Pamięci masowe

Pamięć masowa
 (ang. mass memory, mass strage) różne
techniki i urządzenia pozwalajace na
trwałe przechowywanie dużych ilości
danych cyfrowych. Urządzenia służące do
odczytu i zapisu nazywamy napędami,
dane są przechowywane na nośnikach
Pamięci zewnętrzne
Rodzaje pamięci Rodzaje dysków
zewnętrznych twardych

• dyski twarde HDD • IDE/ATA

• dyskietki FDD • SCSI
• dyski optyczne • SATA
• napędy taśmowe • SAS
• dyski typu ZIP • RAID
• pamięci typu Flash
Interfejsy dysków twardych
 ATA (ang. Advanced Technology Attachment)– interfejs
systemowy w komputerach klasy PC przeznaczony do
komunikacji z dyskami twardymi opracowany w 1986 przez
firmy Western Digital i Compaq dla 16-bitowego komputera
IBM AT. Używa się także zamiennie skrótu IDE (ang.
Integrated Drive Electronics), od 2003 roku (kiedy
wprowadzono SATA) standard ten jest określany jako PATA
(od "Parallel ATA").
 Standard ATA nie jest już rozwijany w kierunku zwiększania
szybkości transmisji. Początkowo stosowano oznaczenia ATA-
1, ATA-2 itd., obecnie używa się określeń związanych z
przepustowością interfejsu (ATA/33, ATA/66, ATA/100,
ATA/133).
Standard IDE/AT-BUS
Magistrala dyskowa EIDE (ATA)
Szyna EIDE
Magistrala EIDE
Tryby pracy magistrali EIDE
Tryby pracy magistrali EIDE
 Ultra DMA (UDMA) – łączy napęd bezpośrednio z pamięcią
RAM, pozwala na transfer od 16,7 do 133 MB/s – nie
obciążając zbytnio procesora
 Identify Drive – specjalne polecenie umożliwiające
oprogramowanie płyty głównej, identyfikację i sprawdzenie
parametrów napędów
 S.M.A.R.T (Self-Monitoring Analysis and reporting Technology)
- technologia umożliwiająca wykrywanie i przewidywanie
awarii napędu
 ATAPI (AT Attachment Packet Interface) – rozszerzony
interfejs umożliwiający obsługę urządzeń typu CD-ROM, CD-
RW, napędów dyskietek LS-120, napędów Zip, taśm itp.
 Security Feature – specjalny tryb bezpieczeństwa
umożiwiający chronienie dostępu do napędu za pomocą hasła
Tryby pracy magistrali EIDE
Tryby pracy magistrali EIDE
Tryby pracy magistrali EIDE
Tryby pracy magistrali EIDE
 Gniazda IDE równoległego
interfejsu ATA zamontowane na
płycie głównej
Widok złącz dysku twardego

piny konfiguracyjne

Gniazdo interfejsu ATA złącza zasilania HDD

Połączenie z napędem
Aby uzyskać fizyczne połączenie między napędem a
kanałem IDE zamontowanym na płycie głównej, potrzebny
jest specjalny kabel/taśma. Początkowo standard
przewidywał 40-żyłową taśmę o dł. Do 46 cm, wyposażoną
w trzy złącza ATA.
Wymagania ATA-4 Ultra DMA oraz nowszych wariantów
wymusiły opracowanie połączenie charakteryzujące się
lepszymi właściwościami prądowymi i większą
odpornością na interferencje. Nowa 80-żyłowa taśma
wykonana z okablowania miedzianego bardzo dobrej
jakości . Dodatkowych 40 żył służy jako ekranowanie dla
przewodów transmisyjnych.
W laptopach wykorzystuje się taśmę 44-żyłową, w której
40 to żyły sygnałowe, a 4 to żyły zasilające
Połączenie z napędem
Złącza są oznaczone kolorami:
 Niebieskie – służy do przyłączenia kanału IDE na
płycie głównej
 Czarne – służy do podłączenia napędu, jeśli napęd
skonfigurowany zostanie z opcją cable select,
urządzenie będzie widoczne jako master
 Szare – służy do podłączenia napędu, jęśli napęd
skonfigurowany zostanie z opcją cable select,
urządzenie będzie widoczne jako slave
Taśmy
Interfejs SCSI
 SCSI (ang.) oznacza Small Computer System
Interface – czyli interfejs dla małych systemów
komputerowych. SCSI, w najprostszej formie, jest
standardowym mechanizmem służącym do
połączenia urządzeń peryferyjnych (dyski, napędy
taśmowe, skanery, napędy optyczne) do komputera
przy pomocy kontrolera SCSI. Rozwijając się,
technologia SCSI wytworzyła wiele różnych wariacji.
Wariacje te różnią się od siebie kilkoma znaczącymi
cechami - najczęściej postrzeganymi różnicami są:
wygląd złączy, maksymalna długość kabla oraz
szybkość transmisji.
Magistrala SCSI
Standardy SCSI:
Nazwa standardu Szerokość Częstotliwość Maksymalny Liczba
(bit) (MHz) transfer w MB/s obsługiwanych
urządzeń
SCSI-1 8 5 10 8
SCSI-2 (Wide SCSI) 16 5 10 16
SCSI-2 (Fast SCSI) 8 10 10 8
SCSI-2 (Fast Wide SCSI) 16 10 20 16
SCSI-3 (Ultra SCSI) 8 20 20 8/4*
SCSI-3 (Wide Ultra SCSI) 16 20 40 16/4*
SCSI-3 (Ultra2 SCSI) 8 40 40 8/2*
SCSI-3 (Wide Ultra2 16 40 80 16/2*
SCSI)
SCSI-3 (Ultra3 SCSI) 16 40 160 16/2*
(Ultra 160/m SCSI)
(+Ultra 160 SCSI)
SCSI-4 (Ultra 320 SCSI) 16 80 320 16/2*
SCSI-4 (Ultra 640 SCSI) 16 160 640 16/2*
* W zależności od rodzaju i długości zastosowanego okablowania
Metody przesyłania sygnałów
elektrycznych
 SE (Single Ended) – sygnalizacja niezrównoważona,
każdy sygnał przesyłany jest przez parę skręconych
przewodów. Jeden jest uziemiony, drugi przenosi
zmiany napięcia
 HVD (Hight Voltage Diferential) – sygnalizacja
różnicowa wysokonapięciowa, jeden przewód
przenosi zmiany napięcia, drugim płynie sygnał o
odwrotnym potencjale
 LVD (Low Voltage Diferential) – niskie napięcie,
umożliwiło projektowanie tanich i oszczędnych
układów oraz używanie dłuższych kabli
Okablowanie SCSI
Okablowanie wykorzystywane w standardach SCSI
dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Dla
okablowania zewnętrznego, za pomocą którego
podłączamy urządzenia znajdujące się poza obudową
komputera, opracowano następujące wersje złączy:
 D-Shell (D-Sub, DD) – 50-pinowe typu D
 Centronix – 50-pinowe w 8 bitowych SCSI-1
 Centronix Alternative 2
 Hight-Density (HD) Alternative 3 – 69-pinowe
 Very Hight Density Cable Interconnected (VHDCI)
Alternative 4 – 68-pinowe złacze zwane Micro-
Centronix
Okablowanie SCSI

Złącze VHDCI
Okablowanie SCSI
Do okablowania wewnętrznego, za pomocą którego
montuje się sprzęt wewnątrz obudowy komputera
opracowano następujące rodzaje złączy:
 Regular Density – prosty łącznik z dwoma rządami
po 25 pinów
 Hight Density – dla SCSI-2 wąskie 50-pinowe złącze
wysokiej gęstości, nieekranowane
 Single Connector Attachment (SCA) –
nieekranowane złącze do bezpiecznego
wewnętrznego montażu/demontażu na gorąco
Zestawienie złącz SCSI
Terminator SCSI
 Interfejs SCSI wymaga
specjalnych terminatorów na
obu końcach. Mogą one
przyjmować formę
pasywnego rezystora
terminującego lub
aktywnego urządzenia z
regulatorem napięcia

 Symbol urządzeń SCSI

Magistrala SCSI 68-żyłowa
Interfejs SATA (Serial ATA)
Interfejs SATA
Interfejs SATA

Zestawienie standardów SATA

Kabel SATA
Interfejs SATA

Okablowanie składa się z 7 cienkich miedzianych żył zakończonych

złączem o szerokości 24 mm. Kabel danych może mieć długość do
1m. Na płycie głównej montowane są gniazda SATA o takiej samej
budowie jak złącza w napędach.
Interfejs SAS
 Serial Attached SCSI - interfejs
komunikacyjny, będący następcą SCSI,
używany do podłączania napędów (głównie
dysków twardych). Stosowany przede
wszystkim w serwerach.
 SAS wprowadza nowa klasę urządzeń – tzw.
ekspandery – to rodzaj przełącznika między
płytą a urządzeniami końcowymi. SAS
pozwala na komunikację przeszło 16 000
różnego rodzaju napędów
Macierze RAID
RAID (Redundant Array of Independent Disks macierz
niezależnych dysków / Redundant Array of
Inexpensive Disks macierz niedrogich dysków) polega
na współpracy dwóch lub więcej dysków twardych w
taki sposób, aby zapewnić dodatkowe możliwości,
nieosiągalne przy użyciu jednego dysku.
RAID używa się w następujących celach:
 zwiększenie niezawodności (odporność na awarie),
 przyspieszenie transmisji danych,
 powiększenie przestrzeni dostępnej jako jedna
całość.
Macierze RAID
Opracowano 7 podstawowych macierzy RAID:
 RAID poziom 0 - polega na połączeniu ze sobą dwóch lub więcej dysków
fizycznych tak, aby były widziane jako jeden dysk logiczny. Pozwala to na
znaczne przyśpieszenie operacji zapisu i odczytu
 RAID poziom 1 -polega na replikacji pracy dwóch lub więcej dysków
fizycznych
 RAID poziom 2 – dane dzielona są na wiele dysków, a kod korekcji
błędów zapisywany jest w dodatkowym urządzeniu
 RAID poziom 3 - działa jak (RAID 0), ale w macierzy jest dodatkowy
dysk, na którym zapisywane są kody parzystości obliczane przez
specjalny procesor.
 RAID poziom 4 - bardzo zbliżony do RAID 3, z tą różnicą, że dane są
dzielone na większe bloki
 RAID poziom 5 - pracuje bardzo podobnie do RAID 4 z tą różnicą, iż bity
parzystości zapisywane są na kilku dyskach
 RAID poziom 6 – podobny do RAID 5, ale zwiększono niezawodność
poprzez zapisywanie kodów parzystości za pomocą 2 schematów
kodowania
Macierze RAID
Dysk twardy
Służy do przechowywania programów i danych. Dysk
twardy został tak nazwany, z powodu swej sztywnej
konstrukcji, są one umieszczone w odpowiednio
skonstruowanym pyłoszczelnym zespole napędowym,
zwierającym ponadto układy sterowania silnikiem
napędu dysków, silnikiem przesuwu głowic
(pozycjonerem), układu sterownia zapisu, układu
odczytu oraz inne układy sterujące i kontrolne zespołu
napędowego.
Większość dysków twardych składa się z: obudowy,
pozycjonera głowicy, ram głowic, głowic zapisu i odczytu,
wirujących talerzy, układów sterowania.
Budowa dysku twardego
Zapis i odczyt magnetyczny
Standardowe głowice zapisująco-odczytujące posiadają
miniaturową cewkę, która umożliwia zapis danych na płycie
magnetycznej lub ich odczyt. Gdy na twardym dysku
zapisywane są dane, specjalny układ elektroniczny wysyła
impulsy elektryczne do cewki. W ten sposób powstaje pole
magnetyczne, które porządkuje poszczególne cząstki na
powierzchni dysku. W przypadku odczytu danych
następuje procedura odwrotna. Namagnesowana
powierzchnia dysku indukuje prąd w cewce, który jest
następnie przetwarzany przez układ elektroniczny napędu.
Nowoczesne dyski twarde wyposażone są w dodatkową
głowicę magnetorezystywną (MR), umożliwiającą
odczytywanie danych z powierzchni nośnika.
Zapis i odczyt magnetyczny
Głowica zawiera pewną domieszkę specjalnego stopu
żelaza i niklu, który pod wpływem pola magnetycznego
zmienia swój opór elektryczny. Do zapisu danych jest
natomiast w dalszym ciągu wykorzystywana głowica
cienkowarstwowa. Zasadniczą zaletą takiego rozwiązania
jest fakt, że głowica MR potrafi prawidłowo rozpoznawać
dane także wtedy, gdy dysk obraca się z dużą prędkością,
a sektory ułożone są bardzo gęsto.
Bardzo ważnym elementem w pracy dysku jest
mechanizm pozycjonowania głowicy, aby głowica
zapisu/odczytu znajdowała się zawsze dokładnie nad
środkiem ścieżki.
Zapis i odczyt magnetyczny
Wystarczy mianowicie niewielkie przesunięcie, a zamiast
pożądanych informacji, otrzymamy zwykłe "śmieci". Nie
jest to wcale łatwe zadanie, gdyż pod wpływem ciepła
materiał, z którego wykonane są talerze dysku, może
ulegać zniekształceniom. Mechanizmem stosowanym w
nowoczesnych dyskach jest technika Embedded Servo. W
odróżnieniu od tradycyjnej techniki Servo, przy której
głowica musiała regularnie korzystać ze ścieżki sterującej,
aby zoptymalizować swoją pozycję, mechanizm Embedded
Servo wykorzystuje informacje zapisane na każdej ścieżce.
Głowice zapisująco-odczytujące mogą więc korzystać z
nich przez cały czas, co umożliwia dokładniejsze
pozycjonowanie i szybszą pracę napędu.
Fizyczna struktura dysku
Na fizyczną strukturę twardego dysku składają sie cylindry,
głowice i sektory. Cylindry i głowice ponumerowane są począwszy
od zera zaś numeracja sektorów zaczyna sie od cyfry 1. Informacje
(dane) zapisywane są na okrągłych nośnikach (talerzach), które
pokryte są magnetyczną warstwą i zamocowane jeden nad drugim
na obracającej się osi. Po obu stronach talerza na specjalnym
ramieniu zwanym grzebieniem zamocowane są głowice
zapisu/odczytu. Powierzchnia nośnika podzielona jest na idealnie
okrągłe pierścienie tzw. ścieżki. Ścieżka jest zbyt duża i podzielona
jest na sektory, które wynoszą 512 bajtów. Liczba sektorów jest
różna dla różnych dysków twardych. Ścieżki i sektory tworzone są
podczas formatowania dysku. Gdy dysk nie pracuje lub gdy
prędkość obrotowa jest zbyt mała, głowice znajdują się w pozycji
spoczynkowej, wycofane poza obręb pakietu. Dopiero po
osiągnięciu wymaganej prędkości obrotowej następuje ich
gwałtowne wysunięcie nad powierzchnie dysku i ustawienie nad
cylindrem zerowym. Podczas pracy głowice unoszą się na tzw.
poduszce powietrznej wytworzonej przez obracające się dyski.
Schemat dysku twardego
Strefa zewnętrzna

Strefa wewnętrzna
Specyfikacja dysku twardego
 Pojemność – ok. od 80 GB do 2TB
 Wydajność
 Prędkość przesyłu – miara określająca prędkość z jaką dane są
przesyłane z talerza do elektroniki dysku. Dobry dysk uzyskuje
wewnętrzną średnią prędkość przesyłu rzędu 90 MB/s (SATA II pozwala
na 300 MB/s)
 Średni czas dostępu – czas przeskoku między losowo wybranymi
dwoma cylindrami na powierzchni talerza, podawany w milisekundach
 Prędkość obrotowa – w komp. Domowych ok. 7200obr./min, a komp.
Przenośnych ok. 5400obr./min. Prędkości 15 000 obr./min są w
serwerach
 Wielkość bufora – szybka pamięć DRAM (cache), przechowuje
najczęściej odczytywane dane co wpływa na zwiększenie prędkości
zewnętrznego przesyłu danych. Wynosi od 1 do 32 MB
 Interfejs – jest łącznikiem między płytą a dyskiem twardym
 Cena
 Niezawodność - ogólna miara – liczba zatrzymań i startów dysku,
współczynnik AFR określający w % prawdopodobińestwo uszkodzenia
dysku w ciągu roku oraz średni czas pomiędzy awariami (MTBF) ,
określający po ilu godzinach dysk ulegnie awarii
Dyski hybrydowe
W hybrydowych dyskach twardych połączono konwencjo-
nalne dyski twarde oraz nieulotną pamięć flash. Ponieważ
w napędach hybrydowych wykorzystano pamięć flash, dane
zapisane w buforze nie są usuwane w przypadku nagłego
zaniku zasilania lub ponownego uruchomienia napędu.
W buforze mogą być przechowywane nawet dane
rozruchowe.
Zalety hybrydowych dysków twardych:
 Niski pobór mocy.
 Skrócony czas rozruchu/budzenia
 Mniejsza emisja ciepła.
 Niższy poziom hałasu.
 Podwyższona niezawodność.
Dziękuję za uwagę