ΘΕΜΑ 1Ο

Ἡδέως δ΄ ἄν αὐτῶν πυθοίμην ὑπέρ τίνων οἴονται χρῆναι μαχομένους ἡμᾶς ἀποθνήσκειν·
οὐχ οἱ πολέμιοι προστάττωσί τι παρά τό δίκαιον καί τῆς χώρας ἀποτέμνονται καί τούς
οἰκέτας ἐλευθερῶσι, καί τούτους μέν κατοικίζωσιν εἰς ταύτην, ἥν ἡμῖν οἱ πατέρες
κατέλιπον, ἡμᾶς δέ μή μόνον τῶν ὄντων ἀποστερῶσιν, ἀλλά καί πρός τοῖς ἄλλοις κακοῖς
εἰς ὀνείδη καθιστῶσιν; Ἐγώ μέν γάρ ὑπέρ τούτων οὐ μόνον πόλεμον ἀλλά καί φυγάς καί
θανάτους οἶμαι προσήκειν ἡμῖν ὑπομένειν· πολύ γάρ κρεῖττον ἐν ταῖς δόξαις αἷς ἔχομεν
τελευτῆσαι τόν βίον μᾶλλον ἤ ζῆν ἐν ταῖς ἀτιμίαις, ἅς ληψόμεθα ποιήσαντες ἅ
προστάττουσιν ἡμῖν.
Ἰσοκράτους, Ἀρχίδαμος§88-89

Λεξιλόγιο
ἡδέως= με ευχαρίστηση
πυνθάνομαι τινός τι ή παρά τινος+προτ= πληροφορούμαι από κάποιον κάτι
ἀποτέμνομαι τῆς χώρας= καταστρέφω ένα μέρος της χώρας
οἰκέτης=δούλος- ἱκέτης=ικέτης
κατοικίζω τινά= εγκαθιστώ κάποιον σε κάποιο μέρος
τά ὄντα= τα υπάρχοντα, η περιουσία
ὄνειδος= ντροπή, προσβολή.
καθίστημί τινα εἴς τι= οδηγώ κάποιον σε μία κατάσταση.
φυγή= εξορία, φεύγω= εξορίζομαι.
διώκω= εξορίζω.
κατέρχομαι= επιστρέφω από την εξορία.
ἀειφυγία= ισόβιος εξορια.
προσήκει τινι + τελ.απρφ= αρμόζει, πρέπει κάποιος να...
τελευτάω-ῶ= πεθαίνω( φυσικός θάνατος).
ἀποθνῄσκω= α. πεθαίνω, β. σκοτώνομαι(στον πόλεμο), γ. καταδικάζομαι σε θάνατο ( σε
δίκη).
οἱ τεθνηκότες ή τεθνεῶτες ή θανόντες= οι νεκροί.
ἀτιμία= α. ντροπή, β. στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων ( ως πολιτικός όρος στην Αθήνα).

1
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
 Μετάφραση
Ευχαρίστως θα τους ρωτούσα να μου πουν χάρη ποιων πραγμάτων νομίζουν ότι πρέπει
να πέφτουμε νεκροί στο πεδίο των μαχών. όχι όταν οι εχθροί μας προστάζουν κάτι
αντίθετο προς το δίκαιο , όταν ακρωτηριάζουν τη χώρα μας και απελευθερώνουν τους
δούλους και τους εγκαθιστούν στη χώρα που μας κληροδότησαν οι πατέρες μας, και
όταν από εμάς όχι μόνο παίρνουν ό,τι έχουμε αλλά κοντά στις άλλες συμφορές μας
εξευτελίζουν κιόλας; Εγώ προσωπικά νομίζω ότι για όλους αυτούς τους λόγους
επιβάλλεται σε μας όχι μόνο πόλεμο να υπομένουμε αλλά και εξορίες και θάνατο ακόμη .
γιατί είναι πολύ προτιμότερο να τερματίσουμε τη ζωή μας με το σεβασμό με τον οποίο
μας περιβάλλουν, παρά να ζούμε μέσα στην περιφρόνηση που θα αντιμετωπίσουμε , αν
εκτελέσουμε όσα μας προστάζουν να κάνουμε.

ΘΕΜΑ 2Ο

Ὅτι μέν εἰρήνην ποιεῖσθαι δικαίαν ἄμεινόν ἐστιν ἤ πολεμεῖν, δοκεῖτέ μοι, ὦ Ἀθηναῖοι,
πάντες γιγνώσκειν. Ὅτι δέ οἱ ῥήτορες τῷ μέν ὀνόματι τῆς εἰρήνης συγχωροῦσι, τοῖς
δ΄ἔργοις ἀφ΄ὧν ἄν ἡ εἰρήνη γένοιτο ἐναντιοῦνται, τοῦτο δέ οὐ πάντες αἰσθάνεσθε.
Λέγουσι γάρ ὡς ἔστι δεινότατον τῷ δήμῳ, γενομένης εἰρήνης ἡ νῦν οὖσα πολιτεία μή
καταλυθῇ. Εἰ μέν οὖν μηδεπώποτε πρότερον ὁ δῆμος ὁ Ἀθηναίων εἰρήνην ἐποιήσατο
πρός Λακεδαιμονίους, εἰκότως ἄν ἐφοβούμεθα αὐτό διά τε τήν ἀπειρίαν τοῦ ἔργου διά τε
τήν ἐκείνων ἀπιστίαν· ὅπου δέ πολλάκις ἤδη πρότερον εἰρήνην ἐποιήσασθε
δημοκρατούμενοι, πῶς οὐκ εἰκός ὑμᾶς πρῶτον ἐκεῖνα σκέψασθαι τά τότε γενόμενα; χρή
γάρ, ὦ Ἀθηναῖοι, τεκμηρίοις χρῆσθαι τοῖς πρότερον γενομένοις περί των μελλόντων
ἔσεσθαι.
Ἀνδοκίδου, Περί τῆς πρός Λακεδαιμονίους Εἰρήνης §1-2

Λεξιλόγιο
ποιοῦμαι εἰρήνην= συνάπτω, κάνω ειρήνη.
ἄμεινόν ἐστι= είναι καλύτερα, είναι προτιμότερο.
δοκῶ+ ειδ.απρφ.+δοτ.προσ.του κρίνοντος προσώπου= νομίζω ότι(με υποκείμενο στη
μετάφραση τη δοτική προσωπική_ δοκεῖτε αὐτῷ= νομίζει αυτός).
ὀνόματι= τυπικά, με την πρόφαση
συγχωρῶ τινί= συμφωνώ με..., δέχομαι.
αἰσθάνομαι+γεν.ή αιτ.= αντιλαμβάνομαι.
ὁ δῆμος= ο λαός, η δημοκρατία, οι δημοκρατικοί.
ἡ πολιτεία= πολίτευμα, πολιτικά δικαιώματα.
2
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
εἰκότως= δικαιολογημένα, εύλογα.
εἰκός ἐστιν+τελ.απρφ.= είναι φυσικό να...
διά τήν ἀπειρίαν τοῦ ἔργου= λόγω της απειρίας μας στη σύναψη ειρήνης.
ἀπιστία= αναξιοπιστία, έλλειψη εμπιστοσύνης.
πολλάκις= πολλές φορές.
σκοποῦμαι τι ή πλάγια ερώτηση= εξετάζω, παρατηρώ , σκέφτομαι να...
χρῶμαι τινι= χρησιμοποιώ κάτι, χρή +τελ.απρφ.= πρέπει.
καταγιγνώσκω= καταδικάζω, κατηγορώ.
απογιγνώσκω= αθωώνω, εγκαταλείπω, απορρίπτω.
προλέγω= προειδοποιώ, προτιμώ, μαντεύω, εκλέγω.
συλλέγω= συγκεντρώνω, συγκαλώ.

Μετάφραση
Αθηναίοι, νομίζω πως όλοι γνωρίζετε ότι είναι προτιμότερο να κάνουμε ειρήνη με
δίκαιους όρους παρά να πολεμούμε. αλλά ότι οι ρήτορες δέχονται βέβαια ( να γίνει)
ειρήνη, αλλά εναντιώνονται στις πράξεις από τις οποίες είναι δυνατό να προέλθει η
ειρήνη, αυτό δεν το αντιλαμβάνεστε όλοι. Λένε δηλαδή ότι το χειρότερο για το λαό είναι
μήπως, αν γίνει ειρήνη, καταλυθεί το σημερινό πολίτευμα. Εάν λοιπόν ποτέ ως τώρα ο
λαός των Αθηναίων δεν είχε κάνει στο παρελθόν ειρήνη με τους Λακεδαιμονίους,
δικαιολογημένα θα φοβούμασταν αυτό το πράγμα, τόσο γιατί δεν θα είχαμε γνώση του
πράγματος όσο και γιατί δεν θα μπορούσαμε να βασιστούμε στην αξιοπιστία εκείνων.
Τη στιγμή όμως που πολλές φορές ως τώρα κάνατε στο παρελθόν, όταν είχατε
δημοκρατικό καθεστώς, πώς δεν είναι λογικό να εξετάσετε πρώτα-πρώτα εκείνα, τα όσα
δηλαδή έγιναν τότε; Γιατί, πρέπει, Αθηναίοι, όσον αφορά αυτά που πρόκειται να γίνουν
στο μέλλον, να χρησιμοποιείτε ως αποδείξεις τα όσα έγιναν κατά το παρελθόν.

ΘΕΜΑ 3Ο

Οὑμός πατήρ Κέφαλος ἐπείσθη μέν ὑπό Περικλέους εἰς ταύτην τήν γῆν, ἀφικέσθαι ἔτη
δέ τριάκοντα ᾤκησεν, καί οὐδενί πώποτε οὔτε ἡμεῖς οὔτε ἐκεῖνος δίκην οὔτε ἐδικασάμεθα
οὔτε ἐφύγομεν, ἀλλ΄ οὕτως ᾠκοῦμεν δημοκρατούμενοι ὥστε μήτε εἴς τούς ἄλλους
ἐξαμαρτάνειν μήτε ὑπό τῶν ἄλλων ἀδικεῖσθαι. Ἐπειδή δέ οἱ τριάκοντα πονηροί καί
συκοφάνται ὄντες εἰς τήν ἀρχήν κατέστησαν, φάσκοντες χρῆναι τῶν ἀδίκων καθαράν
ποιῆσαι τήν πόλιν καί τούς λοιπούς πολίτας ἐπ΄ ἀρετήν καί δικαιοσύνην τραπέσθαι,
τοιαῦτα λέγοντες οὐ τοιαῦτα ποιεῖν ἐτόλμων, ὡς ἐγώ περί τῶν ἐμαυτοῦ πρῶτον εἰπών
καί περί τῶν ὑμετέρων ἀναμνῆσαι πειράσομαι.
Λυσίου, Κατά Ἐρατοσθένους §4-5

3
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Λεξιλόγιο
ἀφικνέομαι-οῦμαι= φθάνω.
οἰκέω-ῶ= κατοικώ.
οἰκίζω= ιδρύω αποικία, εγκαθιστώ κάποιον ως άποικο.
πώποτε= ποτέ μέχρι τώρα.
δικάζομαι δίκην τινί= μηνύω, κατηγορώ κάποιον.
φεύγω δίκην τινός= κατηγορούμαι για κάτι.
ἐξαμαρτάνω εἰς τινα= κάνω κακό σε κάποιον.
καθίσταμαι εἰς τήν ἀρχήν= αναλαμβάνω την εξουσία.
φάσκω-φημί= ισχυρίζομαι, βεβαιώνω.
ποιῶ τήν πόλιν καθαράν τῶν ἀδίκων= απαλλάσσω, καθαρίζω την πόλη από τους
άδικους.
ἀναμιμνῄσκω τινά ή περί τινος= υπενθυμίζω σε κάποιον κάτι.
πειρῶμαι+τελ.απρφ.= προσπαθώ να...
καθίσταμαι= τοποθετούμαι, διορίζομαι.
ἀφίσταμαι= αποστατώ, αποφεύγω.
προΐσταμαι= προσέχω, βάζω κάποιον μπροστά.
ἀνίσταμαι= σηκώνομαι.
ἀφικνοῦμαι εἰς πάντα= δοκιμάζω τα πάντα, χρησιμοποιώ κάθε μέσο.
ἀφικνοῦμαι τινι εἰς λόγους= συζητώ , διαπραγματέυομαι.
ἀφικνοῦμαι εἰς τοσοῦτον ἀναισχυντίας= φθάνω σε τέτοιο σημείο ντροπής,
αδιαντροπιάς.

Μετάφραση

Ο πατέρας μου Κέφαλος πείστηκε από τον Περικλή να έρθει σ΄αυτό τον τόπο, όπου
έζησε τριάντα χρόνια. Και ποτέ ως τη στιγμή αυτή ούτε εμείς ούτε εκείνος εμπλακήκαμε
σε δίκη ούτε ως κατήγοροι ούτε ως κατηγορούμενοι, αλλά ζούσαμε ως δημοκρατικοί
πολίτες με τέτοιο τρόπο, ώστε εμείς να βλάπτουμε τους άλλους μήτε οι άλλοι να μας
αδικούν. Όταν όμως κατέλαβαν την εξουσία οι Τριάντα τύραννοι, αυτοί οι πανούργοι και
συκοφάντες, διακήρυτταν ότι έπρεπε να εκκαθαρίσουν την πόλη από τα βλαβερά
στοιχεία και να στρέψουν τους άλλους πολίτες σ΄ έναν τρόπο ζωής που θα στηρίζεται
στην αρετή και στη δικαιοσύνη. Και ενώ διακήρυτταν κάτι τέτοια, δεν είχαν το σθένος να
τα πραγματοποιήσουν, όπως θα προσπαθήσω να σας υπενθυμίσω αναφερόμενος πρώτα
στις δικές μου συμφορές και κατόπιν στις δικές σας.

4
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑ 4Ο

Ἀγανακτῶ δέ μάλιστα, ὦ ἄνδρες, ἐπειδάν ἀκούω τῶν μετά τούτου τινός λέγοντος ὡς οὐκ
ἔστι τοῦτο προδιδόναι, εἴ τις ᾤχετο ἐκ τῆς πόλεως· καί γάρ οἱ πρόγονοί ποθ΄ἡμῶν τήν
πόλιν καταλιπόντες, ὅτε πρός Ξέρξην ἐπολέμουν, εἰς Σαλαμῖνα διέβησαν. Καί οὕτως
ἐστίν ἀνόητος καί παντάπασιν ὑμῶν καταπεφρονηκώς, ὥστε τό κάλλιστον τῶν ἔργων
πρός τό αἴσχιστον συμβαλεῖν ἠξίωσε. Ποῦ γάρ οὐ περιβόητος ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ἡ
ἀρετή γέγονε; Τίς δ΄οὕτως ἤ φθονερός ἐστιν ἤ παντάπασιν ἀφιλότιμος, ὅς οὐκ ἄν εὔξαιτο
τῶν ἐκείνοις πεπραγμένων μετασχεῖν; Οὐ γάρ τήν πόλιν ἐξέλιπον, ἀλλά τόν τόπον
μετήλλαξαν, πρός τόν ἐπιόντα κίνδυνον καλῶς βουλευσάμενοι.
Λυκούργου, Κατά Λεωκράτους § 68-70

Λεξιλόγιο
οἴχομαι= έχω φύγει, έχω εξαφανιστεί, έχω καταστραφεί.
παντάπασιν= εντελώς.
καταφρονέω-ῶ= περιφρονώ.
συμβάλλω τι τινί ή πρός τι(να)= συγκρίνω κάποιον ή κάτι με κάτι άλλο.
ἀξιόω-ῶ+ τελ.απρφ.= κρίνω σωστό να...
περιβόητος= γνωστός, ξακουστός.
ἀφιλότιμος=αυτός που δεν αγαπά τις τιμές, δεν είναι φιλόδοξος.
μετέχω τινός= συμμετέχω σε κάτι.
ἐκλείπω= εγκαταλείπω (εδώ).
μεταλλάσσω= μεταβάλλω, αλλάζω.
μεταλλάσσω τόπον, χώραν= πηγαίνω σε νέα χώρα.
μετήλλαξαν τόν βίον= πέθαναν.
τόν ἐπιόντα= τον επερχόμενο.
ἔπειμι= ακολουθώ, επιτίθεμαι.
ἄπειμι= αναχωρώ, φεύγω.
πάρειμι= έρχομαι.
σύνειμι= συναναστρέφομαι, συγκρούομαι, συγκεντρώνομαι.
ἔνειμι= ενυπάρχω, είμαι εντός, μέσα.
ἀκούω τινός λέγοντος= ακούω εγώ ο ίδιος κάποιον να...
ἀκούω τινά λέγοντα= ακούω ότι κάποιος (έμμεση αντίληψη).
ακούω τινός τι

5
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Μετάφραση
Καταλαμβάνομαι από πολύ μεγάλη αγανάκτηση , συμπολίτες μου, κάθε φορά που
ακούω κάποιον από τους υποστηρικτές του να λέει ότι δεν είναι προδοσία αν κάποιος
έφυγε από την πόλη, καθόσον μάλιστα και οι πρόγονοί μας, όταν πολεμούσαν έναντίον
του Ξέρξη, εγκατέλειψαν την πόλη και πέρασαν απέναντι στη Σαλαμίνα. Και είναι τόσο
ανόητος και τόσο πολύ υποτιμά την νοημοσύνη σας ώστε θεώρησε άξιο να συγκρίνει την
πιο γενναία πράξη με την πιο ατιμωτική. Σε ποιο σημείο της γης δεν έχει γίνει περιβόητη
η ανδρεία εκείνων των ανδρών; Ποιος είναι τόσο φθονερός ή ποιος δεν αγαπά τόσο πολύ
τις τιμές που δεν θα ευχόταν να είχε πάρει μέρος σε εκείνα τα ανδραγαθήματα; Οι
πρόγονοί μας δεν εγκατέλειψαν την πόλη, αλλά άλλαξαν τόπο, που ήταν μια σωστή
απόφαση προς αντιμετώπιση του επερχόμενου κινδύνου.

ΘΕΜΑ 5Ο

Ἅπαντας μέν οὖν χρή νομίζειν μεγάλους εἶναι τούς δημοσίους ἀγῶνας, μάλιστα δέ
τοῦτον ὑπέρ οὗ νῦν μέλλετε τήν ψῆφον φέρειν. Ὅταν μέν γάρ τάς τῶν παρανόμων
γραφάς δικάζητε, τοῦτο μόνον ἐπανορθοῦτε καί ταύτην τήν πρᾶξιν κωλύετε, καθ΄ὅσον
ἄν τό ψήφισμα μέλλῃ βλάπτειν τήν πόλιν· ὁ δέ νῦν ἐνεστηκώς ἀγών οὐ μικρόν τι μέρος
συνέχει τῶν τῆς πόλεως οὐδέ ἐπ΄ ὀλίγον χρόνον, ἀλλ΄ ὑπέρ ὅλης τῆς πατρίδος καί κατά
παντός τοῦ αἰῶνος ἀείμνηστον καταλείψει τοῖς ἐπιγιγνομένοις τήν κρίσιν. Οὕτω γάρ ἐστι
δεινόν τό γεγενημένον ἀδίκημα καί τηλικοῦτον ἔχει τό μέγεθος, ὥστε μήτε κατηγορίαν
μήτε τιμωρίαν ἐνδέχεσθαι εὑρεῖν ἀξίαν, μηδέ ἐν τοῖς νόμοις ὡρίσθαι τιμωρίαν ἀξίαν τῶν
ἁμαρτημάτων.
Λυκούργου, Κατά Λεωκράτους § 7-8

Λεξιλόγιο
ἀγών-ῶνος= δίκη, δικαστικός αγώνας.
μέλλω+τελ.απρφ.=σκοπεύω να, σκέφτομαι να, πρόκειται να/ (χωρίς
αντικείμενο)=καθυστερώ, αναβάλλω.
τήν ψῆφον φέρω= αποφασίζω, ψηφίζω.
παράνομαι γράφω= κάνω προτάσεις αντίθετες με το νόμο.
παρανόμων γραφήν δικάζω= δικάζω καταγγελία για παράνομες προτάσεις.
ἐπανορθόω-ῶ(για νόμους)= διορθώνω, αναθεωρώ.
ὁ νῦν ἐνεστηκώς ἀγών= η σημερινή δίκη.
οὐ μικρόν τι μέρος συνέχει τῶν τῆς πόλεως= δεν αφορά ένα μικρό μέρος των
υποθέσεων της πόλης.
6
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
οἱ ἐπιγιγνόμενοι= οι μεταγενέστεροι.
τῇ ἐπιγινομένῃ ἡμέρᾳ- τῇ ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ= την επόμενη μέρα.
κρίσις= δίκη, απόφαση.
ἐνδέχεται= είναι δυνατό.
ὁρίζομαι= δίνω τον ορισμό μιας λέξης, διορίζω.
ἁμάρτημα= σφάλμα, αδίκημα.

Μετάφραση
Όλες λοιπόν τις δίκες που αφορούν την πόλη πρέπει να τις θεωρείτε σπουδαίες, την
παρούσα δίκη, για την οποία πρόκειται να εκδώσετε απόφαση, (πρέπει να θεωρείτε) ως
τη σπουδαιότερη απ΄ όλες. Γιατί όταν εκδικάζατε υποθέσεις για προτάσεις παράνομων
ψηφισμάτων, διορθώνετε μόνο εκείνο το σημείο και εμποδίζετε μόνο εκείνη την ενέργεια
στο βαθμό που το ορισμένο κάθε φορά ψήφισμα πρόκειται να βλάψει την πόλη. Η
παρούσα όμως δίκη δεν αφορά ένα ελάχιστο μέρος των συμφερόντων της πόλης, ούτε θα
έχει επιπτώσεις για ένα μικρό μόνο χρονικό διάστημα, αλλά αφορά όλη την πατρίδα και
οι μεταγενέστεροι δεν θα ξεχάσουν ποτέ σε όλη τους τη ζωή την απόφασή σας. Τόσο
φοβερό είναι το αδίκημα που έχει διαπραχθεί και τόσο τεράστιες είναι οι επιπτώσεις του
ώστε να είναι αδύνατο να βρεθεί τόσο τίτλος κατηγορίας όσο και τιμωρία άξια . εξάλλου
μήτε και στους νόμους έχει ορισθεί τιμωρία ανάλογη με τα αδικήματα αυτά.

ΘΕΜΑ 6Ο

Καίτοι λέγουσιν ὡς Ἐρατοσθένει ἐλάχιστα τῶν τριάκοντα κακά εἴργασται, καί διά τοῦτο
αὐτόν ἀξιοῦσι σωθῆναι· ὅτι δέ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων πλεῖστα εἰς ὑμᾶς ἐξημάρτηκεν, οὐκ
οἴονται χρῆναι αὐτόν ἀπολέσθαι; ὑμεῖς δέ δείξατε ἥντινα γνώμην ἔχετε περί τῶν
πραγμάτων, εἰ μέν γάρ τούτου καταψηφιεῖσθε, δῆλοι ἔσεσθε ὡς ὀργιζόμενοι τοῖς
πεπραγμένοις· εἰ δέ ἀποψηφιεῖσθε, ὀφθήσεσθε τῶν αὐτῶν ἔργων ἐπιθυμηταί τούτοις
ὄντες, καί οὐχ ἕξετε λέγειν ὅτι τά ὑπό τῶν Τριάκοντα προσταχθέντα ἐποιεῖτε· νυνί μέν
γάρ οὐδείς ὑμᾶς ἀναγκάζει παρά τήν ὑμετέραν γνώμην ψηφίζεσθαι. Ὥστε συμβουλεύω
μή τούτων ἀποψηφισαμένους ὑμῶν αὐτῶν καταψηφίσασθαι, μηδ΄ οἴεσθε κρύβδην τήν
ψῆφον εἶναι· φανεράν γάρ τῇ πόλει τήν ὑμετέραν γνώμην ποιήσετε.
Λυσίου, Κατά Ἐρατοσθένους § 89-91

7
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Λεξιλόγιο
καίτοι= κι όμως.
ἐργάζομαι καλόν ἤ κακόν= κάνω καλό ή κακό.
ἀξιόω-ῶ+τελ.απρφ.= απαιτώ, ζητώ να...
ἐξαμαρτάνω εἴς τινα τι κακόν= διαπράττω κάποιο κακό εις βάρος κάποιου.
ἀπόλλυμαι= καταστρέφομαι, καταδικάζομαι.
καταψηφίζομαι ή καταγιγνώσκω τινός= καταδικάζω κάποιον
ἁλίσκομαι= καταδικάζομαι.
ἀποψηφίζομαι ή ἀπογιγνώσκω τινός= αθωώνω κάποιον.
δῆλός εἰμι= φαίνομαι.
ἐπιθυμητής εἰμί= επιθυμώ.
ἔχω+τελ.απρφ= μπορώ να, είμαι σε θέση/
κρύβδην= κρυφά.

Μετάφραση
Κι όμως υποστηρίζουν ότι ο Ερατοσθένης έχει διαπράξει τα λιγότερα εγκλήματα από
όλους τους Τριάντα τυράννους, και γι΄ αυτό το λόγο αξιώνουν να αθωωθεί. Για το ότι
διέπραξε σε βάρος σας τα περισσότερα εγκλήματα απ΄ όλους γενικά τους Έλληνες, δεν
νομίζουν ότι πρέπει να εξοντωθεί; Δείξτε λοιπόν ποια γνώμη έχετε για εκείνα τα
γεγονότα. Εάν λοιπόν τον καταδικάσετε , θα δείξετε ότι είστε αγανακτισμένοι με τις
πράξεις τους, εάν όμως τον αθωώσετε , θα φανείτε ότι επιδιώκετε τις ίδιες πράξεις με
αυτούς, και ούτε θα μπορείτε να δικαιολογηθείτε ισχυριζόμενοι ότι εκτελούσατε τις
διαταγές των Τριάντα τυράννων. γιατί τώρα κανείς δεν σας αναγκάζει να βγάλετε
αθωωτική απόφαση παρά τις πεποιθήσεις σας. Γι΄ αυτό σας συμβουλεύω να μη
καταδικάσετε τους εαυτούς σας αθωώνοντας αυτούς. Και μη φαντάζεστε ότι η ψήφος
σας θα μείνει κρυφή, γιατί θα καταστήσετε φανερή στην πόλη την άποψή σας.

ΘΕΜΑ 7Ο

Δεῖ γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, Ἐρατοσθένη δυοῖν θάτερον ἀποδεῖξαι, ἤ ὡς οὐκ ἀπήγαγεν αὐτόν,
ἤ δικαίως τοῦτ΄ ἔπραξεν. Οὗτος ὡμολόγηκεν ἀδίκως συλλαβεῖν, ὥστε ῥᾳδίαν ὑμῖν τήν
διαψήφισιν περί αὑτοῦ πεποίηκε. Καί μέν δή πολλοί καί τῶν ἀστῶν καί τῶν ξένων
ἥκουσιν εἰσόμενοι τίνα γνώμην περί τούτων ἕξετε.Ὧν οἱ μέν ὑμέτεροι ὄντες πολῖται
μαθόντες ἀπίασιν ὅτι ἤ δίκην δώσουσιν ὧν ἄν ἐξαμάρτωσιν, ἤ πράξαντες μέν ὧν
ἐφίενται τύραννοι τῆς πόλεως ἔσονται, δυστυχήσαντες δέ τό ἴσον ὑμῖν ἕξουσιν· ὅσοι δέ

8
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ξένοι ἐπιδημοῦσιν, εἴσονται πότερον ἀδίκως τούς τριάκοντα ἐκκηρύττουσιν ἐκ τῶν
πόλεων ἤ δικαίως.
Λυσίου, Κατά Ἐρατοσθένους § 34-35

Λεξιλόγιο
δεῖ+τελ.απρφ.= πρέπει να.
δυοῖν=γεν. δυικού αριθμού του δύο.
ἕτερος= ο άλλος.
θάτερον= το άλλο.
δυοῖν θάτερον= το ένα από τα δύο.
ἀποδείκνυμι= αποδεικνύω, καθορίζω, ορίζω.
ἀποδείκνυμι+ειδ.πρ.= αποδεικνύω ότι...
ἀπάγω= οδηγώ μακριά, αποσύρω.
ἀπάγω(ως νομικός όρος)= οδηγώ κάποιον ενώπιον του άρχοντος δια της βίας.
διαψήφισις= απόφαση.
ἀστός= πολίτης, συμπολίτης.
ἥκω= έχω έρθει.
εἰσόμενοι(οἶδα)= ξέρω, μαθαίνω.
ἄπειμι-ἀπέρχομαι= φεύγω, απομακρύνομαι.
δίκην δίδωμι= τιμωρούμαι.
ἐξαμαρτάνω τινός= αποτυγχάνω σε κάτι.
ἐφίεμαι τινός= επιθυμώ κάτι.
δυστυχέω-ῶ= αποτυγχάνω.
ἴσον ἔχω τινί= έχω τα ίδια δικαιώματα με κάποιον.
ἐπιδημέω-ῶ= μένω σε κάποιο μέρος.
ἐκκηρύτω τινά= εξορίζω , εκδιώκω.

Μετάφραση
Ο Ερατοσθένης λοιπόν , κύριοι δικαστές, πρέπει ν΄αποδείξει ένα από τα δύο: ή ότι δεν
οδήγησε στη φυλακή τον Πολέμαρχο ή ότι δίκαια το έκανε αυτό. Αυτός όμως ομολόγησε
ότι άδικα τον συνέλαβε και έτσι έχει καταστήσει σε σας εύκολη την απόφαση γι΄ αυτόν.
Εξάλλου , για να μάθουν ποια θα είναι η γνώμη σας για τους ανθρώπους αυτού του
είδους, έχουν έρθει πολλοί και συμπολίτες σας και ξένοι. Από αυτούς όσοι είναι
συμπολίτες σας θα φύγουν έχοντας μάθει ότι οι άνθρωποι αυτοί θα τιμωρηθούν για όσες
τυχόν παρανομίες διέπραξαν, ή, αν επιτύχουν στις επιδιώξεις τους μπορούν να γίνουν
τύραννοι, ενώ αν αποτύχουν θα βρεθούν στην ίδια μοίρα με σας. Όσοι πάλι ξένοι
βρίσκονται εδώ θα διαπιστώσουν αν άδικα απευλάνουν τους Τριάντα από τις πόλεις
τους ή δίκαια.

9
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑ 8Ο

Καίτοι προσῆκεν ὑμᾶς , εἴπερ ἠβούλεσθε ζητεῖν τό τῇ πόλει συμφέρον, μᾶλλον τοῖς
ἐναντιουμένοις ταῖς ὑμετέραις γνώμαις προσέχειν τόν νοῦν ἤ τοῖς καταχωριζομένοις,
εἰδότας ὅτι τῶν ἐνθάδε παριόντων οἱ μέν ἅ βούλεσθε λέγοντες ῥᾳδίως ἐξαπατᾶν
δύνανται, τό γάρ πρός χάριν ῥηθέν ἐπισκοτεῖ τῷ καθορᾶν ὑμᾶς τό βέλτιστον, ὑπό δέ τῶν
μή πρός ἡδονήν συμβουλευόντων οὐδέν ἄν πάθοιτε τοιοῦτον· οὐ γάρ ἔστιν ὅπως ἄν
μεταπεῖσαι δυνηθεῖεν ὑμᾶς μή φανερόν τό συμφέρον ποιήσαντες. Χωρίς δέ τούτων πῶς
ἄν ἄνθρωποι καλῶς δυνηθεῖεν ἤ κρῖναι περί τῶν γεγενημένων ἤ βουλεύσασθαι περί τῶν
μελλόντων, εἰ μή τούς μέν λόγους τούς τῶν ἐναντιουμένων παρ΄ ἀλλήλους ἐξετάζοιεν,
αὐτοί δ΄ αὑτούς κοινούς ἀμφοτέροις ἀκροατάς παράσχοιεν;
Ἰσοκράτους, Περί εἰρήνης §160d-e

Λεξιλόγιο
προσέχω τόν νοῦν τινι= έχω στραμμένη την προσοχή μου σε κάτι.
καταχαρίζομαι τινι τι(αποθ.)= προσφέρω σε κάποιον κάτι( για να τον ευχαριστήσω).
πάρειμι(για ομιλητή)=παρουσιάζομαι για να μιλήσω
ἀνίσταμαι= σηκώνομαι για να μιλήσω.
οἱ παριόντες= οι ομιλητές/ οι περαστικοί.
πάρειμι τινι= βοηθώ κάποιον/ είμαι κοντά του , του συμπαραστέκομαι.
πρός χάριν λέγω τινι= μιλώ με τρόπο που να ευχαριστήσω κάποιον.
ἐπισκοτῶ τινι= ρίχνω σκιά κάπου, δημιουργώ σκοτάδι, προκαλώ σύγχυση.
καθορῶ= βλέπω καθαρά, βλέπω προς τα κάτω.
τό βέλτιστον= το συμφέρον.
ἡδονή= ευχαρίστηση.
ἡδονήν λέγω= μιλώ με τρόπο που να ευχαριστήσω κάποιον.
οὐκ ἔστιν ὅπως= με κανένα τρόπο.
οὐκ ἔστιν ὅπως οὐ= με κάθε τρόπο.
ἔστιν ὅπως= με κάποιο τρόπο.
μεταπείθω= πείθω κάποιον να αλλάξει γνώμη.
χωρίς+γεν.= εκτός των άλλων.
χωρίς τούτων= εκτός από αυτά/ χωριστά.
κοινός= αμερόληπτος.
παρέχω ἐμαυτόν κοινόν ἀκροατήν τινι= ακούω κάποιον με αμεροληψία.
ἔστιν ὅστις= κάποιος.
οὐκ ἔστιν ὅστις= κανένας.
ἔστιν ὅτε= μερικές φορές.
οὐκ ἔστιν ὅτε= ποτέ.
οὐκ ἔστιν ὅτε οὐ= πάντοτε.
ἔστιν ὅθεν= από κάπου.
10
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
οὐκ ἔστιν ὅθεν= από πουθενά.

Μετάφραση

Κι όμως, αν θέλατε να επιδιώξετε το συμφέρον της πόλης, οφείλατε να έχετε στραμμένο

το ενδιαφέρον σας περισσότερο σ΄αυτούς που εναντιώνονται στις δικές σας επιθυμίες
παρά σ΄ εκείνους που σας κάνουν όλα τα χατίρια. Γιατί γνωρίζετε ότι, από τους εδώ
ομιλητές όσοι σας λένε όσα επιθυμείτε, εύκολα μπορούν να σας εξαπατούν- γιατί τα
ευχάριστα λόγια σας εμποδίζουν να διακρίνετε το άριστο- ενώ από εκείνους που με τις
συμβουλές τους δεν επιδιώκουν να σας ευχαριστήσουν δεν υπάρχει πιθανότητα να
πάθετε κάτι τέτοιο. Διότι με κανένα τρόπο δε θα μπορέσουν να σας μεταπείσουν, παρά
μόνο αν κάνουν φανερό αυτό που σας συμφέρει. Αλλά και εκτός από αυτά, πώς θα
μπορέσουν οι άνθρωποι να κάνουν σωστές κρίσεις για τα περασμένα ή να αποφασίζουν
σωστά για τα μελλοντικά, αν δεν εξετάζουν συγκριτικά τους λόγους των αντιδίκων και
αν οι ίδιοι δεν είναι αμερόληπτοι ακροατές και των δύο;

ΘΕΜΑ 9Ο

Πολλήν μοι ἀπορίαν παρέχει ὁ ἀγών οὑτοσί, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅταν ἐνθυμηθῶ ὅτι, ἄν
ἐγώ μέν μή νῦν εὖ εἴπω, οὐ μόνον ἐγώ ἀλλά καί ὁ πατήρ δόξει ἄδικος εἶναι καί τῶν
ὄντων ἁπάντων στερήσομαι. Ἀνάγκη οὖν , εἰ καί μή δεινός πρός ταῦτα πέφυκα, βοηθεῖν
τῷ πατρί καί ἐμαυτῷ οὕτως ὅπως ἄν δύνωμαι. Τήν μέν οὖν παρασκευήν καί (τήν)
προθυμίαν τῶν ἐχθρῶν ὁρᾶτε, καί οὐδέν δεῖ περί τούτων λέγειν· τήν δ΄ ἐμήν ἀπειρίαν
πάντες ἴσασιν, ὅσοι ἐμέ γιγνώσκουσιν. Αἰτήσομαι οὖν ὑμᾶς δίκαια καί ῥᾀδια χαρίσασθαι,
ἄνευ ὀργῆς καί ἡμῶν ἀκοῦσαι, ὥσπερ καί τῶν κατηγόρων. Ἀνάγκη γάρ τόν
ἀπολογούμενον, κἄν ἐξίσου ἀκροᾶσθε, ἔλαττον ἔχειν.
Λυσίου, Ὑπέρ τῶν Ἀριστοφάνους Χρημάτων προς το Δημόσιον §ΧΙΧ 1-3

11
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Λεξιλόγιο
ἀπορία= αμηχανία, δυσκολία.
ἀπορία τινός= έλλειψη κάποιου πράγματος.
παρέχω ἀπορίαν τινί= δημιουργώ δυσκολία σε κάποιον.
ἐνθυμέομαι-οῦμαι= λαμβάνω υπόψη μου.
εὖ λέγω= μιλώ σωστά.
εὖ λέγω τινά= επαινώ κάποιον.
δοκῶ (χωρίς δοτική προσωπική)= φαίνομαι.
τά ὄντα= η περιουσία, τα υπάρχοντα.
πέφυκα(φύομαι)= είμαι από τη φύση μου.
αἰτέω-ῶ= ζητώ κάτι.
αἰτῶ τι τινά ή παρά τινος= ζητώ κάτι από κάποιον.
αἰτοῦμαι τινα+απρφ= ζητώ από κάποιον να...
χαρίζομαι τινί δίκαια καί ῥᾀδια= κάνω σε κάποιον δίκαιη και εύκολη χάρη.
ἀκούω τινός= ακούω κάποιον( άμεση αντίληψη).
ἀκούω τινος+κατηγ.μτχ= ακούω εγώ ο ίδιος ( άμεση αντίληψη).
ἀκούω τινά+ κατηγ. μτχ.= μαθαίνω από άλλον ότι...(έμμεση αντίληψη).
ἀκούω τινά + ειδ. απρφ.= ακούω ότι (φήμη).
ἔλαττον ἔχω= μειονεκτώ.
εὖ ἀκούω ὑπό τινος= επαινούμαι από κάποιον.

Μετάφραση
Η σημερινή δίκη , κύριοι δικαστές, με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση, όταν σκεφθώ ότι, αν
σήμερα δεν μιλήσω ωραία, όχι μόνο εγώ αλλά και ο πατέρας μου θα φανεί ότι ήταν
άδικος, και επιπλέον θα χάσω όλη την περιουσία μου. Γι΄αυτό, αν και δεν είμαι
φτιαγμένος από τη φύση μου για τέτοια πράγματα, ωστόσο είμαι αναγκασμένος να
υπερασπίσω τον πατέρα και τον εαυτό μου όσο μπορώ καλύτερα. Την προετοιμασία των
εχθρών και την τάση τους να μας κάνουν κακό την βλέπετε, γι΄ αυτό δεν χρειάζεται να
κάνω κανένα λόγο γι΄αυτά. αντίθετα τη δική μου απειρία ( γύρω από τέτοια θέματα) τη
γνωρίζουν πολύ καλά όλοι όσοι με ξέρουν. Θα ζητήσω λοιπόν από σας μια χάρη δίκαιη
και εύκολη, να ακούσετε δηλαδή και εμάς χωρίς πάθος, όπως ακούσατε τους
κατηγόρους. Γιατί ο απολογούμενος αναγκαστικά βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, και αν
ακόμη οι δικαστές ακούν με την ίδια διάθεση(αμερόληπτα) και τους δύο αντιδίκους.

12
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑ 10Ο

Ἀλλ΄ἄγε δή ἔφη ὁ Σωκράτης, σύ αὖ λέγε ἡμῖν, ὦ Ἀντίσθενες, πῶς οὕτω βραχέα μέγα
φρονεῖς ἐπί πλούτῳ. Ὅτι νομίζω, ὦ ἄνδρες, τούς ἀνθρώπους οὐκ ἐν τῷ οἴκῳ τόν πλοῦτον
καί τήν πενίαν ἔχειν ἀλλ΄ ἐν ταῖς ψυχαῖς. Ὁρῶ γάρ πολλούς μέν ἰδιώτας, οἵ πάνυ πολλά
ἔχοντες χρήματα οὕτω πένεσθαι ἡγοῦνται ὥστε πάντα μέν πόνον , πάντα δέ κίνδυνον
ὑποδύονται, ἐφ΄ᾧ πλείω κτήσονται, οἶδα δέ καί ἀδελφούς, οἵ τά ἴσα λαχόντες ὁ μέν
αὐτῶν τἀρκοῦντα ἔχει καί περιττεύοντα τῆς δαπάνης, ὁ δέ τοῦ παντός ἐνδεῖται·
αἰσθάνομαι δέ καί τυράννους τινάς, οἵ οὕτω πεινῶσι χρημάτων ὥστε ποιοῦσι πολύ
δεινότερα τῶν ἀπορωτάτων· δι΄ἔνδειαν μέν γάρ δήπου οἱ μέν κλέπτουσιν, οἱ δέ
τοιχωρυχοῦσιν, οἱ δέ ἀνδραποδίζονται·
Ξενοφῶντος, Συμπόσιον ΙV §34-36

Λεξιλόγιο
φρονέω-ῶ(γενικώς)= σκέφτομαι.
εὖ φρονῶ= σκέφτομαι σωστά.
οἱ φρονοῦντες= οι σοφοί, οι συνετοί.
μέγα φρονῶ= περηφανεύομαι, καμαρώνω.
σμικρόν φρονῶ= είμαι δειλός, έχω ταπεινό φρόνημα.
βραχέα φρονῶ= έχω μικρή περιουσία.
ἰδιώτης= απλός πολίτης.
πένομαι= είναι φτωχός.
ἡγοῦμαι + ειδ.απρφ.= νομίζω ότι...
πόνος= κόπος, ταλαιπωρία.
ὑποδύομαι= ενδύομαι, φορώ/αναλαμβάνω.
ὑποδύομαι κίνδυνον= εκτίθεμαι σε κίνδυνο, κινδυνεύω.
ἐφ΄ᾧ ή ἐφ΄ᾧτε+απρφ ή Οριστ.μελ.= με τον όρο, αρκεί να...
λαγχάνω τι= παίρνω κάτι με κλήρο, παίρνω κάποιο αξίωμα με κλήρο.
λαγχάνω τά ἴσα= παίρνω ίσο μερίδιο.
τἀρκοῦντα ἔχω καί τά περιττεύοντα= μου φτάνουν και μου περισσεύουν.
ἐνδέω-ῶ τινός= στερούμαι κάτι.
πεινήω-ῶ= πεινώ.
πεινῶ τινος= έχω έντονη επιθυμία για κάτι.
ἄπορος=φτωχός.
ἔνδεια= φτώχεια.
τοιχορυχέω-ῶ= κάνω διαρρήξεις (σπιτιών).
ἀνδραποδίζω= υποδουλώνω, κυρίως πουλώ ελεύθερο άνθρωπο ως δούλο.
ἀνδραποδίζομαι= πουλώ κάποιον για μένα, κάνω εμπόριο δούλων.

13
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Μετάφραση
Έλα λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, πες μας, Αντισθένη, τι είναι αυτό που σε κάνει να
περηφανεύεσαι για τα πλούτη σου, ενώ έχεις τόσο λίγα χρήματα. (Περηφανεύομαι),
γιατί πιστεύω, κύριοι, ότι οι άνθρωποι δεν έχουν τα πλούτη και τη φτώχεια στο σπίτι τους
αλλά στις ψυχές τους. Γιατί βλέπω πολλούς απλούς πολίτες που, ενώ έχουν πάρα πολλά
χρήματα, νομίζουν ότι είναι τόσο φτωχοί ώστε υπομένουν κάθε κόπο και υποβάλλονται
σε κάθε κίνδυνο, προκειμένου να αποκτήσουν περισσότερα. Ξέρω επίσης και αδέλφια
που, ενώ κληρονόμησαν την ίδια περιουσία, ο ένας από αυτούς έχει όσα του αρκούν και
περισσότερα ακόμη απ΄ ότι ξοδεύει, ενώ ο άλλος στερείται τα πάντα. Γνωρίζω ακόμη και
κάποιους ηγεμόνες που έχουν τέτοια αγάπη για το χρήμα ώστε κάνουν πολύ χειρότερα
από ανθρώπους που δεν έχουν κανένα πόρο συντήρησης. Γιατί η ένδεια οδηγεί άλλους
σε κλοπές, άλλους σε διαρρήξεις και άλλους σε εμπόριο δούλων.

ΘΕΜΑ 11Ο

Οἶδα τοίνυν ὅτι καί τούτῳ πολλῷ χρήσεται τῷ λόγῳ· " Μή με Δημοσθένει παραδῶτε, μηδέ
διά Δημοσθένην με ἀνέλητα. Ὅτι ἐκείνῳ πολεμῶ, διά τοῦτο μ΄ ἀναιρήσετε;" Τά τοιαῦτα
πολλάκις οἶδ΄ὅτι φθέγξεται, βουλόμενος φθόνον τινά ἐμοί διά τούτων τῶν λόγων
συνάγειν. Ἔχει δ΄οὐχ οὕτω ταῦτα, οὐδ΄ἐγγύς. Οὐδένα γάρ τῶν ἀδικούντων ὑμεῖς οὐδενί
τῶν κατηγόρων ἐκδίδοτε· οὐδέ γάρ, ἐπειδάν ἀδικηθῇ τις, ὡς ἄν ἕκαστος ὑμᾶς ὁ παθών
πείσῃ, ποιεῖσθε τήν τιμωρίαν, ἀλλά τοὐναντίον νόμους ἔθεσθε πρό τῶν ἀδικημάτων, ἐπ΄
ἀδήλοις μέν τοῖς ἀδικήσουσιν, ἀδήλοις δέ τοῖς ἀδικησομένοις. Οὗτοι δέ τί ποιοῦσιν οἱ
νόμοι; Πᾶσιν ὑπισχνοῦνται τοῖς ἐν τῇ πόλει δίκην, ἄν ἀδικηθῇ τις, ἔσεσθαι δι΄ αὐτῶν
λαβεῖν.
Δημοσθένους, Κατά Μειδίου §29-30

Λεξιλόγιο
χρῶμαι τινι= χρησιμοποιώ κάτι.
λόγος(εδώ)= επιχείρημα.
ἀναιρῶ τινά(για ανθρώπους)= σκοτώνω.
ἀναιρῶ τι( για πράγμα)= καταστρέφω.
ἀναιρῶ(με υποκ. Θεός ή μαντεῖο)= διατάζω, απαντώ.
14
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
φθέγγομαι= λέγω, μιλώ δυνατά.
συνάγω= συγκεντρώνω.
συνάγω φθόνον τινί= δημιουργώ φθόνο εναντίον κάποιου.
ἐκδίδωμι τι τινί= παραδίδω κάτι σε κάποιον.
ἐκδίδωμι θυγατέραν= δίνω τη θυγατέρα μου σε γάμο.
ὁ παθών= ο αδικηθείς, το θύμα.
ποιοῦμαι τιμωρίαν= τιμωρώ.
τίθημι νόμους= νομοθετώ.
τίθεμαι νόμους(για το λαό)= θεσπίζω νόμους, ψηφίζω νόμους.
τίθεμαι ψῆφον= αποφασίζω.
ἄδηλόν ἐστι= είναι άγνωστο.
ὑπισχνοῦμαι τινί + απρφ= υπόσχομαι σε κάποιον να ή ότι...
δίκην λαμβάνω παρά τινος= τιμωρώ κάποιον.
ἔστιν τινί + απρφ= είναι δυνατό σε κάποιον να...

Μετάφραση

Γνωρίζω λοιπόν ότι θα χρησιμοποιήσει πάρα πολύ και αυτό το επιχείρημα: « Μη με

παραδώσετε στον Δημοσθένη. Μη με καταστρέψετε για χάρη του Δημοσθένη. Θα με
καταστρέψετε επειδή τα έχω βάλει μαζί του;» Τέτοια θα πει προφανώς πολλές φορές
γιατί θέλει με αυτά τα επιχειρήματα να επισύρει κάποιο φθόνο εναντίον μου. Η αλήθεια
όμως δεν είναι αυτή , ούτε καν πλησιάζει. Γιατί εσείς δεν παραδίνετε κανένα εγκληματία
σε κανέναν από τους κατηγόρους τους. Ούτε, όταν κάποιος αδικηθεί, καθορίζετε την
ποινή ανάλογα με τον τρόπο που θα σας πείσει κάθε φορά ο αδικούμενος(το θύμα).
Αντίθετα εσείς θεσπίσατε νόμους προτού διαπραχθούν τα αδικήματα , όταν τόσο οι
μελλοντικοί εγκληματίες όσο και τα θύματά τους ήταν στον ίδιο βαθμό άγνωστοι. Αυτοί
όμως οι νόμοι τι προσφέρουν; Εγγυώνται σε όλους τους πολίτες ότι, αν κάποιος αδικηθεί,
θα μπορεί να βρει το δίκιο του μέσω αυτών.

ΘΕΜΑ 12Ο

Δεινόν δέ μοι δοκεῖ εἶναι, ὦ ἄνδρες δικασταί, εἰ τούτου μέν ἑνός ὄντος καί οὐδέν ὑπό τῆς
πόλεως ἠδικημένου οὐκ ἐπεχείρησαν δεῖσθαι ὡς χρή παύσασθαι εἰς ὑμᾶς
ἐξαμαρτάνοντα, ὑμᾶς δέ τοσούτους ὄντας καί ἠδικημένους ὑπό τούτου <πείθειν>
ζητήσουσιν ὡς χρή δίκην παρ΄αὐτοῦ λαμβάνειν. Χρή τοίνυν, ὥσπερ δή τούτους ὁρᾶτε
προθύμως σῴζοντας τούς φίλους, οὕτως καί ὑμᾶς τούς ἐχθρούς τιμωρεῖσθαι, εὖ εἰδότας

15
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ὅτι τούτοις πρώτοις ἄνδρες ἀμείνους δόξετε εἶναι, ἐάν παρά τῶν ἀδικούντων δίκην
λαμβάνητε. Ἐνθυμεῖσθε δέ ὅτι [οὔτε Νικόμαχος] οὐδέ τῶν αἰτησομένων οὐδείς τοσαῦτα
ἀγαθά πεποίηκε τήν πόλιν, ὅσα οὗτος ἠδίκηκεν, ὥστε πολύ μᾶλλον ὑμῖν προσήκει
τιμωρεῖσθαι ἤ τούτοις βοηθεῖν.
Λυσίου, Κατά Νικομάχου §31-33

Λεξιλόγιο
δεινόν ἐστι= είναι φοβερό.
ἐξαιτοῦμαι τινά= ζητώ την παράδοση κάποιου.
αἰτέομαι-οῦμαι= ζητώ κάτι για μένα.
δέομαί τινος + απρφ= παρακαλώ κάποιον να...
δεῖσθαι + ὡς(ειδ.πρ.)= να τον παρακαλέσουν , λέγοντας του ότι...
χρή+τελ.απρφ.= πρέπει να
τοίνυν= λοιπόν.
ἐξαμαρτάνω εἴς τινα= διαπράττω αδικίες σε βάρος κάποιου.
δίκην λαμβάνω παρά τινος= τιμωρώ κάποιον(παθητικό: δίκην δίδωμι).
εὖ οἶδα= γνωρίζω καλά.
ἀμείνων= γενναιότερος, ικανότερος, ακέραιος.
ἐνθυμέομαι-οῦμαι= παίρνω υπόψη μου.

Μετάφραση
Νομίζω λοιπόν ότι είναι φοβερό κύριοι δικαστές , από τη μια αν δεν επιχείρησαν να τον
παρακαλέσουν ότι οφείλει να σταματήσει να διαπράττει αδικίες σε βάρος σας, ενώ αυτός
είναι ένας και δεν έχει αδικηθεί καθόλου από την πόλη, από την άλλη (αν)
προσπαθήσουν να σας πείσουν ότι οφείλετε να μην τον τιμωρήσετε , ενώ είστε τόσο
πολλοί και έχετε αδικηθεί από αυτόν. Όπως λοιπόν βλέπετε αυτούς με προθυμία να
σώζουν τους φίλους του, έτσι οφείλετε και εσείς να τιμωρείτε τους εχθρούς σας , και να
ξέρετε καλά ότι σε αυτούς πρώτα πρώτα θα δώσετε την εντύπωση ότι είστε ακέραιοι
άντρες, όταν τιμωρείτε όσους διαπράττουν αδικίες. Να λάβετε ακόμη υπόψη σας ότι ούτε
ο Νικόμαχος, ούτε κανείς από αυτούς που θα ζητήσουν την αθώωσή του δεν έχει κάνει
τόσα καλά στην πόλη, όσα κακά τις έκανε αυτός, και γι΄αυτό πολύ περισσότερο ταιριάζει
εσείς να τον τιμωρήσετε από ότι ταιριάζει αυτοί να τον βοηθήσουν.

16
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑ 13Ο

Οἱ μέν οὖν Ἀθηναῖοι, ὁρῶντες μέν πολλάς τάς πολεμίας ναῦς, φοβούμενοι δέ μή
πρότερον καταπολεμηθείησαν, συμμάχου Λακεδαιμονίοις βασιλέως γεγενημένου,
πολιορκούμενοι δ΄ἐκ τῆς Αἰγίνης ὑπό τῶν λῃστῶν, διά ταῦτα μέν ἰσχυρῶς ἐπεθύμουν τῆς
εἰρήνης. Οἱ δ΄αὖ Λακεδαιμόνιοι, φρουροῦντες μόρᾳ μέν ἐν Λεχαίῳ, μόρᾳ δ΄ἐν Ὀρχομενῷ,
φυλάττοντες δέ τάς πόλεις, αἷς μέν ἐπίστευον, μή ἀπόλοιντο, αἷς δέ ἠπίστουν, μή
ἀποσταῖεν, πράγματα δ΄ἔχοντες καί παρέχοντες περί τήν Κόρινθον, χαλεπῶς ἔφερον τῷ
πολέμῳ. Οἵ γε μήν Ἀργεῖοι, εἰδότες φρουράν τε πεφασμένην ἐφ΄ἑαυτούς καί
γιγνώσκοντες ὅτι ἡ τῶν μηνῶν ὑποφορά οὐδέν ἔτι σφᾶς ὠφελήσει, καί οὗτοι εἰς τήν
εἰρήνην πρόθυμοι ἦσαν. ὥστ’ ἐπεὶ παρήγγειλεν ὁ Τιρίβαζος παρεῖναιτοὺς βουλομένους
ὑπακοῦσαι ἣν βασιλεὺς εἰρήνην καταπέμποι, ταχέως πάντες παρεγένοντο.

Ξενοφῶντος, Ἑλληνικά 5,1,§ 28-30

Λεξιλόγιο
καταπολεμοῦμαι= νικιέμαι.
ληστής=ληστής(για την ξηρά) και πειρατής(για τη θάλασσα).
αὖ= πάλι, ξανά.
δ΄αὖ= εξάλλου.
φρουρῶ μόρᾳ= διατηρώ ένα τάγμα ως φρουρά.
ἀπόλλυμαι= καταστρέφομαι.
ἀπιστέω-ῶ= δεν έχω εμπιστοσύνη.
ἀφίσταμαι τινός= αποστατώ, αποφεύγω.
ἔχοντες καί παρέχοντες πράγματα= έχοντας επιτυχίες και αποτυχίες.
χαλεπῶς φέρω τινί= είμαι αγανακτισμένος με κάτι.
φρουράν φαίνω= κηρύσσω εκστρατεία.
ὑποφορά= δικαιολογία.
ἔτι= πια(σε αποφατική πρόταση)/ ακόμη(σε καταφατική πρόταση).
πάρειμι+πρ.τόπου=φτάνω, πηγαίνω.
καταπέμπω εἰρήνην= προτείνω ειρήνη.
παραγίγνομαι+πρ.τόπου= φτάνω, πηγαίνω.

Μετάφραση

Οι Αθηναίοι λοιπόν επειδή έβλεπαν ότι τα εχθρικά πλοία έγιναν πολλά και επειδή είχαν
το φόβο μήπως νικηθούν ολοκληρωτικά , όπως και προηγουμένως, γιατί ο Βασιλιάς(των
Περσών) τάχθηκε με το μέρος των Λακεδαιμονίων και επειδή ήσαν αποκλεισμένοι από
τους πειρατές με ορμητήριο την Αίγινα, γι΄αυτούς τους λόγους επιθυμούσαν έντονα την
17
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ειρήνη. Οι Λακεδαιμόνιοι πάλι διατηρώντας ένα τάγμα στο Λέχαιο ως φρουρά και ένα
τάγμα στον Ορχομενό , προσπαθώντας να φρουρήσουν τις πόλεις, όσες ήταν έμπιστες,
να μην καταστραφούν, όσες δεν ήταν έμπιστες να μην αποστατήσουν , είχαν βέβαια
επιτυχίες αλλά είχαν και αποτυχίες γύρω από την Κόρινθο, δύσκολα άντεχαν τον
πόλεμο. Τέλος οι Αργείοι επειδή ήξεραν ότι κηρύχτηκε εκστρατεία εναντίον τους αλλά
και καταλάβαιναν ότι η δικαιολογία των μηνών δεν θα τους ωφελήσει πια, ήσαν
πρόθυμοι και αυτοί για την ειρήνη. Γι΄αυτό όταν ο Τιρίβαζος τους ειδοποίησε να τον
επισκεφθούν όσοι θέλουν να ακούσουν την ειρήνη που προτείνει ο Βασιλιάς, όλοι
κατέφθασαν γρήγορα.

ΘΕΜΑ 14Ο

Τοῦ δ΄αὐτοῦ θέρους Ἅγνων ὁ Νικίου καί Κλεόπομπος ὁ Κλεινίου, ξυστράγηγοι ὄντες
Περικλέους, λαβόντες τήν στρατιάν ᾗπερ ἐκεῖνος ἐχρήσατο ἐστράτευσαν εὐθύς ἐπί
Χαλκιδέας τούς ἐπί Θρᾴκης καί Ποτίδαιαν ἔτι πολιορκουμένην, ἀφικόμενοι δέ μηχανάς
τε τῇ Ποτιδαίᾳ προσέφερον καί παντί τρόπῳ ἐπειρῶντο ἑλεῖν. Προυχώρει δέ αὐτοῖς οὔτε
ἡ αἵρεσις τῆς πόλεως οὔτε τἆλλα τῆς παρασκευῆς ἀξίως· ἐπιγενομένη γάρ ἡ νόσος
ἐνταῦθα δή πάνυ ἐπίεσε τούς Ἀθηναίους, φθείρουσα τήν στρατιάν, ὥστε καί τούς
προτέρους στρατιῶτας νοσῆσαι τῶν Ἀθηναίων ἀπό τῆς ξύν Ἅγνωνι στρατιᾶς, ἐν τῷ πρό
τοῦ χρόνου ὑγιαίνοντας.
Θουκυδίδου, ΙΙ , 58, § 1-2

Λεξιλόγιο
θέρος= καλοκαίρι, περίοδος τεσσάρων μηνών, κατά την οποία γινόταν οι πολεμικές
προετοιμασίες.
χειμών= χειμώνας, τρικυμία/ περίοδος οκτώ μηνών κατά την οποία διεξάγονταν οι
πολεμικές επιχειρήσεις.
στρατιά= το στράτευμα.
στρατεία= εκστρατεία.
στρατεύω= εκστρατεύω.
μηχανή= τέχνασμα, δόλος, τρόπος.
προσφέρω μηχανάς= χρησιμοποιώ πολιορκητικές μηχανές.
πειράομαι-ῶμαι+απρφ.= προσπαθώ
πειρῶμαι τινός= δοκιμάζω .
πειρῶμαι τινός(για πρόσωπο)= επιτίθεμαι.
αἱρέω-ῶ= κυριεύω(για άψυχα)/ συλλαμβάνω ( για έμψυχα).
18
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
προχωρέω-ῶ= προχωρώ, προοδεύω.
ἐπιγίγνομαι= ακολουθώ.
ἐνταῦθα= τότε(χρονικό) και εδώ(τοπικό).
πάνυ= πολύ.
φθείρω= καταστρέφω.

Μετάφραση

Το ίδιο το καλοκαίρι ο Άγνωνας του Νικία και ο Κλεόπομπος του Κλεινία, που ήταν
στρατηγοί μαζί με τον Περικλή, πήραν τη στρατιωτική δύναμη που είχε χρησιμοποιήσει
εκείνος κι εκστρατεύσανε αμέσως ενάντια στους Χαλκιδικιώτες, στα παράλια της
Μακεδονίας, κι ενάντια στην Ποτιδαια, που η πολιορκία της συνεχιζόταν. Μόλις
έφθασαν εκεί μεταχειρίστηκαν εναντίον της πόλης πολιορκητικές μηχανές και με κάθε
τρόπο προσπάθησαν να την κυριέψουν. τόσο όμως η προσπάθεια για άλωση της πόλης
όσο κι οι άλλες τους επιχειρήσεις τους στην περιοχή δεν είχαν επιτυχία ανάλογη με τις
προετοιμασίες τους. Γιατί η επιδημία ξέσπασε κι εδώ και βασάνιζε τους Αθηναίους ,
αποδεκατίζοντας το στρατό, αφού κι αυτοί ακόμη οι στρατιώτες του πρώτου
εκστρατευτικού σώματος, γεροί ως τότε, κόλλησαν την αρρώστια από εκείνους που είχαν
έρθει με τον Άγνωνα.

ΘΕΜΑ 15Ο

Τοῦ δ΄αὐτοῦ χειμῶνος οἱ Πλαταιῆς (ἔτι γάρ ἐπολιορκοῦντο ὑπό τῶν Πελοποννησίων καί
Βοιωτῶν) ἐπειδή τῷ τε σίτῳ ἐπιλείποντι ἐπιέζοντο καί ἀπό τῶν Ἀθηνῶν οὐδεμία ἐλπίς ἦν
τιμωρίας οὐδέ ἄλλη σωτηρία ἐφαίνετο, ἐπιβουλεύουσιν αὐτοί τε καί Ἀθηναίων οἱ
ξυμπολιορκούμενοι πρῶτον μέν πάντες ἐξελθεῖν καί ὑπερβῆναι τά τείχη τῶν πολεμίων,
ἤν δύνωνται βιάσασθαι, ἐσηγησαμένων τήν πεῖραν αὐτοῖς Θεαινέτου τε τοῦ Τολμίδου
ἀνδρός μάντεως καί Εὐπομπίδου τοῦ Δαϊμάχου, ὅς καί ἐστρατήγει· ἔπειτα οἱ μέν ἡμίσεις
ἀπώκνησαν πως τόν κίνδυνον μέγαν ἡγησάμενοι, ἐς δέ ἄνδρας διακοσίους καί εἴκοσι
μάλιστα ἐνέμειναν τῇ ἐξόδῳ ἐθελονταί.
Θουκυδίδου, ΙΙΙ, 20,§ 1-2

19
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Λεξιλόγιο
ὁ σῖτος= το σιτάρι
τά σῖτα= τα τρόφιμα.
τιμωρία= βοήθεια, εκδίκηση, τιμωρία.
ἐπιβουλεύω+απρφ.= σκέφτομαι να.
ἐπιβουλεύω τινί= σκέφτομαι κακό εναντίον κάποιου.
ἐπιβουλεύω τινί θάνατον= σχεδιάζω να δολοφονήσω κάποιον.
ἐξέρχομαι= βγαίνω έξω, εκστρατεύω.
βιάζομαι= χρησιμοποιώ βία, ανοίγω δια της βίας διέξοδο.
εἰσηγοῦμαι= προτείνω.
πεῖρα= δοκιμή, απόπειρα, εμπειρία.
στρατηγῶ τινός= είμαι διοικητής, στρατηγός στρατεύματος.
ἀποκνέω-ῶ= διστάζω, φοβάμαι.
πως= κάπως.
ἐμμένω= μένω σταθερός.

Μετάφραση

Τον ίδιο χειμώνα οι Πλαταιείς ( πολιορκούνταν ακόμη απ΄τους Πελοποννησίους και

Βοιωτούς) , επειδή από την έλλειψη τροφής πιέζονταν και από την Αθήνα δεν υπήρχε
καμία ελπίδα βοήθειας κι ούτε έβλεπαν άλλο τρόπο σωτηρίας, σκέφτηκαν οι ίδιοι και οι
Αθηναίοι που πολιορκούνταν μαζί τους, στην αρχή όλοι να κάμουν έξοδο και να
περάσουν πάνω από τα τείχη των εχθρών, αν μπορέσουν να τα παραβιάσουν. Το σχέδιο
της απόπειράς τους το πρότειναν ο Θεαίνετος του Τολμίδα που ήταν μάντης και ο
Ευπομπίδας του Δαϊμάχου που ήταν και στρατηγός. ύστερα όμως οι μισοί δείλιασαν
κάπως, γιατί θεώρησαν τον κίνδυνο πολύ μεγάλο. κάπου διακόσιοι είκοσι άντρες
ωστόσο, έμειναν με τη θέλησή τους ως το τέλος σταθεροί στην απόφαση να κάνουν
έξοδο.

20
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ_ ΑΔΙΔΑΚΤΟ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ