Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

Λυσία «Ὑπὲρ Μαντιθέου»

Διήγηση - Απόδειξη §§ 4-8

Στη διήγηση-απόδειξη §4-19 ο Μαντίθεος προσπαθεί να πείσει τους βουλευτές και το ακροατήριο ότι
δεν υπηρέτησε ως ιππέας την περίοδο των τριάκοντα τυράννων και να πείσει για τον ηθικό του
χαρακτήρα με αναφορές στη δημόσια και ιδιωτική ζωή του.
 Τονίζει πως τόσο αυτός όσο και ο αδελφός του βρίσκονταν μακριά από την πατρίδα τους κατά
την περίοδο της καθαίρεσης των τειχών (μακρά τείχη που συνέδεαν Αθήνα και Πειραιά) και της
μεταβολής του δημοκρατικού πολιτεύματος σε ολιγαρχικό.
 Δηλώνει πως επέστρεψε πέντε μέρες πριν να κατεβούν στον Πειραιά από το φρούριο της Φυλής
οι δημοκρατικοί οπαδοί του Θρασυβούλου.
Έτσι, αποδεικνύει πως, εφόσον έλειπε όλο αυτό το κρίσιμο για την Αθήνα διάστημα, δεν είχε καμία
σχέση με το τυραννικό καθεστώς.

§4
Ἡμᾶς γὰρ ὁ πατὴρ Εμάς λοιπόν ο πατέρας μου
πρὸ τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ πριν από τη συμφορά
συμφορᾶς στον Ελλήσποντο
ἐξέπεμψε ὡς Σάτυρον μας έστειλε στον Σάτυρο
τὸν ἐν τῷ Πόντῳ στον Πόντο
διαιτησομένους͵ για να ζήσουμε.
καὶ οὔτε ἐπεδημοῦμεν Και ούτε βρισκόμασταν στην πατρίδα
καθαιρουμένων τῶν τειχῶν όταν γκρεμίστηκαν τα τείχη
οὔτε μεθισταμένης τῆς πολιτείας͵ ούτε όταν άλλαξε το πολίτευμα,
ἀλλ΄ ἤλθομεν πένθ΄ ἡμέραις πρότερον αλλά ήλθαμε πέντε μέρες
πρὶν κατελθεῖν εἰς τὸν Πειραιᾶ πριν κατέβουν στον Πειραιά
τοὺς ἀπὸ Φυλῆς. όσοι βρίσκονταν στη Φυλή.

§5
Καίτοι οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν Και πράγματι ούτε εμείς ήταν φυσικό
εἰς τοιοῦτον καιρὸν ἀφιγμένους επειδή φτάσαμε σε τέτοια περίσταση
ἐπιθυμεῖν μετέχειν να επιθυμούμε να συμμετέχουμε
τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων͵ σε ξένους κινδύνους
οὔτ΄ ἐκεῖνοι φαίνονται ούτε εκείνοι προφανώς
τοιαύτην γνώμην ἔχοντες είχαν τέτοιες απόψεις,

1
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

ὥστε καὶ τοῖς ἀποδημοῦσι ώστε και σε εκείνους που ήταν μακριά από την πατρίδα
καὶ τοῖς μηδὲν ἐξαμαρτάνουσι και σε αυτούς που δεν είχαν κάνει κανένα κακό
μεταδιδόναι να τους παρέχουν
τῆς πολιτείας͵ αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας
ἀλλὰ μᾶλλον αλλά περισσότερο
ἠτίμαζον στερούσαν τα πολιτικά δικαιώματα
καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας και από αυτούς που τους βοήθησαν
τὸν δῆμον. να καταλύσουν την δημοκρατία.

Αναφέρει πως σε μια τέτοια δύσκολη στιγμή για τους Τριάκοντα (είχαν προκαλέσει την οργή των
δημοκρατικών με τις αυθαιρεσίες τους) ούτε αυτός επιθυμούσε να συμμετέχει στους κινδύνους που
διέτρεχαν, ούτε και αυτοί, όμως, επιθυμούσαν δίπλα τους όσους δεν μετείχαν στις αυθαιρεσίες και στις
αντιδημοκρατικές τους ενέργειες.
§6
Ἔπειτα δὲ εὔηθές ἐστιν Έπειτα είναι ανόητο
σκοπεῖν να εξετάζετε
τοὺς ἱππεύσαντας τους ιππείς
ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου· από την πινακίδα.
ἐν τούτῳ γὰρ Γιατί σε αυτή
οὐκ ἔνεισιν μὲν πολλοὶ δεν υπάρχουν πολλοί
τῶν ὁμολογούντων από αυτούς που ομολογούν
ἱππεύειν͵ ότι ήταν ιππείς,
ἐγγεγραμμένοι δὲ εἰσίν ενώ είναι γραμμένοι
ἔνιοι τῶν ἀποδημούντων. μερικοί που λείπουν από την πατρίδα.
Ἐκεῖνος δ΄ ἐστὶν Αυτός είναι, όμως,
ἔλεγχος μέγιστος· ο μέγιστος έλεγχος.
ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε͵ Γιατί όταν επιστρέψατε,
ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ψηφίσατε οι φύλαρχοι
ἀπενεγκεῖν να σας υποβάλουν καταλόγους
τοὺς ἱππεύσαντας͵ όσων υπηρέτησαν ως ιππείς
ἵνα ἀναπράξητε για να πάρετε πίσω
παρ΄ αὐτῶν τὰς καταστάσεις. από αυτούς το χρηματικό επίδομα.

2
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

Ο Μαντίθεος, αφού απέδειξε ότι δεν είχε καμία σχέση με το τυραννικό καθεστώς, διότι έλειπε στον
Πόντο, προσπαθεί να ανασκευάσει την κατηγορία ότι υπηρέτησε ως ιππέας την περίοδο των τριάκοντα
τυράννων.

 Σύμφωνα με το κατηγορητήριο ο Μαντίθεος ήταν ένοχος, διότι το όνομά του υπήρχε στη
σανίδα, πάνω στην οποία έγραφαν τα ονόματα των ιππέων. Ο Μαντίθεος προσπαθεί να πείσει
το ακροατήριο πως η αναγραφή του ονόματός του στη σανίδα δεν αποτελεί απόδειξη ότι
υπηρέτησε ως ιππέας διότι σε αυτήν:

1. δεν αναγράφονται τα ονόματα όσων έχουν παραδεχτεί πως υπηρέτησαν ως ιππείς και
2. αναγράφονται ονόματα όσων έλειπαν από την Αθήνα κατά την περίοδο των τριάκοντα.
Άρα οι ξύλινες πινακίδες δεν είναι αξιόπιστες.
Αντιθέτως, θεωρεί πως μεγαλύτερη απόδειξη αποτελούν οι κατάλογοι των φυλάρχων, στους

οποίους καταγράφονταν τα ονόματα των ιππέων παράλληλα με την καταβολή
της καταστάσεως (χρηματικό ποσό που έπαιρναν οι ιππείς από το δημόσιο με την ανάληψη των
καθηκόντων τους και το επέστρεφαν αν εκλέγονταν άλλοι στη θέση τους).
σανίδιον: μικρή ξύλινη σανίδα ή πινακίδα αλειμμένη με γύψο, πάνω στην οποία έγραφαν τα ονόματα
των ιππέων. Τη σανίδα αυτή, που λεγόταν και λεύκωμα, εξέθεταν σε κοινή θέα.

Ετυμολογικά:
ἱππεύσαντας (ἱππεύω): < ἱππεύς < ἳππος
εὔηθες (εὐήθης): < εὖ + ἦθος
ὁμολογούντων (ὁμολογῶ): < ὁμοῦ + λέγω
ἀποδημούντων (ἀποδημῶ): < ἀπό + δῆμος
ἐψηφίσασθε (ψηφίζομαι): < ψῆφος
φυλάρχους (ὁ φύλαρχος): < φυλή + ἂρχω
καταστάσεις (ἡ κατάστασις): < κατά + στάσις < ἳστημι (=υπάρχω, στέκομαι)

α.ε. Μετάφραση Σύνθετα-Παράγωγα ν.ε.

σανιδίου ξύλινη πινακίδα σανίδι, σανιδώνω, σανίδωμα, σανιδένιος, σανιδωτός

σκοπός, σκοπιά, αποσκοπώ, σκοποβολή, σκοπευτικός, σκόπιμος,

σκοπεῖν εξετάζω
σκοπιμότητα, άσκοπος, επίσκοπος, πρόσκοπος, σκόπελος

ευήθης, ευήθεια, κακοήθης (ουδ. κακόηθες), κακοήθεια, ήθος, ηθικός,

εὔηθές ανόητος
αήθεια, ανήθικος, ηθοποιός

ὁμολογούντων ομολογώ ομολογία, ομολογητής, ανομολόγητος, εξομολόγηση, ομόλογο

ἳππευον, ιππικός, ιππασία, ιπποδρομία, ιππότης, ιππέας, Φίλιππος,

ἱππεύειν ιππεύω
Ιπποκράτης

εἰμί, ουσία, παρουσία, εξουσία, απουσία, όντως, ουσιαστικός,

ουσιώδης, ετυμηγορία, ανούσιος, επιούσιος, εξουσιαστής,
ἔνεισιν εμπεριέχομαι
πληρεξούσιο, εξουσιοδότηση, παρουσιαστής, παρόν, απών,
μελλοντικός

ἀποδημούντων αποδημώ ἀποδημοῦσι

3
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

ἐγγεγραμμένοι γράφομαι μέσα εγγραφή, έγγραφο, εγγράφω, εγγράψιμος, εγγεγραμμένος

ἔλεγχος εξέταση ελέγχω, ελεγκτικός, ελεγκτής, ελεγκτήριο, ελεγκτέος

μέγιστος πάρα πολύ μεγάλος μέγας – μείζων - μέγιστος

κατήλθετε κατεβαίνω ἤλθομεν

ψήφισμα, ψήφος, ψηφοφορία, ψηφοφόρος, ψηφοδέλτιο, ψηφίο,

ἐψηφίσασθε ψηφίζω
ψηφίδα, ψηφιακός, αψηφώ, αψήφιστος, καταψηφίζω

αποφέρω, ανυπόφορος, φορά, φορέας, φέρετρο, φαρέτρα, διαφορά,

ἀπενεγκεῖν παραδίδω
συμφορά, δορυφόρος, αυτόφωρος, αμφορέας, προσφορά

καταστάσεις επίδομα κατὰ + ἵσταμαι > καθίσταμαι

ἀναπράξητε εισπράττω ἀνά + πράττω

φύλαρχος: η πρώτη σημασία της λέξης φύλαρχος είναι αρχηγός φυλής. Ως στρατιωτικός όρος στην
αρχαία Αθήνα η λέξη αυτή δήλωνε το διοικητή των ιππέων της φυλής. Στην Αθήνα εκλέγονταν δέκα
φύλαρχοι, όσες ήταν και οι φυλές. Αρχηγοί όλου του ιππικού ήταν δύο ίππαρχοι.

§7
Ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς Εμένα όμως κανείς
ἂν ἀποδείξειεν δε θα μπορούσε να αποδείξει
οὔτ΄ ἀπενεχθέντα ούτε ότι περιλήφθηκα στους καταλόγους
ὑπὸ τῶν φυλάρχων από τους φυλάρχους,
οὔτε παραδοθέντα ούτε ότι παραπέμφθηκα
τοῖς συνδίκοις στους δημόσιους συνηγόρους
οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα. ούτε ότι επέστρεψα το χρηματικό επίδομα.
Καίτοι ῥᾴδιον Και μάλιστα είναι πολύ εύκολο
γνῶναι πᾶσι τοῦτο͵ να το μάθουν όλοι αυτό,
ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς φυλάρχοις͵ ότι δηλαδή ήταν ανάγκη οι φύλαρχοι,
εἰ μὴ ἀποδείξειαν εάν δεν παρουσίαζαν
τοὺς ἔχοντας αυτούς που είχαν πάρει
τὰς καταστάσεις͵ το χρηματικό επίδομα,
ζημιοῦσθαι αὐτοῖς. να πληρώσουν οι ίδιοι το ποσό.
Ὣστε πολὺ δικαιότερον Επομένως, θα ήταν πολύ δικαιότερο
ἂν πιστεύοιτε να πιστεύετε
ἐκείνοις τοῖς γράμμασιν εκείνους τους καταλόγους
ἢ τούτοις · παρά αυτούς (ενν. των φυλάρχων).
ἐκ μὲν γὰρ τούτων ῥᾴδιον ἦν Γιατί από αυτούς (ή από αυτήν την πινακίδα)
ήταν εύκολο
ἐξαλειφθῆναι τῷ βουλομένῳ͵ να εξαλειφθεί όποιος το επιθυμούσε,
ἐν ἐκείνοις δὲ ἀναγκαῖον ἦν ενώ σε εκείνους αναγκαστικά

4
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

ἀπενεχθῆναι αναφέρθηκαν
τοὺς ἱππεύσαντας όσοι υπηρέτησαν στο ιππικό
ὑπὸ τῶν φυλάρχων. από τους φύλαρχους (ήταν υποχρεωμένοι οι φύλαρχοι
να παρουσιάσουν όσους χρημάτισαν ιππείς).
ἀπενεχθέντα (ἀποφέρω): < ἀπό + φέρω
συνδίκοις (ὁ σύνδικος): < σὺν + δίκη
ἀποδείξειαν (ἀποδείκνυμι): ἀπό + δείκνυμι – δεικνύω
ζημιοῦσθαι (ζημιοῦμαι): < ἡ ζημία
γράμμασιν (τὸ γράμμα): < γράφω
πιστεύοιτε (πιστεύω): < ἡ πίστις < πείθω
ἐξαλειφθῆναι (ἐξαλείφομαι): ἐξ + ἀλείφομαι
α.ε. Μετάφραση Σύνθετα-Παράγωγα ν.ε.

ἀπενεχθέντα αναφέρομαι βλ. ἀπενεγκεῖν

παραδοθέντα παραδίδομαι παραδίδω, παράδοση, παραδοσιακός, παραδοτέος, απαράδοτος

καθίστημι (= στήνω, τοποθετώ, < κατὰ + ἵστημι), κατάστημα, στατήρ, στάσις,

κατάστασιν επίδομα παράσταση, σταθμός, στάθμη, στάδιο, στήμων, σταυρός, ἱστός, παράστημα,
παραστάτης, συμπαραστάτης

καταβολή, διαβολή, συμβολή, βλήμα, βλητικός, βέλος, βελόνα, αδιάβλητος,

καταβαλόντα καταβάλλω
περιβάλλω, έμβλημα, εμβέλεια, πυροβόλο

γνωστός, γνώση, άγνωστος, πασίγνωστος, γνώριμος, άγνοια, ανάγνωση,

γνῶναι γνωρίζω
επίγνωση, ισχυρογνώμων, συγγνώμη, απόγνωση

ἀναγκαῖον απαραίτητος ανάγκη, αναγκαίος, αναγκαστικός, ψυχαναγκασμός

< ἀπο+δείκνυμι. απόδειξη, δείγμα, δεικτικός, αποδεικτικός, καταδεικνύω,

ἀποδείξειαν αποδεικνύω
υποδεικνύω, υπόδειξη, υπόδειγμα, δείκτης

ζημιοῦσθαι ζημιώνομαι ζημιά, επιζήμιος, ζημιογόνος, ζημιάρης, ζημιώνω

γράμμα, γραμματική, γραμματέας, γραμματεία, γραμμάτιο, εγγράμματος,

γράμμασιν γράμμα
αγράμματος, γραμματοκιβώτιο, γραμματόσημο

πίστις, πίστη, πιστός, έμπιστος, εμπιστοσύνη, εύπιστος, ευπιστία, δύσπιστος,

πιστεύοιτε πιστεύω
δυσπιστία, άπιστος, απιστία

ἐξαλειφθῆναι σβήνω εξαλείφομαι, εξάλειψη, επάλειψη, πασαλείβω, αλοιφή

βουλομένῳ επιθυμώ βούληση, βουλητικός, άβουλος, αβουλία, βουλησιαρχία, ευβουλία

τοῖς συνδίκοις: Οι σύνδικοι ήταν συνήγοροι του δημοσίου, διοριζόμενοι για να αντιπροσωπεύουν την
πόλη και να συνηγορούν για τα συμφέροντά της. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, πολλοί
υποστήριξαν ότι οι Τριάκοντα τύραννοι υπεξαίρεσαν την περιουσία τους στο όνομα της πολιτείας, ενώ
άλλοι έλεγαν ότι αρκετά άτομα είχαν υπεξαιρέσει κρατική περιουσία. Γίνεται λοιπό αντιληπτό ότι οι
σύνδικοι ήταν απαραίτητοι στη διαλεύκανση αυτών των αιτιάσεων, ιδίως για την αποφυγή
συγκρούσεων μεταξύ των πολιτών.

5
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

τοῖς γράμμασιν: Γράμματα ήταν οι κατάλογοι στους οποίους αναγράφονταν τα ονόματα των ιππέων
από τους οποίους εισπράχθηκαν τα δοθέντα επιδόματα. Ήταν πιο αξιόπιστα από τα εκτεθειμένα
σανίδια. Ο κίνδυνος να παραλειφθούν από τους καταλόγους κάποια ονόματα ιππέων και να
πληρώσουν οι φύλαρχοι τα οφειλόμενα από εκείνους χρήματα, έκανε προσεκτική και υπεύθυνη τη
σύνταξή τους. Η παράδοση των καταλόγων αυτών ως επίσημων εγγράφων στη Βουλή απέκλειε
οποιαδήποτε αλλοίωσή τους.
§8
Ἔτι δέ͵ ὦ βουλή͵ Επιπλέον, κύριοι Βουλευτές,
εἴπερ ἵππευσα͵ εάν βέβαια είχα καταταγεί στο ιππικό,
οὐκ ἂν ἦν ἔξαρνος δεν θα το αρνιόμουν
ὡς δεινόν τι πεποιηκώς͵ σαν να έχω κάνει κάτι κακό,
ἀλλ΄ ἠξίουν αλλά θα αξίωνα
δοκιμάζεσθαι͵ να επικυρωθεί η εκλογή μου,
ἀποδείξας ὡς οὐδεὶς εάν αποδείκνυα ότι κανείς
τῶν πολιτῶν από τους πολίτες
κακῶς πέπονθε ὑπ΄ ἐμοῦ. δεν έπαθε κακό από μένα.
Ὁρῶ δὲ καὶ ὑμᾶς Και βλέπω ότι και εσείς
ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένους͵ έχετε την ίδια γνώμη
καὶ πολλοὺς μὲν τῶν τότε ἱππευσάντων και πολλοί από αυτούς που τότε ήταν ιππείς
βουλεύοντας͵ είναι Βουλευτές (τώρα)
πολλοὺς δ΄ αὐτῶν κ αι πολλοί από αυτούς
κεχειροτονημένους στρατηγοὺς καὶ ἱππάρχους. έχουν χειροτονηθεί στρατηγοί και ίππαρχοι.
Ὣστε μηδὲν δι΄ ἄλλο Επομένως, για κανένα άλλο λόγο
ἡγεῖσθε με να μη νομίζετε
ποιεῖσθαι ταύτην τὴν ἀπολογίαν͵ ότι κάνω αυτή την απολογία,
ἢ ὅτι ἐτόλμησάν περιφανῶς παρά επειδή τόλμησαν ολοφάνερα
καταψεύσασθαι μου. να με κατηγορήσουν ψευδώς.
Ἀνάβηθι δέ μοι Ανέβα λοιπόν για μένα
καὶ μαρτύρησον. και κατάθεσε τη μαρτυρία σου.

Παρατήρηση συντακτικού: ἀλλ΄ ἠξίουν (ἂν) δοκιμάζεσθαι ἀποδείξας: Κύρια πρόταση.

ἠξίουν (ἂν): ρήμα/ ἐγώ(ενν.): υποκείμενο/ δοκιμάζεσθαι: αντικείμενο, τελικό απαρέμφατο, με
υποκείμενο ἐγώ (ενν.)(ταυτοπροσωπία). ἀποδείξας: επιρρηματική υποθετική μετοχή με
υποκείμενο ἐγώ (συνημμένη) ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ἠξίουν (ἂν)

6
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

(δυνητική οριστική = στοιχείο απόδοσης). Υπάρχει λανθάνων υποθετικός λόγος που εκφράζει το
αντίθετο του πραγματικού. (Υπόθεση: εἴ ἀπέδειξα Απόδοση: ἠξίουν (ἂν) δοκιμάζεσθαι).
Ρητορικά ήθη
Ήθος Μαντίθεου: Με απλότητα και αυτοπεποίθηση ανατρέπει τις κατηγορίες σε βάρος του. Δεν
παρακαλεί τους δικαστές, αφού είναι σίγουρος για την αθώωσή του. Δηλώνει αμέτοχος με πειστήρια,
σε όσα του προσάπτουν δεν κολακεύει, αλλά με το υποθετικό επιχείρημα «κι αν ακόμα ίππευα θα το
ομολογούσα, γιατί δεν είναι κακό, αν δε θα είχα βλάψει κάποιον από τους πολίτες», υπερασπίζεται
τους ιππείς που δεν είχαν βλάψει κανέναν και είχαν λάβει και ύπατα αξιώματα. Ο ίδιος δεν ήταν
ιππέας. Τα ρητορικά τεχνάσματα του Λυσία στο λόγο του Μαντιθέου αποδεικνύουν την αθωότητα του
και το χρηστό ήθος του: άνθρωπος έντιμος, ειλικρινής, πατριώτης, πολέμιος της τυραννίας.
Ήθος αντιπάλων: Οι αντίπαλοι εμφανίζονται συκοφάντες, καιροσκόποι, ιδιοτελείς. Με το επίρρημα
«περιφανώς» τονίζει το μέγεθος της αναξιοπιστίας τους, γιατί, εφόσον ψεύδονται τόσο φανερά ,δεν
βλάπτουν μόνο εκείνον, αλλά υποτιμούν και την βουλή την οποία παραπλανούν εν γνώσει τους.
Ρητορικά πάθη: Ο Μαντίθεος επιδιώκει να εξασφαλίσει την εύνοια και τη συμπάθεια των βουλευτών,
όχι τον οίκτο, αναφερόμενος στις συμφορές της οικογένειας και της πατρίδας. Υπεραμύνεται των
δικαίων του, αλλά και των δικαίων των άλλων πολιτών, που μπορεί να βρεθούν στην ίδια μοίρα μ'
αυτόν σε περίπτωση ψευδούς κατηγορίας. Την κύρια κατηγορία εναντίον του για «ἱππεία»
την καταρρίπτει, αλλά υπενθυμίζει ότι δεν είναι κακό, αρκεί να μη βλάπτονται συμφέροντα των
πολιτών, και αναφέρεται στους στρατηγούς, βουλευτές και ιππάρχους που ίππευαν και δεν στερήθηκαν
αξιωμάτων. Δεν παρακαλεί να τον ευνοήσουν, αλλά και δεν επιτρέπει σε συκοφάντες κακής ποιότητας
να βλάπτουν κανέναν.

ΥΦΟΛΟΓΙΚΑ – ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ §§
Οι §§4-19 περιλαμβάνουν την διήγησιν (narratio) και την πίστιν ή ἀπόδειξιν (probatio ή
argumentatio). Η διηγησις δεν περιλαμβάνει μόνο έκθεση γεγονότων σχετικά με το κατηγορητήριο,
αλλά και γεγονότα που χρησιμοποιούνται ως αποδεικτικά στοιχεία: α) για την αναίρεση της κατηγορίας,
β) για την προβολή της υποδειγματικής συμπεριφοράς του κατηγορούμενου στον ιδιωτικό και δημόσιο
βίο του. Έτσι η διήγηση στο μεγαλύτερο μέρος του λόγου, λειτουργεί ως απόδειξη.
Οι §§4-8 περιλαμβάνουν τις πίστεις (argumentation, αποδείξεις), με τις οποίες ο Μαντίθεος
αναιρεί την κατηγορία. Οι πίστεις, που είναι το ουσιαστικότερο μέρος ενός ρητορικού λόγου,
διακρίνονται σε: α) άτεχνες (αντικειμενικά πειστήρια, που δεν οφείλονται στην τεχνική δεξιότητα του
ρήτορα, όπως νόμοι, μαρτυρικές καταθέσεις, όρκοι, έγγραφα)
β) έντεχνες (αποδείξεις που επινοεί ο ρήτορας): - ενθυμήματα
- παραδείγματα (ιστορικά ή πλαστά)
- γνώμες
- ήθη
- πάθη
Στον λόγο που μελετάμε οι πίστεις των §§4-8, που περιλαμβάνουν την απάντηση στην άμεση
κατηγορία, ακολουθούν τα εξής επιχειρήματα:
Α. Απόδειξη ότι δεν θα μπορούσα να ήμουν στο ιππικό (§4-5)
Β. Ακύρωση της εγκυρότητας του επίσημου καταλόγου των ιππέων:
1. Υπήρξε αναξιόπιστος σε άλλες περιπτώσεις (§6).
2. Το όνομά μου δεν βρίσκεται στον πιο αξιόπιστο κατάλογο των φυλάρχων (§6-7).
Γ. Ακόμα και αν ήμουν ιππέας, η μέχρι σήμερα τακτική ευνοεί την αποδοχή του προσώπου μου σε ένα
αξίωμα (§8).

7
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

Ανάλυση και έλεγχος επιχειρημάτων:

Πρώτο επιχείρημα: Ζούσα στον Πόντο, όπου με είχε στείλει ο πατέρας μου, ακόμα και όταν άλλαξε το
πολίτευμα και όταν γκρεμίστηκαν τα Μακρά Τείχη. Επέστρεψα στην Αθήνα μόλις 5 ημέρες προτού
έρθουν στον Πειραιά οι εξόριστοι από τη Φυλή. ⇒ α) Δεν είναι λογικό να θέλω να εμπλακώ σε πολιτικές
περιπέτειες μόλις ήρθα στην Αθήνα. β) Ούτως ή άλλως οι Τριάκοντα δεν έδιναν εξουσίες σε όσους
έλειπαν από την πόλη και δεν έκαναν τρομοκρατικές ενέργειες, αλλά αναλώνονταν στις μεταξύ τους
διαμάχες.

Το επιχείρημα αυτό είναι ένα ενθύμημα, δηλαδή βραχυλογικός συλλογισμός που, με βάση τα δεδομένα
στα οποία στηρίζεται, δίδει ένα πιθανό και ασφαλές συμπέρασμα (αν τα περιστατικά είναι εντελώς
ακριβή). Ωστόσο το επιχείρημα αυτό δεν είναι πολύ ισχυρό. Την εποχή που οι δημοκρατικοί κινούνταν
προς τον Πειραιά, οι Τριάκοντα θα είχαν ιδιαίτερη ανάγκη από βοήθεια. Το γεγονός ότι ο Μαντίθεος
επέστρεψε στην Αθήνα ακριβώς εκείνη την εποχή και ότι η κυβέρνηση του επέτρεψε την είσοδο στην
πόλη, φαίνεται να ευνοεί την άποψη ότι ήταν με το μέρος των Τριάκοντα. Εξάλλου, όπως φαίνεται από
τα λόγια του ομιλητή παρακάτω, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ένας ενθουσιώδης νεαρός που
επιδιώκει να βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή σε καιρό κινδύνου, επέστρεψε στην Αθήνα εκείνη
την κρίσιμη πολιτική στιγμή και δεν μετείχε σε καμιά παράταξη.

Δεύτερο επιχείρημα: Δεν είναι αξιόπιστο να λαμβάνει κανείς υπόψη τα ονόματα των ιππέων που
καταγράφονται στο λεύκωμα. Ήταν γραμμένοι απόντες, δεν ήταν γραμμένοι παρόντες. Εξάλλου, πολύ
εύκολα σβήνει κανείς το όνομά του από το λεύκωμα. Είναι όμως αξιόπιστοι οι κατάλογοι των φυλάρχων
που αποσκοπούσαν στην επιστροφή των επιδομάτων στο κράτος μετά το τέλος της θητείας. ⇒ Λογικό
συμπέρασμα: αφού το όνομά μου δεν είναι γραμμένο στους καταλόγους των φυλάρχων, δεν
υπηρέτησα στο ιππικό.
Και στην περίπτωση αυτή πρόκειται για ένα ενθύμημα (βραχυλογικό συλλογισμό που δίνει ένα πιθανό
συμπέρασμα). Το επιχείρημα αυτό είναι ισχυρότερο από το προηγούμενο: η βεβαιότητα του
Μαντίθεου ότι κανείς δεν μπορεί να αποδείξει 3 βασικά ενοχοποιητικά στοιχεία που εκφράζονται με τις
κατηγορηματικές μετοχές (ἀπενεχθέντα, παραδοθέντα, καταβαλόντα), αποτελεί για αυτόν τη
μεγαλύτερη απόδειξη της αθωότητάς του. Και εδώ όμως υπάρχουν σκοτεινά σημεία. Τα σημεία αυτά
φωτίζονται κάπως, αν η άτεχνη πίστις (η μαρτυρία) που ακολουθεί μετά την παράγραφο 8 προέρχεται
από τους φυλάρχους και δηλώνει ότι πράγματι δεν υπήρχε στον κατάλογό τους, Ωστόσο, ακόμη και η
απουσία του ονόματος από τους καταλόγους δεν σημαίνει ότι δεν υπηρέτησε ο Μαντίθεος κατά τις
τελευταίες εβδομάδες, διότι ίσως, καθώς ήταν μάλιστα εθελοντής, δεν είχε λάβει χρήματα από το
κράτος, αλλά είχε συμμετάσχει στο ιππικό με δικά του έξοδα.

Τρίτο επιχείρημα: Ας υποθέσουμε ότι είχα υπηρετήσει στο ιππικό. Δεν θα το αρνιόμουν, απλώς θα
αποδείκνυα πως, κατά τη διάρκεια της θητείας μου, δεν έβλαψα κανέναν. Εξάλλου, και πολλοί από
εσάς τους βουλευτές και αρκετοί στρατηγοί και ίππαρχοι ήταν στο ιππικό τότε.⇒ Δεν είναι κακό η
συμμετοχή στο ιππικό την εποχή των Τριάκοντα τυράννων, ωστόσο είναι απαράδεκτο αυτοί να με
κατηγορούν ψευδώς.

8
 Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού Β΄ Λυκείου

Ο Μαντίθεος ξεκινάει το τρίτο επιχείρημα με μια υποθετική άποψη πολύ εύστοχη, που το καθιστά
καταλυτικό. Είναι φυσικό, μετά την αμνηστία, να μην τίθεται θέμα αποκλεισμού κάποιου ατόμου από
τα κοινά λόγω της συμμετοχής του στο ιππικό επί των Τριάκοντα τυράννων. Με το να επιδοκιμάζει ο
ομιλητής την εκλογή στρατηγών, ιππάρχων και των απλών βουλευτών, επιδιώκει να κερδίσει τη
συμπάθειά τους και μια ανάλογη ευνοϊκή και δίκαιη γι’ αυτόν απόφαση.

Πηγές: https://filologika.gr, https://filologikigonia.gr, Μπατιστάκη, Γ. (1999) Λυσία Ὑπὲρ Μαντιθέου. Μεταίχμιο.