ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

ΑΚΗΣΗ 15 (ΠΑΛΜΟΓΡΑΦΟΣ)

-Σκοπός:

Σκοπός της εν λόγω εργαστηριακής άσκησης είναι η εξοικείωση του σπουδαστή με

τον τρόπο χρήσης ενός παλμογράφου και η διεκπεραίωση μετρήσεων σε συνεχές καθώς και
σε εναλλασσόμενο ρεύμα. Μετρήσεις γίνονται επίσης για την εύρεση διαφοράς φάσεως
μεταξύ δυο ημιτονοειδών καμπυλών και για την *μελέτη* του φαινομένου των
διακροτημάτων. Όντας η πρώτη εργαστηριακή εργασία των φοιτητών, έμφαση δίνεται
επίσης στις γενικές αρχές που διέπουν κάθε εργαστηριακή άσκηση (ορθός υπολογισμός
σφαλμάτων, σωστοί τρόποι μέτρησεις κτλ.)

-Θεωρία

Πριν την έναρξη των μετρήσεων, ωφέλιμο είναι να καταλάβουμε τον τρόπο
λειτουργίας του παλμουγράφου. Ο παλμογράφος χρησιμοποιείται ευρέως λόγω της
ακριβής οπτικής απεικόνισης κάθε είδους τάσης που παρέχει. Αντί για κάποιου είδους
βελόνας ή δείκτη, ο παλμογράφος κάνει χρήση μιας λεπτής δέσμης ηλεκτρονίων. Το
σπουδαιότερο κομμάτι του παλμογράφου είναι μάλλον ο καθοδικός σωλήνας, στον οποίο
εμπεριέχονται τα πλακίδια Χ και Υ, το τηλέβολο ηλεκτρονίων και ένας αερόκενος σωλήνας.
Λόγω της χαρακτηριστικής ιδιότητας της φθορίζουσας ουσίας ZnS, η κρούση ηλεκτρονίων
πάνω στην οθόνη, η εσωτερική πλευρά της οποίας είναι καλυμμένη με ZnS, έχει ως
αποτέλεσμα την δημιουργία μιας φωτεινής κηλίδας. Η ύπαρξη τάσης στα πλακίδια Χ και/ή
Υ επιφέρει μετατόπιση της κηλίδας αυτής στον οριζόντιο και/ή στον κατακόρυφο άξονα
αντιστοίχως. Γνωρίζοντας, λοιπόν, την ευαισθησία των πλακιδίων και την βαθμονόμηση της
οθόνης, μπορούμε να υπολογίσουμε την τάση που εφαρμόζεται, μέσω της μετατόπισης της
κηλίδας.

Επιπλέον, προαπαιτούμενες είναι βασικές γνώσεις για τις τριγωνομετρικές

γραφικές παραστάσεις (ποια σημεία του οριζόντιου άξονα ορίζουν μια περίοδο) και
βασικές γνώσεις φυσικής (πως υπολογίζεται η συχνότητα, ποια είναι η έννοια της
συνεχούς/εναλλασσόμενης τάσης, πως ορίζεται το πλάτος, τι είναι και πως προκύπτουν τα
διακροτήματα), που όμως έχουν αναλυθεί εκτενώς στο λύκειο. Απαραίτητη είναι επίσης η
βασική γνώση θεωρίας σφαλμάτων από τον φοιτητή, στην οποία έγινε αναφορά στο
εισαγωγικό μάθημα, μία εβδομάδα πριν από την εργαστηριακή άσκηση.

-Μετρήσεις

(1.) Η πρώτη μέτρηση που κληθήκαμε να κάνουμε, ήταν η μέτρηση της τάσης που παράγει
μια αλκαλική μπαταρία. Για την εκτέλεση της μέτρησης, συνδέσαμε τον παλμογράφο στα
άκρα της μπαταρίας, πράγμα που εξασφαλίζει ύπαρξη τάσης και άρα μετατόπιση των
πλακιδίων του παλμογράφου. Ρυθμίζοντας τον επιλογέα εισόδου στην θέση “GND”
επιλέξαμε ως θέση 0 τον οριζόντιο άξονα x’x. Βάζοντας τον επιλογέα εισόδου στην θέση
“AC” η οριζόντια γραμμή που βρισκόταν στον οριζόντιο άξονα μετατοπίστηκε κατά 4
divisions προς τα πάνω. Έχοντας ρυθμίσει την κλίμακα για τον κατακόρυφο άξονα σε 2V/div
παίρνουμε ότι η τάση που παράγει η μπαταρία είναι 8V. Για τον υπολογισμό του
σφάλματος πολλαπλασιάζουμε το 8 με το 1/48 λόγω της βαθμονόμησης της οθόνης. Ισχύει
8∗1 0,2
ότι ≅ 0,2 και ∗100=2.5 . Όποτε V =(8 ± 0.2) V και το σχετικό σφάλμα είναι 2,5%.
48 8

(2.) Για την δεύτερη μέτρηση έπρεπε να μετρήσουμε την συχνότητα και το πλάτος που
παράγει η γεννήτρια. Στην ημιτονοειδή καμπύλη που φαινόταν στην οθόνη του
παλμογράφου, μετρήσαμε τα divisions που ορίζουν μια περίοδο όπως φαίνεται στο
παρακάτω σχήμα.

[σχήμα 1]

Τα divisions μετρήθηκαν ίσα με 5,4. Έχοντας ρυθμίσει την κλίμακα στον οριζόντιο άξονα να
είναι 0,1ms/div η περίοδος βγαίνει 0.54ms με σφάλμα 0.01. Οπότε Τ =(0.54±0.01)*10^-3s.
Για την συχνότητα ισχυει f=1/T. Για Τ=0.54ms η f βγαίνει 1852Hz. Για Τ=0.53 και 0.55
ισούται με 1886 και 1818 αντιστοίχως. Οι δύο αυτές τιμές έχουν διαφορά 68 Ηz οπότε η
συχνότητα γράφεται: f=1852 +- 34.To σχετικό σφάλμα είναι ίσο με 1,8%.

Για την μέτρηση του πλάτους τοποθετήσαμε ομοίως με την μέτρηση (1) το 0 στον άξονα x’x.
Μετρήσαμε το πλάτος του εναλλασσόμενου ρεύματος όπως φαίνεται στο σχήμα [1]και
βρέθηκε ίσο με 2.2 divs. Η κλίμακα ήταν 2V/div οπότε το πλάτος προκύπτει 4,4V. Το
σφάλμα είναι περίπου ίσο με 0.1 οπότε το πλάτος γράφεται V=4,4 +- 0,1V και το σχετικό
σφάλμα είναι 2.2%

(3.) Αφού συναρμολογήσαμε το κύκλωμα με την βοήθεια του επιβλέποντα καθηγητή,

θέσαμε τον επιλογέα καναλιού στην ρύθμιση “DUAL” ώστε να βλέπουμε και τις δύο
καμπύλες. Αφού υπολογίσαμε την συχνότητα των δύο εναλλασσόμενων τάσεων με όμοιο
τρόπο όπως πριν, μετρήσαμε το Δt όπως φαίνεται στο σχήμα [2]

[σχήμα 2]
Η συχνότητα βγαίνει ίση με 1041Hz ενώ το Δt = 1,2divs. Αφού η κλίμακα είχε ρυθμιστεί στα
0,2 ms/div το Δt προκύπτει ίσο με 0,24 * 10^-3s.