÅ∞
"Õ¿ã Ѩ^uúŒ K≥<· åÖ’ „H©.ѨÓ. 600 <å\˜Hˆ "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. [|∞ƒÅ∞ XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH˜
ã¨O„Hõq∞™êÎÜ∞« h, [#O H˜H¯˜ iã≤LO_Õ „áêO`åÖ’¡ ~ÀQÍÅ∞ „Ѩ|Å_»O ã¨∞Å∞=h, K≥`åÎ,
=ÚiH˜h~°∂ ¿Ñ~°∞‰õΩ#flKÀ@ "åº^è∞Œ Å∞ q[$Oaè™êÎÜ∞« h „wH±, ~À"£∞ <åQÆiHõ`Ö« ’¡ QÆ∞iÎOz
"å\˜x JiHõ>ìË K«~º° Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
„H©.â◊. 500 J#O`«~O° ~À=∞<£ ™ê„=∂[ºO Ѩ`#« "≥∞#ÿ `«~"° å`« Ü«¸~°ÑÖπ ’
HÍÅ„Hõ=∂# „ÔHã· =Î̈ =∞`åkèHÍ~°∞Å ÃÑ`«#Î OÖ’ JO^èÜ Œ Ú« QÆO "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. J~Ú<å JHõ¯_ç
H˘O^Œ~∞° âßG"Õ`ÅΫ ∂, W™ê¡O^ÕâߊѨiâ’^艌 Ωõ Å∂ QÍÖˇ<=£ O\˜ „ѨuÉèÏ=O`«∞Öˇ#· ~À=∞<£
âßGA˝Å "å~°ã`¨ åfixfl =∞izáÈÖË^∞Œ . =∂=¸Å∞ „Ѩ[Å∞ =∂„`«O =∞`«„QÆO^ä•Å =¸_è»
qâßfi™êÅ#∞ =keOK«∞HÀÖËHõ 14= â◊`å|ÌÑÙ¨ ¿ÑQ¡ ∑ "åºkèH˜ Ü«¸~°ÑÖπ ’ "ÕÅH˘nÌ „Ѩ[Å∞
|eHÍ=_®xfl ^≥=· âßã¨#OQÍ<Õ ÉèÏqOKå~°∞. =∞~˘Hõ=OHõ HÔ ~· À=O\˜ #QÆ~åÖ’¡ JѨÊ\’¡
W@∞=O\˜ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åÅ∞ ÖËHáõ È=_»O`À "≥^· ºŒ âßGOÖ’#∂, ~ÀQÆ∞Å zH˜`û«
Ö’#∂ =∞Oz Jaè=$kú HõeyOk.
Ѩ^ŒÇ¨~À â◊`å|ÌO `«~°"å`« Ü«¸~°ÑπÖ’ ™êO㨯 $uHõ ѨÙ#~°∞r˚=#O
(i<Õ™êñãπ) "≥Ú^ŒÖ·ˇ P^è∞Œ xHõâßGq*Ï˝#O ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ =∂~°Oæ ã¨∞QÆ=∞"≥∞Oÿ k. JHõ¯_»
‰õÄ_® "≥Ú^Œ\’¡ ã≤Ñe≤¶ ãπ=O\˜ ã¨∞Y~ÀQÍÅ QÆ∞iOz# JáÈǨÏÅ∂, ~å[H©Ü∞« "≥~· ∞° ^蕺Å
HÍ~°}OQÍ "å\˜H˜ W`«~°^ÕâßÅ#∞ `«Ñ¨ÙÊѨ@ì_»=¸ [~°∞QÆ∞`«∂LO_Õk. ǨÅO_£Ö’
1676Ö’ bÜ«Ú"≥<£ ÃÇ˙H± J<Õ âßG"Õ`Ϋ "≥Ú^Œ@QÍ "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ qã¨Î $`«OQÍ
Ѩiâ’^è#Œ Å∞ KÕâß_»∞. ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ „ѨuKÀ\Ï L<åflÜ«∞x J`«#∞ „ѨH\õ O˜ K«_O» `À
~°Hõ~°HÍÅ „ѨÉèÏ"åÅ∞ HõeQÍ~Ú. =∞Ozh~°∞ `å=∞#∞‰õΩ#flO`« ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#k HÍ^Œx
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl H˘O^Œ~∞° „Ѩ|∞^Œ∞Åú ∞ KÕ`∞« Å∞ Hõ_∞» HÀ¯=@=¸, ™êfl<å^Œ∞Å∞ K≥Ü∞« º@=¸
=∂<Õâß~°@. JѨÊ\’¡ h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ å ѨÓiÎQÍ K≥H¯õ Q˘\ÏìÅÖ’ [iˆQk Hõ#Hõ "å\˜Ö’
ѨÙ+¨¯ÅOQÍ ÉÏH©iì Ü«∂ ¿Ñ~°∞‰õΩ<Õq. JO^Œ∞KÕ`« "åi ÉèÜ í ∂« Å∞ ѨÓiÎQÍ x~å^è•~°=∞x
J#ÖËO.
Ѩ^xú≥ q∞^À â◊`å|ÌO =KÕÛã¨iH˜ "Õ_hç à◊§`À ™êfl#OK≥Ü∞« º_»O =∂=¸Å~ÚOk.
Z\ÁpÛ ¿Ñ^Œ"åiH˜=∂„`«O WO`«\ ˜ ã¨∞YO ^Œ∞~°É¡ Oíè QÍ LO_Õk. Ãã#· ºOÖ’#∂, HÍ~åQÍ~å
Ö’¡#∂ „Ѩu~ÀE K«hfl\˜ ™êfl#O `«Ñʨ xã¨iQÍ LO_»_O» JHõ¯_ç"åix ÉÏkèOKÕk.
1776Ö’ WOQÆ¡O_£Ö’ *ˇ#fl~ü =∞â◊¥zH˜ \©HÍÅ∞"≥Ü«∞º_»O`À „H˜=ÚÅ QÆ∞iOz#
J=QÍǨÏ# ÃÑ~°Q Æ™êyOk. „Ѩã¨∂u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ѩiâ◊√„Éèí`« KåÖÏ J=ã¨~°=∞h,
"≥^· ºŒ ã≤|ƒOk â◊√„ÉèOí QÍ KÕ`∞« Å∞ Hõ_∞» HÀ¯HõáÈ=_»O „Ѩ=∂^ŒH~õ =° ∞h QÆ∞iÎOK«™êQÍ~°∞.
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 157
1858Ö’ Å∂~¸ áêâ◊Û~ü „á¶ê<£ûÖ’#∂, 1880 „áêO`åÖ’¡ ~À|~üì HÀMò [~°‡hÖ’#∂
KÕã#≤ „ѨÜ∂≥ QÍÅ`À ÉÏH©iì Ü«∂ QÆ∞iOz# P^è∞Œ xHõJ=QÍǨÏ# "≥Ú^ŒÖO·ˇ k.
ÉÏH©iì Ü«∂`À Ü«Ú^ŒOú KÕ¿ã ã¨<åflǨÅÖ’ ã¨|∞ƒ "å_»HOõ =ÚYº"≥∞#ÿ k. =ÚiH˜x
áÈQ˘@∞ìHÀ=_®xH˜ ã¨|∞ƒÅ∞ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ `» åÜ«∞<Õk `≥eã≤#^Õ. h\˜`À Hõ_∞» ‰õΩ¯#flѨÙÊ_»∞
=ÚiH˜ =^Œ∞Å∞`«∞OkQÍx ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ Ǩx HõÅQÆ^∞Œ . ã¨|∞ƒÖ’¡ ™ê=∂#ºOQÍ ™È_çÜ∞« O,
á⁄\Ï+≤Ü∞« O H∆Í~åÅ∞ Hõey# H˘=ÙfiѨ^•~å÷Å∞O\Ï~Ú. ã¨|∞ƒHõ}ÏʼnõΩ LO_Õ ~°™êÜ«∞xHõ
ã¨fiÉèÏ=O HÍ~°}OQÍ |@ìʼnõÄ, W`«~=° ã¨∞=Î ÙʼnõÄ JO@∞‰õΩx L#fl =ÚiH˜Ñ^¨ •~å÷Å∞
ã¨|∞ƒh\˜Ö’ =ÚOz#ѨÙÊ_»∞ ã¨∞ÅÉèOí QÍ T_ç, h\˜Ö’ `ÕÅ∞`å~Ú. ^•O`À ÉÏH©iì Ü«∂
‰õÄ_® KåÖÏ=~°‰Äõ `˘eyáÈ`å~Ú.
„H©.ѨÓ. 2200Ö’<Õ ÉËaÖ’xÜ«∞<£ <åQÆiHõ`Ö« ’ H∆Í~åÅ#∂, H˘=Ùfi#∂, h\˜h
HõeÑ≤ â◊√kúKÜ ≥ ∞« º\ÏxH˜ "å_ç#@∞ì ™êH∆ͺÅ∞<åfl~Ú. „H©.ѨÓ. 1500 „áêO`åÖ’¡ DlÑπÖì ’
[O`«∞=ÙÅ, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å H˘=ÙfiѨ^•~å÷Å`À H∆Í~°Å=}ÏÅ#∞ HõeÑ≤ h\˜`À â◊√„ÉèOí QÍ
™êfl#O K≥Ü∞« º@O Ѩiáê\˜QÍLO_Õk. „áêp#HÍÅOÖ’ ~À"£∞ ã¨g∞áê# XHÍ"≥∞ #kÖ’
|@ìÅ∞ L`«∞‰õΩ¯<Õ^@ Œ . JHõ¯_çH˜ ZQÆ∞= „áêO`«OÖ’ Q˘„Ô~Å#∂, "Õ∞HõÅ#∂ K«OѨÙ`«∂
LO_Õ"å~°@. P H˘=Ùfi`ÀÉÏ@∞ K≥@H¡ ˘=∞‡Å#∞ HÍeÛ# |∂_ç^‰Œ Äõ _® Hõeã≤ h\˜`À
H˘@∞ì‰Ωõ =ã¨∂Î LO_Õ^@ Œ . W=hfl Hõeã≤# h\˜`À LuH˜#|@ìÅ∞ Z‰õΩ¯= â◊√„ÉèÑí _¨ ∞» `«∞
<åflÜ«∞x P"≥∞ QÆ∞iÎOzO^Œ@. ~À"£∞ <åQÆiHõ`Ö« ’ D q^èOŒ QÍ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ã¨|∞ƒ`«Ü∂« s
HÍ~°}OQÍ „H©.â◊. 79Ö’<Õ áêO¿Ñ #QÆ~°OÖ’ ã¨∞"åã¨# ã¨|∞ƒÅ Hõ~å‡QÍ~°O XHõ\ ˜
LO_Õ^@ Œ . P `«~"° åu â◊`åÉÏÌÖ’¡ "Õ∞HõH˘=Ùfi#∂, Pe"£#∂<≥Å=O\˜"å\˜h "å_Õ"å~°∞.
K≥@¡ |∂_ç^Œ ™ê÷#OÖ’ Hõ$„u=∞ ~°™êÜ«∞xHõÑ^¨ •~åúÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOK«™êQÍ~°∞. D q^èOŒ QÍ
=∂#=*Ïu K≥ _ » ¤ É ÏH© ì i Ü« ∂ ÃÑ· Ü« Ú ^Œ ú O „Ѩ H õ \ ˜ O z H˘O`« = ~° ‰ õ Ä q[Ü« ∂ xfl
™êkèOK«QeÆ yOk.
=∞#^ÕâO◊ Ö’ J<ÕHÑõ Ö¨ Ö¡ˇ ’¡#∂, #QÆ~åÖ’¡x =ÚiH˜"å_»Ö’¡#∂ Hõh㨙ê÷~ÚÖ’‰õÄ_å
Ѩiâ◊√„Éè`í ‰« Ωõ P™ê¯~°OÖËx Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. „H˜=ÚÅ QÆ∞iOp, "å\˜=Å¡
HõeQˆ "åº^è∞Œ Å QÆ∞iOp ã¨~Ô #· J=QÍǨÏ# ¿Ñ^Œ„Ѩ[Ö’¡ HõeyOK«Háõ ÈQÍ, =∞~°∞QÆ∞^˘_»=¡ O\˜
Hõh㨠™œHõ~åºÅ∞‰õÄ_® "åiH˜ JO^Œ‰Ωõ O_® KÕã∞¨ #Î fl 'J^è∞Œ <å`«#—=º=ã¨÷ =∞#k. Ãã|· ~ü
Ü«ÚQÆO QÆ∞iOz Q˘O`«∞ zOK«∞‰õΩO@∞#fl =∞# ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ÖÏÉèÏÅ∞ `≥zÛÃÑ>Ëì
HÍO„\ωõΩÅì g∞^Œ L#fl „â◊^úŒ ™ê=∂#º„Ѩ[Å QÆ∞iOz U<å_»∂ ÖË^<Œ kÕ D ~ÀAÖ’¡
JO^ŒiH© `≥eã≤áÈ`ÀOk. K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"åiH˜‰õÄ_® `«=∞ Xà◊¥§, `«=∞ WÅ∂¡ `«Ñ¨Ê
=∞ˆ~g∞ Ѩ\ #ì̃ @∞ì Hõ#|_»^∞Œ . HÍx ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ W@∞=O\˜ =~°qæ Éè^Ë •Å∞ LO_»=Ù.
=ÚiH˜ L#flKÀ@∞ =∞#k HÍ^Œx x~°H¡ ∆õ ºO KÕ¿ãÎ Jq q[$OaèOz JO^Œi P~ÀQͺxH©
=ÚѨÙÊ `ÕQÅÆ =Ù.
158 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
48. ÉÏH©iì Ü«∂`À =∞# ã¨O|O^è•Å∞
P^蕺u‡Hõ^èÀ~°}˜ L#fl"å~°∞ =∂#==∂„`«∞Å#∞ P_çOKÕ â◊H˜Îx QÆ∞iOz
`«Å∞K«∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. Z=i HõO\˜H© Hõ#|_»x P â◊HΘ Uq∞\’ Z=iH© JO`«∞zHõ¯^Œ∞
QÍx Ãã#· ∞û‰õΩ `≥eã≤#O`«=~°‰Äõ J@∞=O\˜ â◊Hˆ ^Î À ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ L#fl@∞ìQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
áêѨÑÙ¨ }ϺŠz„`«Q∞Æ Ñ¨Ù_Î ç z\Ïì "å\˜=^ŒÌ ÖËHáõ È~Ú<å Ѩiã≤u÷ x|\ì̃ ÉÏH©iì Ü«∂ =∞#‰õΩ
"Õ∞Å∞#∂, Ǩxh Hõeyã¨∂,Î ã¨fi~°Oæ HÍHõáÈ~Ú<å JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ #~°HÍxfl K«qK«∂Ñ≤ã∂¨ Î
LO\Ï~Ú. =∞#Hõ<åfl =ÚO^˘zÛ<å Jq ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ =h, `«‰Ωõ ¯=*ÏuH˜ K≥Ok#=h
=∞#O J#∞HÀ=K«∞Û HÍx [iˆQѨxHÍ^Œ∞. JÖÏQÆx =∞#O "å\˜H˜ ѨÓiÎQÍ Ö’|_ç
LO\Ï=∞hHÍ^Œ∞. Pk#∞Op „ѨH$õ uÖ’ ã¨ÇϨ [OQÍ [~°∞QÆ∞`«∂LO_Õ r=Ѩi}Ï=∞ѨÙ
ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@Ö’ U XHõ¯*Ïun ѨÓiÎQÍ ÃÑK· ~≥ Úº J=^Œ∞. ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ ÉÏH©iì Ü«∂ =∞#ÃÑ·
^•_ç KÕã#≤ ѨÙÊ_»ÖÏ¡ =∞# â◊s~åÅ∞ "å\˜x ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ Z^Œ∞~°∞¯O@∂, uÑ≤ÊH˘_»∞`«∂<Õ
LO\Ï~Ú.
=∂#=*ÏuH˜ P^èŒ∞xHõq*Ï˝#O JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ÖËx HÍÅOÖ’‰õÄ_® JO@∞
~ÀQÍʼnõΩ „ѨuK«~º° Å∞ fã¨∞‰õΩ<Õ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O LOk. =∞#"åà◊√§ Ѩã∞¨ ѨىõÄ, "ÕÑK¨ @ ≥ ∞ì
ÉèÏQÍʼnõÄ W`«~° PǨ~°Ñ^¨ •~å÷ʼnõÄ „H˜q∞ã¨OǨ~°HQõ ∞Æ }O LO^Œx U<å_À QÆ∞iÎOKå~°∞.
JÖψQ WO\’¡ ^ŒQ~æÆ "° å~°∞ K«xáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞ áê\˜OKÕ '"≥∞Åÿ — P^è∞Œ xHõÉÏè +¨Ö’ HÍfi~°O\©<£
=O\˜k. K«xáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Z@∞=O\˜^<·≥ å â◊=OÖ’H˜ ÉÏH©iì Ü«∂ Hõ} ∆ ÏÅ=º=kèÖ’
„Ѩ"Õt™êÎ~Ú Hõ#Hõ W@∞=O\˜ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O "≥Ú^ŒÖˇ·LO@∞Ok. Ѩ~å=∞~°≈‰õΩ
=zÛ#"å~°O`å WO\˜HÔ àϧHõ `«Ñʨ xã¨iQÍ ™êfl<åÅ∞K≥Ü∞« º_»O, =∞QÆ|O^è∞Œ =ÙÖ’¡ H˘O^Œ~Ô <· å
`«ÅÅ∞ Q˘iyOK«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÖˇ·#=hfl ÉÏH©ìiÜ«∂#∞ =keOK«∞‰õΩ<Õ K«~°ºÅÖÏQÍ
JxÑ≤™êÎ~Ú. (t~À=ÚO_»#O "≥^· "Œè åºxH˜ ã¨OHˆ `«O Hõ#Hõ „ã‘ÅÎ #∞ q∞#Ǩ~Ú™êÎ̂~"≥∂).
JÖψQ Ѩ^À ~ÀE, Ѩ<≥flO_À ~ÀE [i¿Ñ Hõ~°‡HÍO_» `«=∞ WO@ HÍfi~°O\©<£
J~ÚáÈ~ÚO^Œh, JO^Œ~∂° x~°ƒÜ ù ∞« OQÍ `«=∞ WO\˜H˘zÛ Éè’[#O K≥Ü∞« º=K«Ûh KÕ¿ã
„ѨH@õ #ÖÏQÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ѨkѨ<fl≥ O_»∞ ~ÀAʼnõΩ q∞Oz ÉÏH©iì Ü«∂ „ѨÉÏè =O LO_»^xŒ
=∞#"å~°∞ PK«~} ° ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩx LO\Ï~°∞.
=∞#"å~°∞ áê\˜OKÕ ZOye, JO@∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞‰õÄ_®
J@∞=O\˜".Õ Ñ¨tÛ=∞^ÕâßÅ"åiÖÏQÍ K«e„áêO`«O HÍ^Œ∞Hõ#Hõ ÉÏH©iì Ü«∂ ã¨∞Å∞=ÙQÍ
=$kú K≥O^Õ =∞#^ÕâO◊ Ö’ Wq =ÚYºO. PǨ~°O u#_®xH˜ ‰õΩ_çKuÕ h, qã¨~#˚° `«~"° å`«
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 159
Z_»=∞KÕuh `«Ñʨ xã¨iQÍ "å_Õ =∞# ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O L+¨„‚ áêO`åÖˇ#· á⁄~°∞QÆ∞^ÕâßÖ’¡‰Äõ _®
LOk. „H˜q∞~°ÇÏ≤ `«O HÍx „ѨÑO¨ K«OÖ’ W=hfl =∞#∞+¨µÅ∞ fã¨∞‰õΩ<Õ *Ï„QÆ`ÅΫ ∞.
`«e¡ Hõ_∞» ѨÙÖ’ L#flѨÙÊ_»∞ =∞#‰õΩ ™ê=∂#ºOQÍ ÉÏH©iì Ü«∂ ɡ_^» Œ LO_»^∞Œ .
ѨÙ\©Ñì Ù¨ \˜#ì "≥O@<Õ =∂„`«O Jq ǨÏ_®q_çQÍ =∞# â◊s~åÅx P„Hõq∞OKÕ™êÎ~Ú. P
`«~°"å`« HÍÅ„Hõ=∂# Ü«∞^ä•qkèQÍ ~°Hõ~°HÍÅ ÉÏH©ìiÜ«∂ KÕ~°=Åã≤# ™ê÷<åʼnõΩ
KÕ~∞° ‰õΩO\Ï~Ú. "≥Ú^Œ@QÍ Ñ¨Ù\˜#ì =¸_»∞<åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÖ’¡ÑÖ¨ Ë `«e¡ Ü≥∂x^•fi~°O #∞Op,
K«~‡° O#∞Op áêH˜# ÉÏH©iì Ü«∂ K«O\˜áêѨŠ<Àà◊§Ö’H˜ KÕ~∞° ‰õΩO\Ï~Ú. `«H¯˜ #q `«e¡
=kÖË TÑ≤i#∞Op, "åi "≥ÚǨÏOg∞^Œ "≥ÚǨÏO ÃÑ\˜ì =Ú^Œ∞KÌ ¿Õ ã W`«~° ÃÑ^ŒÅÌ <Àà◊§#∞Op
q[Ü«∞O KÕ™êÎ~Ú. Ѩà√◊ § =ã¨∞#Î flѨÙÊ_»∞ =∞iH˘xfl „Ѩ"tÕ ™êÎ~Ú. W=hfl WÖÏ <À\˜
„áêO`åxfl 'HõÉÏ˚— KÕ™êÎ~Ú Hõ#Hõ<Õ Éˇ\· #˜ ∞Oz ™ÈˆH ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ KÀ@∞
ÅaèOK«^∞Œ .
J~Ú<å Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ HõeQˆ „Ѩ=∂^•Å∞ Z‰õΩ¯"Õ. áêˆH Ñ≤ÅÅ¡ ∞ uiˆQ
ã¨Ö÷ ÏÅ∂, =Ú@∞ì‰Ωõ <Õ P@=ã¨∞=Î ÙÅ∂ Jhfl ÉÏH©iì Ü«∂=∞Ü«∞"Õ∞. "å\˜x =∂\˜=∂\˜H©
â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ã¨∂Î LO_»Háõ È`Õ _»Ü∞Õ iÜ«∂=O\˜q z#flÑ≤ÅÅ¡ #∞ pH͉õΩÃÑ_»`å~Ú. „Ѩun
<À\’¡ ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® K«∂ã≤, H˜O^ŒÑ_¨ q¤» u#‰õΩO_®, uO@∞#flѨÙÊ_»∞ =∞^躌 Ö’ W`«~°
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ =Ú@∞ìHÀ‰õΩO_® „â◊^QúŒ Í J#∞Hõ}∆ =¸ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ LO_®Åx K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞‰õÄ_® ™ê=∂#ºOQÍ QÆ=∞xOK«~∞° . `«=∞ J„â◊^úŒ HÍ~°}OQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ [|∞ƒKÕ¿ãÎ
=∂„`«O ^Õ=Ù_çH˜ "≥Ú‰õΩ¯‰õΩO\Ï~°∞.
tâ◊√=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ r=~°™êÜ«∞xHõÑi¨ }Ï=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú Hõ#Hõ "å\˜
##∞ã¨iOz â◊s~åxH˜ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ KÕÛ W=¸º<£ =º=ã¨÷ U~°Ê_»∞`«∞Ok. W^ŒO`å
[iy =º=Ǩ~°O ‰õΩ^Œ∞@Ѩ__» ®xH˜ Pˆ~à◊√§ Ѩ_∞» `«∞Ok Hõ#Hõ JO`«H<õ åfl z#fl=Ü«∞ã¨∞Ö’
JO@∞"åº^è∞Œ Å ÉèÜ í ∞« O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. D ~ÀAÖ’¡ Ñ≤ÅÅ¡ H˜ „Hõ=∞O `«Ñʨ ‰õΩO_®
~°H~õ H° ÍÅ "åH˜û<Õ+#¨ ∞¡ qkèQÍ "Õã∞¨ <Î åfl~°∞ Hõ#Hõ H˘<Õflà◊§‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl@∞ìQÍ _çÑiΑ¶ Ü«∂
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ JO@∞"åº^è∞Œ Å∞ ™ÈHõ_O» J~°∞^Œ∞QÍ [~°∞QÆ∞`ÀOk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÃÑ^Œ"Ì åÔ~#· `«~"° å`«
Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û =zÛ#ѨÙÊ_»∞ Ǩ~À‡#¡ HÍ~°ºHõÖÏáêÅH˜ `«y#@∞ìQÍ H˘`«~Î H° Oõ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ
=∞# â◊s~åÅ`À ѨxѨ_∞» `«∞Ok.
Jã¨b ÉÏH©iì Ü«∂ Q˘_»"qÕ ∞@x H˘O^Œ~∞° âßG"Õ`ÅΫ ∞ „H˜q∞~°ÇÏ≤ `« "å`å=~°}OÖ’
ZÅ∞HõÅ=O\˜ [O`«∞=ÙÅ#∞ ÃÑOKÕ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕâß~°∞. Wq ã¨ÇϨ [OQÍ Ñ¨Ù>Ëì ֒ѨÙ<Õ
ã≤*iË Ü«∞<£ ÃãHõ<∆ £ KÕã≤ ÉÏH©iì Ü«∂ U =∂„`«=¸ `«QÅÆ ‰õΩO_® ɡ\· H˜ ˜ fã≤ Hõ@∞ìk@ìOQÍ
ÃÑOKå~°∞. "å\˜Hõx „Ѩ`ÕºHõOQÍ ã‘ìÖò _»ÉσÅ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤, "å\˜H˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
160 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
QÍeh, h\˜h, PǨ~åhfl Ããiì Öˇ*· ò KÕã,≤ ÉÏH©iì Ü«∂ =O\˜"gÕ ™ÈHõ‰Ωõ O_® K«∂ã≤,
<å<å J=ã¨Å÷ ∂ Ѩ_®¤~∞° . XHõ ZÅ∞HõÅ [O@#∞ D Ѩ^uúŒ Ö’ ÃÑOz, "å\˜ ~Ô O_ç\ H˜ ©
ѨÙ\ì̃# ã¨O`å<åxH˜ [#‡`«ó QÍx, =∞ˆ~q^èOŒ QÍ HÍx ÉÏH©iì Ü«∂ `«QÅÆ ‰õΩO_® K«∂âß~°∞.
`«e¡ áêÅ∞ `åy#ѨÊ\˜H© ÉÏH©ìiÜ«∂ "å\˜ KåÜ«∞ʼnõΩ‰õÄ_® ~åÖË^Œ∞. H˘xfl
Ѩiâ’^è#Œ âßÅÖ’¡ J^ÕÑx¨ QÍ W@∞=O\˜ r"åÅ#∞ =O^Œ`~« åÅáê@∞ ÃÑOK«∞`«∂áÈÜ«∂~°∞.
P `«~"° å`« "å\˜x =∂=¸Å∞QÍ ÉÏH©iì Ü«∂ L#fl "å`å=~°}OÖ’ ÃÑiy#"å\˜`À
áÈeÛ K«∂âß~°∞. „áê}∞Å∞ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ ÉÏH©ìiÜ«∂ ZO`«=~°‰õÄ J=ã¨~°"≥∂
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ J<ÕHõ Ѩiâ’^è#Œ Å∞ KÕâß~°∞.
ÉÏH©ìiÜ«∂ ÖËxq `«H˜¯#"å\˜Hõ<åfl ÃÑ^ŒÌqQÍ `«Ü«∂Ô~·, ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ Ô~@¡
PÜ«Ú+¨µ¬`À |uHÍ~Ú. "å\˜Ö’ H˘xfl\˜x ɡ·@‰õΩ fã¨∞‰õΩ~åQÍ<Õ =∂„`«O `«y#
W=¸ºx\© ÖËHáõ È=_»O`À Jq `«fi~°QÍ ~ÀQÍʼnõΩ QÆ∞iJ~ÚáÈÜ«∂~Ú. H˘`«*Î ÏuH˜
30 âß`«O Z‰õΩ¯= PǨ~°O J=ã¨~=° ∞ø`ÀO^Œx QÆ=∞xOKå~°∞. n#~°O÷ Uq∞@O>Ë =∞#
r~° ‚ H Àâ◊ = º=㨠÷ Ö ’ L#fl ÉÏH© ì i Ü« ∂ =∞#O u<Õ uO_ç # ∞Oz Z‰õ Ω ¯= â◊ H ˜ Î x
~å|@ìQÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x. Hõ$„u=∞"å`å=~°}OÖ’ ÃÑiy# ZÅ∞HõÅ∞ ~°HOÎõ QÆ_H¤» @õ _ì ®xH˜
ѨxH˘KÕÛ q@q∞<£ HÔ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`«∞<åflÜ«∞x‰õÄ_® `ÕeOk. =∂=¸Å∞QÍ
D ÉÏ^躌 `«#∞ =∞#Ö’x ÉÏH©iì Ü«∂ÜÕ∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞, ÉÏH©iì Ü«∂ ÖËx
ZÅ∞HõÅ ¿ÑQÆ∞Å Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ‰õÄ_® 㨄Hõ=∞OQÍ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ .
H˘xfl~°HÍÅ ÉÏH©ìiÜ«∂H˜ =∞# ¿ÑQÆ∞Ö’¡x "å`å=~°}O ZO`À W+ì̈"≥∞ÿ#kQÍ
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. "≥KÛ« QÍ, `Õ=∞QÍ LO_Õ P pHõ\ ˜ ™⁄~°OQÆOÖ’ Jq =zÛ u+ª̈"™Õ êÎ~Ú.
Jxfl\˜Hõ<åfl "≥Ú^Œ@QÍ =zÛ ‰õÄ~°∞Ûx, rq`«=∞O`å =∞#`À<Õ LO@∂, `«H˜¯#q
KÕ~‰° Ωõ O_® J[=∂~Ú+‘ KÕ¿ã D ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞ ¿ÑQÆ∞Ö’¡x r=Hõ}ÏÅ`À J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
ã¨OѨ~¯° O U~°Ê~°K∞« ‰õΩO\Ï~Ú. [#∞ºÑ¨^•~å÷Å^•fi~å [iˆQ D Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ 'ã¨OÉèÏ+¨}—
=Å¡ ÉÏH©iì Ü«∂H˜ Z@∞=O\˜ PǨ~°O, ZѨÙÊ_≥ÑÙ¨ Ê_»∞ ZO`≥O`« ã¨~Ñ° ~¨¶ å K≥Ü∂« ºÖ’ ¿ÑQÆ∞Å
Hõ}ÏÅ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ^•xHõ<åfl Z‰õΩ¯= PǨ~°O áÈQÆ∞Ѩ_`ç Õ 'â◊„`«∞=ÙÅ∞—
=zÛ ÉèHí ™∆˜ êÎ~Ú Hõ#Hõ D „Ѩ„H˜Ü∞« "≥∂`å^Œ∞ q∞OK«‰Ωõ O_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
D HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ ¿ÑQÆ∞Š֒ѨeQÀ_»Åg∞^Œ lQÆ@QÍLO_Õ =¸ºHõãáπ ⁄~° =ÚYº
áê„`« x~°fiÇ≤Ïã¨∞OÎ k. =∞# „Ѩ"∞Õ Ü«∞O HÍx, J#∞=∞uQÍx ÖˉΩõ O_®<Õ W^ŒO`å [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. nxfl|\˜ì „áê}∞Åhfl ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙʼnõΩ Éè’[#x„^•k =ã¨`∞« Å∞ ã¨=∞‰õÄ~ˆ Û
Ǩϟ@à◊§ÖÏ JxÑ≤™êÎ~Ú. JÖÏQÆx Jq Ѩ~å#flÉè∞í ‰õΩ¯Å=O\˜q HÍ=Ù. "å\˜=Å¡ =∞#‰õΩ
HõeQˆ "Õ∞Å∞ HÍ™êΉÄõ ™êÎ HÍ^Œ∞. =∞#O u<Õ^OŒ `å J~°Q_Æ ®xH˜ `À_»Ê_»_"» ∞Õ HÍHõ, =∞#O`«@
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 161
=∞#O JiyOK«∞HÀÖËx QÆ\ ì̃ Ѩ^•~å÷Å#∞‰õÄ_® ¿ÑQÆ∞Ö’¡x ÉÏH©iì Ü«∂ q_»Q˘\ì̃ r~°O‚
KÕ™êÎ~Ú. WO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ¿ÑQÆ∞Å r=Hõ}ÏÖ’¡ =∂=¸Å∞QÍ ãÎ̈|∞úQÍ Ñ¨_Lç O_Õ H˘xfl
[#∞º=ÙÅ#∞ Jq '"Õ∞ÖÁ¯Å∞ѨÙ`å~Ú—. „ѨH$õ uÖ’ [iy# W@∞=O\˜ ã¨ÇϨ r=#Ѩ٠U~åÊ@∞
K«∂¿ãÎ ÉÏH©ìiÜ«∂ ÖËx Ѩiã≤÷uÖ’ =∞# â◊s~åÅ∞ Jã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ#"Õ JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ã¨$+≤Oì z =ke# =∞# â◊s~°O ÉÏH©iì Ü«∂ ã¨Ç¨ Ü«∞O ÖËx^Õ |`«HÖõ ^Ë ∞Œ .
49. ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ HõeQˆ ÖÏÉè#í ëêìÅ∞
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ ã¨OQÆ`∞« Å∞ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ"åÅO>Ë KåÖÏ<Õ L<åfl~Ú. "å\˜ QÆ∞iOz
=∞#O `≥Å∞ã¨∞‰õΩx *Ï„QÆ`ÑΫ _¨ _» ®xH˜ XHõ =ÚYºHÍ~°}O "å\˜^•fi~å =∞#‰õΩ ã¨O„Hõq∞OKÕ
~°H~õ H° ÍÅ [|∞ƒÅ∞. J=hfl =i‚OKåÅO>Ë ÃÑ^ŒÌ "≥^· ºŒ „QÆO^ä"Œ ∞Õ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. qq^èŒ
ÉÏH©iì Ü«∂ =∞# â◊s~åOQÍÅÃÑ· Z@∞=O\˜ „ѨÉÏè =O Hõey™êÎÜ∂≥ , r=Hõ}ÏÅ™ê÷~ÚÖ’
"å\˜H˜ Z@∞=O\˜ „ѨuѶ¨∞@# Z^Œ∞~“`«∞O^À W^ŒO`å XHõ „Ѩ`ÕºHõâß„ãÎ̈"Õ∞. JO`«
Ö’`≥ · # qâı ¡ + ¨ } J=㨠~ ° O ÖË x =∞#=O\˜ " åiH˜ ÉÏH© ì i Ü« ∂ QÆ ∞ iOz# H˘xfl
=ÚYºq+¨Ü∂« Å∞ =∂„`«"∞Õ Pã¨HHΘ ~õ O° QÍ LO\Ï~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#O fã¨∞HÀ=Åã≤#
*Ï„QÆ`ÅΫ ∞.
Hõà§◊ Hˆ g∞ =ÚiH˜QÍ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å gÖˇ#· xfl™ê~°∞¡ â◊√„ÉèOí QÍ ã¨|∞ƒ`À KÕ`∞« Å∞
Hõ_»∞‰õΩ¯O@∂LO>Ë =∞#O KåÖÏ~°HÍÅ ~ÀQÍÅÉÏi# Ѩ_»‰õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=K«∞Û.
J~Ú<å `«~K° ∞« QÍ =∞#O ''`≥eã≤# =¸~°∞Åö ——ÖÏQÍ „Ѩ=iÎã∂¨ LÎ O\ÏO. W@∞=O\˜=hfl
JÅ"å@¡™ê÷~ÚÖ’ J=∞Öˇ·`Õ `«Ñ¨Ê ''*Ï˝#O—— =∂„`«"Õ∞ LO_ç =∞#ˆHg∞ „ѨÜ≥∂[#O
LO_»^∞Œ . „H˜=ÚÅ Éˇ_^» Œ `«QÍæÅO>Ë ã¨|∞ƒ`À "ÕeH˘ã¨Å#∂, QÀà◊§H˜O^• Hõhã¨O 20,
30 ÃãHõO_»á¡ ê@∞ #∞~°∞QÆ∞ =KÕÛÖÏ Hõ_∞» HÀ¯"åe. `«∞=Ú‡`«∞#flѨÙÊ_»∂, ^ŒQ∞Æ `æ ∞« #flѨÙÊ_»∂
=ÚMÏxH˜ *Ë|∞~°∞=∂Å∞=O\˜k J_»O¤ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∂LO>Ë =∞# ÉÏH©iì Ü«∂ JO^ŒiH©
Lz`« 㨠~ ° Ñ ¶ ¨ ~ å H͉õ Ω O_® LO@∞Ok. WÖÏ K≥ Ü « ∞ ºx"åix 㨠∞ xfl`« O QÍ
ÃÇÏK«ÛiOK«_O» ‰õÄ_® =∞# ÉÏ^Œº`Õ.
~À_»∞g¤ ∞^Œ #_»∞ã¨∂Î Yà◊√§# ^Œy,æ =Ú‰õΩ¯ p^Œ∞‰õΩx, ѨH¯õ <Õ HÍO„_çOz L"Õ∞‡ã≤,
KÕux U nѨO ã¨OÎ ÉèÏxHÀ `«∞_çKãÕ ∞¨ ‰õΩ<Õ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O L#fl =∞# ^ÕâO◊ Ö’ WÖÏO\˜q
K≥Ñʨ _»O J~°}º~À^Œ#O JxÑ≤ã∞¨ OÎ ^Õ"∂≥ HÍx, g\˜ QÆ∞iOz Hõhã¨O XHõ™êi =∞##O
KÕã∞¨ HÀ=_»O KåÖÏJ=ã¨~O° . =∞#Ö’ P~ÀQƺ=O`«∞ʼnõΩ ™ê=∂#ºOQÍ Ñ¨\ +˜ "ì̈ ∞≥ #ÿ ~ÀQÆ
162 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
x~À^èHŒ õ =º=ã¨÷ LO@∞Ok Hõ#Hõ =∞#ÃÑ· x`«º=¸ ^•_çK¿Õ ã ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ
QÆ∞iOz =∞#O ('Hõ~‡° OHÍe— [|∞ƒÑ¨_^Õ •HÍ) Ѩ\ Oì̃ K«∞HÀ=Ú.
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ QÆ∞iOz# =∞# x~°H¡ Í∆ ºxH˜ =ÚYºHÍ~°}O Jq =∞#‰õΩ Hõ#|_»Hõ
áÈ=_»"∞Õ . J^Õ U ÉÁkÌOHÀ, ѨOkH˘HÀ¯, J~Ú, =∞# HõO@|_ç`Õ áê`« K≥ÑÙ¨ Ê<À,
|_ç`<« À fã¨∞‰õΩx ^•x "≥O@Ѩ_`» åO. „áê}˜HÀ\˜Ö’ =∞#O ã¨Ê+¨Oì QÍ K«∂_»QeÆ y#
[O`« ∞ =ÙÅ∂, "≥ Ú Hõ ¯ Å∂, Ѩ Ù @ì Q ˘_» ∞ QÆ ∞ Å=O\˜ tbO„^•Å∂ =∂„`« " Õ ∞ HÍHõ
㨠∂ Hõ ∆ ‡r=ÙÅ∞‰õ Ä _® L<åflÜ« ∞ x =∞#‰õ Ω `≥ Å ∞㨠∞ . J~Ú`Õ KåÖÏ=∞OkH˜
`≥eÜ«∞x^Õq∞@O>Ë D "≥Ú`«OΠѨi=∂}OÖ’ 80 âß`«O ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÖË#<Õ ã¨OQÆu.
g\˜Ö’ XH˘¯Hõ¯\© ZO`À ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ q Hõ#Hõ g\˜ "≥Ú`«OÎ ã¨OYº ZO`« Jáê~°"∞≥ #ÿ ^À
=∞#O TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. =∞#ÖÏO\˜ ÃÑ^ŒÌ „áê}∞Åhfl D '~°n—Ì Ö’<Õ Pq~°ƒqù Oz
ÃÑiQÍ~Ú Hõ#Hõ<Õ "å\˜`À ã¨ÇϨ r=#O =∞#‰õΩ `«Ñʨ xã¨i J=Ù`ÀOk.
Pk=∞Ü«ÚQÆO ÅQÍÜ«∞`«∞ WѨÊ\˜^•HÍ Éè∂í q∞g∞^Œ "≥Ú`«OΠѨk"ÕÅ HÀ@¡=∞Ok
=∞#∞+¨µÅ∞ rqOKå~°x JOK«<å. g~°O`å K«zÛáÈQÍ<Õ â◊"åÅg∞^Œ ÉÏH©iì Ü«∂ `«=∞
Ѩx „áê~°Oaè™êÎ~Ú. =∞#∞+¨µÖËHÍ^Œ∞, ÖˇH¯õ ÖË#xfl [O`«∞=ÙÅ∂, Ѩ‰Ω∆õ Å∂, W=hfl KÕã#≤
=∞Åqã¨~<°̊ å W^ŒO`å `«Å∞K«∞‰õΩO>Ë Ñ¨~fi° `åÅO`Õã≤ ÃÑiy, ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ QÆ∞@ìÅ∞QÍ
áÈQÆ∞Ѩ_Lç O_Õ=x J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. Jã¨Å∞ g\˜`À HõÑʨ |_ç# <ÕÅg∞^Œ "≥ÚHõ¯Å∂,
ѨO@Å∂ "≥ÚÅ=_»O, H˘`«*Î Ïu „áê}∞Å∞ ѨÙ@∞ì‰Ωõ ~å=_»O, W"Õg∞ ™ê^躌 "≥∞ÿ LO_ÕqHÍ=Ù.
ÉÏH©iì Ü«∂ ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl Ѩ^•~åúÅxfl\˜h ÉèHí O∆˜ z, =¸Å
Ѩ^•~å÷Å∞QÍ =∂Ô~ÛÜ«∞º_»O=Å¡<Õ „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ sÃãH· O¡˜ Q∑ [iy D „áê}˜HÀ\˜ |`«Hõ
QÆÅ∞QÆ∞`ÀOk. ÉÏH©iì Ü«∂ ri‚OK«∞HÀÖËx qO`« áê¡ãHì≤ =± ã¨∞=Î ÙÅ∞ ZHõ¯_»Ñ_¨ `ç Õ JHõ¯_»
=º~°Ñ÷ ^¨ •~å÷Å∞QÍ q∞yeáÈ=_»O =∞# P^è∞Œ xHõã=¨ ∂[O KÕã∞¨ #Î fl `«ÑÙ¨ ÊŠѶe¨ `«"∞Õ . WÖÏ
|Ü≥∂_焈Q_»ÉòÖò HÍx áê¡ã≤ìH±ã¨OK«∞Å=O\˜ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ x¿+kèOKÕ K«~°ºÅ∞ JO^Œ∞ˆH
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ qQÍ ÉèÏqOKåe.
J~Ú<å ÉÏH©iì Ü«∂ ~°HÍÅhfl =∞#O J#∞‰õΩ#flO`« ǨxHõ~O° HÍ=Ù. "≥~Úº
~°HÍÖ’¡ XHõ¯\˜ =∂„`«"∞Õ =∞#‰õΩ „Ѩ=∂^ŒH~õ O° HÍ=K«∞Û. g\˜Ö’ KåÖÏ=~°‰Ωõ =∞##∞
[|∞ƒÅ`À Ñ‘_Oç z =^Œ∞Å∞`å~Ú. P [|∞ƒÅ∞ Kå=Ù‰õΩ ^•ifã≤#@ì~Ú`Õ =∞#`ÀÉÏ@∞
Jq‰õÄ_® K«zÛáÈ`å~Ú Hõ#Hõ JO`«Ñx¨ K≥Ü∞« º=Ù. JÖÏ =∞#x W|ƒO^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞i
KÕã#≤ O^Œ∞=Å¡ "å\˜Hˆ O ÖÏÉèOí JxÑ≤ã∞¨ OÎ k HÍx "å\˜H˜ ÖÏÉèOí HõeQˆ =∂@ "åãÎ̈="Õ∞.
=∞#‰õΩ =KÕÛ `«∞=Ú‡Å∂, "åO`«∞Å∂, q~ÀK«<åÅ∂ =ÔQ~· åÅhfl "å\˜x ɡ\· H˜ ˜ ~°ÑÊ≤ Oz
W`«~° „áêO`åʼnõΩ KÕ~"° Ü ≥ ∞« ºQÆÅ=Ù. ^À=∞Å=O\˜q‰õÄ_® Jq JO`«\Ï "åºÑ≤OK«\ÏxH˜
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 163
`À_»Ê_»`å~Ú. D q+¨Ü∂« Åhfl Jq PÖ’zOK«QÅÆ =x HÍ^Œ∞. W^ŒO`å r=Ѩi}Ï=∞OÖ’
ÉèÏQÆ"∞Õ . f„="≥∞#ÿ Ǩx HõeyOz, =∞#∞+¨µÅ#∞ K«O¿Ñã≤, `å=Ú‰õÄ_® "åi`À ÉÏ@∞QÍ
`«∞_çzÃÑ@∞ì‰õΩáÈ~Ú# ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞‰õÄ_® L<åfl~Ú. 15= â◊`å|ÌO JO`«OÖ’
K≥=∞@Å∞ Ѩ>Ëì XHõ qO`«"åºkè=Å¡ WOQÆ¡O_£Ö’ "ÕÅH˘nÌ [#O K«xáÈÜ«∂~°@.
JO`«∞zHõ¯x D ~ÀQÍxH˜ Z@∞=O\˜ zH˜`åû ѨxK≥Ü∞« ºÖË^∞Œ HÍx J~Ú^•~°∞ ^ŒâßÉÏÌÖ’¡
K« z Û#"å~° ∞ Kå=QÍ P ÉÏH© ì i Ü« ∂ ‰õ Ω '™ê÷ = ~åÅhfl— =¸`« Ñ ¨ _ » _ » O `À Jq
J^Œ$â◊º"≥∞áÿ È~Ú#@∞ìQÍ `≥Å∞™ÈÎOk.
=∞# ~°HOÎõ Ö’ LO_Õ `≥ÅH¡ } õ ÏÅ∞ Z@∞=O\˜ ^•_ç<<·≥ å Z^Œ∞~À¯=\ÏxH˜ ã≤^OúŒ QÍ
LO\Ï~Ú. ~°H~õ H° ÍÅ PHÍ~åÖ’¡ =zÛѨ_Õ ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ#∞ `«y# q^èOŒ QÍ J_»y¤ OK«_®xH˜
^•^•Ñ¨Ù HÀ\˜~°HÍÅ `≥Å¡Hõ}ÏÅ∞ 'QÆã‘Η u~°∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú. ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ PK«∂H©
`≥eÜ«∞QÍ<Õ Ñ¶Ö¨ Ï<å~°HOõ Hõ}ÏÅ '¿ã#— J=ã¨~O° HõÅ∞QÆ∞`ÀO^Œ<Õ ã¨∂K«# JO^Œ∞`«∞Ok.
"≥O@<Õ J@∞=O\˜ Hõ}ÏÅ `«Ü∂« s "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. =∞#O [|∞ƒ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ kÕ P
Ѩiã≤u÷ Ö’<Õ. Z^Œ∞~°∞^•_ç "≥Ú^ŒÅ=QÍ<Õ =∞# P~ÀQƺO ‰õΩ^Œ∞@Ѩ_<» å~°Oaèã∞¨ OÎ k.
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ „ѨÑO¨ K«OÖ’ LO@∂ "å\˜H˜ =∞#O "≥iz ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . =∞#‰õΩ
W+¨Oì L<åfl, ÖËHáõ È~Ú<å Jq Ü«∞^èKÕ Û« Qù Í =∞# â◊s~°=∞O`«\Ï gÅ∞#flKÀ@ÖÏ¡ qǨÏiã¨∂<Î Õ
LO\Ï~Ú. =∞# ^ÕÇϨ OÖ’<Õ XHõ „áêO`«OÖ’ x~°áêÜ«∞Hõ~"° ∞≥ #ÿ ÉÏH©iì Ü«∂ U TÑ≤i
u`«∞ÖÎ ’¡HÀ "≥à§◊ QÍ<Õ „áê}Og∞kH˜ `≥™êÎ~Ú. H˘xfl~°HÍÅ∞ KåÖÏ Uà◊á¡ ê@∞ 'x„^•}O—QÍ
H˘#™êQÆ∞`«∂, =∞ˆ~^À HÍ~°}O=Å¡ =∞# ~ÀQÆx~À^èHŒ =õ º=ã¨÷ ‰õΩO@∞Ѩ_#ç J=HÍâ◊O
fã¨∞‰õΩx q[$Oaè™êÎ~Ú.
`«∂~°∞ÊPã≤Ü∂« Ö’ ã¨∞<åg∞ K≥Å~ˆ y#ѨÙÊ_»∂, =ÚOÉÏ~ÚÖ’ qѨs`«OQÍ =~å¬Å∞
‰õΩiã≤#ѨÙÊ_»∂, JÖψQ J"≥∞iHÍÖ’ Hõ„u<å `«∞á¶ê#∞ ^•_çKãÕ #≤ ѨÙÊ_»∂ h~°O`å HõÅ∞+≤`O«
J~ÚáÈ~ÚOk. =Ú~°∞QÆ∞h~°O`å =∞Ozh\˜`À Hõeã≤áÈQÍ<Õ JO^Œ∞Ö’ L#fl ÉÏH©iì Ü«∂
`«=∞ „Ѩ`åѨO K«∂Ñ≤OK«_»O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì~Ú. JO`ÕHÍHõ =∞#∞+¨µÅg, [O`«∞=ÙÅg
Hõà|ı ~åÅ∞ H˘@∞ì‰Ωõ ~å=_»O`À "å\˜H˜ qO^Œ∞Éè’[#O U~°Ê_ç#@ì~ÚOk. D HÍ~°}ÏÅ=Å¡
r~°H‚ Àâ◊"åº^è∞Œ Å∂, HõÅ~å, ÃÇÏѨ>\ÿˇ 㘠,π ÖˇáÈìÃãÊ· ~Àã≤ãπ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ~ÀQÍÅ∞
ZO^Œi<À á⁄@ì#ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~Ú. ™ê=∂#ºÑ¨iã≤÷`«∞ÅÖ’ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ =∞#O
W@∞=O\˜ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz fã¨∞‰õΩ<Õ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ ZO`« =ÚYº"≥∞ÿ#"À nxfl|\˜ì
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. ÃÑ^ŒÌ ã≤\ Ö© ’¡ =Ú~°∞QÆ∞h~°O`«\ h˜ "å@~ü „\©\ò"∞≥ O\ò áê¡O@¡‰Ωõ `«~e° Oz
JHõ¯_» ÃÑ^Œ\Ì ÏO‰õΩÖ’¡ QÍe ÉÏQÍ `«yÖËÖÏ ÉÏH©iì Ü«∂ KÕ`« 'Ѩx—KÕ~Ú™êÎ~∞° . 'r`«O|`≥OÎ —
ÖˉΩõ O_® Jq h\˜x â◊√kú KÕãÃ≤ Ñ_»`å~Ú. z#flz#fl ~°∞QƇ`«Å∞ Hõey#ѨÙÊ_»∞ `«y#
164 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
=º=kèx¿ãÎ =∞# ^ÕǨÏO ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ#∞ ã¨=∞~°÷=O`«OQÍ Z^Œ∞~À¯QÆÅ^Œ∞. „Ѩuz#fl
[|∞ƒ‰õÄ UO\©|Ü≥∂\˜H± =∞O^Œ∞Å=O\˜q fã¨∞‰õΩO@∂LO>Ë XHõ=OHõ =∞#Ö’x
LѨÜ≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# ÉÏH©ìiÜ«∂ <åâ◊#=∞ø`å~Ú. x[OQÍ Ç¨xHõ~°"≥∞ÿ# ÉÏH©ìiÜ«∂
H˘`«ÑÎ i¨ ã≤u÷ H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ `«# ÅHõ}
∆ ÏÅx =∂ˆ~Ûã¨∞‰õΩx =∞O^Œ∞Åx x~ÀkèOK«QeÆ Qˆ
~Ô ã≤ÃãOì \ò *ÏuQÍ `«Ü∂« ~“`«∞Ok. Hõ} ∆ ÏÖ’¡ ~ÀQÍÅ∞ #Ü«∞OKÕÃãÜ«∞ºQÆÅ=∞x =∞O^Œ∞Å
HõOÃÑhÅ∞ ˆHHõÅ∞ÃÑ@ì_»O`À =∂=¸Å∞ „Ѩ[Å „Ѩu^•xH© W@∞=O\˜q "å_»_»O
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_ç`Õ [|∞ƒHõ<åfl zH˜`ûÕ „Ѩ=∂^ŒH~õ O° J=Ù`«∞Ok.
~Ô É· ’*’"£∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Ѩ^•~å÷Åhfl `ÕÅ∞`«∂LO\Ï~Ú.
50. ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ ''z#fl`«=Ú‡à◊√§——
„ѨH$õ uÖ’ ~ÀQÍÅÉÏi Ѩ_x» „áê}˜ Un LO_»^∞Œ . ÉÏH©iì Ü«∂‰õÄ_® r=~åtÖ’
ÉèÏQÆ"∞Õ Hõ#Hõ Wk "å\˜H© `«Ñʨ ^Œ∞. Ñ‘`« HõëêìÅ∞ Ñ‘`q« J#fl@∞ìQÍ g\˜x "≥O\Ï_Õq‰õÄ_®
ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . nxHõ~O÷° Uq∞@O>Ë =∞#‰õΩ Hõ#|_»x ~ÀQÆ„H˜=ÚÖ’¡ ÉÏH©iì Ü«∂HÍHõ =∞iH˘xfl
‰õÄ_® L<åflÜ«∞x. "å\˜=Å¡ ÉÏH©iì Ü«∂‰õΩ ~ÀQÍÅ∞ =zÛ#>Ëì =∞#‰õΩ‰õÄ_® [|∞ƒÅ∞
Ѩ@∞ì‰Ωõ O@∂LO\Ï~Ú. ã¨OQÆ`qÕ ∞@O>Ë "≥∞„ÿ HÀ™È¯ÑπÖ’Oz K«∂¿ãÎ `«Ñʨ Hõ#|_»x ÉÏH©ì
iÜ«∂‰õΩ "å\˜Hõ<åfl‰õÄ_® ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# „H˜=ÚÅ=Å¡ ~ÀQÍÅ∞ ã¨O„Hõq∞™êÎ~Ú.
JÖÏO\˜"å\˜x "≥~· ã° Åπ O\Ï~°∞. ÉÏH©iì Ü«∂=O\˜ UHõH} õ r=ÙÅ∂, ѨÙ@ìQ˘_»∞QÆ∞Å=O\˜
z<åflÃÑ^ŒÌ tbO„^è•Å∂, ÃÑ^Œ[Ì O`«∞=ÙÅ∂, WÖÏ qK«H} ∆õ ÖˉΩõ O_® "≥~· ã° Åπ ∞ Jxfl~°HÍÅ
„áê}∞ʼnõÄ ™È‰õΩ`«∂, W|ƒO^Œ∞Å∞ Hõeyã¨∂LÎ O\Ï~Ú.
"≥·~°ãπ r=Hõ}OHÍ^Œ∞. Jk XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# [#∞ºÑ¨^•~å÷xH˜ #=¸<å=O\˜k.
J=HÍâ◊O ^˘iH˜#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ `«#Ö’ L#fl [#∞ºÑ¨^•~å÷xfl W`«~° „áêO`åÖ’¡ =$kú
K≥Ü∞« º_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«_"» ∞Õ ^•x ''Ѩx——. D=∞^躌 HõOѨӺ@~ü ™êѶ"ìπ ~Õ ‰ü Ωõ =ã¨∞#Î fl
WÖÏO\˜ ''JO@∞~ÀQÍʼnõΩ——‰õÄ_® W^Õ ¿Ñ~°∞#∞ "å_»∞`«∞<åfl~°∞. „Ѩã∞¨ `Î K« ~« Û° =∂„`«O
r=âß„™êÎxH˜ ã¨O|OkèOz# "≥~· ã° Åπ QÆ∞iOz.
"≥~· ã° Åπ PK«∂H© QÆ∞iOz 1880 „áêO`åÖ’¡ [~°‡h, ~°ëêº, ǨÖˇO_£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
^ÕâßÖ’¡ á⁄Q͉õΩ"≥ÚHõ¯Å‰õΩ Ѩ\ #ì̃ `≥Q∞Æ à◊§g∞^Œ [iÑ≤# `˘eѨiâ’^è#Œ Ö’¡ ÅaèOzOk.
"≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩuáê^Œ#Ö’¡ QÆO^Œ~°QÀà◊O U~°Ê_ç<å 1917 `«~°"å`« "≥·~°ãπÅ QÆ∞iOz#
J=QÍǨÏ# ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂=zÛOk. =∞#‰õΩ =KÕÛ ~°H~õ H° ÍÅ ~ÀQÍʼnõΩ HÍ~°}ÏÖˇ#· ÉÏH©iì Ü«∂,
"≥·~°ãπÅ∞ Ô~O_çO\˜h x~ÀkèOz <åâ◊#OK≥Ü«∞ºQÆey# =∞O^Œ∞Å QÆ∞iOz WѨÊ\˜H©
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 165
=Ú=∞‡~°OQÍ Ñ¨iâ’^è#Œ Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. =∞#O ™ê=∂#ºOQÍ Jxfl\˜h XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ
~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜™êÎO HÍx "å\˜=∞^茺 ǨÏã≤Î=∞â◊HÍO`«~°O JxÑ≤OKÕO`«
`Õ_®Å∞<åfl~Ú.
Ãã·A#∞|\˜ì "≥·~°ãπÅ∞ ÉÏH©ìiÜ«∂ Ѩi=∂}OÖ’ ã¨∞=∂~°∞ Ü«∂ÉèíÜ≥∂º=O`«∞
=∂„`«"∞Õ LO\Ï~Ú. "≥~· ã° `π À áÈe¿ãÎ [\˜Å"≥∞#ÿ JO`«~xü ~å‡}O Hõey# ÉÏH©iì Ü«∞"£∞
K«∞@∂ì`å ѨÅÛQÍ, ~°|ƒ~°∞ÖÏ ™êˆQ á⁄~° XHõ\ ˜ LO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’ Ãã\· ’áê¡[O
J#|_Õ Hõ}[ÅO xO_çLO@∞Ok. P „^Œ=OÖ’ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ _çZ<£U,
"≥~· ã° π Hõ}ÏxH˜ WO`« Éè+Ë [¨ O LO_»^∞Œ . ^•xH˜ HÍÑ≤û_£ J<Õ „áÈ\©<£ ''ѨÓ`«——
LO@∞Ok. ֒ѨŠ_çZ<£U ÖË^• P~üZ<£U LO@∞Ok. H˘xfl\˜H˜ ''=Úà◊§—— eÑ≤_£
Hõ=K«O LO@∞Ok. XH˘¯Hõ¯ ÉÏH©iì Ü«∞"£∞Ö’#∂ "ÕÅH˘nÌ [#∞º=ÙÅ∞O\Ï~Ú. "≥~· ã° Åπ Ö’
™ê=∂#ºOQÍ [#∞º=ÙÅ ã¨OYº Ѩ^∞Œ Å∂, =O^ŒÅH˜ q∞OK«^∞Œ . Wq ã¨fiÜ«∞OQÍ r=
„Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡ áêÖÁæ#=Ù Hõ#Hõ g\˜ x~å‡}OÖ’ qâı+"¨ ∞Õ g∞ LO_»^∞Œ . "≥~· ã° π J<Õk r=
Ѩ^•~å÷xH©, xs˚=Ѩ^•~å÷xH© =∞^躌 ã¨O÷ QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. q_çQÍ ^•xH˜ r=ÅHõ} ∆ ÏÖËg
LO_»=Ù. Jk r=~°™êÜ«∞xHõ Hõ}ÏÅ Q˘Å∞ã¨∞=O\˜k. `«y# J=HÍâ◊O ^˘~°H#õ ѨÙÊ_»∞
Z<åflà◊§áê>ÿ̌<å ã¨~ˆ Z@∞=O\˜ K≥`· #« º=¸ ÖˉΩõ O_® Ѩ_Lç O_Õ "≥~· ã° π áÈQÆ∞ `«#‰õΩ
J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ r=~°™êÜ«∞xHõ "å`å=~°}OÖ’H˜ „Ѩ"tÕ OK«QÍ<Õ ''"Õ∞Å∞‰õΩx—— K«HKõ H« Í
Ѩ#∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞Ok. D „Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ `«~∞° K«∞QÍ =∞#x ~°H~õ H° ÍÅ [|∞ƒÅ‰õΩ
QÆ∞iKÕã¨∂ÎLO\Ï~Ú.
ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ q+¨Ü«∞OÖ’ "≥·~°ãπ‰õÄ ÉÏH©ìiÜ«∞"£∞‰õÄ KåÖÏ `Õ_®LO@∞Ok.
ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎx ™êkèOK«_®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ™ê=∞„y `«=∞=^ŒÌ LO_»^∞Œ Hõ#Hõ
"≥~· ã° Åπ ∞ JO^Œ∞HÀã¨O ɡ\· ˜ ''=#~°∞Å——g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ `» å~Ú. JHõ¯_ç r=Ѩ^•~°O÷ ™ê÷#O`À
`«=∞q =$kúKO≥ ^Õ@∞ì K«∂™êÎ~Ú. Wq W`«~° r=Hõ}ÏÅÖ’H˜ `«=∞ _ôZ<£U#∞ „Ѩ"âÕ ◊
ÃÑ@ì_®xH˜ "å\˜ÃÑ· ^•_ç[~°Ñ_¨ "» ∂≥ , "å\˜Ö’H˜ „Ѩ"tÕ OK«_"» ∂≥ KÕ™êÎ~Ú.
ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ PK«∂H©x `˘eQÍ HõxÃÑ\ì̃# Å∂~¸ áêâ◊Û~ü Ñ≤zÛ‰õΩHõ¯Å=Å¡
HõeQˆ ~ˆ cãπ=O\˜ ~ÀQÍÅ∞ HõeyOKÕq ÉÏH©iì Ü«∂ Hõ<åfl Juã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ q U"À L#fl@∞ì
<åflÜ«∞x 1884 Ö’<Õ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤_∞» . q∞e¡g∞@~ü Hõ<åfl 5 "ÕÅ ~Ô @∞¡ z#fl"≥#·
"≥·~°ãπÅ#∞ K«∂_®ÅO>Ë ZÅ„HÍì<£ "≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñπ XHõ¯>Ë ™ê^èŒ#O. "≥·~°ãπÅÖ’ KåÖÏ
~°HÍÅ∞<åfl~Ú. "≥·~°ãπ#∞ "Õ~°∞KÕã≤ ã¨Êù\ ˜HõÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey# xs˚=Ѩ^•~°÷OQÍ
xÅ=K≥Ü∞« º=K«∞Û. Wq r=Hõ}ÏÅ =O\˜q HÍ=ÙHõ#Hõ "å\˜ÃÑ· ÉÏǨϺ„¿Ñ~°}Å „ѨÉÏè =O
166 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
LO_»^∞Œ . Ѩ~å#flÉè∞í ‰õΩ¯ÖÏ¡QÍ W`«~° r=Hõ}ÏÅ _ôZ<£U#∞ `«=∞ Ѩ^uúŒ Ö’H˜ =∂ˆ~Ûã≤ Wq
Ѩ~ÀHõO∆ QÍ Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎ ™êkè™êÎ~Ú. r=Hõ}ÏÖËg ÖËx Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ "≥~· ã° Åπ ∞ =$kúKO≥ ^ŒÖ=Ë Ù.
g\˜Ö’ Ü«∂^Œ$zÛùHOõ QÍ [iˆQ =Úº>Ë+#¨ ¡ =Å¡<Õ r=Ѩi}Ï=∞O HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ [Å∞|∞<À, ѶӨ ¡ [fi~å<Àfl HõeyOKÕ "≥~· ã° π `«# ã¨fiÉèÏ"åxfl =Úº>Ë+#¨ ¡
^•fi~å Ju`«fi~°QÍ =∂ˆ~Ûã¨∞‰õΩO@∂LO@∞Ok. D =∂~°∞ÊÅ∞ =∞O^Œ∞Å „ѨÉÏè "åxfl
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<Õ Ñ¨i}Ï=∞OÖ’ ~°∂á⁄O^Õ"Õ HÍx "≥~· ã° Ü π Ú≥ Hõ¯ ''`≥eq`Õ@Å——=Å¡ [~°Q=Æ Ù.
D HÍ~°}O=Å¡<Õ ZO`« ™êOˆHuHõ„ѨQÆu ™êkèOz<å [Å∞|∞‰õΩ =∞O^Œ∞ ^˘~°Hõ^Œ∞.
[Å∞|∞‰õΩ `å#∞ =∞Ok=fiÖË#h, =∞OK«∞ ‰õΩ~°∞ã¨∞Î#flѨÙÊ_»∞ Z=Ô~·<å K˘Hͯ qÑ≤Ê
D^Œ∞~°∞QÍeÖ’ ѨiQÔ uÎ #∞º"≥∂xÜ«∂ `≥K∞« Û‰õΩO>Ë Hõ#Hõ ^•xfl ‰õΩ^Œ~Û° QÆÅ#h K≥ÑÊ≤ #
_®Hõ~ì ü *’H± XHõ@∞Ok.
H˘xfl ~°HÍÅ "≥·~°ãπ‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# PHÍ~°O LO@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#
¿ÑQÆ∞Ö’¡ LO@∂ =∞#‰õΩ "Õ∞Å∞KÕ¿ã D HÀÖˇ· =O\˜ ÉÏH©iì Ü«∂#∞ H˘xfl "≥~· ã° Åπ ∞ ^èfiŒ Oã¨O
K≥Ü∞« ºQÆÅ=Ù. W@∞=O\˜ ÉÏH©iì Ü≥∂¿Ñ*¶ ò "≥~· ã° ‰π Ωõ HÍà◊§=O\˜ P~°∞ H˘ˆH¯Å∞O\Ï~Ú.
Wq ÉÏH©iì Ü«∞Og∞^Œ J#∞"≥#· ™ê÷#OÖ’ ''"åe——, ^•x K«~‡° ѨÙá⁄~°#∞ peÛ# `«~"° å`«
JO^Œ∞Ö’x _ôZ<£U#∞ "≥~· ã° π #=¸<åÖ’H˜ =∂ˆ~Û ''ã¨O^ÕâßÅ∞—— ѨOѨ|_»`å~Ú. W=hfl
"≥~· ã° Ü
π Ú≥ Hõ¯ ''t~°ã∞¨ û——#∞Oz ã¨~Ñ° ~¨¶ åJ=Ù`å~Ú. `«# P[˝Å#∞ J=∞Å∞ KÕ~ÚOK«\ÏxH˜
"≥~· ã° =π ^ŒÌ ™ê=∞„y Un LO_»^∞Œ . WO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ "≥~· ã° π ''QÆ$ǨÏã¨∞—÷ —Ü≥ÚHõ¯ Z<£*=·ˇ ÚÅ∂,
`«H¯˜ # Ѩ^•~å÷Å<Õ "å_»∞‰õΩx `å#∞ KÕi# ''H˘OѨ#∞ H˘ÖË~¡ ∞° —— KÕ¿ãã¨∞OÎ k. `«fi~°Ö’<Õ
ÉÏH©iì Ü«∞"£∞ `åÅ∂‰õΩ _ôZ<£U Ü«∂=`«∂Î =∂iáÈ~Ú "≥~· ã° π `åÅ∂‰õΩ ''=$tÛHõãO¨ `å#O——
ÃÑ~°Q<Æ å~°Oaèã∞¨ OÎ k. P `«~"° å`« ÉÏH©iì Ü«∞O ''á⁄@ì Ѩye—— K«zÛáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Ö’#∞Oz
ɡ·\ ˜H˘zÛ# "≥·~°ãπ ã¨O`å#O W`«~° ÉÏH©ìiÜ«∂ÃÑ· ^•_çx H˘#™êy™êÎ~Ú. W^ŒO`å
H˘xfl QÆO@Å, ÖË^• ~ÀAÅ =º=kèÖ’ [~°Q=Æ K«∞Û. „áê}∞Å r=Hõ}ÏÅg∞^Œ ‰õÄ_®
W@∞=O\˜ Ѩ^uúŒ Ö’<Õ ^Œ∞~å„Hõ=∞} [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨fi~°∂áêxfl|\©,ì ÅHõ}∆ ÏÅ#∞|\©ì XH˘¯Hõ¯~°HOõ r=Hõ}Ïhfl <åâ◊#O K≥Ü∞« ºQÆey#
XH˘¯Hõ¯~°HOõ "≥~· ã° π LO@∞Ok. ÃÇÏѨ>\ÿ̌ 㘠π "≥~· ã° π =∞#∞+¨µÅ HÍÖËÜ∞« Ѩ٠Hõ}ÏÅg∞^•,
áÈeÜ≥∂ "≥~· ã° π "≥#∞fláê=Ú Hõ}ÏÅg∞^• =∂„`«"∞Õ ^•_çK™Õ êÎ~Ú. Z~Ú_£û HõeyOKÕ
"≥~· ã° π =∞#∞+¨µÅ‰õΩ =∂„`«"∞Õ „Ѩ`ºÕ HõO. Hˆ #û~ü "≥~· ã° Åπ Ö’ JO`«∞ÖˉΩõ O_® Hõ}qÉè[í #
K≥Ü∞« ºQÆey# [#∞ºÑ¨^•~°O÷ LO@∞Ok. Wk ™ÈH˜# ã¨Å÷ OÖ’ L#fl =∞# â◊s~°H} õ ÏʼnõΩ
W^Õ ã¨fiÉèÏ=O J|∞ƒ`«∞Ok. Hõ#Hõ Jq JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∂ Hõ}u˜ ~°∂ѨOÖ’ ÃÑiy „áê}ÏxH˜
=ÚѨÙÊ `≥™êÎ~Ú. U^≥<· å Hõ}ÏxH˜ "≥~· ã° π `«Q∞Æ Å∞HÀQÍ<Õ =∞# â◊s~åʼnõΩ ã¨ÇϨ [OQÍ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 167
LO_Õ ~ÀQÆx~À^èŒHõ=º=ã¨÷ ã¨ÊO^Œ#Å=Å¡ "≥·~°ãπ ™ÈHõx r=Hõ}ÏÖ’¡ „Ѩu„H˜Ü«∞Å∞
"≥Ú^ŒÖ∫`å~Ú. "≥~· ã° #π ∞ K«∞@∞ì=Ú\ì̃ |OkèOK«QeÆ Qˆ UO\©ÉÏ_ôãπ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
"≥·~°ãπÅ∞‰õÄ_® =Úº>Ë+¨#¡^•fi~å g\˜x `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∂ÎLO\Ï~Ú.
ÉÏH©iì Ü«∂#∞ <åâ◊#O K≥Ü∞« ºQÆeQˆ UO\©|Ü≥∂\˜H± =∞O^Œ∞Å∞ "≥~· ã° Åπ g∞^Œ ѨxK≥Ü∞« º=Ù.
g\˜H˜ "ÕHû˜ <£Å∂, \©HÍÅ∂, UO\©"~·≥ Ö° ò =∞O^Œ∞Å∂ "Õã∞¨ HÀ"åe. P~ÀQƺOQÍ LO_Õ
r=Hõ}ÏʼnõΩ Ǩx HõeyOK«‰Ωõ O_® "≥~· ã° #π ∞ =∂„`«"∞Õ <åâ◊#O K≥Ü∞« ºQÆey# =∞O^Œ∞Å
`«Ü∂« sÖ’ KåÖÏ W|ƒO^Œ∞Å∞<åfl~Ú.
"≥~· ã° π J<Õk r=, xs˚=Ѩ^•~å÷ʼnõΩ =∞^躌 ã¨O÷ QÍ LO@∞Ok. „áê}∞Å ÅHõ}∆ ÏÅhfl
Hˆ =ÅO r=~°™êÜ«∞xHõ„Ѩ„H˜Ü∞« Å∞ =∂„`«"∞Õ #x #=∞‡x"åiH˜ "≥~· ã° Åπ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ
=Åã≤# J=ã¨~O° LOk.
51. "≥~· ã
° Åπ `À =∞# "≥~· O°
"≥~· ã° π J<Õk r=Ѩ^•~°=÷ ∂HÍ^• J<Õ K«~Û° ZѨÊ\˜#∞OKÀ [~°∞QÆ∞`«∂=ã¨∞#Î fl^Õ.
H˘xfl q+¨Ü∂« Ö’¡ Jk ~À|\òÖÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. JO`ÕHÍ^Œ∞† Jk HõOѨӺ@~°¡ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À
=∞ixfl ~À|@¡#∞ `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« ºQÆey# ~À|\òÖÏQÍ „Ѩ=iÎã∞¨ OÎ k. "≥~· ã° Åπ LxH˜ Jq
„H˜`O« ™êi ''P„â◊Ü∞« O á⁄Ok—— ÃÑiy# r=Hõ}"Õ∞. ɡ\· H˜ ˘zÛ# "≥~· ã° π Hõ}ÏÅhfl =∞~˘Hõ
™ê÷=~°O ^˘iˆH^•HÍ JKÕ`#« OQÍ LO_çáÈ`å~Ú. WÖÏ J=HÍâ◊=Ú#flѨÙÊ_»ÖÏ¡ ''rqã¨∂—Î —
`«H¯˜ # ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ xs˚=OQÍ Ñ¨_Lç O_Õ "≥~· ã° π x[OQÍ r=, xs˚=Ѩ^•~å÷Å=∞^躌 ã¨iǨÏ^Œ∞Ì
=O\˜k.
H˘xfl~°HÍÅ "≥~· ã° Åπ =Å¡ ~ÀQÆÅHõ}∆ ÏÖËg HõÅQÆ=Ù. x*ÏxH˜ =∞#‰õΩ `≥eã≤# ^•^•Ñ¨Ù
1000 -1500 ~°HÍÅÖ’ ~ÀQÍÅ∞ `≥ÑÊ≤ OKÕq 250 =∂„`«"∞Õ . g\˜Ö’‰õÄ_® =∞#∞+¨µÅ#∞
ÉÏkèOKÕq ã¨∞=∂~°∞ =O^Œ~H° ÍÅ∞ =∂„`«"∞Õ LO\Ï~Ú. QÍe`À =KÕÛ [Å∞|∂, P@Å=∞‡,
r~å‚âÜ ◊ ∞« O^•fi~å HõeQˆ áÈeÜ≥∂ =ÔQ~· åÅ∂, K«~‡° O ã¨Ê~°≈^•fi~å ™ÈˆH ZKüSg =O\˜g,
[#<ÕO„kÜ«∂ʼnõΩ ã¨O„Hõq∞OKÕ ÃÇÏiÊãπ (nxH˜ =∞O^Œ∞ ÖË^Œ∞) WÖÏ "Õ~°∞"Õ~°∞
"≥·~°ãπÅ∞<åfl~Ú.
á⁄OQÆ∞, q~ÀK«<åÅ∞, QÆ=^Œaà◊§Å"åѨ٠=ÔQ~· åÅ∞ ~å=_»O‰õÄ_® "≥~· ã° Åπ K«Å"Õ.
"≥∞^Œ_∞» "åѨىõΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ "≥~· ã° π =ÚO^Œ~° U Ѩ‰Ω∆õ Ö’¡<À LO@∞Ok. "å\˜x ‰õΩ\ì̃#
^À=∞Å ÖÏÖÏ[ÅOÖ’ P „áê}ÏO`«H"õ ∞≥ #ÿ "≥~· ã° π ÃÑiy, P `«~"° å`« "å\˜ HÍ@∞^•fi~å
168 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
W`«~[° O`«∞=ÙʼnõÄ, =∞#∞+¨µÅ‰õĉõÄ_® ™È‰õΩ`«∞Ok.. â◊s~°OÖ’ XHõKÀ@ KÕi# "≥~· ã° Åπ ∞
~°H„Îõ Ѩã~¨ }
° O, ÖË^• <å_ô=º=ã¨^÷ •fi~å W`«~„° áêO`åʼnõΩ‰õÄ_® qãÎ̈iOK«QÅÆ =Ù.
=∂=¸Å∞ [Å∞|∞=O\˜q „Ѩ=∂^ŒH~õ O° HÍHõáÈ~Ú<å KåÖÏ h~°ãè Ñ_»`å~Ú.
g\˜ HÍ~°}OQÍ ZO`«=∞Ok L^ÀºQÆ∞Å∞ ÃãÅ=Å∞ ÃÑ_»`å~À, JO^Œ∞=Å¡ HõOÃÑhʼnõΩ
Zxfl HÀ@¡ _®Å~°∞¡ #+¨Oì =ã¨∞OÎ ^À áêi„âßq∞Hõ ^ÕâßÖ’¡ ÖˇH¯õ Å∞ Hõ_∞» `«∂O\Ï~°∞. [Å∞|∞
KÕã#≤ "å~°∞ `«~∞° K«∞QÍ ã¨|∞ƒ`À KÕ`∞« Å#∞ â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_∞» HÀ¯=_»O, `«=∞ TÑ≤i^•fi~å
"≥~· ã° π `å=Ú L#fl QÆ^∞Œ Ö’¡ ¿Ñ~°∞HÀ‰õΩO_® QÍe `«yÖË@∞ìQÍ K«∂ã¨∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
=∂=¸Å∞ *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ áê\˜Oz#@ì~Ú`Õ ã¨=∞㨺Å∞ KåÖÏ=~°‰Äõ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
D ~ÀAÖ’¡ "≥~· ã° Åπ ∞ `≥KÛÕ `«H¯˜ # ~ÀQÍÅhfl XHõ Z`«∂,Î Z~Ú_£û XHõZ`«∂Î
JxÑ≤OK«_O» Ö’ Pâ◊Û~°ºOÖË^∞Œ . JHõfi~Ú~ü_£ W=¸º<À _çÑÃ≤¶ +hû ã≤O„_À"£∞ J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ
D ~°∞QƇ`« "åºkè HÍHõáÈ~Ú<å, â◊s~åxfl W`«~° "åº^è∞Œ ÅÉÏi# Ѩ_‰» Ωõ O_® LOKÕ x~À^èHŒ õ
=º=ã¨#÷ ∞ ^èfiŒ Oã¨O KÕ¿ãã¨∞OÎ k. nxH˜ `«y# =∞O^Œ∞ ÖË^"Õ ∂≥ #<Õ ÉèÜ í ∞« O=Å¡ „Ѩ[Ö’¡
ã¨ÇϨ [OQÍ ZO`À JO^Àà◊# HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
=∞# ~ÀQÆx~À^èHŒ =õ º=ã¨Ö÷ ’ ~°HOÎõ Ö’ LO_Õ `≥ÅH¡ }õ ÏÅ∞ Ju ã¨=∞~°=÷ O`«=∞Ü∞#q.
Z~Ú_£û "≥·~°ãπ g\˜Ö’ \©-4 J<Õ e~á¶ÈÃã·\ò Hõ}ÏÅÃÑ· ^•_çKÕã¨∞ÎOk. ~ÀQÍÅx
x~ÀkèOK«ÖËx Ѩiã≤÷uÖ’ KåÖÏ=∞Ok XHõ~°HõO #∞º"≥∂xÜ«∂=Å¡<À, H˘xfl~°HÍÅ
ˆH#û~üÅ=Å¡<À f„=OQÍ [|∞ƒÑ¨_ç „áê}ÏáêÜ«∂xH˜ Ö’#=Ù`å~°∞. <å_ô=∞O_»ÅO
^≥|ƒu#_»O, qѨs`«OQÍ |~°∞=Ù `«yæáÈ=_»O "≥Ú^ŒÖˇ·# ÅHõ∆}ÏÅhfl z=i^Œâ◊Ö’
Hõ#|_»`å~Ú. D ~ÀQÆÑÙ¨ ÅHõ}∆ ÏÅ∞ ѨÓiÎQÍ Hõ#|_»_®xH˜ Ѩ^àÕ §◊ ‰õΩ ÃÑQ· ͉õÄ_® Ѩ@=ì K«∞Û.
Öˇ·OyHõã¨O|O^èŒO`À<À, HõÅ∞+≤`«~°HõÎO^•fi~å<À =KÕÛ D ã¨=∞㨺 `«e¡ áêÅ#∞Oz
tâ◊√=ÙʼnõΩ‰õÄ_® ™È‰õΩ`«∞Ok. „Ѩã∞¨ `Î O« "å_»HOõ Ö’ L#fl =∞O^Œ∞Å∞ ~ÀQÆ∞Å PÜ«Ú+¨µ¬#∞
ÃÑOK« Q Æ Å =ÙHÍx Ѩ Ó iÎ zH˜ ` « û #∞ ™êkè O K« Ö Ë ‰ õ Ω O_® L<åfl~Ú. r=#â‹ · e x
xÜ«∞O„uOK«∞‰õΩx D Ѩiã≤u÷ ~å‰õΩO_® *Ï„QÆ`ÑΫ _¨ _» "» ∞Õ =ÚYº=∞x ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞.
r=Hõ}ÏÅ "≥Å∞ѨŠ"≥~· ã° Åπ ∞ H˘xfl QÆO@ÅHõ<åfl |`«HÖõ =Ë Ù. JO^Œ∞=Å¡<Õ H˘xfl
~ÀQÍÅ∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í H˘O`«=∞OkH˜ =zÛ, "å~°O`å K«xáÈQÍ<Õ P "≥~· ã° ‰π Ωõ ''xÅ=h_»——
ÖËHõáÈ=@O`À JO`« JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ#∂ JO`«~å÷#"≥∞ÿáÈ`«∂LO\Ï~Ú. g\˜Ö’
KåÖÏ=∞@∞‰õΩ H˘xfl J_»q[O`«∞=ÙÖ’¡#∂, H˘O^Œ~∞° =∞#∞+¨µÅ â◊s~åÖ’¡#∂ x„^•}OQÍ
LO\Ï~Ú. D ֒ѨŠJq H˘xfl =Úº>Ë+#¨ ‰¡ Ωõ ‰õÄ_® Ö’#~Ú, [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ`À
L#fl@∞ìO_ç =∞#‰õΩ „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ ~°∂áêÖ’¡ q[$OaèOK«=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 1959Ö’
U^À qO`« ~ÀQÆO`À K«xáÈ~Ú# XHõ „a\˜+π <åq‰õΩ_»∞ Z~Ú_£û "åºkèH˜ |Öˇ#· @∞ìQÍ
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 169
P^è∞Œ xHõ Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ J#∞=∂xã¨∞<Î åfl~°∞. J^Õ x["≥∞`ÿ Õ ^•x "≥~· ã° π ^•^•Ñ¨Ù 20
Uà◊§áê@∞ x„^•}OQÍ LO^Œx J#∞HÀ"åe.
H˘`«Î ~ÀQÍÅhfl Z‰õΩ¯=QÍ P„Ѷ≤HÍ, Pã≤Ü«∂=O\˜ ''"≥#HõѨ_»¤—— „áêO`åÖ’¡<Õ
"≥Ú^ŒÖ·ˇ q=∂<åÅ^•fi~å ѨtÛ=∞^ÕâßʼnõΩ kQÆ∞=∞u J=Ù`åÜ«∞x JHõ¯_ç âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ
J#∞=∂#O. WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O q^ÕjÜ«∂„u‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œh, q=∂<åÖ’¡x
QÍe‰õÄ_® HõÅ∞+≤`«O J~Ú, ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ#∞ "≥∂ã¨∞H˘ã¨∞ÎO^Œh "å~°∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∂
LO\Ï~°∞. g\˜x |ÅѨiKÕ "å~°ÎÅ∂ L<åfl~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Pã≤Ü«∂Ö’x H˘xfl
^ÕâßÅÖ’#∂, =∞# ^ÕâO◊ Ö’#∂ =∞Ozh~°∂, =∞~°∞QÆ∞^˘_»¡ Ѩiâ◊√„Éè`í å „áê^äqŒ ∞Hõ™ê÷~ÚÖ’
‰õÄ_® JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËx „áêO`åÅ∞<åflÜ«∞h, D q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#"åà◊§ Ѩiã≤u÷
¿Ñ^Œ P„Ѷ≤Hõ<£ ^ÕâßÅHõ<åfl ‰õÄ_® Hõ<åHõ+¨ìOQÍ LO^Œh D =∞^茺<Õ XHõ „ѨHõ@#
"≥Å∞=_çOk. =∞# ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `«=∞ „ѨÉ∞íè `«fiO Ѩ_áç ÈÜÕ∞Ö’QÍ Ç¨Ï_®q_çQÍ
_»|∞ƒ "≥#Hˆ ã¨∞HÀ=_»OÖ’ K«∂Ñ≤Oz#O`« L`åûǨÏO ''JÖQÍ[#O—— QÆ∞iOz ZO^Œ∞‰õΩ
K«∂ѨÙ`å~°∞?
Éè∂í q∞g∞^Œ "≥~· ã° Åπ ∞ "≥Ú^Œ@ ZÖÏ Pq~°ƒqù OKåÜ«∞<Õ^•xfl QÆ∞iOz# H˘xfl
„Ѩuáê^Œ#Å∞<åfl~Ú. Ju„áêp#"≥∞#ÿ Ѩ~å#flÉè∞í ‰õΩ¯Å=O\˜ H˘xfl Hõ}ÏÅ#∞Oz Wq
~°∂á⁄O^•Ü«∞h, r=Ѩ^•~°Ñ÷ Ù¨ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH,© W`«~° „áêO`åʼnõΩ „Ѩ™ê~°O HÍ=\ÏxH©
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ =∂„`«"∞Õ g\˜Ö’ q∞yÖÏÜ«∞h H˘O^Œ~∞° JO\Ï~°∞. JÖÏ HÍ^Œh,
Wq =∂=¸Å∞ r=Hõ}ÏÅ#∞Oz Hõh㨠J=ã¨~åʼnõΩ `«y# Ѩ^•~å÷Å`À ɡ@ · Ѩ_®¤Ü∞« x
=∞iH˘O^Œi Jaè„áêÜ«∞O. „áÈ\©##¡ ∂, Z<£*=·ˇ ÚÅ#∂ `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º_®xH˜ ã¨∂K«#Å∞
JOkOK«QeÆ y, ѨÙ#~°∞`«ÊuÎx ™êkèOKÕ P~üZ<£U Hõ}ÏÅ#∞Oz "≥~· ã° Åπ ∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛÜ«∞<Õ
ã≤^•úO`«=¸ LOk.
"≥·~°ãπÅ∞ ZѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ =Úº>Ë+¨#¡^•fi~å =∂~°∞ÊÅ∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩO@∂,
r=Ѩi}Ï=∞ã≤^•úO`«O „ѨHÍ~°O „Ѩ=∂^•Å#∞Oz `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩO@∂ LO\Ï~Ú. "≥~· ã° Åπ ∞
‰õÄ_® ÉÏH©iì Ü«∂ÖψQ `å=Ú P„Hõq∞Oz# „áê}˜ â◊s~°O K«zÛáȉõΩO_®K«∂™êÎ~Ú.
JO^Œ∞‰õΩ `«y#q^èOŒ QÍ "å\˜Ö’ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ [iˆQ J=HÍâ◊O LOk. D
ÖˇH¯õ # Z~Ú_£û "≥~· ã° ‰π Äõ _® HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï =∞#∞+¨µÅ‰õΩ x~°áêÜ«∞"≥∞#ÿ kQÍ =∂iáÈ=K«Û<Õ
Pâ◊ LOk. Z\ÁpÛ Wk [~°Q_Æ ®xH˜ â◊`åÉÏÌÅ∞ Ѩ\ <ì˜ åѨ@=ì K«∞Û.
"≥~· ã° Åπ Ö’ [iˆQ „Ѩ„H˜Ü∞« Åhfl r=Hõ}ÏÅ#∞ áÈe#"Õ Hõ#Hõ "≥~· ã° Åπ ∞ `≥zÛÃÑ>Ëì
~ÀQÍʼnõΩ =∞O^Œ∞Å∞ HõxÃÑ@ì_O» ‰õÄ_® gÅ=Ù`ÀOk. "å\˜ â◊H™Î˜ ê=∞~å÷ºÅ#∞|\˜ì J=ã¨~°
=∞ÜÕ∞ Hõ$„u=∞Ѩ^•~å÷Å#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ =ÚYº"≥∞#ÿ k [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ
170 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
zH˜`åû q^è•#O. D ''r<£ ^ä~≥ Ñ° —‘ — =ÚO^Œ∞HÍÅOÖ’ „áê^è•#º`«#∞ ã¨O`«iOK«∞HÀÉ’`ÀOk.
„Ѩã∞¨ `Î O« Ѩiâ’^è#Œ ňH Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ D „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’¡ @∂º=∞~°#¡ ∂ W`«~° J"åOKèh« Ü«∞
ÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey# [#∞º=ÙÅ#∂ *ˇ<≥\ ˜H± WO[hiOQ∑ Ѩ^Œú`«∞Å^•fi~å `˘ÅyOKÕ
„ѨÜ∞« `åflÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂~Ú. ѨO@`≥Q∞Æ à◊§ x"å~°} "≥Ú^ŒÖ#·ˇ W`«~q° +¨Ü∂« Ö’¡ ‰õÄ_®
g\˜ LѨÜ∂≥ QÍÅ∞<åfl~Ú.
52. „ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ "≥·~°ãπÅ ^•_ç
D<å_»∞ =∞x+≤ Z@∞=O\˜ „‰õÄ~°[O`«∞=Ù<≥<· å XHõ `«∞áêH©Q∞Æ O_»∞`À ÖÁOQÆnã¨∞
HÀQÆÅ_»∞. HÍh HõO\˜H˜ Hõ#|_»x ~°H~õ H° ÍÅ „H˜=ÚÅ∞ ZѨÙÊ_≥<· å, ZHõ¯_≥<· å =∞# „áê}ÏÅ∞
fÜ«∞QÆÅ=Ù. Zxfl ~°HÍÅ H˘`«Î =∞O^Œ∞Å∞ HõxÃÑ\˜<ì å Jq `«=∞ ã¨fiÉèÏ"åÅx =∂ˆ~Ûã¨∞‰õΩx
=∞#g∞^Œ ^˘OQÆ^|≥ ƒ fã¨∂<Î LÕ O\Ï~Ú. ÃãO· \˜ã∞¨ Åì ∞ D Z_»`Q≥ xÆ áÈ~å@OÖ’ JÃÇÏ∂
~å„`åÅ∞ „â◊q∞ã¨∂LÎ O\Ï~°∞. JO^Œ∞Hˆ HõëêìÖ’¡ L#fl"åà◊√§ ^Õ=Ù}˜‚ `«Å∞K«∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ
„ѨÑO¨ K«"åºÑÎ̈OQÍ JO@∞~ÀQÍÅ∞ (ÖË^•, "å\˜ QÆ∞iOz# ÉèÜ í ∞« O) „Ѩ|e#ѨÙÊ_»ÖÏ¡
„Ѩ[Ö’¡ Ãã<· û£ q+¨Ü∂« ÅѨ@¡ HÍãÎ̈ Pã¨HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
W\©=Å "å~°ÖÎ ’¡HÔ H˜¯# |~ü¤ ѶӨ ,¡ H˘<Õflà◊§ H˜O^Œ@ HõOQÍ~°∞ÃÑ\ì̃# ™ê~üû, ^•xH˜
=ÚO^Œ∞ Ѩâ√◊ =ÙʼnõΩ ™ÈH˜# =∂_£ H“ _çr*ò (cZãπD) =ÔQ~· åÅhfl D HÀ=ˆH K≥O^Œ∞`å~Ú.
g@xfl\˜H˜ ~°H~õ H° ÍÅ "≥~· ã° Öπ Ë HÍ~°}O. ZÑ≤_q≥ ∞H± ~°∂ѨOÖ’ "åºÑ≤Î K≥O^Õ ~ÀQÍÅ∞
ZÅ¡Å∂, ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ ∂ áê\˜OK«‰Ωõ O_® ÅHõÅ∆ =∞Okx ÉÏkè™êÎ~Ú. =∞#∞+¨µÅ =∞^躌 QÍx,
^À=∞Å∂, ZÅ∞HõÅ∂ =ÔQ·~å „áê}∞Å^•fi~åQÍx XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH˜ áêˆH
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ~ÀQÍʼnõΩ ''Ѷ∞¨ #"≥∞#ÿ K«i„`«—— LOk. Ѩ^•è flÅ∞QÀ â◊`å|ÌOÖ’ K≥Å~ˆ y#
=∞Ǩ=∂i Ü«¸~°Ñπ [<åÉèÏÖ’ =¸_À=O`«∞#∞ ''á⁄@ì#ÃÑ@∞ì‰õΩOk——. 1918Ö’
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ѶӨ ¡ „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ HÀ@¡=∞Okx ''|e fã¨∞‰õΩOk——.
Ü«Ú^•úÅ∂, q^ÕjÃã·<åºÅ ^•_ô =ÔQ·~åÅ=Å¡ ~ÀQÍʼnõΩ ^•if¿ã Ѩiã≤÷`«∞Å∞
`«Öˇ`«∞Î`«∂LO\Ï~Ú.
W~°=Ü≥∂º â◊`åÉÏÌxH˜ ѨÓ~°fiO Ü«¸~°ÑÖπ ’ [iy# Ü«Ú^•úÖ’¡ PÜ«Ú^è•Å`À
áÈe¿ãÎ Z‰õΩ¯==∞Ok ~ÀQÍÅ "å`«Ñ_¨ ç „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. Ü«¸~°ÑÜ ≤ ∞« #∞¡ J"≥∞iHÍ
YO_®xfl Hõ#∞HÀ¯=_»"∞Õ HÍHõ JHõ¯_» P~ÀQƺOQÍ rqã¨∞#Î fl „Ѩ[ʼnõΩ `«=∞ ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ
~ÀQÍÅ#∞ Lz`«OQÍ ã¨~Ñ° ~¨¶ åKÕâß~°∞. "åiH˜ W=¸ºx\© ÖËHáõ È=_»O`À "≥∞H˜ûHÀÖ’
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 171
H˘xfl „áêO`åÖ’¡ ÃãÊ~Ú<£#∞Oz kQÆ∞=∞u J~Ú# ~ÀQÍʼnõΩ 90 âß`«O [<åÉèÏ
K«zÛáÈÜ«∂~°@.
=∞â◊¥z, HõÜ ∆ ∞« , áÈeÜ≥∂=O\˜ áê`«~ÀQÍÅ∞ J^Œ∞ѨÙÖ’H˜ =KåÛÜ«∞#∞‰õΩO@∂
L#fl `«~∞° }OÖ’ H˘`«qÎ "≥Ú^ŒÅÜ«∂~Ú. 1970 `«~"° å`« Z~Ú_£û, ZÉ’ÖÏ, ÃÇÏѨ>\ÿˇ 㘠π
–ã≤ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q Pq~°ƒqù OK«_"» ∞Õ HÍHõ áê`«"å\˜Ö’ H˘xfl =∞O^Œ∞Å#∞ x~ÀkèOK«QeÆ Qˆ
J=`å~åÖˇ`åÎ~Ú. 1980ÅÖ’ Ѩâ√◊ =ÙʼnõΩ `«Q∞Æ Å∞‰õΩ#fl cZãπD „a@<£#∞Oz "å\˜
=∂Oã¨O ZQÆ∞=∞u q+¨Ü∞« OÖ’ ÃÑ^ŒÌ L`åÊ`å<Õfl HõeyOzOk. "≥~· ã° π „ѨÉÏè =O=Å¡
"å\˜ "≥∞^Œ_∞» `«∂@∞¡Ñ_¨ #ç @∞ìQÍ `«Ü∂« ~°~ÚOk. Z\ÁpÛ Jk =∂=¸Å∞ "≥~· ã° =π Å¡
=zÛ# ~ÀQÆO HÍ^Œx `ÕeOk. =∞#O ã¨∂Hõ∆ ‡r=ÙÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}O˜ KÕ ÉÏH©iì Ü«∂Hõ<åfl
"≥~· ã° Åπ ∞ z#fl"≥`· Õ "å\˜H<õ åfl =O^Œ~Ô @∞¡ z#flq‰õÄ_® L<åfl~Ú. "å\˜x „Ñ‘Ü∂« <£ÅO\Ï~°∞.
ã¨∂H∆͇uã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ D Hõ}ÏÅ∞ ''=„Hõ=∂~°Oæ Ѩ\#ì˜ —— „áÈ\©<£ Hõ}ÏÅ=O\˜q. Ѩâ√◊ =ÙʼnõΩ
Ñ≤KÛ≥ H˜¯Oz „áê}ÏÅ∞f¿ãq W"Õ.
"≥∞^Œ_∞» Ö’x <å_»∞Åg∞^•, ~°HOÎõ Ö’x `≥ÅH¡ } õ ÏÖ’¡#∂, HõO_»~åÅ∂ W`«~° â◊s~°
Hõ}ÏÖ’¡#∂ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ „áÈ\©<£ Hõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. g\˜Ö’ H˘xfl =Úº>Ë+<¨ Å£ HÍ~°}OQÍ
qHõ$u K≥O^Œ∞`å~Ú. „Ñ‘Ü∂« #¡Ö’ 200 ÃÑz· Å∞‰õΩ Jq∞<ÀPã≤_∞» ¡ =¸_»∞ K«∞@ìÅ∞QÍ
K«∞@∞ì‰Ωõ x LO\Ï~Ú. =Úº>Ë+<¨ Å£ =Å¡ g\˜ PHÍ~°O =∂i pÔ~ ‰õΩzÛà◊§ÖÏQÍ `«Ü∂« ~“
`«∞Ok. W@∞=O\˜q =∂=¸Å∞ Hõ}ÏʼnõΩ `«QÆ∞Å∞‰õΩx "å\˜ ã¨fi~°∂áêÅx‰õÄ_®
=∂ˆ~Û™êÎ~Ú. Ѩâ√◊ =ÙÅ "≥∞^Œ_∞» Hõ}ÏÅhfl <åâ◊#"≥∞ÿ Jk ™êÊO*òÖÏQÍ `«Ü∂« ~“`«∞Ok.
=∂=¸Å∞QÍ P‰õΩÅ∂, JÅ=ÚÅ∂ u<Õ Ñ¨â√◊ =ÙʼnõΩ UѨÙQÍ ÃÑ~°Q_Æ ®xHõx "åºáê~°
^Œ$+≤`ì À Q˘„Ô~=∂Oã¨O, ѨOk=∂Oã¨O, HÀ_ç=∂Oã¨O =ÔQ~· åÅhfl uxÑ≤OK«_O» =Å¡ ZHõ¯_À
"å\˜ PǨ~°OÖ’ D ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ „Ѩ"tÕ OKå~Ú. z=~°‰Ωõ D ~ÀQÆÉÜ íè ∞« O=Å¡ ÅHõÅ∆
H˘nÌ Ñ¨â√◊ =ÙÅ#∞ K«OѨ=Åã≤=zÛOk.
JѨÊ\˜ˆH „a@<£=O\˜ ^ÕâßÅ#∞Oz ZQÆ∞=∞u J~Ú# Q˘_»∞¤=∂Oã¨O u#fl
"å~°O`å „áê}ÏÅ∞ J~°K`Õ Ñ« @ ¨ ∞ì‰Ωõ x rqOKå~°∞. `«~"° åu Ѩiâ’^è#Œ ÅÖ’ Jk u#fl
=∞#∞+¨µÅ P~ÀQƺO‰õÄ_® ^≥|ƒu#fl^Œx `ÕeOk. JÖψQ #∂ºyhÖ’ Pk=∞*Ï`«∞Å
`«O`«∞ qO^Œ∞Ö’¡ #~°=∂Oã¨ÉHíè } ∆õ KÕã#≤ HÍ~°}OQÍ H˘O^ŒiH˜ J^Õ "åºkè ™ÈH˜Ok.
W@∞=O\˜ ~ÀQÍxH˜ QÆ∞iJ~Ú# Q˘„Ô~Åg∞^Œ ѨsHõÅ∆ ∞ [iÑ≤, „H˜=ÚÅ#∞ "Õ~∞° KÕã#≤
`«~"° å`« ѨsHõÅ∆ ∞ [iáê~°∞. =∂=¸Å∞QÍ _ôZ<£U, P~üZ<£U =ÔQ~· åÅ#∞ <åâ◊#O
K≥Ü∞« º QÆey# J„ÖÏì=Ü≥ÚÖˇ\ò H˜~} ° ÏÅ∞ "å\˜g∞^Œ „ѨÉÏè ="Õ∞g∞ K«∂ѨÖHË áõ ÈÜ«∂~Ú.
=∞iH˘xfl Ѩiâ’^è#Œ Å∞ KÕâßHõ JO^Œ∞Ö’ L#flq „áÈ\©<#¡Õ x `ÕeOk.
172 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O
2003 „áê~°OÉèOí Ö’ K≥<· åÖ’ `«Öuˇ #Î ™ê~üû "åºkèH˜ H˘O`«=∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞.
nx ÅHõ} ∆ ÏʼnõÄ, Ѩ‰Ω∆õ Å^•fi~å D=∞^躌 =ã¨∞#Î fl |~ü¤ ѶӨ ¡ ÅHõ}
∆ ÏʼnõÄ áÈeHõÅ∞#flѨÊ\˜H©
g\˜H˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ "≥~· ã° Åπ ∞ XHõ\ H˜ Í=Ù. Ѩ‰Ω∆õ ʼnõΩ =KÕÛ 15 ~°HÍŠѶӨ ¡ "≥~· ã° Åπ Ö’
ZKü5Z<£1 J<Õk Jxfl\˜H<õ åfl f„="≥∞#ÿ k. 22 _ç„wÅ (ÃãeûÜ«∞ãπ) LëÈ‚„QÆ`Ö« ’ Wk
<åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ^•HÍ |uˆH LO@∞Ok. K«e Z‰õΩ¯"≥#· H˘nÌ nx PÜ«Ú+¨µ¬ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok
Hõ#Hõ *Ï„QÆ`QΫ Í LO_®e. nx=Å¡ ~ÀQÆO `«fi~°QÍ "åºÑ≤Oz Kå=Ù‰õΩ ^•ifã¨∞OÎ k. HÀà◊§
ÃÑOѨHõO [iˆQ „áêO`åÖ’¡ "å\˜ Ô~@ìÅ^•fi~å D "≥·~°ãπ Jxfl Ѩ‰õ∆ΩʼnõÄ `«yÖË
J=HÍâ◊OLOk. `«H¯˜ #"å\˜ÖÏQÍ H͉õΩO_® Wk =∞#∞+¨µÅ‰õΩ‰õÄ_® ™ÈˆH „áê}ÏO`«Hõ
"åºkè. ™ê~üûÖÏQÍ "åºkè„QÆã∞¨ Å÷ x "Õ~∞° QÍ LOK«_O» =Å¡ nx ã¨=∞㨺 f~°^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë
Ѷ¨Ó¡ "≥·~°ãπÅ∞ Ju"ÕQÆOQÍ =Úº>Ë+¨#¡‰õΩ Ö’#=Ù`å~Ú. J@∞=O\˜k [iy, ^•xH˜
=∞#∞+¨µÅ‰õΩ ™ÈˆH ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ QÆ#Hõ ~°∂á⁄Ok#@ì~Ú`Õ =º=Ǩ~°O K≥~Úº^•\˜áÈÜÕ∞
„Ѩ=∂^ŒO LOk.
Z=iÔH<· å =∂=¸Å∞ ѶӨ ¡ `«ye`Õ P Ѩiã≤u÷ Ö’ |~ü¤ ѶӨ ¡ =KÕÛ J=HÍâ◊O
Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. Ô~O_»∞~°HÍÅ "≥·~°ãπÅ∂ Hõeã≤ H˘`«Î~°HõO `«Ü«∂Ô~·O^ŒO>Ë Jk
`«H¯˜ #"å~°O^ŒiH© JO@∞HÀ=K«∞Û. ^•xH˜ W=¸ºx\© ÖËHáõ È=_»O`À "åºkè ÉÏQÍ =Úki
„áê}ÏÅ∞ fÜ«∞=K«∞Û. Ѩ‰Ω∆õ Å#∞Oz u#flQÍ ™ÈˆHk f„="≥∞#ÿ "åºkè. XHõ =∞x+≤#∞Oz
=∞~˘HõiH˜ JO@∞‰õΩ#flѨÙÊ_»∞ nx ã¨fiÉèÏ=O JO`« „Ѩ=∂^ŒH~õ O° QÍ LO_»Háõ È=K«∞Û.
J}∞Ü«Ú^•úʼnõΩ ‰õÄ_® "≥~°=x ÃÑ^ŒÌ ^ÕâßÅhfl D ã¨∂Hõ∆ ‡„H˜=ÚÅ ^•_çxQÆ∞iOz
PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. Wk ÃÑ#∞„Ѩ=∂^ŒO H͉õΩO_® JiHõ@_ì ®xHõx D ~ÀQÆO
ÉÏi#Ѩ_¤» Ѩ‰Ω∆õ Åxfl\˜h K«OѨ٠`«∞<åfl~°∞.
D „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ áêÖÁæO@∞#fl"åiH˜ "åºkè =KÕÛ „Ѩ=∂^ŒO Z‰õΩ¯=. nxH˜ L#fl
XˆH XHõ¯ q~°∞QÆ∞_»∞ \Ïg∞Ѷ¨Ó¡ J<Õ =∞O^Œ∞ `«Ü«∂s QÆ∞iOz `«~°˚#Éèí~°˚#Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. nxfl‰õÄ_® ~ÀQÆO=zÛ# XHõ\ Ỗ~O_»∞ ~ÀAŠ֒ѨÙ<Õ W"åfiÅ@.
„Ѩã∞¨ `Î O« nxH˜ "ÕHû© <£ UnÖË^∞Œ . qÜ«∞`åflO=O\˜ `«∂~°∞ÊPã≤Ü∂« ^ÕâßÖ’¡ Wk "≥Ú^Œ@QÍ
`«Öuˇ #ΠѨÙÊ_»∞ ^•^•Ñ¨Ù 70 âß`«O ~ÀQÆ∞Å∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. `«~"° å`« D ã¨OYº ã¨QÍxH˜
`«yOæ k. HÍx Wk =∞OzѨi}Ï=∞OHÍ^Œx âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ L^ÕâÌ O◊ . ~ÀQÍxH˜ H˘kÌ=∞Ok
|֡ᷠÈ~Ú#ѨÊ\˜H© ~ÀQÆO "åi`ÀÉÏ>Ë ã¨=∞ã≤áÈ`«∞Ok. ~ÀQÆ∞Å∞ HÀÅ∞‰õΩO@∞#flH˘nÌ
~°∞QƇ`« "åi#∞Oz W`«~∞° ʼnõΩ "åºÑ≤OKÕ J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯"Ò`«∞Ok.
1918Ö’ ѶӨ =¡ Å¡ K«xáÈ~Ú# XHõ =ºH˜Î â◊=O W\©=Å JÖÏ™ê¯Ö’ =∞OK«∞Ö’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú LO_»QÍ ^•xfl ɡ\· H˜ ˜ fã≤, Ѩiâ’^è#Œ Å xq∞`«"Î ∞≥ ÿ P "≥~· ã° #π ∞ Hõ$„u=∞OQÍ
=∞m§ ѨÙ#ifli‡OKå~°∞. [#∞ºÑ¨sHõ∆Å∞ [iÑ≤ ZÅ∞HõÅ=O\˜ "å\˜g∞^Œ ^•xfl
H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 173
„ѨÜ≥∂yOz#ѨÙÊ_»∞ Jk ZÅ∞HõÖ’¡#∂, =∞#∞+¨µÅ TÑ≤iu`«∞ÎÖ’¡#∂ Ju`«fi~°QÍ
ÃÑiyáÈQÆÅ^Œx `≥eã≤Ok. WÖÏO\˜ „ѨÜ∂≥ QÍÅ=Å¡ ÅHõÅ∆ =∞Ok „áê}ÏÅ∞ fÜ«∞QÆey#
"≥~· ã° Åπ QÆ∞iOz qÅ∞"≥#· ã¨=∂Kå~°O Åaèã∞¨ OÎ k. =∞#∞+¨µÅ=∞^躌 Zxfl ™ê=∂lHõ,
~å[H©Ü∞« qÉè^Ë •Å∞#flѨÊ\˜H© ã¨∂Hõ∆ ‡„H˜=ÚÅ q+¨Ü∞« OÖ’ JO^Œ~∂° UHõ"∞≥ ,ÿ „ѨÑO¨ K«
P~ÀQƺ ã¨Oã¨=÷ O\˜ ã¨Oã¨Å÷ ^•fi~å ã¨HÍÅOÖ’ `«y# K«~º° Å∞ fã¨∞HÀHõáÈ`Õ ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ
Ѩi}Ï=∂Å∞ HõÅQÆ=K«∞Û. Hõ#|_Õ â◊„`«∞=ÙHõ<åfl Hõ#|_»x â◊„`«∞=Ù=Å¡ „Ѩ=∂^ŒO ZѨÙÊ_»∂
Z‰õΩ¯"Õ.
53. Éè∫uHõ^$Œ HõÊ^äOŒ P=â◊ºHõ`«
Wk W~°=Ü≥ÚºHõ\’ â◊`å|ÌO. „Ѩã∞¨ `Î O« „ѨÑO¨ K«OÖ’ UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À ÉèÏq
K«i„`«HÍ~°∞Å∞ iHÍ~°∞¤ KÕ™êÎ~°∞. JO^Œ∞Ö’ P^èŒ∞xHõâßGq*Ï˝#O ™êkèOz# J^Œ∞ƒù`«
q[Ü«∂Å`ÀÉÏ@∞ „ѨѨOK«OÖ’ JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ#∞ P@qHõ^Œâ◊Ö’ LOK«\ÏxH˜,
<≥@ì\ÏxH© ‰õÄ_® KåÖÏ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [iQÍÜ«∞x ~å¿ã J=HÍâ◊OLOk. „Ѩã¨∞Î`«O
=∞#‰õΩ Hõ#|_»∞`«∞#fl^Õq∞\˜? XHõÑÙ¨ Ê_»∞ ѶӨ º_»Öò =º=ã¨#÷ ∞ (Jk ѨtÛ=∞ ^ÕâßňH
Ѩiq∞`«O J#∞‰õΩ<åfl) ZkiOz ÃÑ·H˘zÛ# =∞^茺`«~°QÆu „Hõ=∞OQÍ _»|∞ƒã¨OK«∞Å∞
„ѨKå~°O KÕã∞¨ #Î fl =ã¨∞"Î åº"≥∂Ç¨Ï ã¨O㨯 $uH˜ `«ÅXyæ H©Å∞ÉÁ=∞‡™ê÷~ÚÖ’ |`«∞‰õΩ`ÀOk.
WѨÙÊ_»∞ =∞#‰õΩ#fl ™êfi`«O„`«º=∞ÖÏ¡ \©gÅ∞ K«∂ã¨∂ΠѨxH˜=∂e# áÈ\©Å QÆ∞iOz
ZãπZ"£∞ZãπÅ∞ ѨOѨ_»"Õ∞. =∞~À=OHõ #∂ºãπ¿ÑѨ~°∞¡ K«kq`Õ PHõeKå=ÙÅ∂,
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∂, ǨÏ`«ºÅ∂, HÀPѨ~ˆ \˜"£ ÉÏO‰õΩÅ#∞ É’ÖÏÎ H˘\˜Oì z HÀ~°∞Åì ‰õΩ JO^Œ‰Ωõ O_®
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ u~°∞QÆ∞`«∞#fl É_®ÉÏ|∞Å QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°"∞Õ Hõ#|_»∞`«∞Ok. J_»=ÙÖ’¡
™êÜ«Ú^è∞Œ Å∞QÍ u~°∞QÆ∞`«∞#fl"å~°∞ WÖÏO\˜"åi ã¨OQÆu =ÚO^Œ∞QÍ K«∂¿ãÎ ÉÏ=ÙO@∞O^Œx
=∂=¸Å∞ „Ѩ[ʼnõΩ JxÑ≤ã¨∂ÎLO@∞Ok. D Q˘_»=Å`À qã¨∞QÆ∞ ѨÙ@ì‰õΩO_®,
ѨH¯õ "å_ç̂Hã≤ K«∂_»‰Ωõ O_® |ã¨∞ûÖ’¡ ‰õÄ~°∞Û#flѨÙÊ_»∞‰õÄ_® K≥=ÙÖ’¡ ÃÑ@∞ì‰Ωõ q#_®xH˜
ã‘_¿ç ÑÜ
¡ ∞« ~°∂,¡ Hˆ Ãã\ò ¿ÑÜ
¡ ∞« ~°∂¡ L<åfl~Ú. =∞s QÆ∞|∞Å∞ѨÙ_ç`Õ "≥Ú‰õΩ¯HÀ=_®xH˜ ^Õ=Ùà◊¥§,
ÉÏÉÏÅ∂, *ˇ~ÚÅ∞ÔHà◊§x ™êfi=ÚÖÏ~°∂¡ LO_»<LÕ <åfl~°∞.
ã¨=∂[OÖ’ =∞##∞ QÆO^Œ~Q° ÀàÏxH˜ QÆ∞iKÕã∞¨ #Î fl ã¨OQÆ`∞« ʼnõΩ `À_»∞QÍ =∞#
"≥∞^Œà§◊ Ö’ ѨÙ\˜#ì ѨÊ\˜#∞Op ÃÑiˆQ JÜ≥∂=∞Ü«∞O =∞iH˘O`« LO@∞Ok. á⁄@ìHÀã¨O
K«k"Õ K«^Œ∞=ÙÅ∂, Ãã·#∂û XO@|>Ëì J=HÍâ◊O ZÖÏQÆ∂ ÖË^Œ∞ Hõ#Hõ J^ŒO`å
=∞izáÈ~Ú# q^•ºkè‰Ωõ Å∞ ''Jxfl\˜h P_çOKÕ Ñ¨=~°∞—— QÆ∞iOz TǨÏÅÅ∞¡‰Ωõ O@∂
LO\Ï~°∞. „ѨÉ∞íè `åfiÅ∂, g∞_çÜ∂« Jhfl Hõeã≤H@ õ ∞ìQÍ, |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ Ñ¨xHõ@∞ì‰Ωõ x
174 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 175
=∞`«qâßfi™êÅ#∂, =¸_è#» =∞‡HÍÅ#∂ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_®xH˜ KÕã∞¨ #Î fl „ѨKå~°O`ÀÉÏ@∞ ZO^Œ∞‰õΩ ZÖÏ ~°∂á⁄O^•~Ú, "å\˜H˜ =Úã¨e`«#=¸, Kå=Ó ZO^Œ∞‰õΩ, ZÖÏ =™êÎ~Ú,
JO^ŒiH© H˘xfl ''ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ —— ã¨O^ÕÇ¨ Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Ö’ =ÚYº"≥∞#ÿ q WÖÏ Z<Àfl q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz Ѩiâ’^è#Œ Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
Kå=Ù#∞ QÆ∞iOz# JáÈǨÏÅ∞. ^Õ=Ù_»∞<åfl_»x "åkOKÕ"åi`À ÖË_x» K≥Ñʨ _»O`À T~°∞HÀ‰õΩO_® [~°∞QÆ∞`«∞#fl
ѨÙ>Ë^ì Ñ≥ Ù¨ Ê_À =ÚO^Õ `≥Å∞ã¨∞OÎ k HÍx Kå=Ù#∞ QÆ∞iOz =ÚO^Œ∞QÍ `≥eÜ«∞_»O ã¨OѶ∞¨ @#Å "≥#Hõ Z@∞=O\˜ Éè∫uHõâ‰◊ Ωõ ÅÎ ∞ ѨxKÕ™êÎÜ∂≥ ¿ÇÏ`«∞"å^Œ∞Å∞ q=iOK«QÅÆ QÍe.
J~°∞^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ qkèQÍ =KÕÛ^≥#· ѨÊ\˜H© Kå=Ù JO^ŒiH© XHõ q∞ã¨sì QÍ JxÑ≤OK«_O» Ö’ [#∞º=ÙÅg∞^Œ [iÑ≤# „ѨÜ≥∂QÍÖ’¡ W+¨ìO=zÛ#@∞ìQÍ =∂~°∞ÊÅ∞KÕã≤ =¸_»∞HÍà◊§
Pâ◊Û~°ºO ÖË^∞Œ . ^•xfl QÆ∞iOz ZO`À l*Ï˝™ê, ÉèÜ í ∂« Å∂, ã¨O^ÕÇ¨ Å∂ HõÅ∞QÆ∞`«∂O\Ï~Ú. HÀ_çÑÅ≤ Å¡ #∂, P=ÙÅO`« áêe=fiQÆey# ZÅ∞HõÅ#∂ âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ ∂ Hõ$„u=∞OQÍ ã¨$+≤Oì K«
JO^Œ~O° ZѨÙÊ_À XHõÑÙ¨ Ê_»∞ áÈ=Åã≤O^Õ J<Õ PÖ’K«# rq`«O, ã¨=∂[OѨ@¡ =∞# QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°O>Ë „áê}∞Å Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ#∞ xÜ«∞O„uOKÕ „Ѩ„H˜Ü∞« Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°x
"≥Y· ix |ÅOQÍ âßã≤ã∞¨ OÎ ^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ . ã¨=∂[OÖ’ ã¨=∞+≤ì ÉèÏ=# <å<å\˜H© `≥Å∞™ÈÎOk.
`«y,æ =∞x+≤ XO@iQÍ Ñ¨Ù\ì̃, XO@iQÍ<Õ áÈ`å_»<Õ ''"Õ^•O`«——^èÀ~°}˜ ÃÑ~°Q_Æ O» `À áêâßÛ`«º^ÕâßÖ’¡ ѨxKÕ¿ã KåÖÏ=∞Ok âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ ∞ ^≥=· ã¨$+≤xì U =∂„`«=¸
„Ѩ[Å ™ê=∂lHõ^$Œ HõÊ^äOŒ H˘O`«=~°‰Äõ =∂~°∞ÊK≥Ok f~°∞`«∞Ok. #=∞‡x"åˆ~. Z\ÁpÛ"åà◊√¡ =∞# Éè∫uHõ"å^Œ∞ÖÏ¡QÍ =∂i¯ûã¨∞ìÖˇ· LO_»HõáÈ=K«∞Û.
WÖÏO\˜ Ѩiã≤u÷ Ö’ âßGq*Ï˝#Ѩ~O° QÍ =∞#‰õΩ =Úã¨e`«#O, Kå=Ù =ÔQ~· åÅ =∂i¯û*ÏxH˜ =ºuˆ~‰õΩÖˇ<· å HÍ=K«∞Û. "åi „ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ =∂„`«O ¿ÇÏ`«∞"å^•xH˜ |ÅO
QÆ∞iOz# q=~°} Z@∞=O\˜^À H˘O`«=~°HÔ <· å `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ÖÏaèã∞¨ OÎ k. =∞x+≤ KÕ‰Äõ ~°∞™êÎ~Ú. P q=~åÅ∞ H˘#fl~Ú<å `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O Éè∫uHõ"å^Œ∞ʼnõΩ J=ã¨~O° .
#~°"å#~°^⌠◊ ^•\˜#ѨÊ\˜#∞Op =Úã¨e`«#O, Kå=Ù =ÔQ~· åÅ QÆ∞iOz J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩx
LO_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë „ѨH$õ uÖ’ K≥@∂¡, KÕ=∞Å∂, „H˜q∞H©@HÍÅ∂, z<åflÃÑ^•Ì [O`«∞=ÙÅ∂
Jhfl ѨÙ\˜ì, ÃÑiy, =Úã¨e"≥· K«zÛáÈ=_»O =∞x+≤ Z<Àfl ÅHõ∆Å ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
QÆ=∞xã¨∂<Î Õ L<åfl_»∞. ‰õΩHõ¯Å∂, Ñ≤Å∞¡Å ã¨Q@ Æ ∞ PÜ«Ú+¨µ¬ =∞#Hõ<åfl `«‰Ωõ ¯=. JÖψQ
U#∞QÆ∞, `åÉËÅ∞=O\˜q Z‰õΩ¯=HÍÅO |`«H=õ K«∞Û. =∞~˘Hõ qâı+"¨ ∞Õ =∞O>Ë =Úã¨e`«#O
Jxfl „áê}∞Ö’¡#∂ XˆH "ÕQOÆ `À =ÚOK«∞‰õΩ~å^Œ∞.
=∞x+≤H˜ ã¨=∂[rq`«O JÅ"å@Ü«∂Hõ rq`«OÖ’x Ѩi}Ï=∞^ŒâÅ◊ #∞ =∞iO`«
qâ◊^OŒ QÍ Ñ¨ijeOz, J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O ™ê^躌 "≥∞Oÿ k. HÍh D J=QÍǨÏ# âß„ã‘Ü Î ∞« "≥∞#ÿ
Ѩ^uúŒ Ö’ H͉õΩO_® ѨÙ#~°̊#‡Å∞ =ÔQ~· åÅ QÆO^Œ~Q° ÀàÏxH˜ QÆ∞iJ~ÚOk. É∫^Œ,ú *ˇ#·
=∞`åʼnõΩ =ÚO^Œ∞#∞Op Hõ~°‡Ñ¨iáêHõѶ¨ÖÏÅx|\ì̃ „Ѩu"å~°∂ =∞x+≤QÍ<À, =∞ˆ~^À
[O`«∞=ÙQÍ<À ѨÙ\˜ì K«ã¨∂ÎLO\Ï~°<Õ ã≤^•úO`«O |ÅѨ_çOk. g@xfl\˜H© Jf`«OQÍ
''[#‡~åÇ≤Ï`«ºO—— ™êkèOK«_»"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê Jx „ѨuáêkOK«|_çOk. „áê}=¸, ã¨Ê $Ǩ
Jhfl `«ºlOKåHõ Q˘Ñ¨Ê J<Õ ÉèÏ=# ZÖÏ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À Z=iH© `≥b^Œ∞.
P^èŒ∞xHõq*Ï˝#Ѩiâ’^èŒ#Ö’¡ r=Hõ}ÏÅ QÆ∞iOz ZO`À ã¨=∂Kå~°O `≥eÜ«∞
=™ÈÎOk. WO^Œ∞Ö’ XHõ¯ HÀ¡xOQ∑ q+¨Ü∂« xˆH Z‰õΩ¯= Ѩaã¡ \≤ © Åaèã∞¨ <Î åfl, Hˆ #û~ü=O\˜
~ÀQÍÅ zH˜`û« HÔ · [~°∞QÆ∞`«∞#fl „ѨÜ∂≥ QÍÖ’¡ r=Hõ}ÏÅ x~å‡}, „Ѩ„H˜Ü∞« Å QÆ∞iOz#
J=QÍǨÏ# <å<å\˜H© ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. r=Ѩi}Ï=∞O ZÖÏ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk, „áê}∞ÅÖ’
WO`« "≥q· ^躌 O ZѨÙÊ_»∞, ZÖÏ U~°Ê_çOk, Jq ~°H~õ H° ÍÅ PHÍ~åÅ`À, J=Ü«∞"åÅ`À
176 r=âßGq*Ï˝#O – ã¨=∂[O H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£ 177

H˘_»=\˜QÆO\˜ ~ÀÇ≤Ï}©„Ѩ™ê^£
[##O : =∞„^•ã¨∞ 1949Ö’
q^•ºÉèϺã¨O : =∞„^•ã¨∞, PO„^èŒ, =ÚO|~Ú qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ .
J}∞Éè∫uHõâß„ãÎ̈OÖ’ Ñ≤ ZKü._ç.
L^ÀºQÆO : "≥Ú^Œ@ ÉèÏÉèÏ J}∞ˆHO„^ŒO, W.ã≤.S.ZÖò. ã¨Oã¨÷ÅÖ’.
âß„ã‘Ü
Î ∞« ã¨Ow`«O, [#~°O[Hõ q*Ï˝#~°K#« Ö’¡ Pã¨H,Θ Jaèx"ÕâO◊
W`«~° ~°K«#Å∞ : =∞#∞+¨µÅ∞ KÕã≤# ^Õ=Ùà◊√§, (ÃÇÏKüa\˜), J}∞=ÙÅ â◊H˜Î
(ÃÇÏKüa\˜) qâßfiO`«~åà◊O, =∂#=Ѩi}Ï=∞O, r=Hõ}ÏÅ∂,
<å_ô Hõ}ÏÅ∂ (¿ãfiKåÛù™êÇ≤Ïu)