ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΠΣ: ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΘΕ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΔΗΔ 12)

Χειμερινό Εξάμηνο 2020-21

Διαμόρφωση Εκπαιδευτικού Υλικού 1ης ΟΣΣ

* Οι διαφάνειες της 1ης ΟΣΣ εκπονήθηκαν από τα μέλη ΣΕΠ της ΔΗΔ12
Ασημίνα Χριστοφόρου, Ηλία Μακρή και Ευάγγελο Μητροκώστα
(26/10/2020).
1
 Ενότητες 1ης ΟΣΣ
• Ενότητα 1: Η μελέτη της οικονομικής

• Ενότητα 2: Υποδείγματα και η κυκλική ροή

• Ενότητα 3: Το υπόδειγμα του ορίου των παραγωγικών

δυνατοτήτων

• Ενότητα 5: Ζήτηση

• Ενότητα 6: Προσφορά και ισορροπία

• Ενότητα 7: Μεταβολές στην ισορροπία

2
 Ενότητα 1: Η μελέτη της οικονομικής.
Τι θα μάθουμε.

1. Γιατί η στενότητα και η επιλογή είναι κεντρικής σημασίας για τη μελέτη της
οικονομικής.

2. Τη σημασία του κόστους ευκαιρίας στην ατομική επιλογή και στη λήψη
αποφάσεων.

3. Τη διαφορά μεταξύ θετικής και κανονιστικής οικονομικής.

4. Πότε συμφωνούν οι οικονομολόγοι και γιατί μερικές φορές διαφωνούν.

5. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ μακροοικονομικής και μικροοικονομικής.

3
 Ενότητα 1: Η ατομική επιλογή –
ο πυρήνας της οικονομικής
 Η ατομική επιλογή συνδέεται με τις αποφάσεις των ατόμων ως
προς το τι θα πράξουν – πράγμα που αναγκαστικά συνεπάγεται
αποφάσεις για το τι να μην πράξουν.
Οι αρχές οι οποίες σχετίζονται με τις ατομικές επιλογές είναι μεταξύ
άλλων οι εξής:
• Οι πόροι (τα μέσα απόκτησης-παραγωγής) είναι περιορισμένοι.
• Το πραγματικό κόστος κτήσης ενός αγαθού είναι αυτά από τα οποία
παραιτούμαστε (ή αυτά τα οποία θυσιάζουμε).
• Οι άνθρωποι συνήθως εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες για να βελτιώσουν τη
θέση τους.
Στενότητα πόρων  Κόστος ευκαιρίας  Βέλτιστη επιλογή
4
 Ενότητα 1: Ο περιορισμός των πόρων
(στενότητα - σπανιότητα πόρων)
• Παραγωγικός πόρος είναι οτιδήποτε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να
παραχθεί κάτι άλλο.
• Παράδειγμα: έδαφος, εργασία, φυσικό κεφάλαιο, ανθρώπινο κεφάλαιο.

• Οι παραγωγικοί πόροι βρίσκονται σε στενότητα, δηλαδή δεν διατίθενται σε

επαρκείς ποσότητες ώστε να είναι δυνατή η ικανοποίηση όλων των αναγκών.
• Παράδειγμα: πετρέλαιο, ξυλεία, ευφυΐα.

• Κόστος ευκαιρίας: το πραγματικό κόστος κτήσης ενός αγαθού είναι αυτά από
τα οποία παραιτούμαστε.
• Το κόστος ευκαιρίας έχει κρίσιμη σημασία για να κατανοήσουμε την ατομική
επιλογή.

• ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ: ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΩΣΤΕ ΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΝΑ
ΣΠΟΥΔΑΣΕΤΕ ΣΤΟ ΕΑΠ;
5
 Ενότητα 1: Η σπανιότητα οδηγεί
στην ανάγκη επιλογής

Το ‘Πόσο’, είναι μια απόφαση που λαμβάνεται στο όριο

(οριακή απόφαση)

• Αντιστάθμιση (Trade-off): σύγκριση κόστους και οφέλους

του να κάνεις κάτι.
• Οριακή απόφαση: η απόφαση που λαμβάνεται στο όριο
μιας δραστηριότητας, σε σχέση με το αν θα πρέπει να
κάνουμε κάτι λίγο περισσότερο ή κάτι λιγότερο από τη
δραστηριότητα αυτή.
• Οριακή ανάλυση: η μελέτη των οριακών αποφάσεων.
• Κίνητρο: κάθε τι που προσφέρει ανταμοιβή στους
ανθρώπους που αλλάζουν τη συμπεριφορά τους. 6
 Ενότητα 1: Μικροοικονομική έναντι
Μακροοικονομικής
Οι Αρχές Οικονομικής Θεωρίας διακρίνονται σε Μικροοικονομική
Ανάλυση και σε Μακροοικονομική Ανάλυση.
o Η Μικροοικονομική εστιάζει στη µελέτη της συµπεριφοράς και της
λήψης αποφάσεων των δύο βασικών οικονοµικών µονάδων (νοικοκυριών
& επιχειρήσεων) και των αλληλεπιδράσεών τους στις διάφορες μορφές
αγοράς (Τι θα καταναλώσω, τι θα παράγω, πώς θα το παράγω).
o Η Μακροοικονομική επικεντρώνεται στη µελέτη της οικονομίας ως
συνόλου: πώς οι μεμονωμένες οικονομικές μονάδες (Μικροοικονομική)
αλληλεπιδρούν συνολικά και διαμορφώνουν και επηρεάζονται από τα
συνολικά (συναθροιστικά) οικονομικά μεγέθη, όπως το ΑΕΠ, το συνολικό
εισόδημα, τον πληθωρισμό, το επιτόκιο, και την απασχόληση.
Πολλές φορές το «όλον» είναι διαφορετικό από το άθροισμα των
ατομικών μεγεθών
7
 Ενότητα 1: Μικροοικονομική έναντι
Μακροοικονομικής
ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 Μικροοικονομικών έναντι μακροοικονομικών ερωτημάτων

8
 Ενότητα 1: Θετική έναντι
Κανονιστικής Οικονομικής
 Θετική Οικονομική είναι ο κλάδος της οικονομικής ανάλυσης που
περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί στην πράξη η
οικονομία.
 Κανονιστική Οικονομική είναι ο κλάδος της οικονομικής που
διατυπώνει θέσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να
λειτουργεί η οικονομία.
 Δύο είναι οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι οικονομολόγοι
διαφωνούν:
• Για τις απλουστευτικές υποθέσεις στις οποίες στηρίζουν τα υποδείγματά
τους
• Για τις αξίες (κοινωνικές, πολιτικές, ηθικές κλπ.) - Σχολές οικονομικής
σκέψης με εναλλακτικές έννοιες, μεθόδους και πολιτικές για την
αποτελεσματικότητα των αγορών, την παρέμβαση του κράτους και το
ρόλο της κοινωνίας των πολιτών (ψηφοφόροι, κοινωνικοί εταίροι, ομάδες
ειδικών συμφερόντων, εθελοντικοί οργανισμοί, κοινωνικά κινήματα)
9
 Ενότητα 2: Υποδείγματα και η κυκλική ροή.
Τι θα μάθουμε.

1. Γιατί τα υποδείγματα είναι σημαντικά εργαλεία στη

μελέτη της οικονομικής.

2. Πώς να ερμηνεύετε το διάγραμμα κυκλικής ροής

της οικονομίας.

3. Πώς οι ατομικές αποφάσεις επηρεάζουν την

ευρύτερη οικονομία.

10
 Ενότητα 2: Τα υποδείγματα
στα οικονομικά
- Υπόδειγμα: μια απλουστευμένη αναπαράσταση της
πραγματικότητας που χρησιμοποιείται για την καλύτερη
κατανόηση των πραγματικών καταστάσεων (π.χ. φορολογικά
υποδείγματα, νομισματικά υποδείγματα)

“ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑΘΕΡΟΙ”

• Στα υποδείγματα μελετάμε ορισμένες μόνο μεταβλητές
και υποθέτουμε ότι «όλοι οι άλλοι παράγοντες
σταθεροί» («ceteris paribus»): όλοι οι άλλοι σχετικοί
παράγοντες παραμένουν αμετάβλητοι.
• Μελετώντας τη συμπεριφορά ορισμένων μόνο μεταβλητών κάθε
φορά, προσπαθούμε στα οικονομικά να πραγματοποιήσουμε στο
μέτρο που είναι δυνατό επιστημονική ανάλυση σαν να λαμβάνει
χώρα σε συνθήκες «εργαστηρίου». 11
 Ενότητα 2: Η οικονομική στην πράξη –
υποδείγματα και χρηματοπιστωτική κρίση
Το υπόδειγμα που κατάπιε την οικονομία

• Ένα κακό οικονομικό υπόδειγμα το οποίο προέκυψε από τον κλάδο των
οικονομικών και ονομάζεται «χρηματοοικονομική θεωρία» διαδραμάτισε
σημαντικό ρόλο στην έναρξη της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης της
περιόδου 2008-2009.
• Η Wall Street εκτός από συναλλαγές απλών περιουσιακών στοιχείων, όπως
οι μετοχές και τα ομόλογα, στράφηκε σε συναλλαγές πιο σύνθετων
περιουσιακών στοιχείων, κυρίως σε ομόλογα ενυπόθηκων δανείων
(mortgage-backed securities, MBS).
• Το πρόβλημα εκτίμησης της πιθανότητας να χάσει κανείς χρήματα
επενδύοντας σε MBS είναι περίπλοκο, αλλά ένας θεωρητικός της Wall Street
επινόησε ένα απλό υπόδειγμα.

• Τα MBS αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων πουλήθηκαν σε επενδυτές των ΗΠΑ

και του εξωτερικού.
• Οι τιμές των κατοικιών έπεσαν και εκατομμύρια ιδιοκτήτες κατοικιών δεν
πλήρωναν τις δόσεις του ενυπόθηκου δανείου τους.
• Οι επενδυτές που είχαν υποτιμήσει τον κίνδυνο έχασαν εκατομμύρια,
προκαλώντας χρηματοπιστωτική κατάρρευση.
12
 Ενότητα 2: Διάγραμμα κυκλικής ροής

ΣΧΗΜΑ 2.1 Διάγραμμα κυκλικής ροής

Το διάγραμμα της
κυκλικής ροής είναι
ένα υπόδειγμα που
αναπαριστά τις
συναλλαγές σε μια
οικονομία με ροές
γύρω από έναν κύκλο.

13
 Ενότητα 2: Διάγραμμα κυκλικής ροής

 Το νοικοκυριό αποτελείται από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων που

μοιράζονται το εισόδημά τους.
 Η επιχείρηση είναι ένας οργανισμός ο οποίος παράγει αγαθά και υπηρεσίες
προς πώληση.
 Οι επιχειρήσεις πωλούν τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παράγουν σε
νοικοκυριά στις αγορές προϊόντων.
 Οι επιχειρήσεις αγοράζουν τους πόρους που χρειάζονται για την παραγωγή
τους – δηλαδή, τους συντελεστές παραγωγής – από τις αγορές
συντελεστών.
 Το διάγραμμα κυκλικής ροής είναι ένα απλοποιημένο υπόδειγμα καθώς δεν
λαμβάνει υπόψη:
– τo διαχωρισμό μεταξύ νοικοκυριών και επιχειρήσεων που δεν είναι πάντοτε σαφής.
– την πώληση αγαθών από επιχειρήσεις σε άλλες επιχειρήσεις.
– το κράτος, τον εξωτερικό τομέα και το χρηματοπιστωτικό σύστημα - το κράτος και
το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα μελετήσουμε ειδικά στη Μακροοικονομική.
14
 Ενότητα 3: Το υπόδειγμα του ορίου των
παραγωγικών δυνατοτήτων. Τι θα μάθουμε.

1. Τη σημασία των αντισταθμίσεων στην οικονομική

ανάλυση.
2. Τι μας λέει το υπόδειγμα του ορίου των παραγωγικών
δυνατοτήτων για την αποτελεσματικότητα, το κόστος
ευκαιρίας και την οικονομική μεγέθυνση.
3. Τις δύο πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης, δηλαδή τις
αυξήσεις στη διαθεσιμότητα των παραγωγικών πόρων
και τις βελτιώσεις στην τεχνολογία.

15
 Ενότητα 3: Αντισταθμίσεις –
Το όριο των παραγωγικών δυνατοτήτων
Οι άνθρωποι
πραγματοποιούν
αντισταθμίσεις όταν
θυσιάζουν κάτι προκειμένου
να αποκτήσουν κάτι άλλο.
Το όριο των παραγωγικών
δυνατοτήτων (production
possibilities frontier, PPF)
- Απεικονίζει τις αντισταθμίσεις
που πρέπει να κάνει μια
οικονομία που παράγει δύο μόνο
αγαθά.
- Δείχνει τη μέγιστη ποσότητα
που μπορεί να παραχθεί από ένα
αγαθό για κάθε εφικτή ποσότητα
του άλλου αγαθού.
16
 Ενότητα 3: Αποτελεσματικότητα

Το όριο των παραγωγικών δυνατοτήτων (PPF)

απεικονίζει την έννοια της
αποτελεσματικότητας.
• Μία οικονομία είναι αποτελεσματική αν δεν υπάρχει τρόπος να
βελτιωθεί η κατάσταση ορισμένων ανθρώπων δίχως να
χειροτερέψει η κατάσταση ορισμένων άλλων (αποτελεσματικότητα
κατά Pareto).
• Μία οικονομία είναι αποτελεσματική ως προς την παραγωγή αν
παράγει σε κάποιο σημείο πάνω στην καμπύλη PPF, δηλ. αν παράγει
τη μέγιστη δυνατή ποσότητα αγαθών με πλήρη απασχόληση των
παραγωγικών συντελεστών.
• Μία οικονομία είναι αποτελεσματική ως προς την κατανομή αν
κατανέμει τους πόρους της με τέτοιο τρόπο, ώστε να οδηγεί τους
καταναλωτές στην καλύτερη δυνατή θέση.

Το υπόδειγμα του ορίου των παραγωγικών

δυνατοτήτων μας θυμίζει ότι το πραγματικό
κόστος ενός οποιουδήποτε αγαθού είναι καθετί,
πέραν των χρημάτων, που πρέπει να θυσιαστεί
για να αποκτηθεί το συγκεκριμένο αγαθό,
δηλαδή το κόστος ευκαιρίας. 17
 Ενότητα 3: Το κόστος ευκαιρίας

Κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού Χ είναι το σύνολο της ποσότητας

του άλλου αγαθού Υ που πρέπει να θυσιάσουμε για να
αποκτήσουμε μία παραπάνω μονάδα από το αγαθό Χ.
Κόστος ευκαιρίας του Χ (από ένα σημείο Α σε ένα σημείο Β
επί της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων):
ΔY/ΔΧ= (Y2-Y1)/(Χ2-Χ1)
(Η απώλεια σε Y για να κερδίσω X)
**********************************
Κόστος ευκαιρίας του Υ (από ένα σημείο Β σε ένα σημείο Α
επί της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων):
ΔΧ/ΔY= (Χ2-Χ1)/(Y2-Y1)
(Η απώλεια σε X για να κερδίσω Y) 18
 Ενότητα 3: Το κόστος ευκαιρίας

ΣΧΗΜΑ 3.2 Το αύξον κόστος ευκαιρίας

Α
Β

Όριο ή καμπύλη παραγωγικών

Γ δυνατοτήτων, PPF.

19
 Ενότητα 3: Το κόστος ευκαιρίας

ΚΕ μικρών αερ. = ΚΕ Dreamliners =

Μικρά Δ(Dreamliners)/ Δ(μικρών αερ.)/
Συνδυασμοί Dreamliners
αεριωθούμενα
Δ(μικρών αερ.) Δ(Dreamliners)

Α 0 30
(30 – 25)/(20 – 0) = (20 – 0)/(30 – 25)=
Β 20 25 0,25 4
(25 – 0)/(40 – 20) = (40 – 20)/(25 – 0) =
Γ 40 0 1,25 0,8

Δηλαδή: KE μικρών αερ. (Α → Β) = (30 – 25)/(20 – 0) = 0,25 αεροπλάνα τύπου Dreamliner.

Επομένως, από το συνδυασμό A προς το B, για να αποκτήσω ένα επιπλέον μικρό

αεριωθούμενο θα πρέπει να θυσιάσω 0,25 αεροπλάνα τύπου Dreamliner.

20
 Ενότητα 3: Το κόστος ευκαιρίας

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Στη σχέση ΔY/ΔΧ = (Y2 – Y1)/(Χ2 – Χ1) ισχύει ότι:

ΔY = Y2 – Y1 = (Y τελικού συνδυασμού – Y αρχικού συνδυασμού).
Ομοίως ΔX = Χ2 – Χ1 = (Χ τελικού συνδυασμού – Χ αρχικού συνδυασμού).
Άρα το κόστος ευκαιρίας έχει αρνητική τιμή, γιατί αυξάνεται η ποσότητα του ενός αγαθού
και μειώνεται η ποσότητα του άλλου.

Προκειμένου να εκφραστεί το κόστος ευκαιρίας σε θετικές τιμές, επιλέγεται ο υπολογισμός

του σε απόλυτες τιμές, δηλαδή:
ΔY = Y2 – Y1 = (Y συνδυασμού με την μεγαλύτερη τιμή – Y συνδυασμού με την μικρότερη τιμή).
ΔX = Χ2 – Χ1 = (Χ συνδυασμού με την μεγαλύτερη τιμή – Χ συνδυασμού με την μικρότερη τιμή).

Με αυτόν τον τρόπο τόσο στον αριθμητή του κλάσματος του τύπου υπολογισμού του κόστους
ευκαιρίας (ΔY), όσο και στον παρονομαστή (Δ X) θα προκύπτει πάντοτε θετική τιμή, και
συνεπώς το προκύπτον κόστος ευκαιρίας θα είναι εκφρασμένο σε θετικές τιμές (δηλαδή
μεγαλύτερες του μηδενός).
21
 Ενότητα 3: Οικονομική μεγέθυνση
ΣΧΗΜΑ 3.3 Οικονομική μεγέθυνση
Η οικονομική μεγέθυνση
επιτρέπει τη βιώσιμη αύξηση
του συνολικού προϊόντος.
• Οικονομική μεγέθυνση
σημαίνει μετατόπιση της
PPF προς τα έξω.
Υπάρχουν δύο γενικές πηγές
οικονομικής μεγέθυνσης:
• Η αύξηση των
παραγωγικών πόρων μιας
οικονομίας.
• Η πρόοδος στην τεχνολογία.
22
 Ενότητα 5: Ζήτηση. Τι θα μάθουμε.

1. Τι είναι η ανταγωνιστική αγορά και πώς

περιγράφεται από το υπόδειγμα προσφοράς και
ζήτησης.
2. Τι είναι η καμπύλη ζήτησης.
3. Τη διαφορά ανάμεσα στις κινήσεις επί της
καμπύλης ζήτησης και μιας μεταβολής της ζήτησης.
4. Τους παράγοντες που προκαλούν τη μετατόπιση
της καμπύλης ζήτησης.

23
 Ενότητα 5: Προσφορά και ζήτηση –
Το υπόδειγμα της ανταγωνιστικής αγοράς

• Μια ανταγωνιστική αγορά έχει πολλούς

αγοραστές και πωλητές του ιδίου αγαθού ή
της υπηρεσίας, κανένας από τους οποίους δεν
μπορεί να επηρεάσει την τιμή.

• Το υπόδειγμα προσφοράς και ζήτησης είναι

ένα υπόδειγμα του τρόπου συμπεριφοράς
μιας ανταγωνιστικής αγοράς.
24
 Ενότητα 5: Προσφορά και ζήτηση –
Το υπόδειγμα της ανταγωνιστικής αγοράς

Πέντε βασικά στοιχεία του υποδείγματος της

ανταγωνιστικής αγοράς:

• Καμπύλη ζήτησης
• Καμπύλη προσφοράς
• Μετατοπίσεις καμπυλών προσφοράς και ζήτησης
• Ισορροπία της αγοράς
• Μεταβολές της ισορροπίας της αγοράς 25
 Ενότητα 5: Ζήτηση στο υπόδειγμα της
ανταγωνιστικής αγοράς

• Η Ζήτηση αντικατοπτρίζει τη συμπεριφορά των αγοραστών.

• Ζητούμενη ποσότητα: η ποσότητα που οι αγοραστές είναι

πρόθυμοι (και ικανοί) να αγοράσουν ανά χρονική περίοδο σε
μια συγκεκριμένη τιμή.

• Η καμπύλη ζήτησης δείχνει τη ζητούμενη ποσότητα σε

διάφορα επίπεδα τιμών.

• Νόμος της Ζήτησης: Με αμετάβλητους τους υπόλοιπους

παράγοντες (ceteris paribus), όταν αυξάνεται η τιμή ενός
αγαθού μειώνεται η ζητούμενη ποσότητα του αγαθού αυτού.
26
 Ενότητα 5: Ο πίνακας ζήτησης και η
καμπύλη ζήτησης
ΣΧΗΜΑ 5.1 Ο πίνακας ζήτησης
και η καμπύλη ζήτησης
Ο πίνακας
ζήτησης
δείχνει την
ποσότητα ενός
αγαθού ή μιας
υπηρεσίας που
οι
καταναλωτές
θα ήθελαν να
αγοράσουν σε
διάφορες
τιμές. λίβρα = pound, μονάδα μέτρησης βάρους
1 λίβρα = 453,5 γραμμάρια (≈ μισό κιλό)
27
 Ενότητα 5: Παράγοντες που μετατοπίζουν
την καμπύλη ζήτησης

 Μεταβολές στις τιμές σχετιζόμενων αγαθών ή υπηρεσιών

 Μεταβολές στο εισόδημα.

 Μεταβολές στις προτιμήσεις.

 Μεταβολές στις προσδοκίες.

 Μεταβολές του αριθμού των καταναλωτών.

 ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ: ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΕΤΕ ΠΩΣ Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ

ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΠΗΡΕΑΣΕ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ;

28
 Ενότητα 5: Παράγοντες που μετατοπίζουν
την καμπύλη ζήτησης
Μεταβολές στις τιμές σχετιζόμενων αγαθών

Οι καταναλωτές συχνά πρέπει να αγοράζουν κάποια αγαθά μαζί (συμπληρωματικά), ή

όταν αγοράζουν ένα αγαθό, αποκλείουν τη χρήση κάποιου άλλου (υποκατάστατα).

– Υποκατάστατα αγαθά: Δύο αγαθά είναι υποκατάστατα εάν μια μείωση (αύξηση)
στην τιμή του ενός αγαθού οδηγεί σε μείωση (αύξηση) της ζήτησης του άλλου.
Μια αύξηση στην τιμή της βενζίνης θα οδηγήσει σε μείωση της ζητούμενης ποσότητας για βενζίνη
και πολλοί καταναλωτές θα στραφούν σε εναλλακτικές επιλογές, αυξάνοντας τη ζήτηση σε κάθε
επίπεδο τιμής, π.χ. για υγραέριο κίνησης (ή για αυτοκίνητα χαμηλής κατανάλωσης βενζίνης).

– Συμπληρωματικά αγαθά: Δύο αγαθά είναι συμπληρωματικά εάν μια μείωση

(αύξηση) στην τιμή του ενός αγαθού οδηγεί σε μια αύξηση (μείωση) στη ζήτηση
για το άλλο.
Μια αύξηση στην τιμή της βενζίνης θα μειώσει τη ζήτηση για αυτοκίνητα τύπου SUV (υψηλής
κατανάλωσης).
29
 Ενότητα 5: Παράγοντες που μετατοπίζουν
την καμπύλη ζήτησης

Μεταβολές στο εισόδημα

Η επίδραση των μεταβολών του εισοδήματος στη ζήτηση εξαρτάται από το

αν το αγαθό είναι κανονικό ή κατώτερο.
– Κανονικά αγαθά: Η ζήτηση των αγαθών αυτών αυξάνεται
(μειώνεται) όταν το εισόδημα αυξάνεται (μειώνεται).
– Κατώτερα αγαθά: Η ζήτηση των αγαθών αυτών μειώνεται
(αυξάνεται) όταν το εισόδημα αυξάνεται (μειώνεται).

Το αν ένα αγαθό είναι για έναν καταναλωτή υποκατάστατο/

συμπληρωματικό ή κανονικό/ κατώτερο εξαρτάται και από υποκειμενικούς
παράγοντες (τρόπο ζωής, συνήθειες κλπ.)

30
 Ενότητα 5: Μετατοπίσεις της καμπύλης
ζήτησης
ΣΧΗΜΑ 5.4: Μετατοπίσεις της
Μια αύξηση της ζήτησης καμπύλης ζήτησης
μετατοπίζει την καμπύλη
ζήτησης προς τα δεξιά. Σε
κάθε τιμή του αγαθού οι
καταναλωτές ζητούν τώρα
μεγαλύτερη ποσότητα του
αγαθού (D1 → D2).
Μια μείωση της ζήτησης
μετατοπίζει την καμπύλη
ζήτησης προς τα αριστερά.
Σε κάθε τιμή του αγαθού
οι καταναλωτές ζητούν
μικρότερη ποσότητα
αγαθού (D1 → D3).
31
 Ενότητα 5: Μετατοπίσεις & Κινήσεις επί
της καμπύλης ζήτησης

• Όταν μεταβάλλεται μόνο η τιμή, υπάρχει μετακίνηση κατά μήκος μιας

καμπύλης ζήτησης.
• Όταν η ζήτηση μετατοπίζεται, οι άνθρωποι αγοράζουν περισσότερο (ή λιγότερο)
σε κάθε επίπεδο τιμής. 32
 Ενότητα 5: Η ατομική και αγοραία
καμπύλη ζήτησης
ΣΧΗΜΑ 5.5 Ατομικές καμπύλες ζήτησης και αγοραία καμπύλη ζήτησης

33
 Ενότητα 5: Συνάρτηση ζήτησης και
καμπύλη ζήτησης

QD = α – β*Ρ
όπου
QD : η ζητούμενη ποσότητα του αγαθού
α : παράμετρος που προσδιορίζει τη θέση της καμπύλης
β : παράμετρος που προσδιορίζει την κλίση της καμπύλης
Ρ : η τιμή μονάδος του αγαθού

Είναι ευθεία γραμμή, αλλά συνηθίζουμε να την λέμε «καμπύλη».

Το – δηλώνει ότι υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ τιμής και ζητούμενης
ποσότητας, που αντανακλά το νόμο της ζήτησης.
Το β δηλώνει ότι, αν αυξηθεί η τιμή κατά 1 μονάδα, η ζητούμενη
ποσότητα θα μειωθεί κατά β μονάδες.
Αν μεταβληθεί το α, θα μετατοπιστεί η καμπύλη ζήτησης, χωρίς να
αλλάξει η κλίση της.
34
 Ενότητα 5: Συνάρτηση ζήτησης και
καμπύλη ζήτησης
P
• Συνάρτηση ζήτησης: QD = α – β*P
(τιμή)
Για παράδειγμα: QD = 50 – 10*P

• Αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης:

P=5
Ρ = (α – QD)/β → α/β – QD/β

Για παράδειγμα: Ρ = 50/10 – QD/10 = 5 – 0,1*QD

- Τομή ζήτησης με τον οριζόντιο άξονα:

P = 0 → QD = 50
D
- Τομή ζήτησης με τον κάθετο άξονα:
0 Q = 50
QD = 0 → P = 50/10 = 5
Q
(ποσότητα)
35
 Ενότητα 6: Προσφορά και ισορροπία.
Τι θα μάθουμε.

1. Τι είναι η καμπύλη προσφοράς – νόμος της προσφοράς.

2. Τη διαφορά ανάμεσα στη μετακίνηση επί της καμπύλης

προσφοράς και στη μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς.

3. Τους παράγοντες που προκαλούν τη μετατόπιση της καμπύλης

προσφοράς.

4. Πώς οι καμπύλες προσφοράς και ζήτησης καθορίζουν την τιμή

και την ποσότητα ισορροπίας στην αγορά.

5. Πώς η τιμή επαναφέρει την αγορά σε ισορροπία σε περίπτωση

ελλείμματος ή πλεονάσματος.
36
 Ενότητα 6: Προσφορά στο υπόδειγμα της
ανταγωνιστικής αγοράς
• Η Προσφορά αντικατοπτρίζει τη συμπεριφορά των
πωλητών.

• Η καμπύλη προσφοράς δείχνει την προσφερόμενη

ποσότητα ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας σε διάφορα
επίπεδα τιμών.

• Η προσφερόμενη ποσότητα είναι η ποσότητα που οι

παραγωγοί είναι πρόθυμοι και ικανοί να πουλήσουν ανά
χρονική περίοδο σε μια συγκεκριμένη τιμή.

• Ο νόμος της προσφοράς λέει ότι, ceteris paribus, η τιμή

και η προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού σχετίζονται
θετικά.
37
 Ενότητα 6: Ο πίνακας προσφοράς και η
καμπύλη προσφοράς
ΣΧΗΜΑ 6.1 Ο πίνακας προσφοράς
και η καμπύλη προσφοράς

Ο πίνακας
προσφοράς
δείχνει την
ποσότητα στην
οποία οι
παραγωγοί
προσφέρουν ένα
αγαθό ή μία
υπηρεσία σε
διάφορες τιμές.
λίβρα = pound, μονάδα μέτρησης βάρους
1 λίβρα = 453,5 γραμμάρια (≈ μισό κιλό)
38
 Ενότητα 6: Παράγοντες που μετατοπίζουν
τη καμπύλη προσφοράς
• Μεταβολές στις τιμές εισροών.
• Εισροή: αγαθό που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενός
άλλου αγαθού.
• Μεταβολές στις τιμές των σχετιζόμενων αγαθών και υπηρεσιών.
• Μεταβολές στην τεχνολογία.
• Μεταβολές στις προσδοκίες.
• Μεταβολές στον αριθμό των παραγωγών.

• ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ: ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΕΤΕ ΠΩΣ Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ

ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΠΗΡΕΑΣΕ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ; 39
 Ενότητα 6: Μετατοπίσεις της καμπύλης
προσφοράς
ΣΧΗΜΑ 6.4 Μετατοπίσεις της
καμπύλης προσφοράς Η βελτίωση της τεχνολογίας στην
παραγωγή βαμβακιού οδηγεί σε
μεγαλύτερη παραγωγή βαμβακιού
σε κάθε τιμή (S1 → S2). Το αντίθετο
συμβαίνει σε μια αρνητική εξέλιξη
σε σχέση με την παραγωγή του
βαμβακιού (S1 → S3).

Η μετατόπιση της καμπύλης

προσφοράς είναι μια μεταβολή της
προσφερόμενης ποσότητας ενός
αγαθού σε κάθε τιμή του αγαθού
και συνεπάγεται μια μεταβολή της
προσφοράς. 40
 Ενότητα 6: Μετατοπίσεις & Κινήσεις επί
της καμπύλης προσφοράς

• Όταν μεταβάλλεται μόνο η τιμή, υπάρχει μετακίνηση κατά μήκος μιας

καμπύλης προσφοράς.
• Όταν η προσφορά μετατοπίζεται, οι παραγωγοί προσφέρουν περισσότερο (ή
λιγότερο) σε κάθε επίπεδο τιμής. 41
 Ενότητα 6: Η ατομική και αγοραία
καμπύλη προσφοράς
ΣΧΗΜΑ 6.5 Ατομικές καμπύλες προσφοράς και αγοραία καμπύλη προσφοράς

42
 Ενότητα 6: Συνάρτηση και καμπύλη
προσφοράς

Qs = γ + δ*Ρ
όπου
Qs : η προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού
γ : παράμετρος που προσδιορίζει τη θέση της καμπύλης
δ : παράμετρος που προσδιορίζει την κλίση της καμπύλης
Ρ : η τιμή μονάδος του αγαθού

Είναι ευθεία γραμμή, αλλά συνηθίζουμε να την λέμε «καμπύλη».

Το + δηλώνει ότι υπάρχει θετική σχέση μεταξύ τιμής και
προσφερόμενης ποσότητας, που αντανακλά το νόμο της προσφοράς.
Το δ δηλώνει ότι, αν αυξηθεί η τιμή κατά 1 μονάδα, η προσφερόμενη
ποσότητα θα αυξηθεί κατά δ μονάδες.
Αν μεταβληθεί το γ, θα μετατοπιστεί η καμπύλη προσφοράς, χωρίς να
αλλάξει η κλίση της.
43
 Ενότητα 6: Συνάρτηση και καμπύλη
προσφοράς
• Συνάρτηση προσφοράς: QS = γ + δ*Ρ
Για παράδειγμα: QS = – 40 + 10*Ρ P
(τιμή)
• Αντίστροφη συνάρτηση προσφοράς: S
Ρ = (– γ + QS)/δ = – γ/δ + QS/δ

Για παράδειγμα: Ρ = 40/10 + QS/10 = 4 + 0,1*QS

P=4
• Ακραίες τιμές προσφοράς:
- Τομή προσφοράς με τον οριζόντιο άξονα
P = 0 → QS = – 40. Αλλά πρέπει Q ≥ 0.
Πάντα παίρνουμε Ρ για Q ≥ 0.
Q = – 40 0 Q
- Τομή προσφοράς με τον κάθετο άξονα
QS = 0 → P = 40/10 = 4
(ποσότητα)
44
 Ενότητα 6: Προσφορά, ζήτηση και
ισορροπία

• Ισορροπία σε μια ανταγωνιστική αγορά: Η ζητούμενη

ποσότητα ενός αγαθού (Qd) είναι ίση με την
προσφερόμενη ποσότητά του(QS), δηλ. Qd = QS

• Η τιμή στην οποία επιτυγχάνεται αυτή η ισορροπία είναι η

τιμή ισορροπίας (που είναι επίσης γνωστή ως τιμή
εκκαθάρισης της αγοράς):
• Κάθε αγοραστής βρίσκει ένα πωλητή και αντίστροφα.
• Η ποσότητα του αγαθού ή της υπηρεσίας που
αγοράζεται και πωλείται στην τιμή ισορροπίας είναι η
ποσότητα ισορροπίας.
45
 Ενότητα 6: Προσφορά, ζήτηση και
ισορροπία
ΣΧΗΜΑ 6.6
Η ισορροπία της αγοράς Υπάρχει πλεόνασμα (ΑΒ) στην
ποσότητα ενός αγαθού ή μιας
υπηρεσίας όταν η προσφερόμενη
ποσότητα είναι μεγαλύτερη από τη
ζητούμενη ποσότητα (Qd < QS).
Πλεονάσματα προκύπτουν όταν η
τιμή είναι υψηλότερη από την τιμή
ισορροπίας.

Υπάρχει έλλειμμα (ΓΔ) ενός

αγαθού όταν η ζητούμενη
ποσότητα υπερβαίνει την
προσφερόμενη ποσότητα (Qd > QS).
Ελλείμματα εμφανίζονται όταν η
τιμή είναι χαμηλότερη από την τιμή
ισορροπίας.
46
 Ενότητα 6: Προσφορά, ζήτηση και
ισορροπία
ΣΧΗΜΑ 6.6
Η ισορροπία της αγοράς Τα πλεονάσματα και τα
ελλείμματα δεν διαρκούν
συνήθως πολύ (σε
ανταγωνιστικές αγορές δίχως
κρατική παρέμβαση):
Εάν υπάρχει πλεόνασμα, οι
πωλητές θα μειώσουν την τιμή
ώστε να μπορούν να
μετακινήσουν τα προϊόντα τους
από τα ράφια και να τα
προωθήσουν στην αγορά.

Εάν υπάρχει έλλειμμα, οι

πωλητές θα αυξήσουν την τιμή
καθώς αυξάνουν την
προσφερόμενη ποσότητα.
47
 Ενότητα 7: Μεταβολές στην ισορροπία.
Τι θα μάθουμε.

1. Πώς επηρεάζεται η τιμή και η ποσότητα

ισορροπίας όταν μεταβάλλεται άλλοτε η
προσφορά και άλλοτε η ζήτηση.

2. Πώς επηρεάζεται η τιμή και η ποσότητα

ισορροπίας όταν εκδηλώνονται ταυτόχρονες
μεταβολές στην προσφορά και στη ζήτηση.

48
 Ενότητα 7: Μετατοπίσεις της καμπύλης
ζήτησης και ισορροπία
ΣΧΗΜΑ 7.1 Μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης και ισορροπία

49
 Ενότητα 7: Μετατοπίσεις της καμπύλης
προσφοράς και ισορροπία
ΣΧΗΜΑ 7.2 Μετατοπίσεις της καμπύλης προσφοράς και ισορροπία

50
 Ενότητα 7: Ταυτόχρονες μετατοπίσεις
των καμπυλών ζήτησης και προσφοράς
ΣΧΗΜΑ 7.3 Μετατοπίσεις των καμπυλών προσφοράς και ζήτησης και ισορροπία

51
 Ενότητα 7: Ταυτόχρονες μετατοπίσεις των
καμπυλών ζήτησης και προσφοράς – Περίληψη

Ταυτόχρονες
μετατοπίσεις των
Η προσφορά Η προσφορά
καμπυλών
προσφοράς και αυξάνεται μειώνεται
ζήτησης

Τιμή: Αμφίβολη
(εξαρτάται από το ποια Τιμή: Αυξάνεται
Η ζήτηση μεταβολή υπερισχύει)
αυξάνεται Ποσότητα: Αμφίβολη
Ποσότητα: Αυξάνεται (εξαρτάται από το ποια
μεταβολή υπερισχύει)
Τιμή: Αμφίβολη
Τιμή: Μειώνεται (εξαρτάται από το ποια
Η ζήτηση μεταβολή υπερισχύει)
μειώνεται Ποσότητα: Αμφίβολη
(εξαρτάται από το ποια Ποσότητα: Μειώνεται
μεταβολή υπερισχύει) 52
 Ενότητα 7: Η οικονομική στην πράξη –
αυξήσεις στις τιμές ρυζιού

Η απότομη άνοδος της τιμής του ρυζιού το 2008

• Τον Απρίλιο του 2008, η τιμή του ρυζιού που εξαγόταν από
την Ταϊλάνδη ανέβηκε στα 950 δολάρια ανά τόνο από τα 360
δολάρια ανά τόνο στις αρχές του 2008.

• Οι παράγοντες που βρίσκονται πίσω από την εκτόξευση της

τιμής του ρυζιού συνδέονται τόσο με την προσφορά του
ρυζιού όσο και με τη ζήτησή του: η αύξηση των εισοδημάτων
στην Κίνα και την Ινδία, η ξηρασία στην Αυστραλία και η
προσβολή της παραγωγής ρυζιού στο Βιετνάμ από ζιζάνια.

• Αλλά και η συσσώρευση αποθεμάτων από τους καλλιεργητές,

ο αγοραστικός πανικός των καταναλωτών και η απαγόρευση
των εξαγωγών ρυζιού από την Ινδία εξηγούν την τρομακτική
ταχύτητα της ανόδου των τιμών.
53
 Ενότητα 7: Αριθμητικό Παράδειγμα 1

ΕΚΦΩΝΗΣΗ
Υποθέστε ότι οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς ενός
αγαθού περιγράφονται αντίστοιχα από τις εξής σχέσεις:

QD = 200 − 2P
QS = −160 + 4P

α) Να βρεθούν η τιμή ισορροπίας και η ποσότητα

ισορροπίας.
β) Τι θα συμβεί στην αγορά του αγαθού όταν Ρ = 50 ευρώ;
γ) Να βρεθεί η τιμή στην οποία θα εμφανίζεται στην αγορά
του αγαθού πλεόνασμα ίσο με 120 μονάδες.

54
 Ενότητα 7: Αριθμητικό Παράδειγμα 1

ΛΥΣΗ
α) Με βάση τη συνθήκη ισορροπίας της αγοράς ενός αγαθού, QD = QS,
έχουμε:
200 − 2P = −160 + 4P => 6Ρ = 360 => Ρ* = 60 ευρώ, η τιμή ισορροπίας
Θέτοντας Ρ = 60 στη συνάρτηση ζήτησης ή στη συνάρτηση προσφοράς
βρίσκουμε την ποσότητα ισορροπίας που είναι:
Q = 200 – 2(60) = −160 + 4(60) => Q* = 80 μονάδες, η ποσότητα ισορροπίας

β) Όταν Ρ = 50 ευρώ:
QD = 200 – 2(50) = 100 και QS = −160 + 4(50) = 40
Επομένως, στην αγορά του αγαθού εμφανίζεται έλλειμμα ίσο με:
QD − QS = 100 – 40 = 60 μονάδες
γ) Σύμφωνα με τα δεδομένα, QS − QD = 120. Οπότε:
[−160 + 4P] – [200 − 2P] = 120 => 6Ρ = 480 => Ρ = 80 ευρώ
55
 Ενότητα 7: Αριθμητικό Παράδειγμα 2

ΕΚΦΩΝΗΣΗ
Υποθέστε ότι οι συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς που χαρακτηρίζουν την αγορά για
ένα προϊόν διατροφής, είναι οι ακόλουθες:
QD = 800 − 8P
QS = 200 + 4P
Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα, παρουσιάζοντας κάθε απάντηση και
διαγραμματικά.
α) Να βρεθούν η τιμή ισορροπίας και η ποσότητα ισορροπίας.
β) Μια νέα μελέτη που δημοσίευσε ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας αναφέρει ότι το
συγκεκριμένο προϊόν έχει ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία αυτού που το καταναλώνει,
με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης για κάθε επίπεδο τιμής, ώστε η νέα συνάρτηση
ζήτησης να είναι QD’ = 920 – 8Ρ. Η ανακοίνωση αυτή συμπίπτει με την εφαρμογή μια
νέας τεχνολογίας παραγωγής που αυξάνει την παραγωγική ικανότητα σε κάθε επίπεδο
τιμής, ώστε η νέα συνάρτηση προσφοράς να είναι Qs’ = 320 + 4P. Τι αναμένετε να συμβεί
στην αγορά για το συγκεκριμένο αγαθό μετά από αυτές τις εξελίξεις;

56
 Ενότητα 7: Αριθμητικό Παράδειγμα 2

ΛΥΣΗ
Τιμή Ρ
110
α) QD = QS => 800 − 8P = 200 + 4P 100 S S’
=> 600 = 12P => Ρ*= 50 90

80
… και αντικαθιστώντας είτε στην QD
70
είτε στην QS, βρίσκουμε Q*= 400 60

50
α β
40
β) Νέα QD’ = 920 – 8Ρ και Νέα Qs’ = 30

320 + 4P άρα στη νέα ισορροπία 20

QD’ = Qs’ = > Ρ*= 50 10

D
0 D
… και Q*= 520 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 ’ 1000

Qd Qs Qd' Qs' Ποσότητα

Q

Αυξήθηκε η ποσότητα ισορροπίας, αλλά η τιμή ισορροπίας παρέμεινε στο

τέλος αμετάβλητη, καθώς η αύξηση της προσφοράς αντιστάθμισε πλήρως την
αύξηση της ζήτησης.
57
ΠΗΓΗ

• Krugman, Ρ., & Wells, R., (2018). Οικονομική σε

Διδακτικές Ενότητες. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.

58
 ΔΗΔ-12

KAΛΗ & ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΧΡΟΝΙΑ
59