10/20/2016

Preparati za oči
Eye preparations

Primjena lijeka u terapiji oboljenja oka

Oboljenja oka se mogu liječiti primjenom lijeka kojim se postiže:
topikalno (lokalno), sistemsko i intraokularno djelovanje.

lokalna primjena (primjena ljekova na sluznicu oka)
- put izbora jer omogućava efikasno liječenje očnih oboljenja i
dijagnostiku, i prihvatljivija je za pacijente

sistemska primjena
- primjena ljekova (pr. antibiotici, kortikosteroidi) za postizanje
sistemskog efekta u lečenju očnih oboljenja, ali ovaj način
administracije nije često primenjivan zbog slabe penetracije lijeka
u oko iz sistemske cirkulacije, što ima za posledicu potrebu za
primjenom velikih doza i veliki rizik od ispoljavanja neželjenih
reakcija i toksičnosti

intraokularna primjena (intraokularne injekcije)
- koristi se samo u tretmanu ozbiljnih oboljenja dubljih slojeva
očne jabučice (gdje je lokalna terapija neefikasna)

1
 10/20/2016

Ljekoviti preparati primjenjuju se na sluzokožu oka uglavnom za postizanje lokalnog efekta

(mioza, midriaza, anestezija, antiinflamatorni i antibakterijski efekat i drugo).

Za formulaciju preparata za oči važno je razmatranje:

anatomsko-fizioloških karakteristika oka

komplijanse

fizičko-hemijskih karakteristika ljekovite supstance

farmaceutsko-tehnololoških karakteristika farmaceutskog
oblika i njegovog pakovanja

2
 10/20/2016

Oči, Organum visum, čula vida, predstavljaju jedne od najosjetljivijih

eksponiranih organa ljudskog organizma, lako povredljivi i sa mogućim
teškim posledicama.
Oči posjeduju dvojni sistem zaštite od spoljašnjeg uticaja, i to:
- fizički, štite se očnim kapcima
- očna ili suzna tečnost koja sadrži neorganske i organske supstance
omogućava oku da se štiti i od određenih hemijskih, mikrobioloških i
drugih uticaja

Anatomska građa i različiti

fiziološki zaštitni mehanizmi
su razlog loše raspoloživosti
klasičnih oftalmoloških
preparata.

Rožnjača (cornea) je izgrađena od 3 sloja:

 spola
spolaššnji sloj - epitel (epithelium)
 srednji sloj - stroma (stroma)
 unutra
unutraššnji sloj - endotel (endothelium)

kada se ljekoviti preparat primjeni lokalno na sluznicu oka prvo nailazi na

rožnjaču i konjunktivu (conjunctiva), koji predstavljaju prvu barijeru za
penetraciju ljekovite supstance

epitel i endotel zbog visokog sadržaja lipida čine barijeru za permeaciju
polarnih, vodeno-rastvorljivih supstanci

stroma je hidrofilni sloj koji sadrži 70-80% vode i je barijera za
permeaciju nepolarnih, lipofilnih supstanci

Sekrecija suza i refleks treptanja (druga velika fiziološka barijera)

Fiziološki faktori koji utiču na penetraciju lijeka u oko su i mogućnost
vezivanja lijeka za proteine i metabolizam lijeka (proteini
proteini i enzimi suza -
treća barijera penetraciji lijeka u oko)

3
 10/20/2016

Primjena na sluzokožu oka

 Ljekovite supstance se mogu primjeniti na sluzokožu oka u obliku sterilnih
vodenih ili uljanih rastvora, suspenzija i emulzija, masti ili čvrstih oblika.
Poslije aplikacije ljekovita supstancija penetrira kroz rožnjaču u očnu
vodicu. Penetracija u staklasto tjelo nastaje preko cilijarnog tjela i irisa.

 vaskularizovani djelovi oka (beonjača, cilijarno tjelo, dužica, mrežnjača)

ishranjuju se preko svojih krvnih sudova
 nevaskularizovani djelovi oka (rožnjača, sočivo staklasto tjelo) primaju
hranljive materije preko očne vodice

Rožnjača je vrlo dobro inervisana. Ona prima senzacije bola i temperature.

Vlakna za bol imaju vrlo nizak prag, tako da je rožnjača od svih djelova tjela
najosetljivija na bol. Rožnjača ima sposobnost resorpcije.

Kroz epitel, zbog visokog sadržaja lipida, dobro se resorbuju

liposolubilna jedinjenja, a kroz stromu hidrosolubilna.

Suze su bistra tečnost po sastavu slična plazmi.

Suze deluju zaštitno na dva načina
- one stalno ispiraju očnu jabučicu i svojim enzimom lizozomom
deluju baktericidno
- svojim puferskim sistemom suze menjaju pH vrijednost aplikovanih
rastvora na oko, približavajući ih pH vrednosti oka 7,4

Bitna pretpostavka za dobru biološku raspoloživost preparata za oči je

fiziološka i hemijska kompatibilnost sastojaka.

Potrebno je sa sigurnošću utvrditi da preparat ne draži oko, da je

stabilan i sterilan.

Dejstvo i podnošljivost mogu biti ograničeni zbog potrebe da se

formulacija preparata prilagodi hemijskoj i mikrobiološkoj
stabilnosti ljekovite supstance.
Ukoliko preparat iritira oko, vrlo brzo može da se spere pomoću suza.

4
 10/20/2016

Značajni faktori koji utiče na podnošljivost i dejstvo preparata

po primjeni na sluzokožu oka

Koncentracija vodonikovih jona

Toničnost

Dužina (vrijeme) kontakta ljekovite supstance i rožnjače

Koncentracija vodonikovih jona

Suzna tečnost ima pH vrednost oko 7,4

Utvrđeno je da se osećaj bola i draženja oka ne javlja ili je minimalan ako je
pH vrednost preparata od 7,3 – 9,7, a jako je izražen pri niskim i visokim pH
vrednostima.
Oko je mnogo osetljivije na preparate nižih pH vrednosti.
Širina podnošljivosti je mnogo veća u alkalnom području.
S druge strane, većina ljekovitih
supstanca je stabilna u vodenim
rastvorima nižih pH vrednosti. pH vrijednost Intenzitet nadražaja
Zbog toga je značajno pri izradi 0,0 – 2,5 teška oštećenja oka
preparata naći kompromis između
2,5 -5,8 jači nadražaj
stabilnosti i podnošljivosti.
5,8 – 7,3 slab nadražaj
7,3 -7,5 normalna vrednost
Uglavnom je prihvaćeno da je na
prvom mestu stabilnost, a na 7,5 – 9,6 podnošljivo

drugom podnošljivost od strane 9,6 – 11,4 slab nadražaj

pacijenta. Sem toga, suzna tečnost 11,4 – 14,0 teška oštećenja oka
svojim puferskim kapacitetom
Osetljivost oka prema različitim pH vrijednostima rastvora
reguliše ove razlike u pH vrednosti.

5
 10/20/2016

Toničnost

Suzna tečnost je u pogledu toničnosti slična drugim telesnim tečnostima.
Aplikacija kapi za oči biće bezbolna za pacijenta ako se osmolaritet rastvora
kreće od 225 do 430 miliosmola. Zbog toga većina farmakopejskih propisa
zahtjeva da se toničnost kreće u granicama koje oko podnosi.

Dužina (vrijeme) kontakta ljekovite supstance i rožnjače

Limitirajući faktor za dejstvo očnih kapi je njihovo vrlo kratko vrijeme
dejstva na rožnjaču
rožnjaču, koje najčešće iznosi samo nekoliko minuta.

Ukoliko preparat draži oko u većem obimu luči se suzna tečnost i još brže
otklanja supstanca sa mjesta djelovanja. Deo ljekovite supstance koji se
gubi povećava se sa povećanjem aplikovanog volumena preparata, zbog
jačeg lučenja suzne tečnosti.

Pod normalnim uslovima ljudsko oko može primiti oko 10 µl tečnosti.

Normalna kapaljka, koja se koristi za primjenu oftalmičkih preparata,
daje kap volumena 50-75 µl.
Efekat bi mogao da se poveća aplikacijom manjih zapremina (5-10
µl), sa većom koncentracijom ljekovite supstance.

PREPARATI ZA OČI
Ocularia (Ph.Jug.V)
EYE PREPARATIONS
Ophthalmica (Ph.Eur.)
Prema Ph.Jug.V,
Ph.Jug.V preparati za oči su sterilni
sterilni,
tečni, polučvrsti ili čvrsti preparati
tečni
namenjeni za primjenu na očnu jabučicu
i/ili u konjuktivu, kao i za aplikaciju u
konjuktivalnu vrečicu.
U okviru monografije Preparati za oči,
Ph.Jug.V propisuje:

Kapi za oči

Losione za oči

Polučvrste preparate za oči

Oftalmološške inserte
Oftalmolo
Osim navedenog, Ph.Eur. u okviru
monografije preparati za oči propisuje i:

Pra
Prašškove za izradu kapi za oči i pra
prašškove
za izradu losiona za oči

6
 10/20/2016

KAPI ZA OČI (Eye

(Eye--drops)
Kapi za oči su sterilni, vodeni ili uljani rastvori ili suspenzije jedne ili više
ljekovitih supstanci namenjene za ukapavanje u oko (Ph.Jug.V; Ph.Eur.)

Ph.Eur.
Mogu da sadrže i pomoćne
materije:
 za podešavanje toničnosti
 za povećavanje viskoziteta
 za podešavanje ili stabilizaciju
pH vrijednosti
 za povećanje rastvorljivosti
ljekovitih supstanci
 stabilizaciju preparata

Pomoćne materije ne smiju da utiču na terapijsko djelovanje preparata

niti da prouzrokuju lokalnu iritaciju u primjenjenim koncentracijama.

Kapi za oči su najviše propisivani farmaceutski oblik u

oftalmologiji, najbolje prihvaćeni preparati kod
pacijenata i ekonomski su favorizovani.

Prema literaturnim podacima uobičajeni zahtjevi za kapi za oči su:

sterilnost

izotoničnost (približna)

euhidričnost (pH vrijednost približna fiziološkoj)

bistrina (za rastvore)

veličina čestica čvrstih supstanci (za suspenzije)

optimalno terapijsko djelovanje

stabilnost preparata za potrebno vrijeme

sterilnost tokom čitavog perioda upotrebe

dobra podnošljivost

7
 10/20/2016

Ljekovite supstance koji se najčešće primjenjuju u obliku kapi za

oči su iz grupe: antiinflamatornih agenasa (kortikosteroidi,
antihistaminici), antimikrobnih ljekova (antibiotici, antiseptici,
antivirusne supstance, fungicidi), lokalnih anestetika, midrijatika,
miotika ili dijagnostičkih sredstava

 Preparati za oči koji sadrže derivate celuloze

(hidrokspropilmetilceluloza, metilceluloza, karboksimetilceluloza, natrijum-
karboksimetilceluloza, etilceluloza), polivinilpirolidon, polivinilalkohol,
koriste se kao sredstva za održavanje vlažnosti sluzokože oka i
smanjenja trenja pri pokretanju očnih kapaka (lubrikansi) pri
različitim stanjima koja su praćena nedostatkom suzne tečnosti
(sindrom suvih očiju)
 U dijagnostici kornealne ili konjuktivalne erozije koriste se preparati
za oči koji sadrže dijagnostičke boje (fluorescein-natrijum)

Vehikulumi za izradu kapi za oči su voda za injekcije i neutralna ulja

biljnog porekla (ricinusovo ulje), sintetski estri masnih kiselina (oleil
oleat), trigliceridi srednje dužine lanca i dr.

Kapi za oči tipa rastvora moraju da budu bistre i

bez prisustva čestica.

• Mnoge ljekovite supstancije koji se koriste u preparatima za oči su

vodeno rastvorljivi (ili mogu da se pretvore u vodeno rastvorljive
soli).
• Homogeni rastvor pruža bolju uniformnost doziranja kao i
zadovoljavajuću bioraspoloživost. Olakšana je i sama izrada.
• Nedostatak kapi za oči – brza drenaža sa odgovarajućim gubitkom
lijeka. Korišćenje sredstva za povećanje viskoziteta smanjuje drenažu i
prolongira retenciju kapi u oku.

 Osim kao vodene, kapi za oči se pripremaju i kao uljane.

- kao rastvarači se koriste neutralna ulja
- omogućavaju duži kontakt oka sa ljekovitom supstancom, pa djeluju i
u dužem vremenskom periodu u poređenju sa vodenim rastvorima
- nepovoljnost je to što pri aplikaciji ometaju vid

8
 10/20/2016

Kapi za oči tipa suspenzija mogu da imaju talog koji se lako redisperguje
mućkanjem, dajući suspenziju stabilnu dovolnjo dugo da se omogući
pravilno doziranje.
 pripremaju se od ljekovitih supstanci koji su slabo rastvorljivi u vodi ili
sa ciljem da se poboljša stabilnost, bioraspoloživost, efikasnost
 produžavaju vrijeme boravka lijeka u oka omogućavajući vrijeme za
disoluciju u suzama i povećanje okularne bioraspoloživosti
 kod kapi za oči tipa suspenzija, pored ostalih zahtjeva, od izuzetnog
značaja je veličina suspendovanih čestica
čestica,, koja mora biti takva da one ne
iritiraju oko. Poželjno je da veličina čestica bude manja od 10 µm, a ne
smije biti prisutnih čestica većih od 90 µm.
Veličina čestica ljekovite supstancije je značajna za brzinu rastvaranja i
njenu okularnu raspoloživost.
Savremene farmakopeje postavljaju zahtjeve za veličinu čestica, a pri izradi
se upotrebljavaju fino usitnjeni (mikronizirani) praškovi.
U cilju dobijanja stabilnog preparata, ljekovite supstance mogu da budu
pakovane u suvom, sterilnom obliku koji se rastvara ili suspenduje u
odgovarajućem sterilnom vehikulumu neposredno prije upotrebe.

Pomoćne materije za izradu kapi za oči su: sredstva za izotonizaciju,

izotonizaciju
puferi, konzervansi,
puferi konzervansi sredstva za povećanje viskoziteta i dr

Sredstva za izotonizaciju
Kapi za oči kod kojih je kao rastvarač upotrebljena voda trebalo bi
da imaju isti osmotski pritisak kao suzna tečnost da bi ispoljile
efikasnost, bezbjednost i komfor pri primjeni (prihvatljivost od
pacijenta).
Oko najbolje podnosi izotonične rastvore (kao što je npr. vodeni
rastvor natrijum-hlorida koncentracije 0,9%) sa sniženjem tačke
mržnjenja - 0,52 ºC.
- hipertonični rastvori primjenjeni na oku izazivaju difuziju vode iz
ćelija i njihovo smežuravanje
- hipotonični rastvori dovode do difuzije vode u ćelije i njihovog
bubrenja što se manifestuje kao peckanje, štipanje ili nadutost očiju
PhJug.V i Ph.Eur. ne navodi podatke za toničnost u opštoj monografiji Kapi za oči

9
 10/20/2016

Po propisu Ph.Jug.IV kapi za oči približno izotonične sa suznom tečnošću

imaju sniženje tačke mržnjenja od - 0,4 do - 0,7 ºC što odgovara osmotskom
pritisku rastvora natrijum-hlorida koncentracije 0,7 - 1,2 %.

 Kapi za oči, kada je propisano, mogu da budu hipertonične.

Obavezna je izotonizacija hipotoničnih kapi za oči, kapi koje se
aplikuju na oko sa upalnim procesom, operisano oko, kao i
očnih kapi za dugotrajnu upotrebu.

Kao sredstva za izotonizaciju koriste se: natrijum-hlorid, kalijum-

nitrat, glukoza, borna kiselina, natrijum-sulfat i dr.

Sredstva za izotonizaciju moraju biti bezbjedna za primjenu na

oku i kompatibilna sa ljekovitom supstancom i ostalim
pomoćnim materijama.

Puferi

Puferi se dodaju samo kada je propisano u cilju poboljšanja stabilnosti

i/ili rastvorljivosti ljekovite supstance ili podnošljivosti kapi za oči.
Suzna tečnost, čija pH vrijednost iznosi 7,4 ima izvestan puferski
kapacitet.
 Najbolja podnošljivost se postiže kada je pH 7 - 9, ali je podešavanje pH
vrijednosti kapi podređeno stabilnosti ljekovite supstance.
Sredstva za podešavanje pH vrednosti treba da budu netoksična,
kompatibilna sa ljekovitom supstancom i pomoćnim materijama i da
imaju odgovarajući puferski kapacitet.
Najčešće se koriste fosfatni i boratni pufer.

 Ph.JugV i Ph.Eur. u opštoj monografiji Kapi za oči ne navodi podatke

za pH vrijednost.
Po Ph.Jug.IV, kada su propisane puferovane kapi za oči, pH vrijednost se podesi na 5,5 -
7,5 i održava u tom intervalu dodatkom fosfatnog ili boratnog pufera.

10
 10/20/2016

Konzervansi

Konzervansi se dodaju, kada je propisano, u cilju zaštite sterilnog sadržaja

višedoznog pakovanja od kontaminacije mikroorganizmima u toku
upotrebe i čuvanja preparata. Najčešći mikrobiološki kontaminenti su:
Pseudomonas aeroginosa, Staphylococcus aureus, Proteus vulgaris,
Esherichia coli, Bacillus subtilis i dr.

Konzervansi moraju da budu kompatibilni sa ostalim sastojcima

preparata i djelotvorni tokom celog perioda upotrebe kapi za oči.

Prema Ph.Jug.V, višedozna pakovanja vodenih preparata za oči sadrže

pogodne konzervanse u odgovarajućim koncentracijama, izuzev kada sam
preparat ima adekvatna antimikrobna svojstva.

Ukoliko je propisano da se kapi za oči izrađuju bez konzervansa, treba da

budu u jednodoznim pakovanjima, kad god je to moguće.
Kapi za oči koje se primjenjuju za vrijeme hirurških intervencija ne smeju
da sadrže konzervanse i moraju da budu u jednodoznim pakovanjima.

Na signaturi preparata za oči mora da bude naznačeno

ime i koncentracija dodatog konzervansa.

Najčešće korišćena antimikrobna sredstva u kapima za oči su:

 benzalkonijum-hlorid (0,01-0,02%) uz dodatak kompleksirajućeg
agensa EDTA (0,1%)
 fenil-živa(II)-borat, fenil-živa(II)-nitrat ili fenil-živa(II)-acetat
(0,001- 0,002%)
 hlorbutanol (0,5%)
 tiomersal (0,001-0,002%)
 hlorheksidin-acetat (0,005-0,01%)

11
 10/20/2016

Sredstva za povećanje viskoziteta

Sredstva za povećanje viskoziteta se često dodaju da bi se
obezbjedilo produženo zadržavanje preparata na mjestu primjene.

Povećanjem viskoziteta kapi za oči omogućava se produženo
djelovanje, povećanje biološke raspoloživosti ljekovite supstance i
ublažavanje mehaničke iritacije kornee.

Kod kapi za oči tipa suspenzija sredstva za povećanje viskoziteta
imaju i funkciju stabilizatora.

Kao pomoćne materije za povećanje viskoziteta koriste se brojni

derivati celuloze: metilceluloza (MC), hidroksietilceluloza (HEC),
hidroksipropilmetilceluloza (HPMC), natrijum
natrijum--karboksimetilceluloza
(NaCMC) i različiti polimeri kao što su: polivinilpirolidon (PVP),
polivinilalkohol (PVA), poliakrilna kiselina i njeni derivati.

Izrada kapi za oči

Kapi za oči se izrađuju pod aseptičnim uslovima u komori sa

laminarnim protokom vazduha

U komori se unese sav potreban sterilan pribor, posuđe i supstance.

supstance

Poslije pripreme komore za rad i postizanja radnih uslova, pristupa se

rastvaranju ili suspendovanju odmerenih supstanci u delu vehikuluma.
Nakon dopunjavanja vehikulumom do propisanog volumena, kapi za
oči tipa rastvora filtriraju se kroz bakteriološki filter u sterilnu
ambalažu (bočica sa ugrađenom kapaljkom).

Ako je moguće izvrš

izvrši se sterilizacija vodenom parom pod pritiskom ili
nekom drugom termičkom metodom sterilizacije.

12
 10/20/2016

Ukoliko nije drugačije propisano, višedozno pakovanje kapi za oči može da sadrži
najviše 10 ml preparata (Ph.Jug.V).

Magistralno izrađene kapi za oči koje ne sadrže konzervans moraju se utrošiti u

roku od 5 dana (Ph.Jug.IV).
Rok upotrebe kapi za oči sa konzervansom je 4 nedelje, poslije otvaranja
(Ph.Jug.V).

Kapi za oči signiraju se crvenom signaturom sa naznakom roka upotrebe.

Na signaturi se mora naznačiti ime i koncentracija upotrebljenog
konzervansa.
Kapi za oči tipa suspenzije izdaju se sa napomenom ,,prije upotrebe promućkati,,

Kapi za oči pakuju se kao:

- višedozni preparati
(primarna ambalaža za pakovanje višedoznih
kapi za oči su staklene ili plastične bočice sa
ugrađenom kapaljkom)
- jednodozni preparati
(za pakovanje pojedinačnih doza kapi za oči
koriste se jednodozni plastični kontejnjeri)

Ispitivanja kapi za oči (Ph.Jug.V)

Sterilnost (2.6.1)
Preparati za oči i aplikatori koji se prilažu posebno moraju da odgovaraju
zahtjevima za ispitivanje sterilnosti.
Test se može izvesti tehnikom membranske filtracije ili direktnom inokulacijom
hranljive podloge proizvodom koji se ispituje. Aplikator se pod aseptičnim uslovima
izvuče iz pakovanja, a zatim prenese u epruvetu sa hranljivom podlogom tako da
bude potpuno uronjen.
Inkubacija i tumačenje rezultata opisani su u testu za ispitivanje sterilnosti.

Veličina čestica
Kapi za oči tipa suspenzije moraju da zadovolje slijedeće ispitivanje:
- odgovarajuća količina suspenzije unese se u ćeliju za brojanje ili se mikropipetom
nanese na mikroskopsku pločicu, i posmatra pod mikroskopom u polju koje odgovara
10 µg čvrste faze. Iz praktičnih razloga se preporučuje da se ceo uzorak prvo posmatra
pod malim uveličanjem (x50) kako bi se identifikovale čestice veće od 25 µm. Veće
čestice se zatim mere pod većim uvećanjem (x200 do x500).
Najviše 20 čestica može da bude veće od 25 µm, a najviše dve od ovih čestica mogu da
imaju maksimalne dimenzije veće od 50 µm. Ne sme da bude čestica većih od 90 µm.

13
 10/20/2016

Opšta ispitivanja za kapi za oči (Ph.Jug.IV)

a) Bistrina
(kapi za oči - rastvori moraju biti bistre, a ispituju se prema opštem propisu
,,Injectiones,, (12-010.I), ispitivanje a)

b) Mehanička onečišćenja
(ispituju se prema opštem propisu ,,Injectiones,, (12-010.I), ispitivanje b)

c) pH
(ispituju se prema propisu ,,Ispitivanje pH vrednosti,, (4-130)

d) Sterilnost
(kapi za oči moraju odgovarati propisu ,,Ispitivanje sterilnosti,, (9-120)
Kapi za oči izrađene magistralno, prema receptu ljekara, označavaju se u skladu sa
primenjenim postupkom izrade oznakama ,,sterilisano,, ili ,,izrađeno aseptičnim postupkom,,

e)Veličina čestica čvrstih supstanci suspendovanih u kapima za oči - suspenzijama

ispituje se prema propisu ,,Određivanje veličine čestica,, (11-080)

LOSIONI ZA OČI (Eye lotions)

Losioni za oči su sterilni vodeni rastvori namenjeni za pranje ili kupanje

oka kao i za natapanje zavoja za oči (Ph.Jug.V; Ph.Eur.)

* Losioni za oči moraju da budu bistri bez prisustvo čestica.

Ph.Eur.

14
 10/20/2016

Višedozna pakovanja losiona za oči sadrže pogodne konzervanse u

odgovarajućim koncentracijama, izuzev kada sam preparat ima adekvatna
antimikrobna svojstva.
Konzervansi moraju da budu kompatibilni sa ostalim sastojcima preparata
i djelotvorni tokom cijelog perioda upotrebe losiona za oči.
Ukoliko je propisano da se losioni za oči izrađuju bez konzervansa,
treba da budu u jednodoznim pakovanjima.

Losioni za oči koji se primjenjuju za vrijeme hirurških intervencija ili u

tretmanu kod prve pomoći,, ne smeju da sadrže konzervanse i moraju da
budu u jednodoznim pakovanjima.

Najveće viš
višedozno pakovanje losiona za oči
oči, ako nije drugačije propisano, je
200 ml.
ml. Na signaturi mora da bude naznačeno ime dodatog konzervansa.

Na signaturi losiona za oči – jednodoznih preparata treba da bude naznačeno da

sadržaj može da bude upotrebljen samo jedanput, a kod višedoznih preparata se
navodi da je rok upotrebe 4 nedelje nakon otvaranja.

Praškovi za kapi za oči i praškovi za losione za oči

Praš
(Powders for eye-
eye-drops and powders for eye lotions)
Praškovi za izradu kapi i losione za oči su suvi, sterilni preparati koji se rastvaraju
ili suspenduju u odgovarajućem tečnom vehikulumu neposredno prije upotrebe.

Ph.Eur.
pomoćne supstance
- za povećanje rastvorljivosti
-za sprečavanje stvaranja taloga
- za podešavanje toničnosti
-za podešavanje pH
- za povećanje stabilnosti

Po rastvaranju ili suspendovanju u

propisanom vehikulumu moraju
odgovarati zahtjevima za kapi za oči ili
rastvore za ispiranje očiju.

15
 10/20/2016

POLUČVRSTI PREPARATI ZA OČI

(Semi
Semi--solid eye preparations)
Polučvrsti preparati za oči (Ph.Jug.V; Ph.Eur.) su sterilne masti, kremovi
ili gelovi, a primjenjuju se u konjuktivu oka.
 Sadrže jednu ili više ljekovitih
supstanci koje su rastvorene ili
Ph.Eur. dispergovane u odgovarajućoj
podlozi i imaju homogen
izgled.
 Podloga ne smije da iritira
konjuktivu.
 Podloga može po potrebi da
sadrži i druge pomoćne
materije kao i pogodne
konzervanse.
 Polučvrsti preparati za oči, u
poređenju sa kapima za oči, se
duže zadržavaju na mjestu
primjene i imaju produženo
djelovanje.

Za izradu polučvrstih preparata za oči mogu se koristiti:

bezvodne podloge (obično sadrže vazelin, tečni parafin,
bezvodni lanolin i lanolinske alkohole)

podloge tipa hidrofilnih i hidrofobnih kremova

podloge tipa hidrofilnih gelova (npr. hidrogeli sa
natrijum-karboksimetilcelulozom ili poliakrilnom
kiselinom)

Preporučuje se da se za izradu masti za oči ne koriste podloge sa

polialkilsiloksanima (silikonima), zbog izrazite hidrofobnosti, kao i
podloge sa polietilenglikolima (nadražuju oko).

Masti za oči moraju se raditi sa specijalnim podlogama koje mogu da

se zadrže na vlažnoj površini oka, da se razmazuju pokretanjem kapka i
da dobro otpuštaju ljekovitu supstancu.

16
 10/20/2016

Ph.Jug.IV propisuje dvije podloge koje se mogu

koristiti za izradu masti za oči:

Excipiens ad oculenta (podloga za masti za oči)(Ph.Jug.IV)

Cera lanae 10,0
Vaselinum album 80,0
Paraffinum liquidum 10,0

Excipiens ad unguenta antibiotica

(podloga za ljekovite masti sa antibioticima) (Ph.Jug.IV)
Vaselinum album 90 g
Paraffinum liquidum 10 g

Izrada polučvrstih preparata za oči

Polučvrsti preparati za oči u uslovima apoteke se izrađuju pod

aseptičnim uslovima u komori sa laminarnim protokom vazduha.

Nakon ozračivanja komore UV zracima i postizanja radnih uslova,
pogodno usitnjenim praškastim supstancama doda se mala količina
sterilne podloge i homogeno disperguje. Sukcesivno se dodaje deo po
deo podloge i uz stalno mješanje u tarioniku pomoću pistila izradi
homogeni preparat.

Preparat se pakuje u malu, sterilnu tubu.
Prema Ph.jug.V polučvrsti preparati za oči mogu takođe da se pakuju
pogodno dizajniranu ambalažu za jednokratnu primjenu.
Najveće pakovanje polučvrstih preparata za oči je 5 g (Ph.Jug.V, Ph.Jug.IV)

17
 10/20/2016

Ispitivanje polučvrstih preparata za oči

Sterilnost (2.6.1) (Ph.Jug.V)
Preparati za oči i aplikatori koji se prilažu posebno moraju da odgovaraju zahtjevima za
ispitivanje sterilnosti.
Test se može izvesti tehnikom membranske filtracije ili direktnom inokulacijom hranljive
podloge proizvodom koji se ispituje. Aplikator se pod aseptičnim uslovima izvuče iz
pakovanja, a zatim prenese u epruvetu sa hranljivom podlogom tako da bude uronjen.
Inkubacija i tumačenje rezultata opisani su u testu za ispitivanje sterilnosti.

Veličina čestica (Ph.Jug.V)

Polučvrsti preparati za oči koji sadrže dispergovane čestice moraju da zadovolje slijedeće
ispitivanje: odgovarajuća količina preparata koja odgovara količini od najmanje 10 µg
čvrste ljekovite supstance, razmaže se u tankom sloju na mikroskopskoj pločici, i
posmatra pod mikroskopom cela površina uzorka. Iz praktičnih razloga se preporučuje da
se ceo uzorak prvo posmatra pod malim uveličanjem (x50) kako bi se identifikovale
čestice veće od 25µm. Veće čestice se zatim mere pod većim uvećanjem (x200 do x500).
Najviše 20 čestica može da bude veće od 25 µm, a najviše dve od ovih čestica mogu da
imaju maksimalne dimenzije veće od 50 µm. Ne sme da bude čestica većih od 90 µm.

*Određivanje sadržaja ljekovite supstance

*Određivanje viskoziteta

OFTALMOLOŠKI INSERTI
OFTALMOLOŠ
(Ophthalmic inserts)

Oftalmološki inserti (Ph.Jug.V) su sterilni, čvrsti ili polučvrsti
preparati određene veličine i oblika, namenjeni za primenu u
konjuktivalnu vrećicu.

Sastoje se od rezervoara aktivne supstance matriksnog tipa ili je
rezervoar ljekovite supstance obavijen membranom koja kontroliše
brzinu oslobađanje.

Ph.Eur.

18
 10/20/2016

Ljekovita supstanca, koja je više ili manje rastvorljiva u

fiziološkim tečnostima, oslobađa se u određenom vremenskom
periodu.

Oftalmološki inserti su jednodozni preparati za čije pakovanje

se koriste sterilni kontejneri.

Pri proizvodnji oftalmoloških inserta preduzimaju se mjere

koje će da obezbede odgovarajuće oslobađanje ljekovite
supstance.

Na signaturi mora da bude naznačena:

- ukupna količina ljekovite supstance u oftalmološkom insertu,
- količina aktivne supstance koja se oslobađa u jedinici vremena

Ispitivanja oftalmoloških inserta

Sterilnost (2.6.1)
Preparati za oči i aplikatori koji se prilažu posebno moraju da
odgovaraju zahtjevima za ispitivanje sterilnosti.
Test se može izvesti tehnikom membranske filtracije ili direktnom
inokulacijom hranljive podloge proizvodom koji se ispituje. Aplikator se
pod aseptičnim uslovima izvuče iz pakovanja, a zatim prenese u epruvetu
sa hranljivom podlogom tako da bude uronjen. Inkubacija i tumačenje
rezultata opisani su u testu za ispitivanje sterilnosti.

Ujednačenost sadržaja ljekovite supstance (2.9.6)

Kada je primenljivo, oftalmološki inserti moraju da odgovaraju
zahtevima testa A za Ujednačenost sadržaja ljekovite supstance.

19
 10/20/2016

Primeri registrovanih oftalmoloških inserta:

Lacrisert® (biodegradabilan) - preparat sadrži hidroksipropilcelulozu i sprečava

pucanje prekornealnog suznog filma (koristi se u tretmanu ,,suvog oka,,)

Ocusert® - terapijski sistem sa kontrolisanim oslobađanjem pilokarpina

koji se koristi u terapiji glaukoma (nije biodegradabilan)

Rastvori za kontaktna sočiva

Ovi preparati predstavljaju grupu oftalmoloških rastvora koji

se koriste da se nošenje kontaktnih sočiva učini prijatnijim i
da se omoguči njihovo održavanje.

Za izradu kontaktnih sočiva koriste se polimeri estara akrilne

i metakrilne kiseline
kiseline..

Da kontaktna sočiva u toku nošenja ne bi izazvala oštećenja

oka moraju se čistiti i čuvati od oštećenja.

U tu svrhu izrađuju se rastvori za kva

kvaššenja
enja, či
čiššćenje i čuvanje
kontaktnih sočiva.

20
 10/20/2016

Rastvori za kvašenje kontaktnih sočiva

 kontaktna sočiva su hidrofobna i teško se kvase jer su izrađena od

plastične mase
 da bi površina sočiva postala hidrofilna i da bi se smanjilo trenje
između kontaktnog sočiva, kapka i kornee, površina sočiva se
prevlači ravnomernim filmom rastvora za kvašenje

 Sastav rastvora za kvašenje sočiva treba da bude takav da rastvor

djeluje kao podmazivač,
podmazivač da prekrije celu površinu sočiva, da je
viskozan i da se brzo ne spira. Zatim treba da je izotoničan,
izotoničan da ima
pH približan suznoj tečnosti,
tečnosti da ne draži ne senzibiliše oko.
 Ovi rastvori se izrađuju sterilno. Da bi se sterilnost održala i u toku
upotrebe dodaju se konzervansi. Najviše se koristi benzalkonijum-
hlorid za konzerviranje, koji u ovom rastvoru služi i kao kvaseće
sredstvo.
Rastvori za kvašenje koriste se i u dijagnostičke svrhe kod upotrebe
oftalmoloških aparata da ublaže kontakt instrumenta i oka.

Rastvori za čuvanje kontaktnih sočiva

 ovi rastvori služe za čuvanje kontaktnih sočiva kada sočiva nisu
na oku
 cilj im je da spreče isušivanje sočiva i razvoj mikroorganizama,
kao i da uklone prilepljene sekrete
 Izrađuju se sterilno, odnosno aseptično. Konzerviraju se istim
konzervansima kao i kapi za oči.

Rastvori za čišćenje kontaktnih sočiva

 da bi mogli dobro da čiste sočiva nakon skidanja sa oka ovi
rastvori se izrađuju sa nejonskim površ
površinskim aktivnim materijama

Rastvori za čišćenje sočiva moraju posedovati sledeće osobine:

• da dobro kvase zaprljane površine
• da uklanjaju rastvorljive nečistoće
• da masnoće uklanjaju emulgovanjem, a nerastvorne nečistoće
suspendovanjem
Izrada rastvora za čišćenje kontaktnih sočiva vrši se po principima
koji važe za izradu očnih kapi.

21
 10/20/2016

Pri optimizaciji preparata za oči razmatraju se slijedeći pristupi:

- poboljšanje lokalne raspoloživosti
- smanjenje ili otklanjanje mogućnosti neželjenog dejstva
- smanjenje ili isključivanje mogućnosti ometanja vida
- poboljšanje aplikativnosti farmaceutskih oblika

Tehnološki pristupi za postizanje produženog djelovanja

Tehnološ
- dodatak supstanci za povećavanje viskoziteta (viskozitet od 15-25 cP
(centipoise); veća viskoznost često uzrokuje zapušavanje suznih kanala)
- promjena disperznog sistema- izrada suspenzija; nedostatak: ometanje vida,
draženje
- zamjena vehikuluma - uljani vehikulumi
- upotreba hidrogela – poboljšanje bioraspoloživosti hidrofilnih kao i lipofilnih
ljekovitih supstanci i poboljšanje prihvaljivosti polučvrstih oftalmika od strane
pacijenta. Loša strana hidrogela je prodiranje suza difuzijom u gel i ispiranje
lekovite supstance
- upotreba sistema koji se podvrgavaju faznom prelazu
- ,,drug delivery,, sistemi (lipozomi, mikročestice, nanočestice)

SISTEMI KOJI SU PODLOŽNI FAZNOM PRELAZU

Preparati za oči mogu biti pripremljeni od polimera koji prolaze kroz faznu promjenu
od tečne do polučvrste kao rezultat:
- promjene temperature (npr. poloxamers)
- promjene pH (npr. Cellulose acetate hydrogen phthalate latex)
-promjene jonske jačine (npr. Low-acetyl gellan gum)

Neki od ljekova u komercijalnoj upotrebi su reformulirane u doziranoj formi sa produženim

djelovanje za aplikaciju jednom dnevno kao što je preparat timolola (Timoptic-XETM)
Polučvrsti preparati tipa gela su razvijeni kao alternativa tradicionalnih masti, bazirani na efekt
povećanje viskoznosti za prolongirane retencije ljekovite supstancije u oku

22
10/20/2016

23
10/20/2016

24