«Κρίση του Σουέζ, 1956»

Γιώργη Χ. Μιχαλόπουλου

Πάτρα, 2021
 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Πρόλογος…...………………......…………………………...… 2

Εισαγωγή….………………………………………………...….. 3

Α' Κεφάλαιο

Πριν την Εθνικοποίηση……………...…...……..………...…..….4

Β' Κεφάλαιο

Μετά την Εθνικοποίηση………………………………….……... 8

Συμπεράσματα ……………..……………………………………. 14

Πηγές και Βιβλιογραφία ………..………..……………………… 18

Παράρτημα……………………..………………………………… 20
 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

“Σήμερα θα απαλλαγούμε από αυτά που συνέβησαν στο παρελθόν”

Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ

Αλεξάνδρεια, 26 Ιουλίου 1956

Μία τεχνητή διώρυγα που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία, εξυπηρετεί ένα
τεράστιο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου και ταυτόχρονα βρίσκεται στην καρδιά της
Μέσης Ανατολής, των τεράστιων ενεργειακών αποθεμάτων και κοντά στο Ισραήλ
που βρίσκεται σε σύγκρουση με τους Άραβες γείτονες του, αποτελεί ένα γεωγραφικό
ορόσημο τεράστιας στρατηγικής σημασίας.

Γύρω από αυτό το ορόσημο εξελίχθηκε ένα πολύπλευρο πολιτικό, οικονομικό,

πολεμικό και διπλωματικό επεισόδιο, που σηματοδότησε την ιστορία του Ψυχρού
Πολέμου, της Μέσης Ανατολής και της Αποαποικιοποίησης.
 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Κρίση του Σουέζ οδήγησε στην αποχώρηση από την Αίγυπτο των δύο
μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, της Γαλλίας και της Βρετανίας, που με τον ένα ή
άλλο τρόπο είχαν παρουσία στην περιοχή και ασκούσαν διαδοχικά επιρροή στη χώρα
και στη γύρω ευαίσθητη περιοχή από τα χρόνια του Ναπολέοντα.

Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει την Κρίση του Σουέζ σε δύο κεφάλαια. Σε

όσα προηγήθηκαν της εθνικοποίησης της Διώρυγας από το Νάσερ (Α’ Κεφάλαιο) και
σε όσα ακολούθησαν (Β’ Κεφάλαιο).

Στα συμπεράσματα, εκτός από τις επιπτώσεις στις χώρες που είχαν άμεση
συμμετοχή στις πολεμικές και διπλωματικές διεργασίες, επιχειρείται και μία
γενικότερη αναφορά υπό το πρίσμα της παγκόσμιας ψυχροπολεμικής κατάστασης και
της ανάδειξης της απόλυτης υπεροχής των δύο υπερδυνάμεων, που ηγούνταν των δύο
αντιμαχόμενων συνασπισμών.
 4

Α’ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η διώρυγα του Σουέζ είναι ένα τεχνητό κανάλι μήκους 162 χιλιομέτρων που
συνδέει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά θάλασσα. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 18591
και παραδόθηκε προς χρήση το Νοέμβριο του 1869 μετά από 10 χρόνια επίπονων
εργασιών. Η διώρυγα κατασκευάστηκε από την ανώνυμη εταιρεία (société anonyme)
που ιδρύθηκε για το σκοπό αυτό, με την επωνυμία “Compagnie Universelle du Canal
Maritime de Suez”2, της οποίας ιδρυτής ήταν ο Γάλλος διπλωμάτης Ferdinand de
Lesseps3. Σκοπός της εταιρείας ήταν να κατασκευάσει τη διώρυγα και η συμφωνία με
την Αίγυπτο προέβλεπε ότι η εταιρεία θα την εκμεταλλευτεί για 99 χρόνια από την
έναρξη λειτουργίας της. Το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας καλύφθηκε κατά το 52%
από Γάλλους επενδυτές ενώ το 44% ανήκε στην αιγυπτιακή κυβέρνηση και οι
υπόλοιπες μετοχές αναλήφθηκαν από επενδυτές στην Ισπανία και την Ιταλία4. Το
1875, η βρετανική κυβέρνηση, που αρχικά ήταν αντίθετη στην κατασκευή της
διώρυγας5, καθώς η Βρετανία ήλεγχε το θαλάσσιο δρόμο προς την Ασία, κατέχοντας
το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη Νότια Αφρική, εκμεταλλευόμενη την
οικονομική κρίση της Αιγύπτου αγόρασε τις μετοχές της, στην εταιρεία της
διώρυγας6. Οι Βρετανοί, έστω καθυστερημένα είχαν πλέον αντιληφθεί τη μεγάλη
σημασία της διώρυγας για τα συμφέροντα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Η γεωπολιτική και στρατηγική σημασία της διώρυγας του Σουέζ ήταν και
παραμένει τεράστια για την ναυσιπλοΐα, το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και για
στρατιωτικούς σκοπούς, καθώς υπολογίζεται ότι η θαλάσσια απόσταση Λίβερπουλ -
Βομβάης μειώνεται κατά 42% μέσω της Διώρυγας του Σουέζ7, με αντίστοιχη μείωση
των εξόδων και του χρόνου του ταξιδιού, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγεται ο περίπλους

1
Bell, K., “British Policy towards the Construction of the Suez Canal, 1859-65.” Transactions of the
Royal Historical Society, vol. 15, 1965, σ. 122 JSTOR, www.jstor.org/stable/3678819. Accessed 12
May 2021.
2
εφεξής θα αναφέρεται και ως “Εταιρεία της Διώρυγας”
3
Hoskins, Halford L., “The Suez Canal as an International Waterway” στο The American Journal of
International Law, vol. 37, no. 3, 1943, σ. 373. JSTOR, www.jstor.org/stable/2192719. Accessed 8
May 2021.
4
L. G., “The Suez Canal Company” στο Bulletin of International News, vol. 15, no. 26, 1938, σ. 10.
JSTOR, www.jstor.org/stable/25642397. Accessed 8 May 2021.
5
Bell, K., σ. 134
6
L. G., “The Suez Canal Company”, σ. 10.
7
Hoskins, Halford L., “Suez Canal Problems” στο Geographical Review, vol. 30, no. 4, 1940, σ. 667.
JSTOR, www.jstor.org/stable/210540. Accessed 8 May 2021.
 5

της Αφρικής και η πλεύση στα επικίνδυνα νερά του Νότιου Ατλαντικού και του
Νότιου Ινδικού Ωκεανού.

Το 1888 στην Κωνσταντινούπολη, οι περισσότερες μεγάλες δυνάμεις της

εποχής (Βρετανία, Αυστρουγγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία
Ρωσία και Οθωμανική Αυτοκρατορία (η Αίγυπτος τότε ήταν τυπικά τμήμα της),
υπέγραψαν συνθήκη, που προέβλεπε ότι η διώρυγα “θα είναι πάντα ελεύθερη και
ανοιχτή, σε περίοδο πολέμου όπως και σε περίοδο ειρήνης … χωρίς διάκριση λόγω
σημαίας”.

Παρότι τυπικά τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως αυτόνομη επαρχία

της, φόρου υποτελής στο Σουλτάνο, η Αίγυπτος ήταν στην πράξη βρετανικό
προτεκτοράτο, ήδη από το 1882, όταν ο βρετανικός στρατός βομβάρδισε την
Αλεξάνδρεια και εισέβαλε εισέβαλε στη χώρα, καταλαμβάνοντας στρατηγικά σημεία
και θέτοντας υπό τον έλεγχο του τη Διώρυγα του Σουέζ. Το 1914, όταν η Οθωμανική
Αυτοκρατορία τέθηκε απέναντι στους Βρετανούς στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η
Αίγυπτος έγινε και επίσημα προτεκτοράτο της Βρετανίας, η οποία το 1922
αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Αιγύπτου, διατηρώντας το δικαίωμα στάθμευσης
στρατιωτικών δυνάμεων για τον έλεγχο της Διώρυγας 8.

Ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ ήταν Αιγύπτιος στρατιωτικός που συμμετείχε στο

πραξικόπημα που ανέτρεψε το Βασιλιά Φαρούκ το 1952 και ανέλαβε πρόεδρος της
Αιγύπτου και πρωθυπουργός το 19549. Ο Νάσερ ήταν ο κύριος εκφραστής του
αραβικού εθνικισμού, σε διεθνές επίπεδο, είχε έντονη ρητορική εναντίον των
ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και εξέφραζε τη βούληση της
Αιγύπτου για αυτοδιάθεση έναντι της επικυριαρχίας των Βρετανών, για ανάληψη
πρωταγωνιστικού ρόλου στη Μέση Ανατολή και για την υπεράσπιση των Αράβων
έναντι του Ισραήλ. Το 1954, ο Αιγύπτιος ηγέτης συγκρούστηκε με τους Βρετανούς
και πέτυχε να συνάψει συμφωνία, που προέβλεπε την αποχώρηση των τελευταίων
από τις στρατιωτικές τους βάσεις στο Σουέζ10, μέχρι τον Ιούνιο του 195611. Στην
αγγλο-αιγυπτιακή συμφωνία του 1954, αναγράφηκε ότι οι δύο κυβερνήσεις
8
Μουρέλος, Γιάννης, “Το ζήτημα της Αιγύπτου (1869 - 1882) στο Clio Turbata,
https://tinyurl.com/9ahdbtz5.
9
Young, W John and Kent, John, International relations since 1945 : a global history, Oxford
University Press 2013, σ. 191.
10
Χατζηβασιλείου, Ευάνθης, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, Αθήνα 2001, σ. 155
11
Shupe, M., Wright, W., Hipel, K., & Fraser, N., “Nationalization of the Suez Canal: A Hypergame
Analysis.” στο The Journal of Conflict Resolution, vol. 24, no. 3, 1980, σ. 478. JSTOR,
www.jstor.org/stable/173642. Accessed 9 May 2021.
 6

“εκφράζουν την απόφασή τους να τηρήσουν” τη Συνθήκη που υπογράφηκε στην

Κωνσταντινούπολη το 188812. Η συμφωνία αυτή έδωσε, προσωρινά, την προοπτική
μιας νέας εποχής Αγγλο - Αιγυπτιακής συνεργασίας13, η οποία διαψεύστηκε πολύ
γρήγορα, καθώς ο Νάσερ εξέλαβε ως εχθρική εναντίον της Αιγύπτου κίνηση, την
σύναψη του Συμφώνου της Βαγδάτης, τον Απρίλιο του 1955. Επρόκειτο για έναν
αμυντικό συνασπισμό στον οποίο συμμετείχαν η Μεγάλη Βρετανία, η Τουρκία, το
Ιράκ, το Πακιστάν και το Ιράν14. Οι Βρετανοί σκόπευαν να ενσωματώσουν στο
Σύμφωνο της Βαγδάτης και άλλες αραβικές χώρες, προοπτική στην οποία ο Νάσερ
ήταν σφόδρα αντίθετος. Το γεγονός ότι επρόκειτο για συμμαχία ενός αραβικού
κράτους (Ιράκ) με τα υπόλοιπα μη αραβικά κράτη της περιοχής και το γεγονός ότι
πρωτοστατούσαν οι Άγγλοι, που επί χρόνια κυριαρχούσαν στην περιοχή,
δημιούργησε αρνητικές αντιδράσεις από τους Άραβες ριζοσπάστες εθνικιστές, που
εκπροσωπούνταν από το Νάσερ, ο οποίος θεωρούσε ότι με τη συμμαχία αυτοί οι
Βρετανοί διακινδύνευαν την ουδετερότητα των Αραβικών κρατών και επιχειρούσαν
να διασπάσουν την ενότητα του Αραβικού κόσμου, να εμποδίσουν τη δημιουργία
μιας Αραβικής Ομοσπονδίας. Για το Νάσερ οι κινήσεις των Βρετανών ήταν
προσπάθειες να συντηρήσουν την ιμπεριαλιστική τους κυριαρχία της στη Μέση
Ανατολή.

Τον Αύγουστο το 1955, μετά την άρνηση των Δυτικών (Η.Π.Α., Γαλλία,
Βρετανία) να προμηθεύσουν με όπλα την Αίγυπτο, για να μη διαταραχθεί η
ισορροπία με το Ισραήλ, ο Νάσερ συμφώνησε να προμηθευτεί σοβιετικό στρατιωτικό
εξοπλισμό από την Τσεχοσλοβακία15. Η κίνηση αυτή, που εξελήφθη ως σαφής
ενέργεια ανεξαρτητοποίησης από την εξάρτηση της Δύσης, προκάλεσε ενθουσιασμό
στους Άραβες και έντονη ανησυχία στους Δυτικούς. Η ανησυχία αυτή εκφράστηκε
και στο ζήτημα του “Υψηλού Φράγματος του Ασουάν”. Κεντρικό σημείο στην
πολιτική και οικονομική ατζέντα του Νάσερ, ήταν η κατασκευή ενός μεγάλου
φράγματος στο Νείλο. Το μεγαλόπνοο έργο του Φράγματος του Ασουάν θα οδηγούσε
τη χώρα σε κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, καθώς θα δημιουργούσε νέες
τεράστιες επιφάνειες καλλιεργήσιμης γης και επιπλέον θα παρείχε υδροηλεκτρική
ενέργεια. Οι Αιγύπτιοι δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να κατασκευάσουν

12
“Nationalization of the Suez Canal Company.” στο Harvard Law Review, vol. 70, no. 3, 1957, σ.
482. JSTOR, www.jstor.org/stable/1337813. Accessed 8 May 2021.
13
Young, W John and Kent, John, σ. 191
14
Χατζηβασιλείου, Ε., σ. 155.
15
Young, W John and Kent, John, σ. 192
 7

μόνοι τους το Φράγμα και για το λόγο αυτό, ο Νάσερ αναζητούσε χρηματοδότηση
είτε από τη Δύση είτε από τη Σοβιετική Ένωση. Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί δεν
επιθυμούσαν περαιτέρω προσέγγιση και ενδεχόμενο προσεταιρισμό της Αιγύπτου
από τους Σοβιετικούς και καθώς είχε ήδη προηγηθεί η εξοπλιστική συμφωνία με την
Τσεχοσλοβακία, αποφάσισαν αρχικά να συμμετάσχουν στη χρηματοδότηση της
κατασκευής του Φράγματος. Οι συζητήσεις για τους όρους της χρηματοδότησης
ξεκίνησαν το Δεκέμβριο του 1955 αλλά η πρόταση των Αγγλο-αμερικανών δεν έγινε
αποδεκτή από το Νάσερ, ο οποίος έβλεπε στη συμφωνία νέες προσπάθειες των
μεγάλων δυνάμεων να επιβάλουν στην Αίγυπτο την κυριαρχία τους, με οικονομικούς
αυτή τη φορά όρους. Στους επόμενους μήνες, οι Αμερικανοί, επηρεαζόμενοι και από
την αντιδυτική ρητορική του Νάσερ, άρχισαν να γίνονται περισσότερο επιφυλακτικοί
σχετικά με τη συμμετοχή τους στο εγχείρημα και τελικά στις 19 Ιουλίου 1956
ανακοίνωσαν επίσημα την απόσυρση της πρότασής τους ενώ δύο ημέρες μετά
ακολούθησαν οι Βρετανοί16. Η απόσυρση της χρηματοδότησης ήταν ένα από τα
οικονομικά μέτρα που στόχευαν στην αποδυνάμωση του Νάσερ στο εσωτερικό της
Αιγύπτου, ενώ οι αμερικανικές και βρετανικές μυστικές υπηρεσίες επεξεργάζονταν
σχέδια για την απομόνωσή του μέσα στον Αραβικό Κόσμο17. Η Διοίκηση του
Προέδρου Αϊζενχάουερ ήλπιζε ότι θα δημιουργούσε στο Νάσερ εγχώρια πολιτική
αντίδραση και διεθνή απομόνωση, μέσα από μία μυστική επιχείρηση, που
ονομάστηκε επιχείρηση “OMEGA”, και που προέβλεπε τη χρήση διπλωματικών
μέσων αλλά και την ενεργοποίηση των μυστικών υπηρεσιών εναντίον του Νάσερ ενώ
ο Βρετανός Πρωθυπουργός Άντονι Ήντεν επιθυμούσε περισσότερο άμεσες λύσεις 18.

Κανείς από τους δύο δεν ανέμενε και δεν ήταν έτοιμος για την αντίδραση του
Αιγύπτιου ηγέτη, που ακολούθησε μόλις λίγες μέρες μετά την απόσυρση των
Αγγλο-αμερικανών από την χρηματοδότηση του Φράγματος.

16
Shupe, M., Wright, W., Hipel, K., & Fraser, N., σ. 481
17
Young, W John and Kent, John, σ. 192
18
Kelly, A., “Suez” στο ANZUS and the Early Cold War: Strategy and Diplomacy between Australia,
New Zealand and the United States, 1945-1956, Open Book Publishers, Cambridge, UK, 2018, σ. 157,
http://www.jstor.org/stable/j.ctv5zfv3m.13. Accessed 12 May 2021.
 8

Β' ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΕΘΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Την 26η Ιουλίου 1956, ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Νάσερ εκφώνησε ένα πύρινο
λόγο στην πλατεία Mohammed Ali της Αλεξάνδρειας. Αφού αναφέρθηκε στην
πολυετή εκμετάλλευση της Αιγύπτου από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ο Νάσερ
ανακοίνωσε ότι είχε υπογράψει ένα προεδρικό διάταγμα για την εθνικοποίηση της
εταιρείας, που εκμεταλλευόταν τη Διώρυγα του Σουέζ. Το διάταγμα είχε άμεση ισχύ
και την ώρα της ομιλίας, ο Αιγύπτιος ηγέτης ανακοίνωσε στο ενθουσιώδες19
ακροατήριό του, ότι Αιγύπτιοι πολίτες είχαν ήδη κινηθεί για να καταλάβουν τη
Διώρυγα. Αυτό ήταν επιχειρησιακά εφικτό, χωρίς πολεμική κλιμάκωση, καθώς οι
Βρετανοί είχαν απομακρύνει τις στρατιωτικές τους δυνάμεις από τη Διώρυγα, ήδη
από τον περασμένο Ιούνιο20, στο πλαίσιο της Συμφωνίας του 1954. Το διάταγμα
προέβλεπε ότι όλοι οι εργαζόμενοι στη Διώρυγα ήταν υποχρεωμένοι να συνεχίσουν
να παρέχουν τις υπηρεσίες τους με απειλή ποινές φυλάκισης και ότι οι μέτοχοι θα
αποζημιώνονταν με βάση την αξία της μετοχής κατά την ώρα του κλεισίματος των
εργασιών στο Χρηματιστήριο του Παρισιού (Bourse de Paris). Ο Νάσερ καταδίκασε
τις ενέργειες Αμερικανών και Βρετανών, μίλησε για ιμπεριαλιστικές επιβουλές
εναντίον της ανεξαρτησίας της Αιγύπτου και αναφέρθηκε στην άρνηση των ΗΠΑ να
χρηματοδοτήσουν το Φράγμα του Ασουάν. Συνέχισε εξηγώντας ότι με τα κέρδη που
θα είχε η Αίγυπτος από την εκμετάλλευση της Διώρυγας θα κατόρθωνε να
κατασκευάσει το μεγάλο έργο ανάπτυξης της χώρας, χωρίς ξένη βοήθεια21.

Παρότι γαλλικών και αγγλικών συμφερόντων η Εταιρεία της Διώρυγας του

Σουέζ ήταν αιγυπτιακή εταιρεία και η εθνικοποίησή της δεν μπορούσε να θεωρηθεί
παράνομη22, καθώς άλλωστε το σχετικό διάταγμα προέβλεπε και τη νόμιμη
αποζημίωση των μετόχων. Σε σύσκεψη που έλαβε χώρα στο Λευκό Οίκο στην
Ουάσινγκτον, την επόμενη μέρα, ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών Χέρμπερτ
Χούβερ, που αναπλήρωνε τον ασθενούντα Υπουργό, Τζον Φόστερ Ντάλες,
αποκρυστάλλωσε την ουσία του προβλήματος, λέγοντας ότι το βασικό πρόβλημα

19
Fisk, Robert., The war for civilization: the conquest of the Middle East, Harper Perennial, 2006, σ.
1129.
20
Judt, Tony., Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2012, τόμος 2, σ. 84
21
USA Department of State, FOREIGN RELATIONS OF THE UNITED STATES, 1955–1957, SUEZ
CRISIS, JULY 26–DECEMBER 31, 1956, VOLUME XVI,
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1955-57v16/d1
22
Young, W John and Kent, John, σ. 192
 9

ήταν ότι οι Βρετανοί θα ήθελαν να κινηθούν πολύ δραστικά στο συγκεκριμένο

ζήτημα, έχοντας στο μυαλό τους την επίδρασή του στη θέση τους στο διεθνές
στερέωμα και στις σχέσεις τους με τις υπόλοιπες χώρες23. Πράγματι, η εθνικοποίηση
της Διώρυγας του Σουέζ ήταν κυρίως ένα συμβολικό χτύπημα προς τη Μεγάλη
Βρετανία, που την εμφάνιζε ανίσχυρη να ελέγξει μία αδύναμη χώρα της Μέσης
Ανατολής, της οποίας είχε τον απόλυτο έλεγχο τα προηγούμενα χρόνια και φανέρωνε
την παρακμή της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας. Ο Βρετανός Πρωθυπουργός Ήντεν
αμέσως ζήτησε να ετοιμαστούν σχέδια στρατιωτικής επέμβασης, για την ανάγκη της
οποίας προσπαθούσε να πείσει και τους Αμερικανούς, οι οποίοι αντίθετα επιδίωκαν
αποκλιμάκωση της έντασης και λύση με διπλωματικά μέσα24. Οι Αμερικανοί
θεωρούσαν ότι μία στρατιωτική επέμβαση δεν θα ήταν δικαιολογημένη στα μάτια της
διεθνούς αλλά και της αμερικανικής κοινής γνώμης, καθώς άλλωστε ο Πρόεδρος
Αϊζενχάουερ πολιτευόταν με άκρως φιλειρηνικό προφίλ25, ενόψει και των
επικείμενων αμερικανικών προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου 195726. Για τη νέα
υπερδύναμη δεν αποτελούσε προτεραιότητα το νέο πλήγμα που δέχθηκε το βρετανικό
πρεστίζ στη Μέση Ανατολή, που αποτελούσε πεδίο δράσης της επί δεκαετίες. Η
Βρετανία είχε ήδη αποσυρθεί από την Ελλάδα στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου,
παραχωρώντας τη θέση της στους Αμερικανούς, είχε παραχωρήσει ανεξαρτησία στις
Ινδίες, τη Βιρμανία και την Κεϋλάνη, είχε αποσυρθεί από την Παλαιστίνη και
αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα στην Κύπρο, που διεκδικούσε την απόσχισή της
από το Βρετανικό Στέμμα27.

Το διάστημα από την κήρυξη της εθνικοποίησης στα τέλη Ιουλίου 1956 έως
τον Οκτώβριο 1956 κύλησε με διπλωματικές προσπάθειες επίλυσης της κρίσης, όμως
η Βρετανία απαιτούσε λύση, η οποία θα ταπείνωνε την Αίγυπτο28, πράγμα που ο
Νάσερ δεν σκόπευε να ανεχθεί. Με την ενθάρρυνση και υποστήριξη των

23
USA Department of State, FOREIGN RELATIONS OF THE UNITED STATES, 1955–1957, SUEZ
CRISIS, JULY 26–DECEMBER 31, 1956, VOLUME XVI, Memorandum of a Conference With the
President, White House, Washington, July 27, 1956, 5 p.m.,
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1955-57v16/d3.
24
Kelly, A., σ. 160.
25
Χατζηβασιλείου Ε., σ. 156.
26
“Αυτή η χώρα δεν θα πάει σε πόλεμο ποτέ όσο κατέχω αυτή τη θέση, εκτός αν το Κογκρέσο
αποφασίσει να κηρύξει πόλεμο”, είχε δηλώσει ο Πρόεδρος Αϊζενχάουερ, σε συνέντευξη τύπου στις 11
Σεπτεμβρίου 1956, ενώ την επόμενη μέρα και ο Αμερικανός ΥπΕξ Ντάλες έκανε παρόμοια σχόλια,
αναφέροντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και εάν είχαν το δικαίωμα να επέμβουν στρατιωτικά,
δεν επρόκειτο να το πράξουν. Kelly, A., σ. 168-169.
27
Χατζηβασιλείου Ε., σ. 158.
28
Young, W John and Kent, John, σ. 193.
 10

Αμερικανών συνεκλήθη στο Λονδίνο, στα μέσα του Αυγούστου του 1956, σύσκεψη
των κρατών που είχαν υπογράψει τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης και άλλων
κρατών, που κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούσαν τη Διώρυγα (συμμετείχαν συνολικά
22 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα). Η αποτυχία της διάσκεψης ενίσχυσε τις
σκέψεις των Βρετανών για δυναμική επέμβαση στην Αίγυπτο.

Στα τέλη του Οκτωβρίου, οι Γάλλοι, οι οποίοι ήθελαν να χτυπήσουν το

Νάσερ, για τη βοήθεια που παρείχε στους Αλγερινούς, που την ίδια περίοδο μάχονταν
για ανεξαρτησία από τη Γαλλία και είχαν ήδη μυστικά συνεννοηθεί με τους
Ισραηλινούς, πρότειναν στους Βρετανούς το εξής σχέδιο. Το Ισραήλ θα επιτίθετο
στην Αίγυπτο, για να εξουδετερώσει κάθε πλεονέκτημα που θα μπορούσε να της
παρείχαν τα τσέχικα όπλα. Τότε, η Βρετανία και η Γαλλία θα εξέδιδαν ένα
τελεσίγραφο στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές για παύση των εχθροπραξιών και
δεδομένου ότι το τελεσίγραφο δεν επρόκειτο να γίνει αποδεκτό, θα έστελναν
δυνάμεις στην Αίγυπτο, ισχυριζόμενοι ότι η επέμβασή τους δήθεν γινόταν για την
προστασία της Διώρυγας από τα εμπόλεμα μέρη29. Η τελική συμφωνία επιτεύχθηκε
σε μυστική συνάντηση μεταξύ Ισραήλ, Βρετανίας και Γαλλίας στη γαλλική πόλη των
Σεβρών (Sevrès)30. Οι Ισραηλινοί θα επιτίθεντο στις 29 Οκτωβρίου και θα
ακολουθούσε ένα τελεσίγραφο 24 ωρών, που θα απαιτούσε από τις αντιμαχόμενες
δυνάμεις να απομακρυνθούν τουλάχιστον 10 μίλια από το κανάλι του Σουέζ. Οι
Ισραηλινοί πράγματι ξεκίνησαν την επίθεσή τους, στη συμφωνημένη ημερομηνία,
εισβάλλοντας στη Χερσόνησο του Σινά και κατευθυνόμενοι προς τη Διώρυγα, όταν
όμως επιδόθηκε το τελεσίγραφο, βρίσκονταν ακόμα αρκετά μακριά από το κανάλι
του Σουέζ και αυτό είχε ως οξύμωρο αποτέλεσμα να ζητείται, ο μεν επιτιθέμενος να
προχωρήσει ακόμα περισσότερο μέσα στο εχθρικό έδαφος, ο δε αμυνόμενος και θύμα
της επίθεσης να υποχωρήσει απομακρυνόμενος από το δικό του έδαφος31.

Ο Νάσερ, όπως ήταν αναμενόμενο, απέρριψε το τελεσίγραφο. Στις 31

Οκτωβρίου ξεκίνησαν οι αγγλο-γαλλικές αεροπορικές επιδρομές εναντίον της
Αιγύπτου και στις 5 Νοεμβρίου η επέμβασή τους στην Αίγυπτο κλιμακώθηκε με
αποβίβαση στρατευμάτων και ρίψη αλεξιπτωτιστών32, σε στρατηγικά σημεία γύρω
από τη Διώρυγα, στο Πορτ Σαΐντ και Πορτ Φουάντ. Η αντίδραση της Αιγύπτου ήταν

29
Young, W John and Kent, John, σ. 194
30
Fisk, R., σ. 1130
31
Young, W John and Kent, John, σ. 194
32
Fisk, R., σ. 1132-1133
 11

ισχνή μπροστά στην στρατιωτική υπεροχή των αντιπάλων της, πέτυχε όμως με τη
βύθιση πλοίων στο κανάλι του Σουέζ να αποκλείσει εν τοις πράγμασι τη χρήση της
Διώρυγας33, καθιστώντας την παρουσία των ξένων στρατευμάτων σε αυτή άνευ
περιεχομένου.

Η στρατιωτική επίθεση αντιμετωπίστηκε με έκπληξη και οργή στην

Ουάσινγκτον, καθώς οι επιτιθέμενοι είχαν αγνοήσει τις αρνητικές προς τούτο
παραινέσεις των Αμερικανών και ακόμα περισσότερο είχαν αποφύγει να
ενημερώσουν τους Αμερικανούς για την επιγενόμενη επίθεση και τα μυστικά σχέδιά
τους. Ο Ήντεν δήλωνε ψευδώς, στις 20 Δεκεμβρίου 1956 στη Βουλή των
Κοινοτήτων, ότι δήθεν δεν γνώριζε από πριν για την επίθεση των Ισραηλινών στο
Σινά34 όμως η συνομωσία είχε στην πραγματικότητα αποκαλυφθεί πολύ γρήγορα. Η
εκπεφρασμένη διαφωνία των Αμερικανών στη στρατιωτική επέμβαση, ενισχυόταν
από το γεγονός ότι αν την υποστήριζαν θα έρχονταν σε βέβαιη σύγκρουση με τον
Αραβικό κόσμο συνολικά, ενώ πρόθεσή τους ήταν να καταστήσουν σαφή ως νέα
υπερδύναμη, τη διαφοροποίηση της πολιτικής τους από τις πολιτικές των
αποικιοκρατικών δυνάμεων του παρελθόντος. Επιπλέον, επιθυμούσαν να
διαφοροποιούνται από την στρατιωτική επιβολή των Σοβιετικών στους συμμάχους
της και να επικαλούνται ένα πιο φιλελεύθερο διεθνές προφίλ. Για το λόγο αυτό,
αισθάνονταν ότι οι Βρετανοί και Γάλλοι σύμμαχοί τους, είχαν υπονομεύσει το “ηθικό
πλεονέκτημα” της Δύσης, που είχε καταδικάσει τη σχεδόν ταυτόχρονη, ωμή
επέμβαση των Σοβιετικών στην Ουγγαρία35. Ήταν πλέον σειρά των Σοβιετικών να
καταδικάσουν την επέμβαση των δυτικών στην Αίγυπτο και να διευρύνουν με την
αφορμή αυτή, την ισχνή έως τότε επιρροή τους στον Αραβικό κόσμο, την οποία ο
Νάσερ είχε ήδη καλλιεργήσει, με τη συμφωνία για τα τσέχικα όπλα. Οι Σοβιετικοί
δεν καταδίκασαν απλώς τη στρατιωτική επέμβαση αλλά απείλησαν και με τη χρήση
πυρηνικών όπλων κατά της Δυτικής Ευρώπης, εάν δεν αποσύρονταν οι δυνάμεις
εισβολής. Τελικά, δεν είχαν κανένα ενεργό ρόλο στην εξέλιξη της σύγκρουσης, όπως
αντίστοιχα οι Δυτικοί δεν επηρέασαν επί της ουσίας την κατάσταση στην Ουγγαρία.

33
Judt, T., σ. 87.
34
Fisk, R., σ. 1136
35
Χατζηβασιλείου Ε., σ. 153
 12

Η διεθνής καταδίκη της εισβολής ήταν ομόφωνη. Ακόμα και σε χώρες έντονα
φιλοβρετανικές, όπως οι σκανδιναβικές36 αλλά και στις χώρες της Βρετανική
Κοινοπολιτείας37 το κοινό ήταν έντονα αντίθετο στη στρατιωτική επέμβαση των
Αγγλο-γάλλων.

Η αμερικανική αντίδραση ήταν έντονη και πολυεπίπεδη. Ο Αμερικανός

Πρόεδρος, προδομένος από τη βρετανική στάση, εξέφρασε τη σαφή αντίθεσή του
προς το Βρετανό Πρωθυπουργό. Ο αμερικανικός Έκτος Στόλος παρεμπόδισε τον
αγγλο-γαλλικό στόλο στη Μεσόγειο, καθυστερώντας την άφιξή του στην Αίγυπτο,
ενώ ο Αϊζενχάουερ ενέκρινε σειρά οικονομικών κυρώσεων προς τη Βρετανία για να
την αναγκάσει να αποσυρθεί38. Η οικονομική εξάρτηση της Μεγάλης Βρετανίας από
τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μεγάλη, καθώς πλήρωνε τόκους για ανεξόφλητα
δάνεια39. Οι Αμερικανοί πώλησαν μαζικά βρετανικά ομόλογα, με αποτέλεσμα η
βρετανική οικονομία να απειληθεί με κατάρρευση μέσα σε μία νύχτα40. Στις 7
Νοεμβρίου, δύο μόλις μέρες μετά την εισβολή στην Αίγυπτο, τα βρετανικά και
γαλλικά στρατεύματα έπαυσαν πυρ.

Παράλληλα, οι Αμερικανοί άσκησαν έντονη διπλωματική πίεση, εισάγοντας

στα Ηνωμένα Έθνη ψήφισμα για κατάπαυση πυρός, το οποίο εγκρίθηκε με ψήφους
64-5. Εκτός από τις τρεις επιτιθέμενες χώρες, καταψήφισαν η Αυστραλία και η Νέα
Ζηλανδία, χώρες δηλαδή της Κοινοπολιτείας, υπό άμεση εξάρτηση από το βρετανικό
στέμμα. Υπερψήφισαν ΗΠΑ και ΕΣΣΔ σε μία σπάνια στη λειτουργία του ΟΗΕ
σύμπραξη.

Στις 9 Ιανουαρίου 1957, ο Ήντεν παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία. Η

προσωπικότητά του και ενδεχομένως (όπως υποστηρίχθηκε41) και θέματα υγείας που
αντιμετώπιζε, υπήρξαν καθοριστικά στις βρετανικές αποφάσεις και ενέργειες. Ο
διάδοχός του, Χάρολντ Μακμίλαν, γρήγορα ζήτησε από τους Αμερικανούς βοήθεια
ώστε να δικαιολογήσει εύσχημα την απόσυρση των βρετανικών στρατευμάτων από

36
Adamthwaite, Anthony, “Suez Revisited.” στο International Affairs (Royal Institute of International
Affairs 1944-), vol. 64, no. 3, 1988, p. 456. JSTOR, www.jstor.org/stable/2622851. Accessed 12 May
2021.
37
Kelly, A., σ. 171.
38
Kelly, A., σ. 172.
39
Judt, T., σ. 85.
40
Χατζηβασιλείου Ε., σ. 156.
41
Lord Owen, C.H., “The effect of Prime Minister Anthony Eden's illness on his decision-making
during the Suez crisis” στο QJM: An International Journal of Medicine, Volume 98, Issue 6, June
2005, Pages 387–402. - Hamilton, Eamon, Sir Anthony Eden and the Suez Crisis of 1956 The Anatomy
of a Flawed Personality, MA Thesis, University of Birmingham, 2015.
 13

την Αίγυπτο42. Οι Βρετανοί έλαβαν οικονομική βοήθεια από τις ΗΠΑ και το Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο, το Ισραήλ εξασφάλισε το δικαίωμά του να διέρχεται από τον
κόλπο της Άκαμπα, που ήταν έως τότε αποκλεισμένο από τους Αιγύπτιους και την
απόσυρση των στρατευμάτων ακολούθησε ο καθαρισμός από τα βυθισμένα πλοία της
Διώρυγας του Σουέζ, που παρέμεινε στα χέρια των Αιγυπτίων 43.

42
Kelly, A., σ. 177.
43
Judt, T., σ. 88.
 14

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι Αιγύπτιοι δεν αποκαλούν την υπό μελέτη σύγκρουση “κρίση του Σουέζ”
ούτε καν “πόλεμο του Σουέζ”. Αναφέρονται πάντοτε σε αυτή ως την “Τριμερή
Επίθεση (Tripartite Aggression)”, έτσι ώστε να είναι σαφής η συμπαιγνία του Ισραήλ
με τις δύο δυτικές ευρωπαϊκές Δυνάμεις44. Η Αίγυπτος πέτυχε να αναγνωριστεί η
εθνικοποίηση της Διώρυγας και επιβεβαίωσε την εθνική της κυριαρχία σε ένα από τα
πιο σημαντικά γεωπολιτικά σημεία της υφηλίου, ενώ παράλληλα ο ηγέτης της
αναβαθμίστηκε διεθνώς, ως επιφανές μέλος του υπό σχηματισμό μπλοκ των μπλοκ
αδεσμεύτων κρατών και ηγέτης του αραβικού εθνικισμού ενάντια στην ξένη
επικυριαρχία.

Το Ισραήλ υποχώρησε από τα εδάφη στα οποία είχε εισβάλει, χωρίς απώλειες,
αντίθετα επανέκτησε την πρόσβαση του στην Ερυθρά θάλασσα. Η Σοβιετική Ένωση
πέτυχε, χωρίς καν να το προσπαθήσει, να “ισοφαρίσει” τη διεθνή διαμαρτυρία για την
αιματηρή επέμβασή της στην Ουγγαρία, με την κατακραυγή εναντίον των
κυριότερων Ευρωπαίων αντιπάλων της, στο πεδίο των εντυπώσεων στη σκακιέρα του
Ψυχρού Πολέμου. Επιπλέον, εμφανίστηκε παγκοσμίως ως υπερασπίστρια δύναμη
των χωρών του Τρίτου Κόσμου έναντι των επεμβάσεων των παλαιών αποικιακών
δυνάμεων.

Η Γαλλία απώλεσε όποια δικαιώματα θα διατηρούσε για λίγα χρόνια ακόμα

στη διαχείριση της Διώρυγας και η ήττα της έναντι του Νάσερ, ενίσχυσε ακόμα
περισσότερο το αραβικό εθνικιστικό αποσχιστικό κίνημα στην Αλγερία. Η αποικιακή
της πολιτική κλονίστηκε ακόμη περισσότερο τα χρόνια που ακολούθησαν.

Μεγάλη ηττημένη ήταν η Μεγάλη Βρετανία. Η Κρίση του Σουέζ ήταν η

τελευταία προσπάθεια της άλλοτε κραταιάς αυτοκρατορίας να διαδραματίσει ηγετικό
ρόλο στη διεθνή σκηνή. Στο εξής, η Βρετανία θα κινείται μόνο υποστηρικτικά στο
πλαίσιο που θα υπαγορεύει η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Πέρα από την
απώλεια του ελέγχου της Διώρυγας, σημαντικότερο ήταν το πλήγμα στο γόητρο της
Μεγάλης Βρετανίας που σηματοδότησε το τέλος της ηγεμονίας της και τη μετατροπή
της σε μία δύναμη μέσης ισχύος, υποδέεστερη στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά
των δύο υπερδυνάμεων, των οποίων ήταν ισότιμος συνομιλητής στη διάρκεια και τη
λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

44
Fisk, R., σ. 1128
 15

Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επιβεβαίωσαν το ρόλο της νέας

υπερδύναμης, που σταδιακά υποκατέστησε τη Μεγάλη Βρετανία σε όλες τις περιοχές
επιρροής της ανά τον κόσμο. Εν προκειμένω, οι ΗΠΑ ανέλαβαν τον πρωταγωνιστικό
ρόλο στη Μέση Ανατολή και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί να παρέμβουν με τη
στρατιωτική τους ισχύ αλλά επιδεικνύοντας ξεκάθαρη οικονομική και διπλωματική
υπεροχή.

Παράλληλα, η Κρίση του Σουέζ και η σχεδόν ταυτόχρονη εισβολή των

Σοβιετικών στην Ουγγαρία, έδειξαν ότι οι δύο αντίπαλοι σχηματισμοί του Ψυχρού
Πολέμου είχαν ξεκάθαρες ηγεσίες και σαφή οριοθέτηση των ζωνών επιρροής τους. Η
ηγεμονία της ΕΣΣΔ στον ανατολικό συνασπισμό και των ΗΠΑ στο δυτικό δεν
μπορούσε να αμφισβητηθεί από την ουγγρική κυβέρνηση στην ανατολή ούτε καν από
τη Μεγάλη Βρετανία ή τη Γαλλία στη δύση. Οι δύο υπερδυνάμεις επέβαλλαν, στη
διάρκεια του 1956, στους συμμάχους τους, με ηχηρό τρόπο τη βούλησή τους, η οποία
δεν θα αμφισβητείτο για τα επόμενα 33 χρόνια. Επιπλέον, παρά την θυελλώδη
ρητορική και των δύο πλευρών, ούτε οι Δυτικοί επιχείρησαν να επέμβουν στην
Ουγγαρία ούτε οι Σοβιετικοί ανακατεύτηκαν ουσιαστικά στην Αίγυπτο.

Τέλος, η Κρίση του Σουέζ θεωρείται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη
διαδικασία της αποαποικιοποίησης45. Από το 1956 έως το 1965 είκοσι μία βρετανικές
αποικίες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους46 και χώρες όπως ο Καναδάς, η
Αυστραλία, η Νότια Αφρική, η Ινδία, επίσης πρώην αποικίες, προσανατολίστηκαν
οικονομικά και πολιτικά προς τις Ηνωμένες Πολιτείες47. Οι Γάλλοι επίσης
αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν την ανεξαρτησία σε πολλές κτήσεις τους στην
Αφρική και την Ασία. Ωστόσο, η άποψη ότι οι ΗΠΑ επεδείκνυαν συνειδητά
αντιαποικιοκρατική διάθεση, δεν στερείται κριτικής. Παρότι πρώην αποικία που
κέρδισε την ανεξαρτησία της από την Αγγλία, οι ΗΠΑ υποκατέστησαν τις δυτικές
αποικιοκρατικές δυνάμεις και συνέχισαν να ασκούν τον έλεγχο στις πρώην αποικίες,
διατηρώντας στρατιωτικές βάσεις ανά τον κόσμο, ασκώντας οικονομική επιρροή και
κάποιες φορές επιβάλλοντας φιλικές προς τις ΗΠΑ κυβερνήσεις. Σχηματικά, σε
κάποιες περιπτώσεις, τους Βρετανούς Ύπατους Αρμοστές διαδέχθηκαν οι Αμερικανοί
Πρεσβευτές, ενώ μετά την αποχώρηση των Γάλλων από την Ινδοκίνα, οι ΗΠΑ
ενεπλάκησαν σε μακροχρόνιο πόλεμο, με πολλές απώλειες στο Βιετνάμ. Στο
45
Χατζηβασιλείου Ε., σ. 154.
46
Judt, T., σ. 90.
47
Judt, T., σ. 95-96.
 16

ανατολικό μπλοκ, η Σοβιετική Ένωση ασκούσε αντίστοιχα μεταποικιοκρατική

πολιτική χωρίς καν να τηρεί τα προσχήματα: στην μεταπολεμική Πολωνία (και έως
το καλακαίρι του 1956) καθήκοντα υπουργού άμυνας ασκούσε επίσημα Ρώσος
Στρατάρχης και τα κινήματα της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας κατέστειλαν τα
σοβιετικά άρματα μάχης, επιβάλλοντας την ισχύ των όπλων στις σοσιαλιστικές
ηγεσίες των χωρών αυτών.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο αναδεικνύεται η συναρμογή στην εξέλιξη του

επεισοδίου στο Σουέζ, πολλών διαφορετικών παραγόντων. Τα πρόσωπα, οι πολιτικές
που εξέφραζαν, οι διεθνείς αλλά και οι επιμέρους εγχώριοι συσχετισμοί οδήγησαν
στην κρίση και συνέβαλαν στην επίλυσή της. Η απόφαση για την απόσυρση της
αμερικανικής οικονομικής βοήθειας οφειλόταν στην αντιδυτική ρητορική και
πολιτική του Νάσερ και αυτή ήταν που τον οδήγησε το Νάσερ στην απόφαση για την
εθνικοποίηση της Διώρυγας. Υπ’ αυτή την έννοια η αμερικανική πολιτική υπήρξε
αφορμή για την κρίση αλλά και καταλύτης για την εκτόνωσή της. Οι προσωπικότητες
κατά κύριο λόγο των Νάσερ, Ήντεν και Αϊζενχάουερ αλλά και οι εσωτερικές
πολιτικές ισορροπίες ήσαν επίσης καθοριστικές. Ο Νάσερ πολιτεύτηκε ως Άραβας
εθνικιστής ηγέτης με σχέδιο να ανακτήσει την ανεξαρτησία της Αιγύπτου,
προκαλώντας τα αντιδυτικά και αντιιμπεριαλιστικά ανακλαστικά των Αράβων. Ο
Ήντεν, διαδεχόμενος την ισχυρότατη προσωπικότητα του Ουίνστον Τσόρτσιλ και
χωρίς να αντιμετωπίζει ισχυρή εσωτερική αντιπολίτευση απέτυχε να σταθμίσει ότι η
παγκόσμια ισορροπία δεν ευνοούσε τη συνέχιση της αποικιακής πολιτικής της
παρακμάζουσας Βρετανίας. Ο Αϊζενχάουερ, παρότι πολέμιος του Νάσερ και εν μέσω
της εκστρατείας για την επανεκλογή του, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει την
αμερικανική υπεροχή σε βάρος των συμμάχων του και υπέρ της Αιγύπτου. Η άνοδος
του αραβικού εθνικισμού, η ταυτόχρονη επέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης στην
Ουγγαρία, η διαμάχη των Αράβων με το Ισραήλ, η άρνηση των ευρωπαϊκών
δυνάμεων να αποδεχθούν το νέο μεταπολεμικό τους ρόλο, ο αμερικανικός
παράγοντας, η διεθνής κοινή γνώμη και η εμπλοκή του Οργανισμού Ηνωμένων
Εθνών στην προσπάθεια της λύσης καθιστούν την Κρίση του Σουέζ ένα
συναρπαστικό ιστορικό κεφάλαιο.
 17

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. ΠΗΓΕΣ

USA Department of State, FOREIGN RELATIONS OF THE UNITED STATES,

1955–1957, SUEZ CRISIS, JULY 26–DECEMBER 31, 1956, VOLUME XVI,
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1955-57v16/d1

Β. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Adamthwaite, Anthony, “Suez Revisited.” στο International Affairs (Royal Institute

of International Affairs 1944-), vol. 64, no. 3, 1988, pp. 449–464. JSTOR,
www.jstor.org/stable/2622851.

Bell, K., “British Policy towards the Construction of the Suez Canal, 1859-65.” στο
Transactions of the Royal Historical Society, vol. 15, 1965, pp. 121–143. JSTOR,
www.jstor.org/stable/3678819.

Fisk, Robert, The war for civilization: the conquest of the Middle East, Harper
Perennial, 2006.

Hoskins, Halford L., “Suez Canal Problems.” στπ Geographical Review, vol. 30, no.
4, 1940, pp. 665–671. JSTOR, www.jstor.org/stable/210540.

Hoskins, Halford L., “The Suez Canal as an International Waterway.” στο The
American Journal of International Law, vol. 37, no. 3, 1943, pp. 373–385. JSTOR,
www.jstor.org/stable/2192719.

Judt, Tony., Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2012.

Kelly, A., “Suez” στο ANZUS and the Early Cold War: Strategy and Diplomacy
between Australia, New Zealand and the United States, 1945-1956, Open Book
Publishers, Cambridge, UK, 2018, σ. 157-158,
http://www.jstor.org/stable/j.ctv5zfv3m.13.

L. G., “The Suez Canal Company.” Bulletin of International News, vol. 15, no. 26,
1938, pp. 9–11. JSTOR, www.jstor.org/stable/25642397.

Μουρέλος, Γιάννης, “Το ζήτημα της Αιγύπτου (1869 - 1882) στο Clio Turbata,
https://tinyurl.com/9ahdbtz5.

“Nationalization of the Suez Canal Company” στο Harvard Law Review, vol. 70, no.
3, 1957, pp. 480–490. JSTOR, www.jstor.org/stable/1337813.

Shupe, M., Wright, W., Hipel, K., & Fraser, N., “Nationalization of the Suez Canal: A
Hypergame Analysis.” στο The Journal of Conflict Resolution, vol. 24, no. 3, 1980,
pp. 477–493. JSTOR, www.jstor.org/stable/173642.

Χατζηβασιλείου, Ευάνθης, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, Αθήνα

2001.
 18

Young, W John and Kent, John, International relations since 1945 : a global history,
Oxford University Press, 2013.
 19

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Η διώρυγα του Σουέζ

Πορτ Σαιντ, Βυθισμένα πλοία στην είσοδο της Διώρυγας, Νοέμβριος 1956.
 20

Ο Νάσερ ανακοινώνει την εθνικοποίηση της Διώρυγας.

Αιζενχάουερ και Νάσερ. Νέα Υόρκη, 1960

 21

Νάσερ και Ήντεν.

Αϊζενχάουερ και Ήντεν.

 22

Χρουστσόφ και Νάσερ. Μόσχα 1964.