2 Δ√øÚfl¡ ŒàȬ¸˜…±Ú ¬ı˛ø¬ı¬ı±¬ı˛ 22 ˜±‰«¬ 2020

ø¬ıù´ fl¡ø¬ıÓ¬± ø√¬ı¸

õ∂√œ¬Ûfl≈¡˜±¬ı˛ ¬Û±˘
fl¡ø¬ı fl¡ø¬ıÓ¬± Œ˘À‡Úº fl¡ø¬ı¬ı˛ fl¡˘À˜¬ı˛ Ê√±≈√˙øMê√ÀÓ¬ õ∂±Ì
¬Û±˚˛ fl¡ø¬ıÓ¬±º ëfl¡ø¬ıÓ¬±í fl¡œ-- ¤˝◊√ fl¡Ô± ¤fl¡fl¡Ô±˚˛ ¬ı˘± ¸y¬ı
Ú˚˛º ’±˜±¬ı˛ ˜ÀÓ¬, fl¡ø¬ıÓ¬± ˝√√˘ ˜ÀÚ¬ı˛ õ∂øÓ¬Ù¬˘Úº fl¡ø¬ı¬ı˛
˜ÀÚ ˚± ’±À¸ Ó¬±˝◊√ Â√µ¬ıXˆ¬±À¬ı ¬ı˛+¬Û Œ√˚˛º fl¡ø¬ıÓ¬± ¸˜ô¶
˝◊√øfÀ˚˛¬ı˛ fl¡±ÀÂ√ ’±À¬ı√Ú ¸‘ø©Ü fl¡¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º fl¡ø¬ıÓ¬± ˝√√˘
’±À˘±º fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ ¸Àe Œfl¡±Ú› øfl¡Â≈√¬ı˛˝◊√ Ó≈¬˘Ú± fl¡¬ı˛± ˚±˚˛
Ú±º √±˙«øÚfl¡ à≈˚˛±È«¬ ø˜˘ fl¡ø¬ıÓ¬± õ∂¸Àe ¬ıÀ˘øÂ√À˘Ú,
ëEloquenece is heard, Poerty is over heard.í
’±¬ı±¬ı˛ ¬Û±ø¸« ø¬ıø˙ Œ˙ø˘¬ı˛ ά◊øMê√ ’Ú≈¸¬ı˛Ì fl¡À¬ı˛ ¬ı˘± Œ˚ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛ Œ˚, fl¡ø¬ıÓ¬± ø¬ıÀù´¬ı˛ ˘≈fl¡ÀÚ± Œ¸ÃµÀ˚«¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¡
¬Û«√± ά◊Àij±ø‰¬Ó¬ fl¡À¬ı˛ ¤¬ı— ’¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬ Ê√·ÀÓ¬¬ı˛ ˜ø˝√√˜±Àfl¡
¬Û±Í¬fl¡ ¸˜±ÀÊ√¬ı˛ fl¡±ÀÂ√ ¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬ fl¡À¬ı˛ ŒÓ¬±À˘º ¤fl¡-¤fl¡øȬ
fl¡ø¬ıÓ¬± ¬ı± fl¡±¬ı…¸±ø˝√√Ó¬… qÒ≈˝◊√ &øȬfl¡À˚˛fl¡ ˙s¬ıÀg¬ı˛ ¸˜ø©Ü
Ú˚˛, ¤øȬ ˝√√˘ ¤fl¡-¤fl¡øȬ fl¡…±Úˆ¬±¸ ˚±¬ı˛ õ∂øÓ¬ Œfl¡±Ì±˚˛
Â√øάˇÀ˚˛ øÂ√øȬÀ˚˛ Ô±Àfl¡ ’Ê√¶⁄ ˆ¬±¯∏±-Œ‰¬Ó¬Ú±¬ı˛ ’±øefl¡,
Â√µ˜˚˛Ó¬±¬ı˛ ’øˆ¬‚±Ó¬, ¬ıU˜±øSfl¡ fl¡äÚ±˙øMê√ Ó¬Ô±
Œ¬ı˛±˜±øKI◊fl¡Ó¬±º fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ õ∂øÓ¬¬ı˛+¬Û˝◊√ ¶§Ó¬La ˚± õ∂øÓ¬øȬ
˜±Ú≈¯∏˝◊√ ’øˆ¬:Ó¬±¬ı˛ ¸¬ı«Ê√ÚœÚ õ∂øÓ¬26√ø¬ı ¬ı…Mê√ fl¡À¬ı˛º
¬Û±˙±¬Û±ø˙ ¸‘Ê√Ú˙œ˘Ó¬±¬ı˛ Ê√Ú… ’±fl¡±„∏鬱 ¸”ø‰¬Ó¬ fl¡À¬ı˛
Ô±Àfl¡, ˚± fl¡‡Ú› fl¡‡Ú› ¸˜À˚˛¬ı˛ ¸œ˜± ¤¬ı— ¸œ˜±Ú±
’øÓ¬Sê˜ fl¡À¬ı˛ ˚±˚˛º
fl¡ø¬ıÓ¬± ‰¬±˝◊√À˘˝◊√ Œ˘‡± ˚±˚˛ Ú±º fl¡ø¬ıÓ¬± fl¡ø¬ı¬ı˛ Œ˘‡øÚÀÓ¬
’±À¸ ˆ¬±À¬ı¬ı˛ ˜±Ò…À˜º fl¡ø¬ı¬ı˛ ’ôL–¶ö˘ ŒÔÀfl¡ ά◊Àͬ ’±À¸
¤fl¡ ’±À˘± ¬ı± ŒÊ√…±øÓ¬ ’±¬ı˛ Œ¸˝◊√ ’±À˘± ¬ÛÔ Œ√‡±˚˛
fl¡ø¬ı¬ı˛ fl¡ø¬ıÓ¬±Àfl¡, ¤˝◊√ ’±À˘±¬ı˛ ά◊»¸˝◊√ ˝√√˘ fl¡ø¬ı¬ı˛ ˆ¬±¬ı ¬ı±
¬ı˘± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ fl¡ø¬ı¬ı˛ ˆ¬±¬ıÚ±º fl¡ø¬ıÓ¬± ¤˜Ú˝◊√ ˚± fl¡±Î¬◊Àfl¡
Œ˙‡±ÀÚ± ˚±˚˛ Ú±º ’Ú≈fl¡¬ı˛Ì fl¡¬ı˛± ˚±˚˛ Ú±º ˆ¬±˘ fl¡ø¬ıÓ¬±
Ó¬‡Ú˝◊√ ¸y¬ı ˚‡Ú fl¡ø¬ı¬ı˛ ˆ¬±¬ı ˝√√À¬ı øÚ˜«˘º ˆ¬±¬ıÚ±¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊√
˘≈øfl¡À˚˛ Ô±Àfl¡ fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ ¬ıœÊ√º ¸˜¢∂ Ê√·» fl¡ø¬ı¬ı˛º Œ¸˝◊√
Ê√·ÀÓ¬ fl¡ø¬ı ø¬ı‰¬¬ı˛Ì fl¡À¬ı˛ Ô±Àfl¡Úº fl¡ø¬ıÓ¬± ¤fl¡øȬ ¸‘Ê√Ú
ø˙äº ¬Û‘øÔ¬ıœ¬ı˛ õ∂Ô˜ fl¡ø¬ı ˝√√À˘Ú ¬ı±ø{jfl¡œº
’…±ø¬ı˛àȬ˘ [ø¢∂fl¡ √±˙«øÚfl¡] fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ øÓ¬ÚøȬ Ò±¬ı˛± ¬ıÌ«Ú±
fl¡À¬ı˛ÀÂ√Úº [1] ˜˝√√±fl¡±¬ı…, [2] fl¡ø˜fl¡, [3] ¬∏C…±øÊ√fl¡º ¤˝◊√
øÓ¬Ú Ò±¬ı˛±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ øˆ¬øM√√ fl¡À¬ı˛ õ∂øÓ¬øȬ ‚¬ı˛±Ú±¬ı˛ ά◊2‰¬˜±ÀÚ¬ı˛
fl¡±¬ı…Àfl¡ ’±˘±√± fl¡¬ı˛±¬ı˛ Δ¬ıø˙©Ü…&À˘± ‡≈“ÀÊ√ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛º
¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ ¸˜À˚˛ ÚµÚÓ¬Nø¬ı√¬ı˛± øÓ¬ÚøȬ õ∂Ò±Ú ‚¬ı˛±Ú± ø‰¬ø˝êÓ¬
fl¡À¬ı˛øÂ√À˘Ú ˚± ˝√√˘ ˜˝√√±fl¡±¬ı…, fl¡ø¬ıÓ¬± ¤¬ı— ’øӬڱȬfl¡œ˚˛
fl¡ø¬ıÓ¬±º ˝◊√Ó¬±ø˘ÀÓ¬ Œ¬ı˛ÀÚ¸“± ¬ı± ˜±Ú¬ıÓ¬±¬ı±√œ Ú¬ıÊ√±·¬ı˛Ì
qè ˝√√À˚˛øÂ√˘º ¤˝◊√ ¸˜˚˛ ŒÔÀfl¡˝◊√ ˝◊√ά◊À¬ı˛±¬Û › ˜Ò…õ∂±‰¬…
Ê≈√Àάˇ ’…±ø¬ı˛àȬÀ˘¬ı˛ fl¡±¬ı… ˆ¬±¬ıÚ±, ˆ¬±øÊ«√À˘¬ı˛ Œ˘‡Úœ ›
Œ¢∂Àfl¡±-Œ¬ı˛±˜±Ú fl¡±¬ı…À‰¬Ó¬Ú± Ó¬Ô± ¬ı±fl¡˙±¶aœ˚˛ ’Ú≈¸øg»¸±
õ∂ˆ¬±¬ı˙±˘œ ˝√√ÀÓ¬ qè fl¡À¬ı˛º Ù¬˘¶§¬ı˛+¬Û ’±Ò≈øÚfl¡ fl¡ø¬ıÓ¬±-
˜ÚÚ˙œ˘Ó¬±¬ı˛ ¡Z±À¬ı˛±√‚±È¬Ú ‚ÀȬº fl¡ø¬ıÓ¬± ¸±ø˝√√ÀÓ¬…¬ı˛ ¤˜Ú
¤fl¡øȬ ¬ı˛+¬Û ˚± õ∂±˚˛˙˝◊√ ø¬ı˜”Ó«¬Ó¬± ¤¬ı— ˙Às¬ı˛ Œ¸ÃµÀ˚«¬ı˛
ά◊√˚±¬ÛÚ fl¡À¬ı˛º ø˘ø‡Ó¬ fl¡ø¬ıÓ¬± ø‡Ëà¬Û”¬ı« 2000 ’Às
ø·˘·±À˜À˙¬ı˛ ˜˝√√±fl¡±¬ı…Àfl¡ ø‚À¬ı˛ õ∂fl¡±ø˙Ó¬ ˝√√À˚˛øÂ√˘ ¬ıÀ˘
˜ÀÚ fl¡¬ı˛± ˝√√˚˛º
fl¡ø¬ıÓ¬± ˜±Ú¬ıÓ¬±¬ı˛ ’øô¶ÀQ¬ı˛ ø¡ZÒ±¡ZiZ ”√¬ı˛ fl¡À¬ı˛º fl¡ø¬ı¬ı˛
¶§fl¡œ˚˛ ˆ¬±¬ı¸±ÒÚ±, Â√µ › ø‰¬S ¬ı…¬ı˝√√±¬ı˛ fl¡À¬ı˛ ’±À¬ı· ¤¬ı—
¬Û±Í¬Àfl¡¬ı˛ fl¡äÚ± õ∂fl¡±˙ fl¡À¬ı˛ fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ ¤fl¡-¤fl¡øȬ ¬Û—øMê√º
Ú±Ú±ø¬ıÒ Â√Àµ¬ı˛ ¬ı…¬ı˝√√±À¬ı˛, Δ¬ıø‰¬S…¬Û”Ì« ’Ú≈ˆ”¬øÓ¬ õ∂¬ıÌÓ¬±Àfl¡
¶ö±Ú ø√À˚˛ ¤fl¡øȬ fl¡ø¬ıÓ¬± Ó¬±¬ı˛ ¸¬ı«±eœÚ ¸≈¬ı±¸ Â√άˇ±ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛º fl¡ø¬ıÓ¬± ¬ı˛‰¬Ú±, ˙s‰¬˚˛Ú, ø¬ı¬ÛÌÚ ¤¬ı— ø¬ıù´¬ı…±¬Ûœ
¬Û±Í¬fl¡ ¸˜±ÀÊ√¬ı˛ ’±ôLÊ«√±øÓ¬fl¡ ά◊M√ ¬ı˛Ì ¤fl¡ fl¡Ô±˚˛
ø¬ıù´˙±øôL¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ Ê√Ú… ¤fl¡øȬ ˙øMê√˙±˘œ ’Ú≈‚Ȭfl¡
ø˝√√¸±À¬ı fl¡±Ê√ fl¡À¬ı˛ ˚± ÚÓ≈¬Ú õ∂Ê√ijÀfl¡ ¬ÛÔ Œ√‡±˚˛º ’±˙±˚˛
’±À˘± ¸=±¬ı˛ fl¡À¬ı˛ ¬ıUÒ±ø¬ıˆ¬Mê√ Ò˜«-Ê√±øÓ¬-¬ıÌ«-
ˆ¬±¯∏±ˆ¬±ø¯∏¬ı˛ ¸˜±ÀÊ√ ’±øRfl¡ Œ˜˘¬ıgÚ ‚Ȭ±˚˛º
fl¡ø¬ıÓ¬± õ∂fl¡±À˙¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ˆ¬±¯∏±·Ó¬ Δ¬ıø‰¬SÀfl¡ Ó≈¬À˘ Ò¬ı˛±
¤fl¡ ø¬ı¬Ûiß ˆ¬±¯∏±¬ı˛ ’ôLÀ¬ı˛¬ı˛ fl¡Ô± Œ˙±Ú±¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬ı‘øX¬ı˛
˘À鬅 ˝◊√ά◊ÀÚÀ¶®± 30Ó¬˜ ¸±Ò±¬ı˛Ì ¸À•ú˘ÀÚ Ùˬ±Àk¬ı˛
¬Û…±ø¬ı˛¸ ˙˝√√À¬ı˛ õ∂Ô˜¬ı±À¬ı˛¬ı˛ Ê√Ú… 1999 ¸±À˘¬ı˛ 21
˜±‰«¬Àfl¡ ø¬ıù´fl¡ø¬ıÓ¬± ø√¬ı¸ ø˝√√¸±À¬ı ¶§œfl‘¡øÓ¬ õ∂√±Ú fl¡À¬ı˛øÂ√˘º
‹øÓ¬˝√√±ø¸fl¡ ¬Û…±ø¬ı˛¸ Ú·¬ı˛œ fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ ˙˝√√¬ı˛º Œ‚±¯∏̱˚˛ ¬ı˘±
˝√√À˚˛øÂ√˘, 뤽◊√ ø√¬ı¸ ø¬ıøˆ¬iß Ê√±Ó¬œ˚˛, ’±=ø˘fl¡ ›
’±ôLÊ«√±øÓ¬fl¡ fl¡ø¬ıÓ¬± ’±Àµ±˘Ú&ø˘Àfl¡ ÚÓ≈¬Ú fl¡À¬ı˛ ¶§œfl‘¡øÓ¬
› ·øÓ¬√±Ú fl¡¬ı˛À¬ıºí
õ∂ÔÀ˜ 5 ’À"√√±¬ı¬ı˛ ø¬ıù´ fl¡ø¬ıÓ¬± ø√¬ı¸ ¬Û±˘Ú fl¡¬ı˛± ˝√√Ó¬º
øfl¡c ø¬ı—˙ ˙Ó¬±sœ¬ı˛ Œ˙¯∏ø√Àfl¡ Œ¬ı˛±˜±Ú ˜˝√√±fl¡±¬ı… ¬ı˛‰¬ø˚˛Ó¬±
› ¸•⁄±È¬ ’·à±À¸¬ı˛ ¸ˆ¬±fl¡ø¬ı ˆ¬±øÊ«√À˘¬ı˛ Ê√ijø√Ú ¶ú¬ı˛ÀÌ
Œ¬ı˛À‡ 15 ’À"√√±¬ı¬ı˛ fl¡ø¬ıÓ¬± ø√¬ı¸ ¬Û±˘ÀÚ¬ı˛ õ∂Ô± qè ˝√√˚˛º
’ÀÚfl¡ Œ√˙ ¤‡Ú› ’À"√√±¬ı¬ı˛ ˜±À¸¬ı˛ Œfl¡±Ú›ø√Ú ¤˝◊√
ø√¬ı¸ ¬Û±˘Ú fl¡À¬ı˛ Ô±Àfl¡º 1951 ¸±À˘ 41øȬ Œ√˙ ø¬ıù´
fl¡ø¬ıÓ¬± ø√¬ı¸ ¬Û±˘Ú fl¡À¬ı˛øÂ√˘º
ë¤ ¬Û±¬ı˛ › ¬Û±¬ı˛í ≈√˝◊√ ¬ı±—˘±ÀÓ¬˝◊√ fl¡±ø¬ı…fl¡ ¸‘Ê√Ú˙œ˘Ó¬± øÚÀ˚˛
Œfl¡±Ú› õ∂Àùü¬ı˛ ’¬ıfl¡±˙ ’±ÀÂ√ ¬ıÀ˘ ˜ÀÚ ˝√√˚˛ Ú±º ÒËn∏¬Û√œ
ŒÔÀfl¡ Œ˘±fl¡¸±ø˝√√Ó¬…, øfl¡À˙±¬ı˛-Œ˘‡Úœ ŒÔÀfl¡ ¬ÛS¬ÛøSfl¡±¬ı˛
fl¡±˘Ê√˚˛œ ø¬ı‰¬¬ı˛Ì ¸¬ı±¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛ ˜±Ú¬ıÓ¬±¬ı±À√¬ı˛ ¸¬ı«±Rfl¡
ˆ”¬ø˜fl¡±Àfl¡˝◊√ ¶§œfl‘¡øÓ¬ Œ√˚˛º ÚœÀ¬ı˛fÚ±Ô ‰¬Sê¬ıÓ«¬œ
Œ√ø‡À˚˛ÀÂ√Ú fl¡˘À˜¬ı˛ fl¡±ø¬ı…fl¡ ˜”«√Ú±º ¸±ø˝√√Ó¬…‰¬‰«¬± ¬ı±
Literary practices øÚÀÊ√˝◊√ øÚÀÊ√¬ı˛ ’Ê√±ÀôL ¤fl¡øȬ
¸ˆ¬…Ó¬± ·Àάˇ ŒÓ¬±À˘º ˚±Àfl¡ ¬ı˘± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ fl¡±ø¬ı…fl¡
¸ˆ¬…Ó¬±º
Ó¬±˝◊√ fl¡ø¬ıÓ¬± ¸•ÛÀfl«¡ ˚ø√ ¬ıø˘,
¬ıÌ«˜±˘±¬ı˛ ¬ı±Â√±-¬ı±Â√± ¬ıÌ« ø¬ıÚ…ô¶ ˙s&À˘±
ÔÀ¬ı˛ ÔÀ¬ı˛ ¸±Ê√±ÀÚ± ¸±ø¬ı˛ÀÓ¬ “√±øάˇÀ˚˛
˜≈À‡ ˚± ¬ıÀ˘, Œ‰¬±À‡¬ı˛ ‰¬±Î¬◊øÚÀÓ¬ ’±¬ı˛
’eˆ¬øeÀÓ¬ ¬ıÀ˘ ’±¬ı˛ ¤fl¡ fl¡Ô±
¤˝◊√ ’±˜±¬ı˛ Œõ∂˚˛¸œ-- fl¡ø¬ıÓ¬±º
Œ˘ø‡fl¡± ¤ø˘Ê√±À¬ıÔ ¬ı…±À¬ı˛È¬ ¬ı˱ά◊øÚ— Ó“¬±¬ı˛ ¶§±˜œ ¬ı˛¬ı±È«¬
¬ı˱ά◊øÚ—À˚˛¬ı˛ fl¡±ÀÂ√ ŒÔÀfl¡ ¤fl¡øȬ ¸ÀÚȬ ά◊»¸·«
fl¡À¬ı˛øÂ√À˘Úº øÓ¬øÚ ¬ıÀ˘øÂ√À˘Ú-- ëHow do I love there?
Let me count the ways.í ’Ô«±» ë’±ø˜ ŒÓ¬±˜±˚˛
fl¡œˆ¬±À¬ı ˆ¬±˘¬ı±ø¸ºí øÓ¬øÚ Œ¬ı˛±˜…±øKI◊fl¡ ˚≈À·¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¸À¬ı˛
˚ӬȬ± ¸˝√√ÀÊ√ Ó“¬±¬ı˛ fl¡±˘Ê√˚˛œ ¸ÀÚȬ øͬfl¡ Ó¬Ó¬ ¸˝√√ÀÊ√˝◊√
fl¡ø¬ıÓ¬±¬ı˛ õ∂øÓ¬ Œõ∂˜ õ∂fl¡±˙ fl¡¬ı˛ÀÓ¬ Œ¬ÛÀ¬ı˛øÂ√˘º fl¡ø¬ıÓ¬±
ø√¬ıÀ¸¬ı˛ ¸±Ô«fl¡Ó¬± ά◊M√À¬ı˛±M√√¬ı˛ ¬ı±Î¬ˇÀÂ√º ˜±Ú≈¯∏ fl¡ø¬ıÓ¬±
¬ı≈Á¡ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛ÀÂ√º fl¡ø¬ı øÚÀÊ√Àfl¡ ά◊Ê√±Î¬ˇ fl¡À¬ı˛ ø√À26√ Ó“¬±¬ı˛
ˆ¬±¬ıÀfl¡º 21 ˜±À‰«¬¬ı˛ ø‰¬¬ı˛fl¡±˘œÚ ø¬ıù´fl¡±¬ı… ø√¬ıÀ¸ ’±˜¬ı˛±
¸¬ı±˝◊√ ŒÓ¬± Ó¬± fl¡¬ı˛ÀÓ¬˝◊√ ¬Û±ø¬ı˛º

ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ ë’±ø˜ ø‰¬ijÀ˚˛¬ı˛ ¬ıg≈, ›Àfl¬

ŒÎ¬Àfl¬ ±›ºí Ó¬± ’±ø˜ ŒÓ¬±

¤fl¬ ø¬ı* √õ∂:± ¬ı±¬ı±¬ı˛ ’Ϋ¬±¬ı˛ Œ˜ÀÚ ¬ı˘˘±˜---

¤Àfl¡¬ı˛ ¬Û±Ó¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛
Œ¸˝◊ÊÚ… ’±˜±À¬ı˛ √õ∂øӬᬱÀÚ¬ı˛ ¤fl¬øȬ ’Ú≈ᬱÚ
ά◊¬Û˘Àé¬ ’±ø˜ ¸À¬ı˛±ø˙äœ ŒÓ¬ÀÊfÚ±¬ı˛±˚˛Ì
˜Ê≈˜±¬ı˛Àfl¬ ¬ı±Ê±ÀÓ¬ ’Ú≈À¬ı˛±Ò fl¬À¬ı˛ø¢±˜º
ŒÓ¬ÀÊÚÀfl¬ ¬ıÀ˘ø¢±˜--- ëÓ≈¬ø˜ øfl¬ ¬ı±¬ı±¬ı˛ ¸‘ø©Ü
fl¬¬ı˛± Œfl¬±Ú› ¬ı˛±· ʱÚ∑ ˙…±˜Àfl¬±¯∏, fl≈¬¸≈˜œfl¬˘…±Ì
¬ı± ’Ú… øfl¬Â≈∑í › ¬ı˘˘--- ëÚ± øø, ’±ø˜
Œfl¬±Ú›È¬±˝◊ ʱøÚ Ú±ºí Ó¬‡Ú ¬ı˘˘±˜---
ëÚµÀfl¬±¯∏í∑
--- ëøfl¬ ¬ı˘ÀÂÚ øø, ¤È¬± ›Ú±¬ı˛ ¬ı˛‰¬Ú±∑í
’±ø˜ ˝“…± ¬ı˘ÀÓ¬ ŒÓ¬ÀÊÚ ŒÓ¬± ’¬ı±fl¬º ¬ÛÀ¬ı˛
¬Û¬ı˛ˆ¬œÚ ¸≈˘Ó¬±Ú±Àfl¬ ŒÓ¬ÀÊÚ ŒÙ¬±Ú fl¬À¬ı˛ ¬ıÀ˘ÀÂ
Œ˚, ¤¬ı˛fl¬˜ qÚ˘±˜ ÚµÀfl¬±¯∏ ¸•ÛÀfl«¬º ’±¸À˘
¬Û¬ı˛øˆ¬ÚÊœ ¬ı±¬ı±¬ı˛ ±Sœº ά◊øÚ ŒÓ¬ÀÊÚÀfl¬
¬ı˘À˘Ú, ë’±À¬ı˛ ¤ ¬ı˛±· ŒÓ¬± ›Ú±¬ı˛˝◊ ¬ı˛‰¬Ú±º ›Ú±¬ı˛
fl¬±À½◊ ›Ú±¬ı˛ ¬ı±øάˇÀÓ¬ ¬ıÀ¸ ÚµÀfl¬±¯∏ ø˙À‡øºí
¬Û¬ı˛ˆ¬œÚ ¸≈˘Ó¬±Ú± ¸•ÛÀfl«¬ øfl¬Â≈ ¬ıMê¬ı… ¬ı˛±‡À˘Ú
˙…±˜˘ ˘±ø˝Î¬ˇœº Œ˙±Ú±À˘Ú ¤fl¬øȬ ˜Ê±¬ı˛ ·ä›º
ë’±˜±¬ı˛ &èÀ¬ı±Ú ¬Û¬ı˛ˆ¬œÚ ¸≈˘Ó¬±Ú±Àfl¬ ¬ı±¬ı±˝◊
√õ∂Ô˜ ¸±¬ı˛e fl¬ÚÙ¬±À¬ı˛Àk ·±›˚˛±À˘Úº ›Ú±Àfl¬
˙±øάˇ ¬Ûø¬ı˛À˚˛ ·±˝◊À˚˛øÂÀ˘Úº Œ¸ Âø¬ı› ’±˜±¬ı˛
fl¬±À ’±Àº Ó¬‡Ú fl¬±ø˘±¸ ¸±Ú…±˘ øÂÀ˘Ú
ë¸±¬ı˛eí-¤¬ı˛ ¸Àe ˚≈Mêº ›Ú±Àfl¬ ¬ı±¬ı± ¬ı˘À˘Ú,
ëŒÓ¬±˜±˚˛ ’±ø˜ ¤fl¬ÊÚ ·±ø˚˛fl¬±Àfl¬ ¤ÀÚ øø26,
’±Ù¬·±øÚô¶∏±ÀÚ¬ı˛ ·±ø˚˛fl¬±ºí ’±¸À˘ ¤ fl¬Ô± ¬ı˘±¬ı˛
ά◊ÀV˙… ˚±ÀÓ¬ ¬ıάˇ ·±˝◊À˚˛À¬ı˛ øˆ¬Àάˇ ¬Û¬ı˛ˆ¬œÚ
¤fl¬È≈¬ &¬èQ ¬Û±˚˛º ±èÌ ·±˝◊˘ ±Sœº ›¬ı˛ ^n∏Ó¬
Ó¬±Ú ’±¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ¸5Àfl¬ ·˘±¬ı˛ ’Ú±˚˛±¸ Œ‚±¬ı˛±ÀÙ¬¬ı˛±
qÀÚ ¸¬ı±˝◊ ŒÓ¬± ˜≈*º ¤¬ı˛¬Û¬ı˛ √õ∂±˚˛ ¤fl¬ ˜±¸
fl¬˘fl¬±Ó¬± ŒÂÀάˇ ÚάˇÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛øÚ ¬Û¬ı˛ˆ¬œÚº ’±¬ı˛
Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ›Àfl¬ fl¬‡Ú› ø¬ÛÂÀÚ Ó¬±fl¬±ÀÓ¬
˝˚˛øÚºí
√õ∂ùü . Ϭ±fl¬± ŒÔÀfl¬ ’±¬ÛÚ±¬ı˛ ¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬˘fl¬±Ó¬±˚˛
’±¸±¬ı˛ ¬Û¬ı«È¬± ¤fl¬È≈¬ ¬ı˘≈Úº
ëϬ±fl¬±˚˛ ‰¬±fl¬ø¬ı˛Êœ¬ıÀÚ Ô±fl¬±fl¬±˘œÚ˝◊ ¬Û±¬ı˛Ù¬¬ı˛˜±¬ı˛
ø˝À¸À¬ı √õ∂øӬᬱ ¬Û±ø26À˘Ú ¬ı±¬ı±º ˘±˘±¬ı±¬ı≈›
Ú±Ú±Ú ’Ú≈ᬱÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ¬ı±¬ı±Àfl¬ ŒÎ¬Àfl¬ øÚÀ˚˛
Œ˚ÀÓ¬Úº 1947 ¸±À˘ Œ˙ˆ¬±À·¬ı˛ ¸˜˚˛
fl¬˘fl¬±Ó¬±˚˛ ‰¬À˘ ¤À˘Ú ¬ı±¬ı±º ˝◊ά◊ø¬Ûí¬ı˛ ø¸ ¤˜
˘±ø˝Î¬ˇœ ¤‡±ÀÚ ˝À˘Ú ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœº Œ¸ ¸˜˚˛
¤fl¬È¬± ‚Ȭڱ ‚Ȭ˘ ˆ¬¬ı±Úœ¬Û≈À¬ı˛¬ı˛ ¤fl¬ ’Ú≈ᬱÀÚº
ø¬ı˜˘±√õ∂¸± ¬ı˛±˚˛ Œ‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ¬ı˛ ¬ı±øάˇÀÓ¬ ’Ú≈ᬱں ά◊øÚ
øÂÀ˘Ú ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± øÀÚ¬ı˛ ·±˚˛fl¬, ¸eœÀÓ¬¬ı˛ ¸˜Á¬±¬ı˛º
Œ¸‡±ÀÚ ·±˝◊ÀÂÚ ›˝◊ ¸˜À˚˛¬ı˛ ¬ı±—˘±ÀÓ¬ ø¬ı‡…±Ó¬
ø˙äœ Ó¬±¬ı˛±¬Û ‰¬Sê¬ıÓ¬œ«º Œ¸ ¸˜˚˛ ’±¬ı±¬ı˛
¬ı±˝◊À¬ı˛› ˜±˝◊fl¬ øÀ˚˛ Œ›˚˛± ˝Ó¬º Œ˘±Àfl¬ fl¬±·Ê
Œ¬ÛÀÓ¬ ¬ıÀ¸ qÚÓ¬º ¬ÛÀ¬ı˛ Œ¸È¬± Ú±Ú± fl¬±¬ı˛ÀÌ ¬ıg
˝À˚˛ ˚±˚˛º Ó¬±¬ı˛±¬Û¬ı±¬ı≈¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ˘±fl¬ÊÚ ¸¬ı
‰¬À˘ ˚±À26º ¬ı±˝◊À¬ı˛È¬± √õ∂±˚˛ Ù“¬±fl¬±º Œˆ¬Ó¬À¬ı˛›
ŒÓ¬˜Ú Œ˘±fl¬ ŒÚ˝◊º ø¬ı˜˘±√õ∂¸± ¬ı±¬ı˛ ¬ı±¬ı˛ ¬ı˘ÀÓ¬
Ô±fl¬À˘Ú--- ’±¬ÛÚ±¬ı˛± ‰¬À˘ ˚±À¬ıÚ Ú±º ¤fl¬ ÚÓ≈¬Ú
ø˙äœ ¤À¸ÀÂÚ fl¬˘fl¬±Ó¬±˚˛º ›Ú±¬ı˛ ·±ÚȬ± qÚ≈Úº
¬ı±¬ı± ·±˝◊ÀÓ¬ ¬ıÀ¸ ¬ı˘À˘Ú--- ë’±¬ÛÚ±¬ı˛± ¤fl¬È≈¬
¬ı¸≈Úº ’±˜±Àfl¬ ¬Û“±‰¬ ø˜øÚȬ ¸˜˚˛ øÚº ¬Û“±‰¬ ø˜øÚȬ
¬Û¬ı˛ ’±¬ÛÚ±À¬ı˛ ’±È¬fl¬±À¬ı± Ú±--- ’±ø˜ fl¬Ô±
øø26º ¤fl¬ÊÚ, ≈íÊÚ ¤À˘Ú, Ó¬±À¬ı˛ ŒÀ‡
’±¬ı˛› ≈íÊÚº ¬ı±¬ı± ·±Ú q¬è fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¤Àfl¬
¤Àfl¬ ¸¬ı±˝◊ Œˆ¬Ó¬À¬ı˛ ‰¬À˘ ¤À˘Úº ’±¸¬ı˛ Ó¬‡Ú
ˆ¬øÓ«¬º ά◊øÚ Ó¬±ÀÚ¬ı˛ ˚± fl¬±˚˛± Œø‡À˚˛øÂÀ˘Ú,
Ó¬±ÀÓ¬ Œ˘±fl¬ÊÚ ô¶∏øyÓ¬º Ó¬±Úfl¬±¬ı˛œ › ¬Û±˘È¬±˚˛
ø¸X øÂÀ˘Ú ¬ı±¬ı±º ø¬ıÀ˙¯∏ˆ¬±À¬ı ë¬ı˘À¬Û“‰¬í ø¢
¸±—‚±øÓ¬fl¬ ’±˚˛ÀMº Œ¸øÚ ·±ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ q¬è ˝˘
Ú±Ú±Ú Ù¬¬ı˛˜±˝◊˙º ÊÀ˜ Œ·˘ ’±¸¬ı˛º øÙ¬À¬ı˛ ’±¸±
Œ|±Ó¬±À¬ı˛ ˜ÀÒ… øÂÀ˘Ú Δ˙À˘Ú ‰¬ÀA±¬Û±Ò…±˚˛
Ú±À˜ ¤fl¬ ˆ¬^À˘±fl¬º ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœÀfl¬ øÓ¬øÚ
’Ú≈À¬ı˛±Ò fl¬¬ı˛À˘Ú Ó“¬±¬ı˛ fl¬Ú…± ˜œ¬ı˛±Àfl¬ ·±Ú
Œ˙‡±ÀÚ±¬ı˛ ÊÚ…º ¬ı±¬ı±¬ı˛ √õ∂Ô˜ ±Sœ ˜œ¬ı˛±
‰¬ÀA±¬Û±Ò…±˚˛, ø˚øÚ ¬ÛÀ¬ı˛ ø¬ı‡…±Ó¬ ˝√√À˘Ú ø¬ı”¯∏œ
˜œ¬ı˛± ¬ıÀµ…±¬Û±Ò…±˚˛ Ú±À˜º ›˝◊ ’Ú≈ᬱÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛
¬ı±¬ı± ’±¬ı˛› ¬Û“±‰¬ÊÚ à≈ÀάKI◊ Œ¬ÛÀ˘Úº ¤¬ı˛¬Û¬ı˛
ŒÔÀfl¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Ú±Ú±Ú ¬ıάˇ ˙˝À¬ı˛ ·±Ú fl¬¬ı˛ÀÓ¬
Œ˚ÀÓ¬Ú ¬ı±¬ı±º ¤Â±Î¬ˇ± Ó¬‡Úfl¬±¬ı˛ ¸±¬ı˛e, ¸≈¬ı˛±¸,
Ó¬±ÚÀ¸Ú--- ˝◊Ó¬…±ø ¸¬ı ¸À•ú˘ÀÚ˝◊ ·±˝◊ÀÓ¬Úº
’±À·˝◊ ¬ıÀ˘ø ¬ı±¬ı±¬ı˛ ë¬ı˘À¬Û“‰¬í-¤¬ı˛ fl¬Ô± ’±¬ı˛
¬Û±˘È¬±˚˛ øÂÀ˘Ú ’Ó¬≈˘Úœ˚˛º ˜…±ø¬ı˛¸ fl¬À˘ÀÊ˝◊
¬ÛøGÓ¬ ø˘œ¬Û‰¬f Œ¬ıœ¬ı˛ ¸±øißÀÒ… ¤À¸øÂÀ˘Úº
ø˘œ¬ÛÊœ øÂÀ˘Ú ΔÙ¬˚˛Ê ‡“±¬ı˛ fl¬±À Ӭ±ø˘˜√õ∂±5º
›Ú±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ø˙À‡øÂÀ˘Ú Ú±Ú±Ú Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬Û±˘È¬±
’±¬ı˛ ëÙ¬±µ±í Ó¬±Úº ¤Â±Î¬ˇ± ë‚ø¸È¬ Ó¬±Úí, ë·V±
Ó¬±Úí ¤&À˘± ø˙À‡ ’æ≥Ó¬ ¬Û±¬ı˛ÀÙ¬fl¬˙Ú øÚÀ˚˛
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛ÀÓ¬Úº ¤˝◊ ¸¬ı Ó¬±Ú ›Ú±¬ı˛ fl¬±ÀÂ
Œ˙±Ú±¬ı˛ ÊÚ… Œ˘±Àfl¬ ά◊ij≈‡ ˝À˚˛ Ô±fl¬Ó¬ºí
¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬±À Œ˙‡± øfl¬Â≈ fl¬øÍ¬Ú ¬Û±˘È¬± ’Ú±˚˛±À¸
fl¬À¬ı˛ Œ˙±Ú±À˘Ú ˙…±˜˘¬ı±¬ı≈º ˝±¸À˘Ú--- 댸˝◊
¸ÀÓ¬À¬ı˛±-’±Í¬±À¬ı˛± ¬ı¬ı˛ ¬ı˚˛À¸ ¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬±ÀÂ
Œ˙‡±º ˜≈‡¶ö fl¬ø¬ı˛À˚˛øÂÀ˘Ú ¬ı±¬ı±º ¤˝◊ ¸M¬ı˛ ¬Û±¬ı˛
fl¬À¬ı˛› ˜ÀÚ ’±Àºí
√õ∂ùü . ¬Û¬ı˛ˆ¬œÚ ¸≈˘Ó¬±Ú±, ˜œ¬ı˛± ¬ıÀµ…±¬Û±Ò…±˚˛ ±άˇ±
›Ú±¬ı˛ÀÓ¬± ’±¬ı˛› ø¬ı‡…±Ó¬ ±S-±Sœ ’±ÀÂÚ∑
뽓…±, Ó¬± ŒÓ¬± ’±À½◊º ¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬±À ø˙À‡ÀÂÚ
˜±ÚÀ¬ıf ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛º ˜±ÚÀ¬ıf ’±¬ı±¬ı˛ ¬ı±¬ı±
±άˇ±› Ó¬±ø˘˜ øÚÀ˚˛øÂÀ˘Ú ’Ú…±Ú… &Ìœ ¬ı±„±ø˘
ø˙䜬ı˛ fl¬±À›º ¸Ó¬œÚ±Ô ŒÓ¬± ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛ ¸±, Œ¬ı˛,
·±, ˜± ŒÔÀfl¬ ø˙À‡Àº ¤Â±Î¬ˇ± øÂ√À˘Ú ¸Ú» ø¸—˝,
’ø‡˘¬ıg≈ Œ‚±¯∏, ˜‘̱˘fl¬±øôL√ ‰¬Sê¬ıÓ¬œ«, ÊøȬÀ˘ù´¬ı˛
˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛, ˙…±˜˘ ø˜Sº ¸g…± ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛
øfl¬Â≈øÚ ø˙À‡øÂÀ˘Úº Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ‰¬À˘ ˚±Ú ¬ıÀάˇ
Œ·±˘±˜ ’±ø˘¬ı˛ fl¬±Àº ’±˜±À¬ı˛ ŒÊÚ±À¬ı˛¸ÀÚ¬ı˛
˜ÀÒ… øÂÀ˘Ú ø˙√õ∂± Œ¬ı±¸, ’±¬ı˛øÓ¬ ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛º
¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬±À Œ˙‡±¬ı˛ ¸˜˚˛ ’ÀÚÀfl¬¬ı˛˝◊ ·±Ú Œ¬ı˛fl¬Î«¬
fl¬¬ı˛± ’±À ’±˜±À¬ı˛ fl¬±Àºí
√õ∂ùü . ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ¬ı˛ øÚÀʬı˛ Œ¬ı˛›˚˛±Àʬı˛ ¬ÛXøÓ¬
Œfl¬˜Ú ø¢∑
ë¬ı±¬ı±¬ı˛ ¸eœÓ¬ ø¢ Ò…±Ú-:±Úº Ú±Ú± ʱ˚˛·±˚˛
Œ˚ÀÓ¬Ú, ·±Ú qÚÀÓ¬Úº Œ˚‡±ÀÚ ˚± Œ¬ÛÀÓ¬Ú ¸—¢∂˝
fl¬¬ı˛ÀÓ¬Úº ¬ı±øάˇ ¤À¸ √õ∂…±fl¬øȬ¸ fl¬¬ı˛ÀÓ¬Úº ¤‡Ú
ŒÓ¬± ˝◊À˘fl¬¬∏CøÚfl¬ ø˜øά˚˛±¬ı˛ ÊÚ… ’±˜¬ı˛± ’ÀÚfl¬
øfl¬Â≈ qÚÀÓ¬ ¬Û±˝◊º øfl¬c Œ¸ ¸˜˚˛ ŒÓ¬± ¤¸¬ı
ø‰¬ôL√±˝◊ fl¬¬ı˛± ˚±˚˛ Ú±º ’ÀÚfl¬ ˜≈¸˘˜±Ú ›ô¶∏±¬ı˛±
Ó“¬±À¬ı˛ ‚¬ı˛±Ú±¬ı˛ ëø‰¬Êí øÀÓ¬ ‰¬±˝◊ÀÓ¬Ú Ú±º ¬ı±¬ı±
Ú±Ú± ˆ¬±À¬ı ‡≈“ø‰¬À˚˛ ¸—¢∂˝ fl¬¬ı˛ÀÓ¬Úº ’±¬ı˛ Œ¸&À˘±
·±˝◊ÀÓ¬Ú› øÚ‡≈“Ó¬ˆ¬±À¬ıº ø˘œ¬Û Œ¬ıœ¬ı˛ fl¬±ÀÂ
Œ˙‡± ¬Û±˘È¬±¬ı˛ √õ∂fl¬±¬ı˛ ¸±¬ı˛±Êœ¬ıÚ √õ∂…±fl¬øȬ¸ fl¬À¬ı˛
Œ·ÀÂÚº ’ÀÚfl¬øfl¬Â≈ ¸—¢∂˝ fl¬À¬ı˛øÂÀ˘Ú ¬ı≈µ≈ ‡“±,
‡ø˘Ù¬± ‡≈¬ı˛ø˙ ’±ø˘ ‡±Ú, ŒÂ±ÀȬ ‡±Ú › ’±¬ı˛›
’ÀÚÀfl¬¬ı˛ fl¬±Àº ¬ı±¬ı±¬ı˛ ø¬ı¯∏À˚˛ øfl¬Â≈ Œ˘‡± ¬Û±À¬ıÚ
¬ÛøGÓ¬ fl≈¬˜±¬ı˛√õ∂¸± ˜≈À‡±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛ ëfl≈¬ƒ¬ı˛Ó¬
¬ı˛øgø¬ı¬ı˛eœí ¬ı˝◊ÀÓ¬º ¬ı±¬ı± ˜±¬ı˛± ˚±¬ı±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’±ø˜
›Ú±¬ı˛ fl¬±À ˚±˝◊º ’±˜±˚˛ ‡≈¬ı Œ¶ß˝ fl¬¬ı˛ÀÓ¬Ú
ά◊øÚºí ˙…±˜˘ › ˜øµ¬ı˛± ˘±ø˝Î¬ˇœ¬ı˛ |ÀX˚˛
fl≈¬˜±¬ı˛√õ∂¸±À¬ı˛ ëfl≈¬ƒ¬ı˛Ó¬ ¬ı˛øeø¬ı¬ı˛eœí ŒÔÀfl¬ ¤fl¬øȬ
‚Ȭڱ Ó≈¬À˘ Ò¬ı˛ø Œ˘‡Àfl¬¬ı˛˝◊ ʬı±øÚÀÓ¬--- ëŒ˚
¸˜˚˛fl¬±¬ı˛ fl¬Ô± ¬ı˘øÂ, Ó¬‡Ú ’±ø˜ ˘‡Úά◊ ŒÔÀfl¬
¬Û±fl¬±¬Û±øfl¬ˆ¬±À¬ı fl¬˘fl¬±Ó¬±˚˛ ¤À¸ Œ·øº ... ¸¬ı±˝◊
Ó¬‡Ú Ó¬±¬ı˛±¬Û¬ı±¬ı≈¬ı˛ ¸Àe ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ¬ı˛ Œ√õ∂±¢∂±˜
¤fl¬˝◊ ’±¸À¬ı˛ fl¬¬ı˛±ÀÓ¬ ¬ı…ô¶∏º ... ˘Ñœ¬Û≈Àʱ¬ı˛ øÚ
Œ¬ı˛øά›¬ı˛ Œ√õ∂±¢∂±˜ ’…±ø¸ÀàKI◊ ø¬Û Œfl¬ &˝¬ı˛
¬ı±øάˇ¬ı˛ ±ÀÓ¬ ˜…±¬ı˛±¬Û Œ¬ı“ÀÒ ¬ı…¬ı¶ö± ˝˘º Ó¬‡Úfl¬±¬ı˛
øÀÚ Œ¬ı˛øά›¬ı˛ ŒÂ±È¬‡±ÀȬ± ’øÙ¬¸±¬ı˛À¬ı˛› ’±øȬà«
˜˝À˘ ±¬ÛȬ ø¢º ’Ó¬¤¬ı Œ¬ı˙ ͬ±¸¬ı≈Ú≈Ú
Œ√õ∂±¢∂±À˜¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± ˝À˚˛ø¢º Œ·±Î¬ˇ±˚˛ ˘±˝◊Ȭ
ø˜Î¬◊øÊfl¬, ‡±›˚˛±±›˚˛±, Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ˙Ȭ± ŒÔÀfl¬
Œ‡˚˛±˘ ·±Úº ¸≈√õ∂ˆ¬± ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ øfl¬
fl¬±¬ı˛ÀÌ ¬ÛÇÊ ˜ø~fl¬ ’±¬ı˛ ¬ı¸À˘Ú Ú±º ... Œ¸
¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ’±¸À¬ı˛ ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ Œ˚±· › Ó¬±Î¬ˇ±Ú±
·±˝◊À˘Ú, ˚±Àfl¬ ¬ıÀ˘ ¬ı˛œÓ¬ fl¬± ·±Ú± ’Ô«±»
¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« fl¬±À˘¬ı˛ ¬Û¬ı˛œé¬±˙œ˘ ø‰¬ij˚˛¬ı±¬ı≈ Ú˚˛º
¬¬Û±fl¬± ·±Ú, Œ˚˜Ú ˆ¬±À˘± ¬ıάˇ˝Ó¬, ŒÓ¬˜Ú˝◊
Œ¬ı±˘¬ı±ÀȬ¬ı˛ fl¬±Ê, ’±¬ı˛ ¸¬ı˛·˜ › Ó¬±ÀÚ¬ı˛ ŒÓ¬±
ʬı±¬ı ŒÚ˝◊º øfl¬c Ó¬±¬ı˛±¬Û¬ı±¬ı≈¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ ·˘± ›
¸≈À¬ı˛¬ı˛ Ó≈¬è¬Û Ô±fl¬± ¸ÀN› ˜±˘Àfl¡±¯∏ ŒÓ¬˜Ú
Ê√˜˘ Ú± ¬ıÀ˘ ’±˜¬ı˛± ’Ô«±» ›“¬ı˛ ¸˜ô¶
¸±Àe±¬Û±Àe±¬ı˛± ¤fl¬È≈¬ ø•⁄˚˛˜±Ú˝◊ ˝˘±˜º ...í
ëÓ¬À¬ı Ó¬‡Ú ø˙äœÀ¬ı˛ ˜ÀÒ… ά◊±¬ı˛Ó¬± ø¢í ---
¬ı˘À˘Ú ˜øµ¬ı˛±--- 븬ı±˝◊ ¬Û¬ı˛¶Û¬ı˛Àfl¬ ¸±˝±˚…
fl¬¬ı˛Ó¬º &Ì ŒÀ‡ Œ˘±Àfl¬ ’Ú≈ᬱÀÚ øÚÀ˚˛ Œ˚Ó¬º
¤fl¬ ·±˚˛Àfl¬¬ı˛ ’ÀÚ…¬ı˛ &ÌȬ± ¬ı˘±¬ı˛ ë¬ıάˇ±mÚí ø¢º
¤È¬± ’±ø˜› ŒÂ±È¬À¬ı˘±˚˛ ŒÀ‡øº ’±¬ı˛ ¤fl¬È¬±
fl¬Ô±--- ¬ı±¬ı±¬ı˛ Œ¬ı˛›˚˛±Ê øfl¬c ¸±—‚±øÓ¬fl¬ ø¢º
Ó¬À¬ı˝◊ Ú± ¤Ó¬¬ıάˇ ø˙äœ ˝À˚˛ÀÂÚº ’±¬ı˛ Ó¬±Ú,
¸¬ı˛·À˜¬ı˛ ŒÓ¬± Ó≈¬˘Ú± ŒÚ˝◊ºí
ë¬ı±¬ı± ˜±ÀÁ¬˜ÀÒ… ‚≈À¬ı˛ ‚≈À¬ı˛ Œ¬ı˛›˚˛±Ê fl¬¬ı˛ÀÓ¬Úí---
Œ¸˝◊ øÚ&À˘± ˜ÀÚ fl¬À¬ı˛ Œ‰¬±‡ ά◊8˘ ˝À˚˛ ›Àͬ
˙…±˜˘ ˘±ø˝Î¬ˇœ¬ı˛º
ë¤fl¬ ¸˜˚˛ ¬ı±ÀÓ¬¬ı˛ ¬ı…Ô± ÒÀ¬ı˛ø¢º Ó¬‡Ú ¤fl¬
ʱ˚˛·±˚˛ ¬ıÀ¸ ’ÀÚfl¬é¬Ì Œ¬ı˛›˚˛±Ê fl¬¬ı˛ÀÓ¬Ú Ú±º
’±¬ı±¬ı˛ qÀ˚˛ ’±ÀÂÚ Œ‰¬±‡ ¬ıg fl¬À¬ı˛º øfl¬c ˝√√±ÀÓ¬¬ı˛
’±„≈˘ ÚάˇÀº ˜ÀÚ ˜ÀÚ ·±Ú ±άˇ± Œfl¬±Ú› ¸˜˚˛
Ô±fl¬ÀÓ¬Ú Ú±º ›Ú±¬ı˛ fl¬±À Œ¬ı˛›˚˛±Àʬı˛ ˆ¬±¬ıÚ±
’±À·º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ¬ı˛±À·¬ı˛ ¤fl¬È¬± ¬ı˛+¬Û øÀÓ¬Úº
¬ı˛±À·¬ı˛ ¸±ø˝Ó¬…Ȭ±˝◊ ø¢ ¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬±À ’±¸˘º ¤˝◊
Œ˚ ¬ı±¬ı± Ú±Ú±ÊÀÚ¬ı˛ fl¬±À ӓ¬±À¬ı˛ ø‰¬Ê øÚÀ˚˛
’±¸ÀÓ¬Ú, ¬ı˛±À·¬ı˛ Ú±Ú±Ú ¬ı˛+¬Û ø˙À‡ øÚÀÓ¬Ú,
Œ¸&À˘± øfl¬c ’±¬ı±¬ı˛ øÚÀÊ ’…±Ú±ø˘ø¸¸ fl¬À¬ı˛
·±˝◊ÀÓ¬Úº Œ˚˜Ú ø¬ıˆ¬±¸ ¬ı˛±À·¬ı˛ Âí¬ı˛fl¬˜ ¬ı˛+¬Û
fl¬œˆ¬±À¬ı ·±˝◊ÀÓ¬ ˝À¬ı, Ó¬±Î¬ˇ±Ú±¬ı˛ øÚ‡±Ȭ± ¸øͬfl¬
fl¬œˆ¬±À¬ı ˘±·À¬ı--- ¤&À˘±¬ı˛ ÊÚ… Œ¸˝◊ ¸˜À˚˛¬ı˛
¸¬ı ›ô¶∏±À¬ı˛ fl¬±À Œ˚ fl¬Ó¬¬ı±¬ı˛ Œ·ÀÂÚ Ó¬±¬ı˛
˝◊˚˛M± ŒÚ˝◊º ›Ú±¬ı˛ Œ˙‡±¬ı˛ ¤˝◊ ˜±Úø¸fl¬Ó¬±, ΔÒ˚«,
¸eœÀÓ¬¬ı˛ √õ∂øÓ¬ ø¬Û¬Û±¸±--- ¤&À˘±˝◊ Ó“¬±Àfl¬ ¤fl¬È¬±
ά◊“‰≈¬ ’±¸ÀÚ ¬ıø¸À˚˛Àº ¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¬Î¬ˇ± ’Ϋ¬±¬ı˛ ø¢
Œ˚ øÓ¬øÚ Ó¬‡Ú øÚÀÊ Œ¬ı˛›˚˛±Ê fl¬¬ı˛À¬ıÚ Ó¬‡Ú
Ó“¬±Àfl¬ Œfl¬Î¬◊ Œ˚Ú ø¬ı¬ı˛Mê Ú± fl¬À¬ı˛º Ó¬À¬ı ¤fl¬¬ı±¬ı˛
¬ı…øÓ¬Sê˜ ˝À˚˛ø¢º Œ¸ ¤fl¬ ˜Ê±¬ı˛ ·äº Œ˚
¸˜À˚˛¬ı˛ fl¬Ô± Ó¬‡Ú ¬ı˛¬ıœfˆ¬±¬ı˛Ó¬œ¬ı˛ ˆ¬±˝◊¸
‰¬…±Àk˘¬ı˛ øÂÀ˘Ú ά. ¬ı˛˜± Œ‰¬ÃÒ≈¬ı˛œº ά◊øÚ ¤fl¬øÚ
Œ¸‡±Úfl¬±¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸¬ı˛ Œ˘±fl¬‰¬±¬ı˛±¬ı˛ Œ·Ã¬ı˛œ√õ∂¸iß
˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛ ’±¬ı˛ ¤fl¬ ¸±Î¬◊Ô ˝◊ø`¬˚˛±Ú ά…±k±¬ı˛
¸≈¬ıËp¡øÚ˚˛˜Àfl¬ ’±˜±À¬ı˛ ¬ı±øάˇ ¬Û±øͬÀ˚˛ÀÂÚº
Œ·Ã¬ı˛œ¬ı±¬ı≈ ¤À¸ ’±˜±˚˛ ¬ı˘À˘Ú, ë’±ø˜ ø‰¬ijÀ˚˛¬ı˛
¬ıg≈, ›Àfl¬ ŒÎ¬Àfl¬ ±›ºí Ó¬± ’±ø˜ ŒÓ¬± ¬ı±¬ı±¬ı˛
’Ϋ¬±¬ı˛ Œ˜ÀÚ ¬ı˘˘±˜--- ëά◊øÚ ˜±Ú± fl¬À¬ı˛ÀÂÚ,
ëά◊øÚ ˜±Ú± fl¬À¬ı˛ÀÂÚ, ¤‡Ú
¤‡Ú Œ¬ı˛›˚˛±ÀÊ øά¸ƒÈ¬±¬ı« fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı Ú±º ’±¬ÛÚ±¬ı˛± Œ¬ı˛›˚˛±ÀÊ øά¸ƒÈ¬±¬ı« fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı
¬ÛÀ¬ı˛ ’±¸≈Úºí Œ·Ã¬ı˛œ¬ı±¬ı≈ Œfl¬±Ú› Ú•§¬ı˛ ‰¬±˝◊À˘Ú,
’±ø˜› ø˘±˜º ά◊øÚ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ø·À˚˛ Œfl¬±Ú› Ú±º ’±¬ÛÚ±¬ı˛± ¬ÛÀ¬ı˛ ’±¸≈Úºí
ʱ˚˛·± ŒÔÀfl¬ ŒÙ¬±Ú fl¬¬ı˛À˘Ú ¬ı±¬ı±Àfl¬º ¬ı±¬ı± Ó¬‡Ú
¤À¸ ’±˜±˚˛ ¬ı˘À˘Ú--- ëfl¬À¬ı˛ø¸ øfl¬º ›Ú±¬ı˛± Œ·Ã¬ı˛œ¬ı±¬ı≈ Œfl¬±Ú› Ú•§¬ı˛
’±¸ÀÂÚ, ›¬ÛÀ¬ı˛ øÚÀ˚˛ ’±˚˛ºí ‰¬±˝◊À˘Ú, ’±ø˜› ø˘±˜º ά◊øÚ
ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ¬ı˛ ά◊±¬ı˛ ˜±Úø¸fl¬Ó¬± øÚÀ˚˛› ¬ı˘À˘Ú
≈íÊÀÚº Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ø·À˚˛ Œfl¬±Ú› ʱ˚˛·±
˙…±˜˘ ˘±ø˝Î¬ˇœ--- ë’±˜¬ı˛± ‰¬GœÓ¬˘± Œ˘ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊
¬ı±øάˇÀÓ¬ ’±ø¸ 1957 ¸±À˘º ¤‡Ú ¤È¬± ø‰¬ij˚˛ ŒÔÀfl¬ ŒÙ¬±Ú fl¬¬ı˛À˘Ú ¬ı±¬ı±Àfl¬º
˘±ø˝Î¬ˇœ ¸¬ı˛ø̺ Œ¸ ¸˜˚˛ ŒÓ¬± ¸¬ı˝◊ √õ∂±˚˛ Ù“¬±fl¬±º
¬ı±¬ı± Ó¬‡Ú ¤À¸ ’±˜±˚˛
¬ı˘À˘Ú--- ëfl¬À¬ı˛ø¸ øfl¬º
›Ú±¬ı˛± ’±¸ÀÂÚ, ›¬ÛÀ¬ı˛ øÚÀ˚˛
’±˚˛ºí
ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ¬ı˛ ά◊±¬ı˛
˜±Úø¸fl¬Ó¬± øÚÀ˚˛› ¬ı˘À˘Ú
≈íÊÀÚº
˙…±˜˘ ˘±ø˝Î¬ˇœ--- ë’±˜¬ı˛±
‰¬GœÓ¬˘± Œ˘ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊ ¬ı±øάˇÀÓ¬
’±ø¸ 1957 ¸±À˘º ¤‡Ú ¤È¬±
ø‰¬ij˚˛ ˘±ø˝Î¬ˇœ ¸¬ı˛ø̺ Œ¸ ¸˜˚˛
ŒÓ¬± ¸¬ı˝◊ √õ∂±˚˛ Ù“¬±fl¬±º Ó¬‡Ú
¬ı˛Àfl¬¬ı˛ ’±D±¬ı˛ øfl¬c ‡≈¬ı ‰¬˘
ø¢º fl¬±Â±fl¬±ø ¤fl¬øȬ ¬ı±øάˇ¬ı˛
¬ı˛Àfl¬ ¬ıÀ¸ ’±D± ˜±¬ı˛ÀÓ¬Ú
˚±ø˜Úœ ·±e≈ø˘, ¬ı±¬ı±, Ó¬±¬ı˛±¬Û
‰¬Sê¬ıÓ¬œ« › ’±¬ı˛› ’ÀÚÀfl¬˝◊º
¤“À¬ı˛ ˜ÀÒ… ’ÀÚfl¬¸˜˚˛
Œ¬ı˛›˚˛±Ê√ ‚¬ı˛
Ó≈¬˘Ú±˜”˘fl¬ ’±À˘±‰¬Ú±› ‰¬˘Ó¬-
Ó¬‡Ú ¬ı˛Àfl¬¬ı˛ ’±D±¬ı˛ øfl¬c ‡≈¬ı ‰¬˘ ø¢º -- Œfl¬ ˆ¬±À˘± ·±˚˛º øfl¬c ¬ı±¬ı±
fl¬±Â±fl¬±ø ¤fl¬øȬ ¬ı±øάˇ¬ı˛ ¬ı˛Àfl¬ ¬ıÀ¸ ’±D±
˜±¬ı˛ÀÓ¬Ú ˚±ø˜Úœ ·±e≈ø˘, ¬ı±¬ı±, Ó¬±¬ı˛±¬Û ‰¬Sê¬ıÓ¬œ« ›˝◊ ’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ˜ÀÒ… Ô±fl¬ÀÓ¬Ú
› ’±¬ı˛› ’ÀÚÀfl¬˝◊º ¤“À¬ı˛ ˜ÀÒ… ’ÀÚfl¬¸˜˚˛
Ó≈¬˘Ú±˜”˘fl¬ ’±À˘±‰¬Ú±› ‰¬˘Ó¬--- Œfl¬ ˆ¬±À˘± Ú±º ¸¬ı±¬ı˛ ¸Àe ¬ı±¬ı±¬ı˛ ¸≈¸•Ûfl«¬
·±˚˛º øfl¬c ¬ı±¬ı± ›˝◊ ’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ˜ÀÒ… Ô±fl¬ÀÓ¬Ú
Ú±º ¸¬ı±¬ı˛ ¸Àe ¬ı±¬ı±¬ı˛ ¸≈¸•Ûfl«¬ ø¢º ø¢º ¸˜¸±˜ø˚˛fl¬ ø˙äœÀ¬ı˛
¸˜¸±˜ø˚˛fl¬ ø˙äœÀ¬ı˛ ˜ÀÒ… ˘±ø˘ Œ‡À˘ ≈–‡
Œ¬ÛÀÓ¬Úº 1967 ¸±À˘ ¬ı˛¬ıœfˆ¬±¬ı˛Ó¬œÀÓ¬ √õ∂ÀÙ¬¸¬ı˛
˜ÀÒ… ˘±ø˘ Œ‡À˘ ≈–‡
ø˝¸±À¬ı Œ˚±· øÀ˘Ú ¬ı±¬ı±º Œ¸‡±ÀÚ› fl¬±Î¬◊Àfl¬
øfl¬Â≈ Œ˙‡±ÀÓ¬ fl¬±¬Û«Ì… fl¬À¬ı˛ÚøÚ ¬ı±¬ı±º 16 ¬ıÂÀ¬ı˛¬ı˛
Œ¬ÛÀÓ¬Úº 1967 ¸±À˘
‰¬±fl¬ø¬ı˛ Êœ¬ıÀÚ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ÀÂÚ ’ÀÚfl¬ ±S±Sœº ¬ı˛¬ıœfˆ¬±¬ı˛Ó¬œÀÓ¬ √õ∂ÀÙ¬¸¬ı˛
¬Û¬Û≈˘±¬ı˛ øÂÀ˘Ú ’Ú…±Ú… ø¬ıˆ¬±À·›º ˝◊Ú¸¬∏C≈À˜KI◊±˘
øά¬Û±È«¬À˜ÀKI◊¬ı˛ ŒÂÀ˘À˜À˚˛¬ı˛±› ¬ı±¬ı±Àfl¬ ÒÀ¬ı˛ ø˝¸±À¬ı Œ˚±· øÀ˘Ú ¬ı±¬ı±º
¬ı˛±À·¬ı˛ ‰¬˘Ú ø˙‡Ó¬º ø¬ı‡…±Ó¬ Ó¬±Ú&À˘± Œ¬ıø˙
¬¬ı˚˛À¸› fl¬¬ı˛ÀÓ¬Úº Ó¬À¬ı ¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ ¬ı˚˛À¸ Œ¸‡±ÀÚ› fl¬±Î¬◊Àfl¬ øfl¬Â≈
¬ı˛±·¬ı˛+À¬Û¬ı˛ øÀfl¬˝◊ ŒÁ“¬±fl¬ ‰¬À˘ ¤À¸ø¢º
뇱ڱ¬Û≈¬ı˛œí øÀ˚˛ ¬ı˛±À·¬ı˛ ’¸±Ò±¬ı˛Ì ¬ı˛+¬Û±˚˛Ì fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Œ˙‡±ÀÓ¬ fl¬±¬Û«Ì… fl¬À¬ı˛ÚøÚ ¬ı±¬ı±º
¬Û±¬ı˛ÀÓ¬Ú ¬ı±¬ı±º ¤˜Ú› ˝À˚˛ÀÂ, ¬ı˛¬ıœfˆ¬±¬ı˛Ó¬œ Â≈øȬ
˝À˚˛ Œ·Àº ˝◊Úàò≈À˜ÀKI◊¬ı˛ ŒÂÀ˘À˜À˚˛¬ı˛± ø‚À¬ı˛
16 ¬ıÂÀ¬ı˛¬ı˛ ‰¬±fl¬ø¬ı˛ Êœ¬ıÀÚ
Ò¬ı˛˘ ¬ı±¬ı±Àfl¬º ø¬ıÀfl¬À˘¬ı˛ ¬ÛάˇôL√ Œ¬ı˛±À ˘ÀÚ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ÀÂÚ ’ÀÚfl¬
‚±À¸¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ¬ıÀ¸ Ó¬±À¬ı˛ ¬ı˛±À·¬ı˛ ¬ı˛+¬Û Œ˙‡±ÀÓ¬Ú
¬ı±¬ı±º øÚÀÊ Œˆ¬±¬ı˛À¬ı˘± ά◊Àͬ Œ¬ı˛›˚˛±Ê fl¬¬ı˛ÀÓ¬Ú Â±S±Sœº ¬Û¬Û≈˘±¬ı˛ øÂÀ˘Ú
’±¬ı˛ Œ¸˝◊ ¸Àe ‰¬˘Ó¬ ¬ıµœ˙ ¬ı˛‰¬Ú±ºí
’Ú…±Ú… ø¬ıˆ¬±À·›º
¤¬ı˛¬Û¬ı˛ ’±·±˜œ ¬ı˛ø¬ı¬ı±¬ı˛