Professional Documents
Culture Documents
₥@ʁ€₭ ‽ud3£k0
Urządzenia Techniki Komputerowej
Spis treści
• Budowa modułowa • DTX
• Podział płyt głównych • ITX
• IBM PC Motherboard • ETX
• XT • XTX
• WTX
• AT
• Płyta główna dla
• LPX górników
• NLX • Formaty
• ATX przyszłościowe
• BTX – ASUS Utopia
2
Koncepcja budowy modułowej
• Budowa modułowa (model otwarty) polega na
tym, że komputer można zestawić z wybranych
elementów i dopasować do potrzeb (i finansów).
– Poszczególne części muszą być ustandaryzowane, by
pasowały do siebie.
• Standardy płyt głównych pozwalają na
umieszczanie określonych kart rozszerzeń.
– Obudowy komputerów muszą być dopasowane do
danego typu płyty.
3
Idea budowy modułowej
4
Wymiary
płyty głównej
Interfejsy zewnętrzne pasujące
wymiarami do obudowy
Otwory
na śrubki
mocujące
6
Płyta główna WTX
ETX
NLX
Baby AT Micro BTX Mini ITX Mini DTX
Nano ITX
Pico BTX
Pico ITX
EATX
Ultra ATX Flex ATX
EEATX Mobile ITX
8
Rozmiary płyt głównych - porównanie
9
10
FORMATY PŁYT GŁÓWNYCH
11
Płyta główna IBM PC Motherboard
• IBM „planar” Breadboard
• Pierwsza nowoczesna płyta główna wyprodukowana przez IBM dla
komputerów osobistych IBM PC w 1981 roku.
• Procesory Intel 8086 – 80186
• Opcjonalny koprocesor Intel 8087
• Miała rozmiar 9 na 13 cali.
• Standardowe wejście na klawiaturę DIN-5
• Drugie wejście DIN-5 służyło do podłączenia napędu kasetowego
– Powszechny wówczas nośnik danych
– Stosowany dla programów napisanych w języku BASIC.
• Gniazda do kart rozszerzeń miały rozmiar 1 cala
– Dostępne 5 gniazd
– 8-bitowe ISA
• Kości pamięci RAM po 64 kB
• Układy scalone z serii 74xx
12
Format IBM PC Motherboard
13
Płyta główna XT
• XT (eXtended Technology)
• Pierwsza płyta główna wyprodukowana przez IBM dla komputerów
osobistych IBM PC w marcu 1983 roku.
• Procesory Intel 80186
• Miała rozmiar 9 na 13 cali.
• Zrezygnowano z mało już używanego napędu na kasety magnetofonowe
– Kasety zostały zastąpione w IBM przez dyskietki.
• Gniazda do kart rozszerzeń miały rozmiar 0,8 cala (w pierwszych
komputerach IBM miały 1 cal)
– Dostępnych było 8 gniazd (poprzednio 5)
– 8-bitowe ISA
• Standardowe wejście na klawiaturę DIN-5
• Płyty XT miały mniejsze rozmiary niż wcześniejsze modele
• Standard XT był szeroko kopiowany przez innych producentów
podzespołów.
14
Format XT
15
Płyta główna AT
• AT (Advanced Technology)
– Standard stworzony przez IBM w sierpniu 1984 roku i
popularny do drugiej połowy lat 90-tych.
– Format został ustandaryzowany wraz z premierą
komputera IBM AT.
– Większy rozmiar płyty przy zachowaniu wymiarów
slotów jak w XT.
– Wadą standardu jest chaotyczne rozmieszczenie
podzespołów na płycie.
• Płyta ma wymiary 12 na 13,8 cala czyli
305×350 mm.
– Baby-AT - 330×216 mm
16
Format AT
17
Cechy standardu AT
• Cechy charakterystyczne
• Przełącznik mechaniczny, który ma 2 stany: włączony lub wyłączony.
– Najpierw zamyka się system operacyjny, a dopiero potem komputer
– Brak trybu uśpienia
• Płyta ma jedno złącze DIN do podłączenia klawiatury.
• Wady
• Brak jednolitego standardu rozmieszczenia elementów,
• Niektóre elementy umieszczano w taki sposób, że uniemożliwiają instalację
innych
– umiejscowienie zasilacza utrudnia dostęp do pamięci operacyjnej umieszczonej po
tej samej stronie co złącze DIN
– Problemy z umieszczeniem stacji dyskietek 5,25”, CD-ROM lub twardego dysku
– Procesor blokował montowanie dłuższych kart rozszerzeń
• Dwa prawie jednakowe 6-pinowe złącza zasilania, których jednakowy kształt
często doprowadzał do złego podłączenia i uszkodzenia płyty głównej.
– Inna kolejność przewodów zasilających
• Duży rozmiar płyty głównej nie pasujący do mniejszych obudów.
• Brak portów na płycie głównej – wymagane dodatkowe karty.
18
Zawartość płyty AT
• Wspieranie procesorów Intela
– 80286, 80386, 80486, Pentium, Pentium II (nieliczne).
• Procesory kompatybilne z Intelem
– AMD, Cyrix, Texas Instruments, IBM
• Karty rozszerzeń
– 8 i 16- bitowe karty ISA
– 32-bitowe EISA
– 32-bitowe PCI
• Pojedyncze złącze klawiatury DIN-5
• 30-pinowe gniazdo pamięci RAM (SIMM)
19
Format Baby AT
20
Baby AT
• Baby AT to forma standardu AT istniejąca od września 1986
roku.
• Polegał na stworzeniu mniejszej wersji płyty.
– Rozmiar był zbliżony do XT (9 na 13 cali)
– Format Baby AT - 8,5 x 13 cali (330×216 mm)
• Początkowo był znany jako XT-286.
– Nazwa była myląca i sugerował gorszy jakościowo produkt
• Nowsze chipsety i lepsze rozmieszczenie podzespołów
spowodowało, że miała mniejsze gabaryty niż AT, przy tych
samych możliwościach.
• Płyty wzbogacano o nowe rozwiązania: PS/2, USB, pamięci
DIMM, gniazdo AGP.
• Obsługiwały procesory aż do Pentium III i Athlon.
• Przez wiele lat to najpopularniejszy format płyty głównej.
• Na jego podstawie stworzono ATX.
21
Płyta główna LPX
• LPX (Low-Profile eXtended) to rodzina płyt stosowana w
komputerach o niewielkich gabarytach (desktopy).
– Twórcą jest Western Digital
– Stosowana masowo w latach 1990 – tych. Ostatnie modele były
wyposażone w Pentium II i złącze AGP (1998).
• Cechą wyróżniającą była karta rozszerzeń "Riser Card"
zawierająca układy oraz złącza komunikacyjne.
– Pozwalała na montaż innych kart rozszerzeń równolegle do płyty
głównej
• Miała wbudowane niektóre interfejsy zewnętrzne
• LPX była popularna w komputerach stosowanych w biurach,
sklepach, hurtowniach.
– Przeznaczona dla biznesu, rzadko stosowana przez użytkowników
indywidualnych
• Format LPX 13 x 9” (330mm × 229mm)
22
Format LPX
23
Raiser Card
24
Raiser Card
• Raiser Card to specjalna karta montowana w
nietypowym złączu na płycie głównej.
• Umożliwia zamontowanie w niej dodatkowych kart
rozszerzeń.
• Pozwala na dołożenie dwóch lub więcej
podzespołów (jak karta dźwiękowa, graficzna).
• Karty te montowane są poziomo (równolegle do
płyty głównej) co pozwala zaoszczędzić miejsca i
zamontować je do płaskiej obudowy.
• Może zawierać złącza kart ISA, PCI, PCI 64-bitowe,
AGP
25
Montaż Raiser Card
26
Płyta główna NLX
• NLX (New Low Profile eXtended) to rozwinięcie standardu LPX.
Stosowane jest w niskich obudowach.
• Twórcą NLX jest firma Intel, która ją wypuściła w marcu 1997 roku.
– Montowano w nich procesory Pentium II, II i Celerony (Socket 370)
– Na płycie było umieszczone złącze AGP (nie na karcie).
• Przeznaczona jest do szybkiego montażu podzespołów.
– Stosuje się w nich „Raiser Card” mocowaną z boku płyty.
– Posiadała dużą ilość interfejsów zewnętrznych
• Komputery z płytą NLX były produkowane przez dużych sprzedawców
do celów biznesowych (biura, sklepy) i praktycznie niedostępne dla
klientów indywidualnych.
• Jednak nie zdobyły dużej popularności i od połowy lat 2000 nie są
powszechnie sprzedawane.
– Niektórzy producenci (jak Dell) się wycofali i stworzył własne rozwiązanie
– Format obecnie produkowany jest tylko na zamówienie
• Format NLX – 10” x 9” (254 × 228 mm).
27
Format NLX
28
Raiser Card NLX
• Raiser Card to specjalna karta montowana w nietypowym
złączu z boku płycie głównej.
– Umożliwia zamontowanie w niej dodatkowych kart rozszerzeń.
– Pozwala na dołożenie kilku podzespołów.
– Karty te montowane są poziomo (równolegle do płyty głównej) co
pozwala zaoszczędzić miejsca i zamontować je do płaskiej obudowy.
• Umieszczenie karty z boku płyty pozwala na dalszą
miniaturyzację komputerów.
• Znajduje zastosowanie w serwerach i komputerach
montowanych w szafach typu Rack.
• Jeśli płyta główna jest umieszczona na szynach, to wymiana
Raiser Card jest bardzo łatwa.
• Może zawierać złącza kart ISA, PCI, PCI 64-bitowe, złącza
dyskowe ATA, SATA, złącze stacji dyskietek, kontroler sieciowy,
złącza przemysłowe
29
Raiser Card w NLX
30
Płyta główna ATX
• ATX (Advanced Technology Extended)
– Płyta stworzona w 1995 roku przez Intela i będąca
obecnie standardem.
– Jednoznaczne określenie położenia poszczególnych
elementów na płycie
– Procesor, pamięć RAM i karta graficzna są
umieszczone blisko siebie
– Płyta posiada dużą ilość interfejsów zewnętrznych
– Wbudowane są podstawowe karty rozszerzeń:
sieciowa, graficzna, muzyczna.
• Płyta ma wymiary 12 × 9.6 cali (305 mm
× 244 mm).
31
Pierwotny
format
ATX
32
Cechy standardu ATX
• Cechy charakterystyczne
• Ścisłe określenie położenia niektórych elementów.
– Redukcja plątaniny kabli i łatwiejszy dostęp do elementów na płycie
• Procesor umieszczony z dala od kart rozszerzeń – nie blokuje ich
• Zasilacz ma duże jednoczęściowe złącze (20 pinów – obecnie 24 piny do
PCI Express), którego nie da się źle podpiąć.
– Możliwość gniazd pomocniczych dla procesora lub kart graficznych
– Możliwość kontroli zasilania z poziomu płyty głównej – „miękki” wyłącznik
zasilania (inicjuje wyłączenie na płycie).
• Umieszczenie podstawowych portów wyjściowych na płycie głównej –
widoczne na tylnej ścianie obudowy.
• Efektywne chłodzenie układów
– jednoczesny nawiew i wywiew powietrza
– Odpowiednia obudowa
– Lepsze umiejscowienie elementów na płycie
33
Jedna z pierwszych płyt ATX
• Intel TC430HX
• Socket 7
• Procesor
Pentium/Pentium
MMX
• Pamięć EDO-RAM
• Rok 1997
34
Zawartość płyty ATX
• Wspieranie procesorów Intela
– Pentium II, Celeron i nowsze.
• Procesory kompatybilne z Intelem
– AMD, Cyrix (do 2002 roku), VIA (do 2007 roku)
• Karty rozszerzeń
– 32 i 64-bitowe PCI
– PCI-Express
• Wbudowane podstawowe karty rozszerzeń:
sieciowa, graficzna, muzyczna.
• Złącza dyskowe SATA, M2, U2, SATA Express
• Niezbędny do pracy zestaw interfejsów
– USB, Thunderbolt, VGA, DVI, DP, HDMI, RJ-45, złącza
dźwiękowe
35
Obecny
format
ATX
36
Porównanie zmian formatu ATX
37
Odmiany standardu ATX
Standard Rozmiar Zastosowanie
Micro ATX 244 x 244 mm Płyty do tanich komputerów stacjonarnych w
(od 1997) 9.6 x 9.6 cali obudowanych typu mini tower/desktop.
Zawiera zintegrowane karty graficzną, sieciową i
muzyczną. Ma 1 lub 2 złącza PCI.
Mini ATX 150 x 150 mm Brak kart rozszerzeń (lub najwyżej jeden slot).
(od 1997) 5.9 x 5.9 cali Stosowana w komputerach samochodowych, kinach
domowych i innych urządzeniach o małym poborze mocy.
Flex ATX 229 x 191 mm Zmniejszona wersja mikro ATX do tanich komputerów
(od 1999) 9.0 x 7.5 cali domowych.
Ultra ATX 244 x 367 mm Do dużych kart graficznych i dużej ilości dodatkowego
9.6 x 14,4 cali wyposażenia
Extended 305×330 mm Do dużych kart graficznych i dużej ilości dodatkowego
ATX (EATX) 12 x 13 cali wyposażenia
enhanced 347×330 mm Do dużych kart graficznych i dużej ilości dodatkowego
Extended 13,5 x 13 cali wyposażenia
ATX (EEATX) 38
Porównanie formatu ATX
39
Płyta główna BTX
• BTX (Balanced Technology Extended)
– Standard stworzony w 2004 roku przez Intela, mający
zastąpić ATX. Nastawiony był na maksymalne
chłodzenie podzespołów. Mógł być stosowany w
różnych typach komputerów.
– Wymagał zmian linii produkcyjnych płyt i nowe
obudowy, co spowodowało rezygnację z BTX we
wrześniu 2006 roku.
– Standard praktycznie nieobecny na rynku.
• Płyta ma wymiary 13 × 10.6 cali (325 mm
× 266 mm).
40
Format BTX
41
Zawartość płyty BTX
• Wspieranie procesorów Intela
– Pentium 4 i nowsze.
• Procesory kompatybilne z Intelem
– AMD Athlon i nowsze
– Pierwsza generacja Apple Mac Pro używała pewnych
elementów BTX
• Karty rozszerzeń
– 32 i 64-bitowe PCI
– PCI-Express
• Wbudowane podstawowe karty rozszerzeń: sieciowa,
graficzna, muzyczna.
• Złącza dyskowe ATA, SATA
• Niezbędny do pracy zestaw interfejsów
– USB, VGA, DVI, RJ-45, RS-232, LPT, złącza dźwiękowe
42
Cechy standardu BTX
• Cechy charakterystyczne
• Rozmieszczenie elementów płyty głównej, by były lepiej chłodzone.
– strumień chłodzącego powietrza przepływał od przodu do tyłu obudowy komputera, a wydzielające
dużą ilość ciepła komponenty oddawały je w tym kierunku
• Podstawowe porty wyjściowe na płycie głównej widoczne w dolnej części obudowy.
• Więcej gniazd kart rozszerzeń
• Lepsze zarządzanie energią elektryczną dla komponentów komputera
• W przedniej części obudowy umieszczony jest duży, dobrej jakości wentylator wsysający
chłodne powietrze do obudowy (kierunek od przodu w tył).
• Elementy wydzielające ciepło, takie jak karta graficzna czy moduły pamięci, umieszczone
są równolegle do strumienia, by nie powodować jego zaburzeń.
• Karty rozszerzeń (np. karta graficzna) przeniesione na górę płyty głównej
• Lepsza współpraca z dużymi podzespołami (grafika)
• Zmniejszenie odległości pomiędzy mostkami północnym i południowym owocowało
mniejszymi opóźnieniami
• Inne cechy jak dla ATX
• Wady
• Inna obudowa
43
Strefy przestrzenne BTX
zaprojektowano, aby ułatwić
dostęp do najczęściej
wymienialnych podzespołów
44
Zdjęcie z kamery termowizyjnej pokazuje działanie kanału powietrznego. Jeden 45
wentylator z przodu nie wystarczy, konieczny jest jeszcze drugi na tylnej ściance.
Kierunek przepływu powietrza
46
Odmiany standardu BTX
Standard Rozmiar Zastosowanie
BTX 325 × 266 mm Do 7 kart rozszerzeń
13 × 10.6 cali
Micro BTX 264 x 267 mm Do 4 kart rozszerzeń
10.4 x 10.5 cali
Nano BTX 224 × 267 mm Do 2 kart rozszerzeń
8.8 × 10.5
Pico BTX 267 x 203 mm Maksymalnie 1 karta rozszerzeń
10.5 x 8 cali
47
Porównanie
formatów
BTX
48
Pierwsza płyta BTX
50
Format
DTX
51
Cechy standardu DTX
• Cechy charakterystyczne
• Dużą część płyty zajmuje procesor.
– Pełni rolę mostku północnego i południowego
• Prawie całą tylna część zajmują podstawowe porty wyjściowe
• Płyta ma 2 gniazda kart rozszerzeń: jedno na PCI i jedno na PCI-Express
(mała karta graficzna lub dźwiękowa) lub 2 PCI-E.
• Można podpiąć jeden dysk ATA (w pierwszych modelach) i kilka SATA.
• Występuje do 6 otworów montażowych
– problem przy niektórych obudowach ATX
• Redukcja kosztów poprzez stosowanie 4 warstw ścieżek drukowanych
dla DTX i 6 warstw dla mini-DTX
• Zalety
• Posiada wszystkie właściwości ATX przy mniejszych wymiarach
• Obudowy DTX są zgodne z płytami ITX
• Niski koszt produkcji w stosunku do ATX
– Z jednego standardowego panelu możliwe jest uzyskanie 4 płyt DTX lub 6
płyt mini-DTX
52
Pierwsza płyta mini-DTX
• Gigabyte Churchill
54
Porównanie formatów ATX i DTX
55
Nowoczesna
płyta DTX -
ASUS ROG
Crosshair
VIII Impact
56
Płyta główna ITX
• ITX (Information Technology Extended) to rodzina płyt o
niewielkich gabarytach. Stosowane są do małych
komputerów, urządzeń medycznych, tabletów i telefonów
komórkowych.
• Stworzyła je firma VIA w 2001 roku
– Pierwotnie stosowano procesory Cyrix i VIA Centaur
• Zaletą standardu są niska cena i małe wymiary płyt.
• Płyty mają wymiary:
– Mini-ITX – 170 x 170 mm
– Neo-ITX – 170 × 85 mm
– GLKD-HTI (Half ITX) – 170 × 85 mm
– Nano-ITX – 120 x 120 mm
– Pico-ITX – 100 × 72 mm
– Mobile-ITX – 60 x 60 mm
57
Format mini-ITX
58
Neo-ITX
59
GLKD-HTI
60
Cechy standardu ITX
• Mini-ITX
• Wszystkie elementy są zintegrowane z płytą główną. Płyta posiada jeden port
PCI. Ma bardzo niski pobór mocy. Nadaje się do komputerów typu barebone.
• Neo-ITX
• Używany w komputerach PC z Androidem (APC)
• GLKD-HTI
• Płyta firmy ECS – połowa formatu ITX. Ma wszystkie niezbędne wyjścia i
interfejsy, by stworzyć niewielki komputer z procesorem Intela (Windows 10).
• Nano-ITX
• Wszystkie elementy są zintegrowane z płytą główną. Brak możliwości wymiany
elementów. Jakakolwiek awaria oznacza wymiany całej płyty głównej na nową.
• Pico-ITX
• Zawierają podstawowe złącza komunikacyjne. Nie mają możliwości dodania
kart rozszerzeń.
• Mobile ITX
• Jest przeznaczona do telefonów komórkowych i urządzeń medycznych. Nie
zawiera żadnych złączy ani kart rozszerzeń.
61
Porównanie płyt ITX
62
Pierwsza płyta ITX
• VT6009 Mini-ITX
• Premiera na targach CEBIT w
marcu 2001 roku
• Demonstracja
„Informacyjnego PC”.
64
Płyta główna ETX
• ETX (Embedded Technology eXtended) to płyta do
systemów wbudowanych typu SOM (System-on-module).
Są to urządzenia dostosowane do wykonywania
określonych typu zadań.
– ETX jest popularna w przemyśle, urządzeniach pomiarowych i
medycznych.
• Pomysłodawca jest niemiecka firma Kontron (2003 r)
• Pracuje z procesorami AMD Geode, VIA, Intel Atom,
Pentium, Celeron i Core Duo.
• ETX ma zestaw urządzeń potrzebnych do pracy, dużą ilość
interfejsów wejścia/wyjścia oraz złącza przemysłowe.
• ETX nazywany jest komputerem jednopłytkowym.
66
Płyta główna XTX
• XTX (Embedded Technology eXtended) to następca
standardu ETX.
• Jest to płyta do systemów wbudowanych typu SOM
(System-on-module).
• Standard promują Advantech Corporation, Ampro i
Congatec.
• XTX ma uaktualniony zestaw urządzeń, interfejsów
wejścia/wyjścia i złączy potrzebnych do pracy.
– Rezygnacja z kart ISA
– Wprowadzenie SATA, PCI-Express, LPC
– 6 interfejsów USB
XTX-945GSE -
Computer-On-Module -
AAEON
68
Płyta główna WTX
(Workstation Technology Extended)
• Płyta główna stworzona przez Intela w 1998 roku.
• Głównym zastosowaniem są serwery i wysokiej
klasy stacje robocze
– Konstrukcje wieloprocesorowe
– Macierz kilku twardych dysków.
• Celem była standaryzacja serwerów opartych na
IBM PC.
• WTX umożliwia łatwiejsze uaktualnienie konfiguracji
poprzez wymianę modułu specjalnego karty
rozszerzającej "Riser Card" zawierającej układy oraz
złącza komunikacyjne.
• Płyta ma wymiary 14 × 16.75 cali (356 × 425 mm).
69
70
Serwer z płytą WTX
71
Cechy płyty WTX
• Specyfikacja WTX określa strefy związane z
poszczególnymi elementami płyty głównej.
• Odpowiednie wycięcia w obudowie umożliwiają
łatwe instalowanie różnych modułów „Riser
Card”
– Kontrolery SCSI, karty sieciowe lub adaptery Super
I/O.
• Płyta może zawierać nawet 4 zasilacze.
• Posiada także możliwość podłączenia 10 lub
więcej dysków twardych.
• Wsparcie SCSI, macierzy RAID.
72
Płyta główna dla górników
• Komputer do generacji nowych instancji
kryptowalut musi mieć specjalną płytę główną.
• Wykorzystuje się dużą ilość kart graficznych
• Posiada dużą ilość złączy PCI-Express 16x
• Ma wbudowane złącza zasilające dla kart graficznych
• Zawiera niewielką liczbę podzespołów
• Gniazdo procesora
• Posiada 1 lub 2 złącza dla dysków SSD (SATA lub M.2)
• Nie musi mieć karty dźwiękowej
• Jedno złącze dla pamięci RAM
• Ograniczona liczba interfejsów zewnętrznych (USB,
graficzne, RJ-45)
73
Zasilanie
75
Płyty główne laptopów
76
Płyty główne laptopów
77
Płyta główna konsoli do gier XBOX
78
Płyta główna konsoli Playstation 4
79
FORMATY PRZYSZŁOŚCIOWE
80
Format przyszłościowy Utopia
• Format zaproponowany w 2019 roku przez firmę ASUS,
który ma zrewolucjonizować sferę płyt głównych.
• Zmiana położenia podzespołów
• Format umożliwia podpinanie komponentów po obu
stronach płyty.
82
Karta graficzna z tyłu
• Slot umieszczony na
krawędzi pozwala na
równoległe podłączenie
karty graficznej.
• Karta graficzna zostaje
usunięta z przedniej
komory.
• Redukuje to temperaturę
otaczającą CPU i inne
komponenty.
• Zmiana karty zapobiega
zakłócaniu przepływu
powietrza wzdłuż płyty i
masywnych radiatorów
M.2.
83
4 złącza M.2
• U dołu płyty
znajdują się cztery
złącza M.2 z dużym
radiatorem.
• Pozwala to na
stworzenie szybkiej
macierzy RAID
• Dyski SSD mogą też
być dobrze
chłodzone co sprzyja
ich wydajności 84