Estes compostos supoñen ata un 90% das biomoléculas orgánicas

nalgúns organismos, de aí a súa importancia biolóxica.

 OS GLÍCIDOS
Os glícidos son biomoléculas orgánicas.

Están formados por carbono, hidróxeno e osíxeno (C, H, O), aínda que nalgúns
compostos tamén podemos atopar nitróxeno, fósforo ou xofre (N, P, S).

A súa fórmula xeral é:

(𝐶𝐻2 𝑂)𝑛 /(𝐶𝑛 𝐻2𝑛 𝑂𝑛 )

Reciben tamén o nome de:

➢ Azucres (polo seu sabor doce, aínda que non todos eles o teñen, como os
polisacáridos).

➢ Carbohidratos ou hidratos de carbono (desaconsellado).

 OSAS (monosacáridos=MNS)
CLASIFICACIÓN DOS GLÍCIDOS

OLIGOSACÁRIDOS
Entre 2 e 10 osas. Os máis importantes
HOLÓSIDOS son os disacáridos (2)
ósidos formados só
por MNS

POLISACÁRIDOS
Formados por moitos MNS.
ÓSIDOS Divídense en:
-Homopolisacáridos: repetición
dun mesmo MNS
-Heteropolisacáridos: máis dun
tipo de MNS
HETERÓSIDOS
ósidos formados pola combinación de MNS e outras
fraccións moleculares de natureza non glícica
(proteínas, lípidos, alcohois, fenois): glicolípidos,
glicoproteínas, principios activos de plantas
 MONOSACÁRIDOS OU OSAS
Os monosacáridos presentan un grupo funcional CARBONILO, que pode ser un
aldehido (-CHO) ou unha cetona (-CO).
Así, químicamente son polihidroxialdehidos ou polihidroxicetonas, é dicir,
polialcohois (posúen varios grupos –OH) cun grupo aldehido (-CHO) ou cetona (-CO)
respectivamente.

• Aldosas: Grupo aldehido no C1, e grupos hidroxilo no resto dos carbonos.

• Cetosas: Grupo funcional cetona no C2, e grupos hidroxilo no resto dos carbonos.
 MONOSACÁRIDOS OU OSAS

Os MNS conteñen de 3 a 7 átomos de C:

denomínanse triosas, tetrosas, pentosas, hexosas ou heptosas.
Aldotriosa
 FUNCIÓNS BIOLÓXICAS DOS MONOSACÁRIDOS OU OSAS

• Función enerxética:

✓ A glicosa é o principal combustible celular. Tamén a frutosa.

• Función estrutural:

✓ Ribosa e desoxirribosa forman parte dos nucleótidos (monómeros dos ácidos nucleicos).

✓ Glicosa é constituínte da sacarosa e o principal monómero de glícidos máis complexos.

✓ Galactosa é constituínte da lactosa.

✓ Fructosa é constitúinte da sacarosa.

✓ Ribulosa fixa o CO2 durante a fotosíntese.

A forma máis frecuente de representar os MNS no plano é mediante
Proxeccións de Fischer, na que os enlaces simples forman ángulos de 90º
(resultado de proxectar no plano as estruturas tetraédricas dos C). Sitúase o
grupo funcional principal na parte superior e os grupos –OH á dereita ou
esquerda segundo se representen estereoisómeros D ou L respectivamente.
Na natureza, agás raras excepcións, os MNS preséntanse na forma D.
 FÓRMULAS CÍCLICAS: PROXECCIÓNS DE HAWORTH

Os MNS de 5 ou máis átomos de C en disolución non presentan estrutura lineal,

senón que adoptan estruturas cíclicas de forma pentagonal ou hexagonal. Esta forma
cíclica adóptase debido a reaccións intramoleculares entre o grupo carbonilo e un dos
hidroxilos.
As proxeccións de Haworth representan os MNS como estruturas cíclicas nun plano
cos radicais de cada C na parte superior ou inferior do plano.
 PROPIEDADES DOS MONOSACÁRIDOS OU OSAS

• Sólidos cristalinos.

• Incoloros (cor branca).

• Solubles en auga.

• Sabor doce (a maioría)

• Estereoisomería (agás a dihidroxiacetona).

• Actividade óptica.
• Carácter reductor.
(presenza do carbono carbonílico, que se oxida a ácido carboxílico).
Sólido cunha estrutura ordeada con
patróns de repetición
 PROPIEDADES DOS MONOSACÁRIDOS OU OSAS

• Sólidos cristalinos.

• Incoloros (cor branca).

• Solubles en auga.

• Sabor doce (a maioría)

• Estereoisomería (agás a dihidroxiacetona).

• Actividade óptica.
• Carácter reductor.
(presenza do carbono carbonílico, que se oxida a ácido carboxílico).
1. ISOMERÍA DE FUNCIÓN: preséntana compostos con idéntica fórmula
molecular pero diferentes ao teren grupos funcionais distintos.
2. ISOMERÍA ESPACIAL ou ESTEREOISOMERÍA: preséntana moléculas
aparentamente iguais pero con diferentes propiedades, porque os seus átomos teñen
distinta disposición espacial. Débese á presenza de carbonos asimétricos (C unidos a
catro radicais diferentes entre si).
 ISOMERÍA ESPACIAL ou ESTEREOISOMERÍA: preséntana moléculas aparentamente
iguais pero con diferentes propiedades, porque os seus átomos teñen distinta disposición
espacial. Débese á presenza de carbonos asimétricos (C unidos a catro radicais diferentes
entre si). Entre os estereoisómeros distínguense:

• Enantiómeros: a posición de todos os –OH dos carbonos asimétricos varía. Por

tanto, unha molécula é o reflexo do seu enantiómero (imaxe especular).
Dependendo da posición do grupo –OH do C asimétrico máis afastado do grupo
carbonilo diferencianse dúas formas:
-A forma D, cando o –OH está á dereita
-A forma L, cando o –OH está á esquerda
 PROPIEDADES DOS MONOSACÁRIDOS OU OSAS

• Sólidos cristalinos.

• Incoloros (cor branca).

• Solubles en auga.

• Sabor doce (a maioría)

• Estereoisomería (agás a dihidroxiacetona).

• Actividade óptica.
• Carácter reductor.
(presenza do carbono carbonílico, que se oxida a ácido carboxílico).
 OSAS (monosacáridos=MNS)
CLASIFICACIÓN DOS GLÍCIDOS

OLIGOSACÁRIDOS
Entre 2 e 10 osas. Os máis importantes
HOLÓSIDOS son os disacáridos (2)
ósidos formados só
por MNS

POLISACÁRIDOS
Formados por moitos MNS.
ÓSIDOS Divídense en:
-Homopolisacáridos: repetición
dun mesmo MNS
-Heteropolisacáridos: máis dun
tipo de MNS
HETERÓSIDOS
ósidos formados pola combinación de MNS e outras
fraccións moleculares de natureza non glícica
(proteínas, lípidos, alcohois, fenois): glicolípidos,
glicoproteínas, principios activos de plantas
 ENLACE O-GLICOSÍDICO

Enlace covalente a través do que se unen dous monosacáridos,

liberándose unha molécula de auga.
Establécese entre dous grupos hidroxilo de diferentes
monosacáridos. Denomínase síntese por condensación ou
deshidratación debido á liberación dunha molécula de auga.
α – D - glicopiranosil (1→ 2) β –D - frutofuranósido
α – D - glicopiranosil (1→ 2) β –D - frutofuranósido
nosa nosa

nosa
 Causas e consecuencias de:
• Galactosemia

• Intolerancia á lactosa
 OSAS (monosacáridos=MNS)
CLASIFICACIÓN DOS GLÍCIDOS

OLIGOSACÁRIDOS
Entre 2 e 10 osas. Os máis importantes
HOLÓSIDOS son os disacáridos (2)
ósidos formados só
por MNS

POLISACÁRIDOS
Formados por moitos MNS.
ÓSIDOS Divídense en:
-Homopolisacáridos: repetición
dun mesmo MNS
-Heteropolisacáridos: máis dun
tipo de MNS
HETERÓSIDOS
ósidos formados pola combinación de MNS e outras
fraccións moleculares de natureza non glícica
(proteínas, lípidos, alcohois, fenois): glicolípidos,
glicoproteínas, principios activos de plantas
 POLISACÁRIDOS
Glícidos complexos que carecen de sabor doce e resultan da
unión de moitas moléculas de monosacáridos, xeralmente
glicosa.
Os polisacáridos poden ser moléculas lineais, como a celulosa e
a quitina, ou ramificadas, como o amidón dos vexetais e o
glicóxeno dos animais.
 POLISACÁRIDOS ESTRUTURAIS:
CELULOSA
A celulosa é un polisacárido estrutural SEN RAMIFICACIÓNS presente na parede
das células vexetais.
Exemplos de seres vivos que
degradan celulosa.
POLISACÁRIDOS ESTRUTURAIS:
QUITINA
A quitina é un
polisacárido estrutural
SEN RAMIFICACIÓNS
que forma parte do
exoesqueleto de
artrópodos e das paredes
celulares dos fungos.
O monómero do que se
conforma o polímero é un
derivado da glicosa
chamado
N-acetil-β-D-
glicosamina.
 POLISACÁRIDOS DE RESERVA ENERXÉTICA:
AMIDÓN
O amidón é o polisacárido de reserva dos vexetais. Esta formado por múltiples
moléculas de glicosa unidas por enlaces O-glicosídicos e presenta ramificacións.
O amidón atópase nos plastos das células vexetais, e é abundante nos órganos de
reserva das plantas, como tubérculos ou raíces, e nas sementes.
POLISACÁRIDOS DE RESERVA:
GLICÓXENO

O glicóxeno é o polisacárido de reserva nos

animais. Está formado por cadeas ramificadas de
glicosas unidas por enlace O-glicosídico.
Almacénase en forma de gránulos no fígado e
no musculo esquelético, onde se hidroliza
facilmente aportando grandes cantidades de
glicosa cando se require.
 FUNCIÓNS DOS GLÍCIDOS

Os glícidos posúen unha gran importancia biolóxica como:

• Combustible celular: a glicosa é o azucre máis utilizado como fonte de enerxía polas
células.

• Almacén de reserva enerxética: o amidón é a principal reserva de azucres nas

plantas e constitúe un importante alimento para os animais. O glicóxeno é a reserva
de azucres nos animais.

• Compoñentes estruturais: A ribosa e a desoxirribosa son compoñentes básicos da

estrutura molecular dos ácidos nucleicos. A celulosa é o compoñente estrutural
esencial da parede das células vexetais, e a quitina realiza unha función similar na
parede dos fungos e no exoesqueleto dos artrópodos.
 GRAXAS (TRIACILGLICÉRIDOS
OU TRIGLICÉRIDOS)
CLASIFICACIÓN DOS LÍPIDOS

SAPONIFICABLES CERAS
(con ácidos graxos)

FOSFOLÍPIDOS

ESTEROIDES

INSAPONIFICABLES TERPENOS
(sen ácidos graxos)

PROSTAGLANDINAS
 OS LÍPIDOS
Os lípidos son biomoléculas orgánicas moi heteroxéneas estrutural e funcionalmente.

Están formados por carbono e hidróxeno (C, H), e a maioría tamén presenta
osíxeno (O), pero en proporción moi baixas. Ademais, nalgúns compostos tamén
podemos atopar nitróxeno, fósforo ou xofre (N, P, S).

Insolubles en auga e outros disolventes polares.

Solubles en disolventes orgánicos (non polares), como o octano (gasolina), éter ou

benceno.

Untuosos ao tacto e pouco densos (flotan na auga).

 ÁCIDOS GRAXOS
Son ácidos monocarboxilicos de cadea longa, normalmente
entre 12 e 24 átomos de carbono, que poden ser saturados, só
con enlaces simples, ou insaturados, con un ou máis dobres
enlaces (monoinsaturados ou poliinsaturados, respectivamente).
 CH3-COOH
Ácido acético (monocarboxílico de cadea curta)
Saturado Monoinsaturado
Saturados, sólidos a
temperatura ambiente
(lineais)
Insaturados, líquidos a
temperatura ambiente
(temperatura de fusión máis
baixa pola inclinación da cadea)
C16H32O2

C18H34O2
 x
Hidrólise
 PROPIEDADES FISICO-QUIMICAS DOS ÁCIDOS GRAXOS

Reaccións de esterificación, hidrólise e saponificación

Esterificación

Hidrólise

Saponificación
 PROPIEDADES FISICO-QUIMICAS DOS ÁCIDOS GRAXOS

Reaccións de esterificación, hidrólise e saponificación

 PROPIEDADES FISICO-QUIMICAS DOS ÁCIDOS GRAXOS

Reaccións de esterificación, hidrólise e saponificación

A glicerina e os ácidos graxos únense mediante enlaces covalentes de tipo éster
que se establecen entre os grupos hidroxilo da glicerina e carboxilo dos ácidos
desprendendo unha molécula de auga na formación de cada enlace.
 PROPIEDADES FISICO-QUIMICAS DOS ÁCIDOS GRAXOS

Reaccións de esterificación, hidrólise e saponificación

LIPASE

Nos mamíferos e en moitos outros animais, durante a dixestión, pola acción

dos enzimas lipases, os ésteres hidrolizan e dan lugar a ácidos graxos e alcohol.
A hidrólise tamén se pode conseguir artificialmente quentando os ésteres cun
ácido forte.
 PROPIEDADES FISICO-QUIMICAS DOS ÁCIDOS GRAXOS

Reacción de Esterificación, hidrólise e saponificación

Os xabóns (sales dos ácidos graxos) son un produto fabricado a partir de lípidos
que presentan un forte carácter anfipático.
 GRAXAS OU TRIACILGLICÉRIDOS
Son lípidos saponificables compostos polo alcohol glicerina (glicerol) e 3 ácidos
graxos, unidos aos grupos –OH da glicerina dende os grupos carboxilo.
As manteigas teñen ácidos graxos de cadea curta. Como estes teñen puntos de fusión
baixos, a temperatura ambiente son semisólidos. Ademais, as manteigas adoitan estar
constituídas por diferentes tipos de acilglicéridos (graxas mixtas).
POR QUE NOS GUSTA TANTO COMER
COMIDA GRAXENTA?
Cada gramo de graxa libera 9,4 kcal fronte a 3,75 kcal que achega a
mesma cantidade de glicóxeno. Ademáis o glicóxeno almacénase
hidratado, por cada gramo de glicóxeno almacénanse 2 g de auga.
 FOSFOGLICÉRIDOS

Están formados por unha molécula de alcohol, por exemplo a glicerina, unida por un
lado a un grupo fosfato e por outro a ácidos graxos. A súa vez, o grupo fosfato pode
unirse a outra molécula polar como un aminoalcohol (serina, por exemplo).
Isto da lugar a unha estrutura bipolar na que un dos extremos é apolar (hidrófobo) e o
outro, polar (hidrófilo).
Nun medio acuoso os fosfolípidos asócianse unindo as súas partes apolares e expoñendo
ao medio o extremo polar. Así é como se forman as bicapas lipídicas que consitúen a
base das membranas plasmáticas celulares.
 ESFINGOMIELINAS

O grupo polar que se une á

ceramida pode ser fosfocolina ou
fosfoetanolamina (aminoalcohois
fosforilados).
Trátase dunha molécula
especialmente abundante nas
vaíñas de mielina que protexen os
axóns das neuronas.
GLICOLÍPIDOS

O grupo polar que se une á ceramida é un glícido que pode ser un

monosacárido ou un oligosacárido ramificado.
Divídense en Cerebrósidos e Gangliósidos.
Os máis importantes son os CEREBRÓSIDOS, que conteñen galactosa ou glicosa;
e os GANGLIÓSIDOS, cun oligosacárido ramificado.

CEREBRÓSIDO

GANGLIÓSIDO
 GLICOLÍPIDOS - CEREBRÓSIDOS

Son abundantes nas membranas das células do cerebro e do sistema nervioso

periférico.
 GLICOLÍPIDOS - GANGLIÓSIDOS

Actúan como receptores de membrana naqueles lugares onde se produce a

transmisión química do impulso nervioso.
Lípidos de membrana
Lípidos de membrana
CICLOPENTANOPERHIDROFENANTRENO
 ESTEROIDES
ESTEROIS
Colesterol, vitamina D e ácidos biliares

O colesterol forma
parte das membranas
celulares animais, ás
cales confire
estabilidade ao situarse
entre os fosfolípidos e
fixalos.
COLESTEROL
 ESTEROIDES
ESTEROIS
Colesterol, vitamina D e ácidos biliares

Colesterol e Arteroesclerose
Molécula de colesterol, na que se observa a súa débil estrutura anfipática,
cunha pequena cabeza polar (grupo –OH), e unha parte non polar co
núcleo esteroide ríxido e a cadea hidrocarbonada lateral.
 ESTEROIDES
ESTEROIS
Colesterol, vitamina D e ácidos biliares

Son derivados do ciclopentanoperhidrofenantreno, que conteñen un grupo hidroxilo

(-OH) no carbono 3 e unha cadea hidrocarbonada no C17.

Vitamina D3
 ESTEROIDES
ESTEROIS
Colesterol, vitamina D e ácidos biliares

A vitamina D regula o metabolismo do calcio e a súa absorción intestinal. A síntese

desta vitamina é inducida na pel polos raios ultravioletas. A súa carencia orixina
raquitismo nos nenos e osteomalacia nos adultos.
POLITERPENOS
CAUCHO