ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ Ι – ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Α2

Α2. Εφαρμογή στη πειραματική διαδικασία

Γεώργιος Σαχπαζίδης
Τμήμα Φυσικής Αθηνών
Το απλό εκκρεμές
Θεωρητική εισαγωγή:
1. Φυσικές έννοιες, μεγέθη και φαινόμενα της άσκησης ( περιοριστείτε στη μια
σελίδα): Απλό εκκρεμές, περίοδος, μήκος, χρόνος, επιτάχυνση βαρύτητας, βάρος,
τάση νήματος, δυναμική και κινητική ενέργεια.

Το απλό εκκρεμές αποτελείται από ένα αβαρές και μη

εκτατό νήμα, το ένα άκρο του οποίου έχει προσδεθεί σ’
ένα σταθερό σημείο μάζας m και μπορεί να κινείται σε
σταθερό κατακόρυφο επίπεδο.§
Στο κατακόρυφο αυτό επίπεδο, η τυχαία θέση
μπορεί να καθορισθεί από τη μικρή γωνία θ που
σχηματίζει η διεύθυνση του νήματος (ΟΑ) με την
κατακόρυφο (OC). Οι δυνάμεις που ασκούνται στο
βαρίδι είναι η δύναμη 𝛵"⃗ από το νήμα και η βαρυτική
δύναμη 𝑚𝑔, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
Αναλύοντας την 𝑚𝑔 έχουμε την ακτινική συνιστώσα
𝐹! 𝑐𝑜𝑠𝜃 και την συνιστώσα 𝐹" 𝑠𝑖𝑛𝜃 όπου είναι
εφαπτόμενη στην τροχιά που διαγράφει το σημείο
μάζας m. Αποδεικνύεται ότι η ροπή επαναφοράς (𝜏 = 𝑟# 𝐹) που προκαλεί η
εφαπτόμενη στην τροχιά δύναμη 𝐹" 𝑠𝑖𝑛𝜃, προκειμένου να επαναφέρει το σημείο στην
κεντρική του θέση ( θέση ισορροπίας, 𝜃 = 0° ), μπορεί να εκφραστεί ως:
𝜏 = −𝑙(𝐹" 𝑠𝑖𝑛𝜃) , Εξ. 1
όπου 𝑙 = (𝛰𝛢). Στη συνέχεια, αντικαθιστώντας στην Εξ. 1 την έκφραση (𝜏 = 𝛪𝛼)
και μετά αντικαθιστώντας το 𝑚𝑔 στο μέτρο 𝐹" , παίρνουμε:
−𝑙(𝑚𝑔𝑠𝑖𝑛𝜃) = 𝐼𝑎, Εξ. 2
όπου 𝐼 είναι η ροπή αδράνειας του εκκρεμούς ως προς το σημείο Ο και 𝑎 είναι η
γωνιακή του επιτάχυνση ως προς αυτό το σημείο.
Για μικρές γωνίες 𝜃 αποδεικνύεται ότι 𝑠𝑖𝑛𝜃 ≈ 𝜃, οπότε μπορούμε να
απλοποιήσουμε την Εξ. 2 και να την αναδιατυπώσουμε ως εξής:
$%&
𝑎=− ' 𝜃 Εξ. 3
Η παραπάνω εξίσωση μας επιτρέπει να ισχυριστούμε ότι για μικρές αποκλίσεις θ από
την κατακόρυφο το σύστημα εκτελεί Απλή Αρμονική Ταλάντωση.
Από την σύγκριση της Εξ. 3 με την έκφραση (𝛼(𝑡) = −𝜔( 𝜒(𝑡)), το οποίο είναι
το κύριο χαρακτηριστικό της ΑΑΤ, βλέπουμε ότι η γωνιακή συχνότητα του εκκρεμούς
$%&
είναι 𝜔 = @ '
. Στη συνέχεια αν αντικαταστήσουμε αυτή την έκφραση για το 𝜔 στην
()
έκφραση (𝜔 = *
), βλέπουμε ότι η περίοδος του εκκρεμούς μπορεί να γραφτεί ως:
𝛵 = 2𝜋C𝛪/𝑚𝑔𝑙 Εξ. 4
Όλη η μάζα ενός απλού εκκρεμούς είναι συγκεντρωμένη στη μάζα m του σημειακού
σώματος, που βρίσκεται σε ακτίνα 𝑙 = (𝑂𝐴) από το σημείο περιστροφής. Κατά
συνέπεια μπορούμε να πούμε ότι η ροπή αδράνειας του εκκρεμούς δίνεται από την
έκφραση 𝛪 = 𝑚𝑙 ( ( γενικά είναι 𝛪 = 𝑚𝑟 ( ). Αντικαθιστώντας αυτό στην Εξ. 4 και
απλοποιώντας προκύπτει:

1
 !
𝛵 = 2𝜋% (απλό εκκρεμές, μικρό πλάτος)
"

Οι δυνάμεις που ασκούνται σε ένα σώμα το οποίο κάνει αρμονική ταλάντωση

είναι συντηρητικές. Έτσι, η μηχανική ενέργεια του αρμονικού ταλαντωτή
διατηρείται σταθερή κατά τη διάρκεια της κίνησης:
𝛦+,- + 𝐸./0 = 𝐸 Εξ. 5
Όταν η κινητική ενέργεια παίρνει τη μέγιστη τιμή, η δυναμική ενέργεια είναι ελάχιστη.
Αυτό συμβαίνει τη χρονική στιγμή που το σώμα διέρχεται από τη θέση ισορροπίας.
Όταν η κινητική ενέργεια παίρνει την ελάχιστη τιμή ( μηδενική) , η δυναμική ενέργεια
παίρνει τη μέγιστη τιμή της. Αυτό συμβαίνει στις ακραίες θέσεις, δηλαδή στα σημεία
𝛣 και 𝛣′ του παραπάνω σχήματος.

Πειραματική διαδικασία:

2. Πειραματική διάταξη και στόχοι τού πειράματος.

Στόχος αυτού του πειράματος είναι η εξοικείωση με την χρήση του

εργαστηριακού εξοπλισμού και των διαφορών οργάνων μέτρησης, η μελέτη της
κίνησης ενός απλού εκκρεμούς καθώς και ο υπολογισμός της επιτάχυνσης 𝑔⃗
εφαρμόζοντας την θεωρία για την κίνηση ενός απλού εκκρεμούς, εξετάζοντας τις
πειραματικές μετρήσεις που προκύπτουν και καταλήγοντας σε ένα εύλογο συμπέρασμα
που προσεγγίζει την υπόθεση.
Η πειραματική διάταξη αποτελείται από ένα απλό νήμα, ένα μεταλλικό
βαρίδι/μάζα και ένα χρονόμετρο για τον υπολογισμό των περιόδων κάθε ταλάντωσης.
Για τον υπολογισμό των αποστάσεων εφαρμόστηκε η μέθοδος του κόμπου. Οι
αποστάσεις μετρούνται από το σημείο ανάρτησης μέχρι τον κόμπο για το λόγο ότι η
μάζα δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη στον όγκο του βαριδίου, με αποτέλεσμα να
μην γνωρίζουμε το κέντρο μάζας του.

2
 Εικόνα 1. Πειραματική διάταξη.

Παρακάτω φαίνεται ο Πίνακας Μετρήσεων που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της

διεξαγωγής του πειράματος.

Σημείωση: Στο μήκος 0.6𝒎 γίνονται πολλαπλές μετρήσεις ( πέντε φορές από 20Τ, πέντε
φορές από 1Τ και πέντε φορές από 1Τ με μεγάλη γωνία). Ξεκινώντας από το 1𝑚, οι
μετρήσεις έγιναν όλες μαζί και στη συνέχεια ακολούθησαν και οι μετρήσεις για τα
υπόλοιπα δύο μήκη των 0.4 𝑚 και 0.2 𝑚.

3
 Εικόνα 2. Απεικόνιση πειραματικών μετρήσεων με τη μορφή πίνακα.

Τελική αναγραφή της περιόδου με το σφάλμα της για όλες τις διαφορετικές μετρήσεις
στα 0.6𝒎.

Αρχικά, έχουμε υπολογίσει, από τον πίνακα μετρήσεων, το 𝛵. Μένει να υπολογίσουμε την
τετραγωνική απόκλιση του δείγματος N∑! (
,12(𝑇, − 𝑇) Q, Εξ. 6 καθώς και την τυπική
"
∑#
!$%4"! 5"6
απόκλιση του δείγματος (𝜎* = 𝛿𝛵 = T 7(752)
), Εξ. 7.

• (α) Μέθοδος προσδιορισμού της περιόδου από μήκος 0.6𝑚, 20 περιόδους, από πέντε
μετρήσεις ( με στρογγυλοποίηση ).

- ∑! (
,12(𝑇, − 𝑇) = 0.0000512 .

"
∑#
!$%4"! 5"6
- 𝜎* = 𝛿𝛵 = T 7(752)
= 0.0016

⟹ 𝑇 ± 𝛿𝑇 = (1.7099 ± 0.0016)𝑠

• (β) Μέθοδος προσδιορισμού της περιόδου από μήκος 0.6𝑚, μια περίοδο, από πέντε
μετρήσεις ( με στρογγυλοποίηση ).

- ∑! (
,12(𝑇, − 𝑇) = 0.00332

# "
∑ 4"! 5"6
- 𝜎* = 𝛿𝛵 = T !$%
7(752)
= 0.01288

4

⟹ 𝑇 ± 𝛿𝑇 = (1.744 ± 0.013) 𝑠

• (γ) Μέθοδος προσδιορισμού της περιόδου από μήκος 0.6𝑚, μια περίοδο, από 5
μετρήσεις και με μεγάλη γωνία ( με στρογγυλοποίηση ).

- ∑! (
,12(𝑇, − 𝑇) = 0.00052

"
∑#
!$%4"! 5"6
- 𝜎* = 𝛿𝛵 = T 7(752)
= 0.0050

⟹ 𝑇 ± 𝛿𝑇 = (1.789 ± 0.005) 𝑠

(δ) Συγκριτικά σχόλια για όλα τα παραπάνω αποτελέσματα.

Παρατηρούμε πως για το ίδιο μήκος του νήματος 𝑙 = 0.6𝑚 οι τιμές των 𝑇 ± 𝛿𝑇 δεν
έχουν σημαντική απόκλιση. Αυτό είναι αναμενόμενο, δεδομένου ότι το πείραμα έχει διεξαχθεί
καταλλήλως και ότι οι μετρήσεις δεν κρύβουν ανακρίβειες. Άλλωστε, αν θυμηθούμε την
&
εξίσωση 𝛵 = 2𝜋@%, εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι η περίοδος της ΑΑΤ ενός απλού
εκκρεμούς εξαρτάται μόνο από το μήκος του νήματος 𝑙, το οποίο παρέμεινε ίδιο και στις τρείς
μεθόδους προσδιορισμού.
Προφανώς, η πρώτη μέθοδος προσδιορισμού είναι ακριβέστερη, καθώς το πλήθος
των δειγμάτων, δηλαδή των μετρήσεων, είναι μεγαλύτερο και μας επιτρέπει να υπολογίσουμε
με μεγαλύτερη ακρίβεια, τόσο τη μέση τιμή όσο και την τυπική απόκλιση από αυτή.

Γραφική απεικόνιση:

3. Υπολογισμός της σταθεράς g με τη γραφική μέθοδο

(α) Παρακάτω πρόκειται να απεικονίσουμε σε χιλιοστομετρικό χαρτί τις 5

μετρήσεις του μήκους 𝒚 με το τετράγωνο της περιόδου 𝑻.

H εξήγηση για τον υπολογισμό του σφάλματος 𝛿𝑙 θα δοθεί λεπτομερώς στα

παρακάτω ζητήματα.

5
 Εικόνα 3. Γραφική παράσταση μετρήσεων σε χιλιοστομετρικό χαρτί

Η κλίμακα που επιλέχθηκε για την γραφική απεικόνιση των σημείων στο χιλιοστομετρικό
χαρτί είναι:
- 30𝑚𝑚 = 1𝑇 (
- 40𝑚𝑚 = 0.2𝑙

(β)Χάραξη της ακριβέστερης κατά το δυνατόν ευθείας 𝒚 = 𝑨 + 𝑩𝒙, όπου 𝒚 τα μήκη,

𝒈
𝜜 = −𝒚𝝄 , 𝜝 = 𝟒𝝅𝟐 και 𝒙 = 𝑻𝟐 .

Παράλληλα, βρέθηκε το σημείο τομής της γραφικής παράστασης με τον άξονα 𝑦. Ο

παράγοντας 𝜜 = −𝒚𝝄 έχει φυσική σημασία, ερμηνεύεται ως η απόσταση του κόμπου
πάνω που δέσαμε στο νήμα, μέχρι την απόληξη του νήματος, από όπου κρέμεται η μάζα.

6
Εικόνα 4. Γραφική απεικόνιση της ευθείας 𝑦 = 𝐴 + 𝐵𝑥.

7
Τέλος, μένει να υπολογίσουμε την σταθερά 𝑔 από τη κλίση 𝛣 της ευθείας. Γνωρίζουμε ότι η
κλίση της ευθείας, σε ορθοκανονικό επίπεδο, υπολογίζεται γενικά από την έκφραση:
?@
𝛣 = ?A , Εξ. 8
όπου, 𝛥𝑥 = 𝑦( − 𝑦2 και 𝛥𝑦 = 𝑥( − 𝑥2 . Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται να
χρησιμοποιήσουμε δύο οποιεσδήποτε τιμές τόσο του 𝑦 όσο και του 𝜒, αρκεί να ικανοποιείται
η συνθήκη 𝑦2 < 𝑦( , 𝑥2 < 𝑥( .

?@ A 5A B.D5B.(
-(Εξ. 8) ⇒ 𝛣 = ?A = @" 5@% = E.F2G252.EEH ≈ 0.251
" %

Τώρα, έχοντας υπολογίσει τη κλίση 𝛣 της ευθείας, μπορούμε να υπολογίσουμε με βάση την
έκφραση 𝑔 = 4𝜋 ( 𝛣 τη σταθερά 𝑔.

"
𝑔 = 4𝜋 ! 𝛣 = 4𝜋 ! ∗ 0.251 ≈ 9.931 '
#
.
Η τιμή αυτή είναι αποδεκτή, καθώς βρίσκεται σε συμφωνία με την θεωρητική τιμή.
Παρατηρούμε ότι η πειραματική τιμή προσεγγίζει με μεγάλη ακρίβεια τη τιμή του 𝑔 από τη
βιβλιογραφία.

4. Υπολογισμός της σταθεράς 𝒈 με το σφάλμα της από τη μέθοδο ελαχίστων

τετραγώνων.

Στη συγκεκριμένη πρόταση πρόκειται να εισάγουμε τη Μέθοδο των Ελαχίστων Τετραγώνων

και να την εφαρμόσουμε, προκειμένου να υπολογίζουμε τα 𝛢 και 𝛣 με τα σφάλματα 𝛿𝛢 και
𝛿𝛣. Από εκεί θα βρούμε τη τιμή του 𝑔 με το σφάλμα του 𝛿𝑔. Στη συνέχεια, θα υπολογίσουμε
το σχετικό σφάλμα του 𝑔(%), έχοντας κάνει φυσικά τις απαραίτητες στρογγυλοποιήσεις για
το κάθε μέγεθος που θα υπολογίσουμε.
Αποδεικνύεται από την Αρχή των Ελαχίστων Τετραγώνων, ότι:

∑' " ' # #

!$% @ ! ∗∑!$% A 5∑!$% @! ∗∑!$% @! A!
- 𝛢= J
, Εξ. 9
! ∑# # #
!$% @! A! 5∑!$% @! ∑!$% A!
- 𝐵= J
, Εξ. 10
! !
- 𝐷 = 𝑁 ∑,12 𝑥, − (∑,12 𝑥, )( ,
(
Εξ. 11

Η αβεβαιότητα των μετρήσεων του 𝑦, η αλλιώς το σφάλμα του 𝑦, μπορεί να εκτιμηθεί καλώς
από την παρακάτω σχέση:
2
𝛿𝑦 = @75( ∑7 (
,12(𝑦, − 𝐴 − 𝐵𝑥, ) , Εξ. 12
Προφανώς, ο υπολογισμός των μεγεθών 𝛢 και 𝛣 κρύβει σφάλματα τα οποία οφείλουμε να
λάβουμε υπόψιν, εάν δεν θέλουμε το πείραμα μας να μας δώσει ανακριβή αποτελέσματα.
Ο υπολογισμός των σφαλμάτων 𝛿𝛢 και 𝛿𝛣, επιτυγχάνεται με την βοήθεια των παρακάτω
σχέσεων:
∑'
!$% @
"
𝛿𝛢 = 𝛿𝑦@ J
, Εξ. 13

8
 !
𝛿𝛣 = 𝛿𝑦@J , Εξ .14

Έχοντας πλέον στη διάθεση μας όλες τις απαραίτητες μαθηματικές εκφράσεις που
χρειαζόμαστε στους υπολογισμούς μας, είμαστε έτοιμοι, πλέον, να εφαρμόσουμε τη Μέθοδο
των Ελαχίστων Τετραγώνων, ώστε να υπολογίσουμε τη σταθερά 𝑔, καθώς και το σφάλμα της
𝛿𝑔.

⇒ 𝐴 = −0.1342
⇒ 𝐵 = 0.2507
⇒ 𝛿𝑦 ≈ 0.001
⇒ 𝛿𝛢 ≈ 0.009
⇒ 𝛿𝛣 ≈ 0.002

Τελικά:
𝛢 ± 𝛿𝛢 = −0.134 ± 0.009 (𝑚).
$
𝛣 ± 𝛿𝛣 = 0.251 ± 0.002 (K" ).

Η επιτάχυνση της βαρύτητας 𝑔 θα το υπολογίσουμε παίρνοντας ως δεδομένο την εξής

%
έκφραση 𝛣 = H)" (∗).
Αναδιατυπώνοντας τη σχέση (∗), παίρνουμε :

𝑔 = 4𝜋 ( 𝛣 ⇒ 𝑔 = 4𝜋 ( ∗ 0.2507 = 9.8972

Προκειμένου ναι είναι όσο το δυνατόν γίνεται πιο ακριβής ο υπολογισμός της σταθεράς 𝑔 θα
πρέπει να ληφθεί υπόψη το σφάλμα του 𝛣 που προφανώς επηρεάζει το 𝑔.

𝜕𝑔
𝛿𝑔 = T( 𝛿𝛣)( = C(4𝜋 ( 𝛿𝛣)( = 0.0789 ≈ 0.08
𝜕𝐵

Επομένως, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι:

𝑚
𝑔 ± 𝛿𝑔 = ( 9.89 ± 0.08 ) !
𝑠
"#
(%) = 0.00808%
#

Τελικά συμπεράσματα και σχόλια:

9
Στα πλαίσια του πειράματος, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το προσεγγιστικό μοντέλο για
μικρή γωνία, μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε τη σταθερά 𝑔 ως ανάλογη του 𝑇 ( και του 𝑙.
Άλλωστε, αυτό επαληθεύεται και από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν με τη βοήθεια του απλού
εκκρεμούς. Η μέθοδος του υπολογισμού της σταθεράς 𝒈 με τη γραφική μέθοδο μας έδωσε
$
ως αποτέλεσμα μια τιμή 𝑔: (≈ 9.931 K" ), η οποία βρίσκεται εντός μιας λογικής επιτρεπόμενης
απόκλισης από τη θεωρητική τιμή που μας δίνεται από την βιβλιογραφία. Από την άλλη, η
μέθοδος του υπολογισμού της σταθεράς 𝒈 με το σφάλμα της από τη μέθοδο ελαχίστων
τετραγώνων μας έδωσε ένα πιο ακριβές αποτέλεσμα, καθώς και το σφάλμα για το οποίο είναι
επιτρεπτή η απόκλιση της πειραματικής τιμής
$
𝑔: ( 𝑔 ± 𝛿𝑔 = ( 9.89 ± 0.08 ) K" ). Εφαρμόζοντας προσεγγίσεις για μικρή γωνία εκτροπής,
καταφέραμε να δείξουμε ότι η σχέση μεταξύ των 𝛵 και 𝑙 είναι γραμμική, οπότε ήταν επιτρεπτή
η κατά προσέγγιση βέλτιστη γραμμική εφαρμογή η οποία μας έδωσε τελικά μια τιμή 𝑔 με
ελάχιστη απόκλιση από την αποδεκτή τιμή.

Ερωτήσεις

&
• Με αφετηρία την σχέση 𝑇 = 2𝜋@%, να αποδείξετε ότι η έκφραση που δίνει το σχετικό
L%
σφάλμα του 𝑔 ( δηλαδή το %
) ως συνάρτηση των σχετικών σφαλμάτων του μήκους
και της περιόδου είναι:

L% L& ( L* (
% = @u & v + 4 u * v . Εξ. 15

Από τα δεδομένα του ζητούμενου, γνωρίζουμε ότι η περίοδος ταλάντωσης ενός απλού
&
εκκρεμούς είναι 𝑇 = 2𝜋@%, όπου 𝑙 είναι το μήκος του νήματος του εκκρεμούς.
Επομένως, εάν υπολογισθεί το 𝑙 και το 𝑇, το 𝑔 μπορεί να δοθεί από την έκφραση

𝑔 = 4𝜋 ( 𝑙/𝛵 ( . Εξ. 16

Η παραπάνω έκφραση παρουσιάζει το 𝑔 ως γινόμενο η πηλίκο τριών παραγόντων, 4𝜋 ( ,

𝑙, και 𝑇 ( . Εάν οι διάφορες αβεβαιότητες είναι ανεξάρτητες και τυχαίες, η κλασματική
αβεβαιότητα στην απάντησή μας είναι απλώς το τετραγωνικό άθροισμα των
κλασματικών αβεβαιοτήτων σε αυτούς τους παράγοντες. Ο συντελεστής 4𝜋 ( δεν έχει
καμία αβεβαιότητα και η κλασματική αβεβαιότητα στο 𝑇 ( είναι διπλάσια από εκείνη
στο 𝑇:
L(" " ) L"
""
=2 "
. Εξ. 17

Επομένως, η κλασματική αβεβαιότητα στον υπολογισμό του 𝑔 θα είναι:

L% L& ( L* (
%
= @u & v + 4 u * v .

10
• Τι είναι συστηματικό και τι σχετικό σφάλμα? Δώστε παράδειγμα από τη σημερινή σας
πειραματική διάταξη.

Τα συστηματικά σφάλματα οφείλονται κυρίως σε κακή λειτουργία και ρύθμιση

των οργάνων μας ή της μεθόδου που χρησιμοποιούμε, κάνοντας τα αποτελέσματά μας
λανθασμένα, και για το λόγο αυτό μπορούν και πρέπει να αποφεύγονται στο βαθμό που
τα ανακαλύπτουμε. Το συστηματικό σφάλμα μένει σχεδόν πάντα σταθερό σε όλη τη
διάρκεια του πειράματος. Αν δεν υπάρχουν συστηματικά σφάλματα οι μετρήσεις μας
βρίσκονται γύρω από την πραγματική τιμή, ενώ αν υπάρχουν οι μετρήσεις μας είναι
όλες μετατοπισμένες (και διασκορπισμένες) προς μια κατεύθυνση, θετική ή αρνητική,
σε σχέση με την πραγματική τιμή.
LM
Το σχετικό σφάλμα που ορίζεται ως εξής: ( 𝜂 = M
), είναι καθαρός αριθμός και
δίνεται σε ποσοστά. Έτσι λοιπόν ένα σφάλμα θεωρείται μικρό αν η~5% ενώ μεγάλο αν
η>10%. Φυσικά, όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι το σφάλμα που έχουμε υπολογίζει
για το 𝜒 ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των πειραματικών στόχων, αν έχουμε δηλαδή
την ακρίβεια που απαιτείται στο συγκεκριμένο πείραμα.
Στη προκειμένη περίπτωση, όσον αφορά την πειραματική μας διάταξη, θα πρέπει
να ληφθούν υπόψη τα εξής τυχόντα σφάλματα:
- Σφάλματα οργάνων, δηλαδή σφάλματα που οφείλονται κατά κύριο
λόγο στις ατέλειες των οργάνων που χρησιμοποιούνται στο
εκπαιδευτικό εργαστήριο.

- Επίδραση εξωτερικών παραγόντων, όπως για παράδειγμα ο

ατμοσφαιρικός αέρας εντός του εργαστηρίου και η ανάπτυξη τριβών
στο σύστημα.

- Υποκειμενικά σφάλματα, όπως για παράδειγμα η αναγνωστική

ικανότητα και του παρατηρητή που διεξάγει το πείραμα.

Εκτός αυτού, ζητήθηκε στα πλαίσια του πειράματος να υπολογισθεί το σχετικό σφάλμα
𝛿𝑔 L%
, το οποίο βρέθηκε τελικά
𝑔
(%) = 0.00808% ≪ 5%, επομένως μπορούμε ορθώς
%
να θεωρήσουμε ότι το σφάλμα μας είναι μικρό.

• Θα μειώνονταν ή θα αυξάνονταν η περίοδος της ταλάντωσης εάν το πείραμα γίνονταν

στο φεγγάρι?

Θα θεωρήσουμε στα πλαίσια του ερωτήματος ότι η περίοδος της ταλάντωσης

θα μειώνονταν. Θέλουμε τώρα να αποδείξουμε με κάποια μέθοδο τον παραπάνω
ισχυρισμό.

Απόδειξη: Θεωρούμε 𝛵PQR , την περίοδο ταλάντωσης με την οποία ταλαντώνεται το

εκκρεμές στη Γη και 𝛵STPP , την περίοδο ταλάντωσης με την οποία ταλαντώνεται το
εκκρεμές στο Φεγγάρι. Μας είναι γνωστό ότι το Φεγγάρι είναι ένας δορυφόρος με
μικρή μάζα. Αποδεικνύεται από το Νόμο της Παγκόσμιας Έλξης του Νεύτωνα, ότι η
βαρυτική επιτάχυνση 𝑔STPP , είναι μικρότερη από την βαρυτική επιτάχυνση της γης
%
𝑔PQR . Οπότε, ισχύει η εξής αναλογία: % ()* > 1.
+,((

11
 Εφαρμόζοντας την εξίσωση που μας δίνει την περίοδο ταλάντωσης ενός εκκρεμούς,
για μικρές ταλαντώσεις παίρνουμε:

& &
𝛵PQR = 2𝜋@% , και 𝛵STPP = 2𝜋@% αντίστοιχα.
()* +,((

Διαιρώντας τις δύο παραπάνω σχέσεις κατά μέλη, παίρνουμε:

𝛵STPP 𝑔PQR
= T >1
𝛵PQR 𝑔STPP

Από την παραπάνω σχέση καταλήγουμε στο ότι η περίοδος ταλάντωσης με την οποία
ταλαντώνεται το εκκρεμές στη Γη, είναι μεγαλύτερη από την περίοδο ταλάντωσης με
την οποία ταλαντώνεται το εκκρεμές στο Φεγγάρι. Οπότε, η περίοδος θα αυξάνονταν.

Βιβλιογραφία:

1) Determining the Acceleration Due to Gravity with a Simple Pendulum, Quintin T.

Nethercott and M. Evelynn Walton Department of Physics, University of Utah, Salt
Lake City, 84112, UT, USA (Dated: March 6, 2013)

2) Halliday, Resnick, Walker (1960). Fundamentals of Physics. 8th ed.

Αθήνα: Gutenberg

3) Γκαρούτσος, Γ. Φυσική Ι Μηχανική

Αθήνα: SPIN

4) Εργαστηριακός οδηγός Βασικού Εργαστηρίου Φυσικής I

Αθήνα: ΕΚΠΑ

5) Taylor, J. R. (1982). An Introduction to Error Analysis. 2nd ed.

Sausalito, CA: University Science Books

12