БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДҮРЭМ

ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТӨМӨРБЕТОН БҮТЭЭЦ

БНбД 52-02-05

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

УЛААНБААТАР ХОТ
2005 он
 БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДҮРЭМ

ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТӨМӨРБЕТОН БҮТЭЭЦ

БНбД 52-02-05

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

УЛААНБААТАР ХОТ
2005 он
БНбД 52–02-05

Барилга, архитектур корпорацид боловсруулав.

Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2005 оны 11 дүгээр сарын 18–ны

өдрийн 105 дугаар тушаалаар батлав.

Боловсруулсан : Ж,Гэрэлхүү Доктор / Ph /, Профессор

Хянан тохиолдуулсан : Н. Даш Монгол улсын зөвлөх инженер

Р. Норов Доктор / Ph /

Энэхүү нормативийн баримт бичгийг Барилга, архитектур корпорацийн

зөвшөөрөлгүйгээр бүрэн болон хэсэгчлэн хувилах, олшруулах, тараахыг
хориглоно.
 БНбД 52-02-05
Монгол улсын барилгын норм ба дүрэм
Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээц БНбД 52-02-05
Cast- in situ reinforced concrete structures
2006 оны 01 дүгээр сарын 01-ны
өдрөөс эхлэн мөрдөнө.
1 Ерөнхий зүйл
1.1 Монгол улсын нутаг дэвсгэрт үйлдвэрлэлийн ба үйлдвэрлэлийн бус хүрээний бүх
салбарт шинээр барьж байгаа болон, өргөтгөн шинэчлэлт их засвар хийж буй
инженерийн хийцтэй бүх төрлийн барилга, байгууламжийн цутгамал бетон ба төмөр
бетоны ажлыг гүйцэтгэх, хүлээн авахад энэхүү дүрмийг дагаж мөрдөнө.

1.2 Энэхүү дүрэм нь дараахь ажлуудад хамаарна. Үүнд :

- хүнд, онцгой хүнд түүнчилэн сүвэрхэг дүүргэгч бүхий цутгамал бетон ба

төмөр бетон бүтээц; халуунд ба хүчил шүлтэд тэсвэртэй бетон , усан доорхи
бетон ба хөрлөж бетондох;
- угсармал бетон, төмөр бетон бүтээц эдлэхүүнийг барилгын талбайд бэлдэх;
- төмөр бетон болон ган бүтээцийн угсралтын холбоосыг нийлүүлж гагнах.
бетон ган торгоовч ба арматурыг хооронд гь гагнах.

1.2 Барилга байгууламжийн бетон ба төмөр бетон бүтээц эдлэлийг төсөллөхөд

мөн энэхүү дүрмийн зохих заалтыг тусгавал зохино.

1.3 Энэхүү дүрмийн 1.1-р зүйлд заасан ажлуудыг зураг төсөл болон холбогдох
БНбД, MNS ба барилгын үйлдвэрлэлийн технологи зохион байгуулалт, аюулгүй
ажиллагаа, галын аюулгүйн дүрмийг нийцүүлэн гүйцэтгэнэ.

1.4 Автозам, гүүр, яндан, тоннель, метро, онгоц буух зурвас, усны барилга
байгууламж ба бусад төрлийн онцгой байгууламж түүнчилэн байнгын цэвдэг буюу
суулттай хөрс, экологийн болон техногенийн боловсруулалт хийж буй газар, газар
чичирхийлэлийн идэвхтэй бүс нутагт барих барилга байгууламжийн цутгамал бетон
төмөр бетоны ажил гүйцэтгэхэд дээр дурьдсан онцлог нөхцөлд торхируулж
боловсруулсан холбогдох БНбД, MNS ба бусад журмуудыг энэхүү дүрэмтэй
хамтатган хэрэглэвэл зохино.

1.5 Ямарч барилга байгууламжийн цутгамал бетон, төмөрбетоны ажлыг (цутгалтын

ажил ) гүйцэтгэхэд “БНбД 12.01.03. Барилгын үйлдвэрлэлийнзохион байгуулалт”-д
заасан ерөнхий шаардлагуудад тохируулж боловсруулсан Ажил гүйцэтгэх төсөл
(АГТ) ашиглах ёстой. Тэрхүү АГТ –д дараахь шаардлагуудыг заавал тусгасан байна.
Үүнд: бүтээц эдлэлүүдийг барих угсрах ба цутгах дараалал, угсралт ба цутгалтын
ажлын геодезийн нарийвчлал, орон зайн хөшүүн байдал, технологийн ба зохион
байгуулалтын завсарлага болон ажлын аюулгүй ажиллагааны шаардлага зэрэг
болно. Ялангуяа цутгах, угсрах, хашлага хана хийх ба тоног төхөөрөмж угсрах
дээвэр ба заслын ажлуудын дараалал давхцалт мэтийн хоорондын уялдааг АГТ–
ийн календарчилсан буюу сүлжээ графикт нь сайтар тусгавал зохино.

1
 БНбД 52-02-05
Захиалагч ба гүйцэтгэгч, зураг төслийн байгууллага (гурвалжин холбоо) харилцан
тохиролцож зайлшгүй гэж үзвэл үйлдвэрлэлийн хэвийн технологи ба зохион
байгуулалтыг өөрчлөх шийдэл болон нэмэлт тусгай арга хэмжээ, техникийн
шаардлага ба гүйцэтгэлийн зураг мэтийг АГТ-ийн бүрэлдэхүүнд тусгаж оруулах
бөгөөд сонирхогч талууд энэ тухай баталгаажуулна.

1.6 Цутгамал бетон, төмөр бетоны ажлыг гүйцэтгэхдээ үйлдвэрлэлийн процессыг

бүхий л боломжоор бүрэн механикжуулж, давтан хэрэглэх угсармал хэвэнд томсгож
бэлдсэн бэлэн арматурыг шууд угсран, автомат буюу бүрэн механикжсан
ажиллагаатай бетоны тасгаас таваарын бетон хольцыг бэлнээр авч цутгахыг
эрхэмлэвэл зохино. АГТ болон ТК –ыг ийнхүү боловсруулах хэрэгтэй.

1.7 Ямар ч бүтээц эдлэхүүнийг цутгах ба арчилахад “БНбД 12.01.03 –Барилгын

үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын” дагуу ерөнхий ажлын тэмдэглэл журналыг
өдөр тутам заавал хөтлөх ёстой.

1.8 Цутгалтын ажилд хэрэглэх материал, эдлэхүүн ба бүтээц нь зохих MNS ба ажлын
зургийн шаардлагыг хангаж байвал зохино.

1.9 Цутгалтын ажлын чанарыг БНбД 12.01. 03; БД 52-102-04 ба энэхүү нормд заасны
дагуу хянаж шалгаж акт баримтыг бүрдүүлнэ.

2 Хэвний ажил

2.1 Цутгамал бетон төмөр бетоны ажилд хэрэглэх хэвний нэр төрөл, хэлбэрийг MNS
3173 : 2002- д зааснаар тогтооно. Хэвэнд учрах ачааллыг энэхүү нормын 11-р
хавсралтад заасан шаардлагын (заавал )дагуу тооцсон байна.

2.2 Хэвэнд хэрэглэх мод, төмөр, хуванцар ба бусад төрлийн материал дагалт
тоноглол нь MNS 0914:86; MNS 4237:94; MNS 2630:89; MNS 2332:89; MNS 3219:82; -
ийн шаардлагыг хангаж байх ёстой. Хийлмэл хэвний материал (даавуу, резин),
хийцэд техникийн нөхцөл боловсруулж баталгаажуулах хэрэгтэй.

Үл салгах хэвний материал нь зураг төсөл болон АГТ,ТК-д заасан зориулалтынхаа

(өнгөлөх, дулаалах, тусгаарлах, зэврэлт өгөршилөөс хамгаалах нь г.м ) шаардлагыг
хангасан байна.

2.3 Хэвний бүрдэл хэсгийн тоо нь хэвний ажлын технологийн картаар (ТК) иж бүрдэл
болж тодорхойлогдох ёстой.

2.4 Хэвний угсралтын нарийвчлал ба таарамжийг хэв үйлдвэрлэгч (нийлүүлэгч,

түрээслэгч) нь хариуцна. өөрөөр хэлбэл хэв нийлүүлэгч нь туршилтын угсралт хийж
акт баримтаар баталгаажуулсан байвал зохино. Энэ үйл ажиллагаанд хэв
үйлдвэрлэгч ба захилагч (гүйцэтгэгч) байгууллагууд хамтран оролцох ёстой.

2.5 Хэрэв хэвийг модоор хийвэл 3 м-ээс өндөр тулгуур, тулах хөндөл зэрэг нойтон
бетонтой нийлэх самбарыг III- зэргээс доошгүй (MNS 126-77) шилмүүст модоор
бэлтгэсэн байна. Гулзайлтад ажиллах бүтээц эдлэхүүний хэвэнд хэрэглэх зүсмэл
(самбар, хөл, тушаа, бэхэлгээ г.м) нь II- зэргээс багагүй байх ёстой. Бетонтой нийлэх
2
 БНбД 52-02-05
талын банзыг заавал харуулдаж өнгөлөх хэрэгтэй. Самбарт хэрэглэх банзны өргөнг
150 мм-ээс хэтрэхгүй байлгавал зохино.

2.6 Ус шингээх материалаар (банз, фанер, үртэс зоргодсон хавтанг г.м ) хийсэн
хэвний самбарын дотор тал ба захыг ус үл нэвтрүүлэх материалаар будах, бүрэх
зэргээр хамгаалах ёстой. Хэрхэн хамгаалахыг цутгамал бетон төмөр бетоны ажлын
ТК-д тусгаж оруулна.

2.7 Халаагууртай хэвний халаагуур ба холбох залгах бүрдэл хэсэг нь үйлдвэрт нэг
загвараар хийгдсэн стандарт хэрэгсэл байвал зохино.

2.8 Хэв салгах үеийн бетоны бат бэх нь 3-р хүснэгтэд зааснаар тодорхойлогдно. Гэвч
хэв задлах арга дараалал ба хугацааг ТК-аар баталгаажуулж тодорхойлбол зохино.

2.9 Угсарч бэлэн болгосон хэвийг хүлээж авах, цутгасаны дараа задлах, цэвэрлэн
хураах болон тослох дүрэм ба технологийг цутгалтын ажлын АГТ ба ТК-д нь
тодорхой үзүүлэх ёстой.

Хэвний бүрдэл хэсэг

2.10 Хэвний бүрдэл хэсгийг дагалт хуудасны дагуу барилгын талбайд үзэж шалгаж
хүлээж авна. ТК-ын тооцоонд нэг иж бүрдэл хэвэнд орох хэвний бүрдэл хэсгийг
тодорхойлж жагсаасан байвал зохино. Цутгамал яс зангидлага буюу бусад төрлийн
цутгамал барилга байгууламжийг бүрэн цутгаж дуусгах хэмжээтэй хэвийг нэг иж
бүрдэл хэв (өөрөөр хэлбэл нэг эргэлтийн хэв) хэмээнэ. Төмөр хэвний 20, модон
хэвний 5 удаагийн эргэлт бүрийн дараа хэлбэр хэмжээг багажаар (метр), чанар
байдлыг үзлэгээр шалгаж хэвний ашиглалтын паспортод тэмдэглэл хөтлөнө.

2.11 Халаагууртай хэвийг барилга дээр хүлээж авахдаа хэвний самбарын дулаалга,
гадна бүрээсний бүрэн бүтэн байдал болон халаагуурын ажиллагааг заавал
шалгавал зохино. Үүнд: хэвний дулаан дамжуулалтын илтгэлцүүр, хэвний цахилгаан
тусгаарлалтын эсэргүүцэл, халаагуурын нэгж чадал зэргийг хэмжиж үзнэ. Эдгээр
үзүүлэлтийг хэвний 5 эргэлт бүрд хэмжиж хэвний паспортод бичлэг хийнэ.
Цахилгаан халаагуур нь хэвийг бүх талбайгаар нь жигд халааж байх ёстой. Хэвний
талбайн аль цэгт температурын зөрүү 50 С-ээс ихгүй байх хэрэгтэй.

2.12 Төмөр хэвний бетонтой нийлэхгүй бүх гадрага, бэхлэвч хэсгийг зэврэлтээс
хамгаалж будах ёстой.

Хэв тээвэрлэх ба хадгалахад тавих шаардлага

2.13 Угсармал хэвийг уг хэвний паспорт болон ТК-д заасны дагуу ачиж тээвэрлэнэ.
Тийм тусгай заавар байхгүй бол 2-р хүснэгтэд заасан горимыг баримтлах хэрэгтэй.

2.14 Хэвний бүрдэл хэсгийг нэр төрөл (марк), хэлбэр хэмжээгээр нь төрөлжүүлэн
ачуулах бөгөөд мөн тэгж хураана. Хэвний бүрдэл хэсгийг хүлээж авахад 1-р
хүснэгтэд заасан хүлцэх алдааг зөвшөөрнө. Хэвийг ачиж буулгахдаа шидэх буюу хэв

3
 БНбД 52-02-05
гажилтанд оруулж болохгүй. Нугас болон эрэг боолттой хэсгийг зэврэлтээс
хамгаалж тослох бөгөөд эрээсийг хамгаалж боож ороосон байвал зохино.

2.15 Өргөж өндөрлөх болон босоод гулгуулдаг, хэвтээд гулгуулдаг хэвийг тээврийн
хэрэгсэлд ачиж болохоор хэсэглэн саравчинд цас борооноос хамгаалж хураана.
Домкратыг салгаж тусад нь хадгална. Эрэг боолт ба хоорондоо холбогдох төмөр
хэсгийг тослоно.

Хэвний бүрдэл хэсэг болон угсарч бэлэн болгосон хэвийг

хүлээж авахад тавих хүлцэх алдаа
1-р хүснэгт

Хүлцэх алдаа, мм
¹ Хэвний хэмжээ,мм Бүрдэл Угсарсан Тайлбар
хэсэгт хэвэнд
30- аас 50 хүртэл 0,31 0,80 Хэвний бүрдэл
50-ээс 80 хүртэл 0,37 0,85 хэсэг буюу угсарсан
1 80-аас 120 хүртэл 0,44 1,10 хэвний аль ч талд
120-аас180 хүртэл 0, 50 1,25 энэ хүлцэх алдааг
180-аас 250 хүртэл 0,58 1,45 хамааруулна
250-ээс 315 хүртэл 0,65 1,60
315- аас 400 хүртэл 0,70 1,80 Мөн адил
2 400-аас 500 хүртэл 0,78 2,0
500-гаас 630 хүртэл 0,88 2,20
630-аас 800 хүртэл 1,00 2,50
800- гаас1000 хүртэл 1,15 2,80
1000-аас 1250 хүртэл 1,30 3,30 Мөн адил
3 1250- ээс 1600 хүртэл 1,55 3,80
1600-гаас 2000 хүртэл 1,85 4,60
2000-аас 2500 хүртэл 2,20 5,50
4 2500- гаас 3150 хүртэл 2,27 6,75 Мөн адил

Хэвийг тээвэрлэх горим

2-р хүснэгт

¹ Хэвний төрөл Тээвэрлэх горим

1 2
Төмөрлөг , хуванцар, фанер ба
1 зоргодсон хавтангаар хийсэн
самбар
2 Үлдээх хэв ба халаагууртай
самбар
3
Өөр хооронд нь түшүүлсэн тохиолдолд 1
үе босоо, эсвэл 1,5 м-ээс өндөргүй 10- аас
15 давхарлаж ачна
Бэхэлгээ, цахилгааны залгуур зэрэг
товойж гарсан хэсгийг шахаж эвдүүлэхгүй
зорилгоор самбарын хооронд тохирсон
өндөртэй мод хавчуулж 1,5м-ээс
өндөргүй 7-оос 10 давхарлаж ачна

4
 БНбД 52-02-05

3 Банзан самбар төмөр хуудас Хооронд нь банз буюу брус хавчуулж 1м-
ээс өндөргүй 5-аас 10 давхарлаж ачна.

2-р хүснэгтийн үргэлжлэл

1 2 3

4 Гулгуулж өндөрлөдөг болон 2-оос илүүгүй давхарлаж унахаас

хэвтээд чирж шилжүүлдэг хэвний хамгаалж бэхэлж татаж ачна.
шал ба дүүжилдэг тавцан

5 Домкратын арал Босоо байдалд ачна.

6 Сунадаг хөл Босгож ачна. Хэрэв хэвтээ ачвал үе

бүрийн хооронд дэр тавьж ачна.

Цом хэв: Ажлын байрлалаар нь ачих бөгөөд

7 - салдаг ивүүр тулгууртайгаар баглаж татаж ачна.
- салдаггүй

8 Өргөж өндөрлөх ба хэвтээд Зарим хэсгийг угсармал байдлаар ачиж

чирдэг түүнчилэн хонгилын болно. Салангид самбарыг хооронд нь
хэвний хэлбэржүүлсэн дэр тавьж 3-аас 5 давхарлаж баглана
самбарууд

Бүх төрлийн хэвийг нар цас борооноос хамгаалж саравчинд дэр тавьж хураана.

Хэвийг угсрахад тавих шаардлага

2.16 Нэг иж бүрдэл (нэг объектод ) хэв угсрах ба задалж буулгах дараалал ба
технологийг ТК-д нарийвчлан тусгасан байвал зохино. Харин тухайн нэг бүтээц буюу
эдлэхүүний хэвийг угсрах хугацаа ба дараалал технологийг хэв угсрах хөдөлмөрийн
процессын картад (ХПК) тусгаж үзүүлнэ.

2.17 Хэв угсрах (барих) ТК-ын бүрэлдэхүүнд : хэвний бүрдэл хэсгийн тэмдэглэгээ
бүхий угсралтын схем, бүрдэл хэсгийг хооронд нь холбох бэхлэх ажлын зураг, нэг
иж бүрдэл хэвэнд орох хэвний жагсаалт, хэвний тодорхой бүрдэл хэсгийг угсрах ХПК,
ажлын байрны зохион байгуулалтын схем, аюулгүйн ажиллагааны дүрэм,
технологийн тайлбар багтах ёстой. Энд дурьдсан технологийн схемүүдийг объектын
байгуулалт ба огтлол зураг дээр тодорхой масштабаар үйлдвэл зохино.

5
 БНбД 52-02-05
Хэвийг хүлээж авах

2.18 Угсарсан хэвийг үзлэг ба хэмжин шалгалтаар хүлээн авна. Үзлэг ба

хэмжилтийн дүнг ажлын явцын акт болон объектын ажлын журналд
тэмдэглэх хэрэгтэй. Үзлэгээр дараахь нөхцөл байдлыг тогтооно. Үүнд:

- хэвний тулгуур (хөл) нь бетон цутгасаны дараа доош суухааргүй байх;

- бэхэлгээ, татуурга, тушаа болон бусад бүрдэл хэсгүүд бетон цутгахад тээр
болохгүй байх;
- тулгуур ба хашилга хэв, бусад бэхэлгээ нь бетоны өөрийн жин ба технологийн
ачаалалыг бүрэн даах;
- зураг төсөл ба БНбД, ТК-д заасан хэлбэр хэмжээ,тоог хангаж байх;
- хэвний самбаруудын нийлэх уулзвар ба банзны завсраар цементийн сүү
гоожихгүй нягт байх зэрэг болно.

2.19 Хэмжин шалгалтын дүн зурагт зааснаас зөрөхгүй байх буюу хэрэв зөрвөл
хүлцэх алдааны хязгаарт (3-р хүснэгт) байвал зохино.

2.20 Хэвний ажлыг актаар хүлээлцэнэ.

Хэвийг задалж буулгах

2.20 Бункер ба кессон, хавтгай хучилт, 8м-ээс дээш алгасалтай дам нурууны хэвийг
салгахад бүтээц эдлэхүүний улны даацын хэвний тулгуурыг аажмаар намсган
(домкрат буюу шаантгаар) уг эдлэхүүний жигд ачааллыг хангах нөхцлийг
бүрдүүлбэл зохино. Энэ тухай ТК-д заасан байх ёстой. Харин арк ба хүнхэр хучилтын
тулгууруудыг эгшин зуурын хугацаанд нэг зэрэг намсгаж бүтээцийн ачаалалыг нэг
мөсөн авахуулна. Ул хэв тийнхүү намсгах зориулалтын төхөөрөгтэй байвал зохино.
Үүний дараа бүтээцэд хэмжин шалгалт ба үзлэг хийсний дараа хэвийг буулгавал
зохино.

2.21 Хэвний самбаруудыг эвдэхгүй буулгахын тулд авах арга хэмжээг ТК-д сайтар
зааж өгөх ёстой.

2.22 Өргөж өндөрлөх ба гулгуулж өндөрлөх хэвтээд гулгуулах хэвийг задлах аргыг
мөн ТК-д тусгайлан заах ёстой.

2.23 Халаагууртай хэвийг задлахаас өмнө цахилгааны хүчдэлийг заавал тасалсан

байвал зохино.

2.24 Хэвний эд ангийг хүлээж авах болон бэлэн эд ангиар угсарсан хэвийг хүлээж
авахад тавигдах алдаа ба хэв задлах үед бетоны бат бэхэд тавигдах шаардлагыг
3-р хүснэгтээр зааж үзүүлэв.

Угсарч бэлэн болгосон хэвийг хүлээж авахад

тавих шаардлага
3-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Үзүүлэлтийн хэмжээ Хянах арга

6
 БНбД 52-02-05
1 2 3 4
Хэвний бүрдэл
1 а) угсармал хэв Ажлын зураг ба энэ нормын 1- Үзлэг ба бүрт-
р хүснэгтэд зааснаар гэлээр
б) хийлмэл хэв Ажлын зураг ба техникийн Үзлэг ба
нөхцлөөр хэмжилтээр
2 Согог ба гэмтэл Согог, гэмтэлгүй байх ёстой Үзлэгээр

3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

1 2 3 4
3 Угсарч бэлэн болго- Хэвний ажлын зураг ба 1-р Үзлэг ба
сон хэвний нарийв- хүснэгтэд зааснаар хэмжилтээр
члал :
а) хосгүй болон тусгай Зураг төсөл ба хэвний ажлын Үзлэг ба хэмжилт
төрлийн байгуулам- зурагт зааснаар хийж ажлын жур-
жийн хэв налд тэмдэглэх
б) байранд нь бос- Захиалагчтай зөвшилцсөнөөр
годог болон цөөн болон хэвний ажлын зурагт Мөн адил
эргэлтийн хэв зааснаар
в) Гадаргыг нь Хэвний залгаасын зөрүү 2мм- үзлэг ба хэмжил-
шавардахгүйгээр ээс ихгүй тээр
шууд будах бүтээц-
ийн хэв
г) Обой наах өнгөлөх Гадарга ба залгаасын зөрөө1
бүтээцийн хэв мм-ээс ихгүй
Үл салгах хэвний Заслын ажлын чанараар Үзлэг ба хэмжилт
4 гадаргын чанар дүгнэнэ хийн ажлын жур-
налд тэмдэглэх
5 Үл салгах хэвний Зураг төсөлд зааснаар Мөн адил
угсралтын нарийвчлал
6 Хэвний эргэлт тооцоогоор Мөн адил

7 Угсарсан хэвний
хотойлт Мөн адил
а) босоо гадарга Алгаслын 1/400
б) хучилт Алгаслын 1/500

Ачаалал аваагүй
байгаа бүтээцийн
8 хэвийг задлах үеийн
бетоны авсан байвал
зохих бат бэх
а) босоо байдалд 0,2- оос 0,3 МПа Мөн адил
орших бүтээц
б) хэвтээ ба налуу
байдалд орших
7
 БНбД 52-02-05
бүтээц :
6м хүртэл алгасалтай төслийн бат бэхийн 70% Мөн адил
6м-ээс дээш алга-
салтай төслийн бат бэхийн 80% Мөн адил

Зураг төсөл ба АГТ,

9 Ачаалал нэгэнт авсан ТК-д зааснаар Мөн адил
бүтээцийн хэв задлах
үеийн бетоны бат бэх

3 Арматурын ажил

3.1 Арматурын болоод цувимал ган, арматурын эдлэхүүн ба ган торгоовч нь ажлын
зураг ба зохих стандарт (MNSJISG3112:2002, MNS3154:81, MNS2630:89,
MNS2630:2001)- ын шаардлагатай нийцэж байх ёстой. Орон зайн том хэмжээтэй
арматуран эдлэхүүнийг тээвэрлэх болон угсрах зориулалтаар хэсэглэн бэлдэх
түүнчилэн зураг төсөлд буй арматурыг өөрчлөх шийдэлтийг зөвхөн захиалагч ба
зураг төслийн байгууллагатай тохиролцож шийдвэрлэнэ.

3.2 Арматурын ганг тээвэрлэх хадгалахад MNS JISG 3112:2002, MNS4237:94,

MNS4900:99, MNS2630:89, MNS3154:81-ийг баримтлана.

3.3 Шилбэн ба утсан арматур түүнчилэн хүчитгээгүй арматуран эдлэхүүнийг зохих

хэмжээнд нь таслаж бэлдэх түүнчилэн 32мм-ээс бүдүүн шилбэ бүхий арматуран
каркас ба цувимал ганг даацын арматур болгон бэлдэхэд зураг төсөл ба АГТ-д
зааснаар гүйцэтгэх хэрэгтэй.

3.4 Том хэмжээ бүхий орон зайн арматуран эдлэхүүнийг зориулалтын кондуктороор
угсарвал зохино.

3.5 Арматур бэлдэх (таслах, ширээх ба анкерын булцуу гаргах г.м ) ба хэвэнд
байрлуулах түүнчилэн арматурыг урьдчилан хүчитгэхэд зураг төсөл ба АГТ-д заасныг
баримтлан гүйцэтгэх хэрэгтэй.

3.6 Арматурын шилбэ ба каркас, орон зайн эдлэхүүн түүнчилэн үйлдвэрд ижилтгэж
бэлдсэн торыг угсрахдаа шилбэ хоорондын зай болон хамгаалалтын үений зөрүүгийн
хязгаарыг 4-р хүснэгтэд зааснаар авбал зохино.

3.7 Угсарсан буюу угсарч байгаа арматурын эдлэхүүн ба бүтээц дээгүүр байрлуулах
явган зам тээврийн ба угсралтын тоног хэрэгслээр хэрхэн тоноглохыг зураг төсөл
зохиогчтой тохиролцон АГТ –өөр зохицуулбал зохино.

3.8 Арматурын шилбийг ширээхгүйгээр холбоход дараахь зарчмаар гүйцэтгэх

хэрэгтэй. Үүнд:

- зөрүүлж боох буюу бөгжлөн шахах, эрээсэн холбоос хэрэглэх;

- чагтлан (крест) боох болон зориулалтын холбох хэрэгсэлээр (хуванцар ба ган )
бэхлэх.
8
 БНбД 52-02-05

3.9 Арматурын шилбийг зөрүүлэх болон чагтлан ширээж холбоход зураг төслийн
дагуу БН 392:82, MNS 3073:2002 –ыг баримтлан гүйцэтгэнэ.

4 Бетоны ажил
Бетонд хэрэглэх материал

4.1 Бетон хольцод хэрэглэх цементийг сонгохдоо энэхүү нормын 6-р хавсралт,
цементийг хүлээж авах тээвэрлэх ба хадгалахад MNS947:2001, MNS976:99,
MNS3091:89 –ийг БНбД 3.03.01-88-ыг баримтлана.
Арматуран эдлэхүүнийг хүлээн авахад тавих зөрүүгийн хязгаар

4-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Зөрүүгийн Шалгах арга

хязгаар, мм

1 2 3 4

1 Тусдаа орших ажлын шилбэний Үзлэг ба хэмжин

хоорондын зайн хүлцэх алдаа: шалгалтаар тогтоож
- багана ба дам нуруунд 10 барилгын ажлын
- хана ба хавтан суурьт 20 тэмдэглэлд бичнэ
- нүсэр том, цул бүтээцэд 30

2 Зэрэгцээ эгнэж орших шилбэний Мөн адил

хоорондох зайн хүлцэх алдаа:
- 1м хүртлэх зузаан хавтан 10
ба дам нуруунд
1м-ээс зузаан бүтээц эдлэлд 20

Арматурын хамгаалах үе төсөлд

заасан хэмжээнээс хэтэрч болох
дээд хэмжээ:
15 мм хүртэл зузаан арматурын
хамгаалах үетэй дараах огтлол
3 (зузаан ба өргөн, өндөр) бүхий
бүтээц, эдлэхүүнд:
-100мм хүртэл +4
-101-ээс 200мм +5 Мөн адил
16-гаас 20мм зузаан арматурын
хамгаалах үетэй дараахь огтлол
бүхий бүтээц, эдлэхүүнд:
100мм хүртэл +4; -3

9
 БНбД 52-02-05
101-ээс 200мм +8; -3
- 201-ээс 300мм +10;-3 Мөн адил
- 300мм-ээс дээш +15;-5

20мм-ээс илүү зузаан

4 арматурын хамгаалах үетэй
дараах огтлол бүхий бүтээц
эдлэхүүнд:
- 100мм хүртэл +4; -5 Мөн адил
- 101-ээс 200мм +8; -5
- 201- ээс 300мм +10; -5
- 300мм-ээс дээш +15; -5

4.2 Даацын бүтээцийн бетонд хэрэглэх дүүргэгч материалыг ялгаж ширхэглэн

угаасан байх ёстой. Байгальд орших элс хайрганы хольцыг ялгаж ширхэглэхгүйгээр
даацын бетонд хэрэглэхийг хориглоно. Бетон хольц бэлдэхэд хэрэглэх материалын
стандартыг 2-р хавсралтад заасан болно. Барилга угсралтын байгууллага нь бетонд
хэрэглэх бүх төрлийн материалын стандартын шаардлагыг (2-р хавсралт)
мэргэжлийн байгууллагаар тогтоолгон энэ тухай барилгын журналд тэмдэглэн албан
ёсны дүгнэлтийг нь барилгын хувийн хэрэгт оруулбал зохино.

Бүтээц эдлэлийг цутгахад тохирохуйц технологийн шинж чанартай бөгөөд

бүтээцийн ашиглалтын шаардлагыг хангахуйц бетон хольц бэлдэхэд химийн
нэмэлтийг зураг төсөл ба АГТ-д заасны дагуу хэрэглэх бөгөөд энэ талаар 2-р
хавсралтыг заавал, 3-р хавсралтыг баримтлах хэрэгтэй.

Бетон хольц

4.3 Бетон хольцын найрлага сонгоход бүрэлдэхүүнийг жинлэж тунлах (жингийн

харьцаагаар) ёстой. Харин бетоныг нэмэлтэд хэрэглэх ус ба усан уусмалыг
эзэлхүүний харьцаагаар авч болно. Цементийн марк ба бетоны бат бэх өөрчлөгдөх
түүнчилэн холбогч болон дүүргэгч материалын хэсэг (партия ) бүрт бетон хольцын
найрлагыг шинээр тодорхойлбол зохино. Дүүргэгч материалын ширхэглэлийн бүтэц
чийгшил нь өөрчлөгдөх бүр хольцын найрлагыг нягтлан засварлаж байх хэрэгтэй.

4.4 Бетонд орох материалуудын шинж чанар ба бетоны зууруулын ажлын

нөхцөлтэй нь уялдуулан зохих хөдөлгөөнт чанар, жигд холилдолт болон зохих бат
бэхтэй бетон хольц үйлдвэрлэх зорилгоор бүрдэл хэсгийг зууруулд оруулах
дараалал ба хутгах хугацааг тухайн зууралт бүрд тодорхойлж байх ёстой. Хольцонд
ширхэглэлт материал (фибр) нэмэхдээ тэдгээр нь бөөгнөрч жигд холилдохгүй
байхаас сэргийлбэл зохино.

Зөөврийн бетоны тасаг ажиллуулж бетон хольц бэлдэж буй нөхцөлд дараахь
зарчмыг баримтлах хэрэгтэй. Үүнд:

- Хурдан зууруулаар зуурахад эхлээд ус ба элсний хагасыг сүүлд нь цементийг

тугнаж зууруулд хийх дараалалтай байвал зохино.
- Хэсэг хутгасаны дараа үлдэх ус ба дүүргэгчийг нэмж хийгээд гүйцээж зуурна.

10
 БНбД 52-02-05
4.5 Бетон хольцыг зөөж тээвэрлэн ажлын байранд хүргэх улмаар хэвэнд цутгах
хүртэл тухайн хольцын технологийн шинж чанарыг нь алдагдуулахгүй байх тоног
хэрэгсэл ашиглавал зохино. Хольцын хөдөлгөөнт чанарыг нэмэгдүүлэх зорилгоор
нэгэнт зуурсан хольц уруу ус нэмж үл болно.

4.6 Бетон хольцын найрлага, бэлтгэх арга, тээвэрлэлт хийгээд ажлын байранд
хүлээж авах хяналтын тогтолцоог MNS 1185:98 –аар тогтоосны дагуу гүйцэтгэх
хэрэгтэй.

4.7 Бетон хольцын найрлага, бэлтгэх арга ба тээвэрлэлтэд тавих шаардлагыг 5-р
хүснэгтэд үзүүлэв.

Бетон хольц бэлтгэхэд тавих шаардлага

5-р хүснэгт
5-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Үзүүлэлтийн Хяналтын арга

хэмжээ
1 2 3 4

1 Дараахь ширхэгтэй том MNS390:98,

дүүргэгч хэдэн төрөл орж MNS346:2002
болох : Хоёроос цөөнгүй MNS0346:79,
40 мм хүртэл Гурваас цөөнгүй MNS0390:98-ын дагуу
40мм-ээс том хянаж барилгын ажлын
тэмдэглэлд бичнэ.

Доор дурьдах бүтээцүүдийн

бетоны хамгийн том
дүүргэгчтэй хэмжээ: Мөн адил
- төмөр бетон бүтээц Тухайн
2 эдлэлд бүтээцийн
шилбэн
арматурын
- хавтанд хоорондох зайн
2/3-оос ихгүй
Хавтангийн
зузааны 1/2-ээс
томгүй
-нимгэн ханатай
бүтээцэд Тухайн
бүтээцийн
зузааны 1/3 -ээс
1/2-ээс томгүй

11
 БНбД 52-02-05

Хольцыг хөөргөөр түгээхэд Дамжуулах

том дүүргэгчийн хэмжээ хоолойн дотоод
3 ямар байх голчийн 0,33 – Мөн адил
аас илүүгүй
- энэхүү том дүүргэгчийн Дүүрэгчийн бүх
дотор байж болох жингийн 15% -
хавтгай ба шөвгөр иас үл хэтрэх
хэлбэртэй хэсэг

Хольцыг хөөргөөр түгээхэд MNS392:98-ын дагуу

4 элсний ширхэглэлийн хянаж барилгын ажлын
хэмжээ ба төрөл ямар байх : тэмдэглэлд бичнэ.
0,14 мм 5-аас 7%
0,3 мм 15- аас 20%

Бетон хольц цутгах

4.8 Хадан буурь болон хэвтээ, налуу бетон гадаргад залгаж бетондоход ажлын
залгаасыг тоос шороо, цас мөс ба цементэн хөр үеэс нь сайтар цэвэрлэвэл зохино.
Цутгахаас өмнө гадаргыг усаар цацаж угаагаад халуун агаараар үлээлгэж хатаах
хэрэгтэй.

4.9 Дараачийн ажлаар халхлагдах бүтээц эдлэлийг (бүтээцийн буурь,арматур болон

ган торгоовч гэх мэт) цутгах түүнчилэн хэвний угсралт түүний бэхэлгээ ба тулж түших
хэсгүүдийг гүйцэтгэхдээ БНбД 12.01.03; -д заасныг баримтлан далд ажлын болон
гүйцэтгэлийн акт хийсэн байна.

4.10 Бетон хольцыг хэвэнд цутгахдаа ижил зузаантай хэвтээ үеүүдээр нэг тийш нь
тасралтгүй гүйцэтгэж дуусгавал зохино.

4.11 Бетон хольцыг нягтруулахдаа доргиурыг арматур ба ган торгоовч хэвний

бэхэлгээ, татуургад хүргэж болохгүй. Гүний доригураар нягтруулахад доригуурын
толгойг өмнө нь цутгаж нягтруулсан үенд нь 5-аас 10 см гүн оруулж байх ёстой. Гүний
доригуурыг тавих алхам нь үйлчлэх радиусынх нь 1,5-аас хэтэрч болохгүй. Харин
гадаргуугийн доригуураар нягтруулахад өмнө нь нягтруулсан талбайн захаас 100мм
илүү гаргаж тавибал зохино.

4.12 Бүтээц эдлэхүүн олон үе болгон цутгахад өмнөх үеийн бетон хольц бэхжиж
эхлээгүй байхад дараахь үеийг цутгах ёстой. Ер нь ажлын зааг гаргалгүйгээр бетоныг
үелүүлж цутгахад үе хооронд завсарлаж болох хугацааг лабораторид тогтоож
ажиллах хэрэгтэй.Бүтээц эдлэхүүнийг цутгах төвшин нь зураг төслөөр тодорхой байх
боловч уг төвшин нь хэвний дээд ирмэгээс доош 50-ээс 70 мм-т байвал зохино.

4.13 Цутгаж байгаа багана, дам нуруу, хана ба хавтанд ажлын зааг гаргах бол уг
заагийг тухайн эдлэлийн дагуу тэнхлэгт эгц (900) гаргана. Ажлын заагийн дараа
үргэлжлүүлж бетондоход өмнө цутгасан бетон 1,5 МПа –аас багагүй бат бэх авсан
байвал зохино. Бүтээц эдлэхүүнд ажлын зааг гаргах байрлалыг зураг төслийн
12
 БНбД 52-02-05
байгууллагатай торхиролцсон АГТ ба ТК-аар гүйцэтгэх бөгөөд дараахь зарчмыг
баримтлах хэрэгтэй Үүнд :

- багананд : суурийн дээд түвшин, хөндөл ба дам нуруу мөрөвчийн доогуур,

өргүүрийн дам нурууны дээгүүр , баганы капителын доогуур;
- цутгамал хавтан бүхий хол алгасалтай дам нуруунд: хавтангийн доод
төвшингөөс 20-оос 30мм доогуур, харин дам нуруунд тулсан мөгтэй хавтанд
мөгний төвшингийн доогуур;
- хавтгай хавтанд: тухайн хавтангийн бага талтай зэрэгцээ хаагуур ч гаргах;
- хавиргат хучилтад : хоёрдугаар (туслах) дам нуруутай зэрэгцээ.
- Гол ба туслах дам нуруу бүхий хучилтад : гол дам нуруутай зэрэгцээ цутгаж
буй бол хоёрдугаар зэргийн дам нурууны алгаслын 1/4 – зайд; хоёрдугаар
зэргийн дам нуруутай зэрэгцээ чиглэлд цутгаж буй бол гол дам нурууны 1/3
зайд ;
- Хүнд цул эдлэл ба гулдан, хүнхэр хучилт, резервуар, бункер, гүүр болон усны
барилга байгууламжид гаргах ажлын заагийг зураг төсөлд нь тусгасанаар
гүйцэтгэх хэрэгтэй.

4.14 Бетон хольцыг цутгах ба нягтруулахад тавих шаардлагыг 6- р хүснэгтэд заав.

Бетоныг бэхжүүлэх ба арчлах

4.15 Байгаль цаг агаарын онцлог бүс нутгуудад бетоныг арчилж бэхжүүлэх технологи
харилцан адилгүй байна. Тухайн бүс нутгагт баримтлах арчилгааны горимыг
барилгын лабораторт судалгаа туршилтаар тогтоож мөрдвөл зохино.

4.16 Бетоны бэхжилтийн эхний цагуудад өнгөн гадаргад нарны хурц туяа тусах
хийгээд салхи, борооны уснаас хамгаалж халхавч баривал зохино. Энэ нь анхан
шатны арчилгаа бөгөөд дараагийн арчилгаа нь уг бетоны бэхжилт буюу гидратацын
урвалыг чийг- дулааны хэвийн нөхцөлд явуулахуйц технологийн аргуудыг авч
хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Дараагийн арчилгааг бетон цутгасанаас хойш 1,5 цагаас өмнө
эхлэж болохгүй.

4.17 Арчилгаа хийх технологийн аргуудаас тухайн нөхцөлд тохирохыг нь сонгон

хэрэгжүүлэх горим ба арчлах хугацаа, бэхжилтэд тавих хяналт болон хэв задлах
хугацааг АГТ –өөр тогтооно. Арчилгааны гүйцэтгэлийг ажлын журналд байнга бичиж
байвал зохино.

4.18 Шинэ цутгасан бетоны бэхжилт 1,5 МПа болохоос өмнө бетоны гадаргаар ба
хэвэн дээгүүр явах, доригоохыг хориглоно. Бэхжиж байгаа бетон бүтээцэд ямар нэг
ачаалал өгөх буюу дараагийн давхрын хэвийг барьж эхлэх үед уг бетон тухайн
даацыг тэсвэрлэхүйц бат бэхтэй болсон байх ёстой. Үүнийг АГТ –д тодорхой заасан
байвал зохино.

Цутгамал бүтээцийг хүлээж авахад

гүйцэтгэх туршилт

13
 БНбД 52-02-05
4.19 Монгол улсад мөрдөгдөж буй MNS –ын дагуу (2-р хавсралт) бетоны бат бэх, ус
үл нэвтрүүлэлт, хэв гажилт, хүйтэн тэсвэрлэлт болон бусад шаардлагатай
үзүүлэлтийг шалгахаас гадна зураг төсөл ба АГТ –д заасан үзүүлэлтийг хангаж
байгааг бэлтгэл ажлын болон явцын түүнчилэн хүлээж авах хяналтаар тогтоосон
баримт бичгүүдийн үзүүлэлтийг нэгтгэн шалгаж акт үйлдэж уг бүтээцийг хүлээж
авбал зохино.

4.20 Бетон хольцын хөдөлгөөнт чанар ба аргууншилийг хольц хүлээж авсны дараа
(зуурсны дараа) дараахь байдлаар шалгана:

- бороо хургүй бөгөөд дүүргэгч нь тогтмол чийгтэй үед ээлжинд 2 удаа;

- дүүргэгчийн чийг тогтмол бус байвал 2 цаг тутамд;
хольцын найрлага өөрчлөгдөх бүрд ээлжинд 2 удаа.

4.21 Ус чийгтэй нөхцөлд болон гадаа ил орших бүтээцийн ус үл нэвтрүүлэлт ба

хүйтэн тэсвэрлэлтийг бетоны анги бүрт (2-р хавсралт ) тодорхойлж хувийн хэрэгт
хавсаргавал зохино.

5 Сүвэрхэг дүүргэгчтэй бетон

5.1 Сүвэрхэг дүүргэгчтэй бетон нь MNS 679:80-ын шаардлагыг хангаж байвал зохино.

5.2 Бетоны материал нь энэ хүү нормын 2-р хавсралтын шаардлагыг заавал, химийн
нэмэлт хэрэглэвэл 3-р хавсралтыг зөвлөмжийн төвшинд мөрдөх хэрэгтэй.

5.3 Бетоны найрлагыг тооцоо хийж сонгох бөгөөд сорил туршилтаар баталгаажуулсан
байх ёстой.

5.4 Хольц бэлтгэх, ажлын байранд хүргэх, хэвэнд цутгах болон арчлах технологи нь
MNS 1185:98-д заасны дагуу байх ёстой.

5.5 Хөнгөн дүүргэгчтэй бетон хольц ба бүтээц эдлэлийн шинж чанар нь 7-р хүснэгтэд
заасны дагуу байх хэрэгтэй.

6 Хүчил ба шүлтэд тэсвэртэй бетон

6.1 Хүчил ба шүлтэд тэсвэртэй бетон нь MNS3996:87- ын шаардлагыг хангаж байх

ёстой. Хүчилд тэсвэртэй бетон хольц ба түүний материалд тавигдах шаардлага 8-р
хүснэгтэд тодорхойлов.

6.2 Бетон хольцыг бэлтгэхдээ 0,3 номерын шүүрээр бэхжилт идэвхижүүлэгчийг

шигшин зууруулын тогоонд хийгээд холино. Дээрээс нь жижиг, том дүүргэгчийг нэмж
таглаад 1 минут хутгана. Дараа нь шингэн шилээ хийж 1-ээс 2 минут холих хэрэгтэй.

Гравитацын зууруулд зуурвал хуурай холцыг 2, шингэн шил хийгээд 3 минут хүртэл
хугацааг уртасгаж өгвөл зохино. Бэлэн болсон хольцод шингэн шил буюу ус нэмж
болохгүй.

14
 БНбД 52-02-05
Бетон хольц нь агаарын температур 200 С байхад 50 минутын дотор чанараа
алдахгүй бөгөөд орчны температур нэмэгдэх бүр дээрх хугацаа богиносно. Хольцын
хөдөлгөөнт чанарыг 9-р хүснэгтэд зааснаар байлгах хэрэгтэй.

6.3 Бетон хольцыг бэлдэх, тээвэрлэх ба цутгахад агаарын температур 100 С-ээс доош
байж болохгүй бөгөөд бэлдсэнээс хойш 50 минутад нь багтааж цутгах хэрэгтэй.
Бетоныг тасралтгүй цутгах хэрэгтэй. Хэрэв ажлын зааг гарсан тохиолдолд өнгөн
үеийг бага зэрэг барзайлгаад цэвэрлэсэний дараа шингэн шилээр хөрсжүүлээд
дараагийн үеийг цутгавал зохино.

6.4 Бетон буюу тоосгон гадаргыг хүчилд тэсвэртэй бетоноор өнгөлөхөд уг гадарга 10
мм хүртлэх гүнд 5% -иас ихгүй чийгшилтэй байхыг зөвшөөрнө.

6.5 Портландцемент холбогчтой бетон гадарга дээр хүчилд тэсвэртэй бетоныг

цутгахад зураг төсөлд заасан бэлтгэлийг гүйцэтгэх буюу 600 С-ийн халуун 3-аас 5 % -
ын цахиурт фторын магнийн уусмалаар норгох түүнчилэн полизоциан болон ацетонд
найрсан полизоцианы 50% -ын уусмал, 5-аас10 %-ын шавелын хүчлээр тус тус
хөрсжүүлэх хэрэгтэй.

6.6 Шингэн шилээр зуурсан бетоныг 200мм-ээс ихгүй зузаан цутгаж доригуурыг нэг
байрлалд 1-ээс 2 минутаар тавина.

Бетоныг цутгахад тавих шаардлага

6-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Хэмжээ Шалгах арга

Залгаж бетондох гадаргыг цементэн Доорх МПа- MNS1272:99;

хөр үеэс (пленка) нь цэвэрлэх үеийн аас багагүй: MNS1920:99;
бат бэх: MNS3322:91;
1 - усаар шүрших буюу агаараар 0,3 MNS4113:91-д
үлээлгэж цэвэрлэх үед 1,5 заасны дагуу хянаж
- ган сойзоор цэвэрлэхэд 5,0 барилгын ажлын
элстэй усаар шүрших буюу механик тэмдэглэлд бичнэ.
багажаар ховхлоход
Бетон холцыг хэвэнд цутгах (асгах) Дараах м- Ээлжинд 2 удаа
өндөр: ээс ихгүй шалгаж ажлын
- багананд 5,0 тэмдэглэлд бичнэ.
- хучилтад 1,0
2 - хана 4,5
- арматургүй бүтээц 6,0
- хуурай нягт хөрсөнд орших
шигүү бус арматуртай бүтээц 4,5
- дээр дурьдсан хөрсөнд орших
шигүү арматуртай бүтээц 3,0
Бетон хольцыг цутгах үеийн зузаан:
15
 БНбД 52-02-05
- босоо байрлалд дүүжилсэн хүнд
доргиураар нягтруулахад Доригуурын
толгойн
- босоод 300 хүртэл налуу байрлалд хэсгийн Ээлжинд 2 удаа
3 дүүжилсэн доригуураар нягтруулахад уртаас 5- шалгаж ажлын
аас 10 см- тэмдэглэлд бичнэ.
- гүний гар доригуураар ээр бага
нягтруулахад Доригуурын
- гадаргуугийн доригуурт: толгойн
хэсгийн
босоо
арматургүй эдлэлд проекцийн
дан арматуртай уртаас ихгүй
давхар арматуртай Толгойн
хэсгийн
уртын 1,25-
ад илүүгүй
Доорхи
хэмжээнээс
(см)
илүүгүй:

40
25
12

Хөнгөн дүүргэгчтэй бетон хольцын зарим шинж чанар

7-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4
1 Туналт, ихгүй 6% Ээлжинд MNS 2120:99;
MNS1170:85- ын дагуу 2
удаа үзэж барилгын
ажлын тэмдэглэлд
бичнэ.
2 Хэв задлах үеийн бат бэх, MNS1272:99;
доошгүй: MNS1920:99
-дулаан тусгаарлалтын 0,5 МПа MNS2794:79;
бетонд MNS3322:91-ын дагуу
-бүтээц дулаан тусгаарлал 1,5 МПа хэв задласан бүх
-тын бетонд бүтээцэд нэг удаа
- арматур бүхий бетонд 3,5 МПа, гэвч шалгаж барилгын ажлын
төслийн бат тэмдэглэлд бичнэ.
бэхийн  50%

2 -урьдчилан хүчитгэсэн 14,0 МПа, гэвч

16
 БНбД 52-02-05
бетонд төслийн бат
бэхийн 75% -
иас багагүй

6.7 Шингэн шилтэй бетон нь 150 С-ээс доошгүй температурд 20 хоног бэхжиж бат
бэхээ авна. 60-аас 800 С-ын халуун агаараар 20-оос 300 С 1 цагийн эрчимтэйгээр
үлээлгэж бэхжүүлэхийг зөвшөөрнө.

6.8 Хүчилд тэсвэртэй бетоны хүчил үл нэвтрэлтийг хангахын тулд хольцод шингэн
шилний жингийн 3-аас 5% -иар дараахь төрлийн полимер нэмэлт нэмж болно. Үүнд:
фурилын спирт , фурфурол, фуритол, ацетоноформальдегидын давирхай (АЦФ-3М)
ортокремын хүчлийн тетрафурфурилын эфир (ТФС), фенолформальдегидын
давирхай бүхий фурилын спирт (фрв-1, фрв-4).

6.9 Хүчилд тэсвэртэй бетоны ус тэсвэрлэлтийг нь хангах зорилгоор шингэн шилнийх

нь жингийн 5-аас 10% -иар идэвхит цахиурын (диатомит, трепол, аэросил, цахиур,
холцедон г.м) нарийн нунтагласан нэмэлт болон мөн 10-аас 12% -иар полицианат,
карбамидын давирхай (КФЖ, КФМТ), гидрофобчилах үйлчлэлтэй кремний органик
шингэн (ГКЖ-10, ГКЖ-11) түүнчилэн парафины эмульсийг холих хэрэгтэй.

6.10 Хүчилд тэсвэртэй бетоны ган арматурыг хамгаалах зорилгоор шингэн шилний
0,1-ээс 03% -иор бетон хольцод нь зэврэлтийн ингибиторыг (хартугалганы исил,
катапины нийлмэл нэмэлт, сульфонол ба фенолантранилат натр г.м ) нэмж өгнө.

6.11 Бетоны төслийн бат бэхийн 70% -ыг олгосны дараа хэвийг задлах хэрэгтэй.

6.12 Хүчилд тэсвэртэй бетоны химийн тэсвэрлэлтийг хангах зорилгоор бетоны

гадаргыг 25-аас 40% -ийн хүхрийн хүчлийн уусмалаар 2 дахин норговол зохино.
Хүчилд тэсвэртэй бетон хольцын материалд тавих шаардлага

8-р хүснэгт

¹ Материал Найрлагад орох Материалд тавих

хэмжээ шаардлага
1 2 3 4
1 Холбогч - шингэн шил: 280 кг/м3 ээс
- натрын багагүй
- калийн
Бэхжилт идэвхижүүлэгч 25-аас 40 кг/м3
- цахиурт фторын (жингийн
натри : 1,3 – аас 2%)
2 - хүчилд тэсвэртэй Натрын шингэн
бетонд шилний жингийн
8-аас10%

Натрын шингэн
-хүчиллэг усанд шилний
17
 БНбД 52-02-05
тэсвэртэй бетонд жингийн
18-аас 20% буюу
калийн шингэн
шилний жингийн
15%
Нарийн ширхэгт дүүргэгч Шингэн шилнээс Хүчил тэсвэршил нь 98%-
3 - андезит, диабаз, 1,3-аас1,5 дахин иас багагүй, нунтаглалтын
базальтын гурил их (12-оос16%) зэрэг нь 0,0315 номерын
шүүрэн дээр 10%-иас
ихгүй, чийгшил нь 2% -иас
илүүгүй байна.
Шингэн шилнээс Хүчил тэсвэршил нь 96% -
Жижиг дүүргэгч: 2 дахин их иас багагүй, чийгшил нь 1%
4 -кварцын элс (24-өөс.25%) -иас илүүгүй байна. Элс
хайрганы бат бэх нь
60МПа-аас багагүй.
Карбонатын төрлийн
дүүргэгч (шохойн чулуу,
доломит) ба төмөрлөг
хольц болохгүй

Том дүүргэгч : Шингэн шилнээс

5 Дор дурьдах чулуулгаас 4 дахин их
бүрдэх дайрга: андезит, орцтой
бештаунит, кварц, квар- (48-ээс50%)
цит, фельзит, боржин,
хүчилд тэсвэртэй кера-
мик

Хүчилд тэсвэртэй бетон хольцын хөдөлгөөнт чанар

9-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4

Хүчилд тэсвэртэй бетоныг

хэрэглэх хүрээнээс хамааруулж MNS1185:98;
хөдөлгөөнт чанарыг тохируулах MNS1170:85-ын
1 нь : дагуу хэмжиж
-шал, арматургүй эдлэл, Конусын суулт нь барилгын ажлын
резервуарын доторлогоо г.м 0-ээс1 см, аргуун тэмдэглэлд
-шил нь 30-аас 50 бичнэ.
сек

-10мм-ээс зузаан бөгөөд шигүү Конусын суулт 3-

18
 БНбД 52-02-05
бус арматуртай эдлэл аас 5 см, аргуун -
шил 20-оос 25 сек

Конусын суулт нь
- шигүү арматуртай бүтээц эдлэл 6-гаас 8 см,
аргууншил нь 5-
аас10 сек

6.13 500 С хүртлэх температуртай шүлттэй шууд харьцах хүчилд тэсвэртэй бетоны
материал нь 2-р хавсралтын а; б-гийн шаардлагыг хангаж байх ёстой. Идэвхит
эрдэс нэмэлт бүхий цемент хэрэглэж үл болно. Бетоны найрлагад оруулах шигшмэл
буюу электротермофосфорын шаарганы орц10%-иас багагүй, 20% -иас ихгүй байвал
зохино.Түүнчилэн портландцемент болон шааргат портландцементийн доторх С3 А-
гийн эзлэх хэмжээ 8% -иас хэтэрч болохгүй. Шаварт цементийг хэрэглэж үл болно.

6.14 Ашиглалтын орчин нь 300 С хүртэлэх нөхцөолд орших шүлтэд тэсвэртэй бетонд
хэрэглэх элс MNS 392:98, 300 С-ээс өндөр температурын нөхцөлд шүлтэд тэсвэртэй
чулуулгийг (шохойн чулуу, доломит, магнезит г.м ) бутлан шигшиж жижиг дүүргэгч
болговол зохино. 300 С хүртлэх нөхцөлд орших шүлтэд тэсвэртэй бетонд хэрэглэх
дайргыг оргилмол нягт чулуулгаар (боржин, диабаз, базальт г.м) хийвэл зохино.

6.15. 300 С-ээс өндөр температуртай орчинд орших шүлтэд тэсвэртэй бетонд тунамал
карбонат буюу метоморф гаралтай (шохойн чулуу, доломит, магнезит г.м) хайрга
дайрга хэрэглэнэ. Дайрганы ус шингээлт 5% -иас ихгүй байх хэрэгтэй.

7 Халуунд тэсвэртэй бетон

7.1 2000 С хүртлэх температуртай орчинд орших энгийн бетон ба халуунд тэсвэртэй
бетонд хэрэглэх материал нь энэхүү нормын зөвлөмжийн чанартай 1 ба заавал
хэрэглэх 2-р хавсралтад заасан стандартын шаардлагыг хангаж байх ёстой.

7.2 Материалыг тугнаж бетон хольцыг зуурах ба тээвэрлэхэд MNS1185:98 –ыг

баримтлана.

7.3 2000 С хүртлэх температурд орших энгийн бетоны бетон хольцын хөдөлгөөнт
чанарыг дээшлүүлэхийн тулд налархайжуулагч ба супер налархайжуулагч хэрэглэх
хэрэгтэй.

7.4 1500С-ээс өндөр температурд халуунд тэсвэртэй бетонд бэхжилт хурдасгах

химийн нэмэлт хэрэглэж болохгүй.

7.5 Халуунд тэсвэртэй бетоныг 150 С-ээс доошгүй температурд тасралтгүй цутгах
технологиор гүйцэтгэнэ. Хэрэв ажлын зааг болон температурын ан гаргах
шаардлагатай бол зураг төсөлд тусгасаны дагуу гүйцэтгэх хэрэгтэй.

7.6 Цементэн холбогчтой халуунд тэсвэртэй бетоныг арчилж бэхжүүлэх технологи нь

энгийн бетонтой адил байна.Шингэн шилэн холбогчтой бетоныг хуурай орчинд

19
 БНбД 52-02-05
бэхжүүлэх бөгөөд орчны усыг зайлуулж байх зорилгоор тухайн орчинд
агааржуулалтын төхөөрөг ажиллуулбал зохино.

7.7 Халуунд тэсвэртэй бетоныг хатаах буюу халаах шаардлагатай бол АГТ ба ТК
боловсруулж ажиллах хэрэгтэй.

8 Онцгой хүнд ба радиацын хамгаалалтын бетон

8.1 Онцгой хүнд болон радиацын хамгаалалтын бетоныг энгийн технологиор

гүйцэтгэнэ. Энэ төрлийн бетоныг энгийн технологиор цутгаж болохооргүй байвал
тухайлбал бетон хольц тунах, цутгах бүтээц нь түвэгтэй хэлбэр бүхий маш шигүү
арматур ба ган торгоовчтой байх түүнчилэн шугам сүлжээний оролт гаралтын нүхтэй
бол тухайн нөхцөл байдалд нь тохирсон цутгалтын аргыг (зуурмагаар түрүүлэх,
цементэн зуурмагт том дүүргэгчийг шидэж живүүлэх г.м ) АГТ-өөр сонгож хэрэглэх
хэрэгтэй.

8.2 Радиацын хамгаалалтын бетонд хэрэглэх материал нь зураг төсөлд заасантай

тохирох ёстой. Тухайлбал радиацын туяаг өндөр төвшинд шингээх чанартай бор,
устөрөгч, кадмий, литий зэрэг эрдсүүд энд хамаарагдна.Гамма –квантын ба нейтроны
туяанд арматурыг зэврээх үйлчлэлтэй давсыг (хлорт кальц, хоолны давс г.м) бетонд
нэмэлт болгохыг хоориглоно.

8.3 Бетонд дүүргэгч болгох , хүдрийн болоод төмөрлөг эрдэс нь хүнд болон
радиацын хамгаалалтын бетоны дүүргэгчид тавигддаг шаардлагыг хангаж байвал
зохино.Төмөрлөг дүүргэгчийг бетонд хэрэглэхийн өмнө сайтар цэвэрлэх (тос ба
тоосноос ) хэрэгтэй.

8.4 Радиацын хамгаалалтын бетоны материалын шинжилгээний дагалт бичигт

тэдгээр материалуудын химийн бүрэн шинжилгээг баталгаажуулсан байх ёстой.

8.5 Төмөрлөг дүүргэгчтэй бетоныг орчны температур эерэг байхад гүйцэтгэх хэрэгтэй.
Туузан зөөгүүр , доригуурт бункер, доригуурт ховоо хэрэглэж цутгаж болохгүй.
Онцгой хүнд бетоныг 1м-ээс өндөргүй зайнаас унагаж цутгах хэрэгтэй.

8.6 Бетоныг шалгаж хүлээж авахад энэ дүрмийн 2.19-д заасны дагуу ажиллах ёстой.

9 Өвлийн нөхцөлд бетон цутгах технологи

9.1 Хоногийн дундаж температур 50 С-ээс бага буюу өдөрт 00 –ээс илүү дулаарахгүй
болсон үед энэхүү дүрмийг баримтлана.

9.2 Өвлийн нөхцөлд бетон цутгахад АГТ болон ТК заавал боловсруулж ажиллах
бөгөөд түүндээ дараахь онцлог технологийг тусгаж өгөх хэрэгтэй. Үүнд:

- халуун бүлээн бетон хольц бэлтгэх технологи, холцыг хөргөхгүйгээр ажлын

байранд (төслийн байрлалд ) хүргэх арга;
- бетон хольцыг зохих бат бэхээ автал бэхжүүлэх (дулаалах, халаах, химийн
нэмэлт нэмэх г.м ) аргын технологийн тооцоо;
- бэхжүүлэх явцын тепературын дэглэм ба түүнийг хянах арга;
20
 БНбД 52-02-05
- Бэхжих явцын (7;14; 28 хоногт) болон хэвийг задлах үеийн бетоны бат бэх,
хүлээж авах дүрэм;
- бүтээцэд даац өгөх хугацаа – зэрэг болно.

9.3 Бетон цутгах суурьтай (хөрс ба хуучин бетон гадарга ) шинэ бетоны нийлэх хэсэгт
хөлдөлт үүсэхээс сэргийлж зохих арга хэмжээ авбал зохино. 24 мм-ээс том голчтой
шилбээр шигүү арматурчилсан, цувимал гангаар хөшүүн арматурчилсан болон том
хэмжээтэй ган торговч бүхий бетон бүтээцийг –100 С –ээс доош температурд
цутгахад төмөр эд ангийг эерэг температуртай болтол нь урьдчилан халаах буюу
урьдчилан 450 С-ээс дээш халаасан бетон хольцоор цутгаж арматур ба ган
торгоовчийн орчинд нэмэлт нягтруулга хийж өгөх хэрэгтэй. Бетон хольцыг нягтруулах
хугацааг зуныхтай харьцуулахад 25% уртасгавал зохино.

9.4 Хөшүүн холбоос уулзвар бүхий яс зангидлага, раман бүтээцийг цахилгаанаар

халаах аргаар цутгахад жигд бус халалт үүсэхээс болгоомжилбол зохино. Ямар ч
аргаар бэхжүүлж байсан ч цутгаж дуусмагц нүцгэн гадаргыг нэн даруй дулаан
тусгаарлах материалаар хучих ёстой.

9.5 Цэвдэг хөрсөнд цутгасан дүүргэмэл бетон гадасны бэхжилтийг хурдасгахын тулд
бетоны бат бэхийг бууруулахгүй бөгөөд хөлдөлтийн эсрэг үйлчлэлтэй нийлмэл
нэмэлтийг хэрэглэсэн байна.

9.6 Өвлийн улиралд цутгах бетоныг бэхжүүлэх аргыг сонгоход 4-р хавсралтыг
баримтлах хэрэгтэй.

9.7 Цутгасан бетоны бат бэхийг шалгах сорьцуудыг тухайн бүтээц бэхжиж буй
тэрхүү орчин нөхцөлд тавьж бэхжүүлэх ёстой. Хөлдүү сорьцыг туршилтад оруулахаас
өмнө 15-аас 200 С-ын температурд 2-оос 4 цаг байлгана. Өвөл болон цэвдэг хөрсөнд
цутгасан бетоны бэхжилтийн тодорхой үеүүдэд (7; 14; 28; 60; 90 хоногт ) сорьцуудыг
туршиж уг бетоны бат бэхийн ерөнхий байдлыг эцэслэн тодорхойлбол зохино.

9.8 Өвлийн улиралд бетон цутгахад тавих ерөнхий шаардлагыг 10-р хүснэгтэнд
үзүүлэв.

10 Орчны агаарын температур 250С-ээс дээш гарсан нөхцөлд

бетон цутгах технологи

10.1 Агаарын харьцангуй чийгшил 50% -аас бага, температур 250 С-ээс дээш байвал
хуурай халуун орчин гэж тооцно.

10.2 Хуурай халуун орчинд бетон цутгахад цементийн марк нь бетоныхоо ангиас 1,5
дахин багагүй байх өндөр идэвхижилтэй хурдан бэхжих портландцемент хэрэглэвэл
зохино. Түүнчилэн ийм нөхцөлд бетонд налархайжуулагч нэмэлт хэрэглэх нь зүйтэй.
Хэрэв зураг төсөлд хэрэглэхээр заагаагүй бол хуурай халуун орчинд цутгах бүтээцэд
пуццолон портландцемент ба М400 –гаас доош шааргат портланд цемент хэрэглэж
болохгүй. Түүнчилэн газар дээрх бүтээцэд шаварт цемент хэрэглэхийг үл зөвшөөрнө.

21
 БНбД 52-02-05
10.3 Гадаргуугийн модуль нь 3-аас илүү бүтээцийг цутгах бетон хольцийн
температур 30-аас 35 С-аас; 3 –аас бага гадаргуугийн модультай том цул бүтээцэд
0

200 С –ээс тус тус хэтэрч үл болно.

10.4 Шинэхэн цутгасан бетоны гадаргад уян агшилтын ан цав гарвал цутгасанаас
хойш 0,5-аас 1 цагийн дотор бетон бүтээцийн өнгөн хэсэгт гадаргуугийн доригуулалт
хийж болно.

10.5 Бетоныг хэвэнд цутгаж дуусмагц арчилгааг эхлэх бөгөөд төслийн бат бэхийнх
нь 70% -ийг автал арчилгааг зогсоох ёсгүй. Зураг төслийн болон АГТ –ийн үндэслэл
байвал төслийн бат бэхийн 50% хүртэл арчилана. Хамгийн эхний арчилгаа нь
шинэхэн бетоныг огцом усгүйжихээс хамгаална. Бетон 0,5 МПа бат бэхээ авсны
дараа бетоны ил гадаргыг ус шингээх материалаар хучиж түүнийг байнга норгох, ил
гадаргад усан үе тогтоох эсвэл тохирсон эрчимтэйгээр бетоныг байнга шүршиж
(тусгай төхөөрөгөөр) байх, чийг үл нэвтрүүлэх материалаар битүү бүрхэх зэрэг олон
аргаас сонгож арчлана. Ил гадаргыг хэсэг хугацааны дараа үе үе норгож арчлахыг
хориглоно.

10.6 Нарны шарах эрчим хүчийг ашиглан бетоны бэхжилтийг хурдасгах зорилгоор
гэрэл нэвтрүүлэх тунгалага материалаар (гялгар цаас) бетоныг битүү бүрхэж өдрийн
цагт бэхжиж буй бетоныг 50-аас 600С хүртэл халаах аргыг ашиглавал зохино.
Нараар халаах үед бетоны дотоод температурыг аль болохоор тогтмол байлгахыг
эрмэлзэх хэрэгтэй. Үүний тулд нар жаргасны дараагаас нар мандтал бетоныг сайтар
битүү дулаалж өгвөл зохино.

10.7 Хэт хурц нартай өдрийн хамгийн эрчимтэй халуун цагуудад наранд шарагдаж
буй бетонд халууны хүчдэл үүсэхээс хамгаалах аргуудыг (бүрхэх, халхлах, дулаан
тусгаарлах г.м) авч хэрэгжүүлбэл зохино.

11 Бетондох тусгай арга

11.1 Инженер – геологийн хийгээд үйлдвэрлэлийн зарим тодорхой нөхцлийн улмаас

дор дурьдах бетондох тусгай аргыг зураг төслийн дагуу хэрэгжүүлнэ. Үүнд:
- босоод татах хоолойгоор (БТХ) усан дор бетон цутгах;
- усан дотор зуурмагаар түрүүлж (ЗТ) цутгах;
- тариурын аргаар цутгах ;
- доригуулж шахах аргаар цутгах;
- юүлүүрээр (бункер ) цутгах ;
- давтаж цутгах ;
- даралтаар цутгах ;
- нураах аргаар цутгах;
- өрөмдмөл цооногт цементжүүлэх – зэрэг болно.

11.2 Газрын гүнд ба усан дотор 1,5(M20) ба түүнээс гүнд 25(M350) ангиас илүүгүй бат
бэхтэй бетон бүтээц цутгахад БТХ аргыг хэрэглэх нь зохимжтой.

11.3 ЗТ аргыг 20м хүртлэх гүнтэй усан доторх хэвэд цементэн зуурмаг шахаад
дээрээс нь том том чулуу хаяж бетондоход хэрэглэх бөгөөд бат бэх нь бүхэл чулуут
бетонтой адил байна. Газрын гүнд буюу усан дотор 20-оос 50 м гүнд бетон цутгах ,
22
 БНбД 52-02-05
бүтээцийг хүчлэх ба сэргээн засварлахад ЗТ аргыг хэрэглэх бөгөөд хэвэн дотор
зуурмаг асгаад дайргыг дээрээс нь унагаж бетондно.

11.4 Газрын гүнд болон усан дотор нимгэн ханатай бүтээцийг В25(M350) ангийн
бетоноор цутгахад тариурын арга болон доригуулан шахах аргыг хэрэглэнэ. Энэ
тохиолдолд хэрэглэх хамгийн том дүүргэгчийн ширхэг нь 10-аас 20 мм-ээс хэтэрч
болохгүй.

11.5 В20(M250) ангийн бетоныг, 20 м-ээс гүнд усан дотор ба газрын дор цутгахад
юүлүүрээр цутгах аргыг хэрэглэнэ.

11.6 Усан дор 1,5 м-ээс багаггүй гүнд томоохон талбайтай В25(M350) хүртлэх ангийн
бетон бүтээцийг усны мандал хүртэл нь цутгахад давтах аргыг хэрэглэнэ.

11.7 Усан дээр болон усаар ханасан хөрсөнд 10м-ээс цааш гүнд энгийн бетон буюу
маш шигүү арматурчилсан бүтээц хийгээд газрын гүнд маш чанартай бетон хийхэд
даралтаар шахаж цутгах аргыг хэрэглэх хэрэгтэй.

11.8 В20(M250) хүртэл ангийн өтгөн бетон хольцоор талбай ихтэй урт бүтээцийг
усны мандлаас дээш гаргаж цутгахад нураах аргыг хэрэглэвэл зохино. Нурааж буй
бетоны үеийн зузаан нь 20-оос 50 см-ээс хэтэрч болохгүй.

11.9 Барилга багууламжийн “тэг ” үе шатны 0,5м хүртэл гүнд хөрс- цементэн
байгууламжийг өрөмдлөгийн төхөөрөмж ашиглан зохих тооцоогоор цемент ба
хөрсийг цооногт хольж цутгаж болно.

11.10 Усан дор болон шавар зуурмагийг түрүүлэх аргаар бетон цутгахад дараахь
технологийг баримтлах хэрэгтэй. Үүнд:

- усан дотор хольцыг түгээх ба цутгахад хольцыг уснаас тусгаарлах;

- хэвний нягт байдалд онцгой анхаарах;
- Эдлэхүүнийг цутгаж эхэлбэл гүйцэд дуусгах ;
- Хэвний байр байдлыг байнга ажиглаж (зайлшгүй тохиолдолд усанд шубагчид
болон усан дорх телекамораар ажиглах ) байх.

11.11 Усан дор бетоны хэвийг задлах ачаалал өгөх хугацааг тухайн бүтээцтэй адил
(усан дор ) нөхцөлд бэхжүүлсэн бетон сорьциудын бат бэхийн хяналтаар тогтоож
байх хэрэгтэй.
Өвлийн бетонд тавих ерөнхий шаардлага
10-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4

1 Цутгамал ба угсармал MNS 1272:99 –

- цутгамал бүтээцийн ийн дагуу
23
 БНбД 52-02-05
хөлдөхөөс өмнө авсан шалгаж ажлын
байвал зохих бат бэх: тэмдэглэлд
хүйтэний нэмэлтгүй бичнэ. Мөн
бетон: MNS1920:99,
- барилгын дотор талд MNS3322:91,
орших бетон, 5МПа-гаас багагүй MNS3323:91,
хөдөлгөөнт MNS4113:91-
үйлчлэлгүй тоног дагуу бетоны
төхөөрөм-жийн суурь бат бэхийг
болон газар дорх шалгаж хүлээн
бүтээц авсан байна.
- гаднахь агаарын
орчинд орших доорх Төслийн бат бэх-ийнхээ
ангийн бетон бүтээц : доорхоос багагүй хувийг
В7,5(M100)-аас В10(M150) авсан байх:
В12,5(M179)-аас В25(M350) 50
В30(M400) ба дээш 40
- бэхэжсэнийхээ дараа 30
хөлдөлт ба гэсэлт 70
бүхий ус чийгтэй
орчинд орших
түүнчлэн байнгын
цэвдгийн дээрх
улиралын гэсэлттэй
орчинд байх бетонд
хий ба агааржуулах
гадаргуугийн идэвхит
нэмэлт хийсэн бол 80
- урьдчилсан хүчитгэсэн хөлдөх хүртлээ төслийнх
бүтээц нь бат бэхийн 20% -иас
- хүйтний эсрэг доошгүй бат бэхийг
нэмэлттэй бетон: авахуулж чадах хэмжээний
химийн
нэмэлт нэмнэ

2 Бэхжилтээ авсан бетоныг Төслийн бат бэхээ 100% 2

ачаалах бат бэх авсан байх хэрэгтэй

10-р хүснэгтийн үргэлжлэл

1 2 3 4

Бетон хольц холигчоос

гарах үеийн ус, хольцын Ээлжинд 2 удаа
температур: хэмжиж барилгын

24
 БНбД 52-02-05
3 -М600-гаас доош маркийн Ус нь 700С-ээс хольц нь ажлын
портландцемент, шааргат 35 0 С-ээс тус, тус тэмдэглэлд
портланд цемент ба илүүгүй бмчнэ.
пуццолон портланд цемент
хэрэглэсэн бол
- Хурдан бэхжих портланд
цемент ба М600-гаас дээш Ус нь 600 С, хольц нь 300
марктай портланд цемент С –ээс тус, тус илүүгүй
хэрэглэсэн бол
- шаварт портланд цемент Ус нь 400С, хольц 250С-
ээс тус, тус илүүгүй

Хэвэнд цутгаад дулааны АГТ ба ТК-д

боловсруулалт эхлэх үеийн заасан байрлал-
4 бетон хольцын температур: уудад хэмжиж
- дулаалах арга хэрэглэвэл Технологийн тооцоогоор барилгын ажлын
шийдвэрлэх боловч 50С- тэмдэглэлд
ээс бага байж болохгүй бичнэ.
- хүйтний эсрэг нэмэлт Бетон хөлдөх
хэрэглэвэл температурээс 50С-ээс
багагүй илүү байна.

Дулааны боловсруулалт Технологийн тооцоогоор Анхны хоногт 2

хийх явцын температур : шийдвэрлэх боловч цаг тутамд
5 доорх 0С –ээс хэтэрч хэмжнэ.
болохгүй: Дараагийн 3
хоногт буюу
- портландцемент хэрэглсэн 80 халаалтыг зог-
бол соосон үед
- шааргат портланд цемент 90 ээлжинд 2 - оос
цөөнгүй хэмжинэ.
Түүнээс цааш
хоногт 1 удаа
хэмжиж үзнэ

Дулааны боловсруулалтын 2 цаг тутамд

6 үед температурыг өсгөх хэмжиж ажлын
хурд: тэмдэглэлд бичнэ
- доорх гадаргуугийн модуль Доорх 0С 1 цагаас
бүхий бүтээцэд: илүүгүй:
4 хүртэл 5
5-аас10 10
10-аас дээш 15
залгаасны бетонд 20
10-р хүснэгтийн үргэлжлэл

1 2 3 4
Дулааны боловсруулалт
25
 БНбД 52-02-05
7 дууссаны дараа бетоныг 2 цаг тутамд
хөргөх хурд: хэмжиж ажлын
- Доорх гадаргуугийн модуль тэмдэглэлд бичнэ
бүхий бүтээцэд :
4 хүртэл Технологийн тооцоогоор
5-аас 10 50 С / цагаас ихгүй
10-аас дээш 100 С / цагаас ихгүй
8 Арматурчлалын илтгэлцүүр
1 ба 3 хүртэл түүнчилэн 3- 2 цаг тутамд
аас илүү хувь байх хэмжиж ажлын
бүтээцийн гадарга ба орчны тэмдэглэлд бичнэ
агаарын температурын
зөрөө:
- доорхи гадаргуугийн
модуль бүхий бүтээцэд:
2-оос 5 хүртэл 20; 30; 400 С-ээс
5 –аас дээш 30; 40; 500 С-ээс илүүгүй

11.12 Цутгалтын явцад осол гарсны дараа БТХ аргаар усан дорх бетондолтыг
дараахь нөхцөлд л дахин эхлүүлнэ:

- өмнөх бетон бүрхүүл нь 2,0-оос 2,5 МПа хүрч бэхжсэн;

- ослын үед байсан бетоны сул өнгөн ба хэврэг үеийг авч зайлуулсан байх;
- өмнөх ба шинэ бетоны хооронд найдвартай бат бэх холбоо (ухам, анкер г.м)
гаргасан байх зэрэг болно.
-
Усан дор шавар зуурмагийг түрүүлэх аргаар цутгаж байхад бетон хольцын
бэхжиж эхлэх хугацаанаас илүү завсарлахыг хориглоно. Хэрэв илүү завсарласан
бол БТХ арга хэрэглэж уг бетондолтыг сэргээж үл болох бөгөөд өмнө цутгасан
бүтээцийг гологдол болгон буулгаж зайлуулбал зохино.

11.13 Усан дотор юүлүүрээр (бункер) цутгахад юүлүүрийг өмнө цутгасан бетоны
гадаргад шүргүүлж бетон хольцод чөлөөт уналт үүсгэхгүйгээр цутгах ёстой.
Түүнчилэн юүлүүрээр цутгасан хольцыг усан дотор тэгшлэх ба юүлүүрийг хольцод
шүргүүлж чирэхийг хориглоно.

11.14 Хэвний түшиц газраас арал үүсгэж бетон хольцыг ус уруу бус үүсгэсэн арал
дээрээ нэмж доош нь давтаж уг бетон хольц доод биеэрээ тэлж хэвээ дүүргэх энэ
аргыг “давтах” хэмээн томъёолсон. Ийнхүү цутгахад усны захаас 200-аас 300 мм
ээс багагүй зайд хольцоо асгаж давтах хэрэгтэй. Давтах аргаар цутгасан бетоныг
бэхжих үед нь усанд угаагдах болон механик гэмтлээс сэргийлбэл зохино. Шуудуу
буюу хэвэнд дүүргэсэн шавар зуурмагыг түрүүлэх аргаар цутгавал шуудуу буюу
хэвэнд шавар дүүргэсэн мөчөөс 6 цагаас хэтрүүлэхгүй бетондож эхлэх хэрэгтэй.
Хэрэв 6 цагаас хэтэрсэн байвал уг шавар зуурмагийг ёроолд нь тултал авч шинэ
шавар дүүргэж бетон цутгана. Шавар уруу арматурын каркас суулгах бол өмнө
нь уг арматурыг сайтар усалсан байвал зохино. Шавар уруу арматур суулгаснаас
хойш 4 цагийн дотор багтааж тухайн хэсгийн бетоноо цутгах хэрэгтэй. Цутгаж буй
бүтээцийн ханын зузаан 40см хүртлэх нөхцөлд бетон хольц өгч байгаа хоолой ба

26
 БНбД 52-02-05
цутгах нэг хэсгийг (секц) зааглаж буй хэв хүртэл 1,5 м-ээс;харин ханын зузаан
40см-ээс их нөхцөлд энэ хэмжээ 3 м-ээс хэтрэхгүй байвал зохино.

11.15 Тусгай аргаар бетондоход тавих шаардлагыг 11-р хүснэгтэд заасан болно.

12 Хэв гажилтын заадал ба техникийн гурви, зай түүнчилэн нүхийг бетонд

гаргах түүнчилэн гадаргуугийн боловсруулалт хийх

12.1 Бетон ба төмөр бетоныг зохих стандартын ба БНбД түүнчилэн зураг төсөлд
заасан шаардлагын дагуу боловсруулах алмазан багажыг уг бетоны физик-
механик шинж чанараас нь хамааруулан хэрхэн сонгохыг 5-р хавсралтад заасан
болно.
Тусгай аргаар бетондоход тавих шаардлага

11-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4
Дараах аргаар бетондоход
байвал зохих бетон хольцын MNS1170:85,MNS2122:85,
1 хөдөлгөөнт чанар : MNS1185:98-д зааснаар
- доригуурагагүй БТХ 16-гаас 20см хэмжиж барилгын ажлын
- доригууртай БТХ 6-гаас 10см тэмдэглэлд бичнэ
- даралтаар шахах 14-өөс 24 см
- юүлүүрээр 1-ээс 5 см
- давтах 5-аас 7 см
ЗТ аргаар цутгахад цементэн
2 зуурмагт байвал зохих MNS2120:99-д зааснаар
үзүүлэлт : хэмжиж ажлын
- конусын живэлт 12-оос 15 см тэмдэглэлд бичнэ
- ус туналт 25% -иас
ихгүй
Дараах аргаар бетондоход хэмжин шалгана.
хоолойг бетон хольцод
шургуулах гүн:
3 - даралтаар шахахаас 0,8 м- ээс
бусад усан дотор багагүй, 2 м-
цутгах бүх аргад ээс ихгүй
- даралтаар шахах 0,8 м-ээс
багагүй

12.2 Алмазан багажийн хөргөлтөд 0,15-аас 0,2 МПа даралттай ус хэрэглэх бөгөөд
бетоныг боловсруулах багажны эрчим хүч зарцуулалтыг багасгахын тулд
боловсруулалтын орчныг 0,01-ээс 1% -ийн гадаргуугийн идэвхит уусмалаар норгож
байвал зохино.

12.3 Бетон, төмөр бетон эдлэхүүнийг боловсруулах багажийн ажлын горимд тавигдах
шаардлагыг 12-р хүснэгтэд үзүүлэв.
27
 БНбД 52-02-05
13 Заадлыг цементлэх

Хөрлөж бетондох ба шүршмэл бетоны ажил

13.1 Агшилт болон хэв гажилт, температурын түүчилэн бүтээцийн заадалд М400 –аас
багагүй маркийн портландцемент хэрэглэнэ. өргөн нь 0,5 мм-ээс их заадалд
налархайжуулах нэмэлт бүхий цементэн зуурмаг ашиглавал зохино. Заадлыг
цементлэхийн өмнө сайтар угаах бөгөөд уг заадлын гоожилт (сийгэлт)-ын хэмжээ ба
бин битүү байдлыг хэмжин шалгаж дүгнэлт гаргасан байх ёстой.

13.2 Цементлэх үед заадлын гадарга эерэг температуртай байвал зохино. Гадрага
сөрөг температуртай байвал цементэн зуурмагт нь хүйтний нэмэлт хийх хэрэгтэй.
Усны барилга байгууламжийн бетоны заадлын цементлэхийн өмнө усны түрэлт ба
температур – агшилтын хэв гажилт зогссон байвал зохино.

13.3 Заадлыг цементлэх ажлын чанарыг дараахь байдлаар шалгана. Үүнд:

Цементэлсэн заадлын тушаа хяналтын цооног ухаж хөрсөнд шүүрч буй эсэхийг
тогтоох; цементэлсэн заадлыг оролцуулж өрөмдөж цилиндр сорьц авч шинжлэх ; хэт
нарийн авианы аргаар оношлох зэрэг болно.

13.4 Хөрлөж бетондох болон шүршмэл (торкрет) бетоны дүүргэгч нь MNS 392:98
шаарлагыг хангаж байвал зохино. Дүүргэгчийн ширхэгийн хэмжээ нь хөрлөж буй
бетоны үеийн зузааны талаас их байж үл болно. Хэрэв хөр үе арматуртай бол
арматурын торны нүдний талаас том хэмжээтэй дүүргэгч оруулж үл болно.

Бетон боловсруулах багажинд тавих шаардлага

12-р хүснэгт

¹ Үзүүлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4
Төслийн бат MNS1272:99-д
1 Боловсруулалтын үеийн бетоны бэхийн 50% -иас зааснаар
бат бэх багагүй хэмжинэ

Бетоныг боловсруулж буй

2 хэрчигч багажны эргэлтийн хурд, Ээлжинд 2 удаа
м/сек: хянана
- зүсэхэд 40-өөс 80
- нүхлэхэд 1-ээс 7
- зороход 35-аас 80
- зүлгэхэд 25-аас 45

Боловсруулж буй гадаргын 1 см2

3 –д шаардагдах хөргөлтийн Ээлжинд 2 удаа
шингэний зарцуулалт, м3/ сек: хянана
- зүсэхэд 0,5-аас 1,2
- нүхлэхэд 0,3-аас 0,8
- зороход 1-ээс 1,5

28
 БНбД 52-02-05
- зүлгэхэд 1-ээс 2,0.

13.5 Хөрлөх (набрызг) гадаргыг шахсан агаараар үлээж тоос шороог арилгаад дараа
нь даралттай усаар шүршиж угаасан байвал зохино. Хөрлөх явцад гадаргад үүсч
болох урсалтын урт нь хөр үеийн зузааны талаас хэтэрч үл болно. Хөр үеийн
арматур нь хөрлөх үед хөдлөх нумрахгүйгээр нягт бэхлэгдсэн байвал зохино.

13.6 Хөрлөх ажиллагааг 3-аас 5 мм-ийн зузаан үеэр нэг буюу хэд хэдэн үе гүйцэтгэж
болно.

13.7 Чанарын өндөр төвшинд гүйцэтгэх ёстой бүтээцийг өөрөөс нь эсвэл адил
нөхцөлд тусад нь зориуд хөрлөсөн бэлдэцээс 50мм х 50 мм сорьц хөрөөдөн авч бат
бэхийн болон бусад шаардлагатай үзүүлэлтийг нь лабораторд тодорхойлно. Бусад
тохиолдолд үл эвдэх аргаар хяналт хийх хэрэгтэй.

14 Уутгамал бетон,төмөрбетон бүтээцийг хүлээн авах

14.1. Цутгамал бетон, төмөрбетон бүтээцийн дараагийн үе шатны ажлыг эхлэхийн

өмнө буюу дууссан ажлыг шалгаж рүлээн авахдаа дараах зүйлийг шалгасан байна.
Үүнд:
- бүтээц нь ажлын зураг төсөлд заасантай тохирч буй эсэх
- бетоны бат бэх, шаардлагатай тохиолдолд хүйтэн тэсвэрлэлт, ус үл
нэвтрүүлэлт болон бусад үзүүлэлт нь зураг төсөлд заасантай нийцэж байгаа
эсэх
- бүтээцэд хэрэглэсэн материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, эдлэхүүний
чанар
Бетон, төмөр бетон бүтээцийн хүлцэл
13-р хүснэгт

Алдааны төрөл Хүлцэл, мм-ээр Шалгах арга

1 2 3
1. Цутгамал бүтээц
эдлэлийн гадарга
болон ирмэг нь эгц
босоо шугам буюу
төсөлд засан
налуугаас бүх
өндрийн /уртын/ 50-аас 100м тус бүрд 5-аас
дагуу зөрж болох багагүй хэмжилт хийж,
байдал: барилгын ажлын
-суурьт +20 тэмдэглэлд бичнэ
-цутгамал хучилтыг
тулах хана, багана +15 Мөн адил
-угсармал дам
нурууг тулах хана, +10 Мөн адил
багана
-босоо чиглэлд
гулсах хашлагаар Байгууламжийн өндрийн Бүх ханыг шалгаж,
29
 БНбД 52-02-05
цутгасан давхар 1/500 хүрч болох боловч барилгын ажлын
хоорондын 100 мм-ээс үл хэтрэх тэмдэглэлд бичнэ
хучилтгүй хана
-босоо чиглэлд Мөн адил
гулсах хашлагаар Өндрийн 1/1000 хүрэх
цутгасан давхар боловч 50 мм-ээс үл
хоорондын хэтрэх
хучилттай хана

2. Хэвтээ гадаргын төвшин ±20 50-аас 100м тус бүрд 5-аас

зурагт зааснаас зөрөх цөөнгүй хэмжилт хийж,
барилгын ажлын
тэмдэглэлд бичнэ
3. Тулгуурын дээд талаас
бусад хэвтээ гадаргад 2 м- ±5 Мөн адил
ийн шугам тавихад гарах
зөрөө нь
4. Бүтээц эдлэхүүний урт ±20 Бүтээц тус бүрийг хэмжиж,
/алгасал/-ын зөрөө барилгын ажлын
тэмдэглэд бичнэ
5. Эдлэхүүний хөндлөн +6, -3 Мөн адил
огтлол
6. Төмөр болон Тулгуурын бүтээц тус
төмөрбетон эдлэхүүнийг -5 бүрийг шалгаж,
тулах гадарга буюу төмөр гүйцэтгэлийн схем хийнэ
торгоовчийн дээд төвшин
7. Бэхэлгээний боолтын
байрлал:
-тулгуурын хүрээний 5 Суурийн боолт бус бүрийг
дотор талд шалгаж, гүйцэтгэлийн схем
- тулгуурын хүрээний 10 хийнэ
гадна талд
Боолтын өндрийн зөрөө +20
8. Зэргэлдээ хоёр гадаргын 3 Уулзвар тус бүрийг
уулзварын өндрийн зөрөө шалгаж, гүйцэтгэлийн схем
хийнэ

14.2. Хүлээн авах цутгамал төмөр бетон бүтээцийн овор хэмжээний хүлцэл (зураг
төсөлд заасантай харьцуулахад) нь 13-р хүснэгтэнд зааснаас хэтрээгүй байвал
зохино.

14.3. Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээцийн ажлыг шалган далд ажлын акт бичиж
хүлээн авсан байна.

Цементийг хэрэглэх хүрээ

1-р хавсралт (Зөвлөмжийн )

30
 БНбД 52-02-05

Цементийн Гол Хэрэглэж болох Үл хэрэглэх хүрээ

марк ба зориулалт хүрээ
төрөл

1 2 3 4
М600 ба В40(M500) ба Ослын дараахь Энэ цементийн шинж
М500-ын түүнээс дээш сэргээн босголт ба чанар нь үл тохирох тийм
порпланд- түүнчилэн үйлдвэрийн цутгамал бетон төмөр
цемент халуунд барилга бетон бүтээц
тэсвэртэй байгууламжийн
бетонд шинэчлэлт
Аюултай нөхцлийн хэв-
М500 В25(M350) - Мөн адил ийн төвшнөөс илүү их
аас В35(M450) идэмхий эрдэс бүхий
ангийн бетон устай орчин
М400 В15(M200) - Мөн адил Мөн адил
аас В25(M350)
ангийн бетон
М300 В10(M150) ба - Мөн адил
түүнээс доош
ангийн бетон,
халуунд тэс-
вэртэй бетон
М300, 400, Байнга норж Хуурай халуун Мөн адил
М500, М550 хатах болон орчинд
маркын хөлдөж гэсэж
налархайжу байдаг нөхцөл-
улалттай -д орших
портланд бүтээц ба
цемент хэвийн нөхцөл
(цэнгэг усны )

1-р хавсралт (Зөвлөмжийн)-ийн үргэлжлэл

1 2 3 4
М300, Мөн адил - Мөн адил
М400-ын
гидрофоб
портланд
цемент
М400-ын Байнга норж хатах Байнга норж хатах Идэмхий эрдэст усны
шүлтэд болон хөлдөж болон хөлдөж гэсэж үйлчлэлгүй нөхцөлд
гэсэж байдаг эсвэл
тэсвэртэй төвшин нь
байдаг нөхцөлд (цэнгэг орших бүтээц
портланд өөрчлөгдөж усны )
цемент байдаг шүлтлэг
устай орчинд

31
 БНбД 52-02-05
цутгах бүтээц

Бөглөө Газрын тос ба Энгийн бүтээц Аюултай нөхцлийн

-ний шатдаг хийн хэвийн төвшнөөс
портланд цооногийг илүү их идэмхий
цемент бөглөх эрдэс бүхий устай
орчин
М400,М45 Орчны 300 С-аас дээш гарч
0,М550, температур нь - халах магадлалтай
М600-ын 200С-аас доош орчинд газар дээр ба
шаварт нөхцөлд богино газар доор түүнчилэн
цемент хугацаанд усан дотор байх
зайлшгүй өндөр бүтээцийг цутгах
бат бэх
авахуулах.
Байнга норж
хатах, хөлдөж
гэсэж байх
орчинд орших
бүтээц
түүнчилэн
өвлийн бетон.
Халуунд ба
хиймийн
тэсвэртэй бетон
М200, Цэнгэг болон Хуурай халуун цаг уурт Байнга норж хатах
М300, эрдэс-жсэн ус цутга- болон хөлдөж гэсэж
М400, нөлөөлөх газар сан бүтээцийг чийгтэй байдаг нөхцөлд
М500, дээрх ба доорх арчил-гаа хийж бэх – орших бүтээц,
М550 түүнчилэн усан жүүлэх Гадаргуугийн модуль
маркын дор орших нь 3-аас бага том
шааргат бүтээцийн цул бус бүтээцийг
портланд бетон, Усны халаахгүйгээр хүйтэн
цемент байгууламжийн нөхцөлд (100-аас
нүсэр бүтээ- доош ) цутгах
цийн дотоод
цулыг цутгах
1-р хавсралт (Зөвлөмжийн)-ын үргэлжлэл

1 2 3 4

32
 БНбД 52-02-05
М400, В15 ба түүнээс цааш Эрдэсжсэн ус Усны төвшин нь
М500-ын ангийн бөгөөд эхний нөлөөлөх өөрчлөгдөж байдаг
хурдан үеийн бат бэх өндөр газар дээрх ба бүс нутагт болон
бэх-жих байх бетон түүнчлэн доорх байнга хөлдөж гэсэж,
шааргат халуунд тэсвэртэй бетон түүнчилэн норж хатаж байдаг
портланд усан дор бүс нутагт барих
цемент орших бүтээц. усны байгууламж
100С-аас доош
орчинд цутгах
эдлэл.
Халуунд
тэсвэртэй
бетон
М200, Цэнгэг усны үйлчлэх өндөр чийг- Байнга норж хатах,
М300, газар доорх ба усан дор -тэй орчинд хөлдөж гэсэж байдаг
М400-ын орших бүтээц орших бүтээц орчинд ор-
пуццолан -ийг чийгтэй -ших бүтээц. Зураг
портланд аргаар арчил төсөл ба АГТ-д нь
цемент -ж цутгах. тусгаагүй нөхцөлд
Эрдэсжсэн ус өвөл бетон цутгах.
нөлөөлөх 100С –аас доош
орчинд газрын температурд
гүнд ба усан дулаалах ба халаах
дотор байх аргаас бусад аргаар
бүтээц цутгах

М400, Орчны температур нь 300 С-аас дээш гарч

М450, 200С-аас доош нөхцөлд халах магадлалтай
М550, богино хугацаанд орчинд газар дээр ба
М600-ын зайлшгүй өндөр бат бэх газар доор түүнчилэн
шаварт авахуулах. Байнга норж усан дотор байх
цемент хатах, хөлдөж гэсэж байх бүтээцийг цутгах
орчинд орших бүтээц
түүнчилэн өвлийн бетон.
Халуунд ба химийн
тэсвэртэй бетон

- -
М400, 250С –аас үл хэтрэх
М500, температуртай орчинд
М550, хүхэрлэг хий буюу
М600-ын шүлтлэг ус нөлөөлөх
өндөр бетон, төмөр бетон
зэргийн бүтээц
шаварт
цемент

33
 БНбД 52-02-05
1-р хавсралт (Зөвлөмжийн)-ын үргэлжлэл

1 2 3 4

М400, Ус тусгаарлах Гүйцэтгэс- Үйлдвэр аж ахуйн

М450-ын шавардлага ба агшилт үл -нээс хойш 24 барилгын сэргээн
тэлдэг үзүүлэх түүнчилэн ус үл цагийн дараа зас-варлалтын ажлыг
шаварт нэвтрүүлэх тэлдэг бетон 1МПа хүртэл 00-ээс доош
цемент ажлын температурд
даралттай гүйцэтгэх.
болох Ашиглалтын нөхцөл
яндангийн нь 800С–аас дээш
углаас ба анг байх бүтээц
чигжих

Бага Нарийн
дулаантай Дулаан бага ялгаруулдаг төвөгтэй цул
цемент бетон бүтээцийг дээд
зэргийн нягт
цутгах

Бетон, төмөр бетоны ажилд ашиглавал зохих

MNS-ийн жагсаалт

2-р хавсралт (Заавал мөрдөх )

а.Цементтэй холбогдол бүхий MNS

1. MNS 3091: 99. Цементийн ангилал

2. MNS 0947: 99. Портландцемент. ТШ (техникийн шаардлага)
3. MNS 0976: 99. Цемент, ТА (турших арга)
4. MNS 3741: 99. Цемент устай урвалд орох үедээ ялгаруулах дулааны хэмжээг
тодорхойлох арга
5. MNS 2930: 80. Цементийн туршилтад хэрэглэх элс

б. Дүүргэгч материал

1. MNS 53821: 85. бетон ба барилгын зуурмагт хэрэглэх ус. ТН

2. MNS 392: 98. Барилгын ажилд хэрэглэх элс .ТШ
3. MNS 2917: 84. Барилгын ажилд хэрэглэх элс. ТА
4. MNS 0346: 2000. Барилгын ажилд хэрэглэх хайрга. ТШ
5. MNS 0390: 98. Барилгын ажилд хэрэглэх дайрга. ТШ
6. MNS 3824: 85. Байгалын сүвэрхэг чулуугаар бэлтгэсэн дайрга ба элс. ТШ
7. MNS 2998: 2002. Барилгын ажилд хэрэглэх хайрга дайрга. Хайргыг буталж
бэлтгэсэн дайрга ТА
8. MNS 2917: 84. Керамзитын хайрга ба элс
9. MNS 3824: 85. Байгалын сүвэрхэг чулуугаар бэлтгэсэн дайрга ба элс . ТШ
10. MNS 3707: 84. Хүнд бетонд хэрэглэх органик бус сүвэрхэг дүүргэгч турших арга
34
 БНбД 52-02-05
11. MNS 2371: 84. Хөнгөн бетон. Органик бус сүвэрхэг дүүргэгч, ангилал.ТЕШ
12. MNS 2803: 79. Хүнд бетонд хэрэглэх дүүргэгч материал.ТШ
Хэв хашилга ба арматурын ажилд холбогдох стандарт

1. MNS 3173:2000. Цутгамал бетон төмөр бетон бүтээцийн хашилга. Ангилал ба

ТЕШ
2. MNS 5121 :2002 Цутгамал бетон, төмөр бүтээцийн задлаж шилжүүлдэг
хашлгага. Техникийн шаардлага
3. MNS 2797: 2001. Төмөр бетон бүтээцийн ширээсэн арматур эдлэхүүн ба
бэхэлгээ төмөр. ТЕШ
4. MNS 3073: 2002. Төмөр бетон бүтээц, эдлэлийн арматурын гагнасан холбоо,
авалцуулсан ба цутгамал гагнуур үндсэн хэлбэр ба бүтээцийн элемент
5. MNS, JISG : 3112: 2002. Төмөр бетон бүтээцийн ган туйван
6. MNS 4900: 99. Электрод. ТШ

г. Бетон хольц ба зуурмаг түүнийг турших арга

1. MNS 2120: 99. Бетон зуурмаг (хольц) турших арга

2. MNS 1272: 99. Бетон. Сорьцоор бат бэхийг тодорхойло арга
3. MNS 1918: 85. Бетоны хүйтэн тэсвэрлэлтийг тодорхойлох арга
4. MNS 1920: 99. Бетоны бат бэхийг хянаж үнэлэх журам
5. MNS 2122: 85 Бетоны эзэлхүүн жин чийглэг, ус шингээлт, сүвэрхэгжилт, ус
нэвтрүүлэлтийг тодорхойлох арга
6. MNS 2320: 76. Хүнд бетоны элэгдлийг тодорхойлох арга
7. MNS 2791: 79. Хүнд, хөнгөн бетоны эзлэхүүний жинг тодорхойлох
радиоизотопын арга
8. MNS 2794:79. Хүнд, хөнгөн бетоны бат бэхийг хэт богино дууны аргаар
тодорхойлох шинжилгээний арга
9. MNS 3322: 91. Хүнд бетон. Механик үйлчлэлтэй багаж хэрэгсэлээр бетоны бат
бэхийг эвдэхгүйгээр тодорхойлох аргад тавих шаардлага
10. MNS 3323: 91. Хүнд бетон. Ойлт ба уян налархай шинж чанараар нь бетоны
бат бэхийг тодорхойлох арга
11. MNS 4113: 91. Хүнд бетон. Кашкаровын алхаар бат бэхийг тодорхойлох арга
12. MNS 4114: 91. Бетон. Хэт богино авиагаар бетоны бат бэхийг тодорхойлох
арга
13. MNS 4405:97. Оношлогооны үл эвдэх арга. ЕШ
14. MNS 1185: 98. Бетон зуурмаг. ТШ
15. MNS 1228: 97. Хүнд бетон. ТШ
16. MNS 3996: 87. Бетон, ангилал.ТЕШ

Бетоны нэмэлт хэрэглэх хүрээ

3-р хавсралт (Зөвлөмжийн)

Нэмэлт

35
 БНбД 52-02-05

ЛСТ, ПАЩ-1, М1, ВЛХК, ГКЖ,

НЧК, КЧНР, СНВ, СПД, ЦНИПС-
НК,ННК,НКМ,НК+М, ННК+М,НЖ

ННХК, ХК+ННК, ННХК+М

¹ Бүтээцийн нэр төрөл
ба түүний ашиглалтын

1, ПГЭН, ЛХД, УПБ, СДО

Суперпластификаторы
П1П+(С-3)
нөхцөл

модифицированные
НН,НН1
ХК+НН

лигносульфонаты
СН
ХК,ХК+ХН,ХЖ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Дараахь голч бүхий
хүчитгээгүй ажлын арматуртай
1
төмөр бетон бүтээц, мм:

- 5-аас дээш (+) + + + + + + + +

- 5 ба доош - + + (+) (+) + + + +

Төмөр бетон бүтээц түүнчилэн

сахал ба ган торгоовч бүхий
хүчит-гээгүй арматуртай
угсармал-цутгамал бүтээцийн
залгаас Үүнд:
- тусгай төрлийн
хамгаалалтгүй ган - + + - - + + + +
- цайр гүйлгэж
2 хамгаалсан ган - - - - - (+) - + -****
- хөнгөн
бүрхүүлээр
цагаан 
-
хамгаалсан ган - (+) - (+) - - + -
- нийлмэл бүрхүүл
хамгаалалттай (+)  + (+) (+) + + + +
(металл болон шүлтэд
тэсвэртэй материал +
түүнчилэн хүчил
шүлтэд тэсвэртэй
будаг) түүнчилэн
ажлын арматур ба ган
торгоовчгүй залгаас

30см ба түүнээс зузаан

3 цутгамал төмөр бетон-оор - + + + + + + + +
хүрээлж бэхэлсэн түүнчилэн
цутгамал цөм бүхий угсармал–
цутга-мал бүтээц

Ашиглалтын дараахь нөхцөлд

орших бетон, төмөр бетон
бүтээц:
а) хөнөөлтэй хийн орчинд - + + (+) (+) + + + +
б) хөнөөлтэй ба хөнөөлтэй бус
үйлчлэлтэй усны гүнд байнга + + (+) (+) + + + + +
орших
в) хөнөөлтэй үйлчлэл-тэй
сульфатлаг ба давслаг
түүнчилэн үл уурших идэмхий - - (+) + + (+) - + +
шүлт-лэг орчинд
г) усны төвшин байнга
өөрлөгдөж байх орчинд
д) Ачааны харьцангүй
4 чийгшил 60% -иас их агаар - - (+) - - (+) - + +
хийн орчинд орших урвалжих
боломжтой цахиурлаг
дүүргэгчтэй бүтээц
е) байнгын үүсгэгчтэй хэрмэл - - + - - (-) (-) + +
цахилгааны үйлчлэлийн

36
 БНбД 52-02-05
хүрээнд орших бүтээц

- - + - - + + + +

Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээц - + (+) - - + - + +

5 ба угсармал цутгамал болон
угсармал бүтээцийн залгаас
ба суваг

6
Ат- IV; Aт-V; Aт-VI; A-IV; A-V
ангийн арматур бүхий
- + (-)

- - -  + +

урьдчилсан хүчитгэсэн бүтээц  


(+)

Шаварт цементээр цут-гасан - - - - - - - + -

7 бетон эдлэл

Тайлбар: 1.  - 1% хүртэл СН-ыг зөвшөөрнө.

  -ХН- хэрэглэхийг хориглоно.
   - бүтээцэд зэврэлтийн эвдрэлд тэсвэртэй ган арматур
хэрэглэхийг зөвшөөрнө.
    - ЛТМ-нэмэлт хэрэглэж болно.
“-“ -нэмэлт хэрэглэж үл болно гэсэн тэмдэг
“+”- нэмэлт хэрэглэж болно.
“(+)” - Зөвхөн бетоны бэхжилтийг хурдасгах нэмэлт
хэрэглэж болно.
3-р хавсралтын 3 ба 4-рт буй нэмэлтийг хэрэглэхдээ
энэхүү тайлбарын 2-рт дурьдсан зааврыг мөрдвөл зохино.
2.Дараахь супер налархайжуулагчийг хэрэглэхийг зөвлөмж
болгож байна.Үүнд:
С-3 - ,,С-3 – шингэрүүлэгч“ (ТУ6-36-020429-635 өөрчлөлтэй),
ДФ -,, Дофен” (ТУ14-6-55), НККС40-03 (ТУ38-4-0258)
3.Хэрэглэхийг зөвлөж буй суферпластифицирущие добавки
на основе модифицированных лигносульфатов:
ЛТМ (ТУ 4180-2-4), МТС (ТУ 67-542-), НИЛ-20
(ТУ400-302-4-80), ЛСТМ-2 (ТУ13-02811036-16).
4. 8-р хавсралтын химийн нэмэлтийн товчилсон үсгийн тайлбар
НЖ- нитрит железо (ГОСТ4111);
ХК- хлорид кальция (ГОСТ450);
ХН-хлорид натрия (ГОСТ13830);
СН- сульфат кальция (ГОСТ6318);
НК- нитрит натрия (ТУ6-03367);
ННК- нитрит- нитрит кальция (ТУ6-18-164);
М- мочевина (ГОСТ2081);
НН-нитрит натрия (ГОСТ18906 );
ННХК- нитрит- нитрит хлорид кальция (ТУ6-18-194);
НН- нитрит натрия (ГОСТ828-77Е);
ЛСТ- лигносульфонаты технические (ГОСТ13-0281036-05);
ХЖ- хлорид железа (ГОСТ11159 ГОСТ4447);
ПАЩ-1- пластификатор адипиновый (ТУ61-65-34);
ВДХК- омыленная растворимая смола (ТУ61-05-34);
ГКЖ- метил (этил) силиконат натрия (ТУ6-02-696);
НЧК- нейтрализированный черный контакт рафинированный
(ТУ-38-602-22-18);
СНВ- смола нейтралазованная воздухововлекающая

37
 БНбД 52-02-05
(ТУ81-05-7);
СПД- синтетическая поверхностно – активная добавка
(ТУ38-101253);
ЦНИПС-1- омыленный древесный пек (ТУ81-05-16);
ПГЕН- этилгидридесквиоксан (ТУ6-02-280-76);
ЛХД- лесохимическая добавка (ТУ13-4000177-128);
УПБ- мелассная упаренная последрожжевая барда
(ОСТ18-126);

Цутгамал бүтээцийг өвөл бетондох хамгийн

үр ашигтай арга

4-р хавсралт ( Зөвлөмжийн)

Орчны
Бүтээцийн төрөл агаарын доод Бетондох арга
температур,
0С

1 2 3

Гадаргуугийн модуль нь 3-аас үл -15 Дулаалах

хэтрэх бетон,
төмөр бетон цул суурь -25 Бэхжилт түргэтгэх нэмэлт*

Гадаргуугийн модуль нь 3-аас 6 -15 Дулаалах ба хүйтний нэмэлт*

байх барилга ба тоног бэхжилт хурдасгагч
төхөөрөмжийн суурь түүнчилэн -25 Халдаг хэв ба хольцыг урьдчилан
цул хана -40 халаах
Халдаг хэв ба онцлог газар булан
тохойг халаах

Багана, дам нуруу, гадсан суурийн -15 Хүйтний нэмэлт* бүхий дулаалга
тойруулга, хана түүнчилэн халдаг хэв. Бетон хольцыг
гадаргуугийн модуль нь 6-гаас 10 урьдчилж халаах ба индукцын
байх хучилт арга
-40 Халдаг хэв. Халдаг бүр-хүүлээр
хучих. Хүйтний нэмэлт

Шал, хамар хана, хучилтын хавтан -40 Дээрхтэй адил

ба гадаргуугийн модуль нь 1-аас
20 байх нимгэн хана, бүтээц,
эдлэл

Тайлбар:*-налархайжуулагч бүхий хүйтний нэмэлт хэрэг

38
 БНбД 52-02-05
Бетон, төмөрбетон бүтээцийг алмазан боловсруулалт хийхэд
зориулсан үрэх нунтгийн шинж чанар

5-рхавсралт (Зөвлөмжийн)

Боловсруулах бетоны нэр төрөл Алмазан нунтгийн дор дурьдах

маркуудаас (ГОСТ9206-84) сонгож
хэрэглэнэ

1 2

Шахалтын бат бэх нь 450МПа байх силикат ба АСК, А, АСС, МЖ (М03, М50)
силикатно- карбонатныи гаралтай чулуулгаас
(боржин, гранитоид, андезит,диабаз,
базальт,габбро, элсэн чулуу г.м) бүрдэх
дүүргэгчтэй хүнд бетон

Шахалтын бат бэх нь 300МПа байх АСВ, АСК, АСС (М1,М3, МЖ)
карбонатын төрлийн дүүргэгчтэй (нягт шохойн
чулуу, доломит, гантиг г.м ) хүнд бетон

Шахалтын бат бэх нь 5-аас 70МПа байх АСВ, А, (МЗ, МЖ, М1)
царууц гаралтай чулуулгаас (керамзит, шаарга
г.м ) бүрдэх дүүргэгчтэй хөнгөн ба үүрмэг
бетон

Тусгай төрлийн бетон: Царууц ба карбонат А, АСК, АСС , АСВ (МЖ, МОЗ, М50,
дүүргэгчтэй төмөр бетон, царууц бетон; М1, М3 )
ширэмний үйрмэг ба скрап, төмөр бетон
дүүргэгчтэй онцгой хүнд бетон

Цутгамал бетон төмөр бетон бүтээцийн хэвний бат бэхийн

тооцоонд хэрэглэх ачаалал ба өгөгдөл

6-р хавсралт (Заавал мөрдөх)

1. Хэв ба шат тэдгээрийн бэхэлгээний тооцоонд авах нормативт ачаалал:

Босоо ачаа

а) Хэв ба шатны өөрийн жинг хэвний ажлын зургаар тодорхойлж авна. Модон хэвний
хувьд шилмүүст модыг 600кг/м3, навчитыг 800кг/м3 –ээр авбал зохино.

39
 БНбД 52-02-05
б) Бетон холцын дундаж нягтыг 2500кг/м3 –ээр авна. Бусад төрлийн (хөнгөн) бетоны
нягтыг байгаа байдлаар нь тооцож авах хэрэгтэй.

в) арматурын жинг зураг төсөлд зааснаар нь авах бөгөөд ойролцоо авах шаардлага
гарвал бүтээцийн эзэлхүүнд 100кг/м3 гэж тооцоолохыг зөвшөөрнө.

г) Хэвэн дээр ажиллах хүмүүс ба хэвэнд жингээ өгөх бетон түгээх хэрэгсэлийн
ачааг 2,5 кПа, үүн дээр бүтээцийн тооцоологдоогүй ачааг 1,5 кПа –гаар тус тус авна.

Тайлбар: 1. Хэвний бат бэхийг шалгахад ажилчдын жингээс ирэх ачааг

1300 Н, бетон хольц зөөх тэргэнцэрээс ирэх ачааллыг 2500 Н ба бусад төвлөрсөн
ачааллыг 1300Н-аас хэтрүүлэлгүй авч байх хэрэгтэй.

2. Хэвний хашлага ба улны 150 мм-ээс өргөн бус банзан дээр ирэх ачааг зэргэлдээ 2
банзан дээр үйлчлэхээр бодвол зохино.

д) доригуулгаас ирэх хэвтээд тэлэх ачаалалыг 2кПа –гэж авна. Харин энэ 6-р
хавсралтын “Г” –д заасан ачаалал үйлчлэхгүй нөхцөлд л дээрх (2кПа) ачааллыг авах
хэрэгтэй.

Хэвтээ ачаа

е) Салхины ачаалалыг БНбД 2.01.07.90- ээр ав

ж) шинэхэн цутгасан бетон хольцоос хэвний хажуу руу дарах даралтыг энэхүү 6-р
хавсралтын 1-р хүснэгтэд зааснаар авна.

Тайлбар: 2. бетон хольцоос ирэх даралтыг ямарч нөхцөлд гидростатик даралт (Pmax
 h
=  . h) ба гурвалжин эпюрийн даралт Р = ( ) –аар хязгаарлан авч байх хэрэгтэй.
2

з) Хэвэнд бетон цутгах үед хэв ачааллаас болж хэмхрэх ачааллыг энэ 6-р
хавсралтын 2-р хүснэгтээр авбал зохино.

2. Гадна талаас доригуулах үед хэвний даацын (хавирга , тэвх, тулаас г.м) ба бусад
холбох бэхлэх эд ангийг доригуурын орчных нь эвдэх үйлчлэлээс хэв эвдрэхийг
давхар тооцвол зохино.

Ачаалалыг гидростатик даралтын зарчмаар тодорхойлж тооцох хэрэгтэй.

Хэвний хажуу руу дарах даралтын хэмжээ

6-р хавсралтын 1-р хүснэгт

Бетон хольцын хэвний

Нягтруулах арга хажууд үзүүлэх хамгийн Томъёог хэрэглэх хүрээ
их даралтыг
тодорхойлох томъёо, кПа

40
 БНбД 52-02-05
Доригуураар: Р=  .H H R
- дотоодод P=  .(027+0.28) к1к2   0,5
- гадна   0,5(дорх нөхцөлд)
талаас -H  1м
H  2R1
  4,5
  4,5(дор нөхцөлд)
-H  2м

1-р хүснэгтийн тэмдэглэгээний тодорхойлолт:

Р – бетон хольцоос хэвний хажуу руу дарах хамгийн их даралт, кПа;

 - бетон холцын дундаж жин, кг/м3;
Н- Хэвэнд цутгасан бетон холцын зузаан,м;
 -бетон цутгах хурд , м3 /цаг ;
R1 R2 – дотоод ба гадна талын доригуурын үйлчлэх радиус ,м;
К1 –бетон хольцын хөдөлгөөнт чанарыг тусгах илтгэлцүүр : - 0,2 см-ын конусын
суулттай өтгөн хольцод –0,8; 4-өөс 6 см-ын КС-тай хольцод 1; 8-аас 12 см-д 1,2;
К2 – бетон холцын температурыг тусгах илтгэлцүүр:

- 5-аас 70С үед –1,15;

- 12-оос 170С үед –1,0;
- 18-аас 320С үед –0,85.

и) Бетон холцыг доригуулахаас үүдэх ачаалал: хэвний босоо гадаргууд 4кПа;

Энэхүү ачаалалыг энэ хавсралтын “з”-д заасан ачаалал байхгүй гэж үзсэн нөхцөлд л
авна.

Хэвний тооцонд тусгах динамик ачаалал

6-р хавсралтын 2-р хүснэгт

Бетон хольцыг хэвэнд цутгах арга Хэвний хажуу руу дарах

хэвтээ ачаалал, кПа
Бетоны хөөрөг ба ховоо, ховилоор хэвэнд цутгах 4
Дараахь багтаамжтай юүлүүр ба хөнөгөөр , м3
- 02-оос 0,8 4
- 0,8 –аас их 6

Тайлбар:1. Энэхүү 2-р хүснэгтэд дурьдсан динамик ачаалалыг хэвний даацын ба

даацын бус бүх бүрдэл хэсгийн тооцоонд тусгах хэрэгтэй. Банзан самбар ба түүний дайнд
үйлчлэх динамик ачааг тооцохдоо бетоны уналтын нөлөөлөлийг төвлөрсөн ачаалал
болгож авбал зохино. Үүнд, дайнуудын хооронд 1 м-ээс холгүй үед зэргэлдээ 2 дайны
хооронд нэг төвлөрсөн ачаа үйлчилэнэ гэж тооцно. Харин 1 м- ээс хол бол дай бүрт ачаа
өгч тооцох хэрэгтэй.

2. Банзан самбарыг тулах дам нуруу, хөндөл хөл, налуу тулаасанд бетоны
уналтын динамик ачаалалыг дараахь байдлаар тусгах хэрэгтэй. Үүнд, хөл ба тулгуур
(дам нуруу )- ын хоёр талд орших дайны хоорондох зай нь 1 м-ээс ойр бол тухайн

41
 БНбД 52-02-05
тулгуурт нэг төвлөрсөн ачаа, харин дай хоорондын зай 1 м – ээс хол байвал тухайн
тулгуурт аль ойр орших дайны ачааллыг төвлөрсөн ачаа болгон авч бат бэхийн тооцоонд
тусгавал зохино.

3.Хэвийг тулах хөл тулгуурт ирэх ачаалалыг 3-р хүснэгтэд зааснаар авбал зохино.

4. Хэв ба тулгуур шатны даацат чадварын тооцоонд 6-р хавсралтын 1-р зүйлд заасан
тооцооны ачаалалыг сонгоход энэхүү хавсралтын 4-р хүснэгтэд заасан хэт ачааллын
илтгэлцүүрээр өсгөж өгөх хэрэгтэй. Ашигтай ачаа ба салхины ачаа хамтарч үйлчлэхээр
тооцоход өөрийн жингээс бусад бүх тооцооны ачаалалд 0,9 гэсэн илтгэлцүүр хэрэглэнэ.
Хэв ба түүний шатыг хэв гажилтад тооцоход нормативдт ачаалахд хэт ачааллын илтгэлцүүр
хэрэглэхгүй.

5.Хэвний өндрийн хувьд тэлэлтийн ачаалал тархах зүй тотоолын гурвалжин эпюрийн
гидростатик даралтын зарчмаар авбал зохино.

6.Хэв ба түүний бүрдэл хэсгийн хотойлт хүлээж авах ачааллынхаа нөлөөнөөс болж хучилтаас
бусад бүтээцийн хэвэнд алгаслынхаа 1/400, 1/500-ээс тус тус хэтэрч үл болно.

7.Хэв ба шатны тогтвортой байдлыг нурах нөхцөлд тооцохдоо өөрийн жин ба салхины
ачаалалыг хамтатган авч үйлчлүүлэх хэрэгтэй. Хэвний бат бэхийн тооцонд хэв, арматур ба
бетоны жин түүнчилэн 4-р хүснэгтэд заасан илтгэлцүүрийг тусгаж өгнө.

Хэвний тооцонд авах зарим ачаалал

6-р хавсралтын 3-р хүснэгт

Хэв ба түүний бүрдэл хэсэгт үйлчлэх

ачаалалын төрөл (6-р хавс. 1-р зүйл)
¹ Хэвний бүрдэл хэсэг
Даацат чадварын Хэв гажилтын
тооцоонд тооцонд

1 2 3 4
1 Хавтгайн ба хүнхэр хучилтын хэв а+б+в+г а+б+в
түүний бүрдэл хэсэг
2 300мм хүртлэх талтай багана, 100мм ж+и ж
хүртлэх зузаан ханын хэв
3 300мм-с их талтай багана, 100мм-ээс ж+з ж
зузан ханын хэв
4 Дам нуруу, хөндөл ба аркын хайрцган ж+и ж
хажуу (хацар хэв)
5 Дам нуруу, хөндөл аркын хайрцган ул а+б+в+д а+б+в
(ёроол) хэв
6 Том цул бүтээцийн хэв ж+з ж

Хэвний тооцооны хэт ачаалалын илтгэлцүүр

6-р хавсралтын 4-р хүснэгт

42
 БНбД 52-02-05

Хэт ачаалалын
¹ Норматив ачаалал илтгэлцүүр

1 2 3
1 Хэв ба шатны өөрийн жингийн 1,1
2 Бетон арматурын жинд 1,2
3 Хүмүүс ба зөөврийн тоног хэрэгслийн хөдөлгөөнд 1,3
4 Бетон хольцын даралтын ачаалалд 1,3
5 Бетон хольцын хажуугийн даралтад 1,3
6 Бетон хольцыг хэв уруу асгахаас үүсэх динамик 1,3
ачаалал

Салхины хэт ачаалалын илтгэлцүүрийг 1,2;(тогтоон барих) удерживающий

ачааллынхыг 0,8-аар тус тус авна.

Хэвний тооцонд хэрэглэх барьцалдах ачаалал

6-р хавсралтын 5-р хүснэгт

Хэв бетондоо барьцалдах ачаалал, кПа

Хэвний Энгийн байдалд салгаж авах ба 450 –ын өнцгөөр салгах
материал шилжүүлэх
Хэвний материал бетонтой наалдаж байсан хугацаа , цагаар
12 24 72 12 24 72
1 2 3 4 5 6 7
1. Ган (төмөр ) 4. 8 * 5.5 11.7 5.8 6.5 15.3
6.2 7.6 13 7.4 8.3 17.1
2. Текстолит 1 2.5 3.3 2 38 5.6
1.6 2.9 3.6 2.7 4 .1 6
3. Стеклопластик 1.7 2.8 5.9 2.7 4.5 7
3 .1 3.6 7.7 4 6.3 2 .1
4.фенолформаль- 2.5 3.8 4.5 4 6 9
дегид хальсан 4 5.1 6 5.8 7.5 12
хамгаалалттай
сарампай

Тайлбар: * - хүртвэрт В 7,5 анги; хуваарьт В20- бетонд хамаарагдана.

8. Бүтээцийн биенд нь хоцорч үлдэх өнгөлгөөтэй хэвийг уг бүтээцийн бүрэлдэхүүн хэсэг

болгон тооцох бөгөөд энэхүү 6-р хавсралтын 1-д заасан ачаалалд шалгана.

9. Том самбарт цом хэв ба шилжүүлдэг эзэлхүүнт хэв, хонгил хэвийг бетоны гадаргаас салгах
(ховхлох ) тооцонд 5 ба 6р хүснэгтэд заасан нормыг баримтлана. Хэвтээд гулсагч хэвний
тооцонд 7- р хүснэгтэд заасан нормативт ачаалалыг авбал зохино.

43
 БНбД 52-02-05
10. Материалын тооцооны эсэргүүцлийг “К”- илтгэлцүүрийг оролцуулан тооцно. Үе үе гэнэт
үйлчлэх үйлчлэлд (ачаалал) тооцооны эсэргүүцэл нэмэгдэх бөгөөд модон материалын хувьд
түүнийг (К) 1,4 -өөр авна. Бетоны гадаргаас хэвийг салгах (ховхлох ) хүчлэлийг дараахь
томъёогоор тодорхойлно:

Рховх= Kн   н  Fш ,

Үүнд : Кн хэвийг ховхлох нөхцөл ба хэвний хөшүүн байдлыг тусгах илтгэлцүүр,

6-р хүснэгтээр авна;
 н – хэвний бетонтой барьцалдах нормативт ачаалал, кПа;
Fш - бетон ба хэв хоёрын шүргэх (нийлэх) гадрага, м2

Хэвний нөхцлийг тооцоонд тусгах илтгэлцүүр

6-р хавсралтын 6-р хүснэгт

¹ Хэвний төрөл Кн

Жижиг самбарт :
1 - модон 0,15
- хосолсон 0,35
- ган 0,40

Том самбарт (жижиг самбаруудаас бүрэлдэж 0,25

2 болно)
Том самбарт: 0,30
3 - шилжүүлдэг эзэлхүүнт хэв 0,45
- цом хэв 0,55

Тооцоонд барьцалдалтын шүргэх ачаалалыг 6-р хүснэгтэд зааснаар авч

улмаар 1,35- гэсэн илтгэлцүүрээр өсгөх хэрэгтэй.

Хэвтээд гулсах хэвний барьцалдалтын шүргэх ачаалал

6-р хавсралтын 7-р хүснэгт

Хэвэнд бетон хольцыг цутгаснаас хойших дор

¹ Хэвний материал дурьдсан хугацаанд үүсэх барьцалдалтын шүргэх
ачаалал, кПа
20мин 30мин 2цаг 24 цаг
1 Ган 1,6* 1,7 3,1 11
2 Текстолит 1,4 1,5 3,0 9,5
3 Стеклопластик 2,2 2,4 5,0 12
44
 БНбД 52-02-05
4 Фенолформальдегид 1,2 1,3 2,7 8
хальсан хамгаалалтын
үе бүхий сарампай

Тайлбар. * - В10 ангийн бетонд

Төгсөв.

7-р хавсралт

Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээцийн ажил гүйцэтгэсэн акт

200....оны ....р сарын ¹

.....ны өдөр

......................................аймаг, хотын ..............................................нд барьж буй ...............

( сум дүүрэг )

45
 БНбД 52-02-05
.................барилга, байгууламжийн ......................................................................................
(Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээцийн нэр)
1. Ажил гүйцэтгэгчийн нэр: ....................................................................................................
2. Ажил гүйцэтгэхэд мөрдсөн зураг төсөл: ..........................................................................
.................................................................................................................................................
( зураг төсөл гүйцэтгэгчийн нэр, зургийн дугаар, огноо )
3. Шалгаж хүлээн авсан ажлын нэр: ....................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
4. Ажил гүйцэтгэхэд хэрэглэсэн материал: .........................................................................
.................................................................................................................................................
( материалын нэр, стандартын дугаар, үндсэн шинж чанарын үзүүлэлтүүд, анги, марк )
5. Ажил гүйцэтгэсэн үеийн нөхцөл: ......................................................................................
.................................................................................................................................................
( цаг агаарын байдал, хур тунадас, температур, ажлын нөхцөл г.м )
6. Хэмжиж шалгахад чанарын үзүүлэлт, зураг төсөлтэй харьцуулахад хүлцэл нь ямар
байсан: ...................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
7. Ажил эхэлсэн, дууссан хугацаа: ......................................................................................
8. Далд ажлын гүйцэтгэлийг магадлах фотозураг, хэрэглэсэн материал эдлэхүүний
чанарын гэрчилгээ, туршилт шинжилгээний дүн зэрэг баримт бичгийн
бүрдэл: ..................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Комиссын шийдвэр
.................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
(гүйцэтгэсэн ажил зураг төсөл, барилгын норм дүрмэнд заасан шаардлагыг хангаж буй эсэх, хүлээн
авсан эсвэл засах эсэх)

46
 БНбД 52-02-05
Дээрх шийдвэрийг үндэслэн дараагийн үе шатны ажлыг:.................................................
..................................................................................................................................................
( ажлын нэр )
гүйцэтгэхийг зөвшөөрсөн эсэх

Захиалагчийн техник
хяналтын инженер: .........................................../ .............................. /
( овог нэр )
Зохиогч инженер: ............................................./ ................................ /
( овог нэр )
Барилга угсралтын
байгууллагын инженер:..................................../ ............................... /
( овог нэр )

Гарчиг Хуудас

47
 БНбД 52-02-05

1. Ерөнхий зүйл 1
2. Хэвний ажил 2
3. Хэвний бүрдэл хэсэг 3
4. Хэв тээвэрлэх ба хадгалахад тавих шаардлага 3
5. Хэв угсрахад тавих шаардлага 4
6. Хэвийг хүлээн авах 5
7. Хэв задалж буулгах 6
8. Арматурын ажил 7
9. Бетоны ажил, бетонд хэрэглэх материал 9
10. Бетон хольц 10
11. Бетоны хольц цутгах 11
12. Бетоныг бэхжүүлэх ба арчлах 12
13. Цутгамал бетоныг хүлээн авахад гүйцэтгэх туршилт 13
14. Сүвэрхэг дүүргэгчтэй бетон 13
15. Хүчил шүлтэнд тэсвэртэй бетон 15
16. Халуунд тэсвэртэй бетон 18
17. Онцгой хүнд ба радиацын хамгаалалтын бетон 19
18. Өвлийн нөхцөлд бетон цутгах технологи 19
19. Орчны агаарын температур 250 С-ээс дээш гарсан
нөхцөлд бетон цутгах технологи 20
20. Бетондох тусгай арга 21
21. Хэвгажилтын заадал ба техникийн гурви зай түүнчлэн
нүхийг бетонд гаргах гадаргуугийн боловсруулалт хийх 25
22. Заадлыг цементлэх 27
23. Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээцийг хүлээн авах 28
24. Хавсралтууд 29-45

48