Psikoterapite

Valbona Alikaj
Cfare eshte Psikoterapia?
 Psikoterapi eshte

• cilado forme e trajtimit psikologjik te

crregullimeve dhe problemeve te ndryshme
psikiatrike, te cilat mendohet se jane me
natyre psikologjike,
– ku terapeuti me vetedije vendos marredhenie
profesionale me pacientin,
– qe te largoje ose modifikoje simptomat ekzistuese,
– apo te zbuse ose riktheje modelet e sjelljes se
turbulluar dhe
– te nxise zhvillimin e personalitetit pozitiv.
 Psikoterapia
• Lehteson shqetesimet
• Ndryshon modelet e sjelljes
• Ndryshon botekuptimin per veten dhe boten qe
na rrethon

• Terapeuti perdor menyra npm te cilave siguron

pervoja te reja interpersonale
– Rrit aftesine e personit per te menaxhuar shqetesimin
subjektiv dhe pjesemarrjen ne aktivitete te
kenaqshme.
 Baza:
• Fuqia terapeutike e trasheguar mjek-pacient
 Faktoret e perbashket
• Shpresa e pac. se ndihma eshte e mundshme
• Pac. kupton fenomenin mendor te konfuzionit
• Terapeuti ofron shprese per mundesine e
ndryshimeve pozitive ne jete
• Adaptim I disa qendrimeve pozitive te
terapeutit
• Vend I sigurte per rrezikim
• Zgjeron horizontet dhe rrit opsionet
 Psikoterapite mund te shihen si nje
spekter ku ekstremet jane

Psikanaliza Bihejviorale
 Figurat prominente te hershme
te psikoterapise

Sigmund Freud (1856-1939) Carl Jung (1875-1961)

Psikodinamika: e tashmja e modeluar
nga e shkuara
• Zhvillimi
gradual I
• Dhimbja tipareve te
• Ndeshkimi personalitetit
• Kenaqesia
• Idete rreth
• Vleresimi vetes

• Parashikimi per
te tjeret
 Modeli psikodinamik
• Konflikti
• Deficiti
 Modeli psikodinamik
• Transferenca
• Pervoje mendore subjektive e ngjyrosur me te kaluaren, qe nuk
perfaqeson saktesisht skemen aktuale, prandaj duket e
shtremberuar dhe e papershtashme.
• Kundertransferenca
• Rezistenca
– Mbrojtja (emocionale dhe konjitive) ndaj kritikes ose
aktivitet mbrojtes qe nderhyn ne procesin terapeutik
– Model keqadaptiv I sjelljes qe mban gjalle simptomat
dhe nuk lejon ‘riparimin’
 Modeli psikodinamik: Procesi I
ndryshimit psikodinamik
• Zgjidhja e represionit
– Identifikim
– Ekzaminim

• Interpretimi dhe puna me…

– Interpretim – e pamendueshmja behet e mendueshme
– Puna me – grumbullimi I deshmive nga kujtimet, situatat
jetesore aktuale dhe lidhja e vete terapise per pranimin e te
vertetes si pjese e re e informacionit

• Pervojat e reja interpersonale

– Riparimi I deficiteve dhe zhvillimi I kapaciteteve te reja
psikologjike
 Tipet e psikoterapise psikodinamike
Psikanaliza
– Riorganizimi I struktures se karakterit npm njohjes
se vetes dhe korrigjimit te vonesave te zhvillimit

• Asociacionet e lira
• Analiza e endrres
• Puna me…
• 300 – 500 ore terapi
 Tipet e psikoterapise psikodinamike
Psikoterapia eksplorative
• Njohja e motivimeve dhe forcave te
pavetedijshme qe demtojne jeten e
perditshme
• Perqendrim ne pervojat jetesore aktuale
Psikoterapia mbeshtetese
• Lehtesimi I ankthit
– Risigurim, keshillim dhe modifikim I faktoreve
sociale
 Tipet e psikoterapise psikodinamike
Psikoterapia aftashkurter
• Rrenja e problemit emocional specifik burim I
shqetsimit akut
Terapia e grupit Perfshin spektrin teorik te
terapive:
• suportive,
• me kohe te kufizuar,
• kognitive-behaviorale,
• psikodinamike,
• interpersonale,
• familjare,
• “me qender te klienti”
dhe bazohet ne te
shprehurin jo gjykues te
ndjenjave
 Terapia e grupit
1. Terapite psikanalitike te grupit: Psikodrama dhe
analiza transaksionale jane dy tipet e terapise se
grupit qe rrjedhin nga metoda psikanalitike.
2. Terapite bihejviorale te grupit: Trajnimi I aftsive
sociale dhe Trajnimi kategorizues jane dy teknika te
terapise se grupit qe bazohen ne metoden
bihejviorale.
3. Terapite humaniste te grupit: Grupet e
sensitivitetit dhe grupet e takimit jane dy tipet e
terapise se grupit me baze ne metoden humaniste.
 Terapia e sjelljes
Perqendrohet ne veprime te observueshme dhe
Eleminon sjelljet e keqadaptuara
Modelet:
• Kushtezimi klasik
• Kushtezimi operant

• Analize funksionale
• Zhvillimi I detyrave me skeme te hollesishme per
eleminimin e veprimeve
• Zevendesimin me veprime te tjera te deshirueshme
 Terapia e sjelljes
• Desensibilizimi
• Permbytja
• Perforcimi pozitiv
• Perforcimi negativ
• Zhdukja
• Kushtezimi I padeshirueshem
 Terapia konjitive
• Humori dhe ndjenjat influencohen nga
mendimet tona dhe shqetesimet psikologjike
shpesh shkaktohen nga gabimet ne te
menduar
 Terapia konjitive
 Ellis
 Terapia Bihejviorale Rational-Emotive (REBT)
 Nje metode filozofike
 Epictetus: “Njerezit nuk jane te shqetesuar nga gjerat,
por nga menyra si I shohin ato.”
 Parimet baze te “pyetjeve” ose “shoulds and musts”
 Zhvendos individin nga “pyetjet” te preferencat
 Skema ABCDE
 Terapia konjitive
• Terapia Bihejviorale Rational-Emotive (REBT): ne
kete terapi te Albert Ellis, klienti meson te sfidoje
dhe te ndryshoje te menduarit disfunksional-
irracional dhe, si perfundim, sjelljen.
• Ellis fokusohet ne restrukturimin e konjicioneve te
cilat bazohen ne besimet disfunksionale-irracionale.
• Besimet disfunksionale-irracionale:
“Une duhet te jem perfekt, perndryshe asnje nuk do te me
doje!”
“Une duhet te jem plotesisht kompetent, I pershtatshem dhe I
suksesshem ne te gjitha aspektet e mundshme, nese dua te
jem I vlefshem.”
“Eshte e tmerrshme kur gjerat nuk realizohen ashtu sic dua une
te behen.”
 Terapia konjitive
• Beck
– “babai I terapise konjitive”
– Nje model I shkencetarit personal
– Fokusim ne eksplorimin bashkepunues te besimeve te klientit npm
eksperimentimit dhe pyetjeve Sokratike

– Modifikim I tre niveleve te konjicionit

– Skemat – besime apo parime qe organizojne dhe udheheqin knjicionin
– Zakonet keqpershtatese – rregullat qe I bejne skemat operative
– Stili I atribuimit – dhenia shpjegim e gjerave
 Shtremberimet konjitive
• Shtremberimet e kthejne informacionin hyres ne menyre qe te ruaje
te paprekur skemen konjitive.
• Perdorin procesin e asimilimit per te mbajtur homeostazen.

– Zevendeson mendimet negative ose keqadaptive me

mendime me pak te papelqyeshme.
– Per shembull, ndryshimi “Une kurre nuk do te bej dicka
tamam!” ne “Ashtu si cdo njeri tjeter, une I bej disa gjera
mire just like everyone else, I do some things well.”
• Sipas Beck, proceset perceptive dhe te mendimit shkaktojne
depresionin.
• Tipet e konjicionit te cilat perfshihen ne ndryshim jane
zhvleresimi I vetes dhe pesimizmi rreth te ardhmes.
Tre supozimet
1. Aktiviteti konjitiv ndikon ne sjellje.
2. Aktiviteti konjitiv mund te monitorohet dhe
ndryshohet.
3. Nje ndryshim I deshiruar ne sjellje mund te
arrihet npm ndryshimit te konjicioneve
Skema (trekendeshi) e Beck
Terapia konjitive – procesi/teknikat

• Terapisti eshte bashkepunues, jo si ekspert

• Aleanca terapeutike
• Empirizem bashkepunues
• Dialog sokratik
• Mendimet automatike dhe regjistrimi ditor I
mendimeve
– Me drejtim vertikal nga lart poshte
• Detyra shtepie
 Terapia konjitive – terapia e skemes

• Percaktimi I skemes
• Skemat e hershme keqadaptuese
– Shkyçja dhe refuzimi
– Autonomia e dëmtuar dhe performanca
– Kufijtë e demtuar
– Orientime të tjera
– Overvigilence dhe ndalimi

• Metoda konjitive ne terapine e skemes – testimi I

vertetesise se skemave
 Terapite kognitive/behaviorale
Tiparet e pergjithshme Shembuj
• Jane me kohe te kufizuar • Psikoterapia Interpersonale
• Terapeuti eshte me drejtues (IPT)
ndonjehere “si trajner” • Terapia Kognitive behavior
• Klientit shpesh I jepen ale (CBT)
detyra • Terapia Dialectical behavior
ale (DBT)
• Terapia Behaviorale
 Si vepron ne tru IPT
• Studimi I 28 pac me MDD gjeti 6 jave pas
trajtimit me IPT vs venlafaxine shtim te
rrjedhjes se gjakut ne ganglia bazale te
djathte.
• Te grupi i IPT u pa gjithashtu nje rritje ne
aktivitetin e cingulatit te pasem.
Pacientet e mjekuar me venlafaxine hydrochloride (n = 15), treguan aktivizim te ganglia bazale te
djathte dhe korteksit temporal posterior te djathte, duke perdorur statistical parametric mapping
96 "Z map" (P = .01), ne 1-T MRI normale

Martin, S. D. et al. Arch Gen Psychiatry 2001;58:641-648.

Copyright restrictions may apply.

 IPT pac (n = 13), shihet aktiviizimi i ganglia bazale te djathte dhe korteksit limbik cingulat
posterior te djathte, duke perdorur statistical parametric mapping 96 "Z map" (P = .01), ne 1-T
MRI normale

Martin, S. D. et al. Arch Gen Psychiatry 2001;58:641-648.

Copyright restrictions may apply.

 Terapia konjitive bihejviorale
(CBT)
• Depresioni Madhor (crreg e humorit)
• CBT dhe IPT – 16-20 sesione po aq te
efektshme sa trajtimi me imipramine per
pacientet me depresion te lehte.
Elkin I. Archives Gen Psych 46:791-982, 1989.
 Ndryshimet ne metabolizmin rajonal te glukozes (fluorine-18-labeled deoxyglucose positron
emission tomography) ne pac e trajtuar me CBT (siper) dhe pac e trajtuar me paroxetine (poshte)

Goldapple, K. et al. Arch Gen Psychiatry 2004;61:34-41.

Copyright restrictions may apply.

Figura me perpara tregon
• ndryshimet në metabolizmin rajonal të glukozës (tomografia e emetimit të
pozitronit fluorine-18–labeled deoxyglucose ) tek ata qe I jane përgjigjur
terapisë konjitive (CBT) (sipwr) dhe ata qw I janw përgjigjur mjekimit me
paroxetine (poshtw), pas trajtimit. Rritjet metabolike tregohen me ngjyrwn
portokalli dhe pakwsimet metabolike në ngjyrwn blu.

• Pwrgjigjet ndaj CBT shihen me pakwsim frontal dhe parietal, si dhe me rritje
tw zonws hipokampale. Modeli i kundërt shihet te ata tw mjekuar me
paroxetine. Të njwjta për të dy llojet e trajtimeve janë pakwsimet në
‘korteksin prefrontal ventral lateral’.

• Ndryshime unike shtesë janë parë pwr secilën terapi: shtime në ‘anterior
cingulate’ dhe pakwsime në ‘medial frontal, orbital frontal dhe posterior
cingulate’ te ata tw trajtuar CBT dhe shtime në ‘brainstem dhe cerebellum’ e
pakwsime te ‘ventral subgenual cingulate, anterior insula, dhe thalamus’ te
ata tw trajtuar me paroxetine.
• Shenim: oF = orbital frontal Brodmann area (BA) 11; vF = ventral prefrontal BA 47; Hc = hippocampus; dF = dorsolateral prefrontal BA 9/46;
mF = medial frontal BA 10; pC = posterior cingulate BA 23/31; P = inferior parietal BA 40; T = inferior temporal BA 20; vC = subgenual
cingulate BA 25; Ins = anterior insula; dhe Th = thalamus
Metabolizmi I Glukozes te pac me CBT dhe
venlafaxine

Kennedy S. et al. Differences in Brain Glucose Metabolism Between Am J Psychiatry 2007; 164:778–788
 Terapia bihejviorale dialektike
(DBT)
• E zhvilluar per te trajtuar crreg e personalitetit borderline
• Trajtimi vete bazohet gjeresisht ne teorine bihejviorale me
elemente te terapise knjitive
• Perfshin “perkujdesjen” (nga Zen) si nje perberes qendror
• Jane terapeute te trajnuar
• Pacientet kane sesione individuale dhe ne grupe
• Fokusohet ne sjelljet vet-shkaterruese vecanerisht te suicidet
• Aftesite e mesuara: perkujdesja baze, rregullimi I emocioneve,
efektshmeria nderpersonale dhe tolerimi I shqetesimit
 Terapia bihejviorale dialektike
(DBT)
• CBT – DBT eshte superiore per te reduktuar
parasuicidin, ashpersine mjeksore te parasuicidit,
largimet nga trajtimet, numrin e diteve te
hospitalizimit.
Marsha Linehan. Archives of Gen Psych 48:1060-64
• Nuk ekziston nje terapi “e sakte”.

• Menyra e terapise I adresohet pacientit dhe

problemeve qe ai do te deshironte ne menyre te
ngjashme si per trajtimin e hipertensionit ku nuk ka
nje terapi te “sakte”
Te besh terapi apo te mos e
besh…kjo eshte ceshtja!
Te zgjedhesh nje terapi per ta perdorur:
Faktoret qe duhen llogaritur
– Cfare eshte e rehatshme per pacientin?
• Disa paciente kane shume frike nga trajtimet qe nuk
jane te strukturuara dhe mund t’ia dalin me mire me
nje metode CBT.

– Sa gati eshte pacienti?

• Pacienti duhet te zoteroje force te pershtatshme
psikologjike dhe emocionale per te duruar eksplorimin
 Te zgjedhesh nje terapi per ta perdorur:
Faktoret qe duhen llogaritur
 Eshte nje terapi dekonstruktive apo e pershtatshme?
 Cfare po perpiqemi te trajtojme? Crreg e ankthit dhe
depresioni I lehte/moderuar jane te pershtatur per
CBT.
 Sa I gatshem eshte pacienti te investoje? Terapia
afatgjate eshte nje angazhim I madh kohor, energjish
dhe parash.
 Perfundim:
• Te gjitha psikoterapite kane gjera te perbashketa
• Psikoterapia eshte e efektshme ne trajtimin e nje
game te gjere diagnozash psikiatrike
• Ndryshimet ne aktivitetin trunor te lidhura me
psikoterapine jane shume te dukshme per
diagnozat specifike psikiatrike
• Ekzistojne shume shkolla te mendimit ne
psikoterapi dhe nuk ka nje metode te “drejte”.
• Duhet te merren parasysh shume “faktore te
pacientit” kur mendohet te rekomandohet nje
psikoterapi