ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Με Παραρτημα Για Τη Σχεδίαση Καμπυλών Ζήτησης Και Προσφοράς Στο Excel) ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΑΠ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΠΣ: ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
ΘΕ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΔΗΔ 12)
Χριστίνα Χρίστου
2018-19
Στόχος
«Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» ΔΗΔ-12
Η εισαγωγή των φοιτητών/τριών στις βασικές έννοιες και αρχές, τις μεθόδους
και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η οικονομική επιστήμη.
Η ανάλυση διακρίνεται σε μικροοικονομική και σε μακροοικονομική.
Στο πλαίσιο της μικροοικονομικής ανάλυσης, η ΘΕ επικεντρώνεται στη µελέτη
της συµπεριφοράς των δύο βασικών οικονοµικών µονάδων, των καταναλωτών
(νοικοκυριών) και των παραγωγών (επιχειρήσεων), καθώς και της
αλληλεπίδρασής τους μέσω του µηχανισµού της αγοράς. Οι θεματικές ενότητες
που εξετάζονται είναι: Οικονομικό κύκλωμα. Διαφορές μικροοικονομικής και
μακροοικονομικής προσέγγισης. Οικονομικό πρόβλημα. Καμπύλη
παραγωγικών δυνατοτήτων και κόστος ευκαιρίας. Ζήτηση και προσφορά
αγαθών. Ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς. Ισορροπία στην αγορά
αγαθών. Μορφές αγοράς. Καταναλωτές, επιχειρήσεις και ευημερία.
Στο πλαίσιο της μακροοικονομικής ανάλυσης, η ΘΕ επικεντρώνεται στη µελέτη
της οικονομίας ως συνόλου. Οι θεματικές ενότητες που εξετάζονται είναι:
Έννοιες, περιεχόμενο και τρόποι μέτρησης μακροοικονομικών μεγεθών.
Μακροοικονομική ισορροπία. Πολλαπλασιαστές. Αγορά χρήματος.
Προσδιορισμός εισοδήματος και επιτοκίου. Υπόδειγμα IS-LM.
ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
1. Τι πραγματεύεται η μικροοικονομική
2. Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων και το κόστος
ευκαιρίας
3. Το άτομο ως καταναλωτής (η ζήτηση των αγαθών)
4. Το άτομο ως παραγωγός (η προσφορά των αγαθών)
5. Ο προσδιορισμός της τιμής των αγαθών
6. Μορφές αγοράς
7. Καταναλωτές, επιχειρήσεις, ευημερία
ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ – Κεφάλαιο 1
Οικονομική θεωρία: μας επιτρέπει να

καταλαβαίνουμε τον τρόπο με τον οποίον
συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, είτε ως άτομα είτε ως
συλλογικές οντότητες.
Μικροοικονομική: Μακροοικονομική:
αναλύει τη δράση των ασχολείται με συνολικό
οικονομικών μονάδων οικονομικό αποτέλεσμα
(καταναλωτές και και εξετάζει μεταβλητές,
επιχειρήσεις) και εξετάζει όπως το συνολικό
τον τρόπο λήψης εισόδημα, ο πληθωρισμός,
αποφάσεων των μονάδων
αυτών. το επιτόκιο και η συνολική
απασχόληση.
Βασικές αρχές οικονομικής ανάλυσης:

• οι πόροι είναι σπάνιοι
• η τεχνολογία παραγωγής είναι δεδομένη
• οι άνθρωποι έχουν προτιμήσεις
• οι άνθρωποι είναι ορθολογικοί και επιδιώκουν το
μέγιστο συμφέρον τους (καταναλωτές฀ max
χρησιμότητας, παραγωγοί฀max κέρδους)
• στην κοινωνία υπάρχουν νόμοι και άγραφοι κανόνες
συμπεριφοράς
Το οικονομικό κύκλωμα

Aγορά αγαθών
 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ 
Αγορά παραγωγικών συντελεστών
  
Το οικονομικό πρόβλημα
απαραίτητοι για παραγωγή μέσα που ικανοποιούν
απεριόριστες
στενότητα περιορισμένα (αυξάνονται και
εξελίσσονται)
Το οικονομικό πρόβλημα
Οικονομικό πρόβλημα: Πως θα μπορέσουν να

ικανοποιηθούν οι απεριόριστες ανάγκες με τα
περιορισμένα μέσα που διαθέτει η οικονομία.
Το οικονομικό πρόβλημα αποτυπώνεται με 3

ερωτήματα:
• τι θα παραχθεί;
• πως θα παραχθεί;
• για ποιον θα παραχθεί;
Η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων
ΚΠΔ: δείχνει τις μέγιστες ποσότητες αγαθών που μπορούν να
παραχθούν σε μία οικονομία, με δεδομένους παραγωγικούς
συντελεστές και με δεδομένη την τεχνολογία.
• Υποθέσεις: δεδομένοι Συνδυασμοί αυτοκίνητα πατάτες

παραγωγικοί Α 0 100
συντελεστές Β 40 80
• δεδομένη τεχνολογία Γ 70 60
• πλήρης απασχόληση Δ 90 40
των συντελεστών Ε 100 20
παραγωγής Ζ 105 0
Κάθε σημείο πάνω στην ΚΠΔ, μας δείχνει τη μεγαλύτερη δυνατή
ποσότητα του ενός αγαθού που μπορεί να παράγει η οικονομία
για δεδομένες ποσότητες του άλλου αγαθού.
Κάθε σημείο εντός της ΚΠΔ είναι εφικτός συνδυασμός, αλλά

δείχνει ότι είτε γίνεται σπατάλη παραγωγικών πόρων, είτε
κάποιοι παραγωγικοί συντελεστές είναι αναπασχόλητοι, είτε η
χρησιμοποίηση των συντελεστών γίνεται με μη-αποδοτικό
τρόπο.
Κάθε σημείο εκτός της ΚΠΔ είναι ανέφικτος συνδυασμός, λόγω
τεχνολογίας ή/και περιορισμένης ποσότητας παραγωγικών
συντελεστών.
Μετατοπίσεις ΚΠΔ
Χ Χ
Υ
Υ Βελτίωση τεχνολογίας και στα 2
⬆ παραγωγικών συντελεστών ⟶ αγαθά ⟶ μετατόπιση ΚΠΔ προς
μετατόπιση ΚΠΔ προς τα δεξιά τα δεξιά και από τις 2 πλευρές
Χ Χ
Υ Υ
⬇ παραγωγικών συντελεστών ⟶ βελτίωση τεχνολογίας του αγαθού
μετατόπιση ΚΠΔ προς τα Χ ⟶ μετατόπιση ΚΠΔ προς τα
αριστερά δεξιά από την πλευρά του Χ
Το κόστος ευκαιρίας
Κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού Χ είναι το σύνολο της ποσότητας
του άλλου αγαθού που πρέπει να θυσιάσουμε για να
αποκτήσουμε μία παραπάνω μονάδα από το Χ.
Συνδυασμο
αυτοκίνητα πατάτες ΚΕ αυτοκινήτων ΚΕ πατάτας
ί
Α 0 100
Β 40 80 0,5 2
Γ 70 60 0,67 1,5
1 1
Δ 90 40
Ε 100 20 2 0,5
Ζ 105 0 4 0,25
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto
Αποτελεσματικός κατά
Pareto: ένας συνδυασμός για
τον οποίο δεν υπάρχει η
δυνατότητα να αυξηθεί η
ποσότητα ενός αγαθού, χωρίς
να μειωθεί η ποσότητα του
άλλου.
Βελτίωση κατά Pareto: ένας

συνδυασμός για τον οποίο
υπάρχει η δυνατότητα να
αυξηθεί η ποσότητα ενός
αγαθού, χωρίς να μειωθεί η
ποσότητα του άλλου.
Η Ζήτηση των αγαθών
Βασικός περιορισμός καταναλωτή: σε κάθε χρονική περίοδο έχει
στη διάθεσή του ορισμένο εισόδημα που μπορεί να διαθέσει για την
ικανοποίηση των αναγκών του.
Υποθέσεις:
• τιμή του αγαθού (ο αριθμός των
χρηματικών μονάδων που είναι
απαραίτητες για την απόκτηση μιας
μονάδας του αγαθού αυτού) Max
•εισόδημα του καταναλωτή (το χρησιμότητας
σύνολο των χρηματικών μονάδων
που κατέχει)
•προτιμήσεις καταναλωτή
Υποθέσεις:
•εισόδημα του καταναλωτή (σταθερό)
•προτιμήσεις καταναλωτή (σταθερές)
Νόμος της ζήτησης: όταν η τιμή ενός αγαθού

αυξάνεται, οι ζητούμενες ποσότητες από τους
καταναλωτές μειώνονται και όταν η τιμή του
μειώνεται, οι ζητούμενες ποσότητες
αυξάνονται.
Υποθέσεις:
•εισόδημα του καταναλωτή (σταθερό)
Τιμή Ζητούμενες
μονάδας ποσότητες
(σε €) (εισόδημα =
1.000€)
10 22
13 16
16 12
20 9
24 7
30 4
Μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης
Υποθέσεις:
•τιμές (σταθερές)
Τιμή μονάδας Ζητούμενες ποσότητες Ζητούμενες

(σε €) (εισόδημα= ποσότητες
1.000€) (εισόδημα=1.500€)
10 22 27
13 16 24
16 12 22
20 9 20
24 7 18
30 4 16
Υποθέσεις:
•τιμές (σταθερές)
•εισόδημα καταναλωτή (σταθερό)
Τιμή μονάδας Ζητούμενες ποσότητες Ζητούμενες

(σε €) (αρχικές προτιμήσεις) ποσότητες (↑ έντασης
προτίμησης για το
συγκεκριμένο αγαθό)
10 22 27
13 16 24
16 12 22
20 9 20
24 7 18
30 4 16
Παράγοντες μετατόπισης της καμπύλης ζήτησης
Όταν μεταβάλλεται το εισόδημα⇒υπάρχει μετατόπιση της καμπύλης

ζήτησης.
↑ εισοδήματος⇒μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης προς τα δεξιά
↓ εισοδήματος⇒μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης προς τα αριστερά
Όταν μεταβάλλονται οι προτιμήσεις των καταναλωτών⇒υπάρχει
μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης.
↑ έντασης προτίμησης για το συγκεκριμένο αγαθό⇒μετατόπιση της
καμπύλης ζήτησης προς τα δεξιά
↓ έντασης προτίμησης για το συγκεκριμένο αγαθό⇒μετατόπιση της
καμπύλης ζήτησης προς τα αριστερά
Όταν μεταβάλλεται η τιμή, ceteris paribus ⇒ υπάρχει μετακίνηση πάνω
στην ίδια καμπύλη ζήτησης
Συγκεκριμένα, ↑ Ρ ⇒ ↓ ζητούμενης ποσότητας νόμος της
↓ Ρ ⇒ ↑ ζητούμενης ποσότητας ζήτησης
Η Αγοραία (ή συνολική) καμπύλη ζήτησης
Aγοραία (ή συνολική) καμπύλη ζήτησης: για να εξάγουμε την αγοραία
καμπύλη ζήτησης, αρκεί να προσθέσουμε οριζόντια τις ατομικές
καμπύλες ζήτησης των καταναλωτών
τιμή Ζητούμενη Ζητούμενη Ζητούμενη
ποσότητα Α ποσότητα Β ποσότητα
Α+Β
4 40 40 80
8 15 0 15
Η Αγοραία (ή συνολική) καμπύλη ζήτησης
Aγοραία (ή συνολική) καμπύλη ζήτησης: για να εξάγουμε την αγοραία
καμπύλη ζήτησης, αρκεί να προσθέσουμε οριζόντια τις ατομικές
καμπύλες ζήτησης των καταναλωτών
τιμή Ζητούμενη Ζητούμενη Ζητούμενη
ποσότητα Α ποσότητα Β ποσότητα
Α+Β
4 40 40 80
8 15 0 15
Συμπληρωματικά-Υποκατάστατα αγαθά
Έστω ↑ Ρ καφέ ⇒ ↓ ζητούμενη ποσότητα

καφέ (αλλά επειδή καφές και ζάχαρη
καταναλώνονται μαζί – συμπληρωματικά
αγαθά) ⇒ ↓ ζητούμενη ποσότητα ζάχαρης
Έστω ↑ Ρ μπύρας ⇒ ↓ ζητούμενη ποσότητα

μπύρας (αλλά επειδή μπύρα και κρασί ειναι
ανταγωνιστικά ή υποκατάστατα αγαθά) ⇒
↑ ζητούμενη ποσότητα κρασιού
Eλαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή
ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή: ο λόγος της
ποσοστιαίας μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας προς την
ποσοστιαία μεταβολή της τιμής.
• Το πρόσημο είναι πάντα αρνητικό, επειδή η σχέση μεταξύ

τιμής και ζητούμενης ποσότητας είναι πάντα αρνητική.
• Η ελαστικότητα διαφέρει από σημείο σε σημείο της
καμπύλης ζήτησης, επειδή αλλάζουν οι συνδυασμοί
ποσοτήτων-τιμών καθώς και η κλίση της καμπύλης ζήτησης.
Eλαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή
Παράδειγμα: Έστω ότι όταν η τιμή της ζάχαρης είναι 24€, η
ζητούμενη ποσότητα είναι 7 κιλά, ενώ όταν η τιμή μειώνεται στα
20€, η ζητούμενη ποσότητα αυξάνεται στα 9 κιλά.
Να υπολογίσετε την ελαστικότητα ζήτησης της ζάχαρης ως προς την
τιμή της.
Ρ D
A
2
4
B D
2
0 Q
0 7 9
Είδη ελαστικότητας ζήτησης
P
D
P D
D
Q
Είδη ελαστικότητας ζήτησης
P D
D
Q
D D
P
D
D
Q
Προσδιοριστικοί παράγοντες της
ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή
• Η ένταση της προτίμησης για το αγαθό: όσο
μεγαλύτερη είναι η επιθυμία για ένα αγαθό, τόσο
μικρότερη θα είναι η ελαστικότητα
• Η ύπαρξη υποκατάστατων αγαθών: τα αγαθά που
έχουν στενά υποκατάστατα, έχουν μεγάλη
ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή
• Το χρηματικό ποσό που δαπανά ο καταναλωτής στο
αγαθό, σε σχέση με το εισόδημά του: όσο πιο μικρή
είναι η αναλογία της δαπάνης πάνω σε ένα αγαθό στο
εισόδημα του καταναλωτή, τόσο μικρότερη είναι η
ελαστικότητα ζήτησης του αγαθού.
Τοξοειδής ελαστικότητα
Τοξοειδής ελαστικότητα: ο μέσος όρος των

ποσοτήτων και των τιμών.
Ελαστικότητα Ζήτησης και Δαπάνη καταναλωτών
P
D
200.000
180.000 D
Q
100 130
P D
40
30
D
Q
90 100
Ελαστικότητα Ζήτησης και Δαπάνη καταναλωτών
P D
40
20
D
Q
100 200
Σταυροειδής ελαστικότητα
Σταυροειδής ελαστικότητα: ο λόγος της ποσοστιαίας
μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού
προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής κάποιου
άλλου αγαθού.
Σταυροειδής ελαστικότητα
Παράδειγμα: Στον παρακάτω πίνακα περιγράφονται οι
μεταβολές που επιφέρει μια μεταβολή της τιμής του καφέ στις
ζητούμενες ποσότητες της ζάχαρης και του κακάο.
Να υπολογίσετε τη σταυροειδή ελαστικότητα μεταξύ καφέ-
ζάχαρης και καφέ-κακάο και να χαρακτηρίσετε τη σχέση που
υπάρχει ανάμεσα στα εν λόγω αγαθά.
Εισοδηματική ελαστικότητα
Εισοδηματική ελαστικότητα: ο λόγος της ποσοστιαίας

μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας προς την
ποσοστιαία μεταβολή του εισοδήματος του
καταναλωτή.
Διάκριση των αγαθών ανάλογα με την
εισοδηματική ελαστικότητα
Eισοδηματική ελαστικότητα
Παράδειγμα: Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι ποσότητες σε
κιλά πέντε αγαθών που καταναλώνονται μηνιαίως από ένα
νοικοκυριό σε δύο διαφορετικά επίπεδα εισοδήματος.
α) Υπολογίστε την εισοδηματική ελαστικότητα για καθένα από τα
πέντε αγαθά που καταναλώνει το νοικοκυριό.
β) σύμφωνα με την τιμή της εισοδηματικής ελαστικότητας, τι
είδος αγαθού είναι για το νοικοκυριό το καθένα από τα αγαθά
που αυτό καταναλώνει;
Η μαθηματική έκφραση της καμπύλης
ζήτησης
QD = a - b Ρ
όπου
QD : η ζητούμενη ποσότητα του αγαθού
a : παράμετρος που προσδιορίζει τη θέση της καμπύλης
b : παράμετρος που προσδιορίζει την κλίση της καμπύλης
Ρ : η τιμή μονάδος του αγαθού
Είναι ευθεία γραμμή, αλλά συνηθίζουμε να την λέμε «καμπύλη».
Το - δηλώνει ότι υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ τιμής και
ζητούμενης ποσότητας.
Το b δηλώνει ότι, αν αυξηθεί η τιμή κατά 1 μονάδα, η ζητούμενη
ποσότητα θα μειωθεί κατά b μονάδες.
Αν μεταβληθεί το a, θα μετατοπιστεί η καμπύλη ζήτησης, χωρίς να
αλλάξει η κλίση της.
Η προσφορά των αγαθών
Κέρδος=τιμή προϊόντος-κόστος παραγωγής
Νόμος της προσφοράς: όταν η τιμή ενός

αγαθού αυξάνεται, αυξάνεται και η
προσφερόμενη ποσότητα και όταν η τιμή
μειώνεται, μειώνεται και η προσφερόμενη
ποσότητα.
Υποθέσεις:
•τεχνολογία (σταθερή)
•τιμές των συντελεστών παραγωγής (σταθερές)
τιμή μονάδας προσφερόμενες

Συνδυασμοί
(σε €) ποσότητες
Α 4 100
Β 6 130
Γ 8 150
Δ 10 160
Ε 12 168
Ζ 14 173
Η 16 175
Υποθέσεις:
•τεχνολογία (σταθερή)
•τιμές των συντελεστών παραγωγής (σταθερές)
Η Αγοραία (ή συνολική) καμπύλη προσφοράς
Aγοραία (ή συνολική) καμπύλη προσφοράς: για να εξάγουμε την
αγοραία καμπύλη προσφοράς, αρκεί να προσθέσουμε οριζόντια τις
ατομικές καμπύλες προσφοράς των επιχειρήσεων
τιμή προσφερόμενη προσφερόμενη Προσφερόμενη
ποσότητα Α ποσότητα Β ποσότητα Α+Β
10 100 200 300
20 200 250 450
Eλαστικότητα προσφοράς
ελαστικότητα προσφοράς: ο λόγος της ποσοστιαίας
μεταβολής της προσφερόμενης ποσότητας προς την
ποσοστιαία μεταβολή της τιμής.
Το πρόσημο είναι πάντα θετικό, επειδή η σχέση μεταξύ τιμής

και προσφερόμενης ποσότητας είναι πάντα θετική.
Eλαστικότητα προσφοράς
Παράδειγμα: Έστω ότι όταν η τιμή της ζάχαρης είναι 6€, η

προσφερόμενη ποσότητα είναι 130 κιλά, ενώ όταν η τιμή αυξάνεται
στα 8€, η προσφερόμενη ποσότητα αυξάνεται στα 150 κιλά. Να
υπολογιστεί η ελαστικότητα προσφοράς.
Παράγοντες μετατόπισης της καμπύλης προσφοράς
Όταν μεταβάλλεται η τεχνολογία⇒υπάρχει μετατόπιση της καμπύλης
προσφοράς.
Βελτίωση τεχνολογίας⇒μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα
δεξιά
Χειροτέρευση τεχνολογίας⇒μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς
τα αριστερά
Όταν μεταβάλλονται οι τιμές των παραγωγικών συντελεστών⇒υπάρχει
μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς.
↓ Ρ παραγωγικών συντελεστών⇒μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς
προς τα δεξιά
↑ Ρ παραγωγικών συντελεστών ⇒μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς
προς τα αριστερά
Όταν μεταβάλλεται η τιμή, ceteris paribus ⇒ υπάρχει μετακίνηση πάνω στην
ίδια καμπύλη προσφοράς
Συγκεκριμένα, ↑ Ρ ⇒ ↑ προσφερόμενης ποσότητας νόμος της
↓ Ρ ⇒↓ προσφερόμενης ποσότητας προσφοράς
Η μαθηματική έκφραση της καμπύλης
προσφοράς
Qs = c + d Ρ
όπου
Qs : η προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού
c : παράμετρος που προσδιορίζει τη θέση της καμπύλης
d : παράμετρος που προσδιορίζει την κλίση της καμπύλης
Ρ : η τιμή μονάδος του αγαθού
Είναι ευθεία γραμμή, αλλά συνηθίζουμε να την λέμε «καμπύλη».
Το + δηλώνει ότι υπάρχει θετική σχέση μεταξύ τιμής και
προσφερόμενης ποσότητας.
Το d δηλώνει ότι, αν αυξηθεί η τιμή κατά 1 μονάδα, η
προσφερόμενη ποσότητα θα αυξηθεί κατά b μονάδες.
Αν μεταβληθεί το c, θα μετατοπιστεί η καμπύλη προσφοράς, χωρίς
να αλλάξει η κλίση της.
Αριθμητικό Παράδειγμα
στην Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων
• Έστω ότι σε μία υποθετική οικονομία παράγονται δύο

αγαθά, «Σιτηρά», τα οποία θα συμβολίζουμε με Σ, και
«Μηχανήματα», τα οποία θα συμβολίζουμε με Μ. Οι
παραγωγικές δυνατότητες της συγκεκριμένης οικονομίας
δίνονται από την ακόλουθη σχέση: 10Σ + 20Μ = 1000
Ζητείται:
Α. Να παρουσιάσετε διαγραμματικά την Καμπύλη
Παραγωγικών Δυνατοτήτων (ΚΠΔ) της οικονομίας.
Β. Να υπολογίσετε το κόστος ευκαιρίας (ΚΕ) του αγαθού Σ
όταν το Μ είναι 40 μονάδες και να το ερμηνεύσετε
οικονομικά.
Α. Συνδυασμοί Σιτηρά Μηχανήματα

Α 0 50
Β 20 40
Γ 40 30
Δ 100 0
Ο προσδιορισμός της τιμής των αγαθών
1
Κεφ. 5-Σκοπός
• Στο κεφάλαιο αυτό συνδέεται η γνώση των δύο προηγουμένων

κεφαλαίων, για να γίνει κατανοητή η διαδικασία προσδιορισμού
της ισορροπίας της αγοράς.
• Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην επαναφορά του συστήματος σε
ισορροπία μετά από μια εξωγενή μεταβολή, π.χ. μετά από μια
μεταβολή της τεχνολογίας, των τιμών των πρώτων υλών, των
προτιμήσεων, του εισοδήματος, κ.λ.π.
Κεφ. 5- Προσδοκώμενα
αποτελέσματα
• Πώς προσδιορίζεται η τιμή των αγαθών μέσω της αγοράς.
• Πώς εξαλείφεται το πλεόνασμα ή το έλλειμμα.
• Πώς αποκαθίσταται η ισορροπία.
• Με ποιον τρόπο αλληλεξαρτώνται οι αγορές υποκατάστατων ή

συμπληρωματικών αγαθών.
• Πώς μπορεί να παρέμβει το κράτος στη λειτουργία της αγοράς.
3
Κεφ. 5 - Η αγορά των αγαθών
• Ως αγορά αγαθών συνήθως εννοούμε τον χώρο ή τόπο όπου

γίνεται η αγοραπωλησία των αγαθών.
• Τέτοιος χώρος είναι π.χ. η λαϊκή αγορά της γειτονιάς μας, μία
φορά την εβδομάδα, ή μόνιμοι χώροι (π.χ. στους κεντρικούς
δρόμους των πόλεων, στο Μοναστηράκι, στο ebay, κ.λπ.).
• Στο παρελθόν – και σε κάποια έκταση σήμερα – η επίτευξη
αγοραπωλησίας προϋπέθετε τη φυσική παρουσία αγοραστή
και πωλητή σε κάποιον κοινό χώρο.
• Στη σημερινή εποχή, ωστόσο, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας

και των μέσων επικοινωνίας, μπορούν να γίνουν
αγοραπωλησίες χωρίς να είναι απαραίτητη η συνάντηση
αγοραστή και πωλητή, και μάλιστα σε συγκεκριμένο χώρο.
• π.χ., μπορεί μια αγοραπωλησία να γίνει και τηλεφωνικά, ή
μέσω του διαδικτύου.
• Εκείνο που έχει σημασία για την ύπαρξη αγοράς είναι η
δυνατότητα επικοινωνίας ανάμεσα σε αγοραστές και πωλητές,
και όχι η ύπαρξη του χώρου της αγοράς με τη φυσική του
έννοια.
5
• Η αγορά ταυτίστηκε με τον χώρο στο παρελθόν, διότι δεν

υπήρχε τότε άλλος τρόπος επικοινωνίας, παρά μόνο μέσω της
φυσικής παρουσίας των προσώπων, που αναγκαστικά έπρεπε
να πραγματοποιείται σε κάποιο χώρο.
• Συνεπώς, στην ευρύτερη έννοιά της, η αγορά περιλαμβάνει

όλους τους τρόπους επικοινωνίας με τους οποίους γίνεται
η αγοραπωλησία αγαθών.
Κεφ. 5 - Η προσφορά και η ζήτηση
• Υποθέστε ότι σε μία ορισμένη χρονική περίοδο, π.χ. μία ημέρα,

η τιμή ενός προϊόντος είναι P1.
• Έστω ότι στην τιμή αυτή, η προσφερόμενη ποσότητα είναι
μεγαλύτερη από τη ζητούμενη.
• Η αγορά θα παρουσιάσει υπερπροσφορά (ή υπερβάλλουσα
προσφορά, ή πλεόνασμα).
.
7
• Η αντίδραση των παραγωγών στην εμφάνιση του

πλεονάσματος θα είναι προς δύο κατευθύνσεις:
1. Μείωση της τιμής του προϊόντος, για να πωλήσουν την

υπερβάλλουσα ποσότητα.
2. Μείωση της παραγωγής, για να μην προκύψει πλεόνασμα εκ
νέου (δηλ. την επόμενη χρονική περίοδο).
Η αντίδραση των καταναλωτών στη μείωση της τιμής θα είναι η

αύξηση της ζητούμενης ποσότητας.
Με τον τρόπο αυτόν, η τιμή θα μειωθεί και το πλεόνασμα θα

μηδενισθεί.
9
• Έστω ότι συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή η ζητούμενη

ποσότητα είναι μεγαλύτερη από την προσφερόμενη.
Η αγορά θα παρουσιάσει έλλειμμα (ή υπερβάλλουσα ζήτηση).
• Η αντίδραση των παραγωγών στην περίπτωση αυτή, θα είναι

να αυξήσουν την τιμή και να αυξήσουν την παραγωγή τους.
• Η αντίδραση των καταναλωτών θα είναι να μειώσουν τη
ζητούμενη ποσότητα, λόγω της αύξησης της τιμής.
• Το αποτέλεσμα θα είναι η αύξηση της τιμής και η εξαφάνιση

του ελλείμματος.
10
Κεφ. 5- Πλεόνασμα, έλλειμμα, και ισορροπία

στην αγορά προϊόντος-διαγραμματικά
11
Κεφ. 5- Πλεόνασμα, έλλειμμα, και ισορροπία
στην αγορά προϊόντος-διαγραμματικά
• Από το Διάγραμμα, είναι φανερό ότι υπάρχει μία τιμή Pe στην

οποία η προσφερόμενη και η ζητούμενη ποσότητα είναι ίσες,
δηλ. Qd=Qs.
• Η τιμή αυτή είναι η τιμή ισορροπίας και προσδιορίζεται όταν

Qd=Qs.
• Η έννοια της «ισορροπίας» είναι ότι δεν υπάρχουν δυνάμεις

στην αγορά που να οδηγούν σε μεταβολή της κατάστασης.
• Εάν δεν υπάρξει κάποια εξωγενής μεταβολή, θα εξακολουθήσει

να είναι τιμή ισορροπίας.
12
Κεφ. 5 – Άσκηση στην αγορά προϊόντος
• Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την αγορά ενός προϊόντος.

• Να βρείτε τα ελλείμματα και πλεονάσματα για κάθε τιμή, και την
τιμή ισορροπίας.
Τι παρατηρείτε;
13
Κεφ. 5 – Άσκηση στην αγορά προϊόντος
Απάντηση
• Τα ελλείμματα ή πλεονάσματα για κάθε τιμή έχουν ως εξής:
• Η τιμή ισορροπίας είναι P=5 όταν Qd-Qs=0.
Αυτό που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι ότι το έλλειμμα ή

το πλεόνασμα μειώνονται (σε απόλυτη τιμή) όσο πλησιάζουμε
στην τιμή ισορροπίας.
14
Κεφ. 5 – Μετατοπίσεις στην καμπύλη

ζήτησης
• H καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται εάν μεταβληθεί το εισόδημα
των καταναλωτών, και εάν μεταβληθούν οι προτιμήσεις των
καταναλωτών.
• Κατά κανόνα, η αύξηση του εισοδήματος σημαίνει ότι οι

καταναλωτές μπορούν να αγοράζουν μεγαλύτερες ποσότητες
από ένα αγαθό, χωρίς να μεταβληθεί η τιμή του.
• Το ίδιο θα συμβεί, εάν μεταβληθούν οι προτιμήσεις υπέρ ενός

αγαθού όπως π.χ. της μπύρας το καλοκαίρι, ή κάποιου
προϊόντος που διαφημίζεται έντονα.
15
Κεφ. 5 – Αύξηση της ζήτησης και νέα
ισορροπία
• Αύξηση του εισοδήματος ή της μεταβολής των προτιμήσεων
υπέρ ενός αγαθού.
16
Κεφ. 5 –Νέα ισορροπία με υποκατάστατα

αγαθά
• Πλην του εισοδήματος και των προτιμήσεων, υπάρχει και ένας
άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη θέση της καμπύλης
ζήτησης ενός αγαθού.
• Αυτός είναι οι τιμές των άλλων προϊόντων, με τα οποία το εν

λόγω προϊόν είναι συμπληρωματικό ή υποκατάστατο.
17
αγαθά
• Αγορές δύο υποκατάστατων προϊόντων, καφέ και σοκολάτας
(ρόφημα).
• Έστω, τώρα ότι, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, ή
μείωσης των εισαγωγών, μειώνεται η προσφορά καφέ.
• Ορισμένοι από τους καταναλωτές, που μειώνουν τη ζητούμενη
ποσότητα καφέ ή εγκαταλείπουν τελείως την αγορά καφέ, θα
στραφούν στην κατανάλωση σοκολάτας στον βαθμό που
θεωρούν το ρόφημα σοκολάτας υποκατάστατο προϊόν.
18

αγαθά
19
Κεφ. 5 –Νέα ισορροπία με
συμπληρωματικά αγαθά
• Εάν τα δύο προϊόντα ήταν συμπληρωματικά, το αποτέλεσμα θα
ήταν αντίθετο.
• Όπως γίνεται φανερό από την περίπτωση αυτή, οι αγορές των
αγαθών συνδέονται μεταξύ τους και ό,τι συμβαίνει σε μία αγορά
επηρεάζει τις άλλες, άλλοτε λίγο, άλλοτε πολύ.
20
Κεφ. 5 – Άσκηση μετατόπισης της

καμπύλης ζήτησης και νέα ισορροπία
• Σε μια πόλη υπάρχει έλλειψη χώρων και υπάρχει ένας μόνο
χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων ορισμένης χωρητικότητας. Ο
αριθμός των αυτοκινήτων στην πόλη αυξάνει.
Τι νομίζετε πως θα συμβεί στην τιμή της στάθμευσης;
Κατασκευάστε ένα σχετικό διάγραμμα.
21
Κεφ. 5 – Άσκηση μετατόπισης της
καμπύλης ζήτησης και νέα ισορροπία
• Η αύξηση της ζήτησης (δηλ. η μετατόπιση της καμπύλης
ζήτησης) θα δημιουργεί συνεχώς ελλείμματα και άρα αύξηση
της τιμής.
22
Κεφ. 5 – Μετατοπίσεις στην καμπύλη

προσφοράς
Η θέση της συνολικής καμπύλης προσφοράς προσδιορίζεται
από τρεις παράγοντες:
1. τεχνολογία της παραγωγής
2. τιμές των παραγωγικών συντελεστών
3. αριθμό των επιχειρήσεων που παράγουν το προϊόν
23
Κεφ. 5 – Αύξηση της προσφοράς και νέα
ισορροπία
• Μια τεχνολογική αλλαγή μειώνει το κόστος παραγωγής και

μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς των επιχειρήσεων, και
κατ’ επέκταση τη συνολική καμπύλη προς τα κάτω και δεξιά.
• Η μείωση του κόστους σημαίνει σημαντικά κέρδη για τις

επιχειρήσεις και κίνητρο για αύξηση της παραγωγής.
24
Κεφ. 5 – Αύξηση της προσφοράς και νέα

ισορροπία
Η τεχνολογική μεταβολή μείωσε την τιμή και αύξησε την ποσότητα

(S2).
25
Κεφ. 5 – Μείωση της προσφοράς και νέα
ισορροπία
• Εάν αντί της τεχνολογικής μεταβολής, το κόστος παραγωγής
αυξανόταν λόγω αύξησης της τιμής των παραγωγικών
συντελεστών (π.χ. εργασίας, πρώτων υλών, κ.λπ.), η καμπύλη
προσφοράς θα μετατοπιζόταν προς τα πάνω και αριστερά,
όπως δείχνει η ευθεία S3.
• Στο νέο σημείο ισορροπίας Δ, η τιμή είναι μεγαλύτερη και

ποσότητα ισορροπίας μικρότερη.
26
Κεφ. 5 – Ταυτόχρονη μετατόπιση και στις

δύο καμπύλες
• Το αποτέλεσμα επί των τιμών και των ποσοτήτων εξαρτάται από
τη σχετική μεταβολή των δύο καμπυλών ζήτησης και προσφοράς.
• Το αποτέλεσμα είναι ισορροπία στο σημείο Δ, με τιμή P2, αλλά με

την ποσότητα Q1. 27
Κεφ. 5 –Mαθηματικό παράδειγμα
• Ένας άλλος τρόπος εξέτασης της αγοράς ενός προϊόντος είναι

με τη βοήθεια των εξισώσεων προσφοράς και ζήτησης.
• Έστω ότι η αγορά εκφράζεται με τις εξισώσεις:
Ζήτηση: Qd=120-0,5P
Προσφορά: Qs=40+2P
• Γνωρίζουμε ότι η αγορά ισορροπεί, όταν επικρατεί η συνθήκη:

Qd=Qs
120-0,5P=40+2P => P*=32, Q*=Qd=Qs=104
28
Κεφ. 5 –Mαθηματικό παράδειγμα
29
Κεφ. 5 – Άσκηση
• Η αγορά ενός προϊόντος περιγράφεται ως εξής:

Ζήτηση Qd=66-4P
Προσφορά: Qs=46+6P
• Να βρείτε:
(α) τη θέση ισορροπίας
(β) πόσο πρέπει να μετατοπισθεί η καμπύλη ζήτησης για να
αυξηθεί η τιμή σε Ρ = 3
(γ) πόσο πρέπει να μετατοπισθεί η καμπύλη προσφοράς για να
μειωθεί η τιμή σε Ρ = 1
30
Απάντηση
α) Η συνθήκη ισορροπίας της αγοράς είναι Qd=Qs.
Συνεπώς,
66-4P=46+6P => P=2
Για P=2, Qd=Qs=58
31
(β) Γνωρίζουμε ότι η θέση της καμπύλης ζήτησης προσδιορίζεται από

το 66 (Qd=66-4P).
Για να βρούμε τη νέα θέση της καμπύλης ζήτησης, καθιστούμε την

παράμετρο αυτή άγνωστη και γράφουμε την εξίσωση της ζήτησης
ως
Qd=X-4P
Τώρα η συνθήκη ισορροπίας είναι X-4P=46+6P, όπου P=3.

Συνεπώς, Χ= 76
32
Για να έχουμε τιμή ισορροπίας Ρ = 3:
H εξίσωση ζήτησης πρέπει να είναι Qd=76-4P.

Η εξίσωση προσφοράς πρέπει να είναι Qs=46+6P .
33
• Η νέα καμπύλη είναι η D2 προς τα δεξιά της αρχικής D1.
34
Εναλλακτικά
• H τιμή ισορροπίας θα ήταν P=3 εάν αντί της θέσης, αλλάζαμε

την κλίση της ευθείας, όπως δείχνει η D3.
• Στην περίπτωση αυτή, η εξίσωση ζήτησης θα ήταν: Qd=66-XP
• H συνθήκη ισορροπίας της αγοράς θα ήταν:

66-XP=46+6P => X=2/3
Άρα η νέα εξίσωση: Qd=66-2/3P
35
(γ) Με τον ίδιο τρόπο βρίσκουμε τη μετατόπιση της καμπύλης της

προσφοράς.
• Η συνθήκη ισορροπίας είναι: Qd=Qs => 66-4P=X+6P
• Για Ρ = 1, το Χ = 56.
• Άρα η νέα εξίσωση προσφοράς: Qs=56+6P
36
Εναλλακτικά
• Η τιμή μπορεί να μειωθεί σε Ρ = 1 εάν αλλάζαμε την κλίση της

καμπύλης προσφοράς.
• Στην περίπτωση αυτή, Qs=46+XP
• H συνθήκη ισορροπίας θα ήταν 66-4P=46+XP
• Για Ρ = 1, X=16
Άρα η συνάρτηση προσφοράς: Qs=46+16P

37
Κεφ. 5 – Οι κρατικές παρεμβάσεις στην
αγορά
• Oι δυνάμεις της προσφοράς και ζήτησης προσδιορίζουν το
αποτέλεσμα της αγοράς, δηλ. την τιμή και την ποσότητα
ισορροπίας.
• Εν τούτοις, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, το αποτέλεσμα

επηρεάζεται από τις παρεμβάσεις του κράτους.
38
Κεφ. 5 – Οι κρατικές παρεμβάσεις στην

αγορά
Τέτοιες παρεμβάσεις είναι:
η επιβολή ανώτατης ή ελάχιστης τιμής
η επιδότηση της ζήτησης (δηλ. της κατανάλωσης) ή της

προσφοράς (δηλ. της παραγωγής)
η επιβολή έμμεσης φορολογίας, δηλ. η επιβολή φόρου επί της

τιμής του προϊόντος
39
Κεφ. 5 – Ανώτατη τιμής πώλησης
• Όταν ένα προϊόν βρίσκεται σε ανεπαρκή προσφορά σε σχέση με τη
ζήτηση, το κράτος, πολλές φορές, προκειμένου να αποτρέψει την
αύξηση της τιμής επιβάλλει δια νόμου ανώτατη τιμή.
• Tο κράτος επιβάλλει την τιμή Ρα ως ανώτατη τιμή.
40
Κεφ. 5 – Ανώτατη τιμής πώλησης
• Αποτέλεσμα της επιβολής ανώτατης τιμής είναι η δημιουργία

ελλείμματος (ΑΒ) .
• Η τιμή είναι χαμηλότερη από την τιμή ισορροπίας.
• Η ποσότητα που προσφέρεται στην αγορά είναι μικρότερη, σε

σύγκριση με την αρχική θέση ισορροπίας.
• Συχνά, σε περιπτώσεις επιβολής ανώτατης τιμής

δημιουργούνται ουρές καταναλωτών για την αγορά του
προϊόντος ή μαύρη αγορά στην οποία το προϊόν πωλείται
παρανόμως σε τιμή μεγαλύτερη της ανώτατης τιμής.
41
Κεφ. 5 – Ελάχιστη τιμή πώλησης
• Η περίπτωση επιβολής ελάχιστης τιμής (μεγαλύτερης από την

τιμή ισορροπίας) είναι συνηθισμένη στην αγορά εργασίας ως
«ελάχιστος μισθός».
• Πολύ συχνά, το κράτος επιβάλλει ελάχιστο μισθό, προκειμένου

να εξασφαλίσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης για τους
εργαζομένους που αμείβονται με τον ελάχιστο μισθό.
Ο ελάχιστος μισθός είναι μεγαλύτερος από τον μισθό ισορροπίας

=> πλεόνασμα εργασίας (ΓΔ) και μείωση της απασχόλησης.
42
Κεφ. 5 – Φόρος επί της τιμής
• Άμεση φορολογία: η επιβολή φορολογίας επί των εισοδημάτων.
• Έμμεση φορολογία: η επιβολή φορολογίας επί των προϊόντων.
• Επιβολή φόρου επί του προϊόντος => τον φόρο πληρώνει ο

πωλητής που προσφέρει το προϊόν:
1. Ο πωλητής προσθέτει τον φόρο στην τιμή του προϊόντος.
2. Ο πωλητής θα κρατήσει την τιμή σταθερή και ένα μέρος της
τιμής θα είναι ο φόρος που θα αποδίδεται στο κράτος.
43
•Η τιμή ισορροπίας είναι Ρ και επιβάλλεται φόρος Τ = ΑΒ.
Σενάριο 1
Ο πωλητής αυξάνει την τιμή σε Ρ + Τ και εξακολουθεί να
προσφέρει την ίδια ποσότητα Q1.
Σενάριο 2
Ο πωλητής διατηρεί την τιμή σταθερή και από την τιμή αυτή
αφαιρεί τον φόρο.
Η τιμή που εισπράττει ο ίδιος είναι Ρ – Τ.
44
Η επιβολή φόρου επί του προϊόντος μετατοπίζει την καμπύλη

προσφοράς προς τα πάνω και αριστερά.
45
• Ας δούμε τώρα τη λειτουργία της αγοράς, λαμβάνοντας υπ όψιν

και την πλευρά της ζήτησης.
Έστω, τώρα, ότι επιβάλλεται φόρος Τ =ΑΕ
46
• Η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται στη θέση S2.

• Ο πωλητής προσφέρει το προϊόν στην τιμή Ρ + Τ (σημείο Α).
• Στην τιμή Ρ + Τ η ζητούμενη ποσότητα είναι μικρότερη της Q1
(σημείο Β).
Πλεόνασμα, ίσο με ΑΒ.
• Νέα τιμή ισορροπίας: σημείο Γ.

• Νέα ποσότητα ισορροπίας Q2.
47
• Ο φόρος δεν πληρώνεται εξ ολοκλήρου από τους πωλητές.
• Mοιράζεται μεταξύ αγοραστών και πωλητών:

α) Ένα μέρος του φόρου πληρώνεται από τους καταναλωτές( η
τιμή είναι αυξημένη κατά ΓΖ).
β) Ένα μέρος του φόρου να πληρώνεται από τους πωλητές
(τώρα εισπράττουν τιμή χαμηλότερη κατά ΖΔ).
Τα έσοδα του κράτους είναι ίσα με το γινόμενο ΟQ2xΓΔ.
48
Κεφ. 5 – Φόρος επί της τιμής- Άσκηση
• Δείξτε σε ένα διάγραμμα τι θα συμβεί, εάν ο κάθε

πωλητής διατηρήσει την τιμή σταθερή, και θελήσει να
απορροφήσει ολόκληρο το ποσό του φόρου.
49
50
• Έστω ότι η αρχική ισορροπία είναι στο σημείο Ε με τιμή P και

ποσότητα Q1.
• Επιβάλλεται φόρος Τ=ΑΕ: Ο πωλητής διατηρεί την τιμή Ρ και

πληρώνει το φόρο ΑΕ.
• Η τιμή που ο ίδιος εισπράττει είναι Ρ – Τ =ΑQ1 => Μειώνει την

προσφορά του σε Q2.
51
• Δημιουργείται έλλειμμα ίσο ΒΕ:

στην αγορά εμφανίζεται ποσότητα Q2 σε τιμή P
αλλά στην τιμή Ρ η ζητούμενη ποσότητα είναι Q1
 Νέο σημείο ισορροπίας Γ: αύξηση της τιμής σε P1.
Επιπτώσεις μέτρου:
• Οι καταναλωτές πληρώνουν περισσότερο (ΓΖ).
• Οι πωλητές εισπράττουν λιγότερο (ΖΔ).
52
Κεφ. 5 – Επιδότηση της παραγωγής
• Tο κράτος επιδοτεί την παραγωγή ορισμένων προϊόντων είτε

επειδή το προϊόν είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία, είτε
επειδή θέλει να ενισχύσει το εισόδημα των παραγωγών.
• Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις είναι αυτές της επιδότησης

των αγροτικών προϊόντων.
53
Η κυβέρνηση επιδοτεί την παραγωγή με ένα ποσό ανά

μονάδα προϊόντος.
Σενάριο 1
•H επιδότηση αυτή να θεωρηθεί από τους παραγωγούς ως
μείωση του κόστους παραγωγής.
•Συνεπώς, μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα
κάτω.
54

Σενάριο 1
55
Σενάριο 1
• Aρχική ισορροπία της αγοράς είναι στο σημείο E, με P1 και Q1.
• Η κυβέρνηση επιδοτεί την παραγωγή με ένα ποσό AE ανά
• Mετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα κάτω, S2 =>
Πλεόνασμα ΕΒ.
• Νέο σημείο ισορροπίας Γ: τιμή χαμηλότερη και ποσότητα

μεγαλύτερη, σε σύγκριση με την αρχική ισορροπία (Ε).
56

Σενάριο 2
• Οι παραγωγοί αντιλαμβάνονται την επιδότηση, όχι ως

μείωση του κόστους ανά μονάδα προϊόντος, αλλά ως
αύξηση της τιμής που εισπράττουν για το προϊόν τους.
57
58
• Aρχική ισορροπία της αγοράς είναι στο σημείο E, με P1 και Q1.

• Η κυβέρνηση επιδοτεί την παραγωγή με ένα ποσό AE ανά
• Οι παραγωγοί εισπράττουν για το προϊόν τους την τιμή P+AE
(σημείο Α).
• Προσφέρουν ποσότητα Q2.
H επιδότηση προκαλεί μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς

(S1 σε S2).
Πλεόνασμα ΒΕ.
Νέο σημείο ισορροπίας Γ: τιμή χαμηλότερη και ποσότητα

μεγαλύτερη, σε σύγκριση με την αρχική ισορροπία (Ε)
59
Μορφές αγοράς
60
Κεφ. 6 - Σκοπός
• Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται οι προϋποθέσεις, οι

ομοιότητες, και οι διαφορές μεταξύ των διαφόρων
δομών κλάδων.
61
Κεφ. 6 - Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Όταν θα έχετε μελετήσει το κεφάλαιο αυτό, θα γνωρίζετε:
• Πώς διαφέρουν μεταξύ τους οι μορφές αγοράς.

• Σε ποιο βαθμό σχετίζεται η ομοιογένεια του προϊόντος με τη
μορφή αγοράς.
• Πώς σχετίζεται το πλήθος επιχειρήσεων με τη μορφή αγοράς.
62
Κεφ. 6 –Εισαγωγικά
• Οι συνθήκες που επικρατούν στην πλευρά της ζήτησης,

και κυρίως στην πλευρά της προσφοράς των διαφόρων
προϊόντων, διαφέρουν σημαντικά.
• Οι συνθήκες αυτές προσδιορίζουν τη μορφή της αγοράς

(ή αλλιώς τη μορφή του κλάδου).
63
Κεφ. 6 –Εισαγωγικά
• Οι συνθήκες που προσδιορίζουν αυτές τις μορφές αγοράς:
Τέλειος ανταγωνισμός
Μονοπώλιο
Δυοπώλιο
Ολιγοπώλιο
Μονοπωλιακός ανταγωνισμός
αναφέρονται στην πλευρά της προσφοράς.
• Ως προς την πλευρά της ζήτησης, υποθέτουμε ότι οι καταναλωτές

είναι πολλοί σε αριθμό και, ανάλογα με το εισόδημά τους, τις
προτιμήσεις τους, και τις τιμές των αγαθών, κάνουν τις επιλογές
τους.
• Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις κατά τις οποίες η πλευρά της ζήτησης
αντιπροσωπεύεται από έναν μόνο αγοραστή (μονοψώνιο). 64
Κεφ. 6 –Ο τέλειος ανταγωνισμός
• Οι συνθήκες που χαρακτηρίζουν μία αγορά ως τελείως

ανταγωνιστική είναι οι εξής:
α) μεγάλος αριθμός παραγωγών (επιχειρήσεων) που
προσφέρουν το αγαθό.
Ο αριθμός των επιχειρήσεων είναι τόσο μεγάλος, ώστε κάθε
μία επιχείρηση να μην μπορεί, με τις ενέργειές της, να
επηρεάσει τη διαμόρφωση της τιμής του αγαθού.
Για κάθε επιχείρηση ξεχωριστά, η τιμή του αγαθού είναι
δεδομένη.
 Η τιμή δεν μπορεί να μεταβληθεί από την αύξηση ή μείωση της
παραγωγής της μίας μεμονωμένης επιχείρησης.
 Παραδείγματα τελείως ανταγωνιστικής αγοράς: οι αγορές των
γεωργικών προϊόντων, το χρηματιστήριο αξιών (μετοχών και
ομολογιών).
65
Κεφ. 6 –Ο τέλειος ανταγωνισμός
β) ομοιογενές προϊόν, ως προς τα στοιχεία που το αποτελούν,

(η εμφάνιση, τα συστατικά, το βάρος, το σχήμα, κ.λ.π.)
Τα προϊόντα που προσφέρονται στην αγορά να μην είναι
όμοια, αλλά να θεωρούνται ως όμοια από τους καταναλωτές.
Η ομοιογένεια είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον
προσδιορισμό μίας και μόνης τιμής του προϊόντος.
γ) ελευθερία εισόδου και εξόδου στον παραγωγικό κλάδο

Δεν υπάρχει νομική απαγόρευση για την παραγωγή του
αγαθού.
Η τεχνολογία της παραγωγής δεν αποτελεί μυστικό των
επιχειρήσεων που υπάρχουν.
Δεν υπάρχουν αξεπέραστες οικονομικές δυσχέρειες στην
απόκτηση του απαραίτητου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. 66
Κεφ. 6 –Το μονοπώλιο
Τα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν μια αγορά ως

μονοπωλιακή είναι:
α) Η ύπαρξη μίας μόνο επιχείρησης που παράγει και
προσφέρει το προϊόν.
β) Η έλλειψη στενών υποκατάστατων του προϊόντος.
Εάν, για κάποιο αγαθό, υπάρχουν στενά υποκατάστατα και οι
καταναλωτές μπορούν να στραφούν εύκολα προς αυτά.
Κατά την κρίση των καταναλωτών υπάρχουν άλλα παρόμοια
προϊόντα.
Καλό παράδειγμα μονοπωλιακής επιχείρησης είναι η Δημόσια
Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ).
Πριν από μερικά χρόνια, ο ΟΤΕ ήταν μονοπώλιο.
67
Κεφ. 6 –Το δυοπώλιο
• Μια αγορά στην οποία υπάρχουν δύο μόνο επιχειρήσεις

που παράγουν και προσφέρουν το προϊόν.
• Aλληλεξάρτηση των ενεργειών των δύο επιχειρήσεων.
• H μία επιχείρηση πρέπει, σε κάθε ενέργειά της, να

λαμβάνει υπ’ όψιν τις αντιδράσεις της άλλης επιχείρησης.
68
Κεφ. 6 –Το δυοπώλιο
Παράδειγμα
Έστω ότι η μία επιχείρηση, η Α, προγραμματίζει μείωση της τιμής.
Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να σκεφθεί πώς θα αντιδράσει η

άλλη επιχείρηση, η Β:
Θα κρατήσει τη δική της τιμή σταθερή;
Θα την μειώσει αναλόγως για να μην χάσει την πελατεία της;
Θα την μειώσει ακόμη περισσότερο για να πάρει πελατεία από
την Α και να την τιμωρήσει για την αρχική της ενέργεια;
Τα ίδια πρέπει να σκεφθεί η Β, εάν προγραμματίζει να αλλάξει την

πολιτική τιμών που ακολουθεί.
69
Κεφ. 6 –Το ολιγοπώλιο
• Μια αγορά στην οποία παράγουν και προσφέρουν το

προϊόν λίγες επιχειρήσεις.
• Το «λίγες» δεν είναι ένας συγκεκριμένος αριθμός.
• Είναι τόσες ώστε να υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ των
επιχειρήσεων.
• Κάθε επιχείρηση, προκειμένου να προβεί σε κάποια ενέργεια,
πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν τις αντιδράσεις των άλλων
• Η αλληλεξάρτηση αυτή γίνεται πιο χαλαρή όσο ο αριθμός των
επιχειρήσεων αυξάνει.
70
• Σημαντικό χαρακτηριστικό του ολιγοπωλίου: η

διαφοροποίηση του προϊόντος.
Τα προϊόντα των διαφόρων επιχειρήσεων, παρ’ ότι
ικανοποιούν την ίδια ανάγκη, μπορεί να διαφέρουν σε μικρό ή
μεγάλο βαθμό.
Σκοπός αυτής της διαφοροποίησης είναι η δημιουργία κάποιας
σταθερής σχέσης με τους καταναλωτές.
Παράδειγμα ολιγοπωλίου: απορρυπαντικά ρούχων,
αυτοκίνητα.
Το ολιγοπώλιο είναι η πλέον συνηθισμένη αγορά για
βιομηχανικά προϊόντα.
71
• Ισχυρό κίνητρο για δημιουργία καρτέλ.
Οι επιχειρήσεις δημιουργούν καρτέλ όταν συμφωνούν και

αποφασίζουν, με διάφορους τρόπους, να μειώσουν τον
μεταξύ τους ανταγωνισμό.
Η μείωση του ανταγωνισμού γίνεται εις βάρος των

καταναλωτών.
72
Κεφ. 6 –Ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός
• Μια αγορά χαρακτηρίζεται ως αγορά μονοπωλιακού

ανταγωνισμού όταν έχει τα εξής δύο στοιχεία:
α) Υπάρχουν τόσες πολλές επιχειρήσεις, που κάθε
επιχείρηση μπορεί να παίρνει αποφάσεις χωρίς να
λαμβάνει υπ’ όψιν της τις πιθανές αντιδράσεις των άλλων
Λείπει το στοιχείο της αλληλεξάρτησης.
Η ύπαρξη πολλών επιχειρήσεων κάνει πολύ δύσκολη (και
δαπανηρή), ή αδύνατη, τη φανερή ή κρυφή συμφωνία μεταξύ
τους.
Αντιθέτως προς το ολιγοπώλιο, όπου οι συμφωνίες είναι
συνηθισμένες, παρ’ ότι είναι παράνομες.
73
β) Το προϊόν κάθε επιχείρησης διαφέρει σε κάτι από τα

προϊόντα των άλλων επιχειρήσεων.
Στοιχεία τέτοιων διαφορών: η ποιότητα του προϊόντος, το
σχήμα του, η συσκευασία του, το χρώμα του, η φίρμα του, η
τοποθεσία της επιχείρησης, κ.λπ.
Η διαφοροποίηση του προϊόντος προσθέτει ένα στοιχείο
μονοπωλιακού χαρακτήρα στην αγορά.
Η επιχείρηση μπορεί να αυξήσει την τιμή του προϊόντος χωρίς
να χάσει όλη την πελατεία της.
Η διαφοροποίηση του προϊόντος, επιτρέπει μεταξύ των
επιχειρήσεων τον ανταγωνισμό, όχι μόνο πάνω στην τιμή του
προϊόντος, αλλά και πάνω σε άλλα στοιχεία, και με διάφορα
μέσα.
74
75
Παραδείγματα μονοπωλιακά ανταγωνιστικών αγορών:

• τα καταστήματα που πωλούν ενδύματα
• τα κουρεία και τα κομμωτήρια
• τα συνεργεία επισκευής αυτοκινήτων
• τα πρατήρια καυσίμων
76
Κεφ. 6 –Το μονοψώνιο
• Όχι συνηθισμένη μορφή αγοράς που αφορά στην πλευρά της

ζήτησης είναι εκείνη κατά την οποία υπάρχει ένας μόνο
αγοραστής.
• Το διαπραγματευτικό πλεονέκτημα για τους όρους συναλλαγής
το έχει ο αγοραστής (ο μονοψωνιστής): υπάρχει ένας μόνο
αγοραστής και πολλοί οι οποίοι προσφέρουν το προϊόν.
• Παραδείγματα μονοψωνίου:
Ένας εργοστασιάρχης είναι ο μόνος που απασχολεί το
εργατικό δυναμικό μίας τοπικής αγοράς.
Ένας μεγαλέμπορος είναι ο μόνος αγοραστής, π.χ. των
πορτοκαλιών που παράγονται από τους αγρότες μίας περιοχής.
77
Κεφ. 6 –Συνοπτικά
78
Καταναλωτές, επιχειρήσεις,
ευημερία
79
Κεφ. 7 - Σκοπός
• Στο κεφάλαιο αυτό εισάγεται η έννοια της οικονομικής ευημερίας,

μετρούμενης μέσω των πλεονασμάτων των καταναλωτή και του
παραγωγού.
• Χρησιμοποιούμε αυτές τις έννοιες για να αναλύσουμε διαγραμματικά
τις κρατικές παρεμβάσεις που αναλύθηκαν στο Κεφάλαιο 5: την
επιβολή ανώτατης ή ελάχιστης τιμής τη φορολόγηση ενός αγαθού, την
επιδότηση της παραγωγής.
• Εισάγεται η έννοια της καθαρής χρησιμότητας (διαφορά μεταξύ
χρησιμότητας από την κατανάλωση, και κόστους για την παραγωγή
μιας ποσότητας αγαθού).
• Δείχνουμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις έννοιες για
να αναλύσουμε διάφορες καταστάσεις:
θετικές επιδράσεις από την «κατανάλωση» εκπαίδευσης
αρνητικές επιδράσεις από την παραγωγή ενός αγαθού που η
παραγωγή του δημιουργεί ρύπανση
80
Κεφ. 7 - Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Όταν θα έχετε μελετήσει το κεφάλαιο αυτό, θα γνωρίζετε:

• Πώς υπολογίζεται η ευημερία, μέσω των πλεονασμάτων
καταναλωτή και παραγωγού.
• Πώς υπολογίζεται η ευημερία, μέσω της καθαρής χρησιμότητας
της κοινωνίας.
• Πώς υπολογίζεται η απώλεια ευημερίας, μετά από παρέμβαση
του κράτους.
• Πώς υπολογίζεται η απώλεια ευημερίας, όταν υπάρχουν
αρνητικές ή θετικές εξωτερικές επιδράσεις.
81
Κεφ. 7 - Η προθυμία για πληρωμή, η οριακή
χρησιμότητα, και η συνολική χρησιμότητα
• Η διάθεση για πληρωμή ή αλλιώς η «προθυμία για πληρωμή»
(willingness to pay) είναι ένας τρόπος να εκφράσουμε (σε χρηματικές
μονάδες) τη χρησιμότητα που λαμβάνει ο καταναλωτής από μια
συγκεκριμένη μονάδα του αγαθού, σε μία συγκεκριμένη χρονική
περίοδο.
• Εάν ο καταναλωτής θεωρεί ότι το 1 κιλό πορτοκάλια εβδομαδιαίως του
δίνει χρησιμότητα 2 ευρώ, τότε θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει
έως 2 ευρώ για να το αγοράσει.
• Καθώς καταναλώνονται μονάδες ενός αγαθού, η ένταση της ανάγκης
γι’ αυτό το αγαθό μειώνεται.
• Έτσι ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να πληρώσει λιγότερα
χρήματα για τη 2η μονάδα, ακόμα λιγότερα για την 3η μονάδα κ.ο.κ.
82

Συνεπώς, η καμπύλη ζήτησής του δείχνει:
Τη φθίνουσα ένταση της ανάγκης για το αγαθό αυτό, καθώς

καταναλώνονται περισσότερες μονάδες του.
Τη μειούμενη ευχαρίστηση (φθίνουσα χρησιμότητα) που του

αποδίδει η κάθε επιπρόσθετη μονάδα του αγαθού.
83
• Φθίνουσα οριακή χρησιμότητα του αγαθού: φθίνουσα τιμή
(Ρ) στην οποία είναι διατεθειμένος να πληρώσει για κάθε
επιπρόσθετη μονάδα του αγαθού.
• Φθίνουσα διάθεση για πληρωμή (willingness to pay).
84

• Η συνολική ευχαρίστηση (χρησιμότητα) που λαμβάνει ένας
καταναλωτής, εξαρτάται από το πλήθος των μονάδων που
καταναλώνει.
• Άθροισμα των χρησιμοτήτων που αποφέρουν οι επιμέρους
μονάδες.
Ένας καταναλωτής καταναλώνει τρεις μονάδες ενός αγαθού,
και η κάθε μονάδα προσφέρει χρησιμότητα αξίας 10, 8, και 6
ευρώ αντιστοίχως, τότε ο καταναλωτής λαμβάνει συνολική
χρησιμότητα αξίας 10 + 8 + 6 = 24 ευρώ.
85
Κεφ. 7 - Το ιδιωτικό όφελος και το κοινωνικό
όφελος (το άτομο και η κοινωνία)
• Η καμπύλη ζήτησης δείχνει, γενικά, το όφελος των
καταναλωτών του αγαθού.
• Επειδή οι καταναλωτές είναι μέλη της κοινωνίας, το ιδιωτικό

όφελος των καταναλωτών αποτελεί αυτομάτως και κοινωνικό
όφελος;
86

Εάν η κατανάλωση του αγαθού δεν επηρεάζει άλλα άτομα
(δηλ. εάν δεν επηρεάζει το όφελος που λαμβάνουν άλλα μέλη
της κοινωνίας από τη δική τους κατανάλωση αγαθών, ούτε
επηρεάζει το κόστος παραγωγής των αγαθών) =>
=> κοινωνικό όφελος από την κατανάλωση ενός αγαθού = με το
ιδιωτικό όφελος όλων των καταναλωτών
Εάν, όμως, η κατανάλωση του αγαθού επηρεάζει άλλα μέλη

της κοινωνίας (είτε επηρεάζοντας το όφελος που λαμβάνουν,
είτε το κόστος παραγωγής) =>
=> το κοινωνικό όφελος δεν συμπίπτει με το ιδιωτικό όφελος
87
Όταν η κατανάλωση του αγαθού αυξάνει το όφελος άλλων
καταναλωτών ή μειώνει το κόστος των παραγωγών =>
=> η κατανάλωση του αγαθού έχει θετικές εξωτερικές
επιδράσεις.
Όταν η κατανάλωση του αγαθού μειώνει το όφελος άλλων

καταναλωτών ή αυξάνει το κόστος των παραγωγών =>
=>η κατανάλωση του αγαθού έχει αρνητικές εξωτερικές
88

• Το ιδιωτικό όφελος από την κατανάλωση των αγαθών είναι
θετικό, το κοινωνικό όφελος διαφέρει ως μέγεθος από το
ιδιωτικό στην περίπτωση που υπάρχουν εξωτερικές
89
Κεφ. 7 – Άσκηση 1
• Υπάρχει περίπτωση το κοινωνικό όφελος να είναι

υπερδιπλάσιο από το ιδιωτικό όφελος;
90
Απάντηση: Ναι.
Μπορεί το ιδιωτικό όφελος να είναι αξίας 100 ευρώ ενώ η
κατανάλωση του αγαθού να δημιουργεί όφελος και σε άλλα
μέλη τη κοινωνίας αξίας 400 ευρώ.
Στην περίπτωση αυτή:

το επιπλέον κοινωνικό όφελος (δηλ. το όφελος των μη
καταναλωτών της κάθε μονάδας) είναι τριπλάσιο από το
ιδιωτικό όφελος
το συνολικό κοινωνικό όφελος είναι τετραπλάσιο από το
ιδιωτικό όφελος
91
Να συμπληρώσετε τα κελιά με τα ερωτηματικά στον παρακάτω

πίνακα
(ΙΟ = ιδιωτικό όφελος, ΚΟ = κοινωνικό όφελος).
92
Απάντηση
93
Συμπεράσματα
• Κάθε μονάδα του αγαθού δημιουργεί την ίδια (θετική) εξωτερική

επίδραση μεγέθους 2€.
• Το μέγεθος του επιπλέον κοινωνικού οφέλους που προκαλεί
κάθε καταναλωτής ποικίλλει αναλόγως της καταναλισκόμενης
ποσότητά τους.
94
Να συμπληρώσετε τα κελιά με τα ερωτηματικά στον παρακάτω

πίνακα
(ΙΟ = ιδιωτικό όφελος, ΚΟ = κοινωνικό όφελος).
95
Απάντηση
• Κάθε μονάδα του αγαθού που απεικονίζεται στον πίνακα

δημιουργεί την ίδια (θετική) εξωτερική επίδραση μεγέθους 3€.
96
• Σε μια κοινωνία καταναλώνονται 5 μονάδες του αγαθού Χ ανά

εβδομάδα.
• Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε στοιχεία του οφέλους
που δημιουργείται από την κατανάλωση των μονάδων του
αγαθού, έχοντας ταξινομήσει τις μονάδες του αγαθού κατά
φθίνον ιδιωτικό όφελος.
Να συμπληρώσετε τα κελιά με ερωτηματικά στον παρακάτω

πίνακα (ΙΟ = ιδιωτικό όφελος, ΚΟ = κοινωνικό όφελος).
Τι παρατηρείτε;
97
98
Απάντηση
• Ενώ η (ιδιωτική) οριακή χρησιμότητα μειώνεται (στήλη 2), το μέγεθος

της ανά μονάδα (θετικής) επίδρασης στην υπόλοιπη κοινωνία
αυξάνεται (στήλη 3), καθώς αυξάνονται οι καταναλισκόμενες μονάδες.
99
Κεφ. 7 - Η «προθυμία» για παραγωγή, το
οριακό κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό)
κόστος
• Οριακό κόστος: Μια έννοια, αντίστοιχη με την έννοια του

οριακού οφέλους, που μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τι
μάς δείχνει η καμπύλη προσφοράς.
• Οριακό κόστος: Η μεταβολή στο μεταβλητό κόστος
παραγωγής.
• Οριακό κόστος: Η δαπάνη που πρέπει να υποστεί ο
παραγωγός προκειμένου να προσφέρει (επιπλέον) προϊόν.
100

κόστος
• Ένας ελαιοχρωματιστής που διαθέτει ήδη τον πάγιο εξοπλισμό
(κουβάδες, σκάλα, πινέλα) για να χρωματίσει έναν τοίχο, θα έχει ως
άμεση δαπάνη την αγορά των χρωμάτων και των άλλων αναλωσίμων
του.
• Η δαπάνη για τα αναλώσιμά του εξαρτάται από την ποσότητα που θα
χρωματίσει – όσο αυξάνεται η ποσότητα που προσφέρει, τόσο
αυξάνεται και η δαπάνη του για τα αναλώσιμα.
• Η προσφορά που θα δώσει στους υποψήφιους πελάτες του δεν θα
έχει στόχο να καλύψει και την αγορά του εξοπλισμού που ήδη
διαθέτει, αλλά μόνο την αγορά των επιπλέον υλικών που θα
χρειασθεί για να κάνει τη δουλειά.
• Το κόστος αυτών των επιπλέον υλικών (όπως και το κόστος άλλων
μεταβλητών εισροών, π.χ. του χρόνου απασχόλησης) προσδιορίζουν
το οριακό κόστος του παραγωγού.
101
κόστος
• Το οριακό κόστος των παραγωγών δεν είναι πάντα ίδιο μεταξύ
παραγωγών.
• Κάποιος που χρωματίζει πιο γρήγορα, ή έχει καλύτερο
εξοπλισμό, θα μπορεί να δώσει «καλύτερη» (δηλ. φθηνότερη)
προσφορά για τον ίδιο τοίχο.
• Με άλλα λόγια, θα έχει μικρότερο οριακό κόστος διότι στον ίδιο
χρόνο εργασίας θα χρωματίζει περισσότερα τετραγωνικά.
102
Κεφ. 7 - Η «προθυμία» για παραγωγή, το οριακό

κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό) κόστος
• Όλους τους παραγωγούς, μπορούμε να τους κατατάξουμε κατά
σειρά αύξοντος οριακού κόστους.
• Η γραμμή που σχηματίζεται είναι η καμπύλη προσφοράς
υπηρεσιών ελαιοχρωματισμού σε μια αγορά.
103
• Το οριακό κόστος δεν είναι ίδιο ούτε μεταξύ των μονάδων που
παράγονται από τον ίδιο παραγωγό.
• Oι πόροι της οικονομίας είναι περιορισμένοι.
• H παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας αγαθών αυξάνει τον
ανταγωνισμό για τη χρήση των περιορισμένων πόρων της
οικονομίας.
• Οι επόμενες μονάδες κάθε αγαθού μπορεί να έχουν
μεγαλύτερο οριακό κόστος από τις προηγούμενες, ακόμα και
εάν χρησιμοποιούνται ίδιες ποσότητες εισροών.
• Το αύξον κόστος ευκαιρίας των εισροών και οι διαφορετικές
ικανότητες των εισροών, δημιουργούν αύξον οριακό κόστος
παραγωγής.
• Συνεπώς, καμπύλη προσφοράς αγαθών με αύξουσα κλίση.
104

κόστος
• Εάν, για κάποιον λόγο, το οριακό κόστος παραγωγής είναι το
ίδιο για κάθε μονάδα και για κάθε παραγωγό =>
=> η καμπύλη προσφοράς στην αγορά θα είναι οριζόντια
105
• Το συνολικό κόστος της παραγωγής εξαρτάται από το πλήθος
των μονάδων που παράγονται.
• Προκύπτει ως το άθροισμα του οριακού κόστους που έχει η

παραγωγή κάθε μονάδας.
106

• Παράγονται τρεις μονάδες ενός αγαθού.
• Η κάθε μονάδα έχει οριακό κόστος 10, 20, και 30 ευρώ,
αντιστοίχως.
Το συνολικό κόστος της παραγωγής: 10 + 20 + 30 = 60 ευρώ
Εάν κάθε μονάδα έχει οριακό κόστος ίσο με 5 ευρώ =>

=>το συνολικό κόστος παραγωγής των τριών μονάδων:
5 + 5 + 5 = 15 ευρώ.
107
Δεδομένου ότι οι παραγωγοί δεν προσφέρουν προϊόν, εάν η
τιμή που λαμβάνουν δεν καλύπτει τουλάχιστον το οριακό
κόστος παραγωγής τους =>
=>η σχέση μεταξύ ποσότητας και οριακού κόστους είναι
ταυτόσημη με τη σχέση μεταξύ προσφερόμενης ποσότητας και
τιμής.
Η τελευταία σχέση, είναι ουσιαστικά η καμπύλη προσφοράς.
108

Συνοψίζοντας
Μια αγοραία καμπύλη προσφοράς με θετική κλίση δείχνει:
τον αύξοντα ανταγωνισμό για τη χρήση των περιορισμένων
πόρων καθώς παράγονται περισσότερες μονάδες του αγαθού
το αύξον κόστος που απαιτείται για την παραγωγή κάθε
επιπρόσθετης μονάδας του αγαθού
αύξον οριακό κόστος, αύξουσα τιμή (P) του αγαθού στην
οποία είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν προϊόν οι παραγωγοί
109
Κεφ. 7 - Το ιδιωτικό κόστος και το κοινωνικό
κόστος (ο παραγωγός και η κοινωνία)
• Η καμπύλη προσφοράς δείχνει το κόστος των παραγωγών του
αγαθού.
• Επειδή οι παραγωγοί είναι μέλη της κοινωνίας, το ιδιωτικό

κόστος αποτελεί εξ ορισμού και κοινωνικό κόστος;
110

Δυο καταστάσεις
1. Εάν η παραγωγή του αγαθού δεν επηρεάζει άλλα μέλη της

κοινωνίας
π.χ. δεν επηρεάζει το όφελος που λαμβάνουν άλλα μέλη της
κοινωνίας από την κατανάλωση άλλων αγαθών, ούτε επηρεάζει
το κόστος παραγωγής άλλων αγαθών
τότε το κοινωνικό κόστος παραγωγής του αγαθού ισούται με το
ιδιωτικό κόστος των παραγωγών
111
Δυο καταστάσεις
2. Εάν, όμως, η παραγωγή του αγαθού επιδρά σε άλλα μέλη της

κοινωνίας, είτε επηρεάζοντας το όφελος που λαμβάνουν από
την κατανάλωση αγαθών, είτε το κόστος παραγωγής:
Τότε το κοινωνικό κόστος δεν συμπίπτει με το ιδιωτικό κόστος.

Η επίδραση αυτή μπορεί να είναι θετική ή αρνητική.
112

• Όταν η παραγωγή του αγαθού ευνοεί άλλα μέλη της κοινωνίας
• π.χ. εάν αυξάνει το όφελος καταναλωτών άλλων αγαθών ή εάν

μειώνει το κόστος άλλων παραγωγών
τότε η παραγωγή του αγαθού έχει θετικές εξωτερικές

113
• Όταν η παραγωγή του αγαθού επιβαρύνει άλλα μέλη της
κοινωνίας
• π.χ. εάν μειώνει το όφελος καταναλωτών άλλων αγαθών ή εάν

αυξάνει το κόστος παραγωγής άλλων αγαθών
 τότε η παραγωγή του αγαθού έχει αρνητικές εξωτερικές

114

115
Κεφ. 7 - Πλεόνασμα του καταναλωτή
• Πλεόνασμα του καταναλωτή: Η αξία που αποδίδει ο ίδιος ο

καταναλωτής στις μονάδες που καταναλώνει, μείον το κόστος
αγοράς τους.
• Το πλεόνασμα του καταναλωτή αντιπροσωπεύει το μέρος της
παραδιδόμενης αξίας από την κατανάλωση αγαθών, για το
οποίο ο καταναλωτής δεν χρειάζεται να πληρώσει, δεδομένου
ότι όλες τις μονάδες τις αγοράζει στην ίδια, την αγοραία, τιμή.
116
117
• Ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να πληρώσει 0,40€ για το
πρώτο ποτήρι νερού
• 0,32€ για το δεύτερο
• 0,24€ για το τρίτο
• 0,19€ για το τέταρτο ποτήρι νερού
κ.ο.κ.
118
Εάν η τιμή του κάθε ποτηριού είναι 0,20€, τότε ο καταναλωτής

θα επιλέξει την κατανάλωση τριών ποτηριών νερού.
Κάθε επιπλέον ποτήρι θα πρέπει να του προσφέρει

τουλάχιστον την ίδια, ή περισσότερη, χρησιμότητα από ό,τι
κοστίζει.
119
1. Το πρώτο ποτήρι του προσφέρει χρησιμότητα αξίας 0,40€.

Ο καταναλωτής πληρώνει 0,20€ για το ποτήρι αυτό.
Πλεόνασμα καταναλωτή: Καθαρό όφελος 0,20€.
2. Το δεύτερο ποτήρι τού προσφέρει επιπλέον καθαρό όφελος

0,32€ – 0,20€ =0,12€.
3. Το τρίτο ποτήρι του προσφέρει επιπλέον καθαρό όφελος

0,24€ – 0,20€ = 0,04€.
4. Το τέταρτο ποτήρι θα του προσφέρει αρνητικό επιπλέον

καθαρό όφελος 0,19€ – 0,20€ = – 0,01€.
120
• Το πλεόνασμα του καταναλωτή από την κατανάλωση των

τριών ποτηριών: 0,20€ + 0,12€ + 0,04€=0,36€
• Εάν ο καταναλωτής αγοράσει τέσσερα ποτήρια, το πλεόνασμα

του καταναλωτή: 0,20€ + 0,12€+ 0,04€ + (– 0,01€) = 0,35€
Συνεπώς, εάν η τιμή του κάθε ποτηριού είναι Ρ = 0,20€, ο

καταναλωτής μεγιστοποιεί το πλεόνασμά του, εάν αγοράσει
τρία ποτήρια τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
121
• Η αγοραία καμπύλη ζήτησης αποτελείται από το άθροισμα των

ατομικών καμπυλών ζήτησης.
• Κάθε αγοραία καμπύλη ζήτησης δημιουργείται από

καταναλωτές που διατίθενται να αγοράσουν κάποια ποσότητα
του αγαθού σε κάθε τιμή.
122
• Στην ίδια αγορά υπάρχουν καταναλωτές με διαφορετικά

χαρακτηριστικά (προτιμήσεις, εισόδημα, κ.λπ.).
• Ως αποτέλεσμα, άλλοι καταναλωτές διατίθενται να αγοράσουν

το αγαθό σε σχετικά χαμηλή τιμή, και άλλοι διατίθενται να το
αγοράσουν σε υψηλότερη τιμή.
• Επιπλέον, κάθε καταναλωτής έχει (συνήθως) φθίνουσα οριακή

χρησιμότητα από επιπρόσθετες μονάδες του αγαθού, με
αποτέλεσμα να διατίθεται να πληρώσει μικρότερη τιμή για
περαιτέρω μονάδες.
123
• Η τιμή που τελικά προσδιορίζεται στην αγορά, δηλ. η τιμή

ισορροπίας, συνήθως είναι μεγαλύτερη από αυτήν που θα ήταν
διατεθειμένοι να πληρώσουν κάποιοι καταναλωτές.
• Σε κάθε τιμή ισορροπίας θα υπάρχουν καταναλωτές που θα
είχαν τη διάθεση να πληρώσουν υψηλότερη τιμή για να
αποκτήσουν το αγαθό.
• Δεδομένου, όμως, ότι η τιμή ισορροπίας είναι μία, και κοινή για
όλους, κάποιοι καταναλωτές δεν θα χρειασθεί να πληρώσουν
όσα χρήματα θα ήταν πρόθυμοι (σύμφωνα με τις προτιμήσεις
τους, το εισόδημά τους, κ.λπ.) να πληρώσουν.
Η διαφορά μεταξύ αυτού του ποσού που θα ήταν διατεθειμένοι

να πληρώσουν και αυτού που πράγματι πληρώνουν
αποκαλείται πλεόνασμα του καταναλωτή (CS | consumer
surplus).
124
Κεφ. 7 - Υπολογισμός του πλεονάσματος

καταναλωτή για τρεις διαφορετικές τιμές
ισορροπίας
Μπορούμε να διακρίνουμε το πλεόνασμα του καταναλωτή για
τρεις τιμές ισορροπίας: Ρ = 120, Ρ = 100, και Ρ = 80.
125
καταναλωτή για τρεις διαφορετικές τιμές
• Εάν η τιμή ισορροπίας στην αγορά είναι Ρ = 120€, τότε το
πλεόνασμα του καταναλωτή ( εμβαδόν του τριγώνου ΑΖΗ):
CS=(400 × 80)/2=16.000€
• Εάν η τιμή ισορροπίας είναι Ρ = 100€, τότε το πλεόνασμα του

καταναλωτή (εμβαδόν του τριγώνου ΕΖΘ):
CS=(500 × 100)/2=25.000€
• Εάν η τιμή ισορροπίας είναι P = 80€, τότε το πλεόνασμα του

καταναλωτή (εμβαδόν του τριγώνου ΔΖΙ):
CS=(600 × 120)/2=36.000€
126
Κεφ. 7 - Καμπύλη ζήτησης όταν οι καταναλωτές

έχουν διαφορετική οριακή προθυμία για
πληρωμή.
• Οι καταναλωτές διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τις
προτιμήσεις, τις δυνατότητες, και τις ανάγκες τους και, ως
αποτέλεσμα, διαφέρει η προθυμία για πληρωμή της κάθε
μονάδας.
• Κάθε επιπρόσθετη μονάδα που καταναλώνεται, προσφέρει
διαφορετική χρησιμότητα στον καταναλωτή της.
• Για κάθε μονάδα υπάρχει διαφορετική προθυμία για πληρωμή.
• Η πρώτη μονάδα που καταναλώνει ένας καταναλωτής
προσφέρει διαφορετική χρησιμότητα από ό,τι η πρώτη μονάδα
που καταναλώνει ένας άλλος καταναλωτής.
127
πληρωμή.
• Η τιμή, που έχει την πρόθεση να πληρώσει για την τελευταία
μονάδα που επιθυμεί να καταναλώσει ένας καταναλωτής, να
είναι πολύ υψηλότερη από την υψηλότερη τιμή που προτίθεται
να πληρώσει ένας άλλος καταναλωτής.
Όταν αναφερόμαστε στις μονάδες για τις οποίες εκδηλώνεται

υψηλή προθυμία για πληρωμή να λέμε οι μονάδες που
«έχουν»/«δείχνουν» υψηλή προθυμία για πληρωμή.
 Όταν αναφερόμαστε στις μονάδες για τις οποίες εκδηλώνεται
χαμηλή προθυμία για πληρωμή να λέμε οι μονάδες που
«έχουν»/«δείχνουν» χαμηλή προθυμία για πληρωμή.
128

πληρωμή.
• Σε μία καμπύλη ζήτησης, οι μονάδες του αγαθού είναι
ταξινομημένες κατά φθίνουσα σειρά προθυμίας για πληρωμή.
Οι μονάδες με υψηλότερη προθυμία για πληρωμή είναι πιο
αριστερά και οι μονάδες με χαμηλότερη είναι πιο δεξιά.
Η καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση.
129
έχουν την ίδια οριακή προθυμία για πληρωμή.
• Εάν η χρησιμότητα από την κατανάλωση της κάθε μονάδας
ήταν η ίδια για όλους τους καταναλωτές και για όλες τις
καταναλισκόμενες μονάδες του κάθε καταναλωτή, η προθυμία
για πληρωμή θα ήταν η ίδια για κάθε μονάδα.
Η καμπύλη ζήτησης θα ήταν οριζόντια.
130
Κεφ. 7 - Προθυμία για πληρωμή &

Πλεόνασμα καταναλωτή
• Η προθυμία για πληρωμή των ατόμων που καταναλώνουν το
αγαθό προσδιορίζει το μέγεθος του πλεονάσματος καταναλωτή.
• Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ αγοραίας τιμής και
οριακής προθυμίας για πληρωμή, τόσο μεγαλύτερο είναι το
πλεόνασμα καταναλωτή.
Συνήθως, τα άτομα που καταναλώνουν το αγαθό, είναι εκείνα
που έχουν τη μεγαλύτερη προθυμία για πληρωμή.
131
Κεφ. 7 - Προθυμία για πληρωμή &
Πλεόνασμα καταναλωτή
• Κάποιες φορές όμως, τα άτομα που καταναλώνουν το αγαθό
προσδιορίζονται με τυχαίο τρόπο.
• π.χ. όταν το κράτος αγοράζει το αγαθό και το διανείμει στους
πολίτες σύμφωνα με δικά του κριτήρια, ασχέτως της προθυμίας
τους για πληρωμή.
Σε αυτήν την περίπτωση, το πραγματοποιούμενο πλεόνασμα
καταναλωτή μπορεί να είναι μικρότερο από το μέγιστο
δυνητικό.
132
Κεφ. 7 - Το πλεόνασμα του παραγωγού
• Κάθε καμπύλη προσφοράς δημιουργείται από επιχειρήσεις που

διατίθενται να προσφέρουν κάποια ποσότητα του αγαθού.
• Στην ίδια αγορά υπάρχουν επιχειρήσεις που μπορούν να
προσφέρουν το αγαθό σε σχετικά χαμηλή τιμή, και άλλες που
μπορούν να το προσφέρουν μόνο σε υψηλότερη τιμή.
133
Κεφ. 7 - Το πλεόνασμα του παραγωγού
• Σε κάθε τιμή ισορροπίας, θα υπάρχουν επιχειρήσεις που θα

μπορούσαν να προσφέρουν το αγαθό ακόμα και σε
χαμηλότερη τιμή.
• Εάν η τιμή ισορροπίας είναι κοινή για όσες επιχειρήσεις
συμμετέχουν στην αγορά, κάποιες επιχειρήσεις θα λάβουν
περισσότερα χρήματα από όσα θα επιθυμούσαν ώστε να
προσφέρουν το προϊόν τους.
Τα χρήματα αυτά αποτελούν το πλεόνασμα του παραγωγού

(PS | producer surplus).
134

παραγωγού για τρεις διαφορετικές τιμές
Το πλεόνασμα του παραγωγού για τρεις τιμές ισορροπίας.
135
παραγωγού για τρεις διαφορετικές τιμές
• Εάν η τιμή ισορροπίας στην αγορά είναι Ρ = 120€, τότε το
πλεόνασμα του παραγωγού (εμβαδόν του τριγώνου ΒΗΚ):
PS=(700 × 60)/2=21.000€

παραγωγού (εμβαδόν του τριγώνου ΕΘΚ):
PS=(500 × 40)/2=10.000€

παραγωγού (εμβαδόν του τριγώνου ΓΙΚ):
PS=(300 × 20)/2=3.000€
136
Κεφ. 7 - Περισσότεροι και λιγότερο

αποτελεσματικοί παραγωγοί
Η καμπύλη προσφοράς έχει συνήθως αύξουσα κλίση.
• Kάθε μονάδα που παράγεται για την αγορά παράγεται με

διαφορετικό κόστος.
• Mονάδες που παρήχθησαν με το μικρότερο κόστος: «πιο

αποτελεσματικοί παραγωγοί».
• Mονάδες που παρήχθησαν με το πιο υψηλό κόστος: «λιγότερο

αποτελεσματικοί παραγωγοί».
137
• Εάν το κόστος παραγωγής κάθε μονάδας ήταν το ίδιο για

όλους τους παραγωγούς και για όλες τις μονάδες του
κάθε παραγωγού:
H καμπύλη προσφοράς θα ήταν οριζόντια.
138

Mια καμπύλη προσφοράς με αύξουσα κλίση:
• Oι μονάδες που παράγονται με το μικρότερο κόστος είναι

πιο αριστερά.
• Οι μονάδες που παράγονται με μεγαλύτερο κόστος είναι
πιο δεξιά.
139
• Όσο πιο μεγάλη είναι η διαφορά αγοραίας τιμής και
οριακού κόστους, τόσο μεγαλύτερο είναι το πλεόνασμα
παραγωγού.
• Το οριακό κόστος των μονάδων που πωλούνται

προσδιορίζει το μέγεθος του πλεονάσματος
παραγωγού.
140
Κεφ. 7 - Πλεόνασμα καταναλωτή,

πλεόνασμα παραγωγού, και ευημερία
• Το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων χρησιμοποιείται ως ένα
μέτρο της ευημερίας σε μία οικονομία.
• Το πλεόνασμα του καταναλωτή αυξάνεται όταν μειώνεται η τιμή

• Το πλεόνασμα του παραγωγού αυξάνεται όταν αυξάνεται η τιμή

• Το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων είναι το μέγιστο δυνατό

στην τιμή ισορροπίας.
141
Κεφ. 7 - Ισορροπία της αγοράς. Μέτρηση της
ευημερίας μέσω των πλεονασμάτων καταναλωτή και
παραγωγού.
142
Κεφ. 7 - Ισορροπία της αγοράς. Μέτρηση της

ευημερίας μέσω των πλεονασμάτων καταναλωτή και
παραγωγού.
• Η αγορά ισορροπεί σε τιμή Ρ* = 5 και ποσότητα Q* = 50
(Σημείο Α).
• Πλεόνασμα του καταναλωτή: ΑΒΓ=(50x5)/2= 125 ευρώ, τα

οποία δεν έδωσαν οι καταναλωτές ενώ έλαβαν την αντίστοιχη
χρησιμότητα ή αλλιώς χρησιμότητα που ελήφθη χωρίς να έχει δοθεί
χρηματικό αντίτιμο.
• Πλεόνασμα του παραγωγού: ΑΓΔ=(50x5)/2= 125 ευρώ, τα

οποία έλαβαν οι παραγωγοί, πέραν του ποσού που θα ήταν
διατεθειμένοι να λάβουν προκειμένου να προσφέρουν το
προϊόν τους.
• Συνολική ευημερία: ΑΒΔ=(50x10)/2=250 ευρώ
143
Κεφ. 7 - Στρέβλωση στην αγορά
Εάν στην αγορά υπάρξει κάποια στρέβλωση και ισχύσει:
 διαφορετική αγοραία τιμή (μικρότερη ή μεγαλύτερη από P = 5)

καταναλωθεί άλλη ποσότητα (μικρότερη ή μεγαλύτερη από Q =
50)
η ευημερία θα είναι μικρότερη από τη μέγιστη δυνατή
144
Κεφ. 7 - Ελάχιστη τιμή πώλησης αγαθού

• Έστω ότι το κράτος ορίζει ως κατώτατη τιμή πώλησης του
αγαθού την τιμή Ρ = 7.
• Ζητούμενη ποσότητα: 30 μονάδες.
• Προσφερόμενη ποσότητα: 70 μονάδες.
Υπερβάλλουσα προσφορά
145
146

• Πλεόνασμα του καταναλωτή: τρίγωνο Ι = (30x3)/2=45
• Πλεόνασμα του παραγωγού: εμβαδόν του τραπεζίου που

περιέχει τις περιοχές ΙΙ+ΙV+VI= [(7+4)x 30]/2=(11x30)/2=165
• Aθροισμα των δύο πλεονασμάτων: τραπέζιο Ι+ΙΙ+ΙV+VI=

[(10+4)x 30]/2=(14x30)/2= 210€< 250€ (ΑΒ0, χωρίς κρατική
παρέμβαση)
(ή 45+165=210)
• Απώλεια ευημερίας: εμβαδό τριγώνων ΙΙΙ+V = (20 × 4) / 2 =

40€.
147
Κεφ. 7 - Ανώτατη τιμή πώλησης αγαθού
• Έστω ότι το κράτος ορίζει ως ανώτατη τιμή πώλησης του
αγαθού την Ρ = 3.
• Προσφερόμενη ποσότητα: 30 μονάδες.

• Ζητούμενη ποσότητα: 70 μονάδες
Υπερβάλλουσα ζήτηση
148
Ανώτατη τιμή πώλησης αγαθού
149
Κεφ. 7 - Ανώτατη τιμή πώλησης αγαθού
• Πλεόνασμα του καταναλωτή: εμβαδόν του τραπεζίου Ι+ΙΙ+IV=

[(7+4)x 30]/2 =165
• Πλεόνασμα του παραγωγού: εμβαδόν του τριγώνου VI=

[3x30]/2=(11x30)/2=45
• Άθροισμα των δύο πλεονασμάτων: τραπέζιο Ι+ΙΙ+ΙV+VI=

[(10+4)x 30]/2=(14x30)/2= 210€< 250€ (ΑΒ0, χωρίς κρατική
παρέμβαση))
(ή 45+165=210)
• Απώλεια ευημερίας: εμβαδό τριγώνων ΙΙΙ+V = (20 × 4) / 2 =

40€.
150
Κεφ. 7 - Συμπερασματικά
Όταν το κράτος ορίζει ανώτατη ή κατώτατη τιμή πώλησης:
Η καταναλισκόμενη ποσότητα είναι μικρότερη από την

ποσότητα ισορροπίας.
Η ευημερία μικρότερη από αυτήν που επιτυγχάνεται

χωρίς την κρατική παρέμβαση.
151
Κεφ. 7 - Φόρος επί της τιμής
• Κάποιες φορές, το κράτος, προσπαθώντας να

αποθαρρύνει την κατανάλωση ή την παραγωγή ενός
αγαθού ή για να συλλέξει έσοδα, επιβάλλει φόρο επί της
παραγωγής.
• Φόρος επί της παραγωγής:

σταθερό ποσό ανά μονάδα
ποσοστό της τιμής παραγωγού
ποσοστό της τιμής πώλησης της κάθε μονάδας
152
• Συνήθως ο φόρος:
αποδίδεται από τους παραγωγούς στο κράτος
ισοδυναμεί με μια αύξηση του μεταβλητού κόστους των
επιχειρήσεων
μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς προς τα πάνω
153
Στη νέα ισορροπία:
• Καταναλίσκεται μικρότερη ποσότητα από τους

καταναλωτές.
• Αυξάνεται η τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές (η αγοραία

τιμή) για κάθε μονάδα του αγαθού.
• Μειώνεται η τιμή που λαμβάνουν οι παραγωγοί.
154
155
• Η επιβολή φόρου μετατοπίζει προς τα πάνω την καμπύλη

προσφοράς κατά το ποσό του ανά μονάδα φόρου.
• Οι δύο μπλε γραμμές είναι παράλληλες διότι ο ανά μονάδα

φόρος είναι ένα σταθερό ποσό, και είναι ανεξάρτητος της τιμής
του αγαθού.
• Μετά την επιβολή του φόρου, στην παλαιά τιμή ισορροπίας

δημιουργείται υπερβάλλουσα ζήτηση, με συνέπεια τη μείωση
της καταναλισκόμενης ποσότητας (σημείο Β).
156
• Οι καταναλωτές πληρώνουν Pκ=7€ στους παραγωγούς κατά

την αγορά κάθε μονάδας.
• Το ποσό του φόρου Τ = 4€ (κάθετη απόσταση των δύο

καμπυλών προσφοράς) αποδίδεται από τους παραγωγούς στο
κράτος.
• Το ποσό Pπ=3 € παραμένει στους παραγωγούς.
157
• Το άθροισμα των ιδιωτικών πλεονασμάτων έχει μειωθεί κατά την

περιοχή II+III+IV+V.
• Κάποια από την αξία που αντιπροσωπεύει αυτή η περιοχή καταλήγει

στο κράτος με τη μορφή φορολογικών εσόδων (η γκρι περιοχή ΙΙ+IV).
Δεν αποτελεί απώλεια ευημερίας, αλλά μεταφορά αξίας/ευημερίας

από καταναλωτές και παραγωγούς, προς το κράτος.
• Μέρος της αρχικής αξίας των ιδιωτικών πλεονασμάτων δεν καταλήγει

σε κανέναν (ούτε σε καταναλωτές, ούτε σε παραγωγούς, ούτε στο
κράτος), απλώς χάνεται (δεν πραγματοποιείται).
Έτσι, η κόκκινη επιφάνεια ΙΙΙ+V αντιπροσωπεύει την απώλεια

ευημερίας από την επιβολή του φόρου.
158
Στη νέα ισορροπία:
Η ποσότητα που καταναλίσκεται είναι μικρότερη από την

αρχική.
Η ευημερία μικρότερη από αυτή που επιτυγχάνεται χωρίς

το φόρο.
159
Αριθμητικό παράδειγμα
(α) Αρχική αγοραία ισορροπία
160
Αριθμητικό παράδειγμα
(β) Ισορροπία αγοράς μετά τη φορολόγηση παραγωγής
161
Κεφ. 7 - Επιδότηση της παραγωγής από
το κράτος
• Εάν το κράτος επιθυμεί την αύξηση της καταναλισκόμενης
ποσότητας μπορεί να επιδοτήσει τους παραγωγούς ή τους
καταναλωτές, δίνοντας ένα χρηματικό ποσό για κάθε
παραγόμενη ή καταναλισκόμενη μονάδα.
162

το κράτος
• Έστω ότι το κράτος επιθυμεί την αύξηση της καταναλισκόμενης
ποσότητας στις 70 μονάδες.
• Μπορεί να επιδοτήσει την παραγωγή κάθε μονάδας με ένα σταθερό
ποσό 4€.
• Η επιδότηση ουσιαστικά μετατοπίζει προς τα κάτω την καμπύλη
προσφοράς κατά 4€.
• Οι παραγωγοί, αντί να διατίθενται να προσφέρουν την ποσότητα
των 70 μονάδων στην τιμή των 7€, τώρα επιθυμούν να την
προσφέρουν στην τιμή των 3€.
163
το κράτος
• Οι παραγωγοί τα 7€ τα συγκεντρώνουν από δύο πηγές:
το κράτος (κράτος δίνει τα 4€ ανά μονάδα)
τους αγοραστές (οι παραγωγοί ζητούν από τους αγοραστές τα
υπόλοιπα 3€)
• Η καμπύλη προσφοράς με την οποία «έρχονται στην αγορά» οι

παραγωγοί, εμφανίζεται μετατοπισμένη προς τα κάτω στη θέση Qs’.
• Οι δύο μπλε γραμμές (συμπαγής και διακεκομμένη) είναι

παράλληλες, διότι το ποσό της επιδότησης είναι σταθερό,
ανεξαρτήτως της τιμής που ισχύει στην αγορά.
164
Κεφ. 7-Απώλεια ευημερίας λόγω

επιδότησης στην παραγωγή
165
Tμήμα (α): Iσορροπία της αγοράς και τα πλεονάσματα προ

παρέμβασης.
Πλεόνασμα καταναλωτή: με κίτρινο χρώμα το (Ι+ΙΙ+ΙΙΙ)
Πλεόνασμα παραγωγού: με μπλε χρώμα το (IV+V+VI)
166

Tμήμα (β): Πλεονάσματα σε περίπτωση επιδότησης της παραγωγής.
• Μετά την επιδότηση, η ισορροπία επιτυγχάνεται στο σημείο Β, όπου η
καταναλισκόμενη ποσότητα είναι υψηλότερη, QE= 70 και η αγοραία
τιμή είναι χαμηλότερη, PE=3.
Nέο πλεόνασμα καταναλωτή (με κίτρινο). Το πλεόνασμα του

καταναλωτή αυξάνεται κατά την επιφάνεια IV+V+VIII+IX.
Νέο πλεόνασμα παραγωγού (με μπλε, η πράσινη περιοχή αντιστοιχεί
σε πλεόνασμα και των δύο ομάδων). Το πλεόνασμά τους αυξάνεται
κατά την επιφάνεια ΙΙ+ΙΙΙ+VII.
167
Tμήμα (α)- Tμήμα (β)
• Το άθροισμα των ιδιωτικών πλεονασμάτων έχει αυξηθεί κατά
την περιοχή: (ΙΙ+ΙΙΙ+VII) + (IV+V+VIII+IX).
• Κόστος της επιδότησης στην κοινωνία: χρήματα που δαπάνησε

το κράτος δίδονται από την κόκκινη περιοχή:
(ΙΙ+ΙΙΙ+VII) + (IV+V+VIII+IX) + Χ.
168
Κεφ. 7-Απώλεια ευημερίας λόγω επιδότησης

στην παραγωγή
Tμήμα (α)- Tμήμα (γ)

• Tα νέα πλεονάσματα, η δαπάνη του κράτους, και η απώλεια
ευημερίας, μετά την επιδότηση.
• Από το κόστος της επιδότησης:

(ΙΙ+ΙΙΙ+VII) + (IV+V+VIII+IX): χρηματοδοτεί τα αυξημένα ιδιωτικά
πλεονάσματα (μεταβίβαση πόρων από την κοινωνία προς τους
παραγωγούς και καταναλωτές)
X: χάνεται (δηλ. δεν δημιουργεί κάποιου είδους πλεόνασμα ή
χρησιμότητα).
169
• Συνεπώς, η κοινωνική ευημερία μετά την επιδότηση:
περιοχή Ι+ΙΙ+ΙΙΙ+IV+V+VI μείον την περιοχή Χ.
• Στη νέα ισορροπία μετά την επιδότηση:

Η ποσότητα που καταναλίσκεται είναι μεγαλύτερη από την
αρχική.
Η ευημερία μικρότερη από αυτήν που επιτυγχάνεται χωρίς
επιδότηση.
170

Aριθμητικό παράδειγμα
171
172

173
Κεφ. 7-Αλγεβρικό παράδειγμα (ανώτατη και
κατώτατη τιμή)
• Η αγορά ενός αγαθού περιγράφεται από τις εξής

σχέσεις:
Καμπύλη ζήτησης: Qd=6-0,5P
Καμπύλη προσφοράς: Qs=-3+P
174
Κεφ. 7-Αλγεβρικό παράδειγμα (ανώτατη

και κατώτατη τιμή)
175
• Η τιμή και ποσότητα ισορροπίας που θα διαμορφωθούν
ελεύθερα στην αγορά: P* = 6 και Q* = 3
• Πλεόνασμα καταναλωτή (CS): (3 × 6) / 2 = 9€ (εμβαδόν ΑΓΗ)
• Πλεόνασμα παραγωγού (PS): (3 × 3) / 2 = 4,5€ (εμβαδόν ΗΓΕ)
• Άθροισμα των δυο πλεονασμάτων: 13,5€ (εμβαδόν ΕΓΑ).
176

• Εάν η τιμή ορισθεί στο επίπεδο π.χ. Ρ = 8, η ποσότητα που θα
καταναλωθεί θα είναι 2 μονάδες .
• Άθροισμα των δύο πλεονασμάτων: (9 + 3) / 2 × 2 = 12€

(εμβαδόν του τραπεζίου ΑΕΖΒ)
• Η κοινωνία χάνει (3 × 1) / 2 = 1,5€ (εμβαδόν του τριγώνου

ΓΒΖ).
Την ίδια απώλεια ευημερίας θα έχουμε εάν ορισθεί ανώτατη

τιμή στο επίπεδο Ρ = 5, διότι στην τιμή αυτή, η ποσότητα που
καταναλίσκεται είναι πάλι 2 μονάδες.
177
Κεφ. 7-Άσκηση 5
Η αγορά ενός αγαθού περιγράφεται από τις εξής σχέσεις:

• Καμπύλη ζήτησης: Qd=100-4P
• Καμπύλη προσφοράς: QS=-20+4P
Eάν ορισθεί ανώτατη τιμή 10€.
Να υπολογίσετε την τιμή και ποσότητα ισορροπίας, το

πλεόνασμα των καταναλωτών, των παραγωγών, και το
άθροισμά τους, καθώς και την απώλεια ευημερίας της
οικονομίας σε όρους πλεονασμάτων.
178
Απάντηση
Σχεδιάζουμε την καμπύλη ζήτησης βρίσκοντας δύο σημεία της

(Q,P):
1ο σημείο: Για P=0 => Qd=100. Σημείο Κ(100,0).
2Ο σημείο: Για Qd=0 => P=25. Σημείο Β(0,25)
179
Απάντηση
Σχεδιάζουμε και την καμπύλη προσφοράς βρίσκοντας δύο

σημεία της:
1ο σημείο: Για P=0 => QS=-20. Σημείο Κ(-20,0).
ΑΛΛΑ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ποσότητα
Για να μην βρούμε αρνητική ποσότητα, υπολογίζουμε την

προσφερόμενη ποσότητα σε μία από τις τιμές για οποίες
υπάρχει ζήτηση:
Για P=20 => QS=60, Σημείο Θ (60,20)
2o σημείο: Για QS=0 => P=5. Σημείο Δ(0, 5)

180
Απάντηση
181
Απάντηση
Στην ισορροπία, η ζητούμενη ποσότητα θα ισούται με την

προσφερόμενη:
Qd= QS => 100 – 4Ρ = – 20 + 4Ρ => P=P*= 15€
Q=Q*=Qd= QS =40
Πλεόνασμα του καταναλωτή: (40x10)/2=200€ (εμβαδόν ΑΒΓ)

Πλεόνασμα του παραγωγού: (40x10)/2= 200€ (εμβαδόν ΑΓΔ)
Άθροισμα των πλεονασμάτων: (40x20)/2=400€ (εμβαδόν
ΑΒΔ).
182
Απάντηση
Εάν το κράτος ορίσει τα 10€ ως ανώτατη τιμή πώλησης.
Στην τιμή Ρ = 10€ θα υπάρξει έλλειμμα 40 μονάδων του

αγαθού (απόσταση ΖΔ).
Στην τιμή 10€, η ζητούμενη ποσότητα: Qd= 100-4x10=60.
Η προσφερόμενη ποσότητα και η ποσότητα που θα

καταναλωθεί:
Qs=-20+4x10=20
183
Απάντηση
Πλεόνασμα του καταναλωτή: [(15+10)x20]/2= 250€ (τραπέζιο

ΗΒΕΖ)
Πλεόνασμα του παραγωγού: (5x20)/2= 50 (τρίγωνο ΖΕΔ)
Η απώλεια ευημερίας της οικονομίας σε όρους πλεονασμάτων:

(20x10)/2=100 € (σκιασμένο τρίγωνο ΑΗΖ).
184
Το ακόλουθο Διάγραμμα δείχνει την αγορά ενός αγαθού.
185
• Έστω ότι το κράτος προσπαθεί να πετύχει αύξηση της ανά

περίοδο καταναλισκόμενης ποσότητας από τις 3 στις 4 μονάδες
και θέλει να επιδοτήσει τους παραγωγούς με ένα σταθερό
χρηματικό ποσό για κάθε πωλούμενη μονάδα.
• Εντοπίστε στο διάγραμμα τα ακόλουθα μεγέθη (εμβαδά ή
αποστάσεις) και υπολογίστε την αξία τους, προκειμένου να
συμπληρώσετε τον πίνακα:
186
Απάντηση
187
Το ακόλουθο Διάγραμμα δείχνει την αγορά ενός αγαθού.
188
• Έστω ότι το κράτος επιβάλει φορολογία για να πετύχει μείωση

της ανά περίοδο καταναλισκόμενης ποσότητας από τις 60 στις
40 μονάδες.
Εντοπίστε στο Διάγραμμα τα ακόλουθα μεγέθη (εμβαδά ή
αποστάσεις), και υπολογίστε την αξία τους, προκειμένου να
συμπληρώσετε τον πίνακα:
189
Απάντηση
190
Κεφ. 7-Ανάλυση σε όρους καθαρού

οφέλους (net benefit)
• Mετρήσαμε την ευημερία που δημιουργείται με τη λειτουργία
της αγοράς, με χρήση κυρίως των εννοιών του πλεονάσματος
καταναλωτή και παραγωγού.
• Εναλλακτικά, μπορούμε να μετρήσουμε την ευημερία με

χρήση της έννοιας του καθαρού οφέλους που έχουν όλες οι
κατηγορίες συμμετεχόντων από τη λειτουργία μίας αγοράς.
191
Πλεόνασμα καταναλωτή => καθαρό όφελος καταναλωτών
• Οι καταναλωτές αγοράζουν όφελος, η αγορά του οποίου έχει

κόστος για τους καταναλωτές (την αγοραία τιμή επί την
ποσότητα).
• Η τυχόν διαφορά μεταξύ του συνολικού οφέλους και του
κόστους απόκτησής του είναι ένας άλλος τρόπος για να
περιγράψουμε το πλεόνασμα καταναλωτή.
192

Πλεόνασμα παραγωγού => καθαρό όφελος των παραγωγών.
• Οι παραγωγοί λαμβάνουν όφελος από τη συμμετοχή τους στην

αγορά (τα έσοδά τους, δηλ. την αγοραία τιμή επί την πωλούμενη
ποσότητα) για το οποίο έχουν υποστεί κόστος.
• Η τυχόν διαφορά μεταξύ του οφέλους των παραγωγών και του
κόστους απόκτησής του είναι ένας άλλος τρόπος να περιγράψουμε
το πλεόνασμα παραγωγού.
193
Κεφ. 7-Ανάλυση σε όρους καθαρού οφέλους
(net benefit)
• Η ίδια συλλογιστική μπορεί να εφαρμοσθεί και για τους άλλους
δύο (συνήθως λιγότερο εμφανείς) συμμέτοχους μιας αγοράς:
το κράτος
την υπόλοιπη κοινωνία
• Το κράτος υπεισέρχεται στη λειτουργία μιας αγοράς

λαμβάνοντας χρήματα από φόρους ή δαπανώντας χρήματα σε
επιδοτήσεις.
• Το καθαρό όφελος του κράτους μπορεί να δοθεί ως η διαφορά
μεταξύ των δύο.
• Το καθαρό όφελος της υπόλοιπης κοινωνίας προσδιορίζεται
από τις θετικές ή/και αρνητικές επιδράσεις μιας αγοράς σε
όλους τους μη παραγωγούς και μη αγοραστές του αγαθού.
194

• Το (αλγεβρικό) άθροισμα των τεσσάρων πηγών καθαρού
οφέλους μάς δίνει τη συνολική (κοινωνική) ευημερία που
δημιουργείται από τη λειτουργία μιας αγοράς.
• Με άλλα λόγια:
Κοινωνική Ευημερία = ΚΟκαταναλωτών +ΚΟπαραγωγών +
ΚΟκράτους+ ΚΟυπόλοιπης κοινωνίας
195
όπου
• ΚΟκαταναλωτών= όφελος – κόστος= όφελος – δαπάνη αγοράς
• ΚΟπαραγωγών= όφελος – κόστος= έσοδα – κόστος παραγωγής
• ΚΟκράτους= όφελος – κόστος= έσοδα από φόρους- επιδοτήσεις
• ΚΟυπόλοιπης κοινωνίας= όφελος – κόστος= θετικές επιδράσεις

αγοράς- αρνητικές επιδράσεις αγοράς
196

• Όταν η δαπάνη των καταναλωτών ισούται με τα έσοδα των
παραγωγών τότε το καθαρό όφελος των δύο ομάδων ισούται
με το άθροισμα των πλεονασμάτων καταναλωτή και
παραγωγού.
• Κοινωνική Ευημερία = Πκαταναλωτών +Ππαραγωγών + ΚΟκράτους+

ΚΟυπόλοιπης κοινωνίας
197
Κεφ. 7-Θετικές εξωτερικές επιδράσεις της
κατανάλωσης
• Θετικές εξωτερικές επιδράσεις: Όταν η κατανάλωση
κάποιου αγαθού ευνοεί άλλους καταναλωτές ή επιχειρήσεις.
Παράδειγμα: Εκπαίδευση.
Η κατανάλωση ωρών ιδιωτικής εκπαίδευσης από τα άτομα
δημιουργεί όφελος στα άτομα που την καταναλώνουν (και
υφίστανται το κόστος της), αλλά ταυτοχρόνως ωφελεί και
άλλα μέλη της κοινωνίας.
198

• Κοινωνικά άριστη ποσότητα κατανάλωσης : κοινωνικό
οριακό κόστος είναι ίσο με το κοινωνικό οριακό όφελος.
• Όμως, όταν η αγορά λειτουργεί χωρίς παρέμβαση, η

ποσότητα που καταναλίσκεται είναι αυτή για την οποία το
ιδιωτικό οριακό κόστος είναι ίσο με το ιδιωτικό οριακό
όφελος.
199
• Τα παρακάτω διαγράμματα δείχνουν το όφελος για την
κοινωνία και το κόστος για την κοινωνία σε περίπτωση
που η αγορά λειτουργεί χωρίς παρέμβαση.
• Στην ισορροπία (σημείο Β) καταναλίσκονται 40 μονάδες.
200

201
• Τα παρακάτω διαγράμματα δείχνουν το όφελος και το
κόστος της κοινωνίας στην περίπτωση που
καταναλίσκεται η κοινωνικά άριστη ποσότητα των 50
μονάδων.
202

203
• Είναι εμφανές ότι όταν καταναλίσκονται μόνο 40 μονάδες, η
κοινωνία χάνει ευημερία ίση με το εμβαδόν του τριγώνου ΑΒΓ.
• Εάν η κοινωνία αυξήσει την κατανάλωση στις 50 μονάδες, το

επιπλέον όφελος που θα λάβει θα είναι μεγαλύτερο από το
επιπλέον κόστος παραγωγής αυτού του οφέλους κατά το
τρίγωνο ΑΒΓ.
204

• Υπολογισμός της απώλειας ευημερίας σε όρους οφέλους και
κόστους για κάθε κατηγορία.
• Το κόστος των καταναλωτών ισούται με το όφελος των
παραγωγών.
205
206
Κεφ. 7-Αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις

της παραγωγής
• Αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις: Όταν η παραγωγή ενός
αγαθού Α αυξάνει το κόστος παραγωγής άλλων αγαθών ή
το κόστος ζωής άλλων καταναλωτών.
Παράδειγμα: Η παραγωγή που ρυπαίνοντας επιβαρύνει την

υγεία άλλων καταναλωτών είναι ένα παράδειγμα αρνητικών
επιδράσεων από επιχειρήσεις σε καταναλωτές.
207
Κεφ. 7-Αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις της
παραγωγής
• Κοινωνικό οριακό κόστος = ιδιωτικό οριακό κόστος + οριακό
κόστος της υπόλοιπης κοινωνίας
208

• Η κατανάλωση της 60ής μονάδας δημιουργεί όφελος 8€ και
συνεπάγεται κοινωνικό κόστος 8€.
• Εξ αυτών, τα 6€ τα υφίστανται οι παραγωγοί του αγαθού και τα

υπόλοιπα 2€ τα υφίστανται άλλοι παραγωγοί.
209
• Εάν η αγορά λειτουργήσει ελεύθερα, τότε θα έχουμε ισορροπία στο
σημείο Ε: Q = 60, Ρ = 6.
• Το όφελος από την κατανάλωση: 0ΛΕΖ.
• Το ιδιωτικό κόστος παραγωγής: 0ΛΕ.
• Επιπλέον κόστος στην κοινωνία από την κατανάλωση: 0ΕΗ.
• Συνολικό κόστος της κοινωνίας: 0ΛΗ.
210

παραγωγής
• Το καθαρό όφελος στην κοινωνία (δηλ. η κοινωνική
ευημερία):
κοινωνικό όφελος-κοινωνικό όφελος =0ΛΕΖ – 0ΛΗ
• Η περιοχή ΟΛΕΑ είναι κοινή και στα δύο εμβαδά.
• Η κοινωνική ευημερία: 0ΑΖ -ΑΕΗ.
211
• Εάν οι παραγωγοί υποχρεωθούν να φέρουν οι ίδιοι το
κόστος στην κοινωνία που δημιουργεί η παραγωγή τους,
τότε η αγορά θα λειτουργήσει με την κοινωνική καμπύλη
οριακού κόστους.
(με άλλα λόγια, η ιδιωτική καμπύλη οριακού κόστους θα
έρθει στην ίδια θέση με την κοινωνική).
• Ισορροπία στο σημείο Α: Q = 50, Ρ = 6,67.
212

παραγωγής
• Το όφελος από την κατανάλωση: 0ΜΑΖ (το μέρος της μωβ +
πορτοκαλί + κίτρινης περιοχής που υπάρχει έως την ποσότητα
Q = 50).
• Το κόστος παραγωγής: 0ΜΑ και θα περιέχει και το επιπλέον

κόστος (την εξωτερική επιβάρυνση) στην κοινωνία από την
παραγωγή, 0ΚΑ.
• Το καθαρό όφελος στην κοινωνία (δηλ. η κοινωνική ευημερία):

0ΑΖ.
213
• Όταν οι παραγωγοί δεν φέρουν το κόστος της εξωτερικής
επιβάρυνσης που δημιουργείται στην κοινωνία από την
παραγωγή τους, επιτυγχάνεται μικρότερη κοινωνική ευημερία
κατά το τρίγωνο ΑΕΗ.
• Το κοινωνικά άριστο επίπεδο παραγωγής αντιστοιχεί στο

σημείο Α.
• Στο σημείο αυτό μεγιστοποιείται το καθαρό όφελος της

κοινωνίας.
214
EXCEL
- Σχεδίαση Καμπυλών Ζήτησης και Προσφοράς
- Οδηγίες για τον ορισμό τιμών στους άξονες ενός διαγράμματος Καμπύλης Παραγωγικών
Δυνατοτήτων (ΚΠΔ)
- Ονοματοδοσία σημείων σε διάγραμμα της ΚΠΔ
Σχεδίαση Καμπυλών Ζήτησης και Προσφοράς
Καταρχάς, ανοίγουμε ένα κενό νέο φύλλο στο excel και εισάγουμε τα στοιχεία για την τιμή του
προϊόντος P. Στη συνέχεια, στα κελιά Β2 (προσφερόμενες ποσότητες) και Β3 (ζητούμενες ποσότητες),
(βλ. Εικόνα 1) θα εισάγουμε τις γραμμικές συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς -τις οποίες θα μας δίδει
η άσκηση- ώστε να υπολογίζονται αυτόματα από το excel. Σε κάθε περίπτωση, προσέχουμε να τηρείται
τόσο ο νόμος της ζήτησης όσο και της προσφοράς, δηλαδή με την αύξηση της τιμής η ζητούμενη
ποσότητα να μειώνεται και η προσφερόμενη να αυξάνεται (και αντίστροφα).
Έστω οι ακόλουθες καμπύλες ζήτησης και προσφοράς:
Qd = 120 4P
–
Qs = -45 + 15P
Για διάφορες τιμές της P θα έχουμε διαφορετικές ποσότητες ζήτησης και προφοράς.
Εικόνα 1
Για την εισαγωγή των συναρτήσεων ζήτησης και προσφοράς ακολουθούμε την εξής διαδικασία. Στο
κελί Β2, που είναι το πρώτο κελί για τις προσφερόμενες ποσότητες, εισάγουμε τη συνάρτηση προσφοράς
με τον τρόπο που υποδεικνύεται στην Εικόνα 2, δηλαδή για Ρ =0: =-45+15*Β1, για Ρ=10: -45+15*C1
κ.ο.κ. Εναλλακτικά μπορούμε, αφού υπολογίσουμε προσφερόμενη ποσότητα για P=0, να σύρουμε τον
κέρσορα από το κελί Β2 μέχρι το κελί G2 (βλέπε εικόνες 3 και 4).
1
Εικόνα 2
Εικόνα 3
2
Εικόνα 4
Ακολουθούμε ακριβώς την ίδια διαδικασία για την εισαγωγή της συνάρτησης ζήτησης. Στο κελί Β3, που
είναι το πρώτο κελί για τις ζητούμενες ποσότητες, εισάγουμε τη συνάρτηση ζήτησης με τον τρόπο που
υποδεικνύεται στην Εικόνα 5, δηλαδή για Ρ =0: =120-4*Β1, για Ρ=10: =120-4*C1 κ.ο.κ. Εναλλακτικά
μπορούμε, αφού υπολογίσουμε ζητούμενη ποσότητα για P=0, να σύρουμε τον κέρσορα από το κελί Β3
μέχρι το κελί G3 (βλέπε εικόνες 6 και 7).
Εικόνα 5
3
Εικόνα 6
Εικόνα 7
Μετά την εισαγωγή των δεδομένων επιλέγουμε, κρατώντας πατημένο το αριστερό ‘κλικ’ του ποντικιού,
τα δεδομένα που έχουμε εισάγει ώστε όλη η περιοχή των στοιχείων να γίνει γκρι. To κελί Α1 θα
παραμένει λευκό.
4
Εικόνα 8
Αφού γίνει η επιλογή των στοιχείων επιλέγουμε από την κορδέλα της εργαλειοθήκης του excel την
επιλογή ‘εισαγωγή’ και στη συνέχεια από τις διαθέσιμες επιλογές γραφημάτων επιλέγουμε διασπορά
ενώ από τις υπό-επιλογές της διασποράς επιλέγουμε την επιλογή ‘διασπορά με ευθείες γραμμές’.
Εικόνα 9
Θα εμφανιστεί το διάγραμμα με τις δυο ευθείες αλλά λόγω της ιδιαιτερότητας του διαγράμματος για την
ισορροπία της αγοράς, ο άξονας των τιμών θα πάρει τιμές στον οριζόντιο άξονα ενώ ο άξονας των
ποσοτήτων στον κάθετο. Το γράφημα δεν είναι σωστό και γι’ αυτό θα πρέπει να γίνει αντιστροφή των
αξόνων.
5
Εικόνα 10
6
Πατάμε δεξί ‘κλικ’ σε κάποιο σημείο εντός του γραφήματος και επιλέγουμε την επιλογή ‘Επιλογή
δεδομένων’ η οποία θα εμφανιστεί σε ένα σημείο εντός του γραφήματος. Η επιλογή αυτή θα μας ανοίξει
ένα φύλλο στο οποίο θα γίνει η επεξεργασία των δεδομένων των αξόνων.
Εικόνα 11
7
Κλικάρουμε τη σειρά QS, από τη σειρά καταχωρήσεις υπομνήματος, και στη συνέχεια επιλέγουμε την
επιλογή επεξεργασία που βρίσκεται μεταξύ της προσθήκης και της κατάργησης ώστε να διαμορφώσουμε
ορθά τα δεδομένα του κάθετου άξονα.
Εικόνα 12
8
Επιλέγοντας την επιλογή επεξεργασία θα ανοίξει ένα νέο μικρότερο παράθυρο με το όνομα της σειράς
αλλά και τις τιμές για τις σειρές Χ και Υ. Διαγράφουμε τα δεδομένα από τις σειρές X και Υ ώστε να
μπορούμε να επιλέξουμε τα σωστά δεδομένα από μια νέα περιοχή.
Εικόνα 13
9
Στη συνέχεια ‘κλικάρουμε’ το εικονίδιο δίπλα στη γραμμή της σειρά της Χ και επιλέγουμε τις τιμές της
QS και πατάμε το ίδιο εικονίδιο στη γραμμή της σειράς Υ επιλέγοντας τις τιμές της P. Προσέχουμε να
επιλέξουμε το σύνολο των τιμών. Έτσι τα δεδομένα της QS θα τοποθετηθούν στον οριζόντιο άξονα, με
την καμπύλη προσφοράς να έχει, ορθά, θετική κλίση.
Εικόνα 14
10
Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία για την κατασκευή της καμπύλης ζήτησης (βλ. Εικόνες 15,16,17 και
18).
Πιο συγκεκριμένα, ‘κλικάρουμε’ τη σειρά QD από τη σειρά καταχωρήσεις υπομνήματος και στη
συνέχεια επιλέγουμε την επιλογή επεξεργασία που βρίσκεται μεταξύ της προσθήκης και της κατάργησης
ώστε να διαμορφώσουμε ορθά τα δεδομένα του κάθετου άξονα.
Εικόνα 15
11
Επιλέγοντας την επιλογή επεξεργασία θα ανοίξει ένα νέο μικρότερο παράθυρο με το όνομα της σειράς
αλλά και τις τιμές στις σειρές Χ και Υ. Διαγράφουμε τα δεδομένα από τις σειρές X και Υ ώστε να
μπορούμε να επιλέξουμε δεδομένα από μια νέα περιοχή.
Εικόνα 16
12
Στη συνέχεια πατάμε το εικονίδιο δίπλα στη γραμμή της σειρά της Χ και επιλέγουμε τις τιμές της QS και
πατάμε το ίδιο εικονίδιο στη γραμμή της σειράς Υ επιλέγοντας τις τιμές της P. Προσέχουμε να
επιλέξουμε το σύνολο των τιμών. Έτσι τα δεδομένα της QD θα τοποθετηθούν στον οριζόντιο άξονα, με
την καμπύλη ζήτησης να έχει, ορθά, αρνητική κλίση.
Εικόνα 17
13
Εικόνα 18
14
Στην εικόνα 19 εμφανίζεται το τελικό διάγραμμα ισορροπίας της αγοράς.
Εικόνα 19
15
Για να δώσουμε τίτλο στο γράφημα αλλά και να δώσουμε όνομα στους άξονες κάνουμε ένα αριστερό
‘κλικ’ πάνω στο γράφημα και εμφανίζεται η επιλογή Εργαλεία γραφήματος. Πατάμε Σχεδίαση και τέλος
επιλέγουμε μια από τις διατάξεις του γραφήματος που επιθυμούμε.
Εικόνα 20
16
Τέλος, προχωράμε στην ονοματοδοσία του γραφήματος αναγράφοντας τον τίτλο του γραφήματος στο
πλαίσιο του κειμένου που θα εμφανιστεί πάνω από το γράφημα.
Εικόνα 21
17
Παράδειγμα Μετατόπισης Καμπύλης Προσφοράς
Έστω τώρα ότι η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται και η νέα καμπύλη προσφοράς είναι η:
Qs΄ = -100+15P
Κάνουμε την εισαγωγή της νέας συνάρτησης προσφοράς, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που εισαγάγαμε
την αρχική συνάρτηση προσφοράς. Στο κελί Β4, που είναι το πρώτο κελί για τις νέες προσφερόμενες
ποσότητες, εισάγουμε τη νέα συνάρτηση προσφοράς με τον τρόπο που υποδεικνύεται στην Εικόνα 22,
δηλαδή για Ρ =0: =-100+15*Β1, για Ρ=10: -100+15*C1 κ.ο.κ. Εναλλακτικά μπορούμε, αφού
υπολογίσουμε προσφερόμενη ποσότητα για P=0, να σύρουμε τον κέρσορα από το κελί Β4 μέχρι το κελί
G4 (βλέπε εικόνα 23).
Εικόνα 22
18
Εικόνα 23
19
Με την διαδικασία αυτή διαμορφώνεται ο νέος πίνακας με τις νέες προσφερόμενες ποσότητες (βλ.
εικόνα 24)
Εικόνα 24
20
Κάνουμε δεξί ‘κλικ’ πάνω στο διάγραμμα και επιλέγουμε ξανά την επιλογή δεδομένων ώστε να
προσθέσουμε τη νέα καμπύλη προσφοράς με τις νέες προσφερόμενες ποσότητες.
Εικόνα 25
21
Εμφανίζεται ένα νέο παράθυρο, όπως στην εικόνα 26, στο οποίο επιλέγουμε τώρα όχι την επιλογή
επεξεργασία αλλά την επιλογή προσθήκη καθώς θα προσθέσουμε μια νέα σειρά δεδομένων.
Εικόνα 26
22
Για την επιλογή του ονόματος της σειράς επιλέγουμε το κελί Α4, ώστε να εμφανιστεί στο διάγραμμα
το όνομα της νέας καμπύλης QS΄.
Εικόνα 27
23
Για να προσθέσουμε τις τιμές της QS΄ πατάμε στο τετράγωνο εικονίδιο στη γραμμή Χ και επιλέγουμε
τις τιμές από το κελί Β4 έως G4.
Εικόνα 28
24
Για να προσθέσουμε τις τιμές της Ρ πατάμε στο τετράγωνο εικονίδιο στη γραμμή Υ και επιλέγουμε τις
τιμές από το κελί Β1 έως G1.
Εικόνα 29
25
Μετά την προσθήκη των δεδομένων, πατάμε ΟΚ ώστε να εμφανιστεί η νέα καμπύλη προσφοράς στο
υπάρχον γράφημα.
Εικόνα 30
26
Το τελικό γράφημα εμφανίζεται όπως στην παρακάτω εικόνα 31. Αντιγράφουμε το γράφημα με δεξί
‘κλικ’ και το επικολλούμε στο αρχείο word της εργασίας μας.
Εικόνα 31
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!
27
Οδηγίες για τον ορισμό τιμών στους άξονες ενός διαγράμματος Καμπύλης Παραγωγικών
Δυνατοτήτων (ΚΠΔ)
Το παρόν κείμενο παρουσιάζει ορισμένες οδηγίες για το πώς μπορούν να οριστούν οι τιμές
που θα απεικονίζονται στους άξονες ενός διαγράμματος της ΚΠΔ. Είναι χρήσιμες
προκειμένου να παραστήσετε σωστά τα δεδομένα της Άσκησης 1 (ΕΔ1), με τέτοιον τρόπο
ώστε οι ποσότητες του αγαθού Χ να απεικονίζονται στον κάθετο άξονα, και οι ποσότητες του
αγαθού Yστον οριζόντιο.
Α’ τρόπος:
Ακολουθώντας τις οδηγίες που παρουσιάζονται στο βίντεο για τον τρόπο κατασκευής
Καμπύλης Παραγωγικών Δυνατοτήτων (ΚΠΔ) (βλέπε σύνδεσμο στην 1η εβδομάδα μελέτης),
η γραφική απεικόνιση των συνδυασμών των δύο αγαθών θα είναι της μορφής:
Δηλαδή οι ποσότητες του αγαθού Χ θα παρασταθούν στον οριζόντιο άξονα, ενώ οι

παραγόμενες ποσότητες του αγαθού Y στον κάθετο. Το γράφημα δεν είναι σωστό με βάση
τις απαιτήσεις της άσκησης. Στα ζητούμενα της είναι η απεικόνιση των ποσοτήτων του
αγαθού Yστον οριζόντιο άξονα και αντιστοίχως η απεικόνιση των ποσοτήτων του αγαθού Χ
στον κάθετο άξονα. Δηλαδή, το αντίστροφο σε σχέση με το διάγραμμα όπως απεικονίζεται
παραπάνω.
Επομένως, χρειάζεται να γίνει αντιστροφή των αξόνων. Ας δούμε πώς γίνεται στο excel με
τα δεδομένα του εν λόγω παραδείγματος.
1
Βήμα 1:
Πατάμε δεξί ‘κλικ’ σε κάποιο σημείο εντός του γραφήματος και πάμε «Επιλογή δεδομένων»
η οποία θα εμφανιστεί σε ένα σημείο εντός του γραφήματος. Η επιλογή αυτή θα μας ανοίξει
ένα νέο φύλλο στο οποίο θα γίνει η επεξεργασία των δεδομένων των αξόνων.
Βήμα 2:
Κλικάρουμε τη σειρά Y, από τη σειρά καταχωρήσεις υπομνήματος, και στη συνέχεια
επιλέγουμε το πεδίο «Eπεξεργασία» που βρίσκεται μεταξύ της Προσθήκης και της
Κατάργησης ώστε να διαμορφώσουμε ορθά τα δεδομένα του κάθε άξονα.
2
Βήμα 3:
Επιλέγοντας «Eπεξεργασία» θα ανοίξει ένα νέο, μικρότερο, παράθυρο με το όνομα της
σειράς αλλά και τις τιμές για τη σειρά Χ (δεδομένα που θα απεικονιστούν στον οριζόντιο
άξονα) και τη σειρά Υ (δεδομένα που θα απεικονιστούν στον κάθετο άξονα).
Υπενθυμίζουμε!! Στα ζητούμενα της άσκησης είναι στη σειρά Χ (οριζόντιος άξονας) να
απεικονιστούν οι ποσότητες του αγαθού Υ, και αντιστοίχως στη σειρά Y (κάθετος άξονας) οι
ποσότητες του αγαθού Χ.
Για να γίνει αυτό, αρχικά διαγράφουμε τα δεδομένα από τις σειρές X και Υ ώστε να μπορούμε
να επιλέξουμε τα σωστά δεδομένα από μια νέα περιοχή. Το παράθυρο διαλόγου
«επεξεργασία σειράς» θα πρέπει να διορθωθεί ως ακολούθως:
Βήμα 4:
Στη συνέχεια ‘κλικάρουμε’ το εικονίδιο δίπλα στη γραμμή «σειρά Χ» και επιλέγουμε τις
τιμές του αγαθού Y. Για να επιλέξουμε τις τιμές του αγαθού Y πάμε στο κελί Β2 και έχοντας
πατημένο το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού σύρουμε το ποντίκι έως το κελί B5.
Όταν θα έχουν εισαχθεί τα δεδομένα των κελιών Β2-Β5 πατάμε πάλι το εικονίδιο
3
Βήμα 5:
Στη συνέχεια ‘κλικάρουμε’ το εικονίδιο δίπλα στη γραμμή «σειρά Υ» και επιλέγουμε τις
τιμές του αγαθού Χ. Για να επιλέξουμε τις τιμές του αγαθού Χ πάμε στο κελί Α2 και έχοντας
πατημένο το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού σύρουμε το ποντίκι έως το κελί Α5.
Όταν θα έχουν εισαχθεί τα δεδομένα των κελιών Α2-Α5 πατάμε πάλι το εικονίδιο
Ολοκληρώνοντας τη διαδικασία, το διάγραμμα θα απεικονίζεται ως ακολούθως:
Βήμα 6:
4
Στη συνέχεια χρειάζεται να αλλάξουμε τον τίτλο του άξονα Χ (από αγαθό Χ σε αγαθό Y). Για
να γίνει αυτό, κλικάρουμε πάνω στο κείμενο του τίτλου του άξονα και διαγράφουμε τον τίτλο
Αγαθό Χ ώστε να το αντικαταστήσουμε γράφοντας τον τίτλο Αγαθό Y. Αντιστοίχως,
διορθώνουμε και τον τίτλο του κάθετου άξονα.
Για την περίπτωση των δύο ΚΠΔ, ακολουθώντας τις οδηγίες που υπάρχουν στο δεύτερο
βίντεο για τον τρόπο κατασκευής Καμπύλης Παραγωγικών Δυνατοτήτων (ΚΠΔ) (βλέπε
σύνδεσμο στην 1η εβδομάδα μελέτης), η γραφική απεικόνιση των δύο ΚΠΔ θα είναι περίπου
ως εξής:
Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων

250
200 Α'
Αγαθό Y
150
Β'
100 Α
Β Γ'
50 Γ
Δ'
0
Δ
0 10 20 30 40 50 60
Αγαθό X
Το γράφημα επίσης δεν είναι σωστό. Στα ζητούμενα της άσκησης είναι η απεικόνιση των
ποσοτήτων του αγαθού Y στον κάθετο άξονα και αντιστοίχως η απεικόνιση των ποσοτήτων
5
του αγαθού Χ στον κάθετο άξονα. Δηλαδή, το αντίστροφο σε σχέση με το διάγραμμα όπως
απεικονίζεται παραπάνω.
Άρα χρειάζεται να γίνει αντιστροφή των αξόνων. Η διαδικασία είναι παρόμοια με αυτήν
που ακολουθήθηκε στην περίπτωση της μίας ΚΠΔ (όπως περιγράφηκε παραπάνω). Ας δούμε
πώς γίνεται στο excel για την περίπτωση των δύο ΚΠΔ.
Βήμα 1:
Πατάμε δεξί ‘κλικ’ σε κάποιο σημείο εντός του γραφήματος και πάμε «Επιλογή δεδομένων»
η οποία θα εμφανιστεί σε ένα σημείο εντός του γραφήματος. Η επιλογή αυτή θα μας ανοίξει
ένα φύλλο στο οποίο θα γίνει η επεξεργασία των δεδομένων των αξόνων.
Βήμα 2:
Κλικάρουμε τη σειρά Y, από τη σειρά καταχωρήσεις υπομνήματος, και στη συνέχεια
«Eπεξεργασία» που βρίσκεται μεταξύ της Προσθήκης και της Κατάργησης ώστε να
διαμορφώσουμε ορθά τα δεδομένα του κάθε άξονα.
6
Βήμα 3:
Έχοντας κλικάρει το πεδίο «Eπεξεργασία» θα ανοίξει ένα νέο μικρότερο παράθυρο με το
όνομα της σειράς, αλλά και τις τιμές για τη σειρά Χ (δεδομένα που θα απεικονιστούν στον
οριζόντιο άξονα) και τη σειρά Υ (δεδομένα που θα απεικονιστούν στον κάθετο άξονα).
Στα ζητούμενα της άσκησης είναι στη σειρά Χ (οριζόντιος άξονας) να απεικονιστούν οι
ποσότητες του αγαθού Υ, και αντιστοίχως στη σειρά Y (κάθετος άξονας) οι ποσότητες του
αγαθού Χ.
Βήμα 4:
7
Στη συνέχεια κλικάρουμε το εικονίδιο δίπλα στη γραμμή «σειρά Χ» και επιλέγουμε τις
τιμές του αγαθού Y. Για να επιλέξουμε τις τιμές του αγαθού Yπάμε με στο κελί Β2 και έχοντας
πατημένο το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού σύρουμε το ποντίκι έως το κελί B5.
Όταν θα έχουν εισαχθεί τα δεδομένα των κελιών Β2-Β5 πατάμε πάλι το εικονίδιο
τιμές του αγαθού Χ. Για να επιλέξουμε τις τιμές του αγαθού Χπάμε με στο κελί Α2 και έχοντας
Η διαδικασία αυτή αφορά την απεικόνιση των συνδυασμών των αγαθών X και Y (δηλαδή
η αρχική ΚΠΔ).
Ολοκληρώνοντας τις παραπάνω καταχωρήσεις, το παράθυρο διαλόγου θα εμφανίζεται ως
ακολούθως:
Βήμα 5:
Επαναλαμβάνουμε τη ίδια διαδικασία για τους συνδυασμούς των αγαθών Xκαι Y’.
Κλικάρουμε τη σειρά Y’, από τη σειρά καταχωρήσεις υπομνήματος, και στη συνέχεια
επιλέγουμε το πεδίο «Eπεξεργασία» που βρίσκεται μεταξύ της Προσθήκης και της
Κατάργησης, ώστε να διαμορφώσουμε ορθά τα δεδομένα του κάθε άξονα.
8
Βήμα 6:
Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία για τους συνδυασμούς των αγαθών Xκαι Y’.
Επιλέγοντας «Eπεξεργασία» θα ανοίξει ένα νέο μικρότερο παράθυρο με το όνομα της σειράς
αλλά και τις τιμές για τη σειρά Χ (δεδομένα που θα απεικονιστούν στον οριζόντιο άξονα) και
τη σειρά Υ (δεδομένα που θα απεικονιστούν στον κάθετο άξονα).
Στα ζητούμενα της άσκησης είναι στη σειρά Χ (οριζόντιος άξονας) να απεικονιστούν οι
ποσότητες του αγαθού Υ’, και αντιστοίχως στη σειρά Y (κάθετος άξονας) το αγαθό Χ.
Βήμα 7:
Στη συνέχεια, ‘κλικάρουμε’ το εικονίδιο δίπλα στη γραμμή «σειρά Χ» και επιλέγουμε τις
τιμές του αγαθού Y’. Για να επιλέξουμε τις τιμές του αγαθού Y, πάμε στο κελί Γ2 και έχοντας
πατημένο το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού σύρουμε το ποντίκι έως το κελί Γ5.
Όταν θα έχουν εισαχθεί τα δεδομένα των κελιών Γ2-Γ5 πατάμε πάλι το εικονίδιο
9
τιμές του αγαθού Χ. Για να επιλέξουμε τις τιμές του αγαθού Χ, πάμε στο κελί Α2 και έχοντας
Η διαδικασία αυτή αφορά την απεικόνιση των συνδυασμών των αγαθών X και Y’ (δηλαδή
η νέα ΚΠΔ).
Ολοκληρώνοντας τις παραπάνω καταχωρήσεις, το παράθυρο διαλόγου θα εμφανίζεται ως
ακολούθως:
Βήμα 8:
Στη συνέχεια χρειάζεται να αλλάξουμε τον τίτλο του άξονα Χ (από αγαθό Χ σε αγαθό Y). Για
να γίνει αυτό, κλικάρουμε πάνω στο κείμενο του τίτλου του άξονα και διαγράφουμε τον τίτλο
«Αγαθό Χ» ώστε να το αντικαταστήσουμε γράφοντας τον τίτλο «Αγαθό Y». Αντιστοίχως,
διορθώνουμε και τον τίτλο του κάθετου άξονα.
10
Β’ τρόπος
Το excel τοποθετεί στον άξονα των x τη μεταβλητή που βρίσκεται στη πρώτη στήλη των
δεδομένων και την επόμενη στον άξονα y. Επομένως, ανάλογα με το ποια μεταβλητή
θέλουμε στον x, την τοποθετούμε πρώτη.
Έστω ότι θέλουμε να σχεδιάσουμε τη Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων για τους

συνδυασμούς του πίνακα 1 τοποθετώντας το αγαθό Χ στον άξονα των x. Έστω ότι τα
δεδομένα στο excel έχουν τη μορφή του παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 1: Ποσότητες αγαθών Χ και Υ

Συνδυασμοί Αγαθό Χ Αγαθό Υ
Α 0 10
Β 2 6
Γ 3 4
Δ 5 0
Μπορείτε με copy – paste να τα μεταφέρετε στο excel για να εξασκηθείτε
Επιλέγοντας τα δεδομένα στο excel και κάνοντας ένα διάγραμμα διασποράς το αποτέλεσμα
παρουσιάζεται στο διάγραμμα 1.
Διάγραμμα 1: Η ΚΠΔ με το αγαθό Χ στον άξονα των x
11
12
10 Α
8
Αγαθό Υ
6 Β
4 Γ
0 Δ
0 1 2 3 4 5 6
Αγαθό Χ
Στη περίπτωση που θέλουμε να αλλάξουμε την τοποθέτηση των αγαθών στους άξονες τότε
τοποθετούμε ως πρώτη στήλη το αγαθό που θέλουμε να είναι στον άξονα των x. Δηλαδή, σε
αυτή τη περίπτωση το αγαθό Y. Η μορφή των δεδομένων του excel παρουσιάζεται στον
παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 2: Ποσότητες αγαθών Υ και Χ

Συνδυασμοί Αγαθό Υ Αγαθό Χ
Δ 0 5
Γ 4 3
Β 6 2
Α 10 0
Κάνοντας το διάγραμμα διασποράς για τα δεδομένα του πίνακα 2 το αποτέλεσμα

παρουσιάζεται από το διάγραμμα 2. Όπως είναι φανερό το αγαθό Υ έχει τοποθετηθεί στον
άξονα των x. Σημειώνεται ότι η ετικέτα του άξονα των x πρέπει να αλλαχθεί χειροκίνητα αφού
το excel δεν κάνει την αλλαγή αυτόματα για Office 2007.
Διάγραμμα 2: Το αγαθό Υ στον άξονα των x
12
6
5 Δ
4
Αγαθό Χ
3 Γ
2 Β
0 Α
0 2 4 6 8 10 12
Αγαθό Υ
13
1) Πώς να ονομάσετε τα διάφορα σημεία στο Διάγραμμα της ΚΠΔ
Είσαστε στο σημείο που έχετε δημιουργήσει την ΚΠΔ.
Κάνετε δεξί κλικ πάνω στην καμπύλη και επιλέγετε «Προσθήκη Ετικετών Δεδομένων»
Έχει προκύψει η ακόλουθη εικόνα:

Κάνετε διπλό αριστερό κλικ πάνω στο κάθε ένα από τα νούμερα αυτά και του δίνεται το
όνομα που θέλετε.
Με τον ίδιο τρόπο ονοματίζετε και τα υπόλοιπα σημεία.

2) Πώς να βάλετε το σημείο Μ στο Διάγραμμα της ΚΠΔ
Αναφέρομαι στο λυμένο παράδειγμα που έχει αναρτηθεί στην πρώτη εβδομάδα του
μαθήματος.
Πάμε στο στάδιο που έχετε φτιάξει την ΚΠΔ. Έχετε λοιπόν την εξής εικόνα:
Στο σημείο Μ παράγονται 40 μονάδες πατάτες και 40 αυτοκίνητα. Γράφετε λοιπόν τα εξής
στις στήλες C και D:
Κάνετε δεξί κλικ πάνω στο γράφημα και επιλέγετε το «Επιλογή Δεδομένων» και επιλέγετε
την περιοχή από το κελί Α2 έως το κελί D7.
Πατάτε πάνω στη Σειρά 2 που έχει δημιουργηθεί και πατάτε «Επεξεργασία»
Στις «Τιμές της Σειράς Χ» επιλέγετε τα κελιά C2 έως C7 και στις «Τιμές της Σειράς Y»
επιλέγετε τα κελιά D2 έως D7.
Έπειτα πατάτε πάνω στη Σειρά 3 που έχει δημιουργηθεί και πατάτε «Κατάργηση»
Με τον ίδιο τρόπο μπορείτε να φτιάξετε και το συνδυασμό Ν (80, 100).

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Με Παραρτημα Για Τη Σχεδίαση Καμπυλών Ζήτησης Και Προσφοράς Στο Excel) ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΑΠ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Με Παραρτημα Για Τη Σχεδίαση Καμπυλών Ζήτησης Και Προσφοράς Στο Excel) ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΑΠ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΠΣ: ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΘΕ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΔΗΔ 12)

Οικονομική θεωρία: μας επιτρέπει να

Βασικές αρχές οικονομικής ανάλυσης:

Αγορά παραγωγικών συντελεστών

Οικονομικό πρόβλημα: Πως θα μπορέσουν να

Το οικονομικό πρόβλημα αποτυπώνεται με 3

• Υποθέσεις: δεδομένοι Συνδυασμοί αυτοκίνητα πατάτες

Κάθε σημείο εντός της ΚΠΔ είναι εφικτός συνδυασμός, αλλά

Βελτίωση κατά Pareto: ένας

Νόμος της ζήτησης: όταν η τιμή ενός αγαθού

Τιμή μονάδας Ζητούμενες ποσότητες Ζητούμενες

Τιμή μονάδας Ζητούμενες ποσότητες Ζητούμενες

Όταν μεταβάλλεται το εισόδημα⇒υπάρχει μετατόπιση της καμπύλης

Έστω ↑ Ρ καφέ ⇒ ↓ ζητούμενη ποσότητα

Έστω ↑ Ρ μπύρας ⇒ ↓ ζητούμενη ποσότητα

• Το πρόσημο είναι πάντα αρνητικό, επειδή η σχέση μεταξύ

Τοξοειδής ελαστικότητα: ο μέσος όρος των

Εισοδηματική ελαστικότητα: ο λόγος της ποσοστιαίας

Κέρδος=τιμή προϊόντος-κόστος παραγωγής

Νόμος της προσφοράς: όταν η τιμή ενός

τιμή μονάδας προσφερόμενες

Το πρόσημο είναι πάντα θετικό, επειδή η σχέση μεταξύ τιμής

Παράδειγμα: Έστω ότι όταν η τιμή της ζάχαρης είναι 6€, η

• Έστω ότι σε μία υποθετική οικονομία παράγονται δύο

Α. Συνδυασμοί Σιτηρά Μηχανήματα

Ο προσδιορισμός της τιμής των αγαθών

• Στο κεφάλαιο αυτό συνδέεται η γνώση των δύο προηγουμένων

• Πώς εξαλείφεται το πλεόνασμα ή το έλλειμμα.

• Πώς αποκαθίσταται η ισορροπία.

• Με ποιον τρόπο αλληλεξαρτώνται οι αγορές υποκατάστατων ή

• Πώς μπορεί να παρέμβει το κράτος στη λειτουργία της αγοράς.

• Ως αγορά αγαθών συνήθως εννοούμε τον χώρο ή τόπο όπου

Κεφ. 5 - Η αγορά των αγαθών

• Στη σημερινή εποχή, ωστόσο, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας

• Η αγορά ταυτίστηκε με τον χώρο στο παρελθόν, διότι δεν

• Συνεπώς, στην ευρύτερη έννοιά της, η αγορά περιλαμβάνει

Κεφ. 5 - Η προσφορά και η ζήτηση

• Υποθέστε ότι σε μία ορισμένη χρονική περίοδο, π.χ. μία ημέρα,

• Η αντίδραση των παραγωγών στην εμφάνιση του

1. Μείωση της τιμής του προϊόντος, για να πωλήσουν την

Κεφ. 5 - Η προσφορά και η ζήτηση

Η αντίδραση των καταναλωτών στη μείωση της τιμής θα είναι η

Με τον τρόπο αυτόν, η τιμή θα μειωθεί και το πλεόνασμα θα

• Έστω ότι συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή η ζητούμενη

Η αγορά θα παρουσιάσει έλλειμμα (ή υπερβάλλουσα ζήτηση).

• Η αντίδραση των παραγωγών στην περίπτωση αυτή, θα είναι

• Το αποτέλεσμα θα είναι η αύξηση της τιμής και η εξαφάνιση

Κεφ. 5- Πλεόνασμα, έλλειμμα, και ισορροπία

• Από το Διάγραμμα, είναι φανερό ότι υπάρχει μία τιμή Pe στην

• Η τιμή αυτή είναι η τιμή ισορροπίας και προσδιορίζεται όταν

• Η έννοια της «ισορροπίας» είναι ότι δεν υπάρχουν δυνάμεις

• Εάν δεν υπάρξει κάποια εξωγενής μεταβολή, θα εξακολουθήσει

Κεφ. 5 – Άσκηση στην αγορά προϊόντος

• Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την αγορά ενός προϊόντος.

• Η τιμή ισορροπίας είναι P=5 όταν Qd-Qs=0.

Αυτό που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι ότι το έλλειμμα ή

Κεφ. 5 – Μετατοπίσεις στην καμπύλη

• Κατά κανόνα, η αύξηση του εισοδήματος σημαίνει ότι οι

• Το ίδιο θα συμβεί, εάν μεταβληθούν οι προτιμήσεις υπέρ ενός

Κεφ. 5 –Νέα ισορροπία με υποκατάστατα

• Αυτός είναι οι τιμές των άλλων προϊόντων, με τα οποία το εν

Κεφ. 5 –Νέα ισορροπία με υποκατάστατα

120-0,5P=40+2P => P=32, Q=Qd=Qs=104