ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΕ΢ Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ ΜΗΧΑΝΙΚΗ΢ ΡΕΤ΢ΣΩΝ - Α.

ΒΟΤΡΟ΢

1. ΜΕΣΡΗ΢Η ΠΙΕ΢Η΢ ΜΕ ΜΑΝΟΜΕΣΡΟ BOURDON

1.1 ΑΝΣΙΚΕ ΙΜΕΝΟ

Η πίεςθ μαηί με τθν πυκνότθτα και τθ κερμοκραςία αποτελοφν τισ τρεισ
βαςικότερεσ κερμοδυναμικζσ ιδιότθτεσ των ρευςτϊν. ΢κοπόσ τθσ εργαςτθριακισ
άςκθςθσ είναι οι φοιτθτζσ να κατανοιςουν τθν ζννοια τθσ πίεςθσ και να
γνωρίςουν ζνα από τα κλαςςικότερα όργανα μζτρθςισ τθσ. Με τθν ολοκλιρωςθ
τθσ άςκθςθσ, οι φοιτθτζσ κα είναι ςε κζςθ να διαβάηουν μετριςεισ πίεςθσ με
μανόμετρα Bourdon, κα μποροφν να περιγράψουν τθ βαςικι αρχι λειτουργίασ
τουσ ενϊ κα κα μποροφν επίςθσ να ελζγχουν τθν αξιοπιςτία και να
βακμονομοφν το ςυγκεκριμζνο τφπο οργάνων.

1.2 ΘΕΩΡΗΣΙΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ

Εςτιάηοντασ ςε ζνα ςτοιχειϊδεσ τμιμα ρευςτοφ, θ πίεςθ αποτελεί τθν ορκι
τάςθ, που ορίηεται από το πθλίκο τθσ δφναμθσ που δρα κάκετα ςτθν επιφάνεια
του ρευςτοφ προσ το εμβαδό τθσ επιφάνειασ αυτισ (΢χιμα 1α). Η φορά τθσ
δφναμθσ από τθν οποία προκφπτει θ πίεςθ είναι πάντα προσ το εςωτερικό του
τμιματοσ του ρευςτοφ ενϊ θ τιμι τθσ πίεςθσ είναι ίδια ςε όλεσ τισ διευκφνςεισ
(΢χιμα 1β).

p
Fp
p
A p

p=Fp / A

p
(α) (β)
Σχήμα 1. (α) Η πίεςθ ορίηεται ωσ το πθλίκο τθσ δφναμθσ προσ τθν επιφάνεια ςτθν οποία
δρα κάκετα, και (β) είναι ίδια ςε όλεσ τισ διευκφνςεισ, αν θ βαρυτικι δφναμθ ι αλλιϊσ το
βάροσ κεωρθκεί αμελθτζο.

Η πίεςθ είναι μονόμετρο μζγεκοσ. ΢το S.I., θ μονάδα μζτρθςισ τθσ είναι το
2 5
Pascal (1 Pa =1 N/m ), ενϊ άλλεσ κλαςςικζσ μονάδεσ αποτελοφν το 1bar (=10
Pa) και θ τυπικι ατμόςφαιρα (1 atm = 0,98692 bar). ΢υνικωσ, τα μετρθτικά
όργανα μετροφν τθ ςχετικι και όχι τθν απόλυτθ πίεςθ, δθλαδι τθ διαφορά τθσ
πίεςθσ ωσ προσ τθν ατμοςφαιρικι.

Η ςτατικι πίεςθ ορίηεται θ πίεςθ εκείνθ που επικρατεί ςτο ρευςτό ςε ςυνκικεσ
ακινθςίασ. Εκτόσ από αυτιν ορίηονται επίςθσ θ υδροςτατικι πίεςθ, που
προκφπτει από το βάροσ του ρευςτοφ, θ δυναμικι πίεςθ, που ςχετίηεται με τθν
ταχφτθτα του ρευςτοφ και θ ολικι πίεςθ, που αποτελείται από το άκροιςμα
όλων των προθγοφμενων κατθγοριϊν πίεςθσ.

Η πίεςθ που προκαλείται ςτο ρευςτό από ζνα εξωτερικό αίτιο μεταφζρεται ςε
όλα τα ςθμεία του αλλά και ςτα τοιχϊματα που το περιορίηουν (αρχι του
Pascal). Η ιδιότθτα αυτι των ρευςτϊν δίνει τθ δυνατότθτα μζτρθςθσ τθσ πίεςθσ
με τθ χριςθ των πιο κοινϊν μανομζτρων, των μανομζτρων Bourdon.

1
 ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΕ΢ Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ ΜΗΧΑΝΙΚΗ΢ ΡΕΤ΢ΣΩΝ - Α.ΒΟΤΡΟ΢

1.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑ ΝΟΜΕΣΡΟΤ B OURDON

΢τα μανόμετρα Bourdon, θ μζτρθςθ τθσ πίεςθσ βαςίηεται ςτθν ελαςτικι
παραμόρφωςθ ενόσ μεταλλικοφ τμιματοσ, το οποίο πιζηεται εςωτερικά από το
ρευςτό που ειςζρχεται εντόσ του μανομζτρου. Η παραμόρφωςθ του μεταλλικοφ
τμιματοσ ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν κίνθςθ τθν περιςτροφι μιασ βελόνασ, θ οποία
υποδεικνφει τθν πίεςθ από τθν οποία προιλκε θ δεδομζνθ παραμόρφωςθ. Ζνα
τυπικό μανόμετρο παρουςιάηεται ςτο ΢χιμα 1α, ενϊ ςτο ΢χιμα 1β φαίνονται τα
διάφορα τμιματα, με βάςθ τα οποία περιγράφεται θ αρχι λειτουργίασ του.

(α) (β)
Σχήμα 2. Τυπικό μανόμετρο Bourdon και αρχι λειτουργίασ

1.4 ΔΙΑΚΡΙΒΩ΢Η ΜΑΝΟΜΕΣΡΟ Τ BOURDON

Σχήμα 3. Συςκευι μζτρθςθσ πίεςθσ με μανόμετρο Bourdon

΢υνικωσ, ο ζλεγχοσ τθσ αξιοπιςτίασ ενόσ οργάνου γίνεται ςυγκρίνοντασ τθ

μζτρθςι του ςε ςχζςθ με μια γνωςτι τιμι. Για τθν περίπτωςθ των μανομζτρων
Bourdon χρθςιμοποιείται ςυνικωσ μια διάταξθ ςτο ζνα άκρο τθσ οποίασ
τοποκετείται το μανόμετρο ενϊ ςτθν άλλθ τοποκετοφνται γνωςτά, πρότυπα
βάρθ, πάνω από ζνα ζμβολο. Σο ζμβολο βυκίηεται μζςα ςε νερό ι λάδι, το
οποίο μεταφζρει τθν πίεςθ και είναι υπεφκυνο για να πιζηει εςωτερικά το
μεταλλικό, κυκλικό ςτζλεχοσ του μανομζτρου. Σο κυκλικό ςτζλεχοσ
παραμορφϊνεται λόγω τθσ πίεςθσ του ρευςτοφ και το ςφςτθμα των κινοφμενων
μελϊν περιςτρζφει τθ βελόνα.

2
 ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΕ΢ Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ ΜΗΧΑΝΙΚΗ΢ ΡΕΤ΢ΣΩΝ - Α.ΒΟΤΡΟ΢

Με αυτόν τον τρόπο, θ μζτρθςθ του μανομζτρου διαβάηεται και ςυγκρίνεται με

τθν πίεςθ που υπολογίηεται από τα γνωςτά βάρθ και το εμβαδό τθσ διατομισ
του εμβόλου, που βρίςκεται ςε επαφι με το ρευςτό.

Παράδειγμα 1.1. Στθ διάταξθ του Σχιματοσ 2, θ διάμετροσ του αυλακιοφ είναι
d=20 mm. Για βάρθ από 1 (βάροσ εμβόλου) ζωσ 9 kg, οι ενδείξεισ του
μανομζτρου καταγράφονται ςτον Πίνακα 1. Η διακριτότθτα του μανομζτρου
είναι 0,1 bar. Να αποτυπωκοφν ςε διάγραμμα οι μετριςεισ και οι αβεβαιότθτά
τουσ. Να υπολογιςτεί θ μζγιςτθ ςχετικι αβεβαιότθτα και το μζγιςτο ςφάλμα
μζτρθςθσ.

Πίνακασ 1. Μετριςεισ πίεςθσ για βάρθ από 1 ζωσ 9 kg.

m (Kg) 1 2 3 4 5 6 7 8 9
p (bar) 0.25 0.5 0.6 1.2 1.5 1.8 2.2 2.4 2.45

Απάντηςη: Με βάςθ τα πρότυπα βάρθ, υπολογίηεται θ κεωρθτικι τιμι τθσ

πίεςθσ. Η ςχζςθ που χρθςιμοποιείται είναί:

Εξ. 1.1

Στθν παραπάνω ςχζςθ αυτι g είναι θ επιτάχυνςθ τθσ βαρφτθτασ και d θ

2
διάμετροσ του αυλακιοφ το οποίο γεμίηει με νερό ι λάδι. (g = 9.81 m/s και
d=0,02m). Τα αποτελζςματα παρουςιάηονται ςτον Πίνακα 2 και ςτο Σχιμα 4. Η
μζγιςτθ ςχετικι αβεβαιότθτα υπολογίηεται ςτο 35% για ζνα διάςτθμα
εμπιςτοςφνθσ 99,7%. Το μζγιςτο ςφάλμα μζτρθςθσ, που ωσ ςχετικό ορίηεται από
τθν εξίςωςθ 1.2, υπολογίηεται κοντά ςτο 20%, για τθν μικρότερθ τιμι τθσ πίεςθσ
που μετρικθκε.

| |
Εξ. 1.2

2.5

2
P exp

1.5

0.5

0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P theor

Σχήμα 4. Πειραματικά δεδομζνα μετροφμενθσ πίεςθ. Η κόκκινθ γραμμι παράγεται από

τθν εξίςωςθ y=x και δείχνει ουςιαςτικά τισ κεωρθτικζσ τιμζσ.

3
 ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΕ΢ Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ ΜΗΧΑΝΙΚΗ΢ ΡΕΤ΢ΣΩΝ - Α.ΒΟΤΡΟ΢

Πίνακασ 2. Επεξεργαςία των μετριςεων. Τιμζσ μετροφμενθσ και κεωρθτικισ

πίεςθσ και υπολογιςμόσ αβεβαιότθτασ και ςφάλματοσ μζτρθςθσ.

m (Kg) 1 2 3 4 5 6 7 8 9
P (bar) θεωρητική 0.31 0.62 0.94 1.25 1.56 1.87 2.19 2.5 2.81
p (bar) μζτρηςη 0.25 0.6 1.05 1.2 1.5 1.8 2.2 2.4 2.7

ακρίβεια οργάνου (bar) 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1
αβεβαιότητα (68%) (bar) 0.03 0.03 0.03 0.03 0.03 0.03 0.03 0.03 0.03
αβεβαιότητα (99,7%) (bar) 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09 0.09
ςχετική αβεβαιότητα 0.35 0.14 0.08 0.07 0.06 0.05 0.04 0.04 0.03

ςφάλμα μζτρηςησ 0.06 0.02 0.11 0.05 0.06 0.07 0.01 0.10 0.11
% ςφάλμα μζτρηςησ 0.19 0.03 0.12 0.04 0.04 0.04 0.00 0.04 0.04

1.5 ΚΑΜΠΤΛΗ ΔΙΟΡΘΩ΢Η΢ Μ ΑΝΟΜΕΣΡΟΤ BOURDON

Η βακμονόμθςθ ενόσ οργάνου γίνεται ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ μαηί με
τον ζλεγχο τθσ αξιοπιςτίασ του. Κατά τθ διαδικαςία τθσ βακμονόμθςθσ, οι
πειραματικζσ μετριςεισ χρθςιμοποιοφνται για τθν παραγωγι μιασ καμπφλθσ
που κα χαρακτθρίηει τθ ςυμπεριφορά του οργάνου μζχρι τον επόμενο ζλεγχο
και βακμονόμθςι του. ΢τθ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ, θ καμπφλθ αυτι κα δείχνει
ουςιαςτικά τθ ςχζςθ των μετριςεων του μανομζτρου ςε ςχζςθ με τισ μετριςεισ
αναφοράσ, που κεωροφνται και οι πραγματικζσ τιμζσ μζτρθςθσ. Για το λόγο
αυτό, θ καμπφλθ μπορεί επίςθσ να κεωρθκεί και καμπφλθ διόρκωςθσ.

Παράδειγμα 1.2. Χρθςιμοποιϊντασ τισ μετριςεισ του παραδείγματοσ 1.1,

ηθτείται να καταςκευαςτεί θ καμπφλθ βακμονόμθςθσ του μανομζτρου Bourdon.

Απάντηςη: Η καμπφλθ βακμονόμθςθσ κα προκφψει προςεγγίηοντασ τθ ςχζςθ

πειραματικϊν και κεωρθτικϊν δεδομζνων με μια γραμμικι ςυνάρτθςθ. Στο
παρακάτω διάγραμμα, φαίνεται επίςθσ θ εξίςωςθ τθσ γραμμικισ ςυνάρτθςθσ
που προςεγγίηει τα πειραματικά δεδομζνα και ο ςυντελεςτισ αξιοπιςτίασ τθσ R.
Τζλοσ, ςε αυτιν τθν περίπτωςθ δεν κρίνεται ςκόπιμο να παρουςιαςτεί θ
αβεβαιότθτα των μετριςεων κακϊσ, πιο ςωςτό κα ιταν να παρουςιαηόταν θ
αβεβαιότθτα των όρων α και b, τθσ γραμμικισ ςχζςθσ y=ax+b. Ωςτόςο, κάτι
τζτοιο μάλλον ξεφεφγει από τα όρια τθσ ςυγκεκριμζνθσ άςκθςθσ.

2.5

2
P exp

1.5
y = 0.965x + 0.0158
1 R² = 0.9948

0.5

0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P theor

Σχήμα 5. Καμπφλθ βακμονόμθςθσ μανομζτρου. Η γκρι γραμμι υποδθλϊνει τισ

κεωρθτικζσ τιμζσ τθσ πίεςθσ.
4
 ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΕ΢ Α΢ΚΗ΢ΕΙ΢ ΜΗΧΑΝΙΚΗ΢ ΡΕΤ΢ΣΩΝ - Α.ΒΟΤΡΟ΢

1.5 ΠΑΡΑΔΟΣΕΑ
Για τον ζλεγχο τθσ αξιοπιςτίασ ενόσ μανομζτρου Bourdon, χρθςιμοποιικθκε θ
διάταξθ του ςχιματοσ 3. Με βάςθ τισ παρακάτω μετριςεισ, να παρουςιάςετε ςε
ζνα υπολογιςτικό φφλλο (1 ςελίδα) τθ ςχζςθ πειραματικϊν και κεωρθτικϊν
τιμϊν και τθν καμπφλθ βακμονόμθςθσ του μανομζτρου.

m (Kg) 2 4 6 8 10 12 14 16 18
p (bar) 0.6 1.2 1.85 2.3 3.1 3.5 4.2 4.7 5.2