JU MJEŠOVITA SREDNJA ELEKTROTEHNIČKA ŠKOLSKA GODINA

ŠKOLA TUZLA 2021./2022.

PROJEKTNI ZADATAK
Predmet: Digitalna tehnika
Tema: Sekvencijalni i kombinacioni sklopovi

PROFESOR: UČENIK:
, dipl. ing.
Razred: 3T2

TUZLA, maj, 2022.god.

Sadržaj
1. Uvod..........................................................................................................................................1
2. Zadaci........................................................................................................................................4
3. Rješenje zadataka......................................................................................................................5
5. Zaključak..................................................................................................................................11
6. Literatura..................................................................................................................................12
 1. Uvod
Za izradu projektnog zadatka, biće nam potrebno znanje iz kombinacionih i sekvencijalnih
sklopova. BCD i Grey-ov kod će se koristiti u izradi 2. Zadatka.

Logiĉki sklopovi na kojima stanje izlaza zavisi o trenutnom stanju ulaza nazivaju se
kombinacioni logiĉki sklopovi. Osnovna vrsta kao što su AND, OR, NOT, NAND i NOR su
građevni blokovi za stvaranje kombinacijskih krugova. Također je moguće stvoriti složenije
kombinacijske sklopove koji ih koriste. Ovi sklopovi ne održavaju memorijsku jedinicu.
Osnovni sastavni elementi složenih logiĉkih sklopova su kombinacioni logiĉki sklopovi. To su
aritmetiĉki sklopovi, sklopovi za kodiranje i dekodiranje, upravljaĉki sklopovi pokazivaĉa
(indikatora), sklopovi za demultipleksiranje i selektiranje te programibilne digitalne
komponente. Međutim, za gradnju digitalnih uređaja neophodni su i sklopovi koji mogu zadržati
stanje na izlazu i nakon promjene stanja na ulazu. Takvi sklopovi nazivaju se sekvencijski ili
slijedni sklopovi (eng. sequential circuits). Temeljni sklop sa svojstvima pamćenja u digitalnoj
elektronici jest bistabilni multivibrator, kraće bistabil (eng. bistabile multivibrator, flip-flop).
Bistabil ima dva stabilna stanja (tako je taj sklop dobio naziv) koja se označuju binarnim
simbolima 0 i 1. Prema tome, ovisno o stanju u kojem se nalazi, bistabil pamti 0 ili 1.

• Flip-flop
Flip- flop je sekvencialni sklop digitalne tehnike koji može zapamtiti podatak veličine
jedan bit. Radi se o bistabilnom multivibratoru, tj. o sklopu koji ima dva stabilna stanja
(logičku 0 i 1). Flip-flop obično ima dva ili tri ulaza na koje se dovode ulazni impulsi
koje u ovom sklopu nazivamo okidni impulsi. Flip-flop može imati jedan, dva ili tri ulaza
i ima jedan ili dva izlaza. Ulazi se označavaju ovisno o vrsti flip-flopa, dok se izlazi
označavaju
s Q (logičko stanje flip-flopa) i 𝑄̅ (logički komplement izlaza Q). Promjena iz
jednog
stabilnog stanja u drugo naziva se okidanje flip-flopa.
Vrste flip flop-ova:
• SR/RS flip flop
• JK flip flop
• T flip flop
• D flip flop

1
 BCD kod
Za kôdiranje dekadskih cifara u BCD kôdu (Binary Coded Decimal) koristi se prvih
deset kombinacija prirodnoga binarnoga niza od 4 bita. To znači da se svaka dekadska
cifra prikazuje pripadnim binarnim brojem. Zato se ovaj kôd ponekad naziva i prirodni
binarno- dekadski kôd ili kraće NBCD kôd (Natural Binary Coded Decimal). BCD kôd
naziva se težinski kôd (weighted code), jer bitovi kombinacija imaju težine 23 , 22 , 21 i
20 . Zbir težina brojevnih mjesta na kojima je binarna cifra 1, daju vrijednost kôdirane
dekadske cifre. Kôd sadrži i kombinaciju 0000 što znači da se prekid u prijenosu
podataka može shvatiti kao podatak 0. Zbog toga razloga, kombinacija binarnih cifara
"sve 0" najčešće se dinamički i aktivno ne koristi, ali je dobrodošla za neke kratkotrajne i
statičke provjere. Također, ta kombinacija u različitim dužinama neophodna je za
dovođenje nekih sklopova u stanje početnih uvjeta.

Decimalni broj BCD kod

0 0000
1 0001
2 0010
3 0011
4 0100
5 0101
6 0110
7 0111
8 1000
9 1001

Slika 3.1. Kodiranje i dekodiran BCD kodom

2
 Grayev kod
Grayev kôd nije težinski, a svaka kombinacija razlikuje od prethodne za samo jedan bit.
Grayev kôd temelji se na reflektornom (reflected) binarnom brojnom sistemu. Brojevi
reflected binarnog brojnog sistema dobiju se na sljedeći način: cifre 0 i 1 napišu se jedna
ispod druge. Ispod njih se povuče zamišljena crta reflektiranja, a ispod nje napišu se cifre
1 i 0 kao reflektirajuća slika. Sada se ispred gornjih cifara dodaju nule, a ispred donjih
jedinice. Na taj način dobije se skupina od 4 kombinacije po 2 bita.

Decimalni broj Grayev kod

0 0000
1 0001
2 0011
3 0010
4 0110
5 0111
6 0101
7 0100
8 1100
9 1101

Slika 3.1. Kodiranje Grayevim kodom

3
2. Zadaci

ZADATAK 1.
Projektovati kombinacioni sklop koji obavlja operaciju C = A + B – 3, pri čemu su ulazni
podaci A i B dvobitni binarni brojevi. Izlaz C treba imati minimalan broj bita koji je dovoljan
da se predstave svi rezultati. U slučaju da je rezultat negativan, treba ga predstaviti u kodu
drugog komplementa. Realizaciju prvo zasnujte na strukturno optimalnoj mreži u dva
nivoa sa I, OR i NOT logičkim kolima, dobijenoj iz disjunktivnih normalnih formi, a zatim
razmotrite šta se može učiniti ukoliko se dozvoli upotreba mreža sa više nivoa, kao i upotreba
EXILI odnosno EXNOR logičkih kola

ZADATAK 2.
Projektovati trobitnu brojačku mrežu koja za M=0 broji u BCD kodu a za M=1 u Grey-om
kodu. Za realizaciju koristiti JK, T i D flip flopove i to tako da izlaz JK flip flopa bude bit
najviše vrijednosti a izlaz D flip flopa bit najmanje vrijednosti mreže.

4
 3. Rješenje zadataka
1. Zadatak

Prvi korak je formiranje tabele sa dvobitnim ulaznim podacima A i B. Minimalan broj bita
na izlazu C je 3. Rezultate koji su negativni, predstavljamo u kodu drugog komplementa.

A1 A0 B1 B0 C2 C1 C0 A+B-3
0 0 0 0 1 0 1 0 + 0 − 3 = −3
0 0 0 1 1 1 0 0 + 1 − 3 = −2
0 0 1 0 1 1 1 0 + 2 − 3 = −1
0 0 1 1 0 0 0 0+3−3 =0
0 1 0 0 1 1 0 1 + 0 − 3 = −2
0 1 0 1 1 1 1 1 + 1 − 3 = −1
0 1 1 0 0 0 0 1+2−3 =0
0 1 1 1 0 0 1 1+3−3 =1
1 0 0 0 1 1 1 2 + 0 − 3 = −1
1 0 0 1 0 0 0 2+1−3 =0
1 0 1 0 0 0 1 2+2−3 =1
1 0 1 1 0 1 0 2+3−3 =2
1 1 0 0 0 0 0 3+0−3 =0
1 1 0 1 0 0 1 3+1−3 =1
1 1 1 0 0 1 0 3+2−3 =2
1 1 1 1 0 1 1 3+3−3 =3

Dvojni komplement tražimo tako što:

1. Svaku 0 pretvorimo u 1 i svaku 1 u 0
2. Komplementu dodamo 1

−3 = 111 = 000 + 1 = 101

−2 = 110 = 001 + 1 = 110

−1 = 101 = 010 + 1 = 111

5
Jedinice iz tabele sa izlaza bitova C uvrštavamo u Karnoove mape:

C2:
B1B0 00
A1A0 01 11 10

00 1 1 1

01 1 1

11

10 1

C2= 𝑋̅3̅ 𝑋̅2̅ 𝑋̅1̅ + 𝑋̅2̅ 𝑋̅1̅ 𝑋̅0̅ + 𝑋̅3̅ 𝑋̅1̅

C1: B1B0
A1A0 00 01 11 10

00 1 1

01 1 1

11 1 1

10 1 1

C1= 𝑋̅3̅ ̅𝑋̅2̅ 𝑋1 ̅𝑋̅0̅ + 𝑋3 𝑋̅2̅ 𝑋̅1̅ 𝑋̅0̅ + 𝑋̅3̅𝑋2 ̅𝑋̅1̅ +

𝑋3 𝑋1 𝑋0 + 𝑋3 𝑋2 𝑋1
C0:

B1B0 10
A1A0 00 01 11

00 1 1

01 1 1

11 1 1
1 1
10

C0= 𝑋̅2̅ ̅𝑋̅0̅ + 𝑋2𝑋0

6
Naredni korak je realizacija:

7
2. Zadatak

Prvo je potrebno formirati tabelu u kojoj brojačka mreža za M=0 broji u BCD kodu, a za M=1 u
Gray-evom kodu. Posmatrajući kolonu C, popunjavamo vrijednost na izlazu D flipflopa koji je
ujedno bit najmanje vrijednosti mreže. Pomoću B kolone popunjavamo vrijednosti na izlazu T
flipflopa uz pomoć njegove tabele stanja. Vrijednosti na izlazu JK flipflopa su dobijeni koristeći
kolonu A. Pomoću Karnoovih mapa dolazimo do funkcija koje će se koristiti u realizaciji ovog
zadatka u Logisim-u.

M A B C M A B C J K T D

0 0 0 0 0 0 0 1 0 X 0 1
0 0 0 1 0 0 1 0 0 X 1 0

0 0 1 0 0 0 1 1 0 X 0 1
0 0 1 1 0 1 0 0 1 X 1 0

0 1 0 0 0 1 0 1 X 0 0 1
0 1 0 1 0 1 1 0 X 0 1 0

0 1 1 0 0 1 1 1 X 0 0 1

0 1 1 1 1 0 0 0 X 1 1 0
1 0 0 0 1 0 0 1 0 X 0 1

1 0 0 1 1 0 1 0 0 X 1 1
1 0 1 0 1 0 1 1 0 X 0 0

1 0 1 1 1 1 0 0 1 X 0 0
1 1 0 0 1 1 0 1 X 0 0 1

1 1 0 1 1 1 1 0 X 0 1 1

1 1 1 0 1 1 1 1 X 0 0 0
1 1 1 1 0 0 0 0 X 1 0 0

D:
BC
MA 00 01 11 10

00 1 1

01 1 1

11 1 1

10 1 1

D:𝑀𝐴̅𝐵̅ + 𝑀̅𝐶̅ + 𝑀𝐴𝐵 = 𝑀(̅𝐴̅⨁̅𝐵̅) + 𝑀̅𝐶̅

8
T:
BC
00 01 11 10
MA
00 1 1

01 1 1

11 1

10 1

T:𝐴̅𝐵̅𝐶 + 𝐴𝐵𝐶 + 𝑀̅𝐶 = 𝐶𝐴̅⨁̅𝐵̅ + 𝑀̅𝐶

J:

BC
MA 00 01 11 10

00 1

01 X X X X

11 X X X X
1
10

J: 𝑀𝐵𝐶̅ + 𝑀̅𝐵𝐶

K:

BC
MA 00 01 11 10

00 X X X X

01 1

11 1

10 X X X X

K: 𝑀𝐵̅𝐶̅ + 𝑀̅𝐵𝐶

9
Realizacija u Logisim-u:

10
 5. Zaključak
Dva tipa digitalnih sklopova su kombinacijska i sekvencijalna. Glavna razlika između
kombinacijskih i sekvencijalnih sklopova je u tome što izlaz kombiniranih krugova ovisi
o sadašnjem ulazu, dok izlaz sekvencijalnih krugova ovisi o sadašnjem ulazu kao io
prethodnim izlazima. Ukratko, sekvencijalni sklopovi su složeniji od kombinacijskih
krugova. Kombinacijski sklopovi uglavnom se koriste za aritmetičke i logičke operacije,
dok su za pohranjivanje podataka uzastopni logički sklopovi.

11
6. Literatura
[1] Ime i prezime autora, Naziv literature – knjige, Izdavač, Godina izdavanja.

[2] Dušan Vujević, Božidar Ferković, Osnove elektrotehničkih mjerenja II dio, Školska
knjiga Zagreb, 1996.

[3] Aleksandar Szabo, Impulsna i digitalna elektronika,, Tehnička škola RuĎera Boškovića
Zagreb, 1994.

[4] Mark Blach, Complete digital design, McGraw-Hill, 2003.

[5] http://www.csee.wvu.edu/digital/book/chapters/TTL.pdf , (20. 12. 2009.)

[6] http://www.wikipedia.org

[7] https://repozitorij.fpz.unizg.hr/islandora/object/fpz%3A310/datastream/PDF/view

[8] https://people.vts.su.ac.rs/~bnandor/DIELE/PREDAVANJA/Digitalna%20elektronika%
20II%2020160303.pptx.pdf

[9] https://personal.oss.unist.hr/~mnizetic/Digital%20electronic%20with%20Logisim%20(i
n%20Croatian).pdf

12