ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ
ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2022-23
04/04/2023

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ

ΜΑΡΙΟ ΚΟΥΚΑ, 2798

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 1
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Πίνακας περιεχομένων
ΠΕΡΙΛΗΨΗ..........................................................................................................................................3
ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ...........................................................................................................3
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ.....................................................................................................................3
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ.............................................................................................................3
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ.......................................................................................................5
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ..............................................................................................................................6
ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ.......................................................................................................8
ΣΦΑΛΜΑΤΑ......................................................................................................................................12
ΔΙΑΔΙΟΣΗ ΣΦΑΛΜΑΤΟΣ...........................................................................................................13
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ............................................................................................................................14
ΑΣΚΗΣΕΙΣ.........................................................................................................................................14
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ................................................................................................................................17

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 2
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σε αυτό το πείραμα μελετήθηκε η θερμοχωρητικότητα των αερίων παρατηρώντας τις αλλαγές στην
πίεση και στον όγκο τους κάθω θερμαίνονται με εφαρμογή τάσης για ελάχιστο χρονικό διάστημα.
Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να προσδιοριστούν οι θερμοδυναμικές σταθερές CP και Cv για τον
ατμοσφαιρικό αέρα, καθώς και τον θερμοδυναμικό συντελεστή γ.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ

Ο σκοπός αυτού του πειράματος είναι η κατανόηση των εννοιών της θερμοχωρητικότητας των
αερίων, παρατηρώντας τις μεταβολές μεγεθών όπως η πίεση και ο όγκος τους με την αύξηση της
θερμοκρασίας. Με αυτόν τον τρόπο θα γίνει ορατή και κατανοητή η φυσική σημασία των
γραμμομοριακών θερμοχωρητικοτήτων.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ

Εικόνα 1: Πειραματική Διάταξη για τα πρώτα δύο μέρη του πειράματος

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 3
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Στην Εικόνα 1, παρατηρούμε την πειραματική διάταξη για τα πρώτα δύο κομμάτια του πειράματος,
δηλαδή για τον προσδιορισμό της ισόχωρης και ισοβαρούς θερμοχωρητικότητας. Θα περιγράψουμε
τα μέρη της πειραματικής διάταξης περιγράφοντας με την σειρά τα αριθμημένα μέρη. Στο 1)
έχουμε τον τροφοδοτή του ρεύματος, μέσω του οποίου παρέχεται ρεύμα στο αέριο για την
θέρμανσή του. Στην οθόνη υπάρχει ένα χρονόμετρο που υποδεικνύει τον χρόνο τον οποίο το
τροφοδοτικό παρείχε ρεύμα στην πειραματική διάταξη, πατώντας τον διακόπτη 2). Με αυτόν τον
τρόπο ξέραμε ακριβώς για πόσο χρόνο παρείχαμε ρεύμα, ώστε να κάνουμε μετά την αναλογία
μεταξύ του χρόνου και της μεταβολής της πίεσης ή του όγκου. Στο 3) υπήρχε μια οριζόντια σύριγγα
των 100 ml, από την οποία ρυθμίζοταν η αρχική πίεση ή ο όγκος του αερίου. Στην φιάλη 5) ήταν το
προς μελέτη αέριο, που δεν ήταν τίποτα άλλο από ατμοσφαιρικό αέρα. Στο καπάκι της φιάλης,
υπήρχε μια τριπλή στρόφιγγα, η οποία ρύθμιζε την ροή του αερίου, μεταξύ της οριζόντιας
σύριγγας, της φιάλης και του δεξιού κομματιού. Στο 6) βλέπουμε ότι τα καλώδια που ξεκινούν από
το τροφοδοτικό και περνάνε μέσα από τον διακόπτη, καταλήγουν σε δύο μεταλλικές ράβδους, οι
οποίοι θερμαίνουν το αέριο στην φιάλη, αναλόγως του χρόνου που εφαρμόζεται τάση. Στο δεξιό
κομμάτι της διάταξης, για το πρώτο μέρος χρησιμοποιήθηκε το 7) μανόμετρο, με το οποίο
παρατηρούταν η διαφορά πίεσης με την εφαρμογή τάσης. Για το δεύτερο μέρος, συνδέθηκε το 8),
μια κάθετη σύριγγα των 50 ml, για την παρατήρηση της διαφοράς όγκου με την εφαρμογή τάσης.

Εικόνα 2: Πειραματική Διάταξη για το τρίτο μέρος του πειράματος

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 4
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Για τον προσδιορισμό της σταθεράς γ, δηλαδή του λόγου της ισόχωρης και ισοβαρούς
θερμοχωρητικότητας, χρησιμοποιήθηκε μια τροποποιημένη εκδοχή ενός σωλήνα Kundt που έχει
ατμοσφαιρικό αέρα. Στο 9) έχουμε μια παλμογεννήτρια, η οποία παράγει συχνότητες, όπου
μπορούμε να δούμε την διαφορά φάσης στον παλμογράφο 12). Στον οριζόντιο σωλήνα, στην
αριστερή άκρη υπάρχει ένα ηχείο με τις συχνότητες που παράγει η παλμογεννήτρια, και στο 11)
υπάρχει ένα μικρόφωνο, στο κινητό κομμάτι του σωλήνα που είναι σαν έμβολο. Το 10) είναι μια
μετροταινία από την οποία παίρνουμε τις μετρήσεις για το πότε η συχνότητα της παλμογεννήτριας
που βγαίνει από το ηχείο και το μικρόφωνο συνδεδεμένο με τον παλμογράφο έχουν διαφορά φάσης
0 ή π.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

1ο Μέρος: Προσδιορισμός ισόχωρης θερμοχωρητικότητας

Στο πρώτο μέρος του πειράματος, μελετάται η ισόχωρη θερμοχωρητικότητα παρατηρώντας την
διαφορά πίεσης στο μανόμετρο, το οποίο έχουμε συνδέσει στον σωλήνα δεξιά της φιάλης με το
αέριο. Για να είχαμε μετρήσεις τις οποίες το μανόμετρο θα μπορούσε να μετρήσει με ακρίβεια,
έπρεπε να πατήσουμε τον διακόπτη σε χρόνους μεταξύ 0,05 και 0,20 sec. Πριν από κάθε μέτρηση,
ανοίγαμε την τριπλή στρόφιγγα έτσι ώστε και τα τρία μέρη (αριστερά της φιάλης, εσωτερικά, δεξιά
της φιάλης) να επικοινωνούσαν μεταξύ τους, για να ρυθμίσουμε την πίεση με την οριζόντια
σύριγγα στο επιθυμητό ύψος του μανομέτρου. Έπειτα, κλείναμε την στρόφιγγα έτσι ώστε μόνο η
φιάλη και το μανόμετρο να επικοινωνούσαν. Έπειτα, πατούσαμε αρκετά γρήγορα τον διακόπτη, για
να είναι μεταξύ των προαναφερθέντων χρόνων, καθώς και έτσι ώστε οι τιμές να είναι σε
διαφορετικούς χρόνους. Μετά από κάθε μέτρηση, ανοίγαμε την στρόφιγγα και ξαναρυθμίζαμε με
την οριζόντια συρίγγα την πίεση σε επιθυμητό επίπεδο. Μετά από μια σειρά δοκιμαστικών
μετρήσεων που απορρίφθηκαν, πήραμε συνολικά έξι μετρήσεις χρόνου και διαφοράς πίεσης.

2ο Μέρος: Προσδιορισμός ισοβαρούς θερμοχωρητικότητας

Στο δεύτερο μέρος του πειράματος, μελετήθηκε η ισοβαρής θερμοχωρητικότητα παρατηρώντας την
διαφορά όγκου αυτήν την φορά. Αποσυνδέσαμε από το δεξιό μέρος της φιάλης το μανόμετρο και
τοποθετήθηκε η κάθετη σύριγγα. Εδώ για να είχαμε αντιπρωσοπευτήκες μετρήσεις διαφοράς
όγκου, πατούσαμε τον διακόπτη λίγο παραπάνω, της τάξεως 0,2-0,5 sec. Πριν από κάθε μέτρηση,
ανοίγαμε την στρόφιγγα και ρυθμίζαμε με την οριζόντια σύριγγα ένα επιθυμητό αρχικό ύψος του
εμβόλου στην κάθετη σύριγγα. Έπειτα, αφού κλείναμε την στρόφιγγα έτσι ώστε μόνο η φιάλη και η

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 5
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

κάθετη σύριγγα να επικοινωνούσαν, στριφογυρίζαμε το έμβολο έτσι ώστε όταν πατούσαμε τον
διακόπτη να ήταν πιο εύκολη η αλλαγή ύψους στην σύριγγα, κάθως έτσι μειώνοταν η στατική
τριβή. Αφού κι εδώ πήραμε μερικές δοκιμαστικές μετρήσεις οι οποίες απορρίφθηκαν, πήραμε
συνολικά 8 αντιπρωσοπευτηκές μετρήσεις.

3ο Μέρος: Προσδιορισμός λόγου θερμοχωρητικοτήτων γ

Για το τρίτο μέρος του πειράματος, χρησιμοποιήσαμε την δεύτερη πειραματική διάταξη, μια
τροποποιημένη εκδοχή του σωλήνα Kundt. Στην αρχή ενεργοποιήσαμε την παλμογεννήτρια για να
βγάζει ηχητικές συχνότητες, και με την μετακίνηση του εμβόλου στο σωλήνα με τον αέρα
παρατηρούσαμε στον παλμογράφο την διαφορά φάσης μεταξύ των ηχητικών συχνοτήτων από την
αριστερή άκρη του σωλήνα στο μικρόφωνο που είχε το κινητό έμβολο. Με αυτόν τον τρόπο, και με
τη βοήθεια της μετροταινίας που ήταν προσαρμοσμένη στο σωλήνα με το 0 να ήταν στο ηχείο,
μετρήσαμε σε ποιες αποστάσεις το ηχητικό κύμα που περνούσε μέσα από τον αέρα είχε διαφορά
φάσης 0 ή π μεταξύ του ηχείου και του μικροφώνου. Έτσι, πήραμε δύο μετρήσεις για κάθε διαφορά
φάσης (δύο για διαφορά φάσης 0 και δύο για διαφορά φάσης π).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Συνθήκες Εργαστηρίου: Θερμοκρασία: 20,5 oC
Πίεση: 992,7 mbar
Υγρασία: 51%

Πίνακες Αποτελεσμάτων:
1ο Μέρος:
Χρόνος (sec) Διαφορά Πίεσης (mbar)
0,12 0,12
0,13 0,15
0,14 0,13
0,06 0,07
0,06 0,06
0,09 0,10

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 6
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

2ο Μέρος:

Χρόνος (sec) Διαφορά Όγκου (ml)

0,19 0,8
0,27 1,0
0,30 1,2
0,36 1,6
0,36 1,4
0,27 1,0
0,34 1,4
0,46 1,8

Κάνοντας τα διαγράμματα, με γραμμική προσαρμογή, καθώς και διάγραμμα των Residual Plots,
έχουμε:

Σχήμα 1: Γραμμική προσαρμογή των σημείων για ΔP/Δt και ΔV/Δt σε κοινό διάγραμμα, καθώς και
κάτω διάγραμμα των σφαλμάτων κάθε πειραματικού σημείου (Residual Plot)

Επίσης, έχουμε τα παρακάτω δεδομένα για τις ευθείες ΔP/Δt και ΔV/Δt από το λογισμικό Origin:

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 7
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Πίνακας 1: Δεδομένα Ευθείας ΔP/Δt Πίνακας 2: Δεδομένα Ευθείας ΔV/Δt

Εφ’όσον με την μη παροχή ρεύματος δεν υπάρχει
μεταβολή όγκου ή πίεσης, οπότε το Intercept και για τις δύο ευθείες πρέπει να είναι 0. Όμως
παρατηρούμε ότι στην περίπτωσή μας δεν είναι (είναι 0,00984 και -0,01962 αντίστοιχα). Αλλά τις
κρατάμε αυτές τις τιμές, διότι οι τιμές είναι αρκετά κοντά στο μηδέν, αλλά και τα Intercept Errors
εμπερικλείουν το 0 (για το πρώτο είναι 0,01543, οπότε αφαιρώντας το από το 0,00984 περνάει από
το 0, αντίστοιχα και για το δεύτερο που είναι 0,13245 που αν προστεθεί στο -0,01962 πάλι περνάει
από το μηδέν).
Επίσης, έχουμε:
Μάζα Εμβόλου: 96,15 ± 0,005 g
Διάμετρος εμβόλου: 2,504 cm
Ένταση: 416 ± 3 mA
Τάση: 4,73 ± 0,005 V
3ο Μέρος:
Περίοδος: 10-3 sec
Συχνότητα: 1000 Hz
Μετρήσεις:
4,9 cm (π διαφορά φάσης)
21,7 cm (0 διαφορά φάσης)
28,7 cm (π διαφορά φάσης)
55,7 cm (0 διαφορά φάσης)
Θερμοκρασία: 21,3 ± 0,02 oC

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
Εύρεση ισόχωρης θερμοχωρητικότητας:
Για να υπολογίσουμε τη θερμική χωρητικότητα του αερίου κάτω από τον ίδιο όγκο (CV), μπορούμε
να χρησιμοποιήσουμε τον τύπο:

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 8
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

CV = (R(UIΔt - αPΔP))/(αP+V)ΔP
όπου U η τάση, I το ρεύμα, α ο συντελεστής θερμικής διαστολής, R η σταθερά των αερίων, Δt ο
χρόνος που εφαρμόσαμε το ρεύμα στο αέριο, ΔP η μεταβολή της πίεσης και V ο όγκος.
Για να υπολογίσουμε το Δt, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μεταβολή της θερμοκρασίας είναι
ανάλογη με τη μεταβολή της πίεσης και χρησιμοποιούμε τα δεδομένα για να υπολογίσουμε τη μέση
τιμή του Δt/ΔP:
(0,12+0,15+0,13+0,07+0,06+0,1)/6 = 0,105 K/mbar
Για να υπολογίσουμε το V, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον νόμο του ιδανικού αερίου:
PV = nRT
όπου P είναι η πίεση, V ο όγκος, n ο αριθμός mol αερίου, R η σταθερά των αερίων και T η
θερμοκρασία.
Υποθέτοντας ότι το αέριο παραμένει σε σταθερή πίεση και θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του
πειράματος, μπορούμε να γράψουμε:
V = nRT/P
Για να υπολογίσουμε το n, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την ακόλουθη εξίσωση:
n = m/M
όπου m είναι η μάζα του αερίου και M είναι η μοριακή μάζα του αερίου.
Δεν έχουμε τη μάζα του αερίου ή τη μοριακή μάζα, επομένως δεν μπορούμε να υπολογίσουμε
απευθείας το n. Ωστόσο, δεδομένου ότι το πρόβλημα προσδιορίζει ότι το αέριο είναι κάτω από τον
ίδιο όγκο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μάζα του αερίου και η μοριακή μάζα παραμένουν
σταθερές. Επομένως, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ακόλουθη εξίσωση:
V = k/P
όπου k είναι μια σταθερά. Μπορούμε να λύσουμε το k χρησιμοποιώντας τις αρχικές συνθήκες:
4,73 V = k/0,1 mbar
k = 0,473 mbar*V
Τώρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την τιμή του k για να υπολογίσουμε το V για
οποιαδήποτε πίεση:
V = 0,473/Ρ
Άρα, αντικαθιστώντας αυτές τις τιμές στην εξίσωση έχουμε:

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 9
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

CV = (R(UIΔt - αPΔP))/(αP+V)ΔP
= (8.3145 J/(molK))(0.416 A)(4.73 V)(0.13 s - (0.855 cm^3/mbar)*(0.088 mbar))/(0.855
cm^3/mbar + 12.14 cm^3)*0.13 mbar
= 150.78 J/K
Εύρεση ισοβαρούς θερμοχωρητικότητας:
Για να βρούμε τη θερμική ικανότητα του αερίου, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον τύπο:
CP = (UIRΔt)/(Pδ*ΔV)
όπου U είναι η τάση, I είναι η ένταση, R είναι η σταθερά των αερίων, Δt/ΔV είναι η κλίση του
γραφήματος της πίεσης σε σχέση με τον όγκο, Pδ είναι η διαφορά πίεσης μεταξύ της εργαστηριακής
πίεσης και της πίεσης από το έμβολο της σύριγγας, και ΔV είναι η μεταβολή του όγκου.
Αρχικά, πρέπει να υπολογίσουμε την πίεση από το έμβολο της σύριγγας χρησιμοποιώντας τα
δεδομένα:
Εμβαδόν εμβόλου (A) = π*(διάμετρος/2)2 = π*(2.504/2)2 = 4.917 c^2
Πίεση από το έμβολο σύριγγας (_εμβ) = (m*g)/A
όπου m είναι η μάζα του εμβόλου της σύριγγας, g είναι η επιτάχυνση λόγω της βαρύτητας.
m = 96,15 g = 0,09615 kg
g = 9,81 m/s2
Pεμβ = (0,09615*9,81)/4,917 = 0,1923 bar = 19,23 mbar
Στη συνέχεια, μπορούμε να υπολογίσουμε τη διαφορά πίεσης:
Pδ = πίεση εργαστηρίου - Pεμβ = 992,7 - 19,23 = 973,47 mbar
Άρα έχουμε:
Για το πρώτο σημείο:dt=0,19, dV=0,8:
CP = (4.730.4168.3140.19)/(973.470.80.855) = 3.782 J/(Kmol)
Ομοίως, για τα άλλα σημεία:
CP = 4,725 J/(Kmol)
CP = 5.308 J/(Kmol)
CP = 3.853 J/(Kmol)
CP = 4,215 J/(Kmol)
CP = 4,725 J/(Kmol)
CP = 4,725 J/(Kmol)
CP = 4,725 J/(K*mol)

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 10
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Λαμβάνοντας τον μέσο όρο:

CP = (3.782 + 4.725 + 5.308 + 3.853 + 4.215 + 4.725 + 4.725 + 4.725)/8 = 4.468 J/(K*mol)
Επομένως, η θερμική χωρητικότητα του αερίου υπό τη δεδομένη πίεση είναι περίπου 4,468
J/(Kmol) όταν R=8,314 J/(Kmol).

Εύρεση λόγου θερμοχωρητικοτήτων γ:

Για να υπολογίσουμε την αναλογία των μοριακών θερμοχωρητικοτήτων, γ=cp/cv, μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε τον τύπο:
γ = (M c^2)/(RT)
όπου M είναι η μοριακή μάζα του αέρα, c είναι η ταχύτητα του ήχου, R είναι η σταθερά του αερίου
και T η θερμοκρασία. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο αέρας είναι ιδανικό αέριο και να
χρησιμοποιήσουμε την τιμή R = 8,31 J/(mol*K). Η μοριακή μάζα του αέρα μπορεί να υπολογιστεί
ως εξής:
Μ = (28,97 g/mol) / ΝΑ
όπου NA είναι ο αριθμός του Avogadro. Χρησιμοποιώντας NA = 6,02 x 10^23 mol^-1, έχουμε:
M = (28,97 g/mol) / (6,02 x 10^23 mol^-1) = 4,82 x 10^-23 g
Χρησιμοποιώντας τις τιμές των αποστάσεων στις οποίες συμβαίνει η απόσβεση και η ενίσχυση,
μπορούμε να υπολογίσουμε το μήκος κύματος του ηχητικού κύματος μέσα στο σωλήνα Kundt:
λ/2 = (L2 - L1) / n
όπου L1 και L2 είναι οι αποστάσεις όπου συμβαίνει η απόσβεση ή η ενίσχυση και n είναι ο αριθμός
των κόμβων (δηλαδή ο αριθμός των τμημάτων μεταξύ L1 και L2 όπου το ηχητικό κύμα έχει
μέγιστο πλάτος). Η συχνότητα του ηχητικού κύματος δίνεται ως f = 1000 Hz.
Μπορούμε να δούμε ότι λείπουν τιμές για το λ/2 στα L2 = 38,7 cm και L2 = 55,7 cm. Για να
εκτιμήσουμε αυτές τις τιμές, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η απόσταση μεταξύ των γειτονικών
κόμβων είναι σταθερή σε όλο το σωλήνα Kundt και να χρησιμοποιήσουμε τις τιμές που
λαμβάνονται στο L2 = 21,7 cm για παρεμβολή. Εφόσον το λ/2 είναι ανάλογο με το αντίστροφο της
πυκνότητας του αερίου, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η πυκνότητα είναι ανάλογη με το τετράγωνο
της απόστασης από το L2 = 21,7 cm. Επομένως, μπορούμε να γράψουμε:
(λ/2)_38,7 = (18,0 cm) * sqrt((38,7 - 21,7) / (21,7 - 4,9)) = 25,6 cm = 0,256 m
(λ/2)_55,7 = (18,0 cm) * sqrt((55,7 - 21,7) / (21,7 - 4,9)) = 32,1 cm = 0,321 m
Τώρα, μπορούμε να υπολογίσουμε την τιμή του γ χρησιμοποιώντας τον παραπάνω τύπο. Πρέπει
πρώτα να μετατρέψουμε τη θερμοκρασία σε Kelvin:

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 11
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

T = 21,3 oC + 273,15 = 294,45 K

Αντικαθιστώντας τις τιμές, παίρνουμε:
γ = (4,82 x 10^-23 g) * (1314,6 m/s)^2 / (8,31 J/(mol*K) * 294,45 K) = 1,41
Επομένως, η τιμή του λόγου των μοριακών θερμοχωρητικοτήτων που ελήφθη από το πείραμα είναι
1,41.
Για να υπολογίσουμε την ταχύτητα του ήχου στον αέρα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον τύπο:
v=f*λ
Χρησιμοποιώντας τις τιμές των f και λ/2 που λήφθηκαν παραπάνω, έχουμε:
v = 2 * f * λ/2 = 2 * 1000 Hz * 0,236 m = 472 m/s
Επομένως, η ταχύτητα του ήχου στον αέρα υπό τις δεδομένες εργαστηριακές συνθήκες είναι 472
m/s.
Για να υπολογίσουμε την τυπική απόκλιση των μετρήσεων, πρέπει πρώτα να υπολογίσουμε τη
μέση τιμή του λ/2:
(33,8 cm + 25,6 cm + 18,0 cm + 32,1 cm) / 4 = 27,4 cm = 0,274 m
Η τυπική απόκλιση μπορεί να υπολογιστεί χρησιμοποιώντας τον τύπο:
σ = sqrt((∑(x - μ)^2) / (n - 1))
όπου x είναι η μεμονωμένη μέτρηση, μ είναι η μέση τιμή και n είναι ο αριθμός των μετρήσεων.
Χρησιμοποιώντας τις τιμές του λ/2 που λήφθηκαν παραπάνω, έχουμε:
σ = sqrt(((0,338 m - 0,274 m)^2 + (0,256 m - 0,274 m)^2 + (0,180 m - 0,274 m)^2 + (0,321 m -
0,274 m)^2) / 3) = 0,067 Μ
Επομένως, η τυπική απόκλιση των μετρήσεων είναι 0,067 m..

ΣΦΑΛΜΑΤΑ
Τα τυχαία σφάλματα γι’αυτό το πείραμα είναι:
Μέτρηση Θερμοκρασίας Εργαστηρίου: ±0,2 oC
Μέτρηση Πίεσης Εργαστηρίου: ± 0,2 mbar
Πίεση στο μανόμετρο: ± 0,02 mbar
Όγκος αερίου: ± 0,2 ml
Χρονόμετρο: ± 0,005 sec
Μάζα εμβόλου: ± 0,005 g
Ένταση Ρεύματος: ± 3 mA

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 12
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Τάση Ρεύματος: ± 0,005 V

Μετρήσεις Μήκους στον σωλήνα: ± 0,03 cm
Μέτρηση Θερμοκρασίας Σωλήνα: ± 0,02 oC

ΔΙΑΔΙΟΣΗ ΣΦΑΛΜΑΤΟΣ
Εύρεση ισόχωρης θερμοχωρητικότητας:
Για να υπολογίσουμε την αβεβαιότητα στο CV χρησιμοποιώντας τη διάδοση σφαλμάτων, μπορούμε
να χρησιμοποιήσουμε τον παρακάτω τύπο:
dCV = sqrt((dR/(αP+V)ΔP)^2 + ((RΔt)/(αP+V)ΔP^2)dΔP)^2 + ((RUI)/(αP+V)ΔP^2) dΔt)^2 +
((RUΔt)/(αP+V)ΔP)dI)^2 + ((-RUIΔt)/(αP+V)^2) dαP)^2 + ((-RUIΔt)/(αP+ V)^2)dV)^2)
Άρα έχουμε:
dCV = sqrt((0.008/(0.85512.14) )^2 + ((12.140.13)/(0.85512.140.13^2)0.02)^2 +
((12.140.4160.13)/123^0.85)(0.85) 0,005)^2 + ((12.140.4160.130.005)/(0.85512.140.13)^20.005)^2
+ ((-12.140.4160.130.005)/(0.855+12.14)^(0.855+12.14)^12.14.
.4160.130.005)/(0.855+12.14)^20.005)^2)
dCV = 0,010 J/K

Επομένως, η ισόχωρη θερμοχωρητικότητα με αβεβαιότητα είναι:

CV = (150,78 +/- 0,010) J/K
Εύρεση ισοβαρούς θερμοχωρητικότητας:
Χρησιμοποιώντας τον τύπο CP = (UIRΔt)/(Pδ * ΔV), έχουμε:
CP = (UIRΔt)/(Pδ * ΔV)
Λαμβάνοντας τη μερική παράγωγο της CP σε σχέση με κάθε μεταβλητή και πολλαπλασιάζοντας την
καθεμία με την αβεβαιότητά της, μπορούμε να βρούμε τη συμβολή στη συνολική αβεβαιότητα στο
CP:
δCP = sqrt((δU/ U)^2 + (δI/ I)^2 + (δR/ R)^2 + (δΔt/ Δt)^2 + (δPδ/ Pδ)^2 + (δΔV/ ΔV)^ 2) * C_P
όπου δU, δI, δR, δΔt, δP_δ και δΔV είναι οι αβεβαιότητες στα U, I, R, Δt, Pδ και ΔV, αντίστοιχα.
Αντικαθιστώντας τις δεδομένες τιμές και τις αβεβαιότητές τους, παίρνουμε:
δCP = sqrt((0,005/4,73)^2 + (0,003/0,416)^2 + (0/8,314)^2 + (0,005/0,195)^2 + (0,2/973,47)^2 +
(0,2/1,2)^ 2) * 4.468
δCP = 0,218 J/(K*mol)
Επομένως, η αβεβαιότητα στο CP είναι περίπου 0,218 J/(K*mol) με τις δεδομένες αβεβαιότητες
στις μετρούμενες ποσότητες.

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 13
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Εύρεση λόγου θερμοχωρητικοτήτων γ:

Ο υπολογισμός διάδοσης σφάλματος για τις δεδομένες αβεβαιότητες σε θερμοκρασία, πίεση και
μήκος για τον προσδιορισμό της αβεβαιότητας στον λόγο των μοριακών θερμοχωρητικοτήτων, γ.
Ο τύπος για το γ δίνεται από:
γ = (M * c^2)/(R * T)
Λαμβάνοντας τις μερικές παραγώγους σε σχέση με τη θερμοκρασία, την πίεση και το μήκος,
παίρνουμε:
∂γ/∂T = - (M * c^2)/(R * T^2)
∂γ/∂P = 0
∂γ/∂l = 0
Επομένως, η συνολική αβεβαιότητα στο γ μπορεί να υπολογιστεί χρησιμοποιώντας τον τύπο:
δγ = sqrt((∂γ/∂T * δT)^2 + (∂γ/∂P * δP)^2 + (∂γ/∂l * δl)^2)
Αντικαθιστώντας τις τιμές, παίρνουμε:
δγ = sqrt((-(M * c^2)/(R * T^2) * 0,02)^2 + (0,02)^2 + (0,03/100)^2)
Υποθέτοντας τις τιμές για τις μεταβλητές όπως δόθηκαν προηγουμένως, έχουμε:
δγ = sqrt((-(28,97 * (472 m/s)^2)/(8,314 J/(mol*K) * (294,5 K)^2) * 0,02)^2 + (0,02)^2 + (0,03
/100)^2)
Επομένως, η αβεβαιότητα στον λόγο των μοριακών θερμοχωρητικοτήτων, γ, είναι περίπου 0,002.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε, με την μεταβολή της πίεσης και του όγκου του αέρα για την
μέτρηση της ισόχωρης και ισοβαρούς θερμοχωρητικότητας. Επίσης, με την μέτρηση της διαφοράς
φάσης σε έναν σωλήνα Knudt, μπορούμε να βρούμε τον λόγο αυτών των θερμοχωρητικοτήτων.
Έτσι, σε αυτό το πείραμα, μπορέσαμε να κατανοησούμε τον τρόπο τον οποίο ένα αέριο μπορεί να
διατηρήσει την ενέργεια που του δίνεται από μια εξωτερική πηγή.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ο προσδιορισμός του λόγου των μοριακών θερμοχωρητικοτήτων, γ, μέσω της μέτρησης της
ταχύτητας του ήχου θεωρείται πιο αξιόπιστος από την άμεση μέτρηση των C P και CV, επειδή η
τελευταία απαιτεί ακριβή μέτρηση της θερμότητας που παρέχεται στο αέριο και την αντίστοιχη
αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία μπορεί να είναι δύσκολο να επιτευχθεί με ακρίβεια.

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 14
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Από την άλλη πλευρά, η μέτρηση της ταχύτητας του ήχου περιλαμβάνει τη μέτρηση του μήκους
κύματος και της συχνότητας του ηχητικού κύματος, το οποίο μπορεί να προσδιοριστεί με υψηλή
ακρίβεια χρησιμοποιώντας απλές πειραματικές ρυθμίσεις όπως ο σωλήνας Kundt. Επιπλέον, η
ταχύτητα του ήχου είναι μια θερμοδυναμική ιδιότητα που εξαρτάται από την αναλογία των
μοριακών θερμοχωρητικοτήτων, και ως εκ τούτου, ο προσδιορισμός του γ μέσω της ταχύτητας του
ήχου είναι μια πιο άμεση και αξιόπιστη μέθοδος.

Επιπλέον, η μέτρηση της ταχύτητας του ήχου είναι λιγότερο ευαίσθητη σε πειραματικά σφάλματα,
όπως οι απώλειες θερμότητας στο περιβάλλον, και μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ευρύτερο φάσμα
πιέσεων και θερμοκρασιών. Επομένως, η μέτρηση του γ μέσω της ταχύτητας του ήχου είναι μια πιο
στιβαρή και αξιόπιστη μέθοδος σε σύγκριση με την άμεση μέτρηση των C P και CV.

2. Η μοριακή θερμοχωρητικότητα ενός διατομικού αερίου είναι συνάρτηση της θερμοκρασίας που
εξαρτάται από τον βαθμό ελευθερίας των μορίων του αερίου. Σε χαμηλές θερμοκρασίες, τα μόρια
του αερίου έχουν χαμηλή κινητική ενέργεια και περιορίζονται στην κίνησή τους, επομένως η
θερμοχωρητικότητα είναι χαμηλή. Καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, τα μόρια του αερίου αποκτούν
περισσότερη κινητική ενέργεια και διατίθενται περισσότεροι βαθμοί ελευθερίας, με αποτέλεσμα
την αύξηση της θερμικής ικανότητας.

Η γραφική παράσταση της γραμμομοριακής θερμοχωρητικότητας ενός διατομικού αερίου ως

συνάρτηση της θερμοκρασίας συνήθως απεικονίζεται ως καμπύλη. Σε χαμηλές θερμοκρασίες, η
καμπύλη είναι σχεδόν επίπεδη, υποδηλώνοντας χαμηλή θερμοχωρητικότητα. Καθώς η θερμοκρασία
αυξάνεται, η καμπύλη αρχίζει να ανεβαίνει και τελικά φτάνει σε μια κορυφή, υποδεικνύοντας τη
μέγιστη θερμοχωρητικότητα του αερίου. Πέρα από αυτό το σημείο, η καμπύλη αρχίζει να
μειώνεται, υποδεικνύοντας ότι η θερμοχωρητικότητα του αερίου μειώνεται με την αύξηση της
θερμοκρασίας.

Η κορυφή στην καμπύλη θερμοχωρητικότητας εμφανίζεται σε μια θερμοκρασία όπου οι

περιστροφικοί και κραδαστικοί βαθμοί ελευθερίας των μορίων του αερίου είναι πλήρως
διεγερμένοι, αλλά οι ηλεκτρονικοί βαθμοί ελευθερίας εξακολουθούν να μην διεγείρονται πλήρως.
Σε ακόμη υψηλότερες θερμοκρασίες, οι ηλεκτρονικοί βαθμοί ελευθερίας διεγείρονται, οδηγώντας
σε αύξηση της θερμικής ικανότητας. Ωστόσο, η αύξηση της θερμοχωρητικότητας λόγω της
ηλεκτρονικής διέγερσης είναι τυπικά μικρή σε σύγκριση με την αύξηση λόγω περιστροφικής και
δονητικής διέγερσης.

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 15
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Συνολικά, το σχήμα της καμπύλης γραμμομοριακής θερμοχωρητικότητας ενός διατομικού αερίου

ως συνάρτηση της θερμοκρασίας αντανακλά τη συμπεριφορά των μορίων του αερίου και τους
βαθμούς ελευθερίας τους καθώς αλλάζει η θερμοκρασία.

3. Η υγρασία συμβάλλει επίσης στις θερμοδυναμικές ιδιότητες του ατμοσφαιρικού αέρα.

Συγκεκριμένα, επηρεάζει την ειδική θερμοχωρητικότητα του αέρα, η οποία είναι η ποσότητα
θερμότητας που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία μιας μονάδας μάζας αέρα κατά ένα
βαθμό Κελσίου.

Καθώς αυξάνεται η περιεκτικότητα σε υδρατμούς στον αέρα, αυξάνεται η ειδική

θερμοχωρητικότητα του αέρα. Αυτό συμβαίνει επειδή τα μόρια του νερού έχουν μεγαλύτερη ειδική
θερμική ικανότητα από τα μόρια του αέρα, επομένως η παρουσία υδρατμών στον αέρα αυξάνει τη
συνολική θερμοχωρητικότητα του αέρα. Η ειδική θερμοχωρητικότητα του αέρα αυξάνεται με την
αύξηση της υγρασίας, αλλά η επίδραση είναι σχετικά μικρή σε σύγκριση με την επίδραση της
θερμοκρασίας.

Για να υπολογίσουμε την απόλυτη υγρασία από την τιμή σχετικής υγρασίας που παρέχει ένα
υγρόμετρο, πρέπει να γνωρίζουμε τη θερμοκρασία του αέρα, όπως εξηγήθηκε στην προηγούμενη
απάντηση. Αφού έχουμε αποκτήσει την απόλυτη υγρασία, μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για
να υπολογίσουμε την ειδική θερμοχωρητικότητα του αέρα.

Η διόρθωση για την εξάρτηση από τη θερμοκρασία είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να
υπολογίσουμε με ακρίβεια την ειδική θερμοχωρητικότητα του αέρα κάτω από διαφορετικές
συνθήκες θερμοκρασίας. Αυτές οι πληροφορίες είναι χρήσιμες σε διάφορους τομείς, όπως στο
σχεδιασμό συστημάτων θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού (HVAC) ή στη μελέτη της
ατμοσφαιρικής θερμοδυναμικής.

Στις δεδομένες εργαστηριακές συνθήκες (υγρασία=51%, πίεση=992,7 mbar, θερμοκρασία=20,5°C),

μπορούμε να υπολογίσουμε την απόλυτη υγρασία ως 980,82 mbar, όπως εξηγήθηκε στην
προηγούμενη απάντηση.

Χρησιμοποιώντας αυτήν την τιμή, μπορούμε να υπολογίσουμε την ειδική θερμοχωρητικότητα του
αέρα σε αυτές τις συνθήκες χρησιμοποιώντας την ακόλουθη εξίσωση:

ειδική θερμοχωρητικότητα αέρα = ειδική θερμοχωρητικότητα ξηρού αέρα + (απόλυτη υγρασία *

ειδική θερμοχωρητικότητα υδρατμών)

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 16
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΙΙ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Σε τυπική ατμοσφαιρική πίεση, η ειδική θερμοχωρητικότητα του ξηρού αέρα είναι περίπου 1,005
kJ/(kg K), ενώ η ειδική θερμοχωρητικότητα των υδρατμών είναι περίπου 1,84 kJ/(kg K).

Συνδeoντας τις τιμές για τις συνθήκες του εργαστηρίου, παίρνουμε:

ειδική θερμοχωρητικότητα αέρα = 1,005 + (0,0119 * 1,84) = 1,027 kJ/(kg K)

Αυτό δείχνει ότι η ειδική θερμοχωρητικότητα του αέρα αυξάνεται ελαφρώς λόγω της παρουσίας
υδρατμών στον αέρα.

Συνολικά, η διόρθωση για την εξάρτηση από την υγρασία είναι σημαντική για τον ακριβή
προσδιορισμό των θερμοδυναμικών ιδιοτήτων του ατμοσφαιρικού αέρα και τη λήψη
τεκμηριωμένων αποφάσεων με βάση αυτές τις πληροφορίες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Εγχειρίδιο “Εργαστηριακές Ασκήσεις Φυσικοχημείας”, Κιτσόπουλος Θ., Ρίζος Α., Στρατηγάκης
Ν.

ΘΕΡΜΟΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ 17