A

 CÉLULA  

COMPOÑENTES  CELULARES  
 BIOELEMENTOS    
•  Os   elementos   químicos   que   forman   a   materia  
viva  reciben  o  nome  de  bioelementos.  
•  Os   bioelementos   máis   abundantes   son:   carbono  
(C),   hidróxeno   (H),   osíxeno   (O),   nitróxeno   (N),  
fósforo   (P)   e   xofre   (S)   e   reciben   o   nome   de  
bioelementos  primarios.  
•  Os   oligoelementos   son   bioelementos   que   se  
atopan   en   canDdades   moi   pequenas   pero   que  
son   imprescindibles   para   a   vida   como   o   ferro  
(Fe),  o  flúor  (F),  o  cinc  (Zn)  e  o  cobre  (Cu).  
 BIOMOLÉCULAS  
As  moléculas  que  forman  parte  da  materia  viva  
son  as  biomoléculas  e  están  formadas  por  
bioelementos.  
As  biomoléculas  poden  ser:  
a)  Inorgánicas:  auga  e  sales  minerais.  
b)  Orgánicas:  glícidos,  lípidos,  proteínas  e  ácidos  
nucleicos.  
 
 AUGA  
A  auga  é  a  biomolécula  máis  abundante  nos  
seres  vivos.  
Posúe  propiedades  fisicoquímicas  únicas:  
a.  É  un  disolvente  universal.  
b.  Bo  regulador  térmico.  
c.  Líquido  pracDcamente  incompresible.  
d.  Elevada  forza  de  adhesión.  
 SALES  MINERAIS  
•  As  sales  minerais,  tanto  disoltas  coma  
precipitadas,  son  necesarias  para  o  
organismo.    Atópanse  sobre  todo  en  froitas  e  
verduras.  Cumpren  as  seguintes  funcións:  
1.  Función  reguladora:  interveñen  nas  
reaccións  químicas  do  organismo.  
2.  Función  plásKca  e  estrutural:  por  exemplo,  o  
calcio  e  o  fósforo  forman  parte  dos  ósos  e  o  
flúor  dos  dentes.  
 GLÍCIDOS  
Son  biomoléculas  formadas  por  C,  H  e  O.  ClasiTcanse  en:  
1.  Monosacáridos:   son   os   máis   sinxelos,   teñen   sabor   doce   e  
disólvense  en  auga.  Con  función  enerxéDca  destaca  a  glicosa  e  a  
frutosa  e  a  ribosa  e  a  desoxirribosa  son  compoñentes  dos  ácidos  
nucleicos.  
2.  Disacáridos:   resultan   da   unión   de   dous   monosacáridos,   teñen  
sabor  doce  e  disólvense  en  auga.  A  sacarosa  é  moi  abundante  en  
plantas   (remolacha,   cana   de   azucre),   a   lactosa   presente   no   leite   e  
a  maltosa  é  o  azucre  do  malte  presente  na  cebada.    
3.  Polisacáridos:   resultan   da   unión   de   miles   de   monosacáridos   e  
poden   desempeñar   función   de   reserva   enerxéDca   (amidón   en  
vexetais   e   glicóxeno   en   animais)   ou   función   estrutural   (celulosa:  
compoñente  da  parede  celular  das  células  vexetais).  
 LÍPIDOS  
Son  biomoléculas  orgánicas  insolubles  en  auga  formadas  
por  C,H  e  O.  Destacan  os  seguintes  Dpos:  
1.  Triglicéridos:  a  súa  función  é  almacenar  enerxía  para  
a   célula.   Están   formados   por   unha   molécula   de  
glicerina  e  tres  de  ácidos  graxos.  
2.  Ceras:   serven   como   illante   e   protección   fronte   á  
humidade.  
3.  Fosfolípidos:  forman  parte  das  membranas  celulares.  
4.  Terpenos:  aquí  destacan  as  vitaminas  A,  E  e  K.  
5.  Esteroides:   neste   grupo   destacan   o   colesterol,   a  
vitamina  D  e  as  hormonas  sexuais.  
TRIGLICÉRIDO  
FOSFOLÍPIDOS  
 PROTEÍNAS  
Son   biomoléculas   formadas   pola   unión   de   máis   de   cen  
aminoácidos.  Hai  20  Dpos  de  aminoácidos  diferentes.  
As  funcións  son  as  seguintes:  
1.  Estrutural:  forman  parte  das  membranas  e  dos  orgánulos  
celulares.  
2.  EncimáKca:  os  encimas  son  proteínas.  
3.  Transporte:  serven  de  moléculas  transportadoras  doutras  
a  través  do  sangue.  Ex.  a  hemoglobina  
4.  Defensa:  os  anDcorpos  que  se  enfrontan  a  
microorganismos  son  proteínas.  
5.  Movemento:  hai  proteínas  contrácDles  como  a  acDna  e  a  
miosina  das  células  musculares.    
 PROTEÍNAS  
A   estrutura   das   proteínas   é   a   responsable   da   súa  
acDvidade  biolóxica.  
Tipos  de  estruturas  proteicas:  
1.  Estrutura   primaria:   corresponde     á   orde   ou  
secuencia  dos  aminoácidos  na  proteína.  
2.  Estrutura   secundaria:   é   o   pregamento   da  
proteína  no  espazo  por  atraccións  entre  os  seus  
aminoácidos.  
3.  Estrutura  terciaria  
4.  Estrutura  cuaternaria  
 ÁCIDOS  NUCLEICOS  
•  Son   longas   moléculas   formadas   pola   unión  
doutras,  chamadas  nucleóKdos.  
•  Cada  nucleóDdo  está  formado  pola  unión  de:  
Ø   Un  monosacárido  (ribosa  ou  desoxirribosa)  
Ø Unha   base   nitroxenada   que   pode   ser   a   Kmina        
(T),   adenina   (A),   guanina   (G),   citosina   (C)   ou    
uracilo  (U).  
Ø   Unha  molécula  de  ácido  fosfórico.  
     
 ÁCIDOS  NUCLEICOS  
Hai  dous  Dpos  de  ácidos  nucleicos:  
•  O  ADN:  ácido  desoxirribonucleico.  
•  O  ARN:  ácido  ribonucleico  
 
 ADN:  ÁCIDO  DESOXIRRIBONUCLEICO  
•  É   a   molécula   onde   se   atopa   a   información  
xenéDca  de  todos  os  seres  vivos.  
•  Ten  as  seguintes  caracterísDcas:  
Ø C a d a   n u c l e ó D d o   e s t á   f o r m a d o   p o l a  
desoxirribosa,   o   ácido   fosfórico   e   unha   das  
seguintes  bases  nitroxenadas:  A,  T,C,  G  
Ø P o s ú e   d ú a s   c a d e a s   d e   n u c l e ó D d o s  
complementarias  e  anKparalelas.  
Ø As   dúas   cadeas   enrólanse   para   formar   unha  
dobre   hélice   coas   bases   na   parte   interna   da  
estrutura.  
 ARN:  ÁCIDO  RIBONUCLEICO  
•  Ten  as  seguintes  caracterísDcas:  
Ø Cada  nucleóDdo  está  formado  por  ribosa,  por  
ácido   fosfórico   e   unha   das   seguintes   bases:   A,  
C,  G  ou  U.  
Ø E stá   formado   por   unha   soa   cadea   de    
nucleóDdos.  
Ø O   ARN   sinte^zase   a   parDr   da   información  
conDda   no   ADN   mediante   o   proceso   de  
transcripción.  
 ARN:  ÁCIDO  RIBONUCLEICO  
Hai  varios  Dpos  de  ARN:  
•  ARN  mensaxeiro  (ARNm):  ten  a  información  necesaria  
para   a   síntese   dunha   proteína   (a   súa   secuencia   de  
nucleóDodos  é  complementaria  a  unha  das  cadeas  do  
ADN)  e  leva  esa  información  ata  os  ribosomas  onde  se  
produce  a  síntese  (tradución  xenéDca)  
•  ARN   transferente   (ARNt):   Ten   como   función   o  
transporte   dos   aminoácidos   aos   ribosomas   durante   a  
tradución.  
•  ARN  ribosómico  (ARNr):  forma  parte  dos  ribosomas.  
 TEORÍA  CELULAR  
•  A   célula   é   a   unidade   anatómica,   fisiolóxica   e  
xenéKca  de  todos  os  seres  vivos.  
•  Todos   os   seres   vivos   estamos   formados   por  
células.  
•  Toda  célula  realiza  as  tres  funcións  vitais.  
•  Toda  célula  procede  doutra  célula.  
 CÉLULA  PROCARIOTA  
•  Son  as  células  máis  primiDvas  e  sinxelas  que  existen.  
•  Son  exclusivas  das  bacterias  e  das  cianobacterias.  
•  Presentan  as  seguintes  caracterísDcas:  
Ø  Non   teñen   núcleo,   o   seu   material   xenéDco,   molécula   de  
ADN   pechada,   está   libre   no   citoplasma.   Poden   ter  
plásmidos.  
Ø  Presentan  unha  membrana  plasmáDca,  ao  redor  presentan  
unha  parede  celular  e  algunhas  unha  cápsula.  
Ø  No  citoplasma  teñen  ribosomas.  
Ø  Algunhas  bacterias  posúen  flaxelos  para  desprazarse.  
Ø  Os  pelos  ou  pili  son  prolongacións  que  lles  permiten  unirse  
a  outras  bacterias.  

 
 CÉLULA  EUCARIOTA  
•  Son   moito   máis   grandes   e   complexas   que   as  
procariotas.   Son   as   células   que   posúen   as   plantas,   os  
animais,  os  fungos  e  os  protocDstas.  
•  Presentan  as  seguintes  caracterísDcas:  
Ø Posúen  un  núcleo  onde  se  atopa  o  material  xenéDco.  
Ø Posúen  una  membrana  plasmáDca.  
Ø Posúen  un  citoplasma  onde  se  diferencia:  
       -­‐  Citosol  
       -­‐  Citoesqueleto  
       -­‐  Orgánulos  
Ø Hai  dous  modelos  de  célula  eucariota:  animal  e  vexetal  
 CÉLULA  EUCARIOTA:  NÚCLEO  
Podemos  disDnguir  as  seguintes  partes:  
•  Envoltura   nuclear:   formada   por   dúas   membranas,  
posúe   poros.   A   membrana   externa   ten   adheridos  
ribosomas   xa   que   a   envoltura   nuclear   é   unha  
conDnuidade  do  RER.  
•  CromaKna:  formada  por  moléculas  de  ADN  asociada  a  
histonas   (proteínas).   As   fibras   de   cromaDna  
condénsanse  para  formar  os  cromosomas.  Está  bañada  
polo  nucleoplasma.  
•  Nucléolo:  estrutura  formada  por  ARN  e  proteínas,  é  o  
lugar  onde  se  sinteDza  o  ARN  ribosómico.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  ANIMAL:  
CITOPLASMA  
É  unha  célula  cun  alto  grao  de  especialización  polo  
que   hai   moitos   Dpos   celulares.   En   todas   se  
disDnguen  as  seguintes  estruturas:  
•  Membrana  plasmáDca  
•  Citosol  
•  Citoesqueleto  
•  Centrosoma  
•  Ribosomas  
•  Orgánulos:   mitocondrias,   RER,   REL,   aparato   de  
Golgi,  lisosomas,  peroxisomas,  vesículas.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  ANIMAL:  
MEMBRANA  PLASMÁTICA  
•  É   unha   fina   capa   que   separa   o   conDdo   da  
célula   do   medio   que   a   rodea   e   regula   a  
entrada  e  saída  de  substancias.  
•  Está   formada   por   unha   bicapa   lipídica   con  
proteínas   e   glícidos.   Esta   estrutura   é  
semellante   en   todas   as   demais   membranas  
celulares.  
 MECANISMOS  DE  TRANSPORTE  A  
TRAVÉS  DA  MEMBRANA  
•  O  transporte  a  través  da  membrana  é  
selecDvo  e  realízase  de  disDntas  formas:  
1.  Difusión  simple  
2.  Ósmose  
3.  Transporte  mediado  por  proteínas  
4.  Endocitose  e  exocitose    
 DIFUSIÓN  SIMPLE  
•  As  moléculas  pequenas  e  sen  carga,  como  o  
O2  e  o  CO2  atravesan  libremente  a  membrana  
plasmáDca  a  favor  de  gradiente.  
 
 ÓSMOSE  
•  Consiste  na  difusión  de  auga  a  través  da  
membrana  plasmáDca.  A  auga  emigra  dende  a  
disolución  máis  diluída  cara  á  máis  
concentrada,  co  obxecDvo  de  igualar  
concentracións.  
 TRANSPORTE  MEDIADO  POR  
PROTEÍNAS  
•  As  moleculas  máis  grandes,  como  a  glicosa,  ou  
con  carga,  como  os  ións,  transpórtanse  a  
través  de  proteínas  de  membrana.  
a)  Transporte  acKvo:  en  contra  de  gradiente  e  
con  gasto  de  enerxía.  
b)  Transporte  pasivo:  a  favor  de  gradiente  e  sen  
gasto  de  enerxía.  
 ENDOCITOSE  E  EXOCITOSE  
•  As  par^culas  moi  grandes,  como  as  proteínas  
ou  as  bacterias  enteiras,  transpórtanse  cara  
ao  interior  celular  mediante  a  formación  
dunha  vesícula  con  parte  de  membrana  
plasmáDca,  que  se  deforma  para  abarcalas  e  
incorporalas  ao  citoplasmaèENDOCITOSE  
•  O  proceso  contrario  é  a  EXOCITOSE.  
 CÉLULA  EUCARIOTA:  CITOSOL  
•  O   nome   que   recibe   o   conDdo   celular   é   o  
citoplasma.  Nel  atópase  unha  solución  acuosa  
de  aspecto  xelaDnoso  chamada  citosol.    
•  As  estruturas  celulares  que  están  inmersas  no  
citosol   poden   estar   rodeadas   de   membrana  
(orgánulos)  ou  non.  
CÉLULA  EUCARIOTA:  CITOESQUELETO  
•  É  un  conxunto  de  filamentos  proteicos  que  se  
distribúen   por   todo   o   citoplasma   formando  
unha  rede  que  lle  dá  soporte  e  estabilidade  á  
célula.  
•  Intervén  tamén  no  movemento  da  célula.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  ANIMAL:  
CENTRÍOLOS  
•  Os   centríolos   son   estruturas   exclusivas   das  
células   animais   que   forman   parte   do  
centrosoma.  
•  Teñen   a   apariencia   de   dous   cilindros   ocos  
cuxas   paredes   están   compostas   por   finos  
tubos.   Os   centríolos   encárganse   de   dirixir   o  
movemento  dos  filamentos  do  citoesqueleto.  
•  Tamén   parDcipa   na   distribución   dos  
cromosomas  durante  a  mitose.  
 CÉLULA  EUCARIOTA:  RIBOSOMAS  
•  Estruturas   que   poden   aparecer   flotando   no  
citosol   ou   adheridos   ás   paredes   do   re^culo  
endoplasmáDco.  
•  A  súa  función  é  a  síntese  de  proteínas.  
 CÉLULA  EUCARIOTA:  RETÍCULO  
ENDOPLASMÁTICO  
•  Conxunto   de   sacos   e   canais   membranosos  
comunicados   entre   si,   que   se   extende   por  
todo  o  citoplasma.    
•  Se   levan   adheridos   ribosomas   na   súa   cara  
externa,   chámase   RER   e   a   súa   función   é   a  
síntese  de  proteínas.  
•  Se   non   leva   adheridos   ribosomas   é   o   REL   e   a  
súa  función  é  a  síntese  de  lípidos.    
 CÉLULA  EUCARIOTA:  APARATO  DE  
GOLGI  
•  Conxunto   de   sacos   membranosos   apilados  
rodeados  de  pequenas  vesículas.  
•  As  súas  funcións  son:  
   -­‐  Modificación  das  substancias  sinteDzadas  no            
RER.  
     -­‐  Secreción  celular.  
     -­‐  Produción  de  membrana  plasmáDca.  
     -­‐  Formación  de  lisosomas.  
CÉLULA  EUCARIOTA:  MITOCONDRIAS  

•  As   mitocondrias   teñen   forma   oval   e   dobre  

membrana  que  delimita  un  espazo  interior.  
•  Son   os   orgánulos   encargados   de   obter   a  
enerxía  para  as  funcións  celulares.  
 CÉLULA  EUCARIOTA:  LISOSOMAS    

•  Son   vesículas   membranosas   en   cuxo   interior  

se  produce  a  dixesKón  das  grandes  moléculas  
orgánicas.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  VEXETAL    
As   células   vexetais   presentan   algunhas  
carácterísDcas   que   as   diferencian   das   células  
animais:  
•  Carecen  de  centríolos.  
•  Presentan  parede  celular.  
•  Teñen  cloroplastos.  
•  Teñen  vacúolos  moi  desenvolvidos.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  VEXETAL:  
PAREDE  CELULAR  

•  É  unha  cuberta  ríxida  e  grosa  disposta  por  fóra  

da  membrana  celular.    
•  Está  formada  por  celulosa  e  outras  moléculas.  
•  Encóntrase   atravesada   por   finos   condutos  
chamados   plasmodesmos   que   comunican   as  
células  veciñas.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  VEXETAL:  
CLOROPLASTOS  
•  Son   orgánulos   membranosos   cun   sistema  
interno  de  membranas.  
•  Conteñen   un   pigmento   verde   chamado  
c l o r o fi l a   e   o u t r o s   p i g m e n t o s  
fotosinteDzadores.  
•  Nos  cloroplastos  realízase  a  fotosíntese.  
 CÉLULA  EUCARIOTA  VEXETAL:  
VACÚOLOS  
•  As  células  vexetais  teñen  un  sistema  vacuolar  
moi  desenvolvido.  
•  Os   vacúolos   son   bolsas   membranosas   que  
almacenan   diversas   substancias,   entre   elas  
auga.  
 TEORÍA  ENDOSIMBIÓTICA  
•  Esta   teoría   da   cien^fica   Lynn   Margulis   explica   a  
aparición  das  células  eucariotas.  
•  Según   esta   teoría,   as   células   eucariotas   actuais,  
animais   e   vexetais,   resultan   da   asociación   entre  
diferentes  células  procariotas.  
•  Esta   teoría   está   avalada   pola   presenza   de  
ribosomas  e  de  ADN  semellantes  aos  bacterianos  
nas  mitocondrias  e  nos  cloroplastos.