ORGANIZACIÓN XERAL DO CORPO

HUMANO
 ¿Que compartimos
todos os seres vivos?
 1. QUE CARACTERIZA A UN SER VIVO?

O que caracteriza a un ser vivo é levar a cabo as tres funcións vitais:

nutrición, relación e reprodución.
A unidade máis sinxela que pode desenvolver estas tres funcións é a
célula; por iso se di que é a unidade básica da vida.

2. ORGANIZACIÓN DOS SERES VIVOS

Os seres vivos podemos realizar estas tres funcións porque estamos

organizados en distintos niveis de complexidade crecente.
O nivel máis básico da vida é o nivel de célula, sen células non hai
vida.
Hai organismos formados por unha soa célula: os organismos
unicelulares. Son exemplos as bacterias ou os protozoos.
Pero tamén, hai seres vivos formados por máis dunha célula: os
organismos pluricelulares. É o caso dos vexetais ou dos animais.
As células dos pluricelulares especialízanse nunha función concreta e
dependen unhas doutras.
Ademais organízanse para formar tecidos, éstes a súa vez reúnense en
órganos, e os órganos a súa vez forman aparellos e sistemas.

Nós, os seres humanos, como organismos pluricelulares posuímos todas

estas características, e ademais, como moitos animais estamos dotados de
movemento con desprazamento.
Atendendo a complexidade podemos diferenciar distintos niveis de
organización, cada un deles cun maior grao de complexidade e con
propiedades que non se dan nos niveis inferiores.

Cada nivel de organización está integrado por todos os elementos do nivel

inferior. As propiedades de cada un non son simplemente a suma dos seus
compoñentes senón que aparecen propiedades novas.

PROPIEDADES EMERXENTES

Un exemplo típico é a vida, característica do nivel celular, pero que

non aparece no nivel inferior (o molecular)
 4. AS CÉLULAS NO CORPO HUMANO

A TEORÍA CELULAR

A Teoría Celular
 4. AS CÉLULAS NO CORPO HUMANO

Todo o que sucede no noso corpo débese ao que ocorre nas nosas
células.
As características fisiolóxicas dos órganos e aparellos resultan das
complexas funcións que levan a cabo as células que os constitúen.

Temos no noso corpo arredor de 30 billóns de células!

Número de células do corpo humano

E ademais son de pequeno tamaño (mídense en micras).

Posúen grande variedade de formas e tamaños. Esto adoita estar
relacionado coa súa función.
CUESTIÓN DE TAMAÑO

● Micra ou
micrómetro (µm): 10-
3
mm
● Nanómetro (nm):
10-6 mm
● Angstrom (Ä): 10-
7
mm
 4. AS CÉLULAS NO CORPO HUMANO

As nosas células non son, loxicamente, todas iguais; pero sí hai tres
estruturas comúns a todas as nosas células.

Que teñen en común todas as células humanas?

Membrana plasmática: unha bicapa lipídica que actúa de barreira illante e
permite o paso selectivo de subtancias grazas a presencia de distintas
proteínas.
Citoplasma: o conxunto de citosol (líquido) e o morfoplasma (orgánulos)
Material xenético: 46 moléculas de ADN (unha por cromosoma), a excepción
dos gametos que teñen a metade (23). Este ADN está asociado a proteínas
(principalmente histonas) e cando non está a célula en división atópase
descondensado e non se aprecian os cromosomas, fálase de cromatina. Este
material na maioría das nosas células está situado no núcleo (pero non o
teñen por exemplo os eritrocitos) onde tamén atopamos os nucléolos
(relacionado coa síntese de ARNr) e o nucleoplasma (líquido).
ESTRUTURA DA CÉLULA EUCARIOTA ANIMAL
 A MEMBRANA PLASMÁTICA

A membrana é a estrutura celular que regula o paso de substancias na

célula. Está formada por unha bicapa lipídica (fundamentalmente
fosfolípidos e colesterol) e proteínas (desempeñan múltiples funcións). Na
cara externa desta membrana hai oligosacáridos unidos ás proteínas e ós
fosfolípidos
 OS ORGÁNULOS

 Retículo endoplasmático
rugoso (R.E.R.): conectado
coa envoltura nuclear é un
sistema de sacos aplanados
con ribosomas adosados
cuxa principal función é a
síntese proteica.
 Retículo endoplasmático
liso (R.E.L.): continúa o
R.E.R. , é un sistema de
tubos de membranas lisas
(sen ribosomas) cuxa  Ribosoma: poden estar adosados ao R.E.R.

función primordial é a ou libres polo citosol. Son responsables da

síntese de lípidos. síntese de proteínas.

 Aparello de Golgi: formado por dictiosomas (sistemas de sacos con
numerosas vesículas). Encárgase de recibir os produtos do R.E., realizar
as últimas transformacións e derivalos cara onde sexan precisos.
 Lisosoma: vesícula esférica que contén enzimas dixestivos.
 Citoesqueleto: conxunto de filamentos proteicos que constitúen a
andamiaxe da célula. Responsables da forma e a motilidade celular.
 Centrosoma: zona próxima ao
núcleo que organiza o citoesqueleto
e que presenta centríolos (cilindros
dispostos ortogonalmente), tamén
forma o fuso mitótico, os cilios e os
flaxelos.
 Mitocondria: orgánulo de dobre
membrana no que se realiza a
respiración celular. Constitúe a
central enerxética da célula.
 Peroxisoma: vesículas con
enzimas relacionadas con la
eliminación de substancias tóxicas.
Son frecuentes en células renais e
hepáticas.
 5. OS TECIDOS DO CORPO HUMANO

 Tecido epitelial
 Tecidos conectivos:
ES
 Tecido conxuntivo PE
CI
 Tecido cartilaxinoso AL
IZ
 Tecido óseo AC
IÓ
 Tecido sanguíneo N

 Tecido muscular
 Tecido nervioso
 5.1 TECIDO EPITELIAL

 Formado por células intimamente unidas, con pouca

substancia intercelular.
 As células son en xeral de forma xeométrica e
aséntanse sobre a membrana basal que é producida polo
propio epitelio e o conxuntivo subxacente.
 Non leva vasos sanguíneos nin nervios, polo que vai
sempre asociado a tecido conxuntivo.
 Segundo a súa función hai dous tipos:
A) Epitelios de revestimento (tapizan superficies
externas, cavidades de órganos e vías de paso)
B) Epitelios glandulares ou glándulas (epitelio
especializado que se invaxina dentro do órgano que
tapiza e ademais desenvolve funcións secretoras)
 A) EPITELIOS DE REVESTIMENTO

Clasifícanse combinando as seguintes características:

Atendendo ao número de capas poden ser:
• Simples ou monoestratificados : unha soa capa de células
• Estratificados ou pluriestratificados: varias capas de células
Atendendo a forma das células hainos:
• Planos ou pavimentosos: células máis alongadas que altas
• Cúbicos: células tan anchas como altas
• Cilíndricos ou prismáticos: células máis altas que anchas
 EPITELIOS DE REVESTIMENTO

Cels aplanadas

Cels cúbicas
EPITELIOS EPITELIOS
MONOESTRATIFICADOS ESTRATIFICADOS

Cels prismáticas
 Epitelios simples ou monoestratificados

Segundo a forma das súas células temos:

Epitelio simple plano: unha capa de células aplanadas. Hai dous
grandes tipos:
oMesotelios: revisten cavidades corporais como o peritoneo (na
cavidade abdominal)
oEndotelios: tapizan vasos sanguíneos e alvéolos pulmonares
Epitelio simple cúbico: unha capa de células cúbicas. Reviste os
condutos de moitas glándulas, a superficie dos ovarios...
Epitelio simple prismático: unha capa de células cilíndricas. Tapiza o
interior do estómago e o intestino delgado e as trompas uterinas.

Por que hai epitelios simples?

Este tipo de epitelio reviste sempre localizacións do corpo que precisan dun
intercambio de substancias, de aí que sexa importante ser unha superficie
delgada.
 EPITELIOS MONOESTRATIFICADOS
Con células aplanadas

Endotelios: forman a parede dos

capilares sanguíneos, alvéolos
pulmonares e outras superficies.
Protexen pero ademais permiten o
intercambio de substancias.

Parede dun capilar

Alveolo pulmonar
EPITELIOS MONOESTRATIFICADOS
Con células cúbicas

Superficie ovarios, túbulos renales,

conductos secretores de moitas
glándulas, etc.
 EPITELIO SIMPLE CÚBICO

Conducto excretor glándula da tráquea

 EPITELIOS MONOESTRATIFICADOS
Con células prismáticas con microvellosidades

Celula prismática con

microvellosidades

Intestino
delgado.

Célula glandular
caliciforme

I.E.S. Oero Pedrayo.

 EPITELIOS MONOESTRATIFICADOS
Con células prismáticas con microvellosidades

debuxos:©www.monografias.com
 Con células prismáticas con cilios

Epitelio ciliado das Trompas de Falopio

I.E.S. Otero Pedrayo.

 Epitelios estratificados ou pluriestratificados

Teñen varias capas ou estratos de células. A capa que se atopa sobre a

membrana basal é a responsable da súa formación. Encóntranse
naqueles lugares onde se precisa maior protección. Entre os distintos
tipos destacan os epitelios pluriestratificados planos que constitúen a
epiderme e as mucosas.

Cal é a diferenza entre a epiderme e as mucosas?

 Epiderme: forma a capa máis superficial da pel, é un epitelio

pluriestratificado con queratina. A acumulación desta substancia dá
resistencia mecánica a este tecido e provoca que as células máis
superficiais estean mortas e se desprendan por descamación.
 Mucosas: tapizan a cavidade bucal, a vaxina, o ano...; constitúen un
epitelio similar, pero sen queratina.
 EPITELIO PLURIESTRATIFICADO QUERATINIZADO (epiderme)
Células
mortas

Tecido epitelial

Tecido conxuntivo
 Tecido epitelial

Tecido conxuntivo

Estrutura da pel (órgano)

EPITELIO PLURIESTRATIFICADO NO QUERATINIZADO
(mucosas)
Esófago: epitelio estratificado plano no queratinizado
Especie: ratón (Mus musculus; mamíferos)
Técnica: Hematoxilina-eosina en cortes de 8 micras de parafina.
 B) EPITELIOS GLANDULARES

Son epitelios con función

secretora, formados por células
cúbicas ou prismáticas.
As glándulas poden ser:

 Exócrinas:

O producto fabricado nelas sae por conductos secretores ó exterior do

corpo ou a unha cavidade (sudoríparas, salivares…)

 Endócrinas:

Nelas fabrícanse as hormonas. Non teñen condutos secretores, polo

que o producto formado pasa ó torrente circulatorio (glándula tiroides,
hipófese, glándulas suprarrenais…).
Ademais destes dous tipos adóitase falar de glándulas mixtas cando
teñen parte exócrina e parte endócrina.
O exemplo máis característico é o páncreas que por unha banda ten os
illotes de Langerhans que segregan dúas hormonas, a insulina e o
glicagón que regulan os niveis de azúcre no sangue e por outra posúe as
células acinares que producen o zume pancreático que será segregado a
nivel duodenal no intestino delgado.
Pel. Glándulas sebáceas
 5.2 TECIDOS CONECTIVOS

 Tecidos variados, con funcións protectoras ou de soporte.

 Están formados por células dispersas, variadas segundo o tipo

de conectivo (adipocitos, fibroblastos…), entre elas hai
substancia intercelular ou matriz, formada por substancia
fundamental e fibras proteicas.

 Hai tres tipos fundamentais de tecidos conectivos:

a) Tecido conxuntivo

b) Tecido cartilaxinoso

c) Tecido óseo

 Podemos considerar ademais o sangue como un tecido conectivo

xa altamente especializado.
 5.2.1. TECIDO CONXUNTIVO

En xeral, as células máis características do conxuntivo son os fibrocitos

responsables da formación da matriz xelatinosa que constitúe a
substancia fundamental e as fibras.
Os tecidos conxuntivos poden ser moi diferentes.
Un tecido conxuntivo moi especializado é o tecido adiposo e incluso
presenta células exclusivas del que acumulan a graxa, os adipocitos.
Ademais hai outros tipos de conxuntivo (denso, laxo, elástico...) con
composición de matriz e fibras lixeiramente variables que lle confiren a
cada tipo propiedades diferentes para as distintas localizacións onde os
podemos atopar.
 TECIDO CONXUNTIVO

SUBSTANCIA
CÉLULAS PROPIAS INTERCELULAR

FIBROBLASTOS/FIBROCITOS FIBRAS SUBSTANCIA

MASTOCITOS PROTEICAS FUNDAMENTAL
MACRÓFAGOS
ADIPOCITOS Coláxenas Rica en glícidos
Elásticas
Reticulares
 ADIPOCITO
COMPOÑENTES TECIDO CONXUNTIVO Almacena graxa

FIBRAS

FIBROCITO
sintetiza a
substancia
fundamental e
as fibras

capilar
CAPILAR
MASTOCITO
SUBSTANCIA Sintetiza heparina
FUNDAMENTAL (anticoagulante), histamina
(vasodilatador) e serotonina
(vasoconstrictor). MACRÓFAGO
función de defensa
 Tecido conxuntivo laxo

Tecido conxuntivo laxo: atópase nos espacios entre os órganos e entre

outros tecidos. Ten abundante substancia fundamental.
 Tecido adiposo

Tecido adiposo: almacena graxa debaixo da pel e arredor dalgúns órganos

(protección) como é o caso do corazón e riles e na médula amarela.
 Tecido conxuntivo denso

Fibras coláxenas

Tecido conxuntivo denso: ten abundantes fibras coláxenas, forman os

tendóns e os ligamentos.
 Tecido conxuntivo elástico

Tecido conxuntivo elástico Lámina interna dunha arteria.

 5.2.2. TECIDO CARTILAXINOSO

Substancia fundamental semisólida

Fibras de coláxeno e elásticas

Células: condrocitos
Composición Grupos isoxénicos:conxunto
nicos de
tecido con matriz semisólida,
células orixinados a partir da mesma
pero flexible
célula.
 Carece de nervios e vasos polo que se nutre por difusión na matriz
de nutrientes procedentes do conxuntivo próximo (Pericondrio).
 Constitúe o esqueleto embrionario, que logo é substituido nos
Vertebrados por óso (excepto quenllas e raias)
 Os condrocitos sitúanse en pequenas cavidades da matriz chamadas
lagoas.
 Tecido cartilaxinoso elástico (orella)
Atópase na epiglote, larinxe, trompa de Eustaquio e oido externo.
 Cartilaxe hialino

É o tipo máis abundante de cartilaxe: contén numerosos condrocitos.

Atópase nas articulacións, nariz, tráquea, bronquios, cordas vocales e entre
as vértebras.
 Corte lonxitudinal cartilaxe fibroso
É un cartilaxe rico en fibras de coláxeno, o que lle da unha gran resistencia
á tracción, atópase nos discos intervertebrais e articulares, tendón de
Aquiles e sínfise do púbis.
 5.2.3. TECIDO ÓSEO

• As súas funcións son o sostén e a

protección de órganos vitais (caixa
craneana, caixa torácica...).

• É o máis resistente dos tecidos

conectivos, xa que ten unha matriz

mineralizada.

• Forma parte dos ósos. A maioría dos

ósos orixinanse a partir da cartilaxe
embrionaria.

• Está fomado por células chamadas

osteocitos que se dipoñen en lagoas
óseas.
 5.2.3. TECIDO ÓSEO

 A substancia intercelular (matriz ósea) é sólida e dura, moi rica en sales

minerais o que lle confire dureza, e posúe abundantes fibras de coláxeno
que lle dan elasticidade ao óso.
 Segundo a estrutura macroscópica podemos falar de dous tipos de
tecido óseo: esponxoso e compacto.

5.2.3.1. TECIDO ÓSEO ESPONXOSO

 A unidade estrutural é a trabécula, laminiñas óseas irregulares que

deixan amplos espazos recheos de médula ósea vermella e polos que
atravesan tamén os vasos sanguíneos e os nervios.
 Forma a maior parte das epífises dos ósos longos e o interior dos
demais ósos.
 5.2.3.2. TECIDO ÓSEO COMPACTO

 A matriz deste tipo de óso é máis compacto e presenta ocos só

perceptibles ao microscópico.
 A unidade estrutural básica é a osteona ou sistema de Havers
formado por laminiñas óseas concéntricas.
 As laminiñas rodean uns canais denominados condutos de
Havers por onde circulan os vasos (sanguíneos e linfáticos) que son
paralelos o eixe do óso. Estos conductos comunícanse entre sí
mediante os condutos de Volkmann.
 Este tecido forma as diáfises dos ósos longos, en cuxo interior hai
médula ósea amarela ou miolo e o a cara externa dos demais ósos.
 Médula TECIDO ÓSEO
vermella
conduto de Havers

Médula
amarela

conductos de Volkman
osteocito

laguna ósea
Os osos longos posúen os dous tipos de tecido óseo,1.- Esponxoso,
nas epífises, e 2.- Compacto, na diáfise.
 Sistema de Havers
TECIDO ÓSEO COMPACTO
TECIDO ÓSEO ESPONXOSO
DISPOSICIÓN DO:

TECIDO CARTILAXINOSO
Esqueleto peixes cartilaxinosos,
embrións dos vertebrados e
superficie de articulación dos
ósos, aneis da larinxe, traquea e
bronquios.

TECIDO ÓSEO COMPACTO

diáfise ósos longos e cara
externa dos demais ósos

TECIDO ÓSEO ESPONXOSO

epífise dos ósos longos e o
interior dos ósos planos e
curtos.
 5.2.4. O SANGUE

O sangue é un tecido conectivo moi

especializado formado por unha
matriz fluída, o plasma sanguíneo, e
distintos tipos de células
(eritrocitos, leucocitos e plaquetas)
con distintas funcións.

Plasma sanguíneo
COMPOSICIÓN
DO SANGUE Células sanguíneas
 Glóbulos vermellos
ou hematies ou
eritrocitos:
Transportan o O2

CÉLULAS
SANGUÍNEAS Plaquetas ou
trombocitos:
Participan en la
coagulación

Glóbulos blancos o
leucocitos:
Defensa
 Agranulocitos

Granulocitos

Neutrófilo
 Tecido muscular liso
Células uninucleadas e fusiformes.Máis
común en invertebrados. Nos Vertbr.
forma os músculos de contracción
involuntaria e lenta (recobre cavidades
internas (dixestivo, respiratorio, vasos,
útero, vexiga urinaria...)
5.3. TECIDO MUSCULAR
Tecido muscular estriado (esquelético)

Formado por células Células multinucleadas, cilíndricas, de

aspecto estriado (bandas clares e oscuras.
alongadas chamadas
Músculos de contracción voluntaria e
fibras, especializadas
rápida.
na contracción. Con
miofibriñas proteicas Tecido muscular cardíaco (miocardio)
de actina e miosina.
Exclusivas do corazón dos vertebrados.
Células uni ou binucleadas, de aspecto
estriado con discos intercalares. Son máis
curtas e máis anchas que as estriadas e
son ramificadas. Contracción involuntaria.
Fibras lisas

Tecido muscular liso

Tecido muscular estriado
Tecido muscular cardíaco ( ten discos intercalares)
As células musculares cardíacas están
unidas entre si polos chamados discos
intercalares, que aparecen como
bandas escuras nas preparacións
histolóxicas, e que son complexos de
unión entre as células. A súa misión é a
de manter cohesionadas ás células,
sendo ademais sitios de ancoraxe do
citoesqueleto.
5.4. TECIDO NERVIOSO

Células da neuroglía ou
da glía: células non
nerviosas con funcións
metabólicas, de soporte e
protección.

Neuronas: células
nerviosas. Son as
encargadas de
transmitir o
impulso nervioso.
A Neurona está formada polo
corpo celular ou soma, que
posúe o núcleo e a maioría dos
orgánulos celulares, as
dendritas que reciben a
información desde outras
neuronas, e o axón, que é por
onde o impulso nervioso viaxa
cara a outras células. As
terminacións deste reciben o
nome de botóns terminais e
segregan os
neurotransmisores.
 6. SISTEMAS E APARELLOS DO CORPO HUMANO

O noso corpo está formado por 11 sistemas de órganos:

 Tegumentario
 Esquelético
 Muscular
 Circulatorio
 Dixestivo
 Respiratorio
 Excretor
 Nervioso
 Endócrino
 Linfático
 Reprodutor
 7. ANATOMÍA DE SUPERFICIE O TOPOGRÁFICA

QUE É A ANATOMÍA?
Etimoloxicamente (do grego Ana de Aná: hacia arriba e tomía de tomeé:
corte) poderíamos traducilo co termo “disección”.
Para definila poderíamos dicir que “é a ciencia que estuda as estruturas
corporais e as súas relacións”.
POSICIÓNS: anatómica, supina e prono.

DIRECCIÓNS ANATÓMICAS: PLANOS CORPORAIS:

Superior-inferior Saxital
Craneal-caudal Frontal
Posterior ou dorsal- anterior ou ventral Transversal
Proximal-distal
Lateral-medial
POSICIÓN ANATÓMICA
Direccións anatómicas Planos corporais
O corpo pode ademais dividirse en dúas porcións ou esqueletos: axial
e apendicular
E tamén podemos dividilo en diversas cavidades:
Cavidade ventral: formada pola torácica e a abdominopélvica.
Cavidade dorsal: constituída pola craneal e a vertebral.

Cavidade
dorsal

The Visible Human Project