ΛΥΣΙΑΣ ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ 1-3

1. Αν δε γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με

βλάπτουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι’ αυτήν
την κατηγορία. Γιατί έχω τη γνώμη ότι αυτοί (οι κατήγοροι) είναι αίτιοι πάρα
πολύ μεγάλων ωφελειών για όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα που θα
ανάγκαζαν αυτούς (τους άδικα συκοφαντημένους) να λογοδοτήσουν για τις
πράξεις της ζωής τους.
2. Γιατί εγώ τόσο πολύ έχω πεποίθηση στον εαυτό μου, ώστε ελπίζω ότι, αν
ακόμα κάποιος τυχαίνει να φέρεται άσχημα ή εχθρικά προς εμένα, όταν με
ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου, θα μετανιώσει και θα με θεωρήσει στο
εξής πολύ καλύτερο.
3.΄Εχω λοιπόν την αξίωση, κύριοι βουλευτές, αν αποδείξω σε σας μόνο τούτο,
ότι δηλαδή διάκειμαι φιλικά προς το παρόν πολίτευμα και ότι είμαι
αναγκασμένος να συμμετέχω στους ίδιους με σας κινδύνους, να μην υπάρχει
ακόμα καμιά ωφέλεια σε μένα. Αν ωστόσο γίνει φανερό ότι και σχετικά με
τα υπόλοιπα έχω ζήσει με μέτρο (κόσμια) και πολύ διαφορετικά από την
πεποίθηση και τους ισχυρισμούς των εχθρών (μου), σας παρακαλώ να
επικυρώνετε την εκλογή μου και να νομίζετε ότι αυτοί είναι κακοήθεις
(χειρότεροι). Πρώτα λοιπόν θα αποδείξω ότι δεν υπηρετούσα ως ιππέας, ούτε
διέμενα στην πόλη επί των Τριάκοντα, ούτε συμμετείχα στο τότε πολίτευμα.

ΔΙΗΓΗΣΗ-ΑΠΟΔΕΙΞΗ 4-19

4. Ο πατέρας (μας) δηλαδή, πριν από την καταστροφή στον Ελλήσποντο, μας
έστειλε να ζήσουμε κοντά στο Σάτυρο (το βασιλιά) στον Πόντο, και δε
βρισκόμασταν στην Αθήνα ούτε όταν γκρεμίζονταν τα τείχη, ούτε όταν
μεταβαλλόταν το πολίτευμα, αλλά ήρθαμε (στην Αθήνα) πέντε μέρες
πρωτύτερα, πριν επιστρέψουν από την εξορία στον Πειραιά αυτοί από τη
Φυλή (οι δημοκρατικοί).
5. Και πράγματι ούτε εμείς ήταν πιθανό, αφού είχαμε φτάσει σε τέτοια
κρίσιμη στιγμή, να επιθυμούμε να μετέχουμε στους ξένους κινδύνους, ούτε
εκείνοι (οι Τριάκοντα) προφανώς είχαν τέτοια πρόθεση, ώστε να παρέχουν
αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας σε όσους ζούσαν στα ξένα και σε
όσους δε διέπρατταν κανένα αδίκημα (εναντίον των πολιτών), αλλά (αντίθετα)
περισσότερο στερούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα ακόμα και από εκείνους
που συνεργάστηκαν μαζί τους στην κατάλυση της δημοκρατίας.
6. Έπειτα είναι βέβαια ανόητο να εξετάζει (κανείς) αυτούς που υπηρέτησαν
ιππικό από την πινακίδα γιατί σ’ αυτήν αφενός πολλοί από αυτούς που
παραδέχονται ότι υπηρέτησαν στο ιππικό δεν είναι (γραμμένοι) μέσα,
αφετέρου μερικοί από αυτούς που ζούσαν μακριά από την πόλη έχουν
αναγραφεί (εκεί). Πιο μεγάλη όμως απόδειξη ακρίβειας είναι η εξής όταν
δηλαδή επιστρέψατε από την εξορία αποφασίσατε με την ψηφοφορία οι
φύλαρχοι να παραδώσουν τον κατάλογο των ιππέων, για να εισπράξουν πίσω
το επίδομα από αυτούς.
7. Κανείς λοιπόν δε θα μπορούσε να αποδείξει για μένα ούτε ότι εγώ
αναγράφηκα (στον κατάλογο) από τους φυλάρχους ούτε ότι παραπέμφθηκα

1
στους συνηγόρους του δημοσίου ούτε ότι εισέπραξα επίδομα. Και όμως είναι
εύκολο να κατανοήσουν όλοι αυτό, ότι δηλαδή αναπόφευκτα, αν δεν
αποκάλυπταν αυτούς που πήραν τα επιδόματα, οι ίδιοι θα τιμωρούνταν.
Επομένως, μπορείτε να εμπιστεύεστε πολύ πιο δικαιολογημένα εκείνους τους
καταλόγους (των φυλάρχων) παρά αυτούς από εκείνους δηλαδή (τους
καταλόγους) ήταν εύκολο, για όποιον το επιθυμούσε να διαγραφεί, ενώ στους
άλλους αναγκαστικά αναφέρθηκαν όσοι υπηρέτησαν στο ιππικό από τους
φυλάρχους.
8. Ακόμη, κύριοι βουλευτές, αν υπηρέτησα στο ιππικό, δε θα το αρνιόμουν
αυτό, σαν να είχα κάνει κάτι κακό, αλλά θα απαιτούσα να επικυρώσετε την
εκλογή μου, αν αποδείξω ότι κανείς από τους πολίτες δεν έχει κακοποιηθεί
από εμένα. Βλέπω μάλιστα ότι και εσείς έχετε αυτή τη γνώμη και ότι από
τη μια πολλοί από αυτούς που τότε υπηρέτησαν στο ιππικό είναι βουλευτές
από την άλλοι πολλοί από έχουν εκλεγεί με χειροτονία στρατηγοί και
ίππαρχοι. Επομένως, μη νομίζετε ότι εγώ κάνω αυτήν την απολογία για
κανέναν άλλο λόγο, παρά επειδή τόλμησαν ολοφάνερα να πουν ψέματα για
εις βάρος μου. Ανέβα λοιπόν για χάρη μου (στο βήμα) και κατάθεσε
μαρτυρία.
9. Σχετικά λοιπόν με αυτήν την κατηγορία δε γνωρίζω για ποιο σκοπό πρέπει
να μιλάω περισσότερο. Μου φαίνεται μάλιστα, κύριοι βουλευτές, ότι στους
άλλους δικαστικούς αγώνες αρμόζει να απολογείται κάποιος μόνο για τις
ίδιες τις κατηγορίες, όμως στις δίκες δοκιμασίας είναι δίκαιο να λογοδοτεί (ο
δοκιμαζόμενος) για όλη τη ζωή του. Σας παρακαλώ λοιπόν να με ακούσετε
προσεκτικά με εύνοια. Μάλιστα θα κάνω την απολογία μου όσο το δυνατόν
πιο σύντομα.
10. Εγώ δηλαδή πρώτα–πρώτα, παρόλο που κληρονόμησα όχι πολλή (λίγη)
περιουσία εξαιτίας των συμφορών και του πατέρα και της πόλης, πάντρεψα
δύο αδερφές, αφού έδωσα προίκα στην καθεμία τριάντα μνες, με τον αδερφό
μου ωστόσο μοιράστηκα (την περιουσία) με τέτοιο τρόπο, ώστε εκείνος να
παραδέχεται ότι έχει μεγαλύτερο μερίδιο από την πατρική περιουσία σε
σχέση με μένα, και απέναντι σε όλους γενικά τους υπόλοιπους (συμπολίτες
μου) έχω ζήσει με τέτοιο τρόπο, ώστε ποτέ μέχρι τώρα δεν έδωσα αφορμή
παραπόνου ούτε σε έναν (συμπολίτη μου).
11. Λοιπόν τις ιδιωτικές μου υποθέσεις έτσι τις έχω ρυθμίσει. Όσον όμως
αφορά το δημόσιο βίο μου, νομίζω ότι η μέγιστη απόδειξη της δικής μου
εντιμότητας είναι ότι από τους νεότερους όσοι τυχαίνει να ασχολούνται
(περνούν τον καιρό τους) με ζάρια ή ποτά ή τέτοιου είδους ασωτείες, θα
δείτε ότι όλοι αυτοί είναι εχθροί μου και ότι διαδίδουν για μένα πάρα
πολλούς ανακριβείς λόγους και ότι λένε πάρα πολλά ψέματα. Και όμως,
βέβαια, αν επιθυμούσαμε τα ίδια (πράγματα), δε θα είχαν τέτοια γνώμη για
μένα.
12. Επιπλέον, κύριοι βουλευτές, κανείς δε μπορεί να αποδείξει ότι έχει γίνει
για μένα ούτε επονείδιστη ιδιωτική δίκη, ούτε έγγραφη καταγγελία ή μήνυση
για δημόσιο αδίκημα. Και όμως βλέπετε ότι άλλοι πολλές φορές έχουν
εμπλακεί σε τέτοιου είδους δίκες. Λοιπόν ως προς τις εκστρατείες και τους
κινδύνους τους πολεμικούς, εξετάστε πώς συμπεριφέρομαι στην πόλη.
13. Δηλαδή πρώτα – πρώτα, όταν συνάψατε συμμαχία με τους Βοιωτούς και
έπρεπε να τους βοηθήσετε στην Αλίαρτο, μολονότι είχα καταγραφεί από τον
Ορθόβουλο να υπηρετώ στο ιππικό, επειδή έβλεπα πως όλοι νόμιζαν ότι
έπρεπε να υπάρχει ασφάλεια στους ιππείς, ενώ θεωρούσαν ότι κινδύνευαν οι
οπλίτες, μολονότι άλλοι κατατάχτηκαν στο ιππικό χωρίς να υποβληθούν σε

2
δοκιμασία, εγώ παρουσιάστηκα στον Ορθόβουλο και του είπα να με
διαγράψει από τον κατάλογο, επειδή πίστευα ότι ήταν ντροπή, ενώ ο λαός
επρόκειτο να κινδυνεύσει, εγώ να εκστρατεύω αφού είχα προετοιμάσει
ασφάλεια στον εαυτό μου. Και για χάρη μου ανέβα στο βήμα, Ορθόβουλε.
14. Όταν, λοιπόν, συγκεντρώθηκαν οι συνδημότες (μου) πριν από την εκστρατεία,
επειδή γνώριζα ότι μερικοί από αυτούς ήταν βέβαια τίμιοι πολίτες και πρόθυμοι
αλλά ότι είχαν έλλειψη από προμήθειες, είπα ότι πρέπει οι πλούσιοι να χορηγούν τα
απαραίτητα στους φτωχούς. Και δε συμβούλευσα στους άλλους μόνο αυτό αλλά και
ο ίδιος έδωσα τριάντα δραχμές σε καθέναν από δύο άντρες, όχι επειδή είχα πολλά
(χρήματα) αλλά για να αποτελέσει αυτό παράδειγμα στους άλλους. Ανεβείτε για
χάρη μου στο βήμα (να το επιβεβαιώσετε).
15. Μετά από όλα αυτά λοιπόν, κύριοι βουλευτές, όταν έγινε η εκστρατεία στην
Κόρινθο και όλοι γνώριζαν από πριν ότι θα χρειαστεί να κινδυνεύσουν, ενώ κάποιοι
απέφευγαν τη μάχη, εγώ τόλμησα να πολεμώ τους εχθρούς παραταγμένος στην
πρώτη γραμμή και μάλιστα, παρόλο που η δική μας φυλή νικήθηκε και σκοτώθηκαν
πάρα πολλοί, αποχώρησα από τη μάχη μετά τον αλαζόνα Στειριέα, ο οποίος έχει
κατηγορήσει όλους τους ανθρώπους για δειλία.
16. Λίγες μέρες μετά από αυτά, ενώ είχαν καταληφθεί οχυρές θέσεις στην Κόρινθο,
με αποτέλεσμα οι εχθροί να μη μπορούν να περάσουν, κι ενώ ο Αγησίλαος εισέβαλε
στη Βοιωτία κι ενώ οι άρχοντες αποφάσισαν να αποσπάσουν παρατάξεις (στρατού)
για να τους βοηθήσουν, αν και όλοι γενικά φοβούνταν (εύλογα, κύριοι βουλευτές·
γιατί ήταν φοβερό να βαδίζουμε για νέο κίνδυνο, ενώ λίγο πρωτύτερα είχαμε σωθεί
μόλις και μετά βίας), εγώ, αφού παρουσιάστηκα, πρότρεπα τον ταξίαρχο να
αποστείλει το δικό μου τάγμα χωρίς κλήρωση.
17. Επομένως, αν κάποιοι από σας οργίζονται εναντίον εκείνων που έχουν την
αξίωση να ασχολούνται με τα δημόσια πράγματα αλλά δραπετεύουν από τη μάχη,
δε θα είχαν δίκαια για μένα αυτή τη γνώμη. Γιατί, δεν εκτελούσα πρόθυμα μόνο τις
διαταγές (των αρχόντων), αλλά τολμούσα και να διακινδυνεύω τη ζωή μου. Και
αυτά τα έκανα, όχι διότι πίστευα ότι δεν είναι επικίνδυνο να πολεμά κανείς με τους
Λακεδαιμονίους αλλά για να κερδίζω όλα τα δίκαιά μου, αφού εσείς εξαιτίας αυτών
θα με θεωρούσατε καλύτερο, αν κάποτε εμπλεκόμουν άδικα σε δικαστικό αγώνα.
Και, παρακαλώ, ανεβείτε για χάρη μου ως μάρτυρες (στο βήμα) γι’ αυτά.
18. Λοιπόν ποτέ ως τώρα δεν παραμέλησα καμιά από τις υπόλοιπες
εκστρατείες και φυλάξεις φρουρίων, αλλά σε όλη τη διάρκεια (της στράτευσής
μου) διαρκώς εκστράτευα με τους πρώτους, αλλά αναχωρούσα με τους
τελευταίους. Λοιπόν πρέπει να εξετάζετε με βάση αυτού του είδους (τα
πράγματα) αυτούς που αναμιγνύονται στα πολιτικά με φιλοτιμία και με
ευπρέπεια, αλλά όχι, αν κάποιος έχει μακριά μαλλιά, να τον μισείτε γι’ αυτό το
λόγο γιατί αυτού του είδους οι συνήθειες δε βλάπτουν ούτε τους απλούς
πολίτες ούτε τις αρχές της πόλης, όμως από εκείνους (τους πολίτες) που
θέλουν να κινδυνεύουν απέναντι στους εχθρούς όλοι εσείς εν γένει
ωφελείστε.
19. Επομένως δεν αξίζει, κύριοι βουλευτές, ούτε να αγαπάμε ούτε να μισούμε
κανένα από την εξωτερική του εμφάνιση, αλλά να τον εξετάζουμε από τις
πράξεις του γιατί πολλοί, παρόλο που μιλούν με χαμηλή φωνή και ντύνονται
ευπρεπώς, έχουν γίνει αίτιοι μεγάλων κακών, ενώ άλλοι, παρόλο που
παραμελούν αυτά, έχουν κάνει σε σας πολλά καλά.

3
 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 20-21

20. Κατάλαβα όμως τώρα, κύριοι βουλευτές, ότι μερικοί δυσαρεστούνται

εναντίον μου γι’ αυτούς τους επιπλέον λόγους, επειδή δηλαδή ενώ ήμουν
νεότερος προσπάθησα να αγορεύω ενώπιον της εκκλησίας του δήμου. Εγώ
όμως πρώτα – πρώτα αναγκάστηκα να αγορεύσω δημόσια για προσωπικές μου
υποθέσεις, έπειτα όμως μου φαίνεται ότι έδειξα μεγαλύτερη από ό,τι έπρεπε
φιλοδοξία, από τη μια επειδή συλλογιζόμουν ότι οι πρόγονοί μας δεν είχαν
σταματήσει καθόλου να ασχολούνται με τα κοινά της πόλης,
21. και από την άλλη επειδή έβλεπα εσάς - γιατί πρέπει να λέω την αλήθεια-
να θεωρείτε ότι μόνο αυτοί (οι άνθρωποι) είναι αξιόλογοι. Επομένως ποιος
(πολίτης) βλέποντας ότι εσείς έχετε αυτή τη γνώμη δε θα ενθαρρυνόταν να
ενεργεί και να μιλά για την πόλη; Επιπλέον γιατί δυσανασχετείτε εσείς με
τέτοιους (ανθρώπους); Γιατί γι’ αυτούς δεν είναι άλλοι κριτές, αλλά εσείς.